Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Femma vzw, De Praktische School vzw Urbain Britsierslaan 5 1030 Brussel 02 246 51 11 www.femma.be – [email protected]
Aanbod 2016 GF
Puur natuurlijk
vrouw
Workshop 1 x 3u
Aanbod 2016
Lesgeversnota
http://www.femma.be/mailto:[email protected]
Niets uit deze uitgave mag – noch geheel, noch gedeeltelijk – verveelvoudigd en/of openbaar
gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke wijze ook, zonder
voorafgaande toestemming van de dienst Praktische School van het Algemeen secretariaat van
Femma.
Er mag niet uit de nota te koop aangeboden worden, noch aan de deelnemers, noch aan
buitenstaanders.
VOORAF
- De workshop ‘PUUR NATUURLIJK VROUW’ is één van de nieuwe thema’s in de rubriek
Lifestyle. Wie dit onderwerp op een correcte manier wil brengen, moet uiteraard over voldoende kennis en ervaring beschikken. Enkel ervaren herboristen, aromatherapeuten en lesgevers met een diploma van de Europese Academie of een opleiding bij Syntra komen voor dit onderwerp in aanmerking.
- Deze sessie is uitgewerkt als een workshop van 1 x 3 uur met eventueel een korte pauze. Een grondige voorbereiding is een must! Wij verwachten dat elke lesgever naast het theoretisch gedeelte aan de hand van de Powerpoint ook een praktisch luik voorzien waarbij de deelnemers een recept uitwerken. Spreek vooraf met de verantwoordelijke voor de workshop af welke recepten zullen uitgewerkt worden.
- De lesgever zorgt best voor de ingrediënten en eventueel specifiek materiaal. De kostprijs wordt ter plaatse verrekend met de verantwoordelijke. Voor het nodige materiaal kan de groep zorgen, spreek dit goed af met de verantwoordelijke.
- Voor dit thema is geen syllabus voor deelnemers uitgewerkt. Voor deze workshop werken we met het gelijknamige boek ‘Puur natuurlijk vrouw’ van Anntje Peeters. In dit boek vind je een uitgebreide beschrijving van o.a. de behandelde thema’s en alle recepten. Deelnemers kunnen het boek aankopen aan de ledenprijs van € 20 (verkoopprijs € 24,99) via de Femma boetiek www.femma.be/femma-boetiek.
- Om je voordracht interactief uit te werken, kan je gebruik maken van de Ppt-presentatie. Opgelet: in sommige groepen is het niet vanzelfsprekend te beschikken over audiovisuele apparatuur. Maak dus duidelijke afspraken hieromtrent met de plaatselijke verantwoordelijke.
- Noteer bij een telefonische aanvraag door de plaatselijke verantwoordelijke van Femma haar naam en telefoonnummer, de data en het uur waarop de lessen doorgaan en uiteraard het adres van het lokaal. Groepen kunnen ook digitaal een aanvraag doen. Je ontvangt een mailtje met een reserveringsvraag – je logt in in het systeem en accepteert de vraag in je digitale agenda of verwerpt ze. Daarna ontvang je een mail met een bevestigingsformulier. De volledige uitleg over deze manier van werken vind je in de betreffende handleiding.
- Neem zeker 2 tot 3 weken vóór de activiteit opnieuw contact op met de plaatselijke verantwoordelijke en maak goede afspraken over de schikking van het lokaal, de uit te werken recepten en het mee te brengen materiaal voor de deelnemers.
- Lees ook de aankondiging van deze thema's en de praktische afspraken op de Webwinkel via de website www.femma.be. Zo kun je de verwachtingen van de deelnemers inschatten.
- Indien je om één of andere reden je afspraak niet kunt nakomen, zorg je zelf voor een vervanger. Je kunt de lesgeverslijsten raadplegen op onze website www.femma.be via de beveiligde toegang voor lesgevers. Alle bij Femma geregistreerde lesgevers hebben een eigen lesgeversnummer; wie dit nummer nog niet kent of wie het vergeten is, kan dit via mail ([email protected]) aanvragen.
http://www.femma.be/femma-boetiekhttp://www.femma.be/http://www.femma.be/mailto:[email protected]
- Registreer je prestaties digitaal. Na het insturen van de ingevulde formulieren ontvang je de vergoeding, in overeenstemming met het statuut waarin je meewerkt.
- Anntje Peeters, auteur van het boek ‘Puur natuurlijk vrouw’, kruidenkweker en –bewerker, herboriste en ervaren lesgever werkte voor ons deze sessie uit, waarvoor dank.
Veel succes!
OVER MIJ
Ik ben Anntje Peeters en ik ben al jaren gepassioneerd door alles wat te maken heeft met wilde
kruiden en gezonde voeding. Het maakt me blij als ik andere mensen kan inspireren om met een
natuurlijke levensstijl energieker, gezonder en fitter te worden.
Mijn zoektocht naar een gezond en energiek leven begon al tijdens mijn puberjaren, toen ik met
energieklachten, slapeloosheid, depressie en een gamma aan kwaaltjes worstelde. Het besluit dat ik
mijn gezondheid zelf in handen zou nemen, kwam toen de dokter me meedeelde dat ik ‘zo gezond
als een vis was’, terwijl ik me voelde als een slappe zak aardappelen. Ik begon te experimenteren met
de zogenaamde ‘gezonde voedingssystemen’ en probeerde opeenvolgend verschillende natuurlijke
diëten uit. Het bracht zeker en vast verbetering, maar dat leek het dan toch niet helemáál te zijn. Ik
was nog niet zo energiek en gezond als dat ik wist dat ik kon zijn en er bleef een stukje van de puzzel
ontbreken.
Daarom ging ik verschillende opleidingen rond gezondheid en natuurgeneeskunde volgen, onder
andere bij de Levensschool in Tongerlo. Mijn mentor hierbij was (en is nog steeds) dokter Geert
Verhelst, auteur van Het groot handboek geneeskrachtige planten. Ik ontdekte via hem hoe
doeltreffend en breed inzetbaar kruiden zijn en hoe een gezond en gebalanceerd voedingspatroon er
nu precies uitziet. En tegelijkertijd bleef ik experimenteren met voeding en kruiden om het effect
ervan op mijn lichaam te leren kennen. Ik zocht uit hoe ik al deze dingen samen in mijn leven kon
integreren voor een energiek, blij en sprankelend leven.
Over gezondheid en kruiden kan je eindeloos blijven bijleren. En dat is ook wat ik doe. Ik volg bijna
permanent verdiepingscursussen en als ik ‘s avonds niet over kruiden aan het schrijven ben voor mijn
blog of voor Primo, dan ben ik gegarandeerd aan het lezen over kruiden of gezondheid.
Deze nota bevat informatie over mijn stokpaardje: vrouwenkruiden. Het is mijn wens dat mede door
deze workshops en door het bijbehorende boek, vrouwen opnieuw het zelfvertrouwen zullen krijgen
om controle te herwinnen over hun eigen gezondheid en de kruiden weer leren gebruiken om
kwaaltjes te voorkomen of te verhelpen. Net zoals onze (over)grootmoeders dat ook deden.
INHOUD
Doelen van de workshop Methodiek en didactisch verloop Inleiding Verschillende categorieën van kruiden: groenteachtige, medicinale en giftige kruiden In drie stappen naar een optimale gezondheid
1. Los mineralentekorten op met groenteachtige kruiden 2. Je lever, dirigent van je hormonen 3. Helende kruiden voor specifieke klachten
Tien besproken kruiden
- Rode klaver
- Framboosblad
- Paardenbloem
- Gember
- Chinese engelwortel
- Duizendblad
- Herderstasje
- Vrouwenmantel
- Vogelmuur
- Roos
Recepten
deel 1: kruidenijsthee: framboosblad of rode klaver of één van de variaties erop.
deel 2: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je leverdrankje.
deel 3: Keuzerecepten (afhankelijk van het seizoen):
- Balancerende balletjes met Chinese engelwortel
- Rozenlikeur
- Rozenbottelthee met rozenblaadjes
- Een van de volgende tincturen: vogelmuur, duizendblad of herderstasje.
- Borstenolie met uitleg over hoe je een goeie kruidenolie maakt (goudsbloem, sint-jansolie en/of viooltjesolie
- Tinctuur tegen gespannen borsten van vogelmuur, kleefkruid en eventueel paardenbloemhoofdjes.
- Anti-krampenzout
- Anti-PMS-thee
- Gember-lavendelthee tegen krampen
- IJzersiroop
- Opvliegerspray
1. DOELEN VAN DEZE WORKSHOP
De deelneemsters leren dat er verschillende categorieën van kruiden bestaan en dat je sommige
kruiden – anders dan medicijnen – best integreert in je levensstijl om veelvoorkomende
vrouwenkwaaltjes te voorkomen of te verhelpen. Ze leren dat het fundament van hun gezondheid
zich bevindt in het optimaal voeden van het lichaam (waarbij de groenteachtige categorie van
kruiden kan helpen) en het ondersteunen van je lever (waar ze eveneens kruidenmiddeltjes voor
leren kennen).
Daarnaast maken de deelneemsters ook kennis met een aantal specifiekere remedies die ze
makkelijk zelf kunnen maken om bepaalde vrouwenklachten te remediëren.
Na deze workshop weten de deelneemsters:
- het verschil tussen groenteachtige kruiden en medicinale kruiden
- waarom het dagelijks gebruiken van groenteachtige kruiden d.m.v. kruidenijsthee veel
voorkomende klachten kan voorkomen en verhelpen.
- hoe de lever een rol speelt in een gezonde hormonenspiegel en hoe ze hem kunnen ondersteunen
voor een betere hormonenspiegel.
- hoe ze het effect van oestrogeenachtige stoffen uit het milieu kunnen counteren door het gebruik
van planten en kruiden.
- welke de belangrijkste vrouwenkruiden zijn en hoe ze die met eenvoudige middeltjes kunnen
inzetten bij bepaalde kwaaltjes.
2. METHODIEK EN DIDACTISCH VERLOOP
- Verwelkoming en praktische afspraken + veiligheidsvoorschriften i.v.m. de kruiden.
- Inleiding (voorziene tijd = 20 à 30 minuten):
Schets de achtergrond: hoe komt het dat vrouwen door de eeuwen heen een sterke band
hadden met de natuur en de kruidengeneeskunde? (10 min.)
Voor interactie met je cursisten kan de volgende vragen stellen:
“Wie heeft er al ervaring met het gebruik van kruiden voor haar vrouwelijke gezondheid en, zo ja, in
welke mate heb je daar baat bij?”
“Zijn er vrouwen in deze ruimte die de invloed van de maan voelen?” (op cyclus, op slaap, op humeur)
Maak het verschil duidelijk tussen de categorieën van kruiden en vermeld dat we in deze
workshop zowel een aantal groenteachtige kruiden gaan bestuderen als een aantal
medicinale kruiden. Belangrijk hierbij is om te vermelden dat groenteachtige kruiden niet
alleen preventief in de levensstijl geïntegreerd kunnen worden, maar dat ze heel vaak ook
volstaan om vrouwenkwaaltjes op te lossen doordat ze ontbrekende voedingsstoffen
aanvoeren en alle organen van het lichaam ondersteunen, waardoor het evenwicht in het
lichaam zich herstelt. Groenteachtige kruiden zijn het fundament waarop je verder bouwt.
Bij een kruidenprotocol integreer je altijd ook de rotatie tussen de verschillende
groenteachtige kruiden(ijs)thees en van daaruit kies je eventueel bijkomende remedies.
Voor interactie: breng enkele verse of gedroogde kruiden (of bereidingen ervan) uit de verschillende
categorieën mee en laat ze rondgaan in de groep. Aan de hand van de geur en de smaak kan je vaak
waarnemen of het kruid medicinaal is of groenteachtig.
Voorbeeld: terwijl je makkelijk een kopje sterke rode klaverijsthee kan drinken klaargemaakt zoals in
het kruidenijsthee recept (tien gram op een liter water een hele nacht laten trekken), kan je niet
hetzelfde doen met kamille- of duizendbladthee die op dezelfde manier is klaargemaakt. Het smaakt
veel te sterk, je zou het niet binnenkrijgen. Maak duidelijk dat je smaak en je reukzin je op die manier
beschermen tegen potentieel giftige stoffen in kruiden of een te geconcentreerde vorm van een
bepaald kruid.
- Programma: in drie stappen naar een optimale vrouwelijke gezondheid
De eerste twee stappen in het programma zijn essentieel in iedere groep. Ze zijn het fundament
waarop je verder bouwt. Ik raad dan ook aan om deze twee stappen in iedere groep te behandelen.
(Voorziene tijd stap 1 = ongeveer 30 minuten)
Schets bij stap 1 (Mineralentekorten oplossen) kort en duidelijk waarom lichte tekorten
(hypovitaminose) bij veel mensen problemen veroorzaken en hoe kruiden uitblinken om die
tekorten weer aan te vullen. (In het kort: calcium en magnesium – en ook andere mineralen –
spelen een essentiële rol in het voorkomen én aanpakken van vrouwelijke kwalen als PMS,
menopauzeklachten, menstruatiestoornissen. Uit onze voeding halen we vaak niet genoeg
mineralen (en vitaminen) meer. Sterke kruideninfusies lossen die tekorten op.)
Maak duidelijk aan de cursisten dat ze die kruiden niet allemaal zélf hoeven te plukken. Er
zijn voldoende natuurwinkels en online kruidenwinkels (b.v. pit-pit.com) die gedroogde
kruiden van hoge kwaliteit aanbieden.
Vermeld hoe je kruidenijsthee maakt, hoe je hem lekkerder kan maken en zeg duidelijk dat je
enkel van de groenteachtige kruiden zulke sterke thee mag maken. Kies (één of een aantal)
van de recepten rond rode klaverijsthee om in het praktijkgedeelte klaar te maken.
Highlight de groenteachtige kruiden framboosblad en rode klaver als de vrouwenkruiden bij
uitstek, schets waarvoor ze goed zijn en vermeld dat je ze best in een rotatie met de andere
vernoemde kruiden (brandnetel, kliswortel, linde) toepast.
Interactie: maak eventueel op voorhand wat kruidenijsthee klaar en laat hem rondgaan zodat de
cursisten kunnen proeven. Voorzie kleine kartonnen bekertjes (of glazen als die in de ruimte aanwezig
zijn).
(Voorziene tijd stap 2 = ongeveer 20 minuten)
Schets bij stap 2 (De lever als dirigent van je hormonen) kort waarom de lever zo’n
belangrijke rol speelt in het voorkomen of verhelpen van vrouwenkwaaltjes. Hoe ook de
spijsvertering een rol speelt in de vrouwelijke gezondheid en welke kruiden je op regelmatige
basis kan gebruiken om je lever te ondersteunen.
Bespreek paardenbloem en gember en kies een of enkele van de recepten om te bereiden in
het praktijkgedeelte.
Interactie: Je kan eventueel gekonfijte gember laten rondgaan om het verwarmende effect van de
gember te laten ervaren. Mocht je in het bezit zijn van paardenbloemworteltinctuur, dan kan je ook
die laten rondgaan om de bittere smaak te laten proeven. In het praktijkgedeelte kan je kiezen uit de
volgende recepten: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je lever-drankje.
(Voorziene tijd: 50 minuten)
Stap 3 (Helende kruiden voor specifieke klachten): schets kort waarom xeno-oestrogenen uit
het milieu een probleem vormen voor onze vrouwelijke (en mannelijke) gezondheid en hoe
we kunnen voorkomen dat we teveel van deze stoffen in ons lichaam krijgen. Leg uit dat
fyto-oestrogenen uit planten en kruiden ons hiertegen kunnen beschermen. Vermeld dat de
paardenbloem en de rode klaver hiervoor excellente planten zijn. Introduceer hier de
volgende belangrijke vrouwenplant Chinese engelwortel. Vermeld dat dit kruid ook de
ginseng van de vrouwen genoemd wordt en dat het regulerend werkt op het hormonale
systeem. Het recept balancerende balletjes met Chinese engelwortel, kan je in het
praktijkgedeelte hiervoor samen maken.
Bespreek de overige vijf vrouwenkruiden: duizendblad, herderstasje, vrouwenmantel, roos
en vogelmuur.
Vanaf hier kan je aan de hand van de wensen van je groep zelf kiezen op welke klachten je
nog wat dieper ingaat.
Praktisch gedeelte: bereiden van de keuzerecepten (voorziene tijd = 1 uur)
Recepten uit deel 1: kruidenijsthee: framboosblad of rode klaver of één van de variaties erop.
Recepten uit deel 2: paardenbloemkoffie, bitter leverelixir, goud voor je leverdrankje.
Recepten uit deel 3: Keuzerecepten (afhankelijk van het seizoen):
- Balancerende balletjes met Chinese engelwortel
- Rozenlikeur
- Rozenbottelthee met rozenblaadjes
- Een van de volgende tincturen: vogelmuur, duizendblad of herderstasje.
- Borstenolie met uitleg over hoe je een goeie kruidenolie maakt (goudsbloem, sint-jansolie en/of viooltjesolie
- Tinctuur tegen gespannen borsten van vogelmuur, kleefkruid en eventueel paardenbloemhoofdjes.
- Anti-krampenzout
- Anti-PMS-thee
- Gember-lavendelthee tegen krampen
- IJzersiroop
- Opvliegerspray
Benodigdheden zijn afhankelijk van de gekozen recepten. Ik zou willen aanraden om zeker een
kruidenijsthee naar keuze te maken (rode klaver of framboos, variatie naar keuze), de
paardenbloemkoffie, het bitter elixir en de hormoonbalancerende balletjes. Dit omdat het
ondersteunende remedies zijn die voor eender welke vrouw van pas komen (ongeacht haar
klachten).
De ingrediënten staan opgenoemd bij ieder recept. Misschien kan je om de prijs te drukken de
deelneemsters aanraden om zelf hun sterke drank mee te brengen voor de bereiding van het elixir.
De sterke drank is het enige ingrediënt dat behoorlijk wat kost. Je kan ook vragen dat iedere
deelneemster eigen flesjes of potjes meebrengt om de kosten te drukken.
Probeer alle besproken planten mee te brengen als didactisch materiaal (al dan niet in verse vorm).
INLEIDING
Vrouwen hebben al sinds het begin van het bestaan een belangrijke band met de natuur. Ze
weerspiegelen immers in hun eigen vrouwenlichaam én in hun leven cycli die je ook in de natuur
terug vindt. De seizoenen vinden hun weerspiegeling in ons leven en onze cyclus. Maar als vrouw zijn
we vooral verbonden met de maancyclus: zowel ons hele leven als onze vrouwelijke cyclus
weerspiegeld de cycli van de maan.
In ons vrouwenleven:
- De wassende maan komt overeen met de fase van de puberteit: de evolutie van meisje naar
vrouw. (lente)
- De volle maan komt overeen met de fase van de volwassen, vruchtbare vrouw: dat kan zich
uiten in het moeder worden van een kind, maar evengoed in het ‘moeder’ worden van een
creatief of maatschappelijk project. (zomer)
- De afnemende maan komt overeen met de fase van de crone: de wijze vrouw. In onze
westerse cultuur wordt die fase helaas niet met veel plezier onthaald. Volgens oosterse
culturen is dit nochtans de ‘krachtfase’ bij uitstek. Hun legende vertelt dat vrouwen tijdens
die fase van hun leven ‘het wijze bloed’ (menstruatiebloed) in zich houden en daardoor in de
meest krachtige periode van hun leven zijn. (herfst)
In onze vrouwelijke cyclus:
- De wassende maan komt overeen met de periode voor de eisprong. (lente)
- De volle maan komt overeen met de eisprong. (zomer)
- De afnemende maan komt overeen met de premenstruele periode. (herfst)
- De nieuwe maan komt overeen met de menstruatie zelf. (winter)
Interessant om over na te denken in deze context is dat je vrouwelijke hormonale cyclus met een
gemiddelde van 29 dagen ook net even lang is als de maancyclus. In vroegere culturen werd de
relatie tussen vrouwen, hun menstruatiecyclus en de maan geëerd. Bij de Sioux-indianen bestaat
daarover het spreekwoord: ‘Als grootmoeder maan haar gezicht bedekt, bloeden de vrouwen’. Voor
het tijdperk van de lichtvervuiling was het inderdaad vaak zo dat vrouwen ongesteld werden tijdens
nieuwe maan. De vrouwelijke cyclus liep niet alleen symbolisch, maar ook effectief samen met de
fasen van de maan. 1
De sterke verbondenheid die vrouwen vroeger met de natuur hadden en aanvoelden, uitte zich ook
in het gebruiken van kruiden. Ze wisten tot welke kruiden ze hun toevlucht moesten zoeken om
typische ongemakjes te verzachten en de overgang naar de verschillende stadia in hun leven
aangenamer te maken. In die zin waren zij herboristen avant la lettre. Een belangrijk kenmerk van
hun benadering van ziekte en gezondheid, was dat zij zich niet enkel focusten op het deel van het
lichaam waar de kwaal of pijn zich manifesteerde, maar wel op het hele lichaam. Dat laatste zijn we
tegenwoordig door de komst van de moderne geneeskunde een beetje uit het oog verloren. We
1 Interessant om te lezen in dit opzicht is het in 1975 uitgegeven boek Lunaception van Louise Lacey. Zij
beschrijft hierin o.a. hoe de vrouwelijke cyclus geregeld kan worden door invloed van het maanlicht. Wetenschappelijk onderzoek hieromtrent staat nog in de kinderschoenen, maar tot nu toe zijn er veel anekdotische berichten van vrouwen die zweren bij deze werkwijze om hun vruchtbaarheid en cyclus te regelen.
zoomen steeds vaker enkel en alleen in op het gedeelte van ons lichaam waar we een bepaalde
klacht ervaren. En dat terwijl het deel niet zonder het geheel kan en heel veel vrouwenklachten
spontaan verdwijnen als we aandacht besteden aan ons hele lichaam door een gezonde levensstijl.
Daar horen wat mij betreft ook kruiden bij.
Belangrijk om te weten is hierbij dat er verschillende categorieën van kruiden zijn. Sommige kruiden
mag je zonder problemen dagelijks gebruiken en zijn eerder een soort van ‘supergroente’ die een
goeie aanvulling vormen bij een gezond eetpatroon. Andere zijn medicinale kruiden. Sommige
medicinale kruiden kan je wel dagelijks gebruiken, maar dan gebruik je er minder van als van de
‘groenteachtige’ kruiden. Andere medicinale kruiden gebruik je enkel wanneer je last hebt van een
bepaalde kwaal.
VERSCHILLENDE KRUIDENCATEGORIEEN: GROENTEACHTIGE, MEDICINALE EN
POTENTIEEL GIFTIGE KRUIDEN
1. Groenteachtige of tonische kruiden
Deze kruiden werken eerder als ‘voedingssupplement’ dan als medicijn. Dat komt doordat ze vrij
weinig tot geen potentieel giftige medicinale stoffen bevatten zoals sommige glycosiden, alkaloïden,
harsen of etherische oliën. Ze voeren voornamelijk voedingsstoffen als vitaminen, mineralen,
sporenelementen en proteïne aan. Ze hebben meestal geen sterke geur en worden vaak tot de
categorie ‘onkruid’ gerekend. Ze hebben een ‘tonisch’ effect waardoor je ze het best in grotere
hoeveelheden en over langere tijd gebruikt.
Je kan ze nog het beste vergelijken met groenten als broccoli of boerenkool – maar dan nog net ietsje
gezonder. Net zoals we geen broccolisoep maken met enkele koffielepeltjes broccoli op een pot
water, maken we ook geen thee van deze kruiden met een koffielepel kruid op een kop water. Wil je
van deze kruiden daadwerkelijk effect voelen, dan maak je best een thee van deze kruiden van
minstens 10 gram (tot 30 gram) op een liter kokend water. Dit geheel laat je minstens vier uur
trekken (of nog beter een hele nacht lang). De thee smaakt het beste wanneer hij gekoeld
gedronken wordt. Het is dan net een soort van gezonde ijsthee.
Net zoals je het effect van verschillende groentesoepen op je gezondheid pas na verloop van tijd zal
opmerken, merk je het effect van groenteachtige kruiden ook niet onmiddellijk: je begint de
volledige werking ervan pas te voelen na een aantal weken consequent gebruik.
Groenteachtige zijn onder andere (de kruiden die we in deze workshop bespreken staan vet
gedrukt):
* Brandnetel (Urtica dioica)
* Framboosblad (Rubus idaeus)
* Kaasjeskruid (Malva sylvestris)
* Kleefkruid (Galium aparine)
* Kliswortel (Arctium lappa)
* Lindebloesem (Tilia cordata)
* Meidoorn (bloesem en bes) (Crateagus spp.)
* Rode klaver (Trifolium pratense)
* Roos en rozenbottel (Rosa canina, Rosa rugosa, Rosa spp.)
* Viooltjes (Viola tricolor, Viola odorata)
* Vogelmuur (Stellaria media)
* Weegbree (Plantago major, Plantago lanceolata)
2. Medicinale kruiden
Deze kruiden kunnen stimulerend of kalmerend werken op je lichaam en bevatten meer medicinale
stoffen dan de groenteachtige kruiden. Medicinale kruiden bevatten vaak ook etherische oliën
(aromatische stoffen) en geven daardoor meestal een veel sterkere geur af dan de groenteachtige
kruiden.
Deze kruiden geven soms vrijwel onmiddellijk na gebruik resultaat, in tegenstelling tot de
groenteachtige kruiden die je over een langere periode moet gebruiken om hun werking te ervaren.
Je gebruikt medicinale kruiden meestal in kleinere hoeveelheden. Je kan ze zonder probleem
regelmatig gebruiken – elke dag een kopje munt- of gemberthee is geen probleem – maar bij
voortdurend gebruik in grote hoeveelheden kunnen er problemen optreden. Drink je bijvoorbeeld
dagelijks liters kamillethee, dan kan de kamille ineens stimulerend beginnen te werken in plaats van
rustgevend. Drink je dagelijks liters koffie, dan kan dat je op de duur vermoeid maken. Niet
overdrijven met dit soort kruiden is de boodschap.
Voorbeelden van medicinale kruiden zijn:
* Citroenmelisse (Melissa officinalis)
* Chinese engelwortel (Angelica chinensis)
* Duizendblad (Achillea millefolium)
* Gember (Zingiber officinalis)
* Herderstasje (Capsella bursa pastoris)
* Kamille (Matricaria recutita)
* Koffie (Coffea spp.)
* Krulzuringwortel (Rumex crispus)
* Lavendel (Lavandula spp.)
* Munt (Mentha spp.)
* Paardenbloem (Taraxacum officinale)
* Valeriaan (Valeriana officinalis)
* Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris)
* Zoethout (Glycyrrhiza glabra)
3. Giftige kruiden
Uiteraard zijn er ook nog de potentieel giftige kruiden, waarvan er een hele reeks aan de basis liggen
van de moderne farmacie. Giftige medicinale stoffen werden geëxtraheerd uit kruiden en vervolgens
in uitgekiende dosissen toegediend om een bepaalde actie in het lichaam uit te voeren. Ik denk
hierbij bijvoorbeeld aan vingerhoedskruid (Digitalis purpurea), waaruit het glycoside digoxine
geïsoleerd werd om hartritmestoornissen te behandelen. Een ander voorbeeld is de papaver
(Papaver somniferum) waaruit morfine en codeïne geïsoleerd werden. Uiteraard valt deze categorie
van kruiden buiten het doel van deze workshop.
PROGRAMMA: IN DRIE STAPPEN NAAR EEN OPTIMALE VROUWELIJKE
GEZONDHEID
Aangezien we in deze workshop het ‘geheel’ niet willen laten verloren gaan ten koste van de
verschillende ‘delen’, zullen we in het geval van vrouwelijke kwaaltjes beginnen bij het begin: de
gezondheid van het hele lichaam versterken en op die manier vrouwelijke kwaaltjes voorkomen of
verhelpen.
De eerste twee stappen van dit stappenplan – ‘Los mineralentekorten op’ en ‘Je lever als dirigent’ –
zijn er dan ook op gericht om ons hele vrouwelijke lichaam sterk en gezond te maken. In vele
gevallen is er niet meer nodig dan dit om bepaalde klachten te remediëren. Pas bij eender welke
vrouwelijke klacht dan ook deze twee stappen toe.
Helpen deze twee stappen toch niet in voldoende mate, dan kunnen we symptomatisch gaan
werken. Dat is dan meteen ook stap 3: ‘Helende kruiden voor specifieke klachten’.
1. Los mineralentekorten op en zorg voor een constante aanvoer van
voedingstoffen door het drinken van kruidenijsthee
Mineralentekorten liggen mee aan de basis van een hele resem klachten. Dat komt omdat ze een rol
spelen in zowat alle lichaamsprocessen. Om je een voorbeeld te geven: als je lichaam uit het broodje
dat je eet energie wil aanmaken, dan heeft het een redelijke hoeveelheid zink nodig om dat effectief
te kunnen doen. Is er niet genoeg zink voorhanden, dan kan je nog zoveel broodjes eten als je wilt: je
zal er geen energie van krijgen, gewoonweg omdat de energie-aanmaak in je lichaam gelimiteerd is
door het tekort aan zink. Een ander voorbeeld: het mineraal magnesium is essentieel voor een goeie
leverwerking. Heb je niet genoeg magnesium, dan wordt de capaciteit van je lever om gifstoffen
onschadelijk te maken sterk beperkt. Je zal door het magnesiumtekort dan bijvoorbeeld meer last
hebben van een glaasje wijn dan iemand die wél genoeg magnesium voorhanden heeft. Magnesium
speelt zo een rol in meer dan vierhonderd lichaamsprocessen.
Als je weet dat mineralen verantwoordelijk zijn voor het optimaal functioneren van honderden
mechanismen in je lichaam, dan wordt het duidelijk waarom een tekort eraan voor zoveel miserie
kan zorgen. Mineralentekorten staan op deze manier mee in voor onder andere vermoeidheid, PMS,
menstruatiestoornissen, krampen, nervositeit, geïrriteerdheid, koude handen en voeten, broze
nagels, constipatie, hoofdpijn, slapeloosheid, rusteloze benen en hartkloppingen.
Voortdurende lichte mineralentekorten (dokter Geert Verhelst noemt het hypovitaminose) worden
onder andere veroorzaakt door de volgende zaken:
1. De bodem waarop onze gewassen gekweekt worden, is verarmd.
Kunstmest voegt slechts drie voedingsstoffen aan de bodem toe. Jaar na jaar worden
gewassen op dezelfde grond geteeld. Dat put de bodem uit, waardoor hij niet voldoende
voedingsstoffen meer bevat: niet meer voor de gewassen die erop geteeld worden en niet
voor ons. Het gevolg voor de gewassen is, dat ze moeten bijgestaan worden voor hun
overleving door pesticiden en herbiciden: ze zijn immers niet meer sterk genoeg om zichzelf
te verdedigen tegen indringers. Het gevolg voor ons is dat we steeds minder voedingsstoffen
binnen krijgen.
Om je wat voorbeelden te geven: de boerenkool die mensen in 1963 aten, bevatte nog 203
mg calcium, de hedendaagse boerenkool – die nochtans bij de gezondste groenten wordt
gerekend – bevat nog een schamele 29 mg calcium. De appel die je bomma at in 1914
bevatte nog de helft van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid aan ijzer. Een appel die je
vandaag in je supermarkt koopt, bevat minder dan één vijftiende van diezelfde dagelijks
aanbevolen hoeveelheid. Om aan dezelfde hoeveelheid ijzer als je bomma in 1914 te komen,
zou je vandaag 26 appels moeten eten. Straffe cijfers met straffe gevolgen.
2. We krijgen steeds meer antinutriënten binnen uit onze voeding.
Dat komt omdat we zoveel graanproducten eten die niet meer op de traditionele manier
bereid worden. Graan is in wezen het zaad waaruit de ‘baby’ van de plant ontstaat. Het zorgt
voor zijn voortbestaan. Als bescherming omhult het graan zichzelf daarom met een laag
stoffen die ervoor zorgen dat de plant kan overleven. De beschermlaag van het graan is
immers bestand tegen spijsverteringsenzymen, zodat de hele graankorrel ons lichaam
ongeschonden kan verlaten. Wordt het graan gemalen of gekauwd, dan komen de stoffen uit
de beschermlaag in ons lichaam vrij. Dat zou geen probleem zijn, ware het niet dat de stoffen
die voor de plant als bescherming dienen, in ons lichaam werken als antinutriënten. Dat wil
zeggen dat ze de opname van mineralen in je lichaam grotendeels verhinderen. Het calcium,
magnesium, zink en ijzer uit bijvoorbeeld volkorenbrood kan je lichaam nauwelijks opnemen,
tenzij het brood op de juiste manier bereid is. Tegenwoordig wordt brood echter gemaakt
met gist en heeft het nog nauwelijks de tijd om te rijzen. Onze voorouders bakten nog
zuurdesembrood dat minstens zes uur lang de kans kreeg om te rijzen. Dat
fermentatieproces zorgde ervoor dat de antinutriënten grotendeels uit het graan
geëlimineerd werden, waardoor je lichaam de mineralen uit brood en andere
graanproducten in die tijd nog wel kon opnemen.
Wil je ervoor zorgen dat je zo weinig mogelijk antinutriënten uit graanproducten
binnenkrijgt, dan kan je de volgende dingen doen:
o Kies voor zuurdesembrood
o Baseer je eetgewoonten op het mediterrane dieet, d.w.z. veel groenten en vis en
kleinere hoeveelheden vlees en graanproducten.
o Week volle granen als havermout de nacht voordien. Het weken brengt een
fermentatieproces op gang dat een deel van de antinutriënten vernietigt.
3. We besteden niet genoeg tijd meer aan koken en hebben een vetfobie.
Mineralen uit groenten worden beter opneembaar voor je lichaam naarmate ze gekookt
worden. Planten hebben namelijk een harde celwand. Die wand moet stukgemaakt worden
opdat de plant zijn voedingsstoffen zou kunnen vrijgeven. Dat kan op verschillende
manieren, waaronder: fermentatie, koken, drogen of aanmaken met olie en azijn
(vinaigrette). Eet je bijvoorbeeld slaatjes olie- en azijnloos, dan gaan de voedingsstoffen
grotendeels gewoon weer het toilet in. Een aantal belangrijke vitaminen, zoals vitamine A, D,
E en K2, zijn daarbij ook nog eens vetoplosbaar. Dat wil zeggen dat je ze terugvindt in vet. Wil
je voldoende van deze vitaminen kunnen opnemen, wees dan niet bang voor gezonde
vetten.
Groenteachtige kruiden verwerkt tot ‘kruidenijsthee’ als mineralensupplement
Het is hier dat de groenteachtige kruiden een erg waardevolle aanvulling kunnen zijn. Deze kruiden
bevatten immers meer mineralen dan de gemiddelde groente én de bereiding van kruidenthee
vraagt – in tegenstelling tot het bereiden van groenten – nagenoeg geen werk. Een aantal van deze
groenteachtige kruiden op vrijwel dagelijkse basis gebruiken in een rotatie, zal ervoor zorgen dat veel
van de vrouwenkwaaltjes waarmee we regelmatig geplaagd worden vanzelf verdwijnen. Persoonlijk
raad ik een rotatie aan van de volgende kruiden (maar alle groenteachtige kruiden kunnen naar
persoonlijke voorkeur in de rotatie geïntegreerd worden):
Brandnetel – rode klaver – kliswortel – lindebloesem en framboos.
Hoe maak je kruidenijsthee?
Standaard vraagt een goeie, werkzame kruidenijsthee om zo’n tien gram gedroogde kruiden (en één
schijfje citroen voor de smaak) op een liter heet water. Laat het aftreksel minstens vier uur
trekken, maar het is nog beter als je het gewoon een hele nacht lang laat trekken.
Gedroogde kruiden geven hun voedingsstoffen veel sneller en makkelijker aan het water af. Dit komt
omdat het drogen de stevige celwanden van de kruiden breekt, waardoor de voedingsstoffen in het
water kunnen overgaan. Gedroogde kruiden gebruiken is voor het maken van kruidenijsthee dus de
beste oplossing. Als je verse kruiden wil gebruiken, zorg er dan voor dat je ze goed kneust in de vijzel
of fijn snijdt en dat je de hoeveelheid kruiden die je gebruikt, verdubbelt, gezien het hogere
watergehalte van verse kruiden.
Bouw het drinken van de kruidenijsthee best langzaam op als je lichaam nog niet gewend is aan
kruiden of gezonde voeding. Begin dan bijvoorbeeld met één glas (250 ml) en vermeerder met een
glas per dag. Je hoeft de ijsthee ook niet te gebruiken volgens een strak, rigide schema. Luister naar
je buik en naar je smaak: waar heb je zin in? Welk kruid smaakt je goed en welk stoot je af?
Ikzelf drink wekelijks zo’n vier liter kruidenijsthee en varieer tussen de verschillende kruiden die
hierboven opgesomd werden.
Regelmatig dit soort kruidendrankjes drinken vult je vitamine- en mineralenvoorraden beetje bij
beetje aan, zodat je lichaam voldoende nutriënten heeft om al zijn taken efficiënt uit te voeren. Zo
hoef je dan bijvoorbeeld geen menstruatiekrampen te krijgen omdat je magnesiumvoorraad al
opgebruikt is voor het herstel van je spieren na het sporten. De overvloed aan nutriënten die je door
deze ijsthee voor je lichaam beschikbaar maakt, zal op de duur vele vage kwaaltjes doen verdwijnen.
Je hoeft ook geen stopperiode in te lassen. Dat zou hetzelfde zijn als een stopperiode inlassen voor
het eten van groentesoep. De kruiden waarmee je de ijsthee maakt, zijn in se tenslotte groenten.
Wacht niet tot je een klacht of een ziekte hebt om kruidenijsthee te drinken. Je kan een tijdlang
dagelijks van hetzelfde kruid ijsthee gebruiken, maar uiteindelijk geldt voor kruiden ook wat voor
voeding – en voor vele andere zaken in het leven – geldt: variatie is het best.
Belangrijke noot:
Beperk je voor de bereiding van kruidenijsthee altijd tot de groenteachtige, tonische kruiden.
Gebruik nooit aromatische kruiden, zoals munt, kamille, rozemarijn, tijm, salie... om kruidenijsthee
mee te maken. Dat zijn sterkere medicinale kruiden die zeker veilig zijn om te gebruiken, maar dan
wel in kleinere hoeveelheden en dus niet met zes eetlepels tegelijkertijd. Als het je kan geruststellen:
zo’n sterk aftreksel van rozemarijn, tijm of salie zou je gewoon niet opdrinken: de medicinale stoffen
die erin zitten hebben een erg bittere, sterke smaak. Meer dan een slok zou je niet binnenkrijgen
zonder te kokhalzen. Van deze kruiden kan je wel een gewone thee maken, waarvoor je twee
koffielepeltjes gedroogd (of vier koffielepels vers) kruid 10 à 15 minuten in een kop (250 ml) gekookt
water laat trekken.
IN THE PICTURE BIJ STAP 1: RODE KLAVER EN FRAMBOOSBLAD – TWEE
VROUWENKRUIDEN BIJ UITSTEK VOOR IN JE KRUIDENIJSTHEE
Rode klaver (Trifolium pratense)
Gebruikte delen: bloemtoppen en blad (het blad is iets minder krachtig) – categorie: groenteachtig
Belangrijkste inhoudsstoffen: isoflavonen, flavonoïden, looistoffen en coumarines.
Rode klaver is een gratis superfood uit de natuur. Het is een echte bom van voedingsstoffen:
vitamine C, betacaroteen, een hele rist B-vitaminen, calcium, ijzer, chroom, selenium, magnesium,
zink en silicium zitten er allemaal in aanzienlijke hoeveelheden in. Deze lijst is zelfs nog niet volledig.
Het is een verrukkelijk tonicum voor het vrouwelijk lichaam. Rode klaver bevat namelijk veel
fytosterolen: stoffen die voor een betere hormonale balans zorgen en die een gezond
cholesterolgehalte verzekeren. Rode klaver voorkomt dat de sterkere vormen van oestrogeen
(oestradiol bijvoorbeeld) zich in je lichaam opstapelen. Van een teveel aan dat soort oestrogenen
wordt aangenomen dat het mee verantwoordelijk is voor onder andere PMS en menopauzale
klachten en bij mannen voor prostaatproblemen.
Rode klaver zuivert je bloed, houdt de slagaders elastisch en ondersteunt je lever en het is eveneens
een goed kruid voor je lymfestelsel. Wetenschappelijk onderzoek heeft ondertussen uitgewezen dat
rode klaver op zijn minst vier belangrijke antitumorale stoffen in onder andere de strijd tegen
borstkanker bevat. Dat wil niet zeggen dat je er kanker mee kan behandelen, maar het wijst er wel
op dat rode klaver op zijn minst preventief een belangrijke rol zou kunnen hebben.
Rode klaver is eveneens een belangrijke hulp om de botvorming te stimuleren bij postmenopauzale
vrouwen.
Daarbij smaakt rode klaver dan ook nog eens lekker: het heeft wat weg van zwarte thee en met een
citroenschijfje erbij is het een superlekker drankje. De verse bloemen kan je ook toevoegen aan
salades, smoothies en soepjes.
Als je gedroogde rode klaver koopt, let er dan zeker op dat de bloemetjes er nog steeds paars uitzien
en niet bruin. Wil je zelf klaver drogen, pluk de bloemen dan op een zonnige, droge dag en droog ze
zo snel mogelijk met behulp van een kruidendroger of in een heel warme kamer (op zolder,
bijvoorbeeld), anders worden ze bruin. Bij zo’n slecht drogingsproces (fermentatie) ontstaat
dicumarol, dat in het lichaam kan leiden tot slechte bloedstolling en op die manier giftig kan zijn
(inwendige bloedingen). Het antidoot is dan vitamine K.
Opmerking: Rode klaver verdunt het bloed. Gebruik het dus niet als je bloedverdunners neemt.
Stop ook met het gebruik van rode klaver ongeveer twee weken voor en na een operatie of
tandheelkundige ingreep of bij bloedende maagzweer.
Framboos (Rubus idaeus)
Gebruikte delen: blad – categorie: groenteachtig
Belangrijkste inhoudsstoffen: looistoffen, flavonoïden (waaronder quercetine), fragarine.
Framboosblad is een van de belangrijkste tonicums is voor het vrouwelijke voortplantingsstelsel.
Framboosblad bevat fragarine, een stof die de spieren in het bekken en de baarmoeder versterkt.
Framboosbladijsthee drinken voorkomt baarmoederverzakkingen, een kwaal die vaak voorkomt en
meestal veroorzaakt wordt door een verzwakking van de bekkenbodemspieren.
Veel vrouwen hebben verder ook baat bij de regulariserende werking van framboosblad op hun
menstruele cyclus: het brengt een uitblijvende menstruatie op gang en het verzacht een
overvloedige, pijnlijke menstruatie. Combineer je dit kruid met een kleine hoeveelheid gember en
drink je er geregeld wat kopjes van, dan heb je een uitmuntend middel om je bloedcirculatie te
versterken en koude handen en voeten te verwarmen.
Framboosblad houdt je bloed zuiver en voert eveneens een hoop vitaminen en mineralen aan. Het
kruid bevat onder andere veel makkelijk opneembaar ijzer, calcium, mangaan en vitamine B3. Je
behoefte aan deze laatste vitamine verhoogt sterk als je de pil gebruikt. Ook als je last hebt van PMS
en andere menstruatieklachten is een voldoende hoog vitamine B3-peil heel belangrijk.
Traditioneel is framboosblad een kruid dat wordt aangeraden tijdens de laatste drie maanden van
de zwangerschap. Het bereidt de baarmoeder voor op en vergemakkelijkt de bevalling. Enkele
vriendinnen die framboosblad voor dit doel gebruikten, beaamden deze toepassing met veel
enthousiasme. Framboosblad zorgt ervoor dat de productie van colostrum, de eerste moedermelk
na de bevalling, verhoogd wordt. Sommige vrouwen merken dat ze door framboosblad gemakkelijker
borstvoeding geven, terwijl anderen net het tegenovergestelde waarnemen. Goed naar je lichaam
luisteren tijdens deze periode is dus de boodschap. Het kruid is alleszins heel waardevol na een
bevalling, omdat het zorgt voor een snel herstel van de baarmoeder en de vagina.
Maar laat je dat niet denken dat framboosblad alleen geschikt is voor zwangere of zogende vrouwen.
Het is een kruid dat geschikt is voor alle fasen in het leven van een vrouw.
Opmerking: Sommige vrouwen vinden framboosblad te ‘drogend’. Dat effect wordt veroorzaakt
doordat het adstringerende looistoffen bevat. Je kan dat effect van het framboosblad wat opheffen
door het te combineren met viooltjes of heemstwortel.
RECEPTEN BIJ STAP 1 (Los mineralentekorten op).
KRUIDENIJSTHEE: je dagelijks recept voor een optimale gezondheid
Ingrediënten:
- 10 gram van één van de volgende groenteachtige kruiden: rode klaver, framboosblad,
brandnetel, kliswortel, lindebloesem of viooltjes.
- 1 liter kokend water
Optioneel: één of meer (naar keuze) van de volgende smaakmakers
- een schijfje citroen (niet meer, want dan krijg je een erg bitter drankje!)
- enkele blaadjes munt, citroenverbena of citroenmelisse
- voor wie het graag wat zoeter wil: één blaadje verse of gedroogde stevia. (Persoonlijk ben ik
geen fan van stevia, maar sommige mensen houden wel van zijn zoethoutachtige smaak.
Gebruik liever geen steviapoeder, -druppels of -klontjes aangezien je drankje daardoor een
bittere, wat rare smaak krijgt.) Stevia gaat niet goed samen met brandnetel.
- eventueel een geutje vlierbloesemsiroop (zelfgemaakt of ook te vinden in de natuurwinkel).
- een half kaneelstokje of snufje kaneelschilfers (geen poeder)
Bereiding:
Gebruik liefst een grote glazen pot met deksel om je tien gram kruiden in te doen. Je kan hiervoor
ook een grote French press (koffiemaker) gebruiken. Gebruik hem dan alleen voor je kruidenthee. Als
je hem ook voor koffie gebruikt, zal je kruidenthee naar koffie smaken en omgekeerd.
Overgiet de kruiden met een liter gekookt water. Als alle kruiden in de pot zitten, sluit je hem af met
het deksel. Laat de kruiden minstens vier uur op je aanrecht - op kamertemperatuur dus – trekken.
Een hele nacht lang is eigenlijk beter.
Giet hierna je kruidenaftreksel door een zeefje en knijp het plantenmateriaal goed uit. Je zal zien dat
boven op je ijsthee een soort van troebele vlekjes zitten. Dat is perfect normaal: het zijn de
vetoplosbare vitaminen (meestal vitamine A, E en K, en in brandnetel zit ook een kleine hoeveelheid
vitamine D) die boven komen drijven.
Zet je thee in de koelkast zodat hij ijskoud wordt. Dit is heel belangrijk om de smaak van de thee te
appreciëren. Tot nu toe ben ik nog niemand tegengekomen die lauwe kruidenthee of kruidenthee op
kamertemperatuur echt smakelijk vindt. Na zo’n uurtje in de koelkast is je thee koud. Op werkdagen
zet ik mijn pot pas in de koelkast als ik op het werk gearriveerd ben. Heb je op je werk geen koelkast?
Dan kunnen ijsblokjes het proces versnellen.
Drink je thee verspreid over de dag of de volgende dagen. Heb je de volledige liter aan het eind van
de dag opgedronken, dan is dat prima. Krijg je het niet allemaal op één dag op, dan is het handig om
te weten dat je thee na het afzeven nog zo’n drie dagen houdbaar is in de koelkast. Wat je hierna nog
over hebt, kan je aan je kamerplanten geven die er even fit en stralend van worden als jezelf!
LEKKERE VARIATIES OP RODE KLAVERIJSTHEE
Rodeklaverlimonade
Ingrediënten:
500 ml rodeklaverijsthee
500 ml spuitwater
100 ml vlierbloesemsiroop (verkrijgbaar bij de natuurwinkel of zelfgemaakt)
sap van 1 citroen
Bereiding:
Meng alle ingrediënten in een karaf en serveer goed gekoeld.
Rode klaver met appel en framboos
Ingrediënten:
1 l rodeklaverijsthee
500 ml appel-frambozensap of appel-kersensap (verkrijgbaar bij de natuurwinkel)
Bereiding:
Schenk alles in een mooie kan, roer even en klaar.
2. Draag zorg voor je lever, de dirigent van je hormonen
Je lever is het orgaan dat instaat voor een vlot verloop van hormonale processen en daardoor ook
voor de gezondheid van je vrouwelijke organen. Hij levert bouwstenen van waaruit hormonen
worden aangemaakt en hij is eveneens verantwoordelijk voor de afbraak van hormonen. Verloopt
dat laatste proces niet zo vlotjes, dan hopen de hormonen zich op in de bloedbaan en dan ligt de weg
naar kwaaltjes open. Als je last hebt van een hardnekkig of steeds terugkerend vrouwenkwaaltje, is
het daarom een goed idee om kruiden te gebruiken die de lever ondersteunen. Ook als de aanpak
met kruiden die symptomatisch gekozen werden, niet goed werkt, is het een goed idee om in te
zetten op kruiden die de lever ondersteunen.
Ontgiftingskuren voor de lever: opgepast!
Hoe vaak lees je niet dat je je lever moet 'ontgiften'. Zo geformuleerd lijkt het alsof gifstoffen zich in
je lever zouden opstapelen. Dat is echter een fabeltje: je lever helpt je lichaam om van gifstoffen áf
te raken, in je lever zelf worden geen gifstoffen opgeslagen. Je zou je lever kunnen vergelijken met
een soort van recyclagefabriek waarin gifstoffen worden omgezet tot stoffen die onschadelijk zijn
voor je lichaam. Heeft je lever te veel werk en kan hij niet alles onschadelijk maken, dan worden je
vetcellen aangesproken als opslagplaats.
Je lever ondersteunen met bittere kruiden
Bittere groenten en kruiden zijn gerenommeerd voor hun weldaad op de lever en de spijsvertering.
Als onze hersenen de bittere smaak registreren, dan stellen ze alles in het werk om onze
spijsverteringsorganen de juiste stoffen te laten produceren voor een vlotte opname en verwerking
van voedingsstoffen. Bitter is daarom op verschillende manieren belangrijk voor een gezonde lever.
Veel van de gifstoffen die je lever belasten, ontstaan immers door een gebrekkige werking van je
spijsverteringsstelsel. Kwalen als reflux, constipatie, diarree, een opgeblazen gevoel en winderigheid
zijn symptomen van een gebrekkige spijsvertering en betekenen dus geen goed nieuws voor de lever.
Alles wat niet goed verteert, vormt namelijk een extra belasting voor je lever. Bovendien is zelfs de
gezondste voeding waardeloos, als je ze niet goed kan verteren en opnemen. Optimaal fysiek,
emotioneel en mentaal functioneren zijn zo goed als onmogelijk als we last hebben van een slechte
spijsvertering. Aangezien je je lever een beetje kan vergelijken met een moderne vrouw die honderd-
en-een dingen tegelijk moet zien klaar te spelen, begrijp je wel dat een slechte spijsvertering je lever
minder tijd geeft om zich bezig te houden met de hormonenbalans. En dat is dan ook meteen de
reden waarom een gezonde spijsvertering en een goeie leverwerking essentieel zijn op weg naar
vrouwenkwaaltjesvrij leven.
IN THE PICTURE BIJ STAP 2 (Je lever als dirigent van je hormonen):
paardenbloem en gember
Paardenbloem (Taraxacum officinale)
Gebruikte delen: wortel, blad (ook stengel en bloem worden gebruikt) – categorie: medicinaal
Belangrijkste inhoudsstoffen: bitterstoffen, fytosterolen, inuline.
Paardenbloemwortel blinkt uit als ondersteuner van de lever en bovendien is het een gemakkelijk
vindbare plant.
Alle delen van de paardenbloem zijn eetbaar en bruikbaar, maar het is vooral de wortel die je lever
in de watten legt. Bovendien helpt paardenbloemwortel als je vaak last hebt van indigestie,
winderigheid of opgeblazen gevoel. Het is ook een ideaal middel tegen constipatie die veroorzaakt
wordt door een slechte spijsvertering.
Paardenbloemwortel heeft verder ook een gunstige invloed op de galfunctie: de galsecretie neemt
bij gebruik van deze plant toe met een factor twee tot vier. Verder bevordert hij ook de algemene
stofwisseling en de celfunctie in het lichaam en heeft hij een licht laxerend effect.
De wortel bevat eveneens fyto-oestrogenen die in het bijzonder van pas kunnen komen voor
menopauzale vrouwen: paardenbloemwortel levert dan de nodige bouwstenen voor het produceren
en reguleren van hormonen.
Paardenbloemblad heeft dan weer een sterk diuretische werking, die bevestigd werd door de
wetenschap: het werd even doeltreffend bevonden als het gekende diureticum Lasix, maar dan
zonder het vervelende neveneffect van kaliumverlies. Het blad is een onmisbare remedie tegen
premenstruele klachten als vocht ophouden, opgezette buik en gespannen borsten.
Bovendien levert de paardenbloem ons ook veel nuttige voedingsstoffen als ijzer, calcium,
magnesium, mangaan en silicium.
Paardenbloem is een van de beste middelen om in te zetten als een specifieke fytotherapeutische
aanpak voor een bepaalde vrouwenkwaal niet aanslaat. Veel hardnekkige vrouwenkwaaltjes
reageren dan wél goed op een aanpak met leverondersteunende kruiden zoals paardenbloem.
Opgelet: paardenbloem niet geven bij obstructie van de galwegen, darmobstructie of maagzweren.
Gember (Zingiber officinale)
Gebruikte delen: wortel – categorie: medicinaal
Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, oleoresine (hars), fenolen, protease (eiwitsplitsend
enzym).
Gember is een doeltreffend leverkruid en tevens een echt vrouwenkruid. Het stimuleert de
bloedsomloop in je bekken, waardoor het een gunstig effect heeft op zowat alle
menstruatieklachten. Het werkt tevens antispasmodisch en kan dus ter hulp komen bij menstruele
krampen.
Gember staat ook bekend als afrodisiacum, een kruid dat je zinnen prikkelt en je een hoger libido
bezorgt. Als je weet dat het daarbij ook nog eens de vruchtbaarheid van zowel vrouwen als mannen
verhoogt, dan besef je dat een beetje alertheid tijdens het gebruik van dit kruid vereist is.
Gember zorgt voor een goeie spijsvertering en is een uitstekende remedie tegen misselijkheid.
Gemberthee mag aan zwangere vrouwen gegeven worden tegen ochtendmisselijkheid. Zorg er wel
voor dat in dat geval altijd de kleinst mogelijke hoeveelheid gebruikt wordt.
Gember komt daarnaast ook van pas in het geval van verkoudheden, griep, luchtwegeninfecties en
slechte doorbloeding. Het werkt bovendien ook ontstekingsremmend en kan daardoor ook van pas
komen bij gewrichtsklachten, artritis en artrose.
Opgelet: gember werkt bloedverdunnend. Veertien dagen voor operatie of tandheelkundige
ingreep stoppen met toedienen. Niet geven bij hoge koorts, maagzweer, galstenen en hypertensie.
RECEPTEN BIJ STAP 2:
Paardenbloemkoffie als dagelijks levertonicum
Dit drankje is niet alleen een lekkere koffievervanger (het smaakt écht naar koffie), maar is ook een
waar levertonicum
Ingrediënten:
een deel gedroogde paardenbloemwortel (verkrijgbaar in de natuurwinkel)
water
een pan en een spatel
Bereiding:
Rooster de gedroogde paardenbloemwortels in een droge pan. Zet het vuur aan en rooster de
wortels onder bijna voortdurend roeren tot de lucht zich vult met een typische, zalige roostergeur
(die meestal na een vijftal minuten optreedt). Laat de wortels afkoelen en doe ze in een pot om ze te
bewaren.
Je kan de wortelstukjes daarna ook nog fijnmalen in de blender of koffiemolen, zodat je echte
‘koffiepoeder’ krijgt, maar mijn ervaring zegt dat dat gewoon extra werk is dat niet zoveel verandert
aan de smaak van je koffie.
Per kopje koffie dat je wilt maken, doe je één eetlepel van de geroosterde wortelstukjes (of een
halve eetlepel gemalen poeder) in een pannetje. Giet er zo’n 400 ml water over en breng aan de
kook. Laat vervolgens tien tot vijftien minuutjes zachtjes pruttelen en giet je koffie door een zeef in je
kopje. Een gedeelte van het afkooksel zal verdampt zijn, zodat je net een grote mok kunt vullen.
VARIATIE:
Voeg enkele kardamompeulen, wat verse schijfjes gember, een half kaneelstokje en/of wat vanille
toe en laat dat mee afkoken. Afzeven, klaar!
TIP:
Wil je het graag wat sneller, dan kan je de paardenbloemwortel (en eventueel de andere
bovenstaande kruiden) in een leeg theezakje doen en dat simpelweg overgieten met kokend water.
Laat het vijftien tot twintig minuten trekken. De smaak is dan minder intens (en minder koffieachtig),
maar de versterkende eigenschappen voor je lever blijven sowieso intact.
Bitter hormoonbalancerend leverelixir met paardenbloem, gember en
sinaasappel.
Je kan van dit elixir gebruik maken als je het maken van paardenbloemkoffie te omslachtig vindt. Het
elixir is ook makkelijk transporteerbaar en een goeie oplossing als je een remedie wilt die je makkelijk
kan meenemen in je handtas.
Ingrediënten:
1 deel paardenbloemwortel, vers of gedroogd
1 deel sinaasappelschil (vers of gedroogd van biologische sinaasappels)
1/4 deel verse gemberwortel (geraspt)
cognac of armagnac met ten minste 40% alcohol
vloeibare honing (bijvoorbeeld acaciahoning)
een glazen potje met deksel
Hoe maak je het?
Doe alle kruiden in het potje en overgiet voor 1/3 met de honing. Roer de honing goed door de
kruiden. Giet vervolgens de cognac of armagnac bij het mengsel en roer nog eens goed door. Doe het
deksel erop en schud goed met het potje. Heel belangrijk is dat je je bereidingen altijd labelt: schrijf
erop welke kruiden erin zitten en wanneer je ze maakte.
Laat het gelabelde potje minstens zes weken macereren op een droge plaats. Je hoeft het mengsel
niet donker te zetten, maar vermijd de volle zon. Zet het potje ergens waar je het regelmatig ziet,
bijvoorbeeld op je aanrecht. Zeg er af en toe eens goeiedag tegen en schud het liefdevol. Na zes
weken zitten alle inhoudsstoffen in de alcohol en honing. Zeef de kruiden eruit en giet je elixir in een
druppelflesje met pipet. Ook je flesje kan je op je aanrecht bewaren. De rest bewaar je in een
afgesloten potje in je keukenkast of voorraadkast. Neem van dit elixir een pipetje of twee – dat zijn
zo’n 40 druppels – in een glas water of thee voor elke maaltijd. Je lever zal je dankbaar zijn!
Tincturen die je voor een derde aanlengt met vloeibare honing, worden elixirs genoemd. Het kan wat
contradictorisch klinken om een bereiding met alcohol te gebruiken voor je lever, maar maak je geen
zorgen: de alcohol die je binnenkrijgt door de tinctuur is een erg kleine hoeveelheid. Het is zeker niet
de bedoeling dat je borrelglaasjes van tincturen of elixirs gaat drinken. Wil je het alcoholgehalte nog
verminderen, druppel je elixir dan in warme thee: de alcohol verdampt gedeeltelijk, terwijl de
werkzame stoffen van de kruiden toch bewaard blijven.
‘Goud voor je lever’- drankje
Dit drankje op basis van gember en kurkuma doet wonderen voor je lever en galblaas en bezorgt je
als neveneffect ook een stralende huid. Zowel gember als kurkuma zijn specerijen uit India die daar al
sinds eeuwen gebruikt worden als smaakmakers en als medicijn. Naast hun weldoend effect op lever,
gal en spijsvertering, remmen ze ontstekingen af en boosten ze je weerstand.
Het drankje zorgt onder andere voor verlichting in je buik na een zware maaltijd en zelfs bij een
kater. Zowel gember als kurkuma werken licht stimulerend, waardoor het je een boost geeft. Niet
het soort boost dat koffie je geeft – zo een met een hoge piek en een diep dal waardoor je al snel
naar een volgende kop koffie verlangt – maar wel één met energie van een veel stabielere aard.
Ingrediënten:
250 ml heet water
2 cm verse gemberwortel, geraspt
2 cm verse kurkumawortel, geraspt (Pas op voor vlekken! )
een leeg theezakje (verkrijgbaar in de supermarkt of natuurwinkel)
1 koffielepel honing
een straaltje citroensap
Hoe maak je het?
Doe de geraspte gember en kurkuma in een leeg theezakje en giet het hete water erover. Doe er een
straaltje citroensap bij en laat de kruiden zo’n 15 à 20 minuten trekken. Verwijder het theezakje en
roer de honing erdoor. Drink het drankje warm. Je kan ook ineens een grotere hoeveelheid maken.
Bewaar het drankje dan in een grote pot in de koelkast en warm het op wanneer je er zin in hebt. Het
blijft gekoeld zo’n twee dagen houdbaar.
Opmerking: Maak dit drankje niet met kruidenpoeders want dat zorgt voor een raar ‘stoffig’ gevoel in
je mond.
Kort iets over kurkuma:
Kurkuma en ik waren nooit echt goeie vrienden. Ik vond de smaak niet echt lekker en ik merkte er
niet zoveel effect van. Tot ik verse kurkuma ging gebruiken: er ging een wereld voor me open. Ik
voelde letterlijk het ontspannende effect van dit kruid op mijn lever na een paar slokken van dit
drankje en de combinatie met de gember maakte dat het ook écht lekker smaakte. Kurkuma is een
veelzijdig kruid en is veelvuldig wetenschappelijk onderzocht. Het heeft zowat de status van
superkruid gekregen en dat is niet overdreven: recente onderzoeken wijzen er namelijk op dat
kurkuma de groei van tumoren afremt en zelfs kankercellen doodt. Voeg daar nog eens aan toe dat
het kruid ook veroudering tegengaat en dan besef je wel dat dit drankje meer voor je doet dan alleen
je lever ondersteunen.
3. HELENDE KRUIDEN VOOR SPECIFIEKE KLACHTEN
Belangrijke achtergrondinfo: over xeno-oestrogenen en fyto-oestrogenen
Hormonen spelen een rol in bijna alle processen van je lichaam. Een goed hormonaal evenwicht is
van essentieel belang voor een klachtenvrij vrouwenleven. Dat evenwicht is echter vaak zoek. Eén
van de factoren die onze vrouwelijke hormonenspiegel tegenwoordig sterk beïnvloeden, zijn de
xeno-oestrogenen. Dat zijn chemische stoffen die je terug vindt in onder andere ons milieu, in plastic
verpakkingen en cosmetica en die een oestrogene activiteit hebben.
In je lichaam heeft iedere cel hormoonreceptoren. Je zou ze kunnen beschouwen als een soort
sleutelgat waar een specifieke sleutel (hormoon) op past. Xeno-oestrogenen zien er hetzelfde uit als
ons natuurlijk oestrogeen en onze receptoren aanvaarden ze als ‘sleutel’. Het gevolg hiervan is dat je
receptoren bezet zijn (er zit al een sleutel in), waardoor je natuurlijke oestrogeen geen kans meer
heeft om zich eraan te binden. Doordat xeno-oestrogenen hele sterke oestrogene prikkel uitoefenen
in je lichaam, brengen ze je hormonenspiegel in de war. Ze zijn mee verantwoordelijk voor een hele
resem aan vrouwelijke klachten waaronder menstruatieklachten, menopauzeklachten en
borstcysten. (Xeno-oestrogenen bevorderen daarnaast ook ontstekingsprocessen in je lichaam,
waardoor er meer kans is op ontstekingsgerelateerde ziekten als hart- en vaatziekten, reuma en zo
goed als alle auto-immuunziekten).
Het is bij elke vrouwelijke klacht dan ook van belang om eens te kijken welke stappen je kan
ondernemen om zoveel mogelijk xeno-oestrogenen uit je leven te weren. Tegenwoordig komen we
namelijk allemaal in contact met dit soort oestrogenen. Ze helemaal uit je leven weren is bijna niet
mogelijk omdat we er sowieso door ons milieu mee te maken krijgen. Ze zitten in bespoten en
voorbewerkt voedsel, niet ecologische (af)wasmiddelen, cosmetica, bodylotions, shampoos,
badschuim, nagellak, parfums, plastic waterflessen, …
Voel je niet overweldigd door dit lijstje. Kennis geeft ons gelukkig de mogelijkheid om deze zaken
zoveel mogelijk te kunnen vermijden. Als consument kan je op die manier dagelijks een stem
uitbrengen voor ons milieu én voor je gezondheid. En tegelijkertijd vermijd je zo dat er xeno-
oestrogenen in je lichaam komen.
Eerst en vooral kan je de volgende dingen doen om een overmatige blootstelling aan
hormoonverstoorders te vermijden:
- Eet zoveel mogelijk biologisch. Koop vooral vlees en zuivel biologisch. Groenten en fruit die
notoir zijn om hoge residuen aan sproeistoffen zijn: zacht fruit (aardbeien, perziken, bessen),
selder, paprika en aardappelen. Koop die dus altijd zoveel mogelijk biologisch.
- Als je bronwater koopt, kies dan voor water in glas en niet in plastic (dat notoir is voor het
bevatten van xeno-oestrogenen)
- Vermijd zoveel mogelijk voedingswaren in plastic verpakkingen, vooral als ze veel vet
bevatten. Vet absorbeert xeno-oestrogenen namelijk heel gemakkelijk. Warm voeding niet
op in een plastiek verpakking.
- Gebruik geen chemische cosmetica en huishoudproducten. Hiermee bedoel ik alle reguliere
producten die je in supermarkt, parfumerie en apotheek vindt. Wees je ervan bewust dat
alles wat je op je huid smeert, uiteindelijk in je bloed terecht komt. Als je flesje bodylotion
leeg is, heb je er de helft van ‘opgegeten’ via je huid. Hetzelfde geldt voor parfum. We
hebben de luxe dat er ondertussen prachtige natuurlijke producten op de markt zijn zonder
giftige stoffen. Weleda en Dr. Hauschka zijn de bekendste merken.
Gelukkig is er ook goed nieuws: er bestaat ook een manier waarop je kan verhinderen dat xeno-
oestrogenen zich in je lichaam vastzetten. Je kan er namelijk voor zorgen dat je hormonale
receptoren al ‘bezet’ zijn door ‘goeie’ oestrogenen. Het gebruik van fyto-oestrogenen kan je daarbij
helpen.
Fyto-oestrogenen zijn stoffen uit planten en kruiden die een zwak oestrogeenachtige werking
hebben doordat ze de bouwstenen voor oestrogenen aanleveren. Ze brengen evenwicht in je
hormoonhuishouding. Ze remmen een te sterke oestrogeenproductie af en verhogen een te zwak
oestrogeengehalte.
Op die manier beschermen ze je niet alleen tegen hormoonafhankelijke kankers, maar ook tegen
osteoporose en hart- en vaatziekten. Over fyto-oestrogenen hoor je vaak tegenstrijdige berichten.
Wat belangrijk is als je er gebruik van gaat maken is dat je ze niet in geïsoleerde vorm gebruikt.
Hiermee wil ik zeggen: gebruik altijd hele planten die rijk zijn aan fyto-oestrogenen en geen
preparaten in capsules die enkel de geïsoleerde fyto-oestrogenen uit die plant bevatten. Dan gebruik
je geen kruiden, maar wel een medicament dat in een laboratorium vervaardigd werd.
Hoe gebruik je ze dan wel? Als voedsel (geconcentreerd in bonen, linzen, noten, pitten, zaden en de
(biologische) schillen van citrusvruchten) en als kruidenthee of sterke kruidenijsthee. Heel veel
kruiden bevatten een zeker gehalte aan fyto-oestrogenen, maar de planten die er het rijkst aan zijn
(en die in deze workshop aan bod komen), zijn rode klaver, paardenbloemwortel en engelwortel.
Regelmatig rode klaver ijsthee drinken en gebruik maken van de paardenbloemwortel onder de vorm
van koffie of bitter leverelixir is dus ook in dit opzicht doeltreffend.
IN THE PICTURE BIJ STAP 3: Chinese engelwortel, duizendblad, herderstasje,
vrouwenmantel, roos en vogelmuur.
Chinese engelwortel (Angelica sinensis)
Gebruikte deel: de twee à drie jaar oude wortel, geoogst in de herfst – categorie: medicinaal
Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, coumarines, polysacchariden. (Fytosterolen in mindere
mate deze lijken niet verantwoordelijk te zijn voor het hormoon balancerende effect van het
kruid.)
Chinese engelwortel wordt soms ook dong quai genoemd. Deze ‘ginseng van de vrouwen’ dankt zijn
hormoon balancerende invloed vooral aan zijn positieve effect op je lever en hormonale klieren.
Het kruid werkt algemeen versterkend op je lichaam en is verwarmend. Het stimuleert de
bloedcirculatie in je hele lichaam, maar vooral in je bekken. Chinese engelwortel regulariseert
daardoor niet alleen je menstruatiecyclus, maar helpt ook tegen krampen en overmatig
bloedverlies. Heb je last van koude handen en voeten? Dan zal dit kruid je eveneens aangenaam
verrassen.
Het kruid helpt bij menopauzale klachten als vaginale droogte, stemmingswisselingen en
slaapstoornissen.
Chinese engelwortel is ideaal voor vrouwen die kouwelijk van aard zijn of die last hebben van
bloedarmoede en zich daardoor minder vitaal voelen. Het werkt als een tonicum op je baarmoeder
en kan daardoor ook een hulp zijn bij onvruchtbaarheid.
Doordat Chinese engelwortel menstrueel bloedverlies bevordert, gebruik je het theoretisch gezien
beter niet als je last hebt van een overvloedige menstruatie. In de praktijk komt het echter zelden
voor dat excessief bloedverlies verergert door het gebruik van Chinese engelwortel. Tijdens je
menstruatie las je best wel een engelwortelpauze in. Voor de rest kan je het met een gerust hart het
hele jaar door gebruiken.
Weetje: In China injecteren dokters Chinese engelwortel bij patiënten met ischiaspijn (sciatique).
Opmerkelijk daarbij is dat 90 procent van de patiënten die zo’n injectie krijgen, van hun sciatique
verlost zijn.
Opgelet: niet geven aan zwangere en zogende vrouwen, bij acute virale aandoeningen, diarree.
Bloedverdunnend.
Balancerende balletjes (met Chinese engelwortel) voor een goed hormonaal
evenwicht.
Ingrediënten:
1 kopje amandelpasta (natuurwinkel)
1/2 kopje honing
1/2 kopje gedroogde abrikozen (in kleine stukjes gesneden)
1/4 kopje zwarte chocolade (in kleine stukjes geplet in de vijzel of door de blender)
3 eetlepels Chinees engelwortelpoeder (Angelica chinensis)
3 eetlepels bijenpollen (natuurwinkel of imker)
1/2 koffielepel kardemompoeder
1/4 kopje gemalen kokos
Zo maak je het:
Roer alle ingrediënten behalve de kokos door elkaar. Zorg ervoor dat je een kneedbaar deeg krijgt.
Het zou kunnen dat je nog wat honing of poeder moet toevoegen. Rol daarna balletjes van het ‘deeg’
ter grootte van een lychee. Rooster de gemalen kokos lichtjes in een droge pan en rol de balletjes er
één voor één door.
Dosis:
Eet twee balletjes per dag. Stop een week voor en tijdens je menstruatie en herneem dan opnieuw
dezelfde dosis. Op deze manier kan je de balletjes het hele jaar door gebruiken. Ze zijn lekker van
smaak en mochten huisgenoten per ongeluk ook eens een balletje verorberen, dan is er geen
probleem. Alleen is het niet de bedoeling dat mannen of kinderen dagelijks van deze balletjes gaan
smullen. Vallen ze in de smaak, maak dan voor hen gewoon een versie zonder het Chinees
engelwortelpoeder (de bijenpollen mag je er voor hen gewoon inlaten).
Bewaar de balletjes in de koelkast, ze blijven dan enkele maanden goed.
Weetje: bijenpollen versterken het balancerende effect van het balletjesrecept doordat ze zowat alle
mogelijke micronutriënten aanvoeren die je lichaam nodig heeft voor een gezonde en regelmatige
menstruatiecyclus. In dit wondervoedsel dat de bijen maken uit stuifmeel, zitten alle essentiële
aminozuren en hoge hoeveelheden mineralen, vitaminen (B, C, A en E), enzymes en coenzymes.
Bijenpollen zorgen daarbij ook nog eens voor kracht en uithoudingsvermogen. En al die energie zorgt
op haar beurt dan weer voor een goed humeur. Sommige bronnen vermelden dat het regelmatig
gebruik van bijenpollen een verjongend effect op je lichaam zou hebben.
Aangezien pollen als voedsel moeten dienen voor de bijenlarven, gebruik je ze het best spaarzaam:
twee koffielepeltjes per dag zijn meer dan voldoende om het effect te voelen. Haal de pollen ook
liefst bij een imker uit je buurt die zijn bijenvolk goed verzorgt en die genoeg voedsel voor de bijen
zelf overlaat.
Je kan pollen gebruiken zoals in het recept hierboven of je kan ze gewoon zo eten. Zorg er dan voor
dat je ze goed fijn kauwt om alle nutriënten voor je lichaam opneembaar te maken. Je kan pollen ook
over yoghurt, muesli of salades sprenkelen.
Ongeveer 0,05% van de mensen is allergisch voor bijenpollen. Test daarom eerst een paar korreltjes
uit, voordat je een volledige dosis gebruikt.
Duizendblad (Achillea millefolium)
Gebruikte delen: bloeiende toppen – categorie: medicinaal
Belangrijkste inhoudsstoffen: etherische olie, flavonoïden (waaronder quercetine en rutine),
alkaloïden: achilleïne en stachydrine.
Als een van de belangrijkste vrouwenkruiden in de geschiedenis heeft duizendblad al menige vrouw
van hardnekkige krampen afgeholpen.
Duizendblad vind je zowat in heel Vlaanderen en Nederland op weiden en in bermen. Maar
evengoed vind je in elke natuurwinkel of zelfs apotheek kant-en-klare tinctuur van dit
antikrampenkruid.
Het kruid staat ook bekend om zijn werking op alles wat met het bloed te maken heeft: het kan
zowel de bloedcirculatie stimuleren als bloedingen doen stoppen. Dat wil zeggen dat het aan de
ene kant de doorbloeding in je bekken kan bevorderen, waardoor het krampen verlicht en een
uitblijvende menstruatie op gang brengt. Aan de andere kant kan duizendblad ervoor zorgen dat je
minder bloed zal verliezen als je zware menstruele bloedingen hebt. Dat lijkt tegenstrijdig, maar veel
kruiden hebben nu eenmaal niet één gerichte werking zoals medicijnen dat wel hebben.
‘Balancerend’ is misschien nog wel de beste term om dat soort kruiden te beschrijven: ze remmen
een teveel af en stimuleren bij een tekort.
Duizendblad kan je ook van dienst zijn als je voortdurend koude handen en voeten hebt. Het is
eveneens een welkome hulp bij spataders en aambeien en het is een voortreffelijk antimicrobieel
kruid: met de thee of de verdunde tinctuur kan je bijvoorbeeld wonden ontsmetten. Duizendblad is
ook een goed kruid om in huis te hebben bij verkoudheden aangezien het zweetdrijvend werkt,
waardoor het koorts kan verlagen. Het behoort tot de categorie van de ‘bittere kruiden’ die ook de
spijsvertering stimuleren en ondersteunend werken voor de lever.
Weetje: Wil je in de zomer muggen en ander ongedierte op een afstand houden, doe dan verdunde
duizendbladtinctuur (zo’n 1 deel op 3 delen water) in een sprayflesje: het ongedierte kan niet tegen
deze geur en zal je geen last meer bezorgen.
Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap of zogen. Best niet langer dan een maand na
elkaar gebruiken. Persoonlijk raad ik steeds aan om duizendblad enkel acuut te gebruiken (tinctuur
of thee) en daarna weer te stoppen.
Herderstasje (Capsella bursa pastoris)
Gebruikte delen: bovengrondse deel – categorie: medicinaal
Belangrijkste inhoudsstoffen: nog ongekend peptide met bloedstelpende werking, looistoffen,
flavonoïden.
Het uitzicht van dit kruidje verklapt niet hoe krachtig zijn werking is: in een aantal uren reduceert het
zwaar bloedverlies tot een normale vloei. Dat komt doordat het sterk samentrekkende en
bloedstelpende stoffen bevat.
Het wordt daarom vaak aangeraden na de bevalling en bij overmatig bloedverlies tijdens de
menopauze.
Het kruid gebruik je echter wel het best vers, omdat het snel zijn medicinale waarde verliest als het
gedroogd wordt. Met thee van gedroogd herderstasje kan je dus maar weinig aanvangen en opeten
is door zijn nogal droge en stengelachtige structuur geen optie. Tincturen zijn veel doeltreffender.
Herderstasje kan je in tinctuurvorm makkelijk in de natuurwinkel of de apotheek vinden, maar
aangezien je het kruid ook makkelijk in de natuur vindt, kan je hem ook zelf maken.
Je neemt het kruid enkel acuut (niet langdurig). Langdurig gebruik is meestal ook niet nodig, omdat
het zo snel bloedingen stopt.
Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap.
Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris)
Gebruikte delen: bovengrondse deel, geoogst tijdens of na de bloei – categorie: medicinaal
Vrouwenmantel is een tonicum voor de baarmoeder. Het helpt niet alleen fantastisch bij overmatig
bloedverlies, maar ook bij baarmoederverzakking en witte vloed, en het bevordert een goed herstel
van de baarmoeder na de bevalling. De Latijnse naam van dit kruid verwijst naar de middeleeuwse
alchemisten, die de dauwdruppels van dit mooie kruid verzamelden voor hun zoektocht naar de
‘steen der wijzen’.
Volgens de Zwitserse kruidenpastoor Künzle zouden veel operaties aan de vrouwelijke
geslachtsorganen voorkomen kunnen worden als vrouwen dit kruid van jongs af regelmatig zouden
gebruiken. Vrouwen die last hebben van om het even welk probleem met hun baarmoeder of
eierstokken, doen er goed aan om regelmatig vrouwenmantelthee te drinken, eventueel als
ondersteuning van een reguliere therapie.
Wil je vrouwenmantel gebruiken om zware bloedingen te temperen? Dan begin je het best een
tweetal weken voor je menstruatie begint met thee te drinken, aangezien vrouwenmantel iets meer
tijd nodig heeft dan herderstasje om zijn werk te doen. (4 gram gedroogd kruid per kop water, 15
minuten laten trekken).
Opgelet: niet gebruiken tijdens de zwangerschap.
Vogelmuur (Stellaria media)
Gebruikte delen: het verse, bovengrondse deel – categorie: groenteachtig
Belangrijkste inhoudsstoffen: saponineglycosiden, flavonoïden (waaronder rutine), coumarines.
Vogelmuur is een plantje waarvan het zaad erin slaagt te ontkiemen als het buiten nog rondom nul
graden is. Het begint dan al een mooi, groen tapijt te maken op de nog kale grond. De Latijnse naam
van muur betekent ‘kleine ster’. De witte bloemetjes die het kruid zo herkenbaar maken, zijn dan ook
net sterretjes.
Vogelmuur bevat veel chlorofyl (de groene ontgifter) en mineralen, waaronder vooral calcium,
magnesium, mangaan, zink, ijzer, kalium en vitamine C en A. Het wordt tegenwoordig weer als
groente gebruikt door sterrenchefs.
Het plantje is een belangrijk afkoelend middel en is dan ook bijzonder effectief in het voorkomen
en/of verhelpen van opvliegers. Het kruid bevordert een goeie werking van de schildklier, die onder
andere een rol speelt in het regelen van je lichaamstemperatuur. Vogelmuur helpt je ook om een
gezond metabolisme te behouden. Het zorgt er dus voor dat je voedselverwerking en –verbranding
op peil blijft, zodat je voor, tijdens en na de menopauze geen extra kilootjes hoeft mee te zeulen.
Door de saponineglycosiden helpt vogelmuur om overmatig slijm in de longen en de darm op te
lossen. Het helpt ook bij het verbranden van vet en het oplossen van ‘aanwassen’ in het lichaam.
Amerikaanse herboristen gebruiken dit kleine maar fijne kruidje in tinctuurvorm voor het oplossen
van cystes. Vogelmuur ondersteunt ook het lymfestelsel, waardoor het goed van pas komt bij
gespannen en pijnlijke borsten.
Vogelmuur werkt ontstekingswerend en verzachtend en helpt daardoor ook bij een geïrriteerde
huid of jeuk . Je kan hiervoor een lotion maken van 125 ml gedistilleerd water met 15 ml
muurtinctuur en daarmee een compres maken. Een papje aanbrengen van de gekneusde blaadjes
kan ook.
Regelmatig gebruik van muur is ook goed voor mensen die vaak last hebben van blaasontsteking.
Het kruid versterkt je blaas en werkt antibacterieel en verzachtend.
Vogelmuur is een groente en daarom compleet veilig in gebruik.
Roos (Rosa rugosa, Rosa canina, Rosa spp.) als kruid voor lichaam én geest
Gebruikte delen: bloem, blaadjes, knoppen, (bottels)
Deze bloem zou je kunnen zien als het symbool voor alle uiteenlopende facetten in een vrouw:
delicaat en zacht, maar door de doorns toch ook imponerend en krachtig. Een goeie balans van
complementaire eigenschappen. En die balans geeft de roos ook door in haar uitwerking op jouw
lichaam en ziel. Alleen al het ruiken aan een roos maakt je rustig en brengt stilte in je hoofd en
medeleven en liefde in je hart. Een soort van figuurlijk warm deken dat helpt als je treurig of
verdrietig bent en dat je hart weer helemaal zacht maakt wanneer het gebroken is, bijvoorbeeld na
het verlies van een dierbare. Roos is daarom ook een uitzonderlijk kruid dat je helpt om een groot
verdriet te boven te komen en daarna ook de moed te hebben om je hart weer te openen.
Voel je je regelmatig angstig, rusteloos of nerveus, dan kan de roos je helpen om weer kalm te
worden. Ze helpt je om vanuit rust te reageren op vervelende situaties of gebeurtenissen en zorgt
ervoor dat je niet wordt meegesleept door intense, negatieve emoties. Deze bloem kan verder als
geen ander een grote hulp zijn voor vrouwen die zichzelf overdreven hard en streng bekritiseren, die
té perfectionistisch zijn en die wat meer zelfliefde kunnen gebruiken.
Als echte humeurverbeteraar kan de roos ingezet worden bij milde depressies of in situaties waarin
je een oppepper kan gebruiken: je kinderen zijn bijvoorbeeld net drie weken om de beurt ziek
geweest waardoor je nachten onderbroken waren en nu is ook je wasmachine nog eens stuk… zoiets.
Roos is op zo’n momenten meditatie in een (tinctuur)flesje. Zowel bij alledaagse stress als bij grote
veranderingen in je leven, zoals een nieuwe job, de geboorte van een kind of een scheiding, maakt
de roos de aanpassing aan de veranderingen makkelijker en natuurlijker. Ze heeft een verzachtend
en versterkend effect op je zenuwstelsel en helpt de stoom wat van de ketel te halen als je helemaal
dolgedraaid en afgemat thuiskomt na een onmogelijke dag op het werk of na uren aanschuiven in
een file waarbij je ook nog eens een opgestoken middelvinger te verwerken kreeg.
Roos is letterlijk en figuurlijk een remedie die verkoeling brengt, waardoor ze ook op fysiek vlak goed
werkt, bijvoorbeeld bij opvliegers en bij PMS die veroorzaakt wordt door opgekropte emoties en
irritatie. Doordat de roos samentrekkende en sterk ontstekingswerende eigenschappen bezit, kan ze
gebruikt worden bij overmatig of tussentijds menstrueel bloedverlies en bij irritatie of droogte van
de vaginale slijmvliezen. Roos heeft ook een herstellende invloed op de baarmoeder en dat –
gecombineerd met haar rustgevende en versterkende werking op het lichaam – maakt het een ideale
remedie voor kersverse moeders. De bloem helpt eveneens om krampen te verminderen en
aangezien ze ook de spijsvertering bevordert, wordt ze vaak ingezet bij aandoeningen als
prikkelbaredarmsyndroom.
De roos heeft niet alleen affiniteit voor het emotionele hart, maar ook voor het fysieke hart. Ze is een
van de meest gewaardeerde tonicums voor de bloedcirculatie en ze bevordert een optimale conditie
van je cardiovasculaire stelsel. Roos helpt vanwege die eigenschappen ook prima tegen
hartkloppingen.
Zowel de bloemen, blaadjes als bottels van de roos zitten tjokvol antioxidanten – evenveel of meer
dan in groene thee – en zijn rijk aan voedingsstoffen, waaronder vitamine C, alle B-vitaminen,
vitamine K en E. Deze hoge voedingswaarde zorgt ervoor dat de roos een vitaliserend effect heeft op
je lichaam waardoor vermoeidheid bestreden wordt.
Ben je nog niet overtuigd van het nut van een roosremedie op je aanrecht? Dan kan ik je nog zeggen
dat deze bloem in onder herboristen bekend staat als ‘kruidenbotox’. Zowel wanneer je de roos
inwendig gebruikt als wanneer je een aftreksel ervan op je huid aanbrengt, helpt ze je huid strak te
houden of strakker te maken en je teint te verfrissen. Een droge huid en droog haar hebben
eveneens baat bij een rozenaftreksel.
Let op: vooral de bloemen, knoppen en blaadjes hebben de bovenstaande effecten. De bottels
beschouw ik als voeding en gebruik ik enkel vanwege hun hoge voedingswaarde in een lekkere thee.
Ze hebben echter niet zozeer die rustgevende en helende eigenschappen die de bloemen en blaadjes
wel hebben.
RECEPTEN MET ROOS
Rozenlikeur
Deze remedie zorgt niet alleen voor stilte in je hoofd. Ze is zo multi-inzetbaar dat ik er altijd en overal
een druppelflesje van op zak heb. Bovendien is dit de lekkerste kruidenbereiding EVER! Ik ken echt
niemand die rozenlikeur niet lekker vindt. Voor de bereiding gebruik ik het liefst rozen van de soort
Rosa rugosa, die nog vaak als haag aangeplant worden. Maar alle rozensoorten zijn goed, ook die uit
je tuin, zolang ze niet bespoten zijn. Hoe geuriger de roos, hoe werkzamer je medicijn.
Je hebt nodig:
een glazen pot
bloemen en in mindere mate knoppen en blaadjes van rozen, genoeg om je pot te vullen
cognac van minstens 40 % alcohol
lopende honing, bijvoorbeeld acacia
Zo maak je het:
Vul je glazen pot tot op een centimeter van de rand met de bloemen, knoppen en blaadjes van de
rozen en overgiet ze met de honing tot de pot voor een vierde gevuld is. Zorg ervoor dat alle rozen
bedekt zijn met wat honing door er met de achterkant van een lepel voorzichtig in te roeren.
Vul je bokaal vervolgens tot bovenaan met cognac. Schud goed zodat de rozen, honing en cognac
zich vermengen.
Laat het mengsel gedurende een zestal weken op je aanrecht macereren. Schud af en toe met de pot
en proef geregeld eens om te zien of je likeur misschien toch nog niet klaar is. Zorg er wel voor dat je
na zes weken nog een beetje overhoudt.
Zeef tot slot de rozenblaadjes uit de likeur en bewaar hem op je aanrecht of in je voorraadkast in een
donkere fles. Dit is ongetwijfeld de lekkerste meditatie ooit!
Dosis:
Je kan de likeur op verschillende manieren gebruiken. Wil je hem medicinaal inzetten als remedie
tegen één (of meer) van de klachten die bij de roos beschreven staan, dan kan je dagelijks tot zes
keer een of twee volledige druppeltellers (één druppelteller is ongeveer gelijk aan 20 druppels) in
een glaasje water innemen. In acute gevallen kan je ook gewoon een borrelglaasje van de likeur
drinken.
Het is heel lekker als je een veertigtal druppels van de likeur in een kruidenthee als basilicum-,
citroenmelisse- of muntthee doet. De likeur leent zich ook uitstekend als extra smaakmaker in
chocoladegebak, brownies of de chocolade faux-soufflés, waarvan je het recept op pagina tk vindt.
Op die manier heb je een goeie uitleg voor het frequent verorberen van (meditatieve) cakejes.
Rozenbottelthee, de échte
Rozenbottelthee die je zelf maakt van gedroogde of verse rozenbottels is in niets te vergelijken met
de theezakjes die je kan kopen in de supermarkt. Terwijl die laatste zo goed als geen voedingswaarde
meer bezitten, voorziet de rozenbottelthee die je zelf maakt je van een boost aan goede
voedingsstoffen. Een glas rode wijn of een kopje groene thee verbleken naast deze
antioxidantenknaller. De combinatie van bottels en blaadjes verzekert het rustgevend effect van deze
thee.
Je hebt nodig:
ca. 15 gram rozenbottels, gedroogd of vers
2 el rozenbloemen of -knoppen
kokend water
grote, glazen pot
vijzel
Je maakt het zo:
Doe de bottels in een vijzel en kneus ze zo hard je kan. Schep ze vervolgens in je pot samen met de
bloemen en knoppen en overgiet alles met kokend water. Laat dit mengsel minstens vier uur trekken
– ofwel een hele nacht lang – en zeef ten slotte de kruiden uit de thee.
Als je de thee gekoeld wilt drinken, dan kan je hem nog lekkerder maken met limoensap of –siroop
(zie pagina tk) erbij. Drink je hem liever warm, dan kan je hem opnieuw verhitten en er zoals bij de
klassieke rozenbottelthee wat sinaasappelsap bijdoen.
Rozenbottelthee zet ik wegens zijn hoge voedingswaarde vooral in tegen lusteloosheid,
vermoeidheid, winterblues en om weer aan te sterken na ziekte.
VARIABEL GEDEELTE STAP 3: verschillende klachten en hun remedies
Remedies bij pijnlijke menstruatie en krampen
Sommige remedies werken oorzakelijk en kan je over langere periodes innemen. Anderen werken
symptomatisch en gebruik je kortstondig in acute situaties.
Remedies tegen krampen die je het hele jaar door kan toepassen:
1. Verhoog je calcium- en magnesiumopname
Een van de mogelijke oorzaken van een pijnlijke menstruatie is een tekort aan calcium en
magnesium. Je begint waarschijnlijk een patroon te herkennen. Ook hier komen we weer uit bij een
gebrek aan micronutriënten. Integreer daarom