Psych kliniczna

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

przygotowała: Paula Pilarska

Historia psychologii klinicznej• Najmłodsza z dziedzin psychologii stosowanej,

• psychologowie kliniczni na zachodzie należą do najliczniej

reprezentowanej grupy psychologów

• Pierwotnie miała charakter medyczny, opierała się o klinikę

człowieka chorego.

• zakres rozszerzył się - aktualnie dotyczy też człowieka

zdrowego, ale znajdującego się w trudnych sytuacjach

związanych ze stawianymi wymaganiami.

Historia psychologii klinicznej

• Przedmiot psychologii klinicznej:

– Człowiek wykazujący odchylenia od normy

w jakiejkolwiek formie.

– Jest to przedmiot szczególnie trudny do badań

naukowych, ograniczają się one do studium

przypadku.


Definicja psychologii klinicznej, za R. Wallenem:

• Jest to dyscyplina o charakterze idiograficznym,

zajmująca się studiowaniem psychiki jednostki w

przeciwieństwie do nauk nomotetycznych

dążących do wykrywania praw ogólnych.


• definicja za Shafferem i Lazarusem - Sekcja kliniczna

Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, :

• Psychologia kliniczna jest dziedziną psychologii

stosowanej, stawiającą sobie jako zadanie określenie

zdolności i cech jednostki za pomocą pomiaru, analizy,

obserwacji i na podstawie całokształtu wyników

badania (także dane z badania lekarskiego i socjalnej

historii człowieka)


• Początki psychologii klinicznej to koniec XIX w.:

• 1890r. - James Cattell - pojawienie się testu umysłowego;

• 1896r. - L. Witmer - klinika psychologiczna w Pensylwani, była

to pierwsza klinika psychologiczna. Często nazywa się go

ojcem psychologii klinicznej.

• 1896r. - zaczyna ukazywać się czasopismo Psychological

Clinic.

• 1905r. - pojawienie się testu S. Bineta do badania inteligencji.

Historia psychologii klinicznej• Prądy na terenie psychiatrii

• koniec XIX i początek XX w. Charcot, Janet, Pinell, Freud, to

psychiatrzy, którzy zwrócili uwagę na to, że u podłoża wielu

zaburzeń psychicznych leżą czynniki natury psychologicznej, które

mogą prowadzić do zaistnienia zmian czy zaburzeń w zakresie

przystosowania, oraz do odczuwania dolegliwości natury

psychosomatycznej

• ich poglądy doprowadziły do powstania nowego kierunku

psychologii dynamicznej - charakter bardziej psychologiczny niż

medyczny (biologiczny).

Historia psychologii klinicznej• C. Beers, 1909r - początek ruchu higieny psychicznej.

• Beers był pacjentem szpitala psychiatrycznego, bacznie obserwował

traktowanie pacjentów - opisał to w tej książce: “ Umysł, który

odnalazł sam siebie” . Powstały liczne ośrodki, które zajmowały się

ochroną ludzi chorych psychicznie.

• Okres II W.Ś. - osoby po mechanicznych urazach głowy, diagnostyka

i szybka rehabilitacja, oraz urazy natury psychicznej, traumy

wojenne, utrata i żal po najbliższych.


• Nurt eksperymentalno - empiryczny, na terenie Rosji, potem ZSRR,

nurt z dziedziny psychopatologii: Korsakow, Biechtieriew, Łuria,

Zeigarnik, Rubinstein.

• Korsakow - badał pamięć.

• Rubinstein - zestaw metod patopsychologii do badania prostych

procesów psychicznych i do złożonych procesów takich jak

myślenie, kojarzenie, wartości.

• Łuria - początek neuropsychologii.


• Kraepelin - psychiatra niemiecki. Stworzył test do

pomiaru zmęczenia i pełną systematyka w zakresie

koncepcji psychiatrycznych. Uznawany za twórcę

nowoczesnej klasyfikacji zaburzeń psychicznych; wizja

biologiczna schizofrenii.

• Adler - psychiatria dziecięca, kompleks jako zespół

możliwy do rozwoju człowieka. Powstawały pierwsze

kliniki adlerowskie w Wiedniu.


Polscy psycholodzy kliniczni:

• Julian Ochorowicz,

• St. Błachowski,

• E. Abramowski,

• K. Dąbrowski.


Julian Ochorowicz

• 1891 r. Założył sekcję psychologii przy

Towarzystwie Lekarzy i Przyrodników;

• 1916 r. Wydaje pracę “Psychologia

i medycyna”, poszukiwał związku

między psychologią a medycyną.


Edward Abramowski

• Założyciel katedry psychologii

klinicznej na UW.

• zagadnienia podświadomości;

• zaburzenia pamięci

(wynikające z

podświadomości).


Stefan Błachowski

• Zjawiska psychopatologii (zaburzenia spostrzegania).

• Współpraca z lekarzami.

• Założyciel w 1949r. Polskiego Towarzystwa

Psychologicznego,

• naczelny redaktor Kwartalnika Psychologicznego od

1930r., Przeglądu Psychologicznego;

• związany z Uniwersytetem Adama Mickiewicza 1916-

1962r.


Kazimierz Dąbrowski

• Założyciel Instytutu

Higieny Psychicznej

w Warszawie,

1930r.


Maria Grzegorzewska

• Założycielka

i dyrektorka

Instytutu Pedagogiki

Specjalnej.

Historia psychologii klinicznej• Lata 50-te okres niekorzystny dla rozwoju psychologii,

introspekcji.

• Lata powojenne i początek lat 50-tych, działalność Instytutu

Higieny Psychicznej. Profilaktyka zdrowia - była to myśl

przewodnia Instytutu.

• Pierwsze zakłady psychologii klinicznej: UM, UJ, UW, KUL

1958-62.

• Na KUL-u psychologia kliniczna i osobowości.


• Początek lat 60-tych i 70-tych

• problematyka agresji, stresu psychologicznego: Frączek, Kofta,

Maruszewski;

• psychopatologia procesów poznawczych: Lewicki, Kłosińska, Płużek

(wprowadziła psychologię amerykańską, testy amerykańskie).

• Choynowski, Kobierzyn - tłumaczyli testy.

• Choynowski – w Warszawie powstaje Polska Pracownia Psychometryczna,

1958r.

• Powstaje pierwszy polski podręcznik psychologii klinicznej - Lewicki.

• Zostaje przetłumaczona “Psychologia kliniczna” Wallena.

PSYCHOLOGIA KLINICZNA

• zajmuje się odstępstwami od normy.

• Dzieli się ją na różne specjalności:

– Psychologię kliniczną człowieka (od momentu narodzin do

późnej dorosłości)

– Psychosomatykę - wpływ czynników psychicznych na

organizm człowieka

– Neuropsychologię (dotycząca po uszkodzeniu mózgu)

– Psychologię sądową

PSYCHOLOGIA KLINICZNA• Psychologię kliniczną dzieli się wg etapów rozwoju człowieka.

• Z każdym z tych etapów wiążą się różne problemy psychiczne.

• Objaw - przejaw pojedynczy zachowania, zaburzenia,

• zespół objawów - syndrom.

• Różnicujemy 2 typy zaburzeń:

• dotyczące procesów poznawczych;

• dotyczące mechanizmów przystosowawczych osobowości

Czym jest zdrowie psychiczne

a czym choroba psychiczna?

Różne kryteria zdrowia psychicznego

• W chorobie somatycznej - jest jakaś przyczyna (wirus, etc)

• w chorobie psychicznej trudno określić przyczyny

• Dzięki rozróżnieniu czym jest choroba a czym jest zdrowie możemy

określać:

– Predyspozycje do pewnych chorób

– Ustalić diagnozę choroby

– Dostosować leczenie

– Ustalić rodzaj i długość rehabilitacji

– Określić moment wyzdrowienia

RÓŻNE KRYTERIA POJĘCIA RÓŻNE KRYTERIA POJĘCIA

ZDROWIA PSYCHICZNEGOZDROWIA PSYCHICZNEGO

Negatywne pojęcie zdrowia psychicznego

Teza – zdrowie psychiczne to brak objawów choroby.

Jest to tzw definicja „ignotum per ignotum”„ignotum per ignotum”

• Poglądy na to co jest chorobą a co nią nie jest wciąż się

zmieniają (np. leworęczność).

• Z kolei wciąż poznawane są nowe schorzenia dotychczas

niedostrzegane (zespół nadpobudliwości psychoruchowej)

Kryterium statystyczne

• Teza –te cechy psychiczne i zachowania są zdrowe, które są

najpowszechniejsze. „To co zdrowe określa tłum”„To co zdrowe określa tłum”.

• Zdrowie traci wymiar jednostkowy tzn. przestajemy zwracać

uwagę na potrzeby osoby natomiast stosujemy kryteria przyjęte

prze daną grupę społeczną.

• Do jakiej populacji odnieść te kryteria zdrowia psychicznego? W

jednej populacji (grupie) dane zachowania są uznawane jako

normalne, w innej grupie jako chore (wiekowej,

narodowościowej)

Kryterium społeczno – kulturowe• Teza – „zdrowie jest tym co jest akceptowane przez społeczeństwo”„zdrowie jest tym co jest akceptowane przez społeczeństwo”.

Zdrowy jest konformizm i podporządkowanie się zasadom społecznym.

Natomiast chore jest to co nie jest akceptowane, niewygodne dla innych.

• To kryterium należy odróżnić od kryterium statystycznego - przypadki

zachowań ekstremalnych – w pewnych środowiskach uznawane za

zdrowe (np. kamikadze w Japonii – pod względem kryterium

statystycznego jest to wyrazem patologii a według kryterium kulturowo-

społecznego nie!)

Kryterium społeczno – kulturowe• Różne kultury mają różne normy zdrowia, nie ma wyznaczników,

które cechy psychiczne są zdrowe, a które zaburzone patologicznie

• Zdrowie traci wymiar jednostkowy. Nie widzimy człowieka, widzimy

zasady, które narzuca nam grupa społeczna.

• Ilość osób zdrowych i chorych zmienia się bez względu na problemy

osobowościowe w zależności od tolerancji społecznej, polityki

społecznej

Kryterium przystosowania się ogólnobiologicznego

• Wywodzi się z koncepcji Darwina - adaptacja do

warunków środowiska

• Teza – „zdrowie jest to przystosowanie się organizmu „zdrowie jest to przystosowanie się organizmu

do środowiska gwarantujące mu przetrwanie i do środowiska gwarantujące mu przetrwanie i

prokreację”prokreację”.

• Budowa anatomiczna, fizjologiczna i psychologiczna

organizmów żywych służy osiągnięciu zdrowia.


• Czyli zdrowy jest ten kto skutecznie zaspokaja

indywidualne potrzeby organizmu, utrzymuje się

w optymalnej równowadze psychofizycznej, jest

samodzielny życiowo i akceptuje sam siebie.

• Nie ma znaczenia jaką drogą ten stan zdrowia jest

osiągany. Tak więc najważniejsze nie są normy

społeczne, ale indywidualne potrzeby.


• Nie w każdym środowisku można realizować indywidualne

potrzeby (np. rodzina wielodzietna, patologiczna)

• Nie każdy chce się realizować w danej potrzebie (np.

posiadanie dzieci)

• Nie wiadomo do końca, które cechy są zdrowe, a które

patologiczne.


• Uwzględnianie potrzeb indywidualnych jest niebezpieczne bo

np. w tym kryterium psychopata to zdrowy człowiek (SIC!)

• Z drugiej strony w tym kryterium podkreśla się cechę równowagi

psychicznej, psychofizycznej, samoakceptacji – okresy w życiu

człowieka, kiedy następuje dezintegracja (śmierć bliskiego,

dojrzewanie).

• Kazimierz Dąbrowski - Koncepcja Dezintegracji Pozytywnej – ten

okres służy człowiekowi – po niej człowiek staje się silniejszy,

dochodzi do równowagi, uczy się

• Odwołuje się do koncepcji pełnego rozwoju osobowości,

aktualizacji potencjalnych zdolności i koncepcji

samourzeczywistnienia się.

• Założenie „zdolny jest ten człowiek, który realizuje własne, „zdolny jest ten człowiek, który realizuje własne,

potencjalne możliwości, dąży do swoich szczytowych osiągnięć, potencjalne możliwości, dąży do swoich szczytowych osiągnięć,

realizuje czysto prywatne aspiracje. Zdrowie to stawanie się tym realizuje czysto prywatne aspiracje. Zdrowie to stawanie się tym

czym się potencjalnie jest”czym się potencjalnie jest”.

• Stan zdrowia oznacza wolność, twórczość, miłość, jedność duchową

z innymi ludźmi.

Kryterium samourzeczywistnienia się

• Fromm na temat zdrowia:

współczesna kultura uniemożliwia realizację zdrowia.

Środowisko zmusza do wegetacji myśli i odczuć pod terrorem

społecznych wymogów. Tylko nieliczni nie poddają się temu.

Konformizm jest cechą choroby.

• Dziecko walczy z autorytetem rodziców.

• Dziecko z zespołem Downa można uznać za zdrowe (zgodnie z

tym kryterium) jeśli aktualizuje się w swój sposób i w swoim

tempie rozwija się.


• Bardzo ambitne podejście

• Nie ma określonej wyraźnie granicy gdzie jest

patologia gdzie zdrowie (dla każdego ten stan jest

inny)

• Wieloznaczność terminów określających zwroty

„aktualizacja potencjalnych możliwości” – co to

znaczy? Czy mam jakiś limit tych możliwości?


Kryterium realizmu, spostrzegania i myślenia

• założenie: „osoba zdrowa realistycznie, obiektywnie, trafnie „osoba zdrowa realistycznie, obiektywnie, trafnie

spostrzega świat i siebie”spostrzega świat i siebie”.

• Jest to kryterium stosowane przez psychiatrów i odnosi się do

nierzeczywistego świata, kreowanego przez osoby ze schizofrenią,

paranoją.

• Cechy patologiczne tego typu myślenia:

– Myślenie autystyczne - wszystko co się dzieje ma związek ze mną

– Oderwanie od rzeczywistości

– Urojenia wielkościowe i prześladowcze

Kryterium realizmu, spostrzegania i myślenia

• Wyróżniki paranoi (urojeń)

– Zaangażowanie emocjonalne w fałszywe wierzenia

– Upór w poglądach i ignorowanie rzeczywistości

– Autyzm w myśleniu

– Głęboka introwersja, subiektywizm, zamknięcie w kręgu własnych problemów,

niemożność porozumienia się z innymi ludźmi

– Ekstremizm i obcość treści myślowych; z jednej strony megalomania (wiara we

własną wartość) z drugiej strony niska samoocena występująca u jednej osoby

– Podejrzliwość w stosunku do innych ,przypisywanie im wrogich motywacji (to

są cechy osób wybitnych – geniuszy)

MECHANIZMY POWSTAWANIA ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

• biomedyczne• psychodynamiczne• behawioralne• poznawcze

Podejście biomedyczne

• Organiczny mechanizm powstawania.

• Zaburzenia psychiczne są objawem choroby somatycznej.

• Procedura wyodrębnienia schorzeń psychicznych w tym podejściu:

– opisanie zespołu objawów

– etiologia zaburzeń - zmiany w zachowaniu powoduje organizm

– wprowadzenie odpowiedniego leczenia najczęściej farmakologicznego

– profilaktyka.

Rodzaje etiologii występowania zaburzeń

psychicznych wg podejścia biomedycznego:

• Etiologia biochemicznaEtiologia biochemiczna – zaburzenia psychiczne

powstają w wyniku zaburzeń biochemicznych ustroju,

np. hormonalnej, enzymatycznej, neuroprzekaźników

• Etiologia infekcyjna Etiologia infekcyjna – zakażenie zarazkami: bakterie,

wirusy, grzyby, pierwotniaki

• Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna – są to zmiany patologiczne

w ośrodkowym układzie nerwowym

Etiologia biochemicznaEtiologia biochemiczna

• zaburzenia psychiczne powstają w wyniku zaburzeń biochemicznych ustroju, np. hormonalnej, enzymatycznej, neuroprzekaźników

Pellagra psichosis• powstaje u osób leczonych lekami przeciwgruźliczymi, przy niedoborach

witaminowych,

• obok objawów typowo somatycznych (np. skórnych) pojawiają się zaburzenia

psychiczne np.

– zaburzenia orientacji w czasie i przestrzeni,

– halucynacje - doznawanie wrażeń zmysłowych, które tak naprawdę nie mają

miejsca, mogą pochodzić ze wszystkich narządów zmysłów naszego organizmu

– Urojenia - myśli prześladowcze, wielkościowe, urojenia winy i inne

– nieadekwatne do sytuacji emocje np.: śmiech w tragicznych okolicznościach

Schizofrenia• choroba bardzo poważna, której przyczyn do tej pory nie wyjaśniono do końca;

• bardzo ciężkie zaburzenia osobowości, emocji człowieka

• objawem osiowym jest rozpad osobowości.

• W podejściu biomedycznym uważa się, że przyczyną schizofrenii jest nadmiar dopaminy w

mózgu

• dopamina (jeden z neuroprzekaźników) powoduje

– nadaktywność psychoruchową osób chorych na schizofrenię,

– gadatliwość i monolog (tzw. sałatka słowna – pacjent mówi bez kontaktu z rozmówcą, osoba chora

zmienia temat z minuty na minutę w sposób mało logiczny)

– urojenia,

– halucynacje,

• Stosuje się tu leczenie farmakologiczne, które obniża poziom dopaminy w mózgu, (efekt

uboczny: pojawiają się często objawy podobne do choroby Parkinsona)

Choroba ParkinsonaObjawy:

• Spowolnienie psychoruchowe (procesy myślenia, kojarzenia,

mówienia, pisania, czytania), charakterystyczna jest mikrografia –

zaburzenia pisma

• Maskowatość twarzy – sztywność ruchowa, mięśniowa, twarz nie

wyraża emocji, u części osób choroba Parkinsona prowadzi do

demencji

• Skutki uboczne leczenia: podwyższanie poziomu dopaminy w mózgu

może doprowadzić to do schizofremii

Choroba Wilsona

• zaburzenia transportu gospodarki miedzi w organizmie.

• Ujawnia się najczęściej między 8-16 rokiem życia.

• Jednym z objawów są zaburzenia psychiczne (obok

somatycznych), są to:

• Regresja intelektualna

• Zmiany osobowości

• Zaburzenia emocjonalne (depresja, mania, labilność emocjonalna,

nieadekwatność emocji w stosunku w stosunku do sytuacji)

• Zaburzenia psychotyczne (podobne do schizofrenii)

Zespół Korsakowa

• przyczyną jest niedobór witaminy B1 w organizmie powodowany przez

alkoholizm, który prowadzi do dysfunkcji a także zmian strukturalnych w

mózgu;

• wiodącym objawem są zaburzenia pamięci tzw. świeżej, pacjent pamięta

to co się działo wcześniej a nie pamięta tego co dzieje się teraz, powstają

luki pamięci, które pacjent wypełnia konfabulacjami,

• zmiany osobowościowe,

• urojenia,

• halucynacje

Działanie neuroprzekaźnikówDziałanie neuroprzekaźników

• Pobudzanie innych neuronów – czyli wywołanie ich wyładowań

• Hamowanie działania neuronów – czyli zapobieganie ich wyładowaniom

• Neuroprzekaźniki biorą udział w różnych procesach – od skurczu mięśni do reakcji emocjonalnych

• Nadmiar lub niedobór neuroprzekaźników powiązany jest z różnymi chorobami psychicznymi

NeuroprzekaźnikiNeuroprzekaźniki

Etiologia infekcyjnaEtiologia infekcyjna

Zapalenie mózgu i opon mózgowych

• powstają dysfunkcje mózgu:

• stany majaczeniowe,

• chory nie wie gdzie się znajduje,

• ma zaburzenia w orientacji w czasie i przestrzeni

• nie rozpoznaje osób,

• ma trudności w porozumiewaniu się z otoczeniem.

Zbyt późna interwencja powoduje zmiany w strukturze mózgu,

trudności w mówieniu, kojarzeniu, trudności ze słuchem i wzrokiem.

Kiła, syfilis• przy nieleczonym syfilisie pierwsze objawy zakażenia

organizm zwalcza, ale zarazki pozostają w organizmie. Jeśli

nie ma leczenia to po kilkunastu latach zarazek przedostaje

się do mózgu i powoduje zaburzenia psychiczne.

• Otępienie intelektualne – demencja, pacjent z którym

trudno nawiązać kontakt nie potrafi się skoncentrować na

zadaniu, nie rozumie dłuższych tekstów, może przypominać

osobę z depresją

• Urojenia, halucynacje, zaburzenia emocjonalne

Infekcja wirusem HIV• nieodwracalne zmiany w odporności organizmu;

• Wirus ten należy do grupy wirusów neurotro-picznych – siedliskiem

dla wirusa jest układ nerwowy człowieka

3 etapy infekcji:

• Faza nosicielstwa – bezobjawowa

• Faza objawowa – dochodzi do gwałtownego spadku odporności

organizmu

• Choroba AIDS – Zespół Nabytego Upośledzenia Odporności; jako

takiej choroby nie ma, ale rozpoznaje się choroby towarzyszące:

nowotwory, zmiany w narządach, prowadzące do śmierci

Infekcja wirusem HIV• Już w fazie nosicielstwa ujawniają się zaburzenia psychiczne

(u ok. 30% osób):

– zaburzenia pamięci i koncentracji uwagi,

– myślenia abstrakcyjnego,

– spowolnienie psychomotoryczne.

• Im dalsza faza, tym więcej osób z zaburzeniami psychicznymi.

• U części osób w fazie AIDS pojawia się demencja. Zaburzenia

dotyczą wszystkich sfer: poznawczej, ruchowej, społecznej.

Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna

• są to zmiany patologiczne w ośrodkowym

układzie nerwowym, czyli w mózgu

spowodowane:

– Nowotworami

– Patologią układu krwionośnego (wylewy krwi do

mózgu, niedotlenienie, tętniaki)

– Urazy - szczególnie w wyniku wypadku

Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna

• Rodzaj i głębokość zaburzeń psychicznych zależą

od miejsca i rozległości uszkodzenia mózgu

• Najczęstszymi zaburzeniami są:

– zaburzenia uwagi i koncentracji

– trudności w uczeniu się,

– i zapamiętywaniu.

Etiologia neuroanatomicznaEtiologia neuroanatomiczna• Przy uszkodzeniach skroniowych objawy zaburzeń podobne do

schizofrenii

• Przy uszkodzeniu płatów czołowych można obserwować zaburzenia

podobne do głębokiej depresji

• Zaburzenia podobne do psychopatii (też przy uszkodzeniach

płatów) przejawiające się niestosowaniem się do reguł życia

społecznego. Człowiek staje się niebezpieczny dla siebie i innych.

• Przy rozpoznawaniu choroby psychicznej trzeba zacząć od

wykluczenia etiologii czysto mózgowej.

RÓŻNE PODEJŚCIA W

WYJASNIANIU PRZYCZYN

ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH

BEHAWIORYZM

• John Watson (1878-1958) jeżeli psychologia ma być nauką przyrodniczą,

musi swe zainteresowania ograniczyć do tego, co daje się zaobserwować

i zmierzyć - a więc do zachowania

• psychologia powinna zajmować się procesem uczenia obserwowalnych

reakcji w odpowiedzi na bodźce (Iwan Pawłow - warunkowanie)

• według rosyjskiego badacza próby dociekania, co myśli pies, a także,

co myśli człowiek, są absurdalne

BEHAWIORYZM

• B. F. Skinner (1904-1990) uważał, że organizm uczy się takich,

a nie innych reakcji, ponieważ są one wzmacniane

• wielu psychologów przyjęło pogląd, że złożone ludzkie zachowanie

można w zasadzie rozumieć jako rezultat tysięcy przypadków uczenia się

poprzez wzmocnienia

John B. Watson Iwan Pawłow B. F. Skinner

Podstawowe cechy warunkowania Podstawowe cechy warunkowania klasycznegoklasycznego

• Przed warunkowaniem bodziec bezwarunkowy

(Bb) w naturalny sposób wywołuje reakcję

bezwarunkową (Rb)

• Bodziec obojętny, taki jak (ton) dźwięk dzwonka,

nie wywołuje tej reakcji. Podczas warunkowania

zestawia się bodziec obojętny z Bb

• Wskutek skojarzenia z Bb, bodziec obojętny staje

się bodźcem warunkowym (Bw) i wywołuje reakcję

warunkową (Rw), która jest podobna do (Rb).

Awersja smakowaAwersja smakowa1. Przykład warunkowania klasycznego

2. Adaptacyjny charakter – motywują organizm do unikania potencjalne

szkodliwych rodzajów żywności

3. Niekonieczne równoczesne występowanie Bb (np.: mdłości) i Bw (smak

jedzenia)!

4. Eksperyment – Garcia i Koelling (1966)

– warunkowanie dwóch grup szczurów

– Trzy Bw dla każdej z grup: słodki smak wody, światło, dźwięk

– 1 grupa: Bb = mdłości, 2 grupa: Bb = wstrząs elektryczny

– Mdłości = awersja do słodkiej wody, wstrząs elektryczny = awersja na światło

i dźwięk

Podejście behawioralne• Zachowania patologiczne, zaburzenia psychiczne są wyuczone na

drodze uprzedniego doświadczenia. Zaburzenia psychiczne = to

nabyte nawyki zachowania, które nie służą przystosowaniu się

organizmu do środowiska. Można stwierdzić jakie czynniki w

środowisku prowadzą do zachowań patologicznych i jeśli zmieni się

te czynniki środowiskowe to jednostka oduczy się niewłaściwych

nawyków i nauczy się nowych zdrowych zachowań.

Podejście behawioralne• Wg podejścia behawioralnego schizofrenia powodowana jest

niewłaściwym zachowaniem się matki w stosunku do dziecka u którego

następnie rozwijają się objawy psychopatologiczne. Patologiczna relacja

pomiędzy matką a dzieckiem ma charakter tzw. podwójnego wiązania.

Polega ona na tym, że matka werbalnie deklaruje miłość do dziecka

natomiast w realnym działaniu (czynach) wyraża uczucia negatywne. W

konsekwencji dziecko nie rozumie na czym polegają uczucia. Nie wie czym

jest nienawiść, nie wie czym jest miłość. Nie potrafi przypisać uczuciom

właściwej normy.

Terapia w podejściu behawioralnym

• Polega na usuwaniu, wygaszaniu patologicznych objawów

poprzez manipulację bodźcami w środowisku. Może to

polegać np. na stopniowym przyzwyczajaniu pacjenta do

obiektu wywołującego negatywne emocje.

Terapia w podejściu behawioralnymZałożenia terapii

• Właściwe zachowania są nagradzane (pochwała, jedzenie, dotyk);

zachowania patologiczne są karane (naganą, wyrażoną karą fizyczną) lub

wygaszane, czyli brak nagrody a więc brak wzmocnienia pozytywnego np.

poprzez brak zainteresowania niewłaściwym zachowaniem się dziecka.

• Behawioryści jako pierwsi zwrócili uwagę na znaczenie rzeczywistego

przykładu w kształtowaniu się zachowań. Przykład zachowania się

rodziców dużo bardziej wpłynie na dziecko niż uporczywe zakazy i nakazy.

Koncepcje uczenia się• Zachowanie normalne bądź zaburzone jest nabywane

zgodnie z regułami procesu uczenia się.

• Proces uczenia się jest sterowany przez otoczenie

(wzmacnianie zachowań).

• Różnice indywidualne wynikają z faktu, że każdy człowiek

ma indywidualną - swoją historię życia, uczenia się.

• Natomiast podobieństwa w zakresie patologii są wynikiem

podobnych oddziaływań społeczno-kulturowych.

Koncepcje uczenia się

• Według Skinnera - wszystkie reakcje są wyuczone jako

odpowiedź na wzmocnienia ze środowiska. Zachowania

pacjentów psychiatrycznych mają charakter wyuczony,

nabyty.

• Szkoła bezstresowa - wzmocnienia pozytywne, nagrody,

wyzbywanie się lęku itd.;

• Według A. Meyera alkoholizm jest wyuczoną reakcją: alkohol

obniża lęk, co stanowi wzmocnienie pozytywne - nagrodę;

Według H. J. Eysencka• zachowanie zaburzonej jednostki opiera się na dwóch elementach:

– Predyspozycji organizmu - np. stałość / chwiejność emocjonalna;

– Predyspozycji do ekstrawersji/ introwersji.

• Wysoki rozwój neurotyzmu wynika z chwiejności emocjonalnej, predysponuje

do pojawienia się nerwicy.

• Wymiar ekstra / introwersji różnicuje kliniczny obraz:

– neurotyczny introwertyk - obraz nerwicy z poczuciem winy, poczucie lęku,

reakcje depresyjne;

– neurotyczny ekstrawertyk - psychopatyczne i histeryczne zachowania.

• H. J. Eysenck

PSYCHOLOGIA POSTACI• trzej czołowi przedstawiciele tej szkoły: Max Wertheimer, Kurt Koffka,

Wolfgang Kohler – lata `20 XXw.

• dowodzili, ze spostrzeżenie jest czymś więcej niż sumą swoich części

składowych, ze są to pewne całości (postaci - od niem. Gestalt), które

nadają znaczenie poszczególnym swoim częściom

• mamy tendencję do spostrzegania oderwanych fragmentów informacji

jako zintegrowanych całości, włączających także pewne elementy

kontekstu, w jakich one występują

• psychologowie postaci wierzyli, ze uczenie się może mieć charakter

aktywny i ukierunkowany na cel, a nie jedynie reaktywny i mechaniczny

Symbol nie ulega zmianie, ale jego znaczenie zmienia się w zależności od kontekstu, czyli współwystępujących symboli.

Tego rodzaju przykłady wpływu kontekstu na spostrzeganie napotykamy często w życiu codziennym.

Kurt Koffka Wolfgang KohlerMax Wertheimer

PSYCHOLOGIA POSTACI

• Kurt Lewin:

• Nerwica to konflikt motywacyjny, wewnętrzny przy

współistnieniu dwóch sprzecznych tendencji

domagających się zaspokojenia. Dominującym typem

konfliktu jest konflikt: dążenie - unikanie.

Nierozwiązany konflikt jest źródłem lęku i emocji

negatywnych, a to przeradza się w nerwicę.

PSYCHOANALIZA

• Teoria Zygmunta Freuda bardziej niż inne wniknęła do

kultury masowej

• Freud osiągnął swój wgląd w naturę ludzką poprzez

dogłębne rozmowy (wywiady kliniczne) ze swoimi

pacjentami

• zdumiało go, jak mało pacjenci są świadomi motywów

własnego postępowania (usprawiedliwianie,

racjonalizowanie, obwinianie siebie)

PSYCHOANALIZA• Freud doszedł do wniosku, ze procesy nieświadome - szczególnie impulsy

erotyczne i agresywne - znacznie silniej wpływają na ludzkie zachowanie niż

myślenie świadome

• uważał, ze większość umysłu funkcjonuje w sposób nieświadomy

(pragnienia, popędy)

• ID EGO SUPEREGO - trzy struktury osobowości

• energia psychiczna: libido i thanatos

• ponieważ Freud zakładał, ze nieświadome siły tkwiące w osobowości

człowieka wyznaczają jego myśli, uczucia i zachowanie, jego teoria nazywana

jest psychodynamiczną

• Freud stworzył tez metodę psychoterapii, nazywaną psychoanalizą

Zygmunt Freud

PSYCHOANALIZA

• przyczyny zaburzeń psychotycznych, nerwicowych, tkwią w

podstawowym konflikcie intrapsychicznym między id a superego.

• Warunkiem wstępnym powstania zaburzeń jest tłumienie

popędów, które nie mogą być ujawnione.

• Zablokowanie normalnego rozładowania libido powoduje

rozprzestrzenianie się pobudzenia, które odczuwane jest jako lęk.

Lęk powstaje na skutek przeciążenia ego impulsami płynącymi z id,

a także sytuacjami o charakterze traumatycznym pochodzącymi ze

świata zewnętrznego.

PSYCHOANALIZA

• Freud uważa, że z zaburzeniami nerwicowymi najbardziej łączą się: lęk przed

utratą obiektu miłości i lęk przed karą ze strony superego.

• Ten nerwicowy lek powoduje, że ego broniąc się stosuje mechanizmy obronne

• Część energii zostaje wyparta, a część zamienia się w objawy nerwicowe

(przymusy, natręctwa,...).

• Freud oprócz tego wymienia dwa mechanizmy patologiczne: fiksacja i regresja.

Stanowią one zaburzenia w rozwoju psychoseksualnym.

• Fiksacja - koncentracja energii psychicznej na tej fazie rozwoju , na której osoba

przeżyła szczególną frustrację potrzeb lub szczególną gratyfikację.

• Regresja - powrót do wcześniejszych faz rozwoju, takich w których występują

punkty frustracji.

Teoria rozwoju psychospołecznego Erika EriksonaTeoria rozwoju psychospołecznego Erika Eriksona

Erik Erikson(15.06.1902 – 12.05.1994)

Erikson wyodrębnił osiem stadiów

życia człowieka.

Każdy z nich charakteryzuje się

tym, że wywołuje u jednostki inny,

specyficzny dla siebie kryzys.

Stadia rozwoju psychospołecznego według E. Stadia rozwoju psychospołecznego według E. EriksonaEriksona




Terapia w podejściu psychodynamicznym

• W niej zadanie polega na uświadomieniu sobie,

zafałszowanych, ukrytych treści własnego życia psychicznego,

osobowości.

• Czynniki, które pomagają w terapii to bezwarunkowa

akceptacja, empatia, zrozumienie dla uczuć osoby

poddawanej terapii.

Terapia w podejściu psychodynamicznym

Sposoby docierania do ukrytych emocjiSposoby docierania do ukrytych emocji

• To wymaga dużo czasu i chęci samego pacjenta

• Zastanowienie się czemu służy dane zachowanie – czyli co się

zyskuje mając dane objawy zaburzeń psychicznych (np. co zyskuje

dziecko, które moczy się w nocy lub dostaje ataku histerii);

co by się stało gdyby danego zachowania nie było

• metoda wyolbrzymiania objawów zaburzeń, zachęcanie do tych

czynności natrętnych wyj. alkoholizm i narkomania

PERSPEKTYWA POZNAWCZA

• Badanie procesów umysłowych (spostrzeganie i przedstawienie świata, uczenie, zapamiętywanie przeszłości, planowanie przyszłości, rozwiązywanie problemów, podejmowanie decyzji, używanie języka = UMYSŁ)

• Teoria rozwoju poznawczego Jeana Piageta

• Porównanie umysłu ludzkiego do komputera

Jean Piaget (ur. 9 sierpnia 1896 w Neuchâtel , zm. 16 września 1980 w Genewie),

Psycholog i biolog szwajcarski.

Podejście poznawcze• Model ten opiera się na założeniu, że nasze myśli, oczekiwania,

przekonania są bezpośrednią przyczyną zachowania. Zmiana myślenia

powoduje zmianę zachowania.

• Etiologia zaburzeń psychicznych w tym podejściu:

• nieprawidłowe myślenie,

• patologiczne treści poznawcze (zdarzenia psychiczne) np. jeśli ktoś cierpi

na depresję tzn, że myśli, że nie ma kontroli nad własnym życiem i że

ponosi karę za jakieś czyny.

• Terapia polega na zmianie myślenia pacjenta. W terapii dąży się do zmiany

zdarzeń psychicznych krótko i długoterminowych.

Zdarzenia krótkoterminowe• są to oczekiwania, oceny i atrybucje

• Oczekiwania – jest to antycypacja, przewidywanie

konsekwencji działań. Dotyczą one wyniku i skuteczności

działania

• Ocena – jest to automatyczne, nieświadome ocenianie

własnej osoby i działań. Negatywne oceny swojej osoby

utrwalone prowadzą do głębokich zaburzeń psychicznych

(depresji, nerwicy, fobii)

Zdarzenia krótkoterminowe• Atrybucja – poszukiwanie przyczyny danego zdarzenia, może być

ona zewnętrzna i wewnętrzna

– Wewnętrzna – sama jestem sprawcą danego zdarzenia

– Zewnętrzna – zdarzenie zostało spowodowane przez kogoś innego lub

przez sytuację

– Atrybucje mogą być stałe (powtarzające się) i niestałe (chwilowe)

– Atrybucje mogą być ogólne (oznaczają, że niepowodzenie musi się

powtórzyć w innych sytuacjach) i specyficzne (wynikające z jakiejś

wyjątkowej sytuacji)

Zdarzenia długoterminowe

• to przekonania, wierzenia często irracjonalne,

wpojone przez rodzinę i społeczeństwo

• Np. rozumienie agresji – przekonanie o tym co

powinno się robić tzw. tyrania powinności, jest

jedną z głównych przyczyn depresji.

•

Zdarzenia długoterminowe• Przykłady irracjonalnych wrażeń mogących prowadzić do zaburzeń psychicznych.

– Wszyscy powinni mnie lubić.

– Wszystko powinno mi się udawać.

– To co zdarzyło się w przeszłości jest najważniejszym wyznacznikiem tego co

jest teraz i tego co będzie.

– Nie mam wpływu na to co się dzieje.

• U osób z zaburzeniami psychicznymi najczęściej występują atrybucje negatywne

dotyczące własnej osoby i innych. Utrwalony jest także sposób dokonywania

atrybucji, ocen i oczekiwań. Trwałe są irracjonalne wierzenia. Zmiana tych stałych

sposobów myślenia prowadzi do usunięcia objawów patologicznych

PERSPEKTYWA HUMANISTYCZNO - EGZYSTENCJALNA

• Humanizm podkreśla ludzką zdolność do samospełnie-nia

(najważniejsza jest samoświadomość w podejmowa-niu

decyzji)

• Egzystencjalizm – człowiek jednostka wolna i pono-sząca

odpowiedzialność za dokonywane przez siebie wybory

etyczne

PERSPEKTYWA HUMANISTYCZNO - EGZYSTENCJALNA

• C. Rogers, A. Maslow, R. May: Życie ludzkie jest

poszukiwaniem osobistej tożsamości i sensu egzystencji

• Charakter praktyczny (a nie akademicki)

• Główny cel: pomaganie ludziom w pozyskaniu kontaktu z

własnymi uczuciami i w realizacji własnego potencjału

rozwojowego

Carl Rogers

(ur. 08.011902 – zm. 04.021987)

Abraham Maslow

(ur. 01.041908 – zm. 08.06.1970)

Rollo May

(21.04.1909 – 22.10.1994)

Piramida potrzeb A. Maslowa

Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterowności

• Koncepcja zewnątrzsterowności podkreśla zależność od:– otoczenia;– innych ludzi;– szkoły;– grupy społecznej;– obowiązujących praw i modeli.

• Koncepcja wewnątrzsterowności podkreśla:– większą podmiotowość;– możliwość kierowania sobą;– proces uczenia zmierzający do wykształtowania u ludzi zachowań

wewnątrz lub zewnątrz sterownych.

Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterowności

Człowiek zewnątrzsterowny:

• podporządkowany - trzyma się norm: zakazów i nakazów;

• konformizm;

• często niezdolny do samodzielnego podejmowania decyzji;

• posłuszny i lojalny wobec tych, którzy nim sterują;

• może działać sprawnie, ale w ramach określonego układu zależności;

• sztywny we własnych zachowaniach bez możliwości innego działania niż

narzucone;

• daje się sterować, ale i sam jest rygorystyczny;

• lojalny wobec władzy, systemu, ale pełen nienawiści do tego, co inne,

podejrzliwy.

Koncepcja zewnątrz i wewnątrzsterownościCzłowiek wewnątrzsterowny:• niezależny;• samodzielny;• zdolny do odpowiedzialnych decyzji;• trzyma się własnej “mapy” poznawczej;

Skrajna wewnątrzsterowność daje:• nieliczenie się z innymi;• alienację;• zaburzenie procesów poznawczych - spostrzeganie tylko

przez własny pryzmat;• zaburzenie procesów emocjonalnych.

Poczucie zewnętrznej i wewnętrznej kontroli

Rotter w swej koncepcji wyróżnia:

– poczucie kontroli wewnętrznej;

– poczucie kontroli zewnętrznej.

Zewnętrzne poczucie kontroli charakteryzuje:

• niska samoocena;

• podatność na perswazję;

• mała samoakceptacja.

Wewnętrzne poczucie kontroli charakteryzuje:

• większa odporność na frustracje;

• wiara we własne możliwości;

• zdolność samodzielnego poszukiwania rozwiązań.

Koncepcja wyuczonej bezradności - Seligman

Bezradności uczy się człowiek, gdy zauważa brak związku przyczynowego między

otrzymanymi przez niego wzmocnieniami a wykonywanymi działaniami. Wyuczona

bezradność prowadzi do pojawienia się deficytów w trzech obszarach:

• deficyty poznawcze - nie przewiduje skutków działania, nie wie ...;

• deficyty emocjonalne - dominacja takich zachowań jak lęk, apatia, depresja, zmęczenie,

wrogość, rezygnacja;

• deficyty motywacyjne - nie widzi sensu działań.

Zewnętrzne czynniki sprzyjające wyuczonej bezradności:

• nieokreśloność zadań;

• brak jasności wymagań;

• postawa niezadowolenia.

• bezradność zbiorowa - np. powielanie w środowisku poglądów typu “Nie opłaca się

pracować”.

Podejście eklektywnePolega ono na ocenie różnych wymiarów ludzkiego życia psychicznego i fizycznego.

1. Zachowanie i relacje interpersonalne – jeśli tu widzi się problemy to stosuje się:

– Metody behawioralne

– Treningi asertywności (wyrażać swoje potrzeby bez lęku)

2. Emocje, wyobrażenia i myśli – jeśli tu są problemy to metody terapii

– poznawczej

– psychoanalitycznej

3. Objawy zaburzeń fizycznych

– Leczenie farmakologiczne

– Odpowiednia dieta, gimnastyka, sport, nauka relaksu, oddychania

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Documents

Psych kliniczna