Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Jana Heweliusza w Żukowie

Sprawozdanie z realizacji zadań w ramach projektu

„Nasze jezioro - nasza sprawa” pt.: ,,Walory przyrodnicze Jeziora Tuchomskiego”.

Projekt dofinansowany przez:

Żukowo, 27.06.2014 r.

Uczniowie i nauczyciele Publicznego Gimnazjum nr 2 im. Jana Heweliusza w

Żukowie od 21 czerwca 2013 r. do końca czerwca 2014 r. realizowali projekt ,,Walory

przyrodnicze Jeziora Tuchomskiego”. Projekt został dofinansowany przez Wojewódzki

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku. Zadania projektu

obejmowały monitoring jakości wody i badanie parametrów fizykochemicznych wody,

poznanie flory i fauny jeziora i jego brzegów, sprzątanie brzegów jeziora, przygotowanie

i przeprowadzenie działań proekologicznych dla społeczności lokalnych.

Sprawozdanie z realizacji poszczególnych zadań

Realizację projektu rozpoczęliśmy od gromadzenia informacji na temat Jeziora

Tuchomskiego. Informacje o realizacji projektu w naszej szkole przedstawiono we wrześniu

2013 r. podczas spotkania z rodzicami uczniów gimnazjum. Następnie uczniowie chętni do

udziału w projekcie w grupach przygotowali prezentacje dotyczące położenia,

zagospodarowania terenu wokół jeziora oraz szukali przyczyn eutrofizacji jeziora, gdyż na

podstawie dostępnych informacji z przeprowadzonych badań od kilku lat obowiązuje zakaz

kąpieli w jeziorze ze względu na przekroczenie dopuszczalnych zawartości bakterii kałowych

w wodzie oraz częste zakwity sinic.

1. Inwentaryzacja brzegów Jeziora Tuchomskiego

Pierwszym realizowanym zadaniem było przeprowadzenie inwentaryzacji

przyrodniczej jeziora i jego brzegów. Zlewnia jeziora obejmuje głównie tereny rolnicze,

(grunty orne i łąki), lasy i zabudowania wiejskie blisko linii brzegowej. 24 września 2014 r.

uczniowie uczestniczyli w zajęciach terenowych z dr Piotrem Rutkowskim, który zapoznał

uczniów z roślinnością występującą na terenie znajdującym się w zlewni jeziora oraz poznali

charakterystyczne gatunki występujące w strefie przybrzeżnej. Uczniowie robili zdjęcia

napotykanym okazom flory i fauny.

2. Monitoring jakości wód jeziora w oparciu o badania biologiczne i chemiczne

Następnym zadaniem była badanie parametrów fizykochemicznych pobranej wody.

Uczniowie pobierali próbki wody z czterech stanowisk, badali temperaturę, barwę i zapach

wody. Badania odbywały się nad jeziorem, oraz następnego dnia w pracowni chemicznej przy

użyciu odczynników do analizy wody AQUANAL i zestawu do pomiaru zawartości tlenu

PLUS TLEN zakupionych do realizacji zadań projektu.

Wyniki badań wody na poszczególnych stanowiskach były bardzo zbliżone, gdyż wszystkie

próbki pochodziły ze strefy przybrzeżnej, w tabeli zamieszczono wyniki badań dla jednego ze

stanowisk.

Stanowisko 1 Badane parametry

Nr

próby

Data pH Tward

ość

(Ca/M

g)

Zawartość

tlenu

(mg/l)

Zawartość

jonów

PO43-

(mg/l)

Zawartość

jonów

NO3-

(mg/l)

Zawartość

jonów

NO2-

(mg/l)

Zawartość

jonów

NH4+

(mg/l)

1 24.09.2013 7,5 4 - 0,25 8 0,02 0,05

2 15.10.2013 7,0 5 - 0,5 10 0,02 0,2

3 15.11.2013 6,5 5 - 0,3 5 0,03 0,2

4 11.03.2014 7,0 3 8 0,4 5 0,03 0,15

5 01.04.2014 7,5 4 8 0,5 5 0,03 0,25

6 29.04.2014 8,0 5 7,5 0,6 5 0,02 0,2

7 21.05.2014 8,6 4 5 0,5 10 0,02 0,2

W dalszym etapie prac wyniki zostały opracowane z uwzględnieniem wszystkich stanowisk

i określono jakie nastąpiły zmiany w składzie wody w zależności od pory roku i miesiąca

pobrania próbki do badań.

Średnie stężenia jonów:

• azotanowych (V) - 7 mg/l

• azotanowych (III) - 0,025 mg/l

• amonowych - 0,26 mg/l)

• fosforanowych (V) - 0,45 mg/l

Otrzymane wartości stężeń substancji biogennych były na niskim poziomie i mieściły się

pomiędzy I, a II klasą czystości (zgodnie z rozporządzeniem MŚ z 2008 roku). Stan chemiczny

wody można określić jako dobry, ale dotyczy on tylko wody badanej - pobranej ze strefy

litoralu, nie możemy więc odnieść go do czystości wody w całym zbiorniku.

3. Sprzątanie linii brzegowej

W październiku i kwietniu, oraz podczas każdego wyjazdu nad jezioro sprzątaliśmy teren

wokół niego w czterech grupach ze względu na znaczną długość linii brzegowej. W trawie

zalegały wykładziny, rury, gruz a także pozostałości po grillowaniu, butelki i opakowania po

żywności. W sumie zebraliśmy około 80 worków śmieci.

4. Zajęcia terenowe nad brzegiem Jeziora Tuchomskiego

W maju młodzież uczestniczyła w zajęciach terenowych nad jeziorem, oraz

warsztatach w szkole, które przeprowadziły dr Dorota Burska i dr Barbara Wojtasik

z Instytutu Oceanografii UG. W badaniach uczniowie wyznaczyli jakość wód w strefie

brzegowej Jeziora Tuchomskiego. Wyniki opracowano w oparciu o parametry biologiczne

takie jak chlorofil a (jako wskaźnik biomasy fitoplanktonu) i obecność organizmów

bentosowych (jako wskaźnik bioróżnorodności), oraz wybrane parametry fizyko-chemiczne

(temperatura, pH, rozpuszczony tlen, azotany(V), azotany(III), amoniak, fosforany). Stężenie

chlorofilu a w strefie brzegowej Jeziora Tuchomskiego przyjmowało wartości od 78 µg/l do

118µg/l, co pozwala na stwierdzenie niskiej jakości wód badanego obszaru. Uzyskane

stężenia chlorofilu a przekroczyły wartości graniczną (>65 µg/l) dla klasy V (wg

rozporządzenia MŚ z 2008 roku).

Badane wody charakteryzowały się wysoką temperaturą na powierzchni

przekraczającą 22oC. Temperaturę wyższą od 20

oC obserwowano również głębiej, do około

0,5 m. Woda posiadała odczyn zasadowy o wartości powyżej 8,5 (pomiary temperatury i pH

wykonano miernikiem wieloparametrycznym z czujnikiem temperatury i elektrodą pH).

Stężenie tlenu wynosiło 5 mg/l.

Badania mające na celu opisanie stanu ekologicznego wykonano w strefie litoralu na

wysokości Dworku „Oleńka”. Próby uwzględniające makrobentos oraz duże osobniki

meiobentosu – organizmy przydenne wielkości kilku mm, pobrano w dwóch seriach z trzech

stanowisk znajdujących się:

1.Przy pomoście

2.Pomiędzy pomostem, a pasem trzciny

3.Wśród trzcin

Na wszystkich stanowiskach najliczniejszymi były pluskwiaki i wodopójki, ponadto

występowały małżoraczki, nieliczne larwy muchówek i nicienie. Na stanowiskach nr 2 i 3

wystąpiły po jednym osobniku przedstawicieli małży . Najbogatsze było stanowisko nr 3.

Poza wymienionymi taksonami znaleziono jedną pijawkę, oraz płoszczycę szarą – jednego

osobnika. Biorąc pod uwagę porę roku – późną wiosnę, która sprzyja intensywnemu

rozwojowi organizmów oraz wysokiej bioróżnorodności w zdrowych jeziorach, uzyskane

wyniki świadczą o niskiej różnorodności występujących bezkręgowców. Obecność

stwierdzonych organizmów świadczy o tym, że woda w jeziorze stwarza niesprzyjające

warunki dla życia gatunków wrażliwych na zanieczyszczenia środowiska. Uzyskane wyniki

mogą sugerować postępującą degradację jeziora. W celu określenia stanu ekologicznego

jeziora potrzebne byłoby dokładne przebadanie wielu stanowisk, o różnym zagospodarowaniu

linii brzegowej oraz uwzględnienie szerszej grupy organizmów. Wizualizer oraz mikroskopy

umożliwiły niezwykle dokładną obserwację i oznaczanie gatunków występujących w tym

jeziorze.

W badaniach fizyko-chemicznych stwierdzono dość niskie stężenia soli odżywczych,

wskazujące na ich duże zużycie przez fitoplankton, co świadczy o eutrofizacji i złym stanie

wody w jeziorze. Jednocześnie wyraźnie podwyższone wartości fosforu w stosunku do azotu

informują nas, iż występuje ciągły dostęp tego pierwiastka do jeziora, najprawdopodobniej

pochodzenia gospodarczego. Taka nadwyżka fosforu w stosunku do azotu sprzyja zakwitom

sinic.

Należy pamiętać, że ocena dokonana w strefie brzegowej nie może być wykorzystana

do oceny jakości całego jeziora (pomiary takie wykonać należy w najgłębszej części jeziora

zarówno na powierzchni wody jak i nad dnem, na wiosnę i latem, na dopływach i odpływach).

Uzyskane wyniki wskazują jednak z dużym prawdopodobieństwem na zły stan jakości wód

Jeziora Tuchomskiego.

5. Zajęcia dla uczniów klas VI szkoły podstawowej

8 maja młodzież z okazji Dnia Otwartego Szkoły przygotowała dla uczniów klas VI szkół

podstawowych stanowiska z doświadczeniami chemicznymi oraz prezentację na temat stanu

jezior naszej gminy, aby zwrócić uwagę na postępującą eutrofizację zbiorników wodnych.

Uczniowie wykonali tablice świadczące o negatywnym wpływie człowieka na ekosystem

badanego przez nas jeziora. W trakcie zajęć uczniowie rozwiązywali ciekawe zadania

związane z tematyką wodną, najlepsi otrzymali upominki.

6. Konkurs Ekologiczny dla szkół gimnazjalnych

13 maja zorganizowaliśmy Konkurs Ekologiczny ,, Jeziora w gminie Żukowo”. Konkurs

miał na celu poznanie ekosystemu jezior oraz podniesienie świadomości i odpowiedzialności

za obecny i przyszły stan środowiska. Uczniowie wykazali się dużą wiedzą oraz dali się

poznać jako wnikliwi obserwatorzy przyrody.

7. Konkurs fotograficzny i plastyczny

W maju nastąpiło rozstrzygnięcie konkursów: fotograficznego - ,,Jezioro Tuchomskie w

czterech porach roku” i plastycznego - ,,Flora i fauna Jeziora Tuchomskiego” . Konkursy

cieszyły się dużym zainteresowaniem. Nagrodami były ciekawe pozycje książkowe, które

zakupiono dzięki wsparciu finansowemu WFOŚ i GW w Gdańsku. Regulaminy konkursów

zostały opracowane już w czerwcu 2013 r., a we wrześniu wysłano je do szkół powiatu

kartuskiego.

8. Debata ekologiczna

27 maja odbyła się debata ekologiczna ,,Nasze jezioro – nasza sprawa”. Celem debaty

było zwrócenie uwagi władzom gminy na konieczność ochrony jezior. Uczniowie

przygotowali prezentację o stanie Jeziora Tuchomskiego, przedstawili przyczyny eutrofizacji

i degradacji jeziora. Uczestnicy dzielili się swoimi spostrzeżeniami i refleksjami na temat

niekorzystnego wpływu człowieka na ekosystem wodny, który prowadzi do zarastania

zbiorników oraz zubożenia różnorodności gatunkowej organizmów. Mówiono między innymi

o ważnym aspekcie, jakim jest edukacja w dziedzinie ekologii wśród mieszkańców pobliskich

miejscowości, wędkarzy i turystów. Zaproszony na debatę pan Jarosław Gadziński- leśniczy z

nadleśnictwa Kolbudy, odpowiadał na pytania młodzieży. Poruszano kwestie działalności

mieszkańców, włodarzy gmin jak i turystów, którym zależy na przywróceniu dawnej

świetności jeziora. Podczas debaty zaprezentowano także prace plastyczne gimnazjalistów

oraz zdjęcia wykonane w ramach konkursu fotograficznego „Jezioro Tuchomskie w czterech

porach roku”.

9. Festyn ekologiczno - sportowy

18 czerwca w parku nad jeziorkiem w Żukowie odbył się festyn sportowo – ekologiczny.

Gimnazjaliści przed festynem wykonali plakaty z hasłem chroniącym wody jezior. W trakcie

festynu każda klasa chcąc pokonać konkurencję musiała zmierzyć się z rówieśnikami w 4

dyscyplinach. W przerwie między zawodami sportowymi podsumowano projekt ekologiczny

"Nasze jezioro, nasza sprawa". W ramach tego przedsięwzięcia gimnazjaliści zaprezentowali

przedstawienie "Dbaj o wodę". Ponadto wręczono nagrody książkowe za uzyskane wyniki

w konkursie wiedzy o jeziorach gminy Żukowo oraz w konkursie plastycznym

i fotograficznym dotyczących Jeziora Tuchomskiego.

Na imprezę zaproszono też dzieci z żukowskiego przedszkola Krasnoludek, które brały

udział m. in. w takich konkurencjach jak wodne kalambury i zagadki, ekologiczne puzzle,

pokonywały slalom wodny, wypijały napój mocy czy musiały odgadnąć co pływa, tonie, czy

dryfuje. Celem wszystkich zadań było zapoznanie w formie zabawy ze wszystkim, co

związane z wodą. Za dobrze wykonane zadania przedszkolaki otrzymywały nagrody

i słodkości. Każdy uczestnik festynu zarówno ten mały jak i ten duży mógł wypić w każdej

chwili kubek orzeźwiającej zimnej wody.

10. Sprzęt zakupiony ze środków WFOŚ i GW w Gdańsku i wykorzystywany w trakcie

realizacji projektu

Dzięki otrzymanym środkom finansowym szkoła zakupiła: laptop, rzutnik multimedialny,

aparat fotograficzny, mikroskop, wizualizer, odczynniki do badania parametrów fizyko-

chemicznych wody, wodery, skrobak dna z drążkiem teleskopowym.

Podsumowanie

Głównym celem projektu było uwrażliwienie społeczności lokalnej na negatywne

zmiany zachodzące w wodach jezior gminy Żukowo. Ważnym zadaniem było przedstawienie

walorów przyrodniczych i krajobrazowych, oraz problemów ekologicznych Jeziora

Tuchomskiego. Bezpośrednio w realizację projektu było zaangażowanych 60 uczniów

Publicznego Gimnazjum nr 2 im. Jana Heweliusza w Żukowie oraz liczne grono nauczycieli.

Uczniowie poznali metody badania jakości wody, informacje dotyczące funkcjonowania

ekosystemów wodnych oraz prawidłowe zagospodarowanie linii brzegowej w celu ochrony

zbiorników wodnych. Dzięki współpracy z Urzędem Gminy Żukowo posprzątano strefę

brzegową Jeziora Tuchomskiego. W ramach projektu przeprowadzono liczne konkursy

zachęcające do poznania walorów przyrodniczych i turystycznych Jeziora Tuchomskiego.

Debata ekologiczna zwróciła uwagę na niekorzystny wpływ człowieka na ekosystem jeziora

i potrzebę rekultywacji. Festyn sportowo-ekologiczny i towarzyszące projektowi działania

zaangażowały uczestników, liczymy, że w przyszłości pozwolą na przywrócenie pierwotnego

stanu wód jeziora.

Opracowały:

Janina Kozyra

Janina Fularczyk - Grota

Załączniki:

1. Prezentacja multimedialna podsumowująca projekt na CD.

2. Dokumentacja fotograficzna projektu na CD.