Puna sociale me familje -Varfëria, grupet e cenuara, minoritetet e tjera-

Prezantues: Fehmi Ibrahimi, Udhëheqës i Divizionit të Ndihmës Sociale në DPSF/MPMS

Prishtinë, Nëntor 2015

Përmbajtja e prezantimit

Një vështrim i shkurtër rreth varfërisë në botë

Disa indikatorë demografikë, socialë, ekonomikë e

financiar në Kosovë

Përkufizimi i nocionit të varfërisë

Llojet dhe niveli i varfërisë në Kosovë

Grupet e cenuara- të prekura nga fenomeni i varfërisë

Obligimet e Kosovës karshi kërkesave të BE-së për

zbutje përfshirje sociale

Programet-Skemat sociale në Kosovë (SNS dhe

pensionet)

Pyetje dhe përgjigje (debat)

Pyetësori për faktorët që ndikojnë në zbutjen e varfërisë

Burimet e informacionit

Raportet e institucioneve relevante ndërkombëtare (BB, UNDP,

FMN, UNICEF etj.)

Politikat, strategjitë, programet, planet e Qeverisë për varfërinë dhe

grupet e cenuara

Raportet e MPMS-së dhe ministrive tjera

Raportet e ASK-së

Aktet ligjore e nënligjore të MPMS-së për skemat sociale dhe

pensionet

Raportet dhe analizat e OJQ-ve për varfërinë dhe grupet e cenuara

(GAP, Qohu etj.)

Shtypi elektronik dhe i shkruar

Literatura për varfërinë dhe grupet e cenuara

VARFËRIA NË BOTË

Disa të dhëna demografike në botë

Planeti ynë llogaritet që tani të ketë diku mbi 7 (shtatë)

miliard banorë;

Kina ka diku mbi 1.300 miliard banorë;

India mbi 1.200 miliard banorë

SHBA mbi 300 milion banorë ndërsa

Republika e Kosovës ka 1.820.631 banorë apo

vetëm 0.02 % të popullsisë së botës.

Gjendja e varfërisë në botë

Varfëria është fenomen-dukuri në përmasa botërore.

Nuk ka vend apo shtet që nuk ballafaqohet me këtë problem, ku më shumë e ku më pak.

Më së shumti janë të prekura vendet e” botës së tretë” (Afrika dhe Azia Qendrore).

Sipas Bankës Botërore diku mbi 1,2 miliard njerëz sot jetojnë në varfëri ekstreme, prej tyre diku 400 milion janë fëmijë, të cilët kanë më pak se 1.25 dollarë në ditë.

Është vërtetuar se sa më shumë pasurohet Bota Perëndimore” aq më shumë varfërohet “Bota e tretë”, një nga shkaqet janë firmat ndërkombëtare.

70 % e vendeve të botës nuk punojnë mjaftueshëm për të mbrojtur shtresën e varfër, për këtë arsye 795 milion njerëz nuk kanë ushqim të mjaftueshëm.

Banka Botërore ka konfirmuar për herë të parë në vitin 2012 varfëria ekstreme në botë ka rënë nga 12.8% në 9.6 % (nga 1.25 dollarë sa ishte më parë në 1.90 dollarë në ditë), ndërsa deri në vitin 2030 llogarisin që tërësisht të çrrënjoset varfëria ekstreme.

Vendet më të varfra në botë Sipas Ueb-faqes amerikane për biznes dhe teknologji Business Insider ka

analizuar 197 vende për të hartuar Indeksin e Mjerimit për vitin 2013:

1. Zimbabve, 14. Senegali

2. Liberia, 15. Ishujt Marrëshall

3. Burkina Faso, 16. Afganistani

4. Bjellorusia, 17. Svazilandi

5. Turkmenistani 18. Haiti

6. Xhibuti 19. Jemeni

7. Namibia 20. Bosna Hercegovina

8. Nepali 21. Rripi i Gazës

9. Republika e Kosovës 22. Maldivet

10. Siria 23. Irani

11. Sudani 24. Mauritania

12 Lesoto 25. Mali

Disa të dhëna demografike për Kosovën

Sipas regjistrimit të fundit Kosova ka: 1.820.631 banorë

Struktura gjinore e popullsisë është 49 % femra dhe 51% meshkuj

61 % jetojnë në zona rurale

Mosha mesatare e popullsisë është 29.5 vjet

Jetëgjatësia për femra është 79.4 vjet, ndërsa te meshkujt është 74.1 vjet.

Janë të regjistruara gjithsej 297.090 ekonomi familjare,

168.959 ose 57 % ekonomi familjare jane nga viset rurale dhe

128.131 ose 43 % ekonomi familjare jane nga viset urbane.

Struktura nacionale e popullsisë në Kosovë

Shqiptarë 91 %

Serbë 3.55 %

Komuniteti REA 2.06 %

Boshnjakë 1.66 %

Turqë 1.05 %

Goranë 0.58 % dhe

Të tjerë 0.13 %

Historiku i fenomenit të varfërisë

Varfëria është “Problem shoqëror shumëdimensional që është objekt i studimit i : sociologjisë,

psikologjisë,

ekonomisë,

antropologjisë,

mjekësisë sociale etj.” .

Varfëria është një fenomen i lashtë sa vetë njerëzimi , e cila shoqërinë njerëzore e ka shoqëruar në të gjitha e etapat e saj.

Varfëria në natyrën e vet është një koncept dinamik, ndërkohë që disa njerëz dalin nga varfëria, disa të tjerë në mënyrë simultane bien në varfëri. Ajo është një cikël i cili përsëritet vazhdimisht dhe që ka një ndikim negativ në ekonominë e një vendi dhe në jetën e qytetarëve të tij.

Shkaqet e saj janë po aq komplekse sa edhe vetë varfëria, ndërsa luftimi dhe çrrënjosja e saj është akoma edhe më e vështirë.

Definicioni-përkufizimi i varfërisë

Varfëria lindi me shoqërinë njerëzore dhe rrugëtoi me të përgjatë gjithë historisë së saj, varfëria nuk ndërron, ndërrojnë definicionet dhe raportet e shoqërisë karshi saj. Dhe pikërisht për këtë definicioni i varfërisë nuk është statik, ai sa vjen e zgjerohet për shkak të shtimit të kërkesave të jetës dhe pamjaftueshmërisë së mjeteve materiale për jetesë.

Është vështirë të japësh një përkufizim përfundimtar për varfërinë, sepse ajo ndryshon nga një periudhë në tjetrën dhe nga një vend në tjetrin. Përveç kësaj, varfëria mund të matet dhe vlerësohet në mënyra të ndryshme.

Varfëria është përkufizuar si “gjendje e njerëzve të cilëve u mungojnë mjetet për plotësimin e nevojave elementare për jetë”.

Varfëria është gjendja në të cilën mungon një sasi e caktuar jetike e pasurisë materiale ose të të hollave.

Varfëria është identifikuar si një pabarazi në shpërndarjen e të mirave materiale midis shtresave të ndryshme të popullsisë, “të ardhurat” janë aktualisht indikatori më i rëndësishëm i pabarazisë dhe varfërisë.

Llojet - nivelet të varfërisë

Varfëria ka dy nivele të varfërisë:

Varfëri absolute, me 1.72 € në ditë për një person dhe

Varfëri relative (e skajshme), me 1.20 € në ditë).

Varfëria absolute apo skamja i referohet mungesës së nevojave themelore të njeriut, të cilat zakonisht përfshijnë ushqimin, ujin, higjienën, veshjen, strehimin, kujdesin shëndetësor dhe arsimimin.

Sipas shumë hulumtuesve mungesa e gjërave elementare nënkupton:

Mungesën e ushqimeve me kalori,

Mungesën e banimit në përputhje me numrin e anëtarëve të familjes,

Mungesa e shërbimeve cilësore shëndetësore dhe me vdekshmërinë e foshnjave,

Mungesën e arsimimit, kulturës, sigurisë, kohës së lirë et.

Varfëria relative tregon që një person ose një grup personash janë të varfër në krahasim me të tjerët, ose në krahasim me atë që konsiderohet të jetë standard për jetesë, ose nivelin e konsumit në një shoqëri të caktuar.

Varfëria relative përkufizohet si pabarazi ekonomike në vende apo shoqëri në të cilën jetojnë njerëzit.

VARFËRIA NË KOSOVË

Disa nga faktorët kryesor të varfërisë në Kosovë

Për shkak të kaluarës së saj historike;

Diskriminimit të qëllimshëm ekonomik nga Serbia dhe Jugosllavia;

Okupimit dhe suprimimit të institucioneve KSAK pas vitit 1989;

Të plaçkitjes së fondeve invalidore e pensionale;

Rrënimit dhe plaçkitjes së ekonomisë së Kosovës nga ana e Serbisë;

Pasojat e luftës së fundit në Kosovë.

Zhvillimit të ultë ekonomik;

Numrit të madh të pa punëve, kryesisht të rinj

Mungesa e investimeve nga jashtë;

Efekteve të vogla të procesit të privatizimit;

Sistemit arsimor jo komplementar me kërkesat e tregut të punës

Rënia e remitancave (dërgesave nga jashtë) etj.;

Deponimi (bllokimi) i mjeteve të Trustit Pensional në bankat e jashtme,

.

Disa indikatorë ekonomikë e financiarë në Kosovë

Buxheti i Kosovës për vitin 2015 është...................1 miliard e 576 milion €

Rritja ekonomike, viteve të fundit nuk kalon më shumë se 1-3 %

BPV për kokë banori në Kosovë është.................2,500 €.

Paga neto mesatare në sektorin publik është.........429 €

Paga neto mesatare në sektorin privat është. ........349 €

Paga minimale e të punësuarave është................130 € deri në 35 vjeç dhe 170 € mbi 35 vjeç,

Paga minimale në shtetet e Evropës është mbi 300 € (Luksemburgu 1.923 € dhe Gjermania 1.473 €) ndërsa disa prej tyre nuk aplikojnë fare pagën minimale (Italia, Austria, Danimarka,Finlanda, Suedia, Zvicrra, Qipro, Islanda dhe Norvegjia)

Shkalla e infalacionit për periudhën 2003-2013 ishte 25.9 %

Përcaktimi i shportës së ushqimit

Shporta e ushqimit në Kosovë hartohet nga ASK sipas standardeve ndërkombëtare.

Vlera e shportës së ushqimit përbëhet mbi 40 artikuj ushqimorë, që korrospodon me vlerën e 2100 kalorive ushqim për një person brenda ditës.

Përbërjen e shportës së ushqimit e përbëjnë 5 (pesë) artikuj kryesor ushqimorë:

Mielli ...................24.89 %

Sheqeri ............... 11.94 %,

Buka ....................11.92 %

Vaji ......................10.39 % dhe

Qumështi..............8.20 %

_________________________

Gjithsej .......................67.34 %, ndërsa 22.66% e përbëjnë artikujt tjerë ushqimorë.

Çmimi-vlera e shportës mujore e një qytetari në Kosovë kushton:......... 115 € .

Konsumi për kokë banori brenda vitit kushton ........................................1.386 €.

Konsumi vjetor për një ekonomi familjare kushton...................................7.611 €.

Niveli i varfërisë në Kosovë

Sipas Raportit dhe matjeve të fundit të Bankës Botërore dhe Agjensionit të Statistikave të Kosovës dhe organizatave tjera relevante botërore, tregojnë se që nga kohë e aprovimit të Deklaratës së Mijëvjeçarit deri tani varferia ka rene:

Varfëria absolute nga 45 % ka në rënë 29.3 %, me më pak se 1.72 € në ditë, ndërsa

Varfëria relative (skajshme) nga 18 % ka rënë në 10.2 % e popullsisë, të cilët jetojnë, me më pak se 1.20 € në ditë

Varfëria në Kosovë sipas viteve

Vitet 2003/4 2004/5 2005/6 2006/7 2008 2008/9 2010 2011 Aktualisht

Varferia relative 13.6 16.7 16.8 18 14 12.5 8.2 10.2 10.2

Varferia absolute 43.5 45.1 45.4 42 38 34.5 29.2 29.7 29.3

Varfëria jo monetare

Përveç varfërisë monetare ekziston edhe varfëria jo monetare, e cila nuk ndërlidhet me të hyra monetare, por me tregues të tjerë të Nevojave Bazë të Paplotësuara (NPB) siç janë:

Kushtet e strehimit dhe banimit,

Uji, kanalizimi,

Furnizimi me energji elektrike,

Ngrohja,

Veshmbathja

Mbipopullimi i shtëpive-banesave,

Arsimimi

Mbrojtja shëndetësore,

Kultura etj.

Përjashtimi social ?

Në literaturën dhe komunikimin zyrtar kotë grupe emërtohen si: Grupe në

nevojë, grupe të cenuara, grupe të përjashtuara, grupe të rrezikuara, grupe

të ndjeshme, grupe të margjinalizuara, grupe të prekura, grupe vulnerable

dhe grupet dsikriminuara

Përjashtimi social është një proces ku individë dhe grupe sociale, duke qenë të cenuar nga varfëria, mospërgatitja e duhur arsimore, mungesa e shkathtësive profesionale, fizike apo intelektuale janë të shtyrë që pjesërisht apo plotësisht të jetojnë në margjinat e shoqërisë.

Individët dhe Grupet sociale të përjashtuara janë individët dhe grupet të cilët nuk marrin pjesë në jetën ekonomike, sociale dhe politike për shkak të gjendjes së tyre të përhershme ose përkohshme sociale dhe ekonomike.

Në Kosovë lista e përjashtimit social është e gjatë dhe e dhimshme, si pasojë e një historie të padrejtë shfrytëzimi dhe keqtrajtimi afatgjatë, por pa përjashtuar edhe aspektet e brendshme.

Është vështirë të bëhet dallimi në mes shkaqeve dhe pasojave që dalin nga përjashtimi social, mirëpo varfëria ka të bëj me të dyjat.

Grupet e rrezikuara nga përjashtimi social-varfëria

Probabiliteti i familjeve për të qenë të varfëra

Familjet sipas vendbanimit

Sipas të dhënave të ASK janë të regjistruara:

Ekonomi familjare në viset rurale………………168.959 ose 57 %

Ekonomi familjare në viset urbane……………..128.131 ose 43 %

Gjithsej…………………………………………….297.090

Shtëpitë-banesat e familjeve të varfra janë kryesisht të ndërtuara me material të dobët, të paizoluara, pa infrastrukturë të brendshme (ujë, kanalizim, orendi dhe pajime të tjera).

Vetëm 79.1% të amvisërive kanë qasje në ujë të pijshëm-ujësjellës, nuk kanë banjo, lidhje telefonike dhe të internetit etj.

Familjet me anëtarë të pa punësuar ose paga të vogla

Sipas Rezultateve të Anketës së Fuqisë Punëtore në Kosovë, publikuar nga Agjencioni i Statistikave të Kosovës kemi këto të dhëna:

Shkalla e papunësisë në Kosovë është 35. 0 %;

Shakalla e pjesëmarrjes në fuqinë punëtore është 40.5 %,

Shkalla e jo aktivitetetit është 59. 5 %;

Shkalla e papunësisë tek femrat është 38. 8 %;

Shkalla e papunësisë tek meshkujt është 26. 9 %, ndërsa

Shkalla e papunësisë tek të rinjtë (15–24 vjeç) është 55.9 %.

Gjasat më të mëdha për të qenë të varfër janë tek të papunësuarit, të punësuarit me mëditje (punë krahu) etj.

Familjet me kryefamiljar femër

Në Kosovë llogaritet që struktura gjinore e popullsisë të jetë diku afërsisht 49% femra dhe 51% meshkuj

Femrat vuajnë nga përjashtime të shumta dhe ballafaqohen me diskriminime të llojllojshme mbi baza gjinore;

Me nivel të ultë arsimimi dhe mundësi të pakta punësimi (1/10 në punë);

Të atakuara nga fenomeni i dhunës –dhunes seksuale (20.000) dhe trafikimit;

Të privuara nga e drejta në pronë dhe trashëgimi;

Pak të përfaqësuara në vendim-marrje (ekonomi dhe sfera të tjera);

Vetëm 19.89 % të posteve udhëheqëse në nivelin qendror janë femra;

Vetëm 7. 83 % të posteve udhëheqëse në nivel lokal janë femra;

14.36 % në tërë administratën publike janë femra, (12 % minoritete)

Vetëm 5 % e femrave janë krefamiljare

Nuk zbatohet sa duhet Ligji për barazi gjinore;

Familjet e komunitetit REA

Komuniteti REA më i rrezikuar nga përjashtimi social;

1/3 e REA nuk janë fare të regjistruar në librin amë të të lindurve;

70 % prej tyre u mungon statusi civil;

Jetojnë në kushte dhe vendbanime të papërshtatshme (kampe-banime joformale);

50 % prej tyre janë të varfër;

Kanë qasje të pakët në arsim;

12 % prej tyre nuk vijojnë fare shkollimin;

¼ e komunitetit REA nuk dijnë shkrim-lexim;

Ka nivel të dhunës brenda dhe jashtë tyre;

Përjashtimi i tyre social nuk është ndonjë fenomen ndëretnik, por plagë me shtrirje të gjerë sociale.

Familjet me persona me aftësi të kufizuar

Llogaritet që diku prej 7-10 % e popullsisë në Kosovë të jenë

persona me aftësi të kufizuar, të cilët janë të rrezikuar nga përjashtimi në arsim, punësim, transport publik, dhe shërbime publike në përgjithësi;

Mungesa e qasjes në shumë objekte publike, qasje në informacion;

Mungesa e qasjes së fëmijëve me nevoja të veçanta në arsim cilësor;

Mungesa e qasjes në skemat sociale (kritere të ashpra);

Organet dhe administrata publike, punëdhënësit privat dhe OJQ nuk zbatojnë kriterin që në çdo 50 të punësuar të jetë një PAK (Gjobat nga 500-2000 euro);

Ligji për PAK pamundëson që PAK të lidhin marrëdhënie pune;

Kalimi nga pensioni i PAK-ut 1-18 në pension 18-65 vjeç diskriminon në pagesë (nga 100 euro në 75 euro).

Familjet me nivel të ulët arsimor

40 % e popullsisë së rritur është me arsim fillor,

40 % e popullsisë së rritur është me arsim të mesëm

5 % e popullsisë është me arsim të lartë

Llogaritet që diku prej 5-6 % e popullsisë në Kosovë është analfabete;

Cilësia e arsimit në të gjitha nivelet e arsimit publik dhe privat nuk kënaq;

Vetëm 1 në 10 fëmijë është përfshirë në arsimin parashkollor;

9 nga 10 apo 10 % e fëmijëve me nevoja të veçanta nuk ndjekin shkollimin;

Fëmijët e komunitetit REA nuk ndjekin shkollimin;

Vetëm 66.5% me përgatitje universitare, janë të punësuar;

14% e të punësuarve, nuk kanë arsim formal;

33 % e nxënësve braktisin shkollën për arsye ekonomike;

15 % prej tyre për shkak të punësimit-ekzistencës, braktisin shkollimin;

Diferencat dhe shpërputhjet në cilësi dhe kosto në mes arsimit publik dhe privat janë shumë të theksuara.

Familjet me numër të madh të fëmijëve

Llogaritet që 1/3 të popullsisë me varfëri të skajshme e përbëjnë fëmijët;

Shkalla e lartë vdekshmërisë tek fëmijët deri në moshën 5 vjeç (20 nga 1000 fëmijë të porsalindur vdesin, 35 nga 1000 fëmijë nuk arrijnë ditëlindjen e parë);

Përfshirja e pamjaftueshme në arsim, REA, vajzat dhe fëmijë me nevoja të veçanta ( vetëm 10%);

Integrimi i pamjaftueshëm i fëmijëve me autizem dhe sindromën DAUN dhe qasje e pamjaftueshme në arsimin parashkollor, veçmas në viset rurale;

Braktisja e shkollës, (varfëria, dhuna, punësimi etj.;

Dhuna, keqtrajtimi, abuzimi dhe trafikimi tejet i lartë tek fëmijët;

Nivel i lartë i fëmijëve që punojnë punë të rënda;

Fëmijët lypsarë, 400 sish ( 35 % fëmijë, 45 % gra, 70% REA, 70 nga Shqipëria).

Mungesa e trajtimit adekuat të delikuencës së të miturve;

Buxheti për mbrojtjen e fëmijëve është shumë i vogël, ndoshta më i ulti në rajon dhe Evropë .

Familjet tjera me persona në nevojë sociale

Familjet me një, dy e më shumë pleq,

Familjet me anëtarë, kryesisht të rinjë që janë:

konsumues të duhanit,

alkoolit,

substancave narkotike

Familjet me probleme-çrregullime familjare:

dhunë familare

divorecime,

me fëmijë jetim. Etj.

Obligimet e Kosovës në uljen e varfërisë

Kuvendi i Republikës së Kosovës, më vitin 2008 ka aprovuar

Deklaratën-Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit sipas tekstit të Rezolutës së Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, ku parashihen, ku janë përcaktuar 8 objektiva, 18 plane dhe 48 indikatorë për të matur progresin deri në vitin 2015 :

1. Zhdukja e varfërisë së skajshme dhe urisë;

2. Arritja e shkollimit fillor për të gjithë;

3. Promovimi i barazisë gjinore dhe fuqizimi i femrës;

4. Zvogëlimi i vdekshmërisë së foshnjave;

5. Përmirësimi i shëndetit të nënave;

6. Luftimi i HIV/AIDS, Tuberkulozes dhe sëmundjeve tjera ngjitëse;

7. Sigurimi i qëndrueshmërisë së ambientit;

8. Krijimi i një partneriteti global për zhvillim dhe

9. Objektiva për Qeverisje të mirë.

Letra e bardhë- Sfidat e përfshirjes Sociale në Kosovë

Kuvendi i Kosovës në përkrahje të Agjensioneve të Kombeve të

Bashkuara dhe në frymën Evropiane ka hartuar “Sfidat e Përfshirjes Sociale në Kosovë”- “Letra e Bardhë”.

Letra e Bardhë është dokument i parë i këtij lloji në Kosovë;

Është një zotim i institucioneve të Republikës së Kosovës për vlera demokratike;

Për përfshirje më të madhe sociale dhe një të ardhme të begatshme për të gjithë;

Është zë dhe evokim për më të prekurit;

Është vizion për integrim në BE dhe

Në funksion të qëllimeve të Zhvillimit të Mijëvjeçarit.

Programi Qeveritar 2015-2018

Prioritetet Strategjike të Qeverisë së Kosovës

Masat për zbatimin e prioriteteve

1. Zhvillimi ekonomik, punësimi dhe mirëqenia.

2. Sundimi i ligjit dhe shteti ligjor.

3. Agjenda evropiane dhe politika e jashtme.

4. Arsimi, shkenca, kultura, rinia dhe sporti.

5. Shëndetësi moderne.

Zbatimi i politikave te mirëqenies sociale.

Trajtim i kategorive të veçanta.

Ruajtja e standardit të jetës së atyre që varen nga shteti.

Promovimi i ndërmarrësisë për të zvogëluar varësinë nga asistenca sociale.

Programet dhe strategjitë e Qeverisë dhe Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale

Programi Qeveritar 2015-2018

Strategjia Sektoriale 2014-2020

Strategjia Decentralizimit të Shërbimeve Sociale 2013-2017

Plani Veprimit të Strategjise Sektoriale 2014-2016

Politikat e MPMS-së

Politikat e MPMS-së kanë qenë dhe mbesin të orientuara në

zhvillimin e programeve të cilat ndihmojnë:

familjet dhe

individet të rrezikuar nga varfëria dhe përjashtimi social.

Programet kryesore që zbatohen janë të fokusuara në:

Përfitimet për familjet e varfëra,

Përfitimet nga skemat pensionale,

Përfitimet për të demtuarit-të prekurit nga lufta,

Përfitimet për përsonat me nevoja të veçanta, dhe

Shërbimet profesionale dhe këshilluese.

Skema e Ndihmës Sociale (SNS)

Meqenëse pas viteve të 90-ta dhe luftës së fundit në Kosovë u rrënua gjithçka, duke përfshirë këtu edhe Sistemin e Mbrojtjes Sociale, institucionet e Kosovës është dashtë të fillojnë nga e para dhe të ndërtojnë një sistem të ri të mbrojtjes sociale, duke ngritur disa skema, në mesin e tyre edhe Skemën e Ndihmës Sociale (SNS).

Skema e Ndihmës Sociale në Kosovë është ngritur-ndërtuar, me

qëllim të mbështetjes së përkohshme financiare për familjet që janë në varfëri.

Për dallim nga skemat pensionale, të cilat u dedikohen individëve që për kriter kanë moshën, gjendjen shëndetesore, kontributin e tyre gjatë luftës, ndërsa Skema e ndihmës Sociale në fokus ka varfërinë e familjeve.

Kjo Skemë për herë të parë është prezantuar në vitin 2000 dhe është

rishikuar më vitin 2003, atëherë kur edhe është aprovuar Ligji për Skemën e Ndihmës Sociale, Nr. 2003/15, si dhe gjatë vitit 2012, kur edhe janë bërë ndryshimet dhe plotësimet e Ligjit të SNS-së.

Infrastruktura Ligjore për SNS

Ligji Nr.2003/15 për Skemën e Ndihmës Sociale në Kosovë; Ligji Nr.04/L-096 për Ndryshimin dhe Plotësimin e Ligjit Nr.2003/15 për Skemën e Ndihmës

Sociale në Kosovë; Ligji Nr.04/L-083 për regjistrimin dhe evidencën e të papunësuarve dhe punëkërkuesve; Udhëzimi Administrativ, Nr.01/2010 për procedurat për delegimin e përgjegjësive për Skemën

e Ndihmës Sociale në Kosovë; Udhëzimi Administrativ Nr.04/2013 për procedurat e paraqitjes së kërkesave për ndihmë

sociale; Udhëzimi Administrativ, Nr.11/2013 për procedurat e punës së Komisionit mjekësor për

aplikuesit për ndihmë sociale në kategorinë e parë; Udhëzimi Administrativ, Nr.03/2013 për procedurat e regjistrimit, certifikimit dhe kërkimit

aktiv të punësimit për të papunësuarit që aplikojnë për Skemën e Ndihmës Sociale; Udhëzimi Administrativ, Nr.06/2013 për përllogaritjen e të mirave materiale dhe jo materiale si

dhe të hyrave të llogaritshme dhe jo të llogaritshme; Udhëzimi Administrativ Nr. 15/2012 për përllogaritjen e shumës mujore të ndihmës sociale Udhëzimi Administrativ, Nr.12/2007 për themelimin dhe funksionimin e Komisionit të

Ankesave në shkallën II-të, për ndihma sociale; Udhëzimi Administrativ, Nr.01/2009 për themelimin, organizimin dhe funksionimin e Zyrës

për Komisionet mjekësore; Udhëzimi Administrativ, Nr.05/2009 për regjistrimin dhe evidencën e të papunësuarve dhe

punëkërkuesve; (DPP) Udhëzimi Administrativ, Nr.08/2010 për procedurat administrative për kthimin e pagesave nga

shfrytëzuesit e Skemës së Ndihmës Sociale, të fituara pa bazë ligjore; Udhëzimi Administrativ Nr.12/2013 për përcaktimin e procedurave për pagesat e ndihmave të

njëhershme sociale. Udhëzimi administrativ (MPMS) Nr.16/2013 për caktimin e kushteve dhe kritereve për

realizimin e ndihmave sociale për të haujt në Republikën e Kosovës

Infrastruktura institucionale

Niveli qendror-Ministria

Departamenti i Politikave Sociale dhe i Familjes

Divizioni Politikave Sociale

Divizioni i Planifikimit dhe Përfshirjes Sociale

Divizioni i Shërbimeve Sociale

Divizioni i Ndihmave Sociale

Divizioni i Aftësisë së Kufizuar dhe Përsonave të Moshuar

Niveli lokal-Komuna

Departamentet Komunale të Shëndetësisë dhe Mirëqenies Sociale;

Qendrat për Punë Sociale

Institucionet rezidenciale

Sektori joqeveritar dhe familja

Strehimoret për mbrojtje të viktimave të dhunës në familje;

OJQ për mbrojtjen dhe ofrimin e shërbimeve për fëmije dhe përsona me aftësi të kufizuar;

Familjet strehuese (strehimi familjar )

Menaxhimi i SNS në nivelin lokal

3.2. Shërbimet e ndihmës sociale brenda Qendrave për Punë Sociale, të caktuara për të administruar Skemën e Ndihmës Sociale, menaxhohen nga udhëheqësi i shërbimit të ndihmës sociale, i cili zgjedhet nga komuna, në bashkëpunim me Ministrinë.

3.3. Udhëheqësi i Skemës së Ndihmës Sociale për realizimin e detyrave dhe përgjegjësive, i përgjigjet drejtorit /drejtorisë përkatëse në komunë dhe i raporton Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale.

3.4. Autoriteti përgjegjës për zhvillimin e proceduarve, përgatitjen e lëndës, verifikimin e gjendjes socio-ekonomike dhe përzgjedhjen apo refuzimin e familjes në Skemën e Ndihmës Sociale është nëpunësi i Skemës së Ndihmës Sociale (menaxheri i rastit), ndërsa përgjegjësinë për vendimmarrje e ka udhëheqësi i Shërbimit të Skemës së Ndihmës Sociale.

3.5. Ministria në rast të konstatimit të shkeljeve të rënda të administrimit të Skemës së Ndihmës Sociale, mund ta marrë në administrim të drejtpërdrejtë Skemën e Ndihmës Sociale në atë komunë, për një periudhë jo më gjatë se një ( 1 ) vit.

Kriteret për të përfituar ndihmën sociale

Për të përfituar ndihmën sociale, të gjithë anëtarët e familjes duhet të jenë shtetas të Republikës së Kosovës. Përjashtimisht, shfrytëzues të ndihmës sociale mund të jenë edhe shtetasit e huaj të cilët: Kanë leje qendrimi në Kosovë; Personat në cilësinë e azilkërkuesit; Personat në cilësinë e refugjatit dhe Personat në mbrojtje të përkohshme) dhe t’i plotësojnë kushtet për klasifikim në njërën nga kategoritë vijuese:

Kategoria e parë: Familja në të cilën të gjithë anëtarët e familjes

janë persona të varur dhe asnjëri prej tyre nuk është i punësuar.

Kategoria e dytë: Familja me një anëtar të aftë për punë, Me të paktën një fëmijë nën moshën 5 vjeç, Me një jetim nën përkujdesje të përhershme nën moshën 15

vjeç. Anëtarët e familjes për kategorinë e dytë ose duhet të jenë të varur

sipas ligjit ose duhet të jenë të regjistruar si të pa punë në Zyrën e punësimit.

Shuma e ndihmës sociale

Shuma e ndihmës sociale, përcaktohet sipas numrit të anëtarëve të familjes dhe kostos së çmimeve të konsumit të shportës së ushqimit, të publikuara nga Agjencia e Statistikave të Kosovës.

Familja me 1 anëtarë ..........40 €; Familja me 9 anëtarë.........90 € Familja me 2 anëtarë ............55 € ; Familja me 10 anëtarë......95 € Familja me 3 anëtarë ............60 €; Familja me 11 anëtarë....100 € Familja me 4 anëtarë.............65 €; Familja me 12 anëtarë....105 € Familja me 5 anëtarë.............70 €; Familja me 13 anëtarë....110 € Familja me 6 anëtarë.............75 €; Familja me 14 anëtarë....115 € Familja me 7 anëtarë.............80 €; Familja me 15 anëtarë....120 € Familja me 8 anëtarë.............85 €

Familja në SNS për çdo fëmijë të moshës 0-18 vjeç realizon një përfitim financiar (5 € në muaj) në formën e shtesës për fëmijë, me qëllim të nxitjes së arsimimit dhe përmirësimit të shëndetit.

Mesatarja mujore e ndihmës sociale për një familje është afërsisht 76.2 €

në muaj për një anëtarë 18.33 €, ndërsa brenda ditës për një person të rritur është diku afërsisht 0.60 €.

Numri i familjeve në SNS për periudhën 2001-2015

Vitet Nr.fam.ne SNS Nr.ant.ne SNS Shuma DM/€

janar 2001 50.686 5,452,798.oo DM

janar 2002 54.769 189.989 2,735,980.oo €

janar 2003 50.723 186.198 2,642,475.oo €

janar 2004 51.327 196.327 2,716,243.oo €

janar 2005 44.354 182.970 2,655,203.oo €

janar 2006 42.468 180.211 2,583,160.oo €

janar 2007 40.579 174.415 2,466,950.oo €

janar 2008 37.401 162.210 2,286,731.oo €

janar 2009 34.860 151.873 2,140,095.oo €

janar 2010 35.940 153.933 2,396,426.oo €

janar 2011 35.762 155.998 2,397,039.oo €

janar 2012 35.159 153.059 2,324,564.oo €

janar 2013 31.248 133.318 2,381,741.oo €

janar 2014 30.296 125.654 2,288,825.oo €

janar 2015 27.280 114.020 2,071,878.oo €

32,971 40%

49,973 60%

Familjet ne SNS sipas kategorive (I dhe II)

Kategoria e I-rë

Kategoria e II-të

Numri anetareve te familjes ne SNS sipas moshes

57,778 50%

57,453 50%

Anëtarët e familjes 0-18 vjeçAnëtarët e familjes mbi 18 vjeç

Struktura nacionale e familjeve në SNS

Shqiptare ............22.152 (82.86%)

Serbe......................2.305 (8.62%)

Malazeze.......................4 (0.01%)

Turke.........................102 (0.38%)

Egjiptiane.....................229 (0.85)

Rome.........................665 (2.48%)

Gorane.......................153 (0.57%)

Boshnjake..................366 (1.36%)

Ashkali.......................976 (3.65%)

Kroate.........................15 (0.05%)

Të tjera.........................85 (0.31%)

22,152 82%

2,305 9%

4 0%

102 0%

229 1%

665 2%

153 1%

366 1%

976 4%

15 0%

85 0%

Struktura nacionale e shfrytëzuesve (familjeve) në ndihmë sociale

ShqiptarSerbëMalazezTurqEgjiptianRomëGoranBoshnjakAshkaliKroatTë tjerë

Benificionet tjera të familjeve në SNS:

Nihmat emergjente (100-300 € brenda vitit)

Subvencionimi i energjisë elektrike (deri në 400- KWh në muaj)

Shtesat e fëmijeve 5 € në muaj për familjet në SNS

Heqja e shpenzimeve të regjistrimit të semestrave në Univerzitetin publik

Projektet e ndryshme të DPP në punët publike Ndihmat e ndryshme të shoqatave dhe OJQ-ve vendore e

ndërkombëtare Shërbime primare mjekësore Lirim nga taksat komunale (në disa komuna) Lirim nga shpenzimet e ujit dhe ngrohjes (nga disa komuna dhe

kompani)

OJQ-të, Mërgata shqiptare dhe individët e vullnetit të mirë në zbutjen e varfërise

Shoqata Humanitare “Nëna Tereze”

Kryqi i Kuq i Kosovës

Mërgata shqiptare

Remitancat vjetore diku prej 500-600 milion € apo

13-15 % të GDP-së së Kosovës.

- 14 % ekonomive familjare pranojnë remitanca.

- Solidariteti i individëve dhe njerëzve të vullnetit të mirë. Etj.

Skemat e pagesave sociale

Skema-Pensioni Nr. Përfituesve Shuma mujore € Buxheti vjetor €

-Skema e Ndihmës Sociale (2000) 27.057 40-120 26.1 milion

-Pensioni bazë (2002) 130.968 75 119 “

-Pensioni kontributpagues (2008) 39.935 140 68.7 “

-Pensioni i Minatorëve (2003) 3.295 105 4.1 “

-Pensioni i PAK (18-65 vj.) (2004) 19.145 75 15.1 “

-Familjet e fëmijëve PAK (1-18 vj.) (2004) 3.060 100 2.2 “

-Skema e FDILVC (2001/2008) 12.821 50-672 40.6 “

-Pensionet e TMK/FSK (2009/2012) 1.049 100-347 70.1 “

-Pensionet për të verbërit 3.296 125 4 “

-Të burgosurit politikë 3.500 17 d/n 10.5 “

-Shërb.soc- Strehimi familjar 652 75-150 4.7 “

-Institucionet 2.6 “

-Veteranët e Luftës

Buxheti i MPMS-se per vitin 2015 eshte 307,253.72 €

Kostoja për përfshirje sociale në Kosovë

Sistemi i mbrojtjes sociale i bazuar në skemat e përfitimit në KESH dhe shërbime profesionale mbulojnë mbi 15 % të popullsisë në Kosovë.

I tërë sistemi financohet nga Buxheti i Kosovës.

Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale për ofrimin e këtyre shërbimeve për vitin 2015 ka të planifikuara 307,253.72 euro apo 18 % nga Buxheti i Kosovës.

Buxheti vjetor vetëm për SNS-në për vitin 2015 është mbi 26 milion euro.

Problemet, vështirësitë dhe sfidat në SNS

Zhvillimi i ultë ekonomik dhe shkalla e lartë e varfërisë

në Kosovë; Limitet buxhetore në sferën e mbrojtjes dhe ndihmave

sociale; Mungesa e të dhënave për të punësuarit në ekonominë

informale; Lëshimi i dokumenteve jo valide për SNS-në nga

administratat komunale e gjyqësore; Problemet në lëmin e pronës dhe trashëgimisë; Shkalla e lartë e mashtrimeve nga ana e aplikuesve për

ndihmë sociale; Interferimet e zyrtarëve dhe autoriteteve të ndryshme në

SNS; Mungesa e kapaciteteve në nivelin lokal; Koordinimi i pamjaftueshem DKSHMS-QPS etj.

Synimet dhe vizioni i DPSF/MPMS për SNS-në

Bazuar në dy dokumentet e rëndësishme: Strategjinë sektoriale të MPMS-së për periudhën 2009-2013 dhe Letrën e Bardhë, DMS/MPMS angazhohet që:

1. Të identifikojë-targetojë dhe përfshijë në SNS të gjitha familjet e varfra në Kosovë dhe grupet e rrezikuara nga përjashtimi social;

2. Të zbutë dhe zvogëlojë varfërinë ekstreme në Kosovë;

3. Të përmirësojë mirëqenien dhe gjendjen sociale e ekonomike të qytetarëve dhe familjeve në nevojë sociale.

Në vend të përfundimit

Ju falemnderit