Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
n. maRlakeliZe, c. yuraSvili,e. maRlakeliZe
qarTulis gakveTilebi
mesame klasSi
(maswavleblis wigni)
gamomcemloba `meridiani~Tbilisi
2008
rekomendebulia erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris mier.
saxelmZRvanelom warmatebiT gaiara pilotireba saqarTvelos skolebSi.
2
mxatvari _ nino zaqariaSvili
redaqtorebi _ neli elizbaraSvili manana CikvilaZe
kompiuteruli uzrunvelyofa _ daviT kutubiZe
koreqtori _ marine kilaZe
© gamomcemloba `meridiani~, 2008
© n. maRlakeliZe
ISBN 978-9941-10-054-3
3
meToduri miTiTebani maswavleblisaTvis
winamdebare wigni warmoadgens gzamkvlevs im maswavlebelTaTvis, rom-
lebic III klasSi qarTuls aswavlian n. maRlakeliZis, c. yuraSvilisa da e. maRlakeliZis mier Sedgenili saxelmZRvaneloTi. misi mizania daexmaros
pedagogs erovnuli saswavlo gegmisa da qarTuli enisa da literaturis sa-
gnobrivi standartebiT dasaxuli miznebis miRwevaSi. `maswavleblis wigni~
warmoadgens saswavlo kopleqtis Semadgenel nawils `moswavlis wignsa~ da `aqtivobebis rveulTan~ erTad.
rogorc cnobilia, erovnuli saswavlo gegmis mixedviT III klasSi mSob-
liuri enis swavlebas eTmoba 5 akademiuri saaTi. es faqti TavisTavad metyve-
lebs im garemoebaze, rom yuradRebis centrSi dgeba codnis miwodebis ara
raodenobrivi, aramed Tvisebrivi maCvenebeli da maswavlebelmac amis mixedviT
unda gardaqmnas Tavisi muSaoba.
sakiTxav masalad SerCeulia klasikuri da Tanamedrove saymawvilo li-
teraturis nimuSebi. teqstebi garkveuli Tematikis mixedviT aris dalagebuli,
TiToeul Tematur ciklSi ramdenime nawarmoebia gaerTianebuli. saswavlo ma-
salis wardgena garkveuli struqturiT xdeba, rac asaxulia saxelmZRvanelos
meTodikur aparatSi. aq warmodgenilia Semdegi rubrikebi (TiToeuli rubrika
garkveuli pirobiTi niSniT aris aRniSnuli, romelTa axsnasac gTavazobT
`moswavlis wignsa~ da `aqtivobebis rveulSi~):
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ igi miznad isaxavs nawarmoebis wakiTxvamde mo-
swavleTa provocirebas, maTSi saTanado ganwyobisa da emociuri fonis Seqm-
nas. es rubrika win uZRvis yvela teqsts. ZiriTadad es aris adre wakiTxulis gaxseneba, andazis analizi, zepiri Txzuleba am andazis mixedviT, suraTis aRwera, `gonebrivi ieriSis~ rukis Sevseba, mocemul TemasTan dakavSirebiT raime problemis dasma da gadaWra, maswavleblis Sesavali saubari da a. S.
b) sakiTxavi teqsti da ilustracia _ sakiTxav masalad SerCeulia ro-
gorc mxatvruli nawarmoebebi, ise aRweriTi xasiaTis teqstebi, samecniero-
popularuli statiebi. aq dialogur teqstebTan erTad pirvelad SemovitaneT
monologuri teqstebic. maTze muSaobis meTodika ramdenadme gansxvavebulia
da SevecadeT es `maswavleblis wignSi~ gveCvenebina. rac Seexeba ilustra-
ciebs, xSir SemTxvevaSi es aris feradi slaidebi, istoriuli freskebi, cno-
bili mxatvrebis namuSevrebi, romelTac garkveuli saganmanaTleblo daniS-
nuleba aqvT da amave dros, emsaxurebian literaturis integrirebul aRqmas
xelovnebis sxva dargebTan erTad.
g) ifiqre, imsjele _ gulisxmobs wakiTxulis Sefasebasa da gaazrebas
sxvadasxva donis kiTxvebis meSveobiT. es aris kiTxvis strategiebis daufleba,
literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba, paralelebis gavleba adre
4
wakiTxulTan (mosmenilTan, nanaxTan, gagonilTan...), maT Soris msgavsebisa da
gansxvavebis dadgena, saTanado daskvnebis gakeTeba da dasabuTeba, saazrovno
moqmedebaTa ganviTareba, teqstobriv monacemTa safuZvelze teqstis analizis
unaris gamomuSaveba...
d) enobriv masalaze dakvirveba _ sakiTxavi teqstebis damuSavebas mWidrod
ukavSirdeba lingvistur cnebebze muSaoba. sailustracio masala, rogorc
wesi, sakiTxavi teqstebidan aris amoRebuli. farTod viyenebT am dros enaze
dakvirvebis meTods, rac uzrunvelyofs moswavleTa SemecnebiT aqtivizacias.
aq warmodgenilia leqsikur-frazeologiuri, punqtuaciuri, orToepiuli da orTografiuli savarjiSoebi, romelTa mizania moswavleTa metyvelebisa da
azrovnebis ganviTareba, maTi SeiaraReba ZiriTadi sametyvelo unar-CvevebiT.
radganac am etapze ver xerxdeba saTanado Teoriuli bazis Seqmna, marTlme-
tyvelebisa da marTlweris sakiTxebze muSaobas praqtikuli xasiaTi aqvs. am
mizans emsaxureba swored rubrika _ daimaxsovre rogor iwereba.
e) Seamowme Seni Tavi _ es aris `testebi~ codnis Sesamowmeblad, romle-
bic `aqtivobebis rveulSia~ warmodgenili da damoukideblad sruldeba.
v) wyvilebSi muSaoba _ am pirobiTi niSniT aRniSnulia is savarjiSoebi,
romlebic partniorTan erTad unda Sesruldes. xSir SemTxvevaSi es aris ̀ or-mxriv CanawerTa rveuli~, `vicodi, viswavle, minda gavigo~...
kiTxvis strategiebis dauflebisaTvis sistematuri xasiaTi miveciT gegmis Sedgenaze muSaobas. imisaTvis, rom sawyis etapze moswavles gavuadviloT am
kuTxiT muSaoba, teqsti dayofili gvaqvs nawilebad, rac aRniSnulia saTanado
numeraciiT da maswavlebels vTxovT, miaqcios am faqts yuradReba.
`moswavlis wignSi~ Tavisi adgili daikava e. w. ̀ ratomelas~ rubrikam, ro-melic II klasidan nacnobia rogorc maswavleblis, ise _ moswavleebisaTvis.
igi norC mkiTxvels sTavazobs damatebiT sakiTxav masalas (`wignis samyaro~). Cveni azriT (da es gasuli wlis gamocdilebamac daadastura), is uadvilebs
maswavlebels Tematuri gakveTilebis Catarebas. `wignis samyaroSi~ mocemu-li sakiTxavi masala Tematurad ukavSirdeba `moswavlis wigns~, emsaxureba saklaso kiTxvis gakveTilebze miRebuli codnis gaRvivebas, damoukidebeli
kiTxvis unar-Cvevebis aRzrdas, wignierebis donis amaRlebas, literaturuli
gemovnebis daxvewas...
`moswavlis aqtivobebis rveuli~ `moswavlis wignis~ damateba da misi aucilebeli atributia. gTxovT, yuradReba miaqcioT im garemoebas, rom aq
mocemuli savarjiSoebi emsaxureba ara mxolod weriTi, aramed zepiri me-tyvelebis ganviTarebasac. isic unda iTqvas, rom savarjiSoebs, saswavlosTan
erTad, xSirad saganmanaTleblo informaciis miwodebac aqvs dakisrebuli. es
gansakuTrebiT iTqmis im davalebebze, romlebic teqstis konstruirebas isa-
xavs miznad. rogorc wesi, aq winadadebebi ZiriTadad i. gogebaSvilis statie-
5
bidan gvaqvs amokrefili. maTi logikuri TanmimdevrobiT dalagebis Semdeg
moswavle iZens axal informacias, romelic ZiriTad sakiTxav masalasTan aris
kavSirSi. ̀ maswavleblis wignSi~ amjerad ar vuTiTebT, romeli davalebis Ses-
rulebaa rekomendebuli Sin da romlisa _ klasSi. es maswavleblis gadasa-
wyvetia.
amave mizniT, damatebiT, survilisamebr, maswavlebels SeuZlia gamoiye-
nos `Cveni ena qarTuli~-3. igi gadamuSavda erovnuli saswavlo gegmis mixed-
viT, Cveni azriT, pedagogi aq moZebnis moswavleTaTvis saintereso da saWiro
masalas ZiriTadi sametyvelo unar-Cvevebis formirebisaTvis
`maswavleblis wignSi~ TiToeul TemasTan saorientaciod miTiTebuli
gvaqvs saaTebis raodenoba. TiTo teqstis damuSavebas saSualod 2-3 akademiuri
saaTi eTmoba. swored am mizeziT yvela gakveTilis scenaris damuSaveba ar
vcaniT saWirod, migvaCnia, rom ̀ Tavisufali gakveTilebis~ datoveba Semoqmed maswavlebels sakuTari Tavis gamovlenis met SesaZleblobas miscems. mocemu-
lia miznebis, aqtivobebis, gakveTilis ZiriTadi momentebisa da mosalodneli Sedegebis CamonaTvali, savarjiSoebisa da testebis pasuxebi. aqvea damatebiTi
informaciac maswavleblisaTvis. Cveulebriv erTad aris mocemuli 2-3 gakveTi-
lis scenari. maTi gadanawileba maswavleblis saqmea; Tumca gvaqvs sanimuSo gakveTilebis detaluri aRwerac (aseTi 25 gakveTilia). kviraSi rekomendebu-
lia daaxloebiT 2 teqstis damuSaveba, Tumca am principis dacva, ra Tqma unda,
yovelTvis ver moxerxdeba masalis sirTulisa da moculobidan gamomdinare.
wina wlebTan SedarebiT maswavleblis wigni amjerad ufro lakoniuria
da kompaqturi. igi mxolod da mxolod orientiria da ara mzamzareuli re-cepti.
6
kukuri gogiaSvilis `dagvemSvidoba zafxuli~,sityvis semantika (2 sT)
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ sityvaTa dajgufeba Sinaarsobrivi da eqspresiuli TvalsazrisiT
_ logikuri azrovnebis ganviTareba
_ moswavle gadmoscems zafxulis STabeWdilebebs
_ adgens zepir Txzulebas
_ aRwers sagans (movlenas)
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi
_ akvirdeba sityvis semantikas
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ ̀ gonebrivi ieriSis~ rukis Sevseba (rasTan aso-cirdeba zafxulis ardadegebis damTavreba _ Semodgomis dadgomasTan, swav-
lis dawyebasTan, skolaSi dabrunebasTan, amxanagebTan SexvedrasTan...);
b) leqsis kiTxva da analizi _ moswavleebi jer xmamaRla, Semdeg ki
Cumad kiTxuloben teqsts, akavSireben leqsis saTaurs wakiTxulTan, ur-
Ceven alternatiul saTaursac, asaxeleben teqstSi asaxul faqtebs (miilia zafxuli, moswavle soflidan brundeba qalaqSi, iwyeba axali saswavlo weli...); saubroben personaJis ganwyobaze, teqstis mixedviT aRweren sofels
(gadaqoCrili tyeebi, oqrosferi velebi, samSoblos mcveli cixe-koSkebi, mTis mousvenari wyaroebi, patara mdinare...);
g) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ ucnobi sityvebis axsna konteqs-tis mixedviT (ix. `sityvis salaro~), maTi gamoyenebiT winadadebebis Sedgena,
mxatvrul saxeebze dakvirveba (gadaqoCrili tyeebi, anci mdinare, mousvenari mdinare, mZinare cixe-koSkebi, oqrosferi velebi...);
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
7
d) gamometyvelebiT kiTxvaze varjiSi;
e) weriT Txzulebaze muSaoba (`rveuli~, davalebebi; #1, #3);
v) wyvilebSi muSaoba (`rveuli~, davaleba #2).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sinonimebze muSaoba: mwveli _ mcxunvare, anci _ mousvenari;
b) sityvaTa dajgufeba eqspresiuli TvalsazrisiT _ yurebdaWrili ra? (muria), rogori? (anci, patara ) mdinare, rogori? (mZinare) cixe-koSkebi, mous-venari ra? (wyaro), beRlisodena ra? (wisqvili);
g) sityvaTa dajgufeba Sinaarsobrivi TvalsazrisiT (sagnis aRmniSvneli sityvebi), krosvordi (pasuxebi: zari, wyaro, sofeli, xma., guli, wisqvili, mdi-nare).
Sedegebis kodi: III.1, III.2, III.4, III.7, III.9.
8
qeTevan WilaSvilis `werili muras~ , martivi sakomunikacio teqstis SeTxzva (3 sT.)
_ literaturuli teqstis analizi
_ gamometyvelebiT kiTxvaze varjiSi
_ sagnis (an movlenis) aRwera
_ martivi sakomunikacio teqstis SeTxzva
_ azrovnebisa da metyvelebis ganviTareba
_ moswavle kiTxulobs da martivad aanalizebs teqsts
_ afasebs moqmedi pirebis saqciels
_ asabuTebs Tavis azrs
_ aRwers sagans
_ adgens martiv sakomunikacio teqsts
_ wers
_ muSaobs individualurad, jgufurad, wyvilebSi
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavle saTauris mixedviT amoicnobs sako-
munikacio teqstis adresats da gamoTqvams varauds teqstis SesaZlo Sinaar-
sis Sesaxeb;
b) teqstis kiTxva-damuSaveba _ moswavle asaxelebs teqstSi asaxuli moq-medebis adgils (sofels da qalaqs), personaJebs (vatos, misi mSoblebs, eremos papas, maikos, gias, muras, Wrelkudas...), saubrobs maT urTierTdamokidebule-
baze, axasiaTebs nawarmoebis personaJebs: vatosa da muras...
g) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ ucnobi sityvebis axsna konteqs-tis mixedviT, mxatvrul saxeebze dakvirveba (kolofiviT bina, Zilisguda...), frazeologizmze dakvirveba (butias kerZi gemrieliao) da misi axsna;
d) gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi;
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
9
e) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiT (`rveuli~, davaleba
#2);
v) teqstis gaazreba (`Seamowme Seni Tavi~ _ b) da sakuTari azris dasa-buTeba _ davaleba #1);
z) warmosaxviTi personaJis aRwera (`rveuli~, davalebebi: #4 da #5);
T) miznobriv-sakomunikacio teqstis SeTxzva (werili warmosaxviT per-sonaJs _ davaleba #6).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) I da III pirSi Txroba;
b) werilis aucilebeli atributebi (adresati da adresanti, vis sweren, vin wers, rogor iwyeben da rogor amTavreben axloblebisadmi miweril weri-lebs, rogor igzavneba werili, risi miTiTebaa aucilebeli konvertze...).
Sedegebis kodi : III.1, III.4, III.5, III.7, III.8, III.9.
10
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
akaki wereTlis zRapari `moswavle da maswavlebeli~; sityva,marcvali, sityvis damarcvla da gadatana (ganmeoreba) (3 sT.)
_ literaturuli nawarmoebis kiTxva da analizi
_ azrovnebisa da metyvelebis ganviTareba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ sityva, marcvali, sityvis damarcvla da gadatana
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ ecnoba literaturuli zRapris specifikas
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ wers
_ muSaobs jgufurad, individualurad.
1. teqstis analizi
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ problemis dasma (ra gansxvavebaa ganaTlebulsa da gaunaTlebel adamianebs Soris) da varaudebis gamoTqma;
b) teqstis kiTxva da analizi _ literaturuli zRapris raoba da specifi-
ka (igi mwerlis mier aris Seqmnili); moswavle asaxelebs zRapris persona-
Jebs (mefes, ufliswuls, moZRvars), afasebs maT moqmedebas, pasuxobs saxel-
mZRvaneloSi mocemul kiTxvebs, msjelobs, mocemuli andazebidan romeli ar Seefereba am zRapars (pasuxi: g).
g) Cumi kiTxva _ teqstSi miTiTebuli adgilis moZebna da amokiTxva, uc-
nobi sityvebis moZebna da axsna...
d) teqstis gaazrebis, daskvnebis gakeTebisa da argumentirebis mizniT
sruldeba ̀ aqtivobebis rveulSi~ davaleba #1, avseben testebs (pasuxi: a). gad-moscemen teqstis Sinaarss kiTxvebze pasuxiTa (`rveuli~, davaleba #2) da gab-
muli TxrobiT.
11
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) gamometyvelebiTi kiTxvis dros yuradReba maxvildeba kiTxviTsityvi-ani kiTxviTi (muWSi rogor Caeteoda? gafrenil Cits rogor daiWerdi? rad miwyrebi, didebulo xelmwifev? Cemi ra bralia?) da Zaxilis (aki giTxari,
daujerebels nu daijereb-meTqi!..) winadadebebis intonaciaze.
b) sinonimebze muSaoba _ (`rveuli~, davaleba #3, pasuxebi: moZRvari, gamz-
rdeli; ufliswuli; usayvedura, ganurisxda; momgvare; saubari; wvrTna).
g) sityva, marcvali _ saxelmZRvanelo, gv. 13; `rveuli~, davaleba #4 (pa-
suxebi: sityvaSi imdeni marcvalia, ramdenic xmovania masSi; erTmarcvliani sityva gadasatanad ar gaiyofa; erTi asos datoveba an gadatana ar SeiZleba); davaleba #5 (pasuxebi: erT, brZens, ise, bevrs, rom, da, ase, Cems, ar, nu, ver, xels, gzas, rad, eg, oh, ra, hqen, Cits, aki, iyo, mis, Wkua, me, aqvs, Tu, am, ki, iq, bevrs, Tqvens, Svils, ram); davaleba #6 (pasuxebi: mo-xu-ce-bu-li, me-fe, gza, stu-ma-ri, Wkua, iq).
Sedegebis kodi: III.1, III.2, III.3, III.4,III.7, III.8.
ori Temis: `xelmwifis Svilisa da xelmwifis ambavi~ (xalxuri) (2 sT.) da `moxucis natvra~ (xalxuri) (1 sT) dagegmvas mTlianad mas-
wavlebels vandobT.
12
S. badriZis `mefe mwignobari;~sabavSvo biblioTeka, biblioTekiT sargeblobis wesebi (3 sT.)
_ statiis kiTxva da analizi
_ daviT aRmaSeneblis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo
informaciis miwodeba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ teqstis arsebiTi enobriv-gramatikuli niSnebis amocnoba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ ajamebs saganmanaTleblo informacias
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ ecnoba saskolo biblioTekiT sargeblobis wesebs
_ wers
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi):maswavlebeli klass yofs sam jgufad (jgufebSi muSaoba) da TiToeul
jgufs aZlevs davalebas _ gaixsenon, ra ician daviT aRmaSeneblis Sesaxeb.
mosafiqreblad eZlevaT 3-4 wuTi.
pasuxebis mosmenis Semdeg klasis aqtiuri monawileobiTa da maswavleb-
lis daxmarebiT dafaze ivseba `gonebrivi ieriSis~ ruka:
daviTaRmaSenebeli
mefobda XI-XIIsaukuneebSi
dakrZalulia gelaTSi
gamefda 16 wlis
gaaerTiana dagaaZliera saqarTvelo
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
13
yuradReba maxvildeba sityvaze `aRmaSenebeli~, gairkveva, Tu ratom uwo-
da mefe daviTs xalxma es saxeli.
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ daviT aRmaSenebeli, mefe
giorgi II-is Ze, mefobda 1089-1125 wlebSi. gamefda 16 wlis. gadmocemis mixedviT, xalxma
Tavad moiTxova Wabukis gamefeba, radgan igi Tavidanve amJRavnebda did Wkua-gonebas,
simxneves, mterTan Seurigeblobas. amitomac misma mamam Tavisi nebiT Tqva taxtze uari,
Svili gaamefa, Tavad ki berad aRikveca. Wabuk mefes wilad ergo mtrisagan daqceuli
da ganadgurebuli qveyana. soflebi da qalaqebi daclili iyo mosaxleobisagan, ro-
melic mtris SiSiT tyeebsa da mTebs afarebda Tavs. pirvel rigSi ymawvilma mefem yma-
molaSqreebisa da aznaurebisagan Seqmna jari, romliTac sdevnida Turq-seljukebs
qveynis teritoriidan, xels uwyobda mosaxleobis dabrunebas sacxovrebel adgileb-
Si. 1099 wlidan man Turq-seljukebs Seuwyvita xarkis micema da sabolood gandevna
Cveni qveynidan. mefe Seudga qarTuli miwa-wylis gaerTianebas da amitomac daupiris-
pirda qveynis decentralizaciis mosurne feodalebs. gaauqma kldekaris saerisTavo,
daipyro zedazeni, SemoierTa hereTi da kaxeTi.
daviTi daundobeli iyo moRalate samRvdeloebis mimarTac, romelic xSirad
uxeSad ereoda mefis funqciebSi. swored am mizniT moiwvia mefem 1103 wels ruis-
urbnisis saeklesio kreba, romelmac alagma Tavgasuli saeklesio feodalebi. manve
SemoiRo mwignobarTuxuces-Wyondidelis Tanamdeboba, romelic erTdroulad iyo sa-
suliero da saero saqmeebis mmarTveli.
daviTma gza gauxsna ganaTlebas. mosaxleobis yvela fenisaTvis daaarsa skole-
bi, gansakuTrebiT niWierebs ki sazRvargareT gzavnida ganaTlebis misaRebad. Tavisi
xarjiT gamarTa samkurnaloebi, sadac mkurnaloba yvelasaTvis ufaso iyo. xels uwy-
obda vaWrobis ganviTarebas, didi RonisZiebebi gaatara samoneto (fulad-sakredito)
sistemis gasaumjobeseblad, ganamtkica fulis kursi, gaatara sasamarTlo reforma.
gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia aRmaSeneblis mier gatarebuli samxedro re-
forma, gardaqmna brZolis taqtika, CrdiloeT kavkasiidan Camoasaxla 40 000-mde yiv-
Cayi. maTgan mefem Seqmna mudmivi jari. swored am samxedro reformis damsaxurebaa
didgoris gamarjveba 1121 wels, rodesac damarcxda muslimanTa koaliciuri laSqari.
am gamrjvebis Semdeg SemoierTa man Tbilisi, sadac manamde Turqebi iyvnen gamagre-
buli. gaaZliera saqarTvelos saerTaSoriso avtoriteti, gavlena mezobel qveynebze.
1124 wels SirvanelebTan erTad Sirvanidan gandevna Turqebi, ufro adre ki _ 1123
wels _ anisidanac.
daviT aRmaSeneblis saxels ukavSirdeba gelaTis taZris mSenebloba, gelaTis
akademiis daarseba. didia misi wvlili qarTuli sasuliero mwerlobis ganviTrebis
saqmeSic (`galobani sinanulisani~).
daviT aRmaSenebeli kavkasiis madlierma xalxebma mefeTa mefed aRiares, ekle-
siam ki igi wmindanad Seracxa.
b) teqstis kiTxva da analizi (15-20 wuTi) _ teqsts Tavidan bolomde
kiTxulobs jer maswavlebeli, Semdeg _ kiTxvaSi gawafuli romelime moswav-
le. amis Semdeg iwyeba teqstis nawil-nawil kiTxva da ucnobi sityvebisa da
gamoTqmebis analizi. aixsneba sityvebi: filosofia, RvTismetyveleba _ mec-
14
nierebis dargebi, mwignobari _ ityvian ganaTlebul, nakiTx adamianze, bib-lioTeka _ dawesebuleba, sadac Tavs uyrian Jurnal-gazeTebs, wignebs; wignT-sacavi...
maswavlebeli klass avalebs, erTxel kidev waikiTxon teqsti Cumad da
moZebnon, maTTvis gaugebari sityva an gamoTqma.
aqve SeiZleba davavaloT axali sityvebisa da gamoTqmebis gamoyenebiT
winadadebebis Sedgena.
tardeba gamokrebiTi kiTxvac. am dros SeiZleba gamoviyenoT jgufuri
muSaoba: klasi iyofa 3 jgufad; TiToeul jgufs eZleva davaleba, moZebnon da
waikiTxon teqstidan is adgili, sadac aRwerilia:
1) daviT aRmaSeneblis codna-ganaTleba;2) wignis siyvaruli;3) gadasatan-gadmosatani biblioTeka...
g) teqstis konstruireba _ (5-6 wuTi):moswavleebi asruleben `rveulSi~ mocemul me-3 davalebas _ daalagon
winadadebebi rigiTi nomrebis mixedviT ise, rom teqsti miiRon. igi umjobesia Sesruldes wyvilebSi. es savarjiSo iTvaliswinebs ara mxolod deformire-buli teqstis aRdgenas, aramed daviT aRmaSeneblis Sesaxeb garkveuli dam-atebiTi saganmanaTleblo informaciis miRebasac. sabolood winadadebebi ri-
giTi nomrebis mixedviT dalagdeba ase: 3, 1, 6, 5, 2, 7, 4 da teqsti aseT saxes miiRebs:
`daviTi mefobda XI-XII saukuneebSi. igi Teqvsmeti wlisa gaamefes. upir-velesad igi Seudga mterTan brZolas. man aRadgina mtrisagan ganadgurebuli qveyana. daviTma daaarsa mravali saswavlebelic. daviT aRmaSenebeli dakrZa-lulia gelaTis monasterSi. sikvdilis Semdeg igi eklesiam wmindanad Se-racxa.~
d) Sejameba (3-5 wuTi) _ moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTil-
ze (gaecnen daviT aRmaSeneblis kidev erT Tvisebas _ nakiTxobas, ganaTlebas,
wignis siyvaruls...), erTmaneTs uziareben TavianT STabeWdilebebs.
e) Sefaseba (3-4 wuTi) _ gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad
afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas aucileblad iTvaliswinebs Semdeg
parametrebs:
praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba)
_ 40%, b) msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba,
kiTxvebze adekvaturi pasuxebis gacema) _ 35%, g) prezentacia (sakuTari azris
dasabuTeba, koreqtuloba) _ 25%.
saSinao davaleba _ ̀ mefe mwignobari~ (kiTxviT), teqstSi moiniSnon is ad-
gili, romelic yvelaze metad daamaxsovrdaT (3 wuTi).
15
II gakveTili
a) teqstze muSaoba:
1) kiTxva _ (7-8 wuTi) moswavleebi kiTxuloben teqsts. gamoiyeneba kiTxvis
yvela saxe. gansakuTrebuli yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT kiTxvaze
(teqsti aRweriTia, amitom kiTxvisas ZiriTadad erTi tempi da intonacia unda davicvaT). moswavleebi kiTxuloben teqstidan im adgilebs, romelic yvelaze
metad daamaxsovrdaT, asabuTeben Tavis azrs.
2) Sinaarsis gadmocema _ (7-8 wuTi) maswavleblis damxmare kiTxvebis sa-
SualebiT gadmoscemen teqstis Sinaarss (I donis kiTxvebi) (7-8 wuTi):
_ vin iyo daviT aRmaSenebeli?_ ra Seiswavla man? romel enebs flobda is?_ wakiTxvis Semdeg ra niSans svamda is wignze?_ ras aRniSnavda is am niSniT?_ ramdeni wlis gamefda daviTi?_ drois dazogvis mizniT, ra mouwyves mefes?..am kiTxvebze pasuxebiT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki gabmuli
TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.
3) teqstis analizi: (10 wuTi)_ daviT aRmaSeneblis ra Tvisebebzea saubari am nawarmoebSi? daasabuTeT
teqstidan._ Tqveni azriT, ratom kiTxulobda mefe erTsa da imave wigns ramden-
jerme? misi ra Tviseba Cans aqedan? rodis kiTxulobs adamiani erTsa da imave wigns ramdenjerme? (savaraudo pasuxebi _ 1) roca nawarmoebis Sinaarss erTi wakiTxviT ver gebuloben; 2) roca es nawarmoebi mkiTxvels Zalian moswons...).
_ rogor axerxebda laSqrobisas mefe wignebis kiTxvas?(savaraudo pasuxi: mefes mouwyves gadasatan-gadmosatani biblioTeka).
b) Cemi biblioTeka (5 wuTi) _ erTxel kidev gaanalizdeba sityvis _ bib-lioTeka _ mniSvneloba, moswavleebi ixseneben wignebs, romlebic maT saojaxo
biblioTekaSi inaxeba da Camoweren maT saxelwodebebs (5 wuTi).
g) teqstis gaazreba _ 5 wuTi _ teqstis gaazrebisaTvis, damoukidebeli
msjelobis unar-Cvevebis ganviTarebisaTvis wyvilebSi sruldeba davaleba #1
_ rogor fiqrob, exmareboda wignebis kiTxva mefes qveynis marTvaSi?
diax. ara (daasabuTe Seni azri).aqve sruldeba teqsturi davalebebi (swori pasuxebi 1g, 2a).
moswavleebi saxelmZRvaneloSi kiTxuloben i. WavWavaZis citatas codnis
mniSvnelobaze, aanalizeben mas.
d) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
16
e) saSinao davaleba (2-3 wuTi) _ `mefe mwignobari~, davaleba #2 (teqstis
mixedviT upasuxe kiTxvebs _ sruldeba werilobiT).
III gakveTili
a) teqstis kiTxva da analizi (10 wuTi):Cumi kiTxva _ teqsti dayofilia nawilebad. moswavleebma unda waikiTxon
da mouZebnon TiToeul nawils saTauri, Camoweron es saTaurebi Tanmimdevro-
biT baraTebze.
codnis prezentacia _ ramdenime moswavle xmamaRla kiTxulobs baraTe-
bze Camoweril saTaurebs. moswavleTa saerTo ZalebiT Sejerdeba swori pa-
suxebi.
b) wakiTxulis Sejameba _ (es davaleba SeiZleba Sesruldes wyvilebSi)
(10 wuTi):
ra vicodiT daviT
aRmaSeneblis Sesaxeb
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
ra gavigeTris gageba
gvainteresebs
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
wakiTxulis Sejamebisas moswavleebs gamoaqvT daskvna, rom daviT aR-
maSenebeli, garda imisa, rom yvelaze Zlieri da saxelganTqmuli mefe iyo,
amave dros, iyo Zalze nakiTxi da ganaTlebuli adamianic gaxldaT. wignebis
kiTxva mas exmareboda qveynis marTvaSi; amasTan, mas Zalian uyvarda wakiTxulis
Se-saxeb msjeloba da Tavisi azrebis sxvebisaTvis gaziareba, ainteresebda sx-
visi azris mosmenac.
-----------------------
* am gakveTils aucileblad daukavSirdeba saskolo biblioTekis gacnoba.
17
g) didaqtikuri TamaSi biblioTekaSi (5-7 wuTi) _ davaleba #5 _ gaanawile
wignis Taroebze qvemoT mocemuli wignebi, I Taroze ganaTavse sakiTxavi li-
teratura, II-ze _ saxelmZRvaneloebi. moswavleebi wignebs isrebiT ̀ aerTeben~
saTanado TaroebTan: I Taro _ akaki wereTeli, `leqsebi~, iakob gogebaSvili,
`moTxrobebi~, sulxan-saba orbeliani, `igav-arakebi~; II Taro _ qarTuli, III
klasi, xelovneba, III klasi.
moswavleTa iniciativiT SeiZleba am Taroebis kidev ufro `Sevseba~ da `gamdidreba~.
d) enobriv masalaze dakvirveba: _ (5-7 wuTi) daimaxsovre rogor iwereba:
erT-erTi
daaarsa
ra Tqma unda.
am sityvebis gamoyenebiT dgeba winadadebebi da iwereba dafaze.
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba.
v) saSinao davaleba: _ (5 wuTi) `rveulSi~ mocemuli nimuSis mixedviT
`Seudginon~ baraTebi saojaxo biblioTekis ramdenime wigns; moiZion saskolo
biblioTekaSi da waikiTxon damatebiTi sakiTxavi masala daviT aRmaSeneblis
Sesaxeb (i. gogebaSvili, `saganZuri~, 1993, gv. 311-314).
Sedegebis kodi: III2, III3, III5, III6, III7, III10.
`waikiTxe TviTon~ _ I Tema: `Seiyvare wigni, wigni codnis wya-ro~ (sakiTxavi literatura `wignis samyaro~, III klasi, Seadgina n. maRlakeliZem, Tb., 2008).
18
`patara saqarTvelo sparseTSi~ (i. gogebaSvilis mixedviT);martivi dargobrivi teqsti (istoriuli Txzuleba);
sityvis warmoqmna (2 sT).
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba, Sinaarsis logikuri
TanmimdevrobiT gadmocema
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna
_ werilobiT Txzulebaze muSaoba
_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba da Sejameba
_ daskvnebis gamotana da dasabuTeba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ moswavle kiTxulobs da ajamebs martiv saganmanaTleblo
informacias
_ ayalibebs da asabuTebs Tavis azrs
_ adgens martiv dargobriv teqsts
_ wers
_ eufleba kiTxvis strategiebs
_ akvirdeba sityvis semantikas (geografiuli saxelebi, sadaurobis aRmniSvneli sityvebi)
I gakveTili
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ (7 wuTi) maswavlebeli svams kiTxvas: ra smeniaT
saqarTvelos farglebs gareT mcxovrebi qarTvelebis Sesaxeb?
aq savaraudo pasuxi mravali SeiZleba iyos. sasurvelia, moswavleebma
gaixsenon II klasis `wignis samyaroSi~ am Temaze wakiTxuli nawarmoebebi: n. dumbaZis ̀ Cveni saunje~ da q. xaCiaSvilis ̀ Cemo kargo qveyanav!~ orive teqstSi saubaria saqarTvelos farglebs gareT _ TurqeTsa da iranSi _ mcxovreb qa-rTvelebze. am nawarmoebebs SeiZleba daukavSirdes televiziidan da sxva sain-
formacio wyaroebidan miRebuli masala. maswavlebeli ajamebs moswavleTa pa-
suxebs, Semdeg ki martivad, moswavleTaTvis gasagebi eniT saubrobs fereidanSi
mcxovreb qarTvelebze.
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
19
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ 1614-1617 wlebSi Sah-abasma 200
000 qarTveli iranSi gadaasaxla. maTi sakmaod didi nawili fereidanSi, iranis yvelaze mi-
yruebul da mousavlian adgilas daasaxla. ah-abass ori mizani hqonda: iranis dedaqalaqis
_ ispahanis _ dacva momTabareTa Tavdasxmebisagan (iranis Sahi kargad icnobda qarTvelebis
meomar bunebas) da iranis am mousavliani miwebis damuSaveba (qarTvelebi, gansakuTrebiT ki
kaxelebi, SesaniSnavi miwis muSebi iyvnen). gadasaxlebuli qarTvelebi pirvel xanebSi inar-
Cunebdnen TavianT sarwmunoebas (qristianobas), enasa da uZveles qarTul adaT-wesebs, Semdeg
ki, droTa ganmavlobaSi, TandaTanobiT gamusulmandnen. gadasaxlebul qarTvelebs TavianTi
axali soflebisaTvis qarTuli saxelebi daurqmeviaT. ase gaCnda iranis am miyruebul pro-
vinciaSi CuRureTi, martyofi, vaSlovani... aqaurma qarTvelebma dedaena dRemde ician. yoveli
maTganis ocneba mudam iyo ̀ deda samSobloSi~, anu saqarTveloSi, dabruneba. 1972 wels ramden-
ime fereidnul qarTul ojaxs didi xnis natvra auxda da maSindeli mTavrobis ZalisxmeviT
istoriul samSobloSi dabrunda. maSin isini gurjaanis raionis sofel CumlaySi daasaxles.
dResac fereidneli qarTvelebis didi natvraa daubrundnen saqarTvelos. TavianT Svilebs
isini samSoblos (saqarTvelos) siyvaruliT zrdian, fereidanSi ki axareben vazs, rogorc
saqarTvelos simbolos (isic unda iTqvas, rom musulmanebi Rvinos ar etanebian, amdenad, vazis
kultura maTTvis ramdenadme ucxoa).
b) teqstis kiTxva _ (10 wuTi). maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan bo-
lomde, gzadagza klasis daxmarebiT xsnis gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs:
sparseTi _ iranimowadinebuli _ mondomebuli
sparseTTan Seesisxlxorcebina _ sparselebad eqcia
osmaleTi _ TurqeTi
fereidani _ iranis erT-erTi mxare.
moswavleebi varjiSoben teqstis kiTxvaSi. gamoiyeneba Cumi kiTxvac: Tavi-
dan bolomde waikiTxon teqsti Cumad da moZebnon is sityvebi, romelTa mniSvn-
elobac ar esmiT. aseTi sityvebi SeiZleba iyos: daemonebina _ daemorCilebina,
TavganwirviT _ Tavdauzogavad, TavdadebiT (aq SeiZleba gamoviyenoT peri-
frazic), mbrZanebeli _ aq: mefe, Sahi; uricxvi jari _ mravalricxovani jari,
daqanculi _ daRlili, uwindeburad _ Zveleburad, binadroben _ saxloben,
cxovroben... sasurvelia, gaugebari sityvebisa da gamoTqmebis axsna klasis
saerTo ZalebiT, moswavleTa aqtiuri monawileobiT.
g) wakiTxulis gaazreba _ (5 wuTi). gairkveva, vin aris nawarmoebis av-tori (i. gogebaSvili), rodis moxda nawarmoebSi aRwerili ambavi (me-17 sauku-
neSi), ra aris am nawarmoebSi mTavari (kaxelebis gadasaxleba fereidanSi). aqve
sruldeba testuri davalebebi. swori pasuxebia: 1a, 2b.
d) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ (5-6 wuTi). axlad Seswavlili si-
tyvebis gamoyenebiT moswavleebi zepirad adgenen winadadebebs. aqve varjiSo-
ben geografiuli saxelebidan sadaurobis aRmniSvneli saxelebis miRebaze
(terminis miwodebis gareSe):
20
fereidani _ fereidneli
qarTli _ qarTlelikaxeTi _ kaxeliimereTi _ imereliguria _ guruliraWa _ raWvelisamegrelo _ megrelisvaneTi _ svaniaWara _ aWarelisaqarTvelo _ qarTveli
e) sinonimebze muSaoba _ (5 wuTi). ̀ rveuli~, davaleba 6. isriT daakavSire SinaarsiT msgavsi sityvebi, pasuxebi:
cxovrobs _ binadrobsdaRlili _ daqanculiTavdauzogavad _ TavganwirviTmondomebuli _ mowadinebulimravalricxovani _ uricxvi
v) gakveTilis Sejameba _ (3 wuTi). moswavleebi ajameben ra gaiges am gakveTilze: qarTvelebi iranSic cxovroben, isini me-17 saukuneSi gadaasaxla Sah-abasma, maT dRemde axsovT qarTuli ena...).
z) Sefaseba _ (3 wuTi)
saSinao davaleba _ `patara saqarTvelo sparseTSi~, davaleba #1 (weri-lobiT upasuxon kiTxvebs). (2 wuTi).
II gakveTili
a) teqstis kiTxva (10-12 wuTi) _ moswavleebi varjiSoben xmamaRal kiTxva-
Si. yuradReba maxvildeba swor, Segnebul, swraf da gamometyvelebiT kiTxvis
mxareebze. Semdeg maswavlebeli moswavleebs aZlevs individualur davalebas:
teqsti dayofilia nawilebad, waikiTxeT Cumad da TiToeul monakveTs daus-
viT kiTxva, es kiTxvebi CamowereT TanmimdevrobiT (`rveuli~, davaleba #3). savaraudo kiTxvebi:
1. ra surda Sah-abass?2. ra gadawyvita sparseTis mbrZanebelma?3. sad gadaasaxla man kaxelebi?4. vin arian fereidneli qarTvelebi?
b) teqstis Sinaarsis gadmocema:moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis damxmare
kiTxvebis saSualebiT,:
21
_ rodis iyo brZola sparselebsa da kaxelebs Soris?_ ra surda sparseTis Sahs?_ rogor ibrZodnen kaxelebi?_ vin exmareboda maT?_ ra gadawyvita Sahma?_ ratom damarcxdnen kaxelebi?_ ra qna sparseTis Sahma?_ sad daasaxla man datyvevebuli qarTvelebi?_ vin arian fereidneli qarTvelebi?..._ Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT.
g) wakiTxulis gaazreba (5 wuTi): _ qarTvelebis ra Tviseba Cans am nawarmoebSi?_ saqarTvelos romeli kuTxeebia aq naxsenebi?_ ra iyo kaxelebis damarcxebis erT-erTi mizezi?_ teqstis bolos mocemulia andaza. Tqveni azriT, Seesabameba Tu ara igi
am nawarmoebs? Tqven romel andazas gaxsenebT es nawarmoebi? ratom?..
d) leqsikur-frazeologiuri muSaoba (5 wuTi) _ `rveuli~, davaleba #5,
Casvi gamotovebuli sityvebi (moswavleebi saTanado leqsikur erTeuls eZeben
teqstSi da svamen Sesabamis adgilas. pasuxebi: damdegs, daemonebina, Tavgan-wirviT, uricxvi, daatyveva, binadrobs.
e) orTografiaSi varjiSi (5 wuTi) _ daimaxsovre, rogor iwereba:TavganwirviT,Tavdauzogavad,mravalricxovani.am sityvebis gamoyenebiT Sedgeba winadadebebi da daiwereba dafaze.
v) teqstis konstruireba (5 wuTi) _ rveuli, davaleba #4 (pasuxebi: 2, 4,
1, 3, 5).
z) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5-6 wuTi).
T) saSinao davaleba (2 wuTi) _ `patara saqarTvelo sparseTSi~, dasa-
werad: `rveuli~, davaleba #2.
Sedegebis kodi: III3, III4, III6, III7, III9, III10.
22
masala: `Tvrameti Zma~ (ingilouri Tqmuleba, Caiweraal. Cxenkelma); sityva, winadadeba, teqsti (2 sT.)
_ teqstis kiTxva da analizi
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ teqstis konstruireba
_ sityvaTa dajgufeba Sinaarsobrivi TvalsazrisiT
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ kiTxvis strategiebis daufleba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ ajamebs saganmanaTleblo informacias da akeTebs daskvnebs
_ asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ iyenebs kiTxvis martiv strategiebs (teqstis dayofa calkeul
nawilebad, maTTvis kiTxvebis dasma, Sinaarsis gadmocema am
kiTxvebis daxmarebiT)
_ wers
1. teqstis analizi
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavleblis Sesavali saubari
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ saingilo, mxare feodaluri xanis saqa-
rTveloSi, mdebareobda kaxeTis Crdilo-aRmosavleT nawilSi, amJamad mdebareobs azerbai-
janis teritoriaze, moicavs belaqanis, zaqaTalis, kaxis raionebs. termini `saingilo~ XIX
saukuneSi damkvidrda. ufro adre ki saistorio wyaroebi mas moixseniebdnen `kambeCovanis~
saxelwodebiT. adrindel saukuneebSi Zveli qarTlis provinciis _ hereTis _ Semadgenlo-
baSi iyo. XVI_XVII saukuneebSi mtris ganuwyveteli Semosevebis gamo ganadgurda adgilo-
brivi mosaxleoba, maT adgilze dasaxldnen lekebi, amave dros, adgili hqonda adgilobrivi
qarTvelebis daymevebasa da gamusulmanebas. droTa ganmavlobaSi es kuTxe moswyda kaxeTs.
kaxeli mefeebis cdas _ gaeTavisuflebinaT regioni Camosaxlebuli tomebisagan, araviTari
Sedegi ar mohyolia. 1803 wlidan es kuTxe ruseTis imperiis SemadgenlobaSi Sevida, xolo 1921
wels ki _ azerbaijanis.
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
23
b) teqstis kiTxva da analizi _ gairkveva nawarmoebSi asaxuli moqmedebis
dro (Zvelad, didi xnis winaT, zusti TariRi miTiTebuli ar aris); adgili
(azerbaijani, saqarTvelo); personaJebi (xalxis fantaziiT Seqmnili 18 Zma). maswavlebeli paralels avlebs realobasTan, gairkveva, teqstSi gadmocemu-
li ambebidan ra SeiZleba Seeferebodes simarTles (saingilo dRes marTlac azerbaijanis teritoriazea, am mxares yovelTvis uamravi mteri hyavda, in-giloebi qarTvelebi arian, romelTac dRevandlamde Semoinaxes qarTuli ena da qarTuli tradiciebi, maT dResac udidesi siyvaruli akavSirebT danarCen qarTvelebTan); ra ar Seefereba sinamdviles (`meore hereTi~, anu saqarTvelo, saingilodan gamoqceul Zmebs ar auSenebiaT, igi manamdec arsebobda). maswavle-
blis miTiTebiT moswavleebi kiTxvebs usvamen teqstSi moniSnul monakveTebs,
romlebic aRniSnulia cifrebiT; am kiTxvebze pasuxebiT jer zepirad, Semdeg
ki werilobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss (`rveuli~, davalebebi #1, #4). teqstis gaazrebisa da miRebuli informaciis Sesajameblad sruldeba savarji-
Soebi (`rveuli~, Seamowme Seni Tavi _ pasuxebi: 1 a), 2 g), davalebebi #2 da #3).
1. enobriv masalaze dakvirveba
a) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ axlad Seswavlili leqsikuri er-TeulebiT winadadebebis Sedgena, andazis (`Zma ZmisTvisao, Savi dRisTvisao~) analizi.
b) sinonimebze muSaoba _ (`rveuli~, davaleba #6).
g) teqstis konstruireba (`rveuli~, davaleba #5, pasuxebi: 3, 1, 4, 5, 6, 2).
d) sityvis semantikaze dakvirveba (`saxelmZRvanelo~, gv. 15, mocemuli si-
tyvebisaTvis kiTxvebis dasma).
Sedegebis kodi: III.2, III.4, III.6, III.7, III.10.
24
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
masala: SoTa niSnianiZis `vazis simfonia~,qarTuli anbani. (2 sT)
_ poeturi teqstis aRqma
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ literaturul Janrebze dakvirveba
_ qarTuli anbanis gacnoba, asoTa rigi da maTi sruli saxelwodebani
_ anbaniT sargebloba
_ moswavle kiTxulobs da aanlizebs teqsts
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi
_ wers
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad, individualurad
_ ecnoba qarTul anbans da asoTa srul saxelwodebebs
_ praqtikulad iyenebs am codnas
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ ̀ gonebrivi ieriSis rukis~ Sevseba (saqarTvelo
da misi kuTxeebi);
b) teqstis kiTxva, gamometyvelebiTsa da Cum kiTxvaSi varjiSi;
g) teqstis saTauris dakavSireba teqstis SinaarsTan (termin `simfoniis~ mniSvneloba moswavleebma ukve unda icodnen xelovnebis gakveTilebidan, mas-wavlebeli erTxel kidev xsnis da azustebs am sityvis mniSvnelobas, gairkveva, ras niSnavs am SemTxvevaSi `simfonia~, ratom aris dakavSirebuli igi vazTan).
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ saqarTvelo istoriulad vazisa da Rvinis
qveynad iTvleba, CvenSi vazis kultura uZvelesia, saqarTveloSi vazis 500-mde jiSia gavrcele-
buli. iqneb swored amitomac adarebda nodar dumbaZe vazs saqarTvelos da werda: ̀ iqneb vazia
samSoblo! aba daakvirdiT! Tu dablaria, daCoqilma unda dakrifo, Tu maRlaria _ caSi xeleb-
apyrobilma. orTave saocrad hgavs locvas. locva ki ise arafers ar uxdeba, rogorc samSob-
los!~ (aq SeiZleba gavixsenoT vazis jvaric, romliTac moinaTla qarTveli xalxi).
25
d) leqsis analizi _ mxatvrul saxeebze dakvirveba: ras adarebs poeti
saqarTvelos calkul kuTxeebs. leqsis gaazrebisa da miRebuli informaciis
Sesajameblad sruldeba samuSaoebi `rveulSi~ (testi, pasuxi g. davaleba #1);
leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ `rveuli~, davaleba #2.
2. enobriv masalze dakvirveba
a) qarTuli anbani da asoTa sruli saxelwodebani _ `rveuli~, davale-
bebi #3, #4.
Sedegebis kodi: III.2, III.4, III.5, III.6.
gakveTilis: `rogor gaiyves Zmebma qoneba~ (afxazuri Tqmuleba), sityva _ sulieri sagnis aRmniSvneli _ dagegmvas (2 sT) mTlianad maswavlebels van-
dobT.
`waikiTxe TviTon~ _ sakiTxavi literatura ̀ wignis samyaro~, II Tema _ `Cveni dedaistoria~.
26
masala: `vazi da glexkaci~ (leonardo da vinCis mixedviT), sityvis semantika (2 sT)
_ kiTxvis strategiebis daufleba
_ azrovnebisa da metyvelebis ganviTareba
_ Sinaarsis werilobiT gadmocemaze muSaoba
_ teqstis konstruireba
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss rogorc TxrobiT, ise werilobiT
_ muSaobs individualurad da wyvilebSi
_ aRadgens deformirebul teqsts
_ eufleba kiTxvis strategiebs
_ ajgufebs sityvebs semantikuri jgufebis mixedviT, usvams
maT kiTxvebs
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben im informacias, rac wina
gakveTilebze miiRes vazis kulturis Sesaxeb; asaxeleben vazis jiSebs, saubro-
ben mis movla-patronobaze. maswavlebeli awvdis damatebiT informaciasac.
b) moswavleebi kiTxuloben teqsts jer xmamaRla,Semdeg Cumad; eZeben
ucxo leqsikur erTeulebs da konteqstis mixedviT xsnian maT. maswavleb-
lis miTiTebiT teqstis TiToeul monakveTs (romlebic wignSi specialuri numeraciiT aris aRniSnuli), usvamen kiTxvebs (wyvilebSi muSaoba, `rveuli,~ davaleba #1), am kiTxvebis saSualebiT jer zepirad, Semdeg ki werilobiT
(`rveuli~, davaleba #2) gadmoscemen teqstis Sinaarss.
teqstis analizisa da daskvnebis gamotanis mizniT sruldeba testebi
(pasuxebi: 1 b, 2 g).
g) martivi dargobrivi teqstis Seqmna _ davaleba #3 (werilobiTi Tx-zuleba ZiriTadi sityvebis gamoyenebiT).
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
27
d) teqstis konstruireba (`rveuli,~ davaleba #4. pasuxebi: 4, 1, 3, 5, 2).
e) Sejameba _ rodis dauSva glexma Secdoma (roca gazafxulze vazs sarebi aRar dauyena).
2. enobriv masalaze dakvirveba
leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ `rveuli,~ davaleba #5 (pasuxebi:
gulkeTili, gulmowyale, gulCvili, gulmagari, gulTbili, gulcivi...).sityvis semantikaze dakvirveba _ Seavson krosvordi teqstidan amokre-
fili sagnis Tvisebis aRmniSvneli sityvebiT da dausvan maT saTanado kiTxva.
(`rveuli~, davaleba #6, pasuxebi: surnelovani, gamZle, nazi, tkbili).
Sedegebis kodi: III.2, III.3, III.4, III.8, III.9.
28
masala: nodar dumbaZis `Semodgomis suraTi~,arsebiTi saxeli (2 sT)
_ poeturi teqstis aRqma
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba
_ wakiTxulis dakavSireba ilustraciasTan, literaturul da ferwerul
nawarmoebebs Soris paralelebis gavleba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs erTsa da imave Temaze Seqmnil
literaturulsa da ferwerul nawarmoebebs, avlebs paralelebs
maT Soris
_ afasebs mxatvris mier Seqmnil ilustracias
_ wakiTxuli nawarmoebis mixedviT Tavadac qmnis ilustracias
_ wers
_ muSaobs indidvidualurad da wyvilebSi
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ teqstis wakiTxvamde moswavle akvirdeba saxel-
mZRvaneloSi moTavsebul firosmanis suraTs `rTveli~, aanlizebs weliwadis
romeli droa masze asaxuli, asabuTebs Tavis azrs, afiqsirebs, risi gadmo-
cema surda mxatvars, ramdenad SeZlo man es, ixsenebs analogiur Temaze Seqm-
nil literaturul Tu ferwerul nawarmoebebs (aqve maswavlebelma SeiZleba
damatebiTi informacia miawodos niko firosmanis Sesaxeb).
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ niko firosmanaSvili (firosmani), 1862-1918 wlebi; specialuri samxatvro ganaTleba ar miuRia, Tavs afarebda Tbilisel vaWrebsa da meduqneebs, maTi SekveTiT qmnida naxatebs, mTeli cxovreba ver daaRwia Tavi gaWirvebas, gardaicvala martoobaSi ise, rom sicocxleSi aRiareba ar Rirse-bia. misi saflavi ucnobia. firosmanis Semoqmedebis mimarT interesi gansakuTrebiT gaizarda XXsaukunis 50-iani wlebidan. amJamad misi naxatebi inaxeba xelovnebis muzeumebSi, agreTve _ kerZo koleqciebSi. misi SemoqmedebisaTvis gansakuTrebiT damaxasiaTebelia soflis Tematika, swored amisi erT-erTi nimuSia warmodgenili naxati `rTveli~. igi Cveulebriv muSambaze xatavda, mis suraTebze advili SesamCn-evia, rom avtors specialuri ganaTleba ar miuRia. mxatvris suraTebSi upirvelesad gamoxatulia misi Sinagani simarTle, uSualoba, xasiaTi. samarTlianad miaCniaT, rom
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
29
firosmani erovnul niadagze aRmocenebuli mxatvaria. amJamad misi saxeli cnobilia saqarTvelos farglebs gareTac da saerTaSoriso eqspertebis didi mowonebiT sarge-
blobs. mis mSobliur sofel mirzaanSi gaxsnilia mxatvris saxl-muzeumi.
b) teqstis kiTxva _ moswavleebi gamometyvelebiT kiTxuloben leqss, aka-vSireben saTaurs mis SinaarsTan, msjeloben, ra ganwyobiT aris igi dawerili,
akvirdebian mxatvrul saxeebs: ̀ es qarviT piramde navsebi godrebi~, ̀ es giSriT piramde navsebi urmebi~ , ̀ mtevnebi... cremls Rvrian wuwuniT~, ̀ Wurebi gminaven, qSinaven, Tvrebian~... werilobiT asruleben ̀ rveulSi~ mocemul #1 da #2 dava-
lebebs (axali leqsikuri erTulebis praqtikuli gamoyeneba, kiTxvebze pasuxi);
adareben erTmaneTs leqssa da suraTs, SeaqvT garkveuli koreqtivebi.*
g) dargobrivi teqstis Sedgena _ `rveuli~, davaleba #3 (weliwadis drois aRwera).
d) teqstis konstruireba _ `rveuli~, davaleba #4 (pasuxebi: 3, 1, 5, 2, 4).
2. enobriv masalaze muSaoba
arsebiTi saxeli _ moswavleebi jer akvirdebian suraTze gamosaxul sa-
gnebs da ajgufeben sulieri da usulo sagnebis saxelebs, Semdeg leqsidan
amoikiTxaven aseT sityvebs (godori, uremi, Rvino, futkari, biWebi, jamebi, Wurebi, sawnaxeli), usvamen maT saTanado kiTxvebs da ganmartaven, romeli maT-
gani aRniSnavs usulo sagans, suliers, romelia maTSi adamianis aRmniSvneli
saxelebi. aqve eZleva arsebiTi saxelis ganmarteba.
am codnis gamoyenebiT sruldeba `rveulSi~ davalebebi: #5 (pasuxebi: qa-rva, suraTi, Rvino, cremli, sawnaxeli, giSeri) da #6 (sulieri da usulo ar-sebiTi saxelebis dajgufeba.)
Sedegebis kodi: III.2, III.3, III4,III.7, III.8, III.9.
___________* sasurvelia, maswavlebelma es masala daukavSiros saxviTi da gamoyenebiTi xelovnebis gakveTils
da moswavleebs SesTavazos Tematuri xatva `rTveli~.
30
lidia megreliZis `Semodgoma Cems sofelSi~,arsebiTi saxeli (3 sT)
_ Semodgomaze adamianis Sroma-saqmianobis gacnoba
_ sagnis (movlenis) aRwera
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ xelovnebis sxvadasxva dargis (literaturis, ferweris, musikis)
integrirebuli aRqma
_ moswavle aRwers Semodgomis Sroma-saqmianobas
_ kiTxulobs
_ yofs teqsts nawilebad da asaTaurebs
_ wers
_ gadmoscems teqstis Sinaarss
_ akavSirebs erTmaneTTan literaturul, ferwerul da musikalur
nawarmoebebs, avlebs maT Soris paralelebs
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben Semodgomis Sroma-saqmi-
anobas, maswavlebeli awvdis damatebiT informaciasac am Temis Sesaxeb; aR-
weren Semodgomis suraTs soflad (ixseneben nanaxs, wakiTxuls, mosmenils),
aqve akvirdebian saxelmZRvanelos 25-e gverdze moTavsebul e. axvledianis naxats ̀ imereTi~, msjeloben weliwadis romeli drois gadmocema surda mxat-
vars, rogor SeZlo es (ferebiT...).
2. teqstis kiTxva da analizi _ moswavleebi teqsts kiTxuloben Tavi-
dan bolomde, gzadagza ixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, asaxeleben
nawarmoebSi asaxul weliwadis dros (Semodgoma), adgils (saqarTvelos, ker-Zod, dasavleT saqarTvelos, erT-erTi sofeli _ miniSnebebi: avtoris leqsika
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
31
_ oda, Wyinti simindi..., simRerebi _ `deli-odela~, `raSo-rera~...), movlenebs (adamianis Sroma-saqmianoba soflad: simindis texa, xilis krefa, rTveli,
sazamTrod SeSis momarageba...).
g) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ axlad Seswavlili leqsikuri er-
Teulebis gamoyenebiT winadadebebis Sedgena, winadadebebSi axlad Seswavli-
li leqsikuri erTeulebis Casma (`rveuli~, davaleba #1); arsebiTi saxelebi-
saTvis saTanado zmnebisa da (`rveuli~, davaleba #2) zedsarTavi saxelebis
(davaleba #6) SerCeva.
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli Txro-biT.
e) Cumi kiTxva (teqstis dayofa nawilebad da TiToeuli nawilisaTvis sa-
Tauris SerCeva (`rveuli~, davaleba #2).
v) gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi.
z) teqstis gaazreba _ testuri davaleba (swori pasuxia g), moTxrobis
mixedviT werilobiTi Txzulebis Sedgena (`rveuli~, davaleba 3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
teqstSi arsebiTi saxelebis moZebna da maTTvis kiTxvebis dasma, maTi
dajgufeba sulierTa da usuloTa mixedviT (`rveuli~, davaleba 5).
epiTetebze dakvirveba _ davaleba #6.
Sedegebis kodi: III, III2, III4, III7, III9.
masalis: qeTevan WilaSvilis `erTi _ Sen, erTi _ me~ dagegmvas mTlianad
maswavlebels vandobT (2 sT).
32
eduard seton Tompsoni, `ratom kargaven wivwivebi weliwadSi erTxel gonebas~, arsebiTi saxeli (3 sT)
_ saubari gadamfrensa da CvenSi mozamTre frinvelebze
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ gabmuli metyvelebis unar-Cvevebis formireba, logikuri
TanmimdevrobiT Txroba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ sityvaTa dajgufeba enobriv-gramatikuli niSnebis mixedviT
_ moswavle ecnoba CvenSi mozamTre frinvelebs
_ kiTxulobs teqsts
_ yofs mas calkeul nawilebad da asaTaurebs
_ gadmoscems teqstis Sinaarss
_ wers
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs, metyvelebaSi praqtikulad
iyenebs maT
_ ajgufebs arsebiT saxelebs ricxvis mixedviT
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba: maswavlebeli klass yofs sam jgufad da
TiToeul jgufs aZlevs davalebas _ gaixsenon ra ician gadamfreni da CvenSi
mozamTre frinvelebis Sesaxeb (jgufuri muSaoba).damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ CvenSi mozamTre frinvelebis ricxvs gane-
kuTvneba wivwiva, beRurasnairTa ojaxis warmomadgeneli; tanad momcroa, sigrZe 12-12 sm, masa
_ 7-25 gr. binadrobs tyeebSi, baRebSi, parkebsa da buCqnarebSi. gavrcelebulia evropaSi,
aziaSi, afrikaSi, amerikaSi. saqarTveloSi gvxvdeba didi wivwivasa da ulvaSa wivwivas saxe-
obebi. Setanilia `wiTel wignSi~.
b) teqstis sanimuSo kiTxva, leqsikur-frazeologiuri analizi;
gakveTilebis masala
miznebi
aqtivobebi
33
g) Cumi kiTxva, teqstis dayofa calkeul nawilebad d maTTvis saTau-rebis SerCeva _ davaleba #4 (saorientacio dasaTaureba: zamTris moaxloeba; udardeli wivwivebi; zamTari tyeSi; wivwivebi gazafxulis molodinSi; wiv-wivebi gvian Semodgomaze...);
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiT, gegmis mixedviT (rveu-li, davaleba #1, davaleba #4);
e) teqstis gaazreba (rveuli, testuri davalebebi, pasuxebi: 1b, 2a, dava-leba #2);
v) werilobiTi Txzuleba `zamTris moaxloeba~ (rveuli, davaleba #3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) rTuli sityvebis marTlwera (saxelmZRvanelo, daimaxsovreT rogor iwereba, gv. 9).
b) sinonimebze muSaoba (rveuli, davaleba #5, pasuxebi: frTosani _ frin-veli, yoCaRi _ mxne, icinoda _ xarxarebda, WikWiki _ JRurtuli).
g) arsebiTi saxelebis dajgufeba sulierTa da usuloTa mixedviT (rveu-li, davaleba #6).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III6, III7, III9, III10.
`waikiTxe TviTon~ _ `CamoyviTlda, gaicrica baRi...~ (sakiTxavi literatura `wignis samyaro~, III Tema).
34
`Zmebi~( qarTuli xalxuri zRapari), arsebiTi saxeli (sulierTa da usuloTa, vin da ra jgufis), maTi dajgufeba (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ pureulis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba
da Sejameba
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna
_ arsebiTi saxelebis dajgufeba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ yofs nawarmoebs calkeul nawilebad da asaTaurebs mas
_ gadmoscems mis Sinaarss kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli TxrobiT
_ Txzavs martiv dargobriv teqsts
_ akvirdeba arsebiTi saxelis Sinaarsobriv jgufebs da ajgufebs maT
_ eufleba rTuli sityvebis marTlweras (praqtikulad)
_ muSaobs gundurad, jgufurad, wyvilebSi, individualurad
I gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi) _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad
da TiToeul jgufs aZlevs davalebas: I jgufi _ rogor esmiT sityva ̀ Zmobis~ mniSvneloba, II jgufi _ gaixsenon andazebi Zmobaze, III jgufi _ gaixsenon am Temaze wakiTxuli literaturuli nawarmoebebi (jgufuri muSaoba).
pasuxebis mosmenis Semdeg mTeli klasi avsebs ̀ gonebrivi ieriSis~ rukas:
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
Zmoba
saerTo ojaxi
urTierTgatana
erTmaneTis
siyvaruli
daxmareba
35
b) teqstis kiTxva (10 wuTi) _ teqsts xmamaRla, pauzebiT kiTxulobs mas-
wavlebeli (I pauza: adga da soflis bolos dasaxlda..., II pauza: arc ufrosi Zma cxovrobda ukeTesad..., III pauza: ufrosma Zmam ifiqra..., IV pauza: Sin rom dabrunda..., V pauza: ufros Zmasac efiqra...). kiTxvis procesSi moswavleTa
monawileobiT da maswavleblis (agreTve ̀ sityvis salaros~) daxmarebiT aix-
sneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi:
ris vai-vaglaxiT _ didi gaWirvebiT
uReli xari _ wyvili (ori) xari
sarCo _ sazrdo, sakvebiZna _ momkili TavTavis kona
kalo _ swori adgili, sadac pureuls lewaven
ganzraxva _ survili...
g) teqstis Cumi kiTxva (5 wuTi) _ maswavlebeli klass avalebs Cumad,
TvaliT waikiTxron teqsti. moZebnon adgili, sadac aRwerilia: 1) col-qmris
siRaribe; 2) Zmebis gayofa; 3) umcrosi Zmis gaWirveba; 4) ufrosi Zmis cxovreba;
5) gvalviani weliwadi; 6) umcrosi Zmis moqmedeba; 7) ufrosi Zmis saqcieli; 8)
Zmebis saubari...
d) leqsikur-frazeologiuri muSaoba (5 wuTi) _ axlad Seswavlili
leqsikuri erTeulebiT moswavleebi adgenen winadadebebs, iyeneben am leqsi-
kur erTeulebs konteqstSi (rveuli, davaleba #1).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) rTuli sityvebis marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 3), am sityvebis
gamoyenebiT winadadebebis Sedgena da dafaze wera (5 wuTi).
b) teqstSi im arsebiTi saxelebis moZebna, romelTac daesmis kiTxva vin? am arsebiTi saxelebis gamoyenebiT krosvordis Sevseba (rveuli, davaleba #6,
pasuxebi: vaJi, deda, qmari, Zma, coli, kaci, Zna, Svili (5 wuTi).
g) sityvis formasa da Sinaarsze dakvirveba _ Zma _ Zna. moifiqron iseTi
sityvebi, sadac erTi asos SecvliT sityvis Sinaarsic icvleba (Tma _ xma _ Zma,
kalo _ kilo, kaci _ kari, Svili _ Sveli... (3 wuTi).
3. Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze (Seiswavles axali
leqsikuri erTeulebi, daeuflnen zogierTi sityvis marTlweras...), maswavle-
beli klasTan erTad afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas iTvaliswinebs
Semdeg parametrebs: praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba,
36
masalis floba) _ 40%, msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jguf-
Tan muSaoba, kiTxvebze adekvaturi pasuxebis gacema) _ 35%, prezentacia (saku-Tari azris dasabuTeba, koreqtuloba) _ 25%.
4. saSinao davaleba (2 wuTi) _ ̀ Zmebi~ (kiTxviT), teqstidan arsebiTi saxe-
lebis amowera da dajgufeba: vin? da ra? kiTxvebis mixedviT (rveuli, dava-
leba #5).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III7.
II gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxva (7-8 wuTi) _ moswavleebi kiTxuloben teqsts, gamoiyeneba kiTx-
vis yvela saxe. maswavleblis daxmarebiT yofen teqsts calkeul nawilebad
da asaTaureben maT (savaraudo saTaurebi: Raribi col-qmari, Zmebis gayofa, Zmebis gaWirveba, ufrosi Zmis ganzraxva, Zmebis Sexvedra...).
b) Sinaarsis gadmocema (8-10 wuTi) _ maswavleblis damxmare kiTxvebis
saSualebiT jer zepirad, Semdeg ki werilobiT (rveuli, davaleba #3) gadmos-
cemen teqstis Sinaarss:
_ rogor cxovrobda col-qmari?_ ratom gaiyarnen Zmebi?_ rogor cxovrobda umcrosi Zma? ufrosi Zma? _ ramdeni Zna mouvida umcros Zmas? ufross?_ ra gadawyvita ufrosma Zmam?_ ram gaakvirva igi?_ sad Sexvdnen Zmebi erTmaneTs?..moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer nawil-nawil, Semdeg ki _
gabmuli TxrobiT.
g) teqstis analizi: (5-7 wuTi)_ Tqveni azriT, romel Zmas ufro uWirda? _ daasabuTeT Tqveni azri.
_ Zmebis ra Tvisebebi Cans am zRaparSi?
_ rogor fiqrobT, raze saubrobdnen Zmebi gaTenebamde? ratom fiqrobT
ase?
_ gaixseneT wina gakveTilebze Seswavlili afxazuri zRapari `rogor
gaiyves Zmebma qoneba~. ra saerTos xedavT maT Soris? ra gansxvavebaaa maT So-
ris? romeli Zmis moqmedebaa TqvenTvis misaRebi? ratom? Tu SecvlidiT rames
am zRaparSi?
37
2. martivi dargobrivi teqstis Seqmna (10 wuTi)_ ra aris TavTavi? Zna? kalo? rodis iReben purs? ra wagikiTxavT (gsme-
niaT, ginaxavT) puris moyvanis Sesaxeb?
_ romeli marcvleuli gamoiyeneba ZiriTadad purisaTvis?
jer zepirad, Semdeg werilobiT iqmneba martivi dargobrivi teqsti ̀ ro-
gor mohyavT puri~ (rveuli, davaleba #4).
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: xorbali erT-erTi ZiriTadi sasursaTo kul-
turaa. marcvleulis msoflio warmoebaSi xorbalze 27%-ze meti modis. misi gadamuSavebis
Sedegad iReben fqvils, burRulsa da sxva produqtebs. marcvlis narCeni Zvirfasi sakvebia
mecxoveleobaSi. xorbals uyvars zomieri siTbo, ar uyvars nesti, xSiri wvimebi mas alpobs
da afuWebs. swored es aris ZiriTadi mizezi imisa, rom is dasavleT saqarTveloSi naklebad
xarobs. samagierod xorblis uxvi mosavalia aRmosavleT saqarTveloSi. igi sxvadasxva dros
mwifs: dablob adgilebSi _ ivlisSi, maRlob adgilebSi _ agvistoSi. damwifebul yanas mkian
an celaven, lewaven, aniaveben. xorbals Zvelad ormoebSi an beRlebSi inaxavdnen, bzes sab-
ZelSi yridnen.
saqarTveloSi xorblis 150-ze meti jiSia.
3. Sejameba: (5-7 wuTi)
4. Sefaseba _ 3 wuTi
5. saSinao davaleba (2 wuTi): `Zmebi~ (TxrobiTi), gaagrZelon zRapari
(rveuli, davaleba #3)
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III6, III7, III9.
ra vicodiT puris
moyvanis Sesaxeb
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
ra gavigeTris gageba
gvainteresebs
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
__________________
__________________
________________________________
________________________________
__________________
__________________
__________________
___________________
38
`miwas patroni unda~ (qarTuli xalxuri zRapari~)arsebiTi saxelis ricxvi (3 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba
_ teqstis dasaTaureba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ arsebiTi saxelebis dajgufeba ricxvis mixedviT
_ moswavle kiTxulobs teqsts
_ yofs mas calkeul nawilebad da asaTaurebs
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ axasiaTebs literaturul personaJebs, asabuTebs Tavis azrs
_ praqtikulad iyenebs axlad Seswavlil leqsikur erTeulebs
_ wers
_ varjiSobs marTlwarmoTqmasa da marTlweraSi
_ ajgufebs arsebiT saxelebs ricxvis mixedviT.
I gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba (5 wuTi) _ moswavleTa mier dafaze ivseba `gon-
ebrivi ieriSis~ ruka:
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miwa
unayofo
mosavliani
mSobliuri
ucxo
39
gairkveva, rasTan asocirdeba `mSobliuri miwa~, `ucxo miwa~.
maswavlebeli aqve klass acnobs Seswavlili zRapris saTaurs (`miwas
patroni unda~) da sTxovs gamoTqvan varaudi teqstis SesaZlo Sinaarsis Se-
saxeb.
b) teqstis kiTxva (10-12 wuTi) _ teqsts kiTxuloben pauzebiT (I pauza: `wamoezardnen vaJebi...~, II pauza _ ̀ gavida sakmao dro~..., III pauza _ ̀ miwis gay-
idvaze ver daiTanxma~..., IV pauza _ `bavSvebma uTxres~...). TiToeuli pauzis
Semdeg maswavlebeli moswavleebs aZlevs SesaZleblobas, gamoTqvan sakuTari
varaudi teqstSi movlenaTa Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. pauzebiT kiTxvis
procesSi aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi:
baraqa _ aq: simdidre, dovlaTi
aixires _ mtkiced gadawyvites, aiCemes, daiJinesmiwis CiCqna _ aq: miwis damuSavebanaloliavebi _ kargad movlili
Calis fasad _ Zalian iafad
Wirnaxuli _ mosavali
guli ukvdeboda _ Zalian wuxda
maswavlebeli klass aZlevs davalebas _ waikiTxon teqsti Cumad da moZe-bnon, darCa Tu ara masSi maTTvis gaugebari sityva an gamoTqma.
aqve SeiZleba mivceT aseTi davalebebi: a) mocemul sityvebs teqstidan SeurCion SinaarsiT msgavsi sityvebi:
simdidre _ (baraqa)
dadardianda _ (danaRvlianda)
moxucda _ (daberda)
uSveles _ (daexmarnen)
g) moZebnon teqstSi sityvebi, romlebic ori sityvis SeerTebiT aris miReuli (saxl-kari, baR-venaxi, xar-kameCi, glexkaci) (7-8 wuTi).
d) gamokrebiTi kiTxva (7-8 wuTi) _ moswavleebi teqsts kiTxuloben
nawil-nawil, gagrZelebiT. gamoiyeneba gamokrebiTi kiTxvac;
moZebneT da waikiTxeT teqstSi is adgili, sadac aRwerilia:
a) glexkacis Sromismoyvareoba; b) vaJebis gadawyvetileba; g) mamis darige-ba; d) ojaxis gaWirveba; e) mezoblebis daxmareba; v) Svilebis dabruneba...
e) codnis Sefaseba da Sejameba (5 wuTi).
v) saSinao davaleba (2 wuTi) _ teqsti kiTxviT; moiniSnon teqstSi is ad-
gili, romelic, maTi azriT, arsebiTia; dasawerad _ kiTxvebze pasuxi (rveuli,
davaleba #3).
Sedegebis kodi: III2, III3, III7, III9.
40
II gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxva (10 wuTi) _ moswavleebi kiTxuloben teqsts. gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe. yuradReba maxvildeba swori, Segnebuli, swrafi da gamometyvele-biTi kiTxvis mxareebze. tardeba Cumi kiTxvac.
Cumi kiTxva amjerad gamoiyeneba teqstis calkeuli nawilebis dasaTau-rebisaTvis. teqsti winaswar dayofilia nawilebad, moswavleebs evalebaT, TiToeul nawils SeurCion saTauri da Camoweron TanmimdevrobiT (rveuli, davaleba #4, savaraudo saTaurebi: 1. gamrje glexkaci; 2. vaJebis survili; 3. mamis rCeva; 4. mamis gaWirveba; 5. mezoblebis daxmareba; 6. vaJebis dab-runeba).
b) codnis prezentacia (3 wuTi) _ ramdenime moswavle xmamaRla kiTxu-lobs rveulSi Tavis mier Camoweril saTaurebs; moswavleTa saerTo ZalebiT Sejerdeba da Sefasdeba es pasuxebi).
g) Sinaarsis gadmocema (7-8 wuTi) _ moswavleebi TanmimdevrobiT gad-moscemen teqstis Sinaarss jer maswavleblis damxmare kiTxvebis saSualebiT (rogor cxovrobda glexkaci? aRwereT misi ojaxi. _ ra gadawyvites Svilebma? _ ra urCia maT mSobelma? _ ratom ukvdeboda mamas guli? _ rogor daexmarnen maT mezoblebi? _ rogor moiqca gaxarebuli glexkaci? _ vin iyvnen WiSkarTan mdgomi maTxovrebi? _ ris SercxvaT Svilebs?...), Semdeg ki _ winaswar Sedge-nili gegmis mixedviT.
g) teqstis analizi (7-8 wuTi)_ moxucis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? daasabuTeT Tqveni azri
teqstiT (moxuci Sromismoyvarea _ misi garjis wyalobiT ojaxi SeZlebu-lad cxovrobda; mas Zalian uyvars Tavisi marCenali miwa _ Svilebs urCevs, ojaxidan ar wavidnen da miwas mouaron; yvelaze didi gaWirvebis drosac ki ar gayida miwa; glexkacs mezoblebSi kargi saxeli aqvs _ mas mezoblebi exmarebian miwis damuSavebaSi; moxuci mezoblebs pativs scems _ guluxvad umaspinZldeba maT; mamas Zalian uyvars Tavisi Svilebi _ danaSauli apatia da Tvalze cremlic moadga...).
_ Svilebis ra Tvisebebs vecnobiT am zRaparSi? (maT mSobliuri miwa ar uyvarT; hgoniaT, rom ucxoeTSi advilad gamdidrdebian, muSaoba ezarebaT, SeuZliaT danaSaulis monanieba da patiebis Txovna...).
d) wakiTxulis gaazreba (5 wuTi) _ wyvilebSi sruldeba davaleba #2 (ra momewona, ra ar momewona), prezentaciisas moswavleebi asabuTeben TavianT azrs, usmenen partnioris pasuxebs da afaseben...
2) codnis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi).3) saSinao davaleba _ `miwas patroni unda~, dasawerad _ davaleba #3
(kiTxvebze pasuxi). (2 wuTi).
Sedegebis kodi: III2, III4, III5, III6.
41
III gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) Sinaarsis gadmocema da analizi _ (10-12 wuTi) moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen logikuri TanmimdevrobiT;
asaxeleben teqstidan im monakveTs, romelic, maTi azriT, yvelaze arsebiTia; usvamen erTmaneTs kiTxvebs wakiTxulis irgvliv; ixseneben saTanado andazebs (dedis win morbenal kvics an mgeli SesWams an mgelze uaresio; ZaRli Sin ar vargoda da sanadirod garbodao; urCi miuSvi nebasa, TviT Seeyreba snebasa; rac mogiva, daviTao, yvela Seni TaviTao...), avleben paralelebs adre wakiTx-ulTan, mosmenilTan, nanaxTan; asaxeleben konkretul magaliTebs; akeTeben daskvnebs da asabuTeben Tavis azrs...
b) teqstis gaazreba (5-6 wuTi) _ Tqveni azriT, rogor moiqceodnen Zmebi amis Semdeg? (gaakeTe daskvna). moswavleebi saxelmZRvaneloSi SeTavazebu-li variantebidan irCeven erT-erTs da asabuTeben Tavis azrs. Tu arc erTi varianti ar akmayofilebT, gvTavazoben sakuTar versias (oRond aucileblad dasabuTebuls).
amave mizniT sruldeba ̀ rveulSi~ moTavsebuli testuri davalebac (swo-ri pasuxia a).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) orToepiasa da orTografiaSi varjiSi (7-8 wuTi), saxelmZRvanelo, gv. 5) _ moswavleebi akvirdebian aq mocemul orTogramebs, maTi gamoyenebiT ad-genen winadadebebs da weren dafaze; eZeben teqstSi sityvebs, romelTa marTl-wera da marTlwarmoTqma erTmaneTs ar emTxveva.
b) arsebiTi saxelis ricxvi (10-12 wuTi) _ ganagrZeT: Svili _ Svilebi, Zma _ ..., glexi _ ..., bavSvi _ ..., Tvali _ ...
keTdeba daskvna _ arsebiTi saxeli SeiZleba iyos erTi an mravali. arse-biTi saxeli mxolobiT ricxvSia, Tu mxolod erTi sagans gamoxatavs, mrav-lobiTSia _ Tu erTze met sagans aRniSnavs. yuradRebas vamaxvilebT termi-nebze, romelic daiwereba dafazec. am codnis gamoyenebiT sruldeba ̀ rveulSi~ davaleba #5, aseve maswavleblis miTiTebiT moswavleebi teqstSi eZeben arse-biT saxelebs da ajgufeben ricxvis mixedviT (mx. r. _ glexkaci, coli, saxli, baRi, venaxi, miwa. _ mr. r. _ vaJebi, Svilebi, biWebi, mezoblebi...).
3. codnis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
4. saSinao davaleba _ `miwas patroni unda~, arsebiTi saxelis ricxvi _ rveuli, davaleba #6.
Sedegebis kodi: III5, III6, III7, III10.
42
nodar SamanaZis `saubari mamasTan~, arsebiTi saxelis ricxvi (2 sT)
_ poeturi teqstis aRqma
_ bunebaSi wylis mimoqcevaze dakvirveba
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna
_ sityvaTa dajgufeba enobriv-gramatikuli niSnebis mixedviT
_ moswavle gamometyvelebiT kiTxulobs teqsts
_ Txzavs martiv dargobriv teqstis
_ wers
_ eufleba da metyvelebaSi praqtikulad iyenebs axal leqsikur
erTeulebs
_ muSaobs individualurad, gundurad, wyvilebSi
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad da
aZlevs davalebas: gaixsenon yvelaferi, rac wvimis Sesaxeb ician (jgufebSi muSaoba), Semdeg mTeli klasis aqtiuri monawileobiT ivseba ̀ gonebrivi ieri-
Sis~ ruka:
wvima
wvimis wyals miwa
isrutavs
aucilebelia
mosavlisaTvis
aris sxvadasxva saxis
(JuJuna, Sxapuna...)
gakveTilebis masala
miznebi
aqtivobebi
43
b) teqstis sanimuSo kiTxva, gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi.
g) leqsikur-frazeologiuri analizi, winadadebebis Sedgena axlad Ses-wavlili leqsikuri erTeulebiT...
d) teqstis analizi:_ rogor Cndeba Rrubeli? wvima? ra mniSvneloba aqvs wvimas kargi mo-
savlisaTvis?... rogor aris aRwerili leqsSi puris moyvana? (moZebneT da waikiTxeT teqstidan saTanado adgilebi).
e) teqstis konstruireba (rveuli, davaleba#1, pasuxebi: 2, 4, 3, 1, 5).
v) martivi dargobrivi teqstis SeTxzva (rveuli, davaleba #2, `wylis mogzauroba~).
z) codnis Sejameba _ ra vicodiT wvimis Sesaxeb, ra gavigeT, ris gageba gvainteresebs (wyvilebSi muSaoba, rveuli, davaleba #3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) dialogis gaformebisaTvis saWiro enobriv-gramatikul niSnebze dak-virveba (leqsSi saubari or pirovnebas _ mamasa da Svils _ Soris mimdinareobs,
Svili svams kiTxvebs, mama pasuxobs).
b) leqsidan arsebiTi saxelebis amowera da dajgufeba ricxvis mixed-viT (rveuli, davaleba #4. pasuxebi: mx.r. _ gube, Rrubeli, wvima, puri, jejili,
Zma, fexi..., mr. r. _ Rrublebi, yanebi.
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III7, III8, III9, III10
44
Wabua amirejibis `Worikana kaWkaWi~, sityvis semantika (3 sT)
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis gamomuSaveba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ mcire zomis teqstis damoukideblad wera
_ orToepiasa da orTografiaze varjiSi
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ varjiSobs orToepiasa da orTografiaSi
_ wers
_ muSaobs individualurad, wyvilebSi, gundurad
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli dafaze wers or sityvas: Wori, Worikana. avalebs klass, ganmarton am sityvebis mniSvneloba. ivseba `gon-
ebrivi ieriSis~ ruka:
Wori
sxvisTvis tyuilis
dabraleba
sxvisi tyuilis
gameoreba
imis Tqma, rac
namdvilad ar ici
gagonilis gazviadeba
da damaxinjeba
Worikana _ adamiani, romelsac Woris Tqma sCvevia.
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
45
b) teqstis kiTxva pauzebiT (I pauza. melam Tqva ..., II pauza _ virma Tqva...,
III pauza _ gugulma Tqva..., IV pauza _ kanonebi guldasmiT waikiTxa da ga-
moacxada...);
g) Cumi kiTxva da teqstis leqsikur-frazeologiuri analizi;
d) gamometyvelebiTi kiTxva;
e) nawarmoebis personaJebis martivad daxasiaTeba;
v) teqstis gaazreba da sakuTari azris dasabuTeba (rveuli, davaleba #2 _ wyvilebSi muSaoba);
z) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli Txro-biT (rveuli, davaleba #1);
T) martivi mcire zomis Txzulebis `mefis ganaCeni~ (rveuli, davaleba #3) wera.
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) rTuli sityvebis marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 44).
b) sityvis mravalmniSvnelianobaze dakvirveba: ukudod darCa, ukudo tyuili (saxelmZRvanelo, gv. 44);
g) sinonimebze muSaoba (rveuli, davaleba #5 _ pasuxebi: Sepyrobili _
datyvevebuli, qarafSuta _ Tavqariani, yuradRebiT _ guldasmiT, damabrala
_ cili damwama, daijereben _ darwmundebian);
e) sityvis `Tavi~ gamoyenebiT axal-axali leqsikuri erTeulebis miReba
(rveuli, davaleba #4, _ pasuxebi: Tavqariani, Tavcarieli, Tavmomwone, Tav-ganwiruli, Tavdadebuli, TavCaRunuli...);
Sedegebis kodi: III1, III2, III3, III4, III5, III9, III10.
46
otia ioselianis `zRarbi da Jirafi~, sasveni niSnebi (wertili, kiTxvis niSani, Zaxilis niSani) (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ punqtuaciuri da intonaciuri Cvevebis daufleba
_ orTografiuli da orToepiuli Cvevebis gamomuSaveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul zRapars
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs, martivad axasiaTebs literatu-
rul personaJebs
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs da metyvelebaSi iyenebs maT
_ varjiSobs orToepia-orTografiaSi, intonaciasa da punqtuaciaSi
_ wers
_ iyenebs teqstis Casworebis martiv xerxebs
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben zRarbsa da Jirafs, mar-
tivad aRweren maT, saubroben maTi cxovrebis wesze, Taviseburebebze (es dava-
leba SeiZleba Sesruldes jgufurad).
b) teqstis sanimuSo kiTxva;
g) leqsikur-frazeologiuri analizi. axali leqsikuri erTeulebis praq-
tikulad gamoyeneba metyvelebaSi (rveuli, davaleba #1, pasuxebi: a) leli, b) buZgiT, g) acaxcaxebuli, d) xifaTis).
d) teqstis Cumi kiTxva (teqstis dayofa nawilebad da TiToeuli nawilisaTvis saTauris SerCeva. saorientacio saTaurebi: zRarbisa da Ji-rafis Sexvedra, zRarbis gaoceba, Jirafis dacinva, vefxvis gamoCena, Jirafis madliereba);
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
47
e) teqstis Sinaarsis gadmocema gabmuli TxrobiT, kiTxvebze pasuxiT (rveuli, davaleba #3).
v) teqstis gaazreba, literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba da sakuTari azris dasabuTeba, wyvilebSi muSaoba (rveuli, davaleba #2).
z) rolebad kiTxva (avtori, Jirafi, zRarbi).
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) teqstis sxvadasxva pirSi (I, III) Txroba (saxelmZRvanelo, gv. 47).
b) orTografiaze muSaoba (saxelmZRvanelo, gv. 1; rveuli, davaleba #5. am savarjiSoSi daSvebulia orTografiuli Secdomebi, Semdeg sityvebSi: cno-bismoyvare, SeSfoTda, sxvadasxva, TviTon);
g) intonaciasa da punqtuaciaSi varjiSi (rveuli, davaleba #4). sasveni niSnebis dasmis Semdeg teqsti aseT saxes miiRebs: ̀ eklian zRarbs Zalze gauk-
virda grZelkisera Jirafis danaxva.
_ Sen vina xar?
_ me Jirafi var. Sen ki ra sulieri xar? es ra buZgi wamogixuravs?
_ me zRarbi var da Cemi eklebiT vefxvis dakoWlebac ki SemiZlia!~;
d) sinonimebze muSaoba (rveuli, davaleba #6, pasuxebi: mudo _ Txunela, akankalebuli _ acaxcaxebuli, saSiSroeba _ xifaTi, gakvirvebuli _ gaoce-buli, suldgmuli _ sulieri).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III10, III11.
48
donald bisetis `pawawina pingvini~, moqmedebis aRmniSvneli sityvebi (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ gabmul metyvelebaze muSaoba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ damatebiTi informaciis miReba cocxal samyaroze
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ damoukidebeli kiTxvisTvis interesis aRZvra
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ yofs teqsts calkeul nawilebad da asaTaurebs
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ wers mcire zomis teqsts, gamoTqvams Tavis azrs
_ ajamebs saganmanaTleblo informacias
_ damoukideblad moiZiebs damatebiT sakiTxav masalas da axdens Tavisi
codnis prezentacias
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba: maswavlebeli klass awvdis martiv saganmana-
Tleblo informacias pingvinebis Sesaxeb.
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ pingvinis zoma meryeobs 40 sm-dan 115 sm-mde,
masa _ 1 kg-dan 46 kg-mde. wyalSi aviTarebs siCqares 5-10 km/sT-dan 36 km/sT-mde. yvinTavs 200
m siRrmeSi da Zlebs iq 20 wuTamde. pingvinebis umravlesoba cxovrobs yinulovan okeaneSi
(antarqtida). ikvebebian TevzebiT, kiborCxalebiT, Sav-TeTri Seferilobisaz (zurgi _ Savi,
gul-muceli _ TeTri). igi frinvelis msgavsad mravldeba kvercxiT (deda pingvini Cveu-
lebriv 1 kvercxs debs), dafarulia bumbuliT, aqvs frTebi; Tevzis msgavsad curavs wyalSi,
uyvars siRrme; agebulebiT ZuZumwovrebs hgavs.
samefo pingvini zomiT yvelaze didia (sigrZe _ 1,30 m, masa _ 50 kg), curavs Zalze swrafad
da yvinTavs Rrmad (500 m), Zlebs wylis siRrmeSi 20 wT. kvercxsa da axalSobilzec dedal-ma-
mali pingvinebi Tanabrad zrunaven, 5 kviris asakidan axalSobili midis e.w. ̀ sabavSvo baRSi~,
sadac aseulobiT patara pingvinze mozrdilebi zrunaven. mSoblebi TavianT naSiers uamrav
pingvinebSi scnoben da mxolod maT kvebaven.
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
49
b) teqstis kiTxva pauzebiT (I pauza _ ̀ deda pingvinma... Tvals ar daujera~, II pauza _ `vai, vai, meRitineba!...~, III pauza _ `bum uTxra~...);
g) teqstis leqsikur-frazeologiuri analizi;
d) Cumi kiTxva, teqstis nawilebad dayofa da dasaTaureba (savaraudo sa-Taurebi: princis dabadeba, deda pingvinis gaoceba, daTunias daxmareba, stum-rad busTan _ rveuli, davaleba #2).
e) teqstis Sinaarsis gadmocema gegmis mixedviT da kiTxvebze pasuxiT, rveuli, davaleba #2);
v) teqstis gaazreba: nawarmoebis gmirebis (deda pingvini, princi, daTu-nia, bu) martivi daxasiaTeba; maTi saqcielis Sefaseba;
z) martivi werilobiTi Txzuleba ̀ daTvis daxmareba~ (rveuli, davaleba #3);
T) saganmanaTleblo informaciis Sejameba (ra vicodi, ra gavige, ris gageba mainteresebs, rveuli, davaleba #4).
i) pingvinebis Sesaxeb informaciis damoukideblad moZieba da codnis prezentacia.
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sinonimebze muSaoba (saxelmZRvanelo, gv. 50), princis qarTuli Sesa-
tyvisebia: ufliswuli, mefiswuli).
b) moqmedebis aRmniSvnel sityvebze dakvirveba (saxelmZRvanelo, gv. 50; rveuli, davalebebi: #5 da #6).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III6, III9, III10.
`waikiTxe TviTon~ _ `tyis zRaprebi~ (sakiTxavi literatura `wignis samyaro~, IV Tema).
50
vladimer aslamaziSvili `mokle gza~moqmedebis aRmniSvneli sityvebi, maTi kiTxvebi (3 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ quCaSi moZraobis wesebis martivad gacnoba
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna (`quCaSi moZraobis wesebi~)
_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ orToepiasa da orTografiaSi varjiSi
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ ecnoba quCaSi moZraobis wesebs
_ qmnis martiv dargobriv teqsts
_ varjiSobs orToepiasa da orTografiaSi
_ muSaobs wyvilebSi, gundurad
_ akvirdeba moqmedebis aRmniSvneli sityvebis formacvalebas
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba: sityvebi _ Sin, gzidan, midi, Sori, moiare, mSvi-dobiT _ daalagon ise, rom miiRon andaza (`Sori gzidan moiare, Sin mSvido-biT midi~). adgenen patara moTxrobas am andazis mixedviT. muSaoba SeiZleba
Catardes wyvilebSi, jgufurad, individualurad.
b) teqstis kiTxva pauzebiT (I pauza: Cven win policieli aisveta..., II pauza _ apatieT, aRar izamen).
g) teqstis leqsikur-frazeologiuri analizi
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli Txro-biT III pirSi (rveuli, davaleba #1).
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
51
e) nawarmoebis personaJebis martivad daxasiaTeba
v) quCaSi moZraobis wesebis gaxseneba, paralelis gavleba literatu-rul nawarmoebsa da realobas Soris, martivi dargobrivi teqstis Seqmna (rveuli. davalebaN#2, #3).
z) teqstis gaazreba da sakuTari azris dasabuTeba (saxelmZRvanelo, gv. 54).
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) sityvis orTografiaze varjiSi (saxelmZRvanelo, gv. 54, rveuli, dava-leba #4).
b) sityvis semantikaze dakvirveba (rveuli, davaleba #5)
g) moqmedebis aRmniSvneli sityvis formacvalebaze dakvirveba (rveuli, davaleba #6).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III7, III8. III10, III11.
52
qeTevan WilaSvilis `furclebi~;sityvis semantika, frazeologizmebi (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ literaturuli personaJis martivad daxasiaTeba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ rTuli sityvebis marTlwera
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ moswavle andazis mixedviT adgens zepir Txzulebas
_ kiTxulobs da aanalizebs lit. teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ agrZelebs lit. nawarmoebs
_ wers
_ akvirdeba sityvis semantikas
_ varjiSobs rTuli sityvebis marTlweraSi
_ ajgufebs sityvebs formisa da Sinaarsis mixedviT
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba: sityvebs _ mogiva, TaviTao, Seni, sul, daviTao _ alageben ise, rom miiRon andaza (`rac mogiva daviTao, yvela Seni TaviTao~). am andazis mixedviT zepirad adgenen Txzulebas (es samuSao SeiZleba Ses-ruldes individualurad, wyvilebSi, jgufurad).
b) teqstis kiTxva (xmamaRali, Cumi);
g) teqstis analizi: vin aris am moTxrobis mTavari gmiri? (sandro), sad xdeba moqmedeba? (klasSi, gakveTilze), personaJis ra Tvisebebi Cans am nawar-
moebSi? (daudevroba, sicrue, Tavis mowonebis survili, sizarmace...), ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis? (tyuili ar daimaleba...). gairkveva, ramdenad
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
53
Seesabameba maT mier `aRdgenili~ andaza am moTxrobas, sxva romeli andaza
gaaxsendaT am moTxrobis kiTxvisas...
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli Txro-biT;
e) teqstis gaazreba (rveuli, `Seamowme Seni Tavi~, 1a, 2a).
v) werilobiTi Txzuleba (rveuli, davalebebi #2, #3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sityvis semantikaze dakvirveba (saxelmZRvanelo, gv. 56. pasuxebi: bati-fexuri hqvia Zalze usufTao da ulamazo nawers, Cawikwikebuli misi antoni-mia da niSnavs Zalze lamaz da sufTa nawers);
b) frazeologizmebze dakvirveba (saxelmZRvanelo, gv. 56. pasuxebi: Tval-Si mouvida _ moewona, Tvali gaapara _ gaixeda, Tvali gadaavlo _ gadaxeda).
g) arsebiTi saxelebis dajgufeba ricxvis mixedviT (rveuli, davaleba #4);
d) krosvordi (rveuli, davaleba #5, pasuxebi: merxi, Tavi, saSleli, fur-
celi, kalami, striqoni).
e) rTuli sityvebis marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 56).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III7, III9, III10.
54
p. moiswrafiSvilis `sikeTe~sinonimebi, antonimebi (3 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis strategiebis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ sakomunikacio teqstis SeTxzva
_ rTuli sityvebis marTlwera
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs lit. teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ swers werils nawarmoebis personaJs
_ varjiSobs rTuli sityvebis marTlweraze
_ akvirdeba msgavsi (sinonimebi) da gansxvavebuli (antonimebi) Sinaarsis
formebs, marTebulad iyenebs maT metyvelebaSi.
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba: problema `ra aris sikeTe~ (jgufuri muSaoba);
b) teqstis kiTxva (xmamaRali, Cumi)
g) leqsikur-frazeologiuri analizi
d) teqstis analizi: literaturuli personaJi (keTili qveynis moqalaqe biWuna, avtori mas Segnebulad ar arqmevs saxels), moqmedebis adgili (zRa-
pruli, gamogonili qveyana, saxelad sikeTe); ris Tqma surs avtors mkiTxvel-
isTvis (amqveynad yvelaze didi Zala, romelic yvelas aerTianebs, sikeTea; adamiani mudam sikeTes unda emsaxurebodes); ramdenad Seefereba moTxrobas
mocemuli andaza...
e) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa (rveuli, davaleba #1) da gabmuli TxrobiT;
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
55
v) werilobiTi Txzulebebi: `biWunas ocneba~ (rveuli, davaleba #2) da `sikeTe~ (davalebebi: #4, N#5).
z) martivi sakomunikacio teqstis Seqmna _ werili literaturul per-
sonaJs (rveuli, davaleba #3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) rTuli sityvebis marTlwera (saxelmZRvanelo, gv. 58);
b) sinonimebsa (rveuli, davaleba #6) da antonimebze (saxelmZRvanelo, gv. 58) dakvirveba;
g) sxvadasxva pirSi Txroba (gadmoeciT teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas
biWuna gviyveba).
Sedegebis kodi: III1, III2, III4, III5, III8, III9.
bolo saswavlo kviris dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT. aq gakveTilebi SeiZleba ramdenadme aratradiciuli formiT Catardes da axali wlisaTvis mzadebas daukavSirdes.
`waikiTxe TviTon~ _ `mraval axal wels...~ (`wignis samyaro~, V Tema).
56
givi ZnelaZis `Tovs”, sityvis semantika (2 sT)
_ poeturi teqstis aRqma
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba (praqtikulad)
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ teqstis Casworebis martivi xerxebis daufleba
_ moswavle aRwers zamTris peizaJs
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi
_ akvirdeba poeturi teqstis gamomsaxvelobiT mxares
_ qmnis martiv dargobriv teqsts
_ akvirdeba sityvis semantikas
_ wers
_ eufleba teqstis Casworebis martiv xerxebs
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad da
TiToeul jgufs aZlevs davalebas: Seadginon zepiri Txzuleba Tovliani za-
mTris Sesaxeb.
b) leqsis kiTxva da analizi _ maswavlebeli sanimuSod kiTxulobs te-
qsts da moswavleebsac avarjiSebs. akavSireben saTaurs wakiTxulTan, moswav-
leTa mier aixsneba leqsSi gamoyenebuli ucnobi sityva-gamoTqmebi. maswavle-
beli avalebs moswavleebs _ waikiTxon leqsi Cumad da moZebnon, xom ar darCa maTTvis gaugebari romelime sityva an gamoTqma. gairkveva, ra ganwyobiT aris
dawerili leqsi, teqstis mixedviT aRweren Tovlian zamTars.
g) leqsikur-frazeologiuri muSaoba _ axlad axsnil sityvebs iyeneben
saTanado konteqstSi (rveuli, davaleba #1, pasuxebi: suro, CanCqeri, sawinde); akvirdebian leqsSi gamoyenebul mxatvrul saxeebs (`ca fexad Camodis Zirs~,
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
57
`maRlidan CanCqeri iRvreba rZis~...), cdiloben axsnan, ratom gamoiyena poetma
es sityvebi, sxvagvarad azris gadmocema rogor daukargavda leqss gamomsaxve-
lobiT mxares; aseve akvirdebian im sityvebs, romlebic ramdenjerme meordeba
leqsSi (`Tovs, Tovs, Tovs~, ̀ qris, qris, qris~, ̀ cris, cris, cris~) da arkveven, ra daniSnuleba aqvs amjerad sityvebis gameorebas (eqspresiuli mxaris ga-Zliereba).
d) werilobiT Txzulebaze muSaoba _ rveuli, davaleba #2.
e) martivi dargobrivi teqstis Seqmna _ rveuli, davaleba #3.
v) teqstis konstruireba _ rveuli, davaleba #4, pasuxebi: 2,5,3,1,4.
z) sityvis semantikaze dakvirveba _ moswavleebi leqsSi eZeben moqmedebis
aRmniSvnel sityvebs (ra sityvebiT aris gadmocemuli babuas moqmedeba _ abo-lebs, iqnevs; bebias moqmedeba _ arTavs), werilobiT sruldeba savarjiSo #6
(pasuxebi: Tovs, mofrindnen, abolebs, rTavs, qris, iqnevs).
T) teqstis Casworeba _ rveuli, davaleba #5 (Secdomebia sityvebSi:
zian_sxedan, abolefs_abolebs, mTa bari_mTa-bari, dgaven_dgamen).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III6, III7, III11.
58
irodion evdoSvilis `ubeduri qorbuda~,sityvis semantika (3 sT)
_ kiTxvis teqnikis srulyofa
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ sxvadasxva pirSi Txroba
_ sityvaTa dajgufeba semantikur-eqspresiuli TvalsazrisiT
_ teqstis konstruireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ akeTebs daskvnebs da asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems teqstis Sinaarss
_ yofs teqsts calkeul nawilebad da asaTaurebs
_ iyenebs sityvas saTanado konteqstSi
_ aRadgens deformirebul teqsts
_ wers
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klasSi svams SekiTxvas: rogor atareben zamTars gareuli cxovelebi? romel cxovelebs uWirT yvelaze me-tad zamTris gadatana? (mosafiqreblad eZlevaT 3 wuTi).
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqstis kiTxvas iwyebs maswavlebeli, kiTxulobs pauzebiT: I pauza _ `mTaSi aRar gvedgomeboda,~ II pauza _ `did-xans ar gagrZelda Cveni bedniereba~; III pauza _ `me ukan mivdevdi~). pauzebiT kiTxvis procesSi ixsneba axali sityvebi da gamoTqmebi (ix. ̀ sityvis salaro~).
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
59
gairkveva teqstSi asaxuli moqmedebis adgili (mTa da bari), dro (zamTari), personaJebi (irmebi, adamianebi), maTi urTierTdamokidebuleba...
g) teqstis Cumi kiTxva da gegmis Sedgena _ maswavlebeli avalebs klass, waikiTxon teqsti Cumad da TiToeul monakveTs SeurCion saTauri (rveuli, davaleba #3, savaraudo pasuxebi: Tovliani zamTari, barSi Camosvla, qorbu-das sikvdili, irmis tirili).
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa (rveuli, davaleba #1) da gegmis mixedviT;
e) wakiTxulis gaazreba _ daasabuTeT Tqveni azri (saxelmZRvanelo, gv. 67), (rveuli, davaleba #2)
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sxvadasxva pirSi Txroba _ gadmoeciT teqstis Sinaarsi ise, TiTqos mas avtori gviyveba;
b) arsebiTi saxelis raoba _ daasaxeleT testidan ori msgavsi mniS-vnelobis arsebiTi saxeli (pasuxi: megobari, amxanagi); krosvordis Sevseba (rveuli, davaleba #5, pasuxebi: monadire, megobari, mteri, amxanagi, yvavi).
g) konteqstisaTvis moqmedebis aRmniSvneli sityvis SerCeva _ davaleba #6.
d) teqstis konstruireba _ davaleba #6, pasuxebi: 2,4,1,5,3.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III4, III 5, III 6, III 7, III 9.
60
jani rodaris `risTvis daibada adamiani~;sityvis semantikaze dakvirveba, zmna (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ sityvaTa dajgufeba semantikuri niSnebis mixedviT
_ zmnis, rogorc moqmedebis aRmniSvnelis sityvis, raobis gaazreba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ akeTebs daskvnebs da asabuTebs maT
_ ajgufebs sityvebs semantikuri niSnebis mixedviT
_ ecnoba zmnis, rogorc moqmedebis aRmniSvneli sityvis, raobas
_ wers
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ klasis aqtiuri monawileobiT ivseba `gon-
ebrivi ieriSis~ ruka (sad cxovrobs adamiani):
gakveTilebis masala
miznebi
aqtivobebi
adamiani
dadis miwaze
61
b) teqstis kiTxva _ teqsts moswavleebi kiTxuloben pauzebiT, keTdeba
ori an sami pauza maswavleblis Sexedulebisamebr; gamoiyeneba kiTxvis yvela
saxe (gamokrebiTi, gagrZelebiT, xmamaRali, Cumi);
g) teqstis gaazreba: _ adamianis ra Tvisebebi Cans am nawarmoebSi? _ ramdenjer Seaswora brZenma Tavisi naTqvami? _ ratom asworebda brZeni Tavis naTqvams? _ ratom gaCumda bolos brZeni? _ teqstis ZiriTadi azri romeli striqoniT aris gadmocemuli? _ eTanxmebiT am azrs? Tqven ras daumatebdiT an ras SecvlidiT am nawar-
moebSi? _ xom ar gaixsenebdiT literaturul nawarmoebs (kinofilms), romel-
Siac adamianis SesaZleblobebzea saubari? _ Tqveni azriT, risTvis gaCnda adamiani? (amas SeiZleba jgufuri muSao-
bis saxec mieces).sruldeba testuri davaleba (swori pasuxia b).
weriTi davalebebi: #1 da #2.
d) teqstis Sinaarsis gadmocema kiTxvebze pasuxiTa da gabmuli Txro-biT.
2. enobriv masalaze dakvirveba
1. zmna _ moqmedebis aRmniSvneli sityva _ moswavleebi akvirdebian wi-
nadadebas: `adamiani dadis, curavs, dafrinavs, mogzaurobs~. maswavleblis
miTiTebiT masSi jer arsebiT saxels gamoyofen (adamiani), Semdeg ki im si-tyvebs, romlebiTac adamianis moqmedeba aris gamoxatuli (dadis, dafrinavs, curavs, mogzaurobs); asaxeleben, ra da ra moqmedebebis Sesruleba SeuZlia
moswavles, maswavlebels, eqims... asaxeleben moqmedebis aRmniSvnel sxva si-
tyvebsac, eZlevaT daskvna _ sagnis moqmedebis aRmniSvnel sityvas zmna ewo-deba. asaxeleben zmnebs teqstidan, eZeben ori erTnairi mniSvnelobis zmnas
(moifxana, moiqeqa), avseben krosvords (rveuli, davaleba #4, pasuxebi: gaemg-zavra, gamoigona, daaneba, daibada).
mocemul zmnebs ajgufeben kiTxvebis mixedviT (rveuli, davaleba #3).
2. orTografiaze varjiSi _ davaleba #5.
Sedegebis kodi : III 2, III 4, III 5, III 9, III 10, III 11.
62
aleqsandre mirianaSvilis `jer mteri, mere mokeTe~; sityvissemantika (arsebiTi saxelisa da zmnis raoba, maTi kiTxvebi) (2 sT)
_ teqstis kiTxva da analizi
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gabmuli Txrobis Cvevis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ orToepiuli da orTografiuli Cvevebis gamomuSaveba
_ zmnis raobaze dakvirveba, misi kiTxvebi
_ teqstis Casworebis Cvevis daufleba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ eufleba orToepiisa da orTografiis Cvevebs
_ akvirdeba sityvis semantikas, ajgufebs sityvebs kiTxvebis mixedviT
_ wers
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli dafaze wers sityvebs: `mteri~, `mokeTe~; SeiZleba daixazos `gonebrivi ieriSis~ rukac da gairkves, ra aso-
ciaciebs aRZravs es sityvebi moswavleebSi; msjeloben, SeiZleba iqces Tu
ara mteri mokeTed; gaixsenon saTanado SemTxvevebi sakuTari cxovrebidan,
literaturuli nawarmoebebidan, kinofilmebidan...
b) teqstis kiTxva _ teqsts pauzebiT kiTxulobs maswavlebeli, keTdeba
2 pauza _ I pauza: `moixeda ukan~, II pauza: `Sen ki Cemi sicocxle isurveo?~ pauzebiT kiTxvis procesSi aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebic. amis Sem-
deg teqsts kiTxuloben moswavleebi, gamoiyeneba kiTxvis orive saxe _ xmama-
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
63
Rali da Cumi, yuradReba gamaxvildeba gamometyvelebiT kiTxvaze, am mizniT
SeiZleba gamoviyenoT `rolebad kiTxvac~ (avtori, I personaJi, II personaJi).
g) teqstis analizi _ gairkveva, vin arian nawarmoebis personaJebi, ramde-nad misaRebad miCniaT maTi saqcieli; daasabuTon TavianTi azri; ra moswonT
da ar moswonT, ras Secvlidnen am nawarmoebSi (rveulebi, davaleba #1 da #2);
miesadageba Tu ara teqstis bolos miwerili aforizmi aRweril SemTxvevas,
xom ar gaixseneben saTanado andazebs. teqstis dedaazris gaxsnaSi moswav-
leebs daexmareba saxelmZRvaneloSi mocemuli iliaseuli leqsis nawyvetic,
romelic aseve koleqtiurad gaanalizdeba, gaivleba paraleli Seswavlil
Txzulebasa da am leqss Soris. teqstis gaazrebas exmareba rveulSi moce-
muli testuri davalebac (swori pasuxia b).
g) Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer
maswavleblis damxmare kiTxvebis meSveobiT, Semdeg ki _ im gegmis mixedviT,
romelsac TviTonve adgenen klasSi (rveuli, davaleba #3); Sinaarsis zepiri
gadmocemis Semdeg eZlevaT davaleba _ am gegmis mixedviT gadmoscen teqstis
Sinaarsi werilobiT (davaleba #4).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sityvaTa dajgufeba kiTxvebis mixedviT _ moswavleebi testidan asax-
eleben jer arsebiT saxelebs da ajgufeben maT vin? da ra? kiTxvebis mixed-
viT, Semdeg ki asaxeleben zmnebs, romlebsac daesmiT kiTxva ra qna?
b) orTografiaze varjiSi _ akvirdebian saxelmZRvaneloSi calke gamo-
yofili rTuli sityvebis marTlweras da maTi gamoyenebiT adgenen winadade-
bebs, romlebic iwereba dafaze. aseve asworeben `rveulSi~ (davaleba #5) mo-
cemul mcdarad daweril formebs.
g) antonimebze muSaoba _ davaleba #6.
Sedegebis kodi: III2, III 3, III 4, III 5, III6, III 9, III 11.
Semdgomi masalisa (`sayveduri tyveobaze uaresia~) da kvireuli 2 saaTis dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.
64
g. varazanaSvilis `violino~; zmnuri formacvaleba,metyvelebis etiketuri formebi (3 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ orToepiasa da orTografiaSi varjiSi
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ zmnis formacvalebis martivi SemTxvevebis gacnoba
_ metyvelebis etiketze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ eufleba kiTxvis martiv strategiebs
_ ayalibebs daskvnebs da asabuTebs Tavis azrs
_ wers
_ akvirdeba metyvelebis etikets
_ ecnoba zmnis formacvlis martiv SemTxvevebs
_ varjiSobs orToepiasa da orTografiaSi
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass avalebs, gaixsenon saku-
Tari cxovrebidan iseTi SemTxveva, roca unaniaT Cadenili saqcieli da cdilan
mis gamosworebas (kiTxvisaTvis mzadeba maswavlebelma sxvagvarad SeiZleba
warmarTos da daukavSiros igi musikis sasikeTo gavlenas adamianis cxovre-
baze; moswavleebs gaaxsenos, ra da ra musikalur instrumentebs icnoben, Tu
yofilan koncertze da ra STabeWdilebiT dabrunebulan iqidan; romel musi-
kas an musikalur instruments aniWeben upiratesobas da ratom; TviTon Tu
SeuZliaT dakvra romelime musikalur instrumentze...).
b) teqstis kiTxva _ teqsts maswavlebeli kiTxulobs pauzebiT: I pauza _ `meocnebe saxiT sadRac Sors iyureboda~, II pauza _ ̀ gauSvi! _ daiZaxa biWma da mokurcxla~, III pauza _ ̀ SeeSinda da gaiqca ...~; IV pauza _ ̀ guli daswyda, rom awyenina...~. teqstis kiTxvis procesSi aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi;
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
65
Sesruldeba davaleba #1 (pasuxebi: futliarSi, xems, gadauWra, Secba).teqsts kiTxuloben moswavleebic da gamoiyeneba kiTxvis yvela saxe, yura-
dReba maxvildeba gamometyvelebiT kiTxvaze, am mizniT SeiZleba gamovi yenoT
`rolebad kiTxvac~.
g) Cumi kiTxva _ moswavleebi teqsts kiTxuloben Cumad da maswavleblis
miTiTebiT eZeben adgilebs, sadac aRwerilia: 1) Tengos gabrazebis mizezi; 2) Tengosa da ucnobi biWis Sexvedra; 3) ucnobi biWis saqcieli; 4) Tengos SeS-foTeba; 5) musikis Zala; 6) Tengos saxecvlileba. moswavleebi werilobiT as-
ruleben me-4 davalebas.
d) teqstis analizi _ gairkveva, sad xdeba moqmedeba (quCaSi), vin arian nawarmoebis gmirebi (Tengo da saTvaliani biWi), rogor aris gamoyvanili
Tengo nawarmoebis dasawyisSi (is gabrazebulia da mizezs eZebs, rom vinmes eCxubos), rogoria Tengo nawarmoebis finalSi (is inaniebs sakuTar saqciels da ucnob biWTan Serigeba surs), ram imoqmeda Tengoze (musikam), ris Tqma
surs avtors mkiTxvelisaTvis (musika sasikeTo gavlenas axdens adamianis bunebaze da mas sikeTis Cadenisaken ubiZgebs)...
moswavleebi iyofian or jgufad da TiToeul jgufs eZleva davaleba _
nawarmoebis mixedviT daaxasiaTon: a) Tengo, b) saTvaliani biWi. teqstis gaaz-rebis mizniT individualurad sruldeba testuri davaleba (swori pasuxia
a). muSaoben teqstis gagrZelebaze (davaleba #3).
e) Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi Sinaarss gadmoscemen jer maswav-
leblis damxmare kiTxvebisa da gegmis saSualebiT, Semdeg ki gabmuli Txro-
biT. sruldeba davaleba #2.
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) sametyvelo etiketze dakvirveba _ Tengo ucnob biWs mimarTavs: `axla ki mibrZane, pativcemulo musikoso, saiT mibrZandebi?~ gairkveva, saerTod, ra
daniSnulebiT iyeneben aseT sityvebs (pativcemulo, mibrZane, mibrZandebi); am SemTxvevaSi ki ris gamoxatva surs Tengos _ pativiscemisa Tu dacinvis.
b) zmnis martivi formacvla kiTxvebis mixedviT (davaleba #5).
g) sinonimur zmnebze muSaoba _ davaleba #6 (pasuxebi: iskupa, aqviTinda, gaiqca, moesma, gaxoxda, gamofxizlda).
d) orToepiasa da orTografiaSi varjiSi _ Seadginon winadadebebi saxel mZRvaneloSi miTiTebuli sityvebis gamoyenebiT da daweron dafaze.
Sedegebis kodi: III 1, III 2, III4, III 5, III 6, III 7, III 9.
66
`jadosnuri sityva~, v. oseevas mixedviT,zmnis ricxvi (3 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gabmuli Txrobis Cvevis daufleba
_ rTuli sityvebis marTlwera
_ zmnis ricxvze dakvirveba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ akeTebs daskvnebs da asabuTebs Tavis azrs
_ muSaobs individualurad, jgufurad, wyvilebSi
_ wers
_ ecnoba zmnis formacvalebas ricxvis mixedviT
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvs mzadeba _ dafaze areulad iwereba sityvebi: sityviT, iremi, tkbili, mTas, moiwvela. moswavleebs evalebaT maTi dalageba ise, rom andaza
miiRon (tkbili sityviT mTas iremi moiwvela). adgenen patara ambavs am andazis mixedviT. es muSaoba SeiZleba Catardes jgufuradac.
b) teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT: I pauza: `magis gamo Rirs Sinidan gaqceva?~; II pauza: `...is minda gaswavlo~; III pauza: `Sexeda Tavis daikos da wynarad uTxra~; IV pauza: `bebo, momeci erTi namcx-vari, gTxov!~; V pauza: `mec wamiyvane eqskuriaze, gTxov!~.
pauzebiT kiTxvis Semdeg moswavleebi varjiSoben teqstis kiTxvaSi, gamo-
iyeneba kiTxvis yvela saxe, Cumi kiTxvisaTvis maswavlebeli klass aZlevs dava-
lebas: moZebnon da moiniSnon teqstSi is adgili, sadac aRwerilia: 1) lukas
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
67
gabrazeba; 2) moxucis rCeva; 3) saubari dasTan; 4) saubari bebosTan; 5) saubari ZmasTan; 6) lukas madliereba.
g) teqstis analizi _ gairkveva, vin aris moTxrobis mTavari gmiri (luka), kidev romeli moqmedi pirebi arian teqstSi naxsenebi (keTili moxuci, lika, be-bia, kaxa), ratom iyo gabrazebuli luka, ra sityva aswavla moxucma lukas, ro-
gor daexmara es sityva lukas, ratom hqvia am moTxrobas `jadosnuri sityva~;
kidev romel aseT `jadosnur sityvebs~ icnoben TviTon; iyeneben Tu ara aseT
sityvebs metyvelebaSi; ra azris arian sityvis Zalaze; ramdenad Seefereba maT
mier Seswavlili andaza am moTxrobas...
teqstis Zireuli gacnobisa da sakuTari azrebis dasabuTebisaTvis srul-
deba `rveulSi~ mocemuli #1 da #2 davalebebi.
d) Sinaarsis gadmocema _ Sinaarsis gadmosacemad SeiZleba Sedges gegma,
yuradReba maxvildeba ambis logikuri TanmimdevrobiT gadmocemaze. srul-
deba davaleba #3.
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) zmnis ricxvi _ maswavlebeli dafaze wers frazebs:
bavSvi tiris. _ bavSvebi tirian. _ romelia pirvel winadadebaSi arsebiTi saxeli? ramden sagans aRniS-
navs is? romel ricxvSia? am arsebiTi saxelis moqmedebas romeli zmna gamo-
xatavs? ramdeni sagnis moqmedebas gamoxatavs es zmna? romel ricxvSia `bavS-
vebi~? romel ricxvSi iqneba masTan Sewyobili zmna `tirian~?
aseve gaanalizdeba sxva magaliTebic (saxelmZRvanelo, gv. 80).
eZleva daskvna: `zmna mxolobiT ricxvSia, Tu is mxolod erTi sagnis moqmedebas gamoxatavs; zmna mravlobiT ricxvSia, Tu is erTze meti, mravali sagnis moqmedebas gamoxatavs~.
aqve praqtikulad davakvirvebT ricxvSi monacvle ̀ zis~ da ̀ sxedan~ zmneb-
ze. am mizniT gamoviyenebT saxelmZRvanelos amave gverdze mocemul rubrikas
`ganagrZeT~. am codnis gamoyenebiT sruldeba me-5 da me-6 davalebebi.
b) orTografiaSi varjiSi _ davaleba #7.
Sedegebis kodi: III 1, III 2, III 3, III 5, III 6, III 7, III 10.
68
`me TviTon~ (n. nosovis mixedviT), sxvadasxva pirSi Txroba;zmnuri formacvlis martivi SemTxvevebi, zmnis kiTxvebi (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ literaturuli personaJis daxasiaTeba
_ sxvadasxva pirSi Txroba
_ zmnis uRlebis martiv SemTxvevebze dakvirveba (praqtikulad, saTanado
terminebis miwodebis gareSe)
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss sxvadasxva (I da III) pirSi
_ martivad axasiaTebs literaturul personJs
_ wers
_ ajgufebs zmnebs kiTxvebis mixedviT
_ akvirdeba zmnuri formacvalebis martiv SemTxvevebs
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ SeiZleba warimarTos orgvarad: 1) moswavlee-
bi ad genen zepir Txzulebas saxelmZRvaneloSi mocemuli suraTis mixed-
viT, 2) mas wavlebeli teqsts xsnis maTematikur masalasTan integraciiT: mo-
swavleebi imeoreben gamravlebisa da gayofis martiv SemTxvevebs. arCevani am
SemTxvevaSi maswavleblisaTvis migvindia.
b) teqstis kiTxva _ teqsts Tavidan bolomde kiTxulobs maswavlebeli,
Semdeg ki _ moswavleebi. gamoiyeneba rogorc xmamaRali, ise Cumi kiTxva. Cumi
kiTxvis procesSi moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad da asaTaure-
ben (davaleba #4).
moswavleTa mier amoixsneba teqstSi mocemuli amocana da Sedgeba saTa-
nado gamosaxuleba.
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
69
g) teqstis analizi _ gairkveva vin mogviTxrobs am ambavs, vin aris nawar-
moebis mTavari gmiri (laSa), mis garda kidev romeli literaturuli per-
sonaJia gamoyvanili nawarmoebSi (laSa da lika), laSas ra Tvisebebi Cans am
moTxrobaSi (asabuTeben teqstidan), martivad daaxasiaTeben laSasa da likas
(teqstis mixedviT), gansakuTrebuli yuradReba gamaxvildeba frazaze: `sul sxva adamiani gavxdi!~ gairkveva, ras gulisxmobs am SemTxvevaSi ̀ sxva adamiani~, ram Secvala laSa, rogor warmoTqvams igi am sityvebs (siamayiT), ram gamoiwvia
masSi es grZnoba... Sesruldeba testuri davaleba (swori pasuxia g). wyvilebSi
ki Sesruldeba davaleba #3.
d) teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmos-
cemen jer I donis kiTxvebis meSveobiT (_ ra gauxarda laSas? _ ras fiqrobda igi? _ ra sTxova Sinmisul laSas daikom? _ risi imedi hqonda laSas? _ ra gaukvirda mas?...), Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT. werilobiT sruldeba dava-
leba #2.
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) martivi dargobrivi teqstis Seqmna _ davaleba #1 (Seadgine msgavsi
amocana da amoxseni).
b) sxvadasxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian, vin mogviTxrobs
teqstSi gadmocemul ambavs, cdiloben Tavi warmoidginon avtoris rolSi da
ise gadmogvcen misi Sinaarsi.
g) zmnis formacvlis martiv SemTxvevebze dakvirveba _ davaleba #5.
d) orTografiaze varjiSi _ davaleba #6.
Sedegebis kodi: III2, III 3, III4, III5, III6, III7, III8, III10.
`waikiTxe TviTon~ _ `Zma ZmisTvisao...~ (`wignis samyaro~, VI Tema).
vaJa-fSavelas leqsis `biWoba gana Ronea!~ da 2 kvireuli saaTis dagegm-vas mTlianad maswavlebels vandobT.
70
`samasi Tavdadebuli glexi~ (i. gogebaSvilis mixedviT),sityvis pirdapiri da gadataniTi mniSvneloba, zmnis ricxvi (2 sT)
_ istoriuli statiis kiTxva da analizi
_ wakiTxulis gaazreba da daskvnebis gamotana
_ martivi saganmanaTleblo informaciis miwodeba da Sejameba
_ kiTxvis strategiebis daufleba
_ sityvis pirdapirsa da gadataniT mniSvnelobaze dakvirveba
_ zmnis mxolobiTi da mravlobiTi ricxvis formebis marTebulad
gamoyeneba metyvelebaSi
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ moswavle kiTxulobs istoriul statias
_ ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias
_ asabuTebs Tavis azrs
_ gabmuli TxrobiT zepirad da werilobiT gadmoscems wakiTxulis
Sinaarss
_ wers
_ eufleba kiTxvis strategiebs
_ aRadgens deformirebul teqsts
_ iyenebs marTebulad zmnis mx. da mr. ricxvis formebs metyvelebaSi
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klasSi svams kiTxvas: ra aris
gmiroba? romeli qarTveli gmirebis Sesaxeb smeniaT? ra ician gmiri mefeebis
Sesaxeb? ra ician mefe erekles Sesaxeb?damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: erekle mefe, igive erekle II, qarTl-kaxe-
Tis gaerTianebuli samefos mmarTveli, cxovrobda 1720-1798 wlebSi, dakrZalulia mcxeTaSi,
sveticxovelSi. aerTianebda qarTlisa da kaxeTis bagrationebis orive Stos. 1747 wels mama-
misTan, Teimuraz II-sTan erTad, romelic am dros qarTlis mefe iyo, gaaTavisufla Tbilisi
iraneli dampyroblebisagan. 1762 wels, mamamisis gardacvalebis Semdeg, gaaerTiana qarTl-
kaxeTis samefoebi, rac saqarTvelos centralizaciisa da gaZlierebisaken gadadgmuli nabiji
iyo. gaatara mniSvnelovani reformebi, kerZod, akrZala tyveebiT vaWroba, Seqmna morigeobis
principze damyarebuli qarTuli jari, alagma lekianoba, rac udides zians ayenebda qveya-
nas; iRvwoda mrewvelobis ganviTarebisaTvis, gaCnda pirveli fabrikebi da qarxnebi (Saqris,
minis, iaraRis...), ganaviTara samTamadno warmoeba (spilenZis, vercxlis, oqros... mopoveba), ga-
naaxla zarafxana, gaxSirda wignebis beWdva, daaarsa seminariebi, gars Semoikriba kulturis
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
71
moRvaweTa dasi. istoriaSi Sevida rogorc niWieri mxedarTmTavari, romlis saxelTanac da-
kavSirebulia qarTuli jaris araerTi brwyinvale gamarjveba. sicocxlis didi nawili man
laSqrobaSi gaatara da xSirad ubralo jariskaciviT cxovrobda. xalxma mas siyvaruliT
`patara kaxi~ uwoda. mis saxels ukavSirdeba agreTve prorusuli orientaciis gaZliereba
saqarTveloSi, rac gamowveuli iyo musulmanuri saxelmwifoebis ganuwyveteli TavdasxmebiT.
mocemul nawarmoebSi (`samasi Tavdadebuli glexi”) swored erT-erTi aseTi brZolaa aRweri-
li _ 1795 wels Tbilisze aRa-mahmad-xanis gamolaSqreba. brZola krwanisis velze gaimarTa. es
brZola, samwuxarod, qarTvelTa damarcxebiT damTavrda.
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqsts Tavidan bolomde kiTxulobs
maswavlebeli, Semdeg moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil da am procesSi
xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. teqstis damuSaveba xdeba induqci-uri gziT _ cal-calke damuSavdeba da gaanalizdeba TiToeuli monakveTi.
gairkveva, romeli brZolaa masSi aRwerili, rodis moxda nawarmoebSi aRwer-
ili moqmedeba, romeli istoriuli gmiria masSi gamoyvanili, ratom hqvia am
nawarmoebs `samasi Tavdadebuli glexi~, qarTveli mebrZolebis ra Tviseba
Cans am TxzulebaSi, ra iyo am SemTxvevaSi qarTvelTa damarcxebis mizezi, ram-
denad Seefereba am teqsts aforizmi `sjobs sicocxlesa nazraxsa sikvdili
saxelovani~, Tavad xom ar gaixseneben Sesabamis andazebs... moTxrobis mTavari
azri romeli striqoniT aris gadmocemuli (`an gamarjveba mterze, an sikvdi-li brZolis velze!~).
teqstis gaazrebisa da sakuTari azris dasabuTebisaTvis sruldeba tes-
turi davaleba (swori pasuxia a) da davaleba #4.
g) Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi Cumad kiTxuloben teqsts, yofen
nawilebad da asaTaureben (davaleba #2), Semdeg ki am gegmis mixedviT gadmos-
cemen wakiTxulis Sinaarss jer zepirad da Semdeg _ werilobiT (davaleba
#3).
2. enobriv masalaze dakvirveba
a) teqstis konstruireba _ davaleba #5 (pasuxebi: 3,2,1,5,4).
b) zmnis mx. da mr, ricxvis formebze dakvirveba da weriT metyvelebaSi gamoyeneba _ davaleba #5 (pasuxebi: esxmoda, zogavdnen, ibrZoda, damarcxda, uCvena.).
g) sityvis gamoyeneba pirdapiri da gadataniTi mniSvnelobiT _ civi uari _ civi wyali. gairkveva, ras aRniSnavs pirvel SemTxvevevaSi es sityva da ras
aRniSnavs igi II magaliTSi.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 6, III 9, III 10.
(aq 1 sT-s maswavlebels vutovebT Tavisufali muSaobisaTvis).
72
lavrenti WiWinaZis `nadir-Sahis xmali~;sagnis Tvisebis aRmniSvneli sityva, misi kiTxvebi (2 sT)
_ statiis kiTxva da anlizi
_ personaJebis martivad daxasiaTeba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gabmuli Txrobis Cvevis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ miRebuli saganmanaTleblo informaciis Sejameba (`vicodi, gavige, min-
da vicode~)
_ sagnis Tvisebis gamomxatvel sityvebze dakvirveba da maTTvis kiTxvebis
misadageba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ ajamebs saganmanaTleblo informacias
_ muSaobs wyvilebSi
_ wers
_ akvirdeba sagnis Tvisebis gamomxatvel sityvebs da usvams maT kiTxvebs
_ iyenebs axal leqsikur erTeulebs praqtikulad
_ varjiSobs marTlweraSi
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli svams kiTxvas: ra gmiroba Sei-
Zleba gamoiCinos mebrZolma brZolis velze? (es muSaoba SeiZleba Catardes
jgufuradac).
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ nadir-Sahi: iranis Sahi 1736-1747 wlebSi.
xelmZRvanelobda iraneli xalxis brZolas avRanelebisa da osmalebis winaaRmdeg. 1737-1738
wlebSi dalaSqra CrdiloeT indoeTi, 1739 wels aiRo qalaqi deli. am brZolaSi mas, rogorc
mokavSire, ereklec axlda, romelic jer kidev ar iyo mefe. dampyrobluri omebis Sedegad
Seiqmna iranis uzarmazari saxelmwifo, romelSiac iranis provinciebis garda, Sevida somx-
eTi, azerbaijani, aRmosavleT saqarTvelo, daRestani...
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
73
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqsts pauzebiT kiTxulobs maswavle-
beli, pauzebs akeTebs iq, sadac TviTon CaTvlis saWirod. pauzebiT kiTxvis
procesSi ixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi. kiTxvaSi varjiSis Semdeg
moswavleebi axlad Seswavlili sityvebisa da gamoTqmebis gamoyenebiT adgenen
winadadebebs, iyeneben maT saTanado konteqstSi, asruleben I davalebas (pa-
suxebi: Sahebi, ficxeli, saWurveli). gaanalizdeba, vin iyo nadir-Sahi, vis winaaRmdeg ibrZoda igi, ratom
gamoesarCla erekle indoel mxedars, misi ra Tviseba Cans am moTxrobaSi,
ra moewona nadir-Sahs da ratom daasaCuqra erekle... avleben paralels adre
wakiTxul nawarmoebebTan, martivad axasiaTeben literaturul personaJebs.
teqstis gaazrebas emsaxureba testuri davaleba (swori pasuxia b), agreTve_
davaleba #4.
g) Cumi kiTxva _ moswavleebi Cumad kiTxuloben teqsts da asaTaureben.
sruldeba davaleba #3 (savaraudo saTaurebi: brZola indoelebTan, qarTveli meomris survili, erekles sityvebi, indoelis madliereba, nadir-Sahis saCuqa-ri).
d) gabmul Txrobaze muSaoba _ am mizniT gamoiyeneba rogorc moswavleTa
mier Sedgenili gegma, ise faqtobriv masalaze orientirebuli kiTxvebi. weri-
lobiT sruldeba davaleba #2.
e) Sejameba _ davaleba #5.
2. enobriv masalze dakvirveba
a) sagnis Tvisebis gamomxatvel sityvebze dakvirveba _ moswavleebi kiT-
xuloben winadadebas: ̀ indoelebis winaaRmdeg ficxeli brZola gaimarTa~, eZe-
ben masSi sityvas, romelic upasuxebs kiTxvaze rogori? afiqsireben, romel
sityvas daerTvis igi (arsebiT saxels _ omi), ras gamoxatavs igi (rogoria ar-sebiTi saxeli). eZeben teqstSi sxva sityvebs, romlebic amave kiTxvaze upasuxe-
ben da arsebiTi saxelis ama Tu im niSan-Tvisebas gamoxatavs (kargi, Zvirfasi, erTguli, gaocebuli...).
b) mcdari formebis gasworeba _ davaleba #6 (Secdomebia sityvebSi: wi-
naaRmdeg, mamacurad, ibrZodnen, vaJkacoba, Tavdadebuli, saCuqrad).
Sedegebis kodi: III2, III3, III4, III5, III6, III7, III10.
i. gogebaSvilis `cxra Zma xerxeuliZisa~ da 3 kvireuli saaTis dagegmvas mTlianad maswavlebels vandobT.
74
Tamar mefe, iakob gogebaSvilis mixedviT;zedsarTavi saxeli,kiTxva rogori? (3 saaTi)
_ statiis kiTxva da analizi
_ adre Seswavlil masalasTan paralelis gavleba
_ Tamar mefis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo informaciis
miwodeba da Sejameba
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ zedsarTavi saxelis raobis gacnoba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts.
_ ajamebs saganmanaTleblo informacias da akeTebs daskvnebs
_ ecnoba zedsarTavi saxelis raobasa da mis kiTxvebs
_ praqtikulad iyenebs am codnas
_ muSaobs individualurad, wyvilebsa da jgufebSi
_ wers
I gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi):maswavlebeli jgufuri muSaobiT arkvevs, ra informacias floben mo-
swavleebi saqarTvelos mefeebis Sesaxeb. saubroben daviT aRmaSeneblis, er-
ekle mefis Sesaxeb Seswavlili moTxrobebis: ̀ mefe mwignobari~, ̀ nadir-Sahis
xmali~, `cxra Zma xerxeuliZe~ _ mixedviT.
gansakuTrebuli yuradReba mieqceva informacias Tamar mefis Sesaxeb:damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ Tamaris mama giorgi III iyo daviT aRmaSene-
blis SviliSvili. giorgi mefes vaJi ar hyavda da taxtis memkvidre misi erTaderTi asuli
Tamari iyo. giorgi SiSobda, rom misi gardacvalebisTanave didgvarovnebi misi asulis
gamefebas win aRudgebodnen. amitom man 1178 wels TviTonve akurTxa Tamari mefed. 1178-1184
wlebSi mama-Svili erTad marTavda qveyanas, xolo mamis gardacvalebis Semdeg Tamari erT-
pirovnuli mmarTveli gaxda. misi gamefebisTanave feodalurma aristokratiam daiwyo brZo-
la dakarguli privilegiebis aRsadgenad. Tamari iZulebuli iyo, zogi ram daeTmo, gadaayena
giorgi III-is mier aRzevebuli uerTgulesi moxeleebi. amis Semdeg mefis xelisuflebis
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
75
SezRudvis moTxovniT gamovida meWurWleTuxucesis dasi. mefem didi diplomatiuri taqti
gamoiCina. molaparakebiT, daTmobiT, SeTqmulTa Soris uTanxmoebis CamogdebiT... TandaTan
daaSoSmina meamboxeebi. Tamarma ajanyebulebTan mosalaparakeblad ori Rirseuli qarTveli
mandilosani: kravai jayeli da xuaSaq coqali gagzavna. mandilosnebma davaleba warmatebiT
Seasrules.
gavlenian feodalTa erTma jgufma Tamars misi survilis winaaRmdeg SerTo vladimer-
suzdalis didi mTavris _ andria bogolubskis _ vaJi, iuri. ornaxevari wlis Semdeg Tamari
ganqorwinda da iuri saqarTvelodan gandevnes. iuris mowvevisa da Semdeg gandevnis mizezi
unda iyos mefisa da misi mowinaaRmdege feodalebis interesebis dapirispireba da is Sida-
klasobrivi brZola, rac Tamaris mefobis pirvel wlebSi gamwvavda. pirveli damarcxebis Sem-
deg TandaTan ganimtkica poziciebi da maRal Tanamdebobebze Tavisi momxreebi daawinaura.
1189 wels iqorwina os ufliswulze, bagrationTa STamomaval daviT soslanze, romelic
saqarTvelos samefo karze iyo aRzrdili Tamaris mamidis rusudanis mier. misgan SeeZina ori
Svili _ laSa da rusudani.
Tamaris qmaryofilma giorgi rusma orjer scada saqarTveloSi dabruneba da gamefeba,
magram orivejer damarcxda.
Sinagani politikuri brZolis gamarjvebiT damTavrebis Semdeg mefe Tamarma mTavari
yuradReba sagareo saqmeebze gadaitana. TurqTa winaaRmdeg 1195 wels SamqorTan brZolaSi
brwyinvale gamarjveba moipova. 1203 wels daamarcxes rumis sulTnis ruqnadinis laSqari (ba-
sianis brZola). Tamaris mefobis dros saqarTveloSi farTo masStabis samuSaoebi Catar da
_ aSenda gzebi, xidebi, cixesimagreebi, sasaxleebi, eklesia-monastrebi. mfarvelobas da mate-
rialur daxmarebas uwevda qarTuli kulturis centrebs qveynis SigniT da sazRvargareT.
Zalisxmevas ar iSurebda mecnierebis, poeziis, xelovnebis mesveurTaTvis. istorikosebi da po-
etebi xotbas asxamdnen mas. Tamari iqca qarTveli xalxis saTayvanebel pirovnebad. yvelaze
meti poema, leqsi da legenda Tamarisadmia miZRvnili (CaxruxaZisa da SavTelis odebi, S.
rusTavelis `vefxistyaosani~).
qarTulma eklesiam Tamari wmindanad Seracxa.
b) teqstis kiTxva da analizi (15-20 wuTi)teqstis kiTxvas iwyebs maswavlebeli da ganagrZobs kiTxvaSi gawafu-
li erTi an ori moswavle, ris Semdegac iwyeba teqstis ganmeorebiTi kiTxva
nawil-nawil da ucnobi sityvebisa da gamoTqmebis analizi. ucnob sityvebs
asaxeleben moswavleebi da TviTonve ganmartaven. maswavlebeli exmareba sity-
vaTa ganmartebis dazustebaSi. aixsneba sityvebi da gamoTqmebi:
Rirseba _ dadebiTi Tviseba; rkinisebri xasiaTi _ mtkice xasiaTi;
didgvarovani _ sazogadoebis maRali fenis warmomadgeneli, Tavadi; daSoS-mineba _ dawynareba, damSvideba. SiSis zari dasca _ Zalian SeaSina; wadili _ survili; aelagma _ aq: daemarcxebina; daucxromlad iRvwoda _ dauRalavad
zrunavda.
aqve moswavleTa mier moxdeba ucnobi sityvebisa da gamoTqmebis gaTval-
saCinoeba _ sxvadasxva winadadebaSi maTi gamoyeneba.
tardeba gamokrebiTi kiTxva. am dros sasurvelia, gamoviyenoT jgufuri
muSaoba. klasi iyofa sam jgufad: TiToeulma jgufma unda amoikiTxos teqs-
tidan pasuxebi Semdeg davalebebze:
I jgufi_ Tamaris mSoblebi;
_ didgvarovnebis ajanyeba.
76
II jgufi_ ajanyebulTa daSoSmineba;
_ gareSe mtrebis alagmva.
III jgufi_ Tamaris zrunva qristianobis gaZlierebisaTvis;
_ Tamarisdroindeli Zlieri saqarTvelo.
g) orToepiasa da orTografiaze muSaoba (4 wuTi)_ maswavlebeli praqtikulad avarjiSebs moswavleebs teqstSi mocemuli
orTogramebis sworad warmoTqmasa da marTlweraze: gaaZliera, saxelmwi-fod, gadaaqcia, mbrZaneblis, brwyinavda, Sexvda, aacila, Secdnen, daamar-cxa, sabo lood, brwyinvale, agrZnobina, iRvwoda, Seiqmna, sabrZanebelSi...
_ yuradReba maxvildeba rTuli sityvebis marTlweraze.
erTad iwereba:araerTxel, araerTgzis, sisxlisRvra, kacTmoyvare.
calk-calke iwereba: SiSis zari, arc erTi.
defisiT iwereba:eklesia-monasteri.
d) leqsikuri muSaoba (4 wuTi)winadadebebSi axlad Seswavlili leqsikuri erTeulebis Casma (`aqtivo-
bebis rveuli~, davaleba #1).
winadadebebi aseT saxes miiRebs:
1. mefe Tamari mravali RirsebiT iyo Semkuli.2. mefe giorgis rkinisebri xasiaTi hqonda.3. didgvarovnebma ajanyebis mowyoba scades.4. Rirseulma qalebma ajanyebulebi daaSoSmines.5. Tamarma saqarTvelos gareSe mtrebi alagma.
e) Sejameba (3-4 wuTi). moswavleebi ajameben, ra gaiges axali am gakveTilze
(gaecnen Tamaris gamefebas, Tamaris mSoblebs, Tamaris mier Sinauri mtrebis daSoSminebas, gareSe mtrebis alagmvas, Tamaris damokidebulebas eklesii-sadmi, ganaTlebisa da kulturisadmi, qveynis gaZlierebas Tamaris dros...).
v) Sefaseba (2-3 wuTi) _ gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad
afasebs ramdenime moswavles. Sefasebisas aucileblad iTvaliswinebs Semdeg
parametrebs:
_ praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis flo-
ba) _ 40%; msjeloba klasSi (aqtiuroba, partniorTan da jgufTan muSaoba _
kiTxvebze amomwuravi pasuxebis gacema) _ 35%.
prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba, koreqtireba) _ 25%.
77
z) saSinao davaleba (2 wuTi) _ `Tamar mefe~, teqstSi moniSnon adgili,
romelmac yvelaze metad daainteresaT.
weriTi samuSao: teqstis mixedviT daweron `ajanyebis daSoSmineba~ (`aq-
tivobebis rveuli~, davaleba #4).
Sedegebis kodi: III1, III2, III4, III9.
II gakveTili
a) teqstze muSaoba1) kiTxva (8-10 wT) _ moswavleebi kiTxuloben teqsts. yuradReba maxvil-
deba swori, Segnebuli, gamometyvelebiTi da swrafi kiTxvis mxareebze, gamoi-
yeneba kiTxvis sxvadasxva saxe _ individualuri, gamokrebiTi, gagrZelebiT... aqve moswavleebs eZlevaT davaleba, yuradRebiT mousminon Tanaklaselebs
da CainiSnon maT mier kiTxvaSi daSvebuli Secdomebi, romlebic kiTxvis das-
rulebis Semdeg gaanalizeba. moswavleebi kiTxuloben teqstidan im adgilebs,
romlebmac yvelaze metad daainteresaT, asabuTeben TavianT azrs.
2) Sinaarsis gadmocema (10-15 wuTi) _ maswavleblis mier dasmul ana lizze, sinTezze, gagebaze orientirebuli kiTxvebis mixedviT moswavleebi gadmosce-
men teqstis Sinaarss:
_ rodis mefobda Tamari?_ visi STamomavali iyo igi? ra TvisebebiT gamoirCeodnen misi mSoble-
bi? _ rogor aRwers mwerali Tamarisdroindel saqarTvelos?_ ra wvlili Seitana Tamarma saqarTvelos gaZlierebis saqmeSi?_ ris gamo Seiyvara igi qarTvelma xalxma?_ riT gamoxata Tamaris mimarT xalxma Tavisi siyvaruli da Tayvanis-
cema?am kiTxvebze pasuxebiT moswavleebi jer nawil-nawil, Semdeg ki mTli-
anad TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss.
b) teqstis gaazreba (10 wuTi) _ teqstis gaazrebisaTvis, damoukidebel
unar-CvevaTa ganviTarebisaTvis:
_ akvirdebian, ra andazas iyenebs am nawarmoebSi mwerali (`deda naxe, mama
naxe, Svili ise gamonaxe~). ratom iyenebs igi am andazas.
g) Cumi kiTxva _dayofen teqsts nawilebad da asaTaureben (jgufuri muSaoba). sruldeba
werilobiT (`aqtivobebis rveuli~, davaleba #3).
dasaTaureba daaxloebiT aseT saxes miiRebs:
78
1. Tamaris mSoblebi;2. Tamaris mier Sinauri mtrebis daSoSmineba;3. gareSe mtrebis alagmva;4. Tamaris zrunva qristianobis gaZlierebisaTvis;5. saqarTvelos gaZliereba Tamaris mefobis dros._ jgufebs eZlevaT davaleba saqarTvelos mefeebi daalagon qronologi-
urad: giorgi III, Tamari, daviT aRmaSenebeli, erekle II, vaxtang gorgasali.(pasuxi: vaxtang gorgasali, daviT aRmaSenebeli, giorgi III, Tamari, er-
ekle II).
d) leqsikur-frazeologiuri muSaoba (3 wuTi) _ mocemuli nimuSebis
analogiiT Casvan saWiro sityvebi:
uZlieresi _ Zlieri
usayvarlesi _ sayvareli
ulamazesi _ ..... (lamazi)
umSvenieresi _ .... (mSvenieri)
umoklesi _ .... (mokle)
usustesi _ .... (susti)
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
v) saSinao davaleba (2 wuTi) _ `Tamar mefe~ _ TxrobiT.
weriTi samuSao: teqstis mixedviT upasuxeT kiTxvebs (`aqtivobebis rveu-
li~, davaleba #2).
Sedegebis kodi: III3, III4, III6, III9.
III gakveTili
a) teqstis Sinaarsis gadmocema da analizi (15 wuTi):moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. varjiSoben TxrobaSi, gab-
mul metyvelebaSi, yuradReba eqceva faqtebis logikuri TanmimdevrobiT
gadmocemas, orToepiasa da intonacias.
teqstis saanalizod moswavleebi (an jgufebi) dasvamen kiTxvebs teqstis
irgvliv. SeiZleba Sin winaswar mivceT davaleba, rac SeiZleba meti kiTxva
moifiqron teqstis irgvliv. aq erTgvari Sejibrebac gaimarTeba.
upasuxeben maswavleblis SekiTxvebs:
79
_ rogori iyo saqarTvelo Tamaris gamefebis dros?_ ramdeni wlis gamefda Tamari? (20 wlis)._ ram aqcia Tamari qarTveli xalxis usayvarles mefed?_ saidan Cans, rom Tamari iyo mosiyvarule deda Tavis xalxisa?_ rogor daufasa Tamars amagi qarTvelma xalxma?_ Tu gaxsovT, kidev romeli mefe Seracxa wmindanad eklesiam?
b) wakiTxulis Sejameba (10 wuTi)TiToeul jgufs daurigdeba carieli furceli, daevalebaT Camoweron
mokle winadadebebiT (an sityvebiT) ra ician Tamaris Sesaxeb (piradi Tvise-
bebi, Camomavloba, miRwevebi Sinaur Tu gareul mterTan brZolaSi, Tamaris
zrunva eklesiaze, ganaTlebaze da a.S.) samuSaos damTavrebis Semdeg TiToeu-
li jgufi xmamaRla waikiTxavs Tavis namuSevars, gadaSlian im sakiTxs, ro-
melic samive jgufisaTvis saerToa. gaimarjvebs is jgufi, rolis namuSe-
varSic darCeba ufro meti gansxvavebuli sakiTxi.
(moswavleTa namuSevrebSi unda Segvxvdes Semdegi CamonaTvali: Tamari: 1.
mefobda XII saukuneSi; 2. gamefda 20 wlis; 3. iyo daviT aRmaSeneblis SvilTa-
Svili; 4. maRali Wkuis; 5. mtkice xasiaTis; 6. kacTmyvare; 7. mSvenieri; 8. RvTis-
moyvare; 9. daaSoSmina Sinauri mtrebi; 10. alagma gareSe mtrebi; 12. aaSena
eklesia-monastrebi; 13. gaaZliera qristianoba; 14. ganaviTara ganaTleba; 15.
gaaerTiana da gaaZliera saqarTvelo; 16. hyavda ori Svili: rusudani da laSa;
17. gardaicvala 1213 wels; 18. wmindanad aRiares).
g) enobriv masalaze dakvirvebasruldeba saxelmZRvaneloSi mocemuli davaleba.
daakvirdiT: Tamari iyo brZeni, Zlieri, samarTliani. _ ras aRniSnavs sityvebi: brZeni, Zlieri, samarTliani? (Tvisebas).
_ romel sityvas daerTvian? (arsebiT saxels _ mefe).
_ romeli kiTxva daesmis maT? (rogori?)
miewodebaT gansazRvreba da termini: ̀ sityva, romelic daerTvis arsebiT saxels, aRniSnavs, rogori aris es arsebiTi saxeli da upasuxebs kiTxvaze rogori?~ zedsarTavi saxelia: brZeni, Zlieri, samarTliani _ zedsarTavi saxelebia.
maswavleblis davalebiT moswavleebi zepirad asaxeleben zedsarTav
saxelebs: rogori? kargi, cudi, Savi, TeTri, keTili, boroti..._ kiTxuloben teqsts `Tamar mefe~, eZeben da asaxeleben zedsarTav saxe-
lebs (Zlieri, uZlieresi, keTili, mosiyvarule, maRali, mtkice, kacTmoyvare, usayvarlesi, didebuli, Rirseuli....)
Tamar mefis damaxasiaTebeli Tvisebebis aRmniSvneli sityvebiT avseben
krosvords (jgufebSi muSaoba).
80
(pasuxebi: keTili, mosiyvarule, mSvenieri, samarTliani, Zlieri, brZeni)
d) leqsikur-frazeologiuri muSaoba (3 wuTi)
mocemul arsebiT saxelebs teqstidan SeurCieT saTanado zedsarTavi
saxelebi (`aqtivobebis rveuli~, davaleba #5).
davaleba ase Sesruldeba:
Zlieri samefouZlieresi saxelmwifoauwereli silamazerkinisebri xasiaTikeTili guli (an mosiyvarule guli)Rirseuli mandilosani.
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (4-5 wuTi)
v) saSinao davaleba (2 wuTi) _ Tamar mefe.
weriTi samuSao: mocemul zedsarTav saxelebs teqstidan SeurCie arse-
biTi saxelebi (`aqtivobebis rveuli~, davaleba #6).
Sedegebis kodi: III7, III8, III9,
i
T
a
m
a
r
81
`ruqnadinis damarcxeba~; sityvis semantikaze dakvirveba (zedsar-Tavi saxelis raoba, misi kiTxva), teqstis konstruireba (2 sT)
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba _ Sinaarsis logikuri
TanmimdevrobiT gadmocema
_ daskvnebis gamotana da dasabuTeba.
_ axali leqsikuri erTeulebis gaazreba da praqtikulad gamoyeneba
_ miRebuli informaciis Sejameba, muSaoba sqemaze: `vici, viswavle, minda vicode~_ teqstis konstruireba.
_ moswavle kiTxulobs teqsts, logikuri TanmimdevrobiT gadmoscems
mis Sinaarss
_ damoukideblad ayalibebs da asabuTebs sakuTar azrs
_ wers
_ iyenebs axal leqsikur erTeulebs praqtikulad
_ iyenebs sagnis Tvisebis gamomxatvel sityvebs (zedsarTav saxelebs) zepirsa da weriT metyvelebaSi
_ avsebs sqemas
I gakveTili
1. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi)moswavleebi avseben saxelmZRvaneloSi mocemul `gonebrivi ieriSis~ ru-
kas:
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
Tamari
kacTmoyvare
82
Tamarze saubrisas gansakuTrebiT yuradReba gamaxvildeba mis mier Sina-
uri mtrebis daSoSminebasa da gareSe mtrebis alagmvaze. gaixseneben Seswav-
lili nawarmoebebidan (`cxra Zma xerxeuliZe~, `samasi Tavdadebuli glexi~...)
qarTvelTa Tavganwirul brZolebs.
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis _ Tamaris mefobis dros gaZlierda saqa-
rTvelos sagareo-politikuri gavlena. rumis sulTani ruqnadini ver iTmenda saqarTvelos
gaZlierebas. man didi laSqroba moawyo saqarTvelos winaaRmdeg. sulTanma mociqulis xeliT
Tamar mefes muqariTa da Seuracxmyofeli sityvebiT aRsavse werili gamougzavna. elCma Ta-
vis mxriv, daumata: `Tu mefe (Tamari) sjuls Seicvlis, sulTani mas colad SeirTavs da Tu
ara, xarWad daisvams~. mefis aseTi Seuracxyofis gamo saqarTvelos amirspasalarma zaqaria
mxargrZelma sulTnis mociquls iseTi sila gaawna, rom elCi mkvdariviT daeca. roca gons
moiyvanes da wamoayenes, zaqariam gamoucxada: elCi rom ar yofiliyavi, jer enis amokveTa iyo
Seni xvedri, xolo Semdeg _ Tavis moWrao.
Tamarma sulTnis muqaris pasuxad saqarTvelos mxedroba swrafad Sekriba. mefem varZi-
amde miacila Tavisi laSqari, daloca da mtris winaaRmdeg gagzavna. brZola moxda basianSi
(erzumis axlos), 1203 wels. pirveli Setakeba TurqTa warmatebiT warimarTa: qarTvelTa mowi-
nave razmi, saxelganTqmuli sardlis _ zaqaria mxargrZelis _ meTaurobiT ukan ixevda, magram
am dros qarTvelTa laSqris ZiriTadma nawilma daviT soslanis winamZRolobiT Turqebs
gverdidan medgrad Seutia. mtris laSqari airia da gaiqca. qarTvelebma brwyinvale gamar-
jveba moipoves. ruqnadinma gaqceviT uSvela Tavs. gamarjvebulma jarma didZali samxedro
qoneba da sulTnis droSac igdo xelT. tyved wamoyvanil sulTans Tamar mefem damamcirebeli
sasjeli miago: mefem tyve sulTani monad gayida da mis fasad joris nali aiRo.
b) teqstis kiTxva (15 wuTi)maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan bolomde, Semdeg waikiTxavs
kiTxvaSi gawafuli moswavle. mTeli klasis monawileobiT warimarTeba te-
qtis nawil-nawil kiTxva. gzadagza daiZebneba da aixsneba ucnobi sityvebi da
gamoTqmebi:
rumis sasulTno _ Turquli saxelmwifomusravda _ anadgurebda, Jletdadaiqsaqsa _ daifantapiri ibruna _ ukan gabrunda, ukan wavidadavla _ omSi naSovni qoneba, nadavlimoswavleTa ZalebiT moxdeba am ucnob sityvaTa gaTvalsaCinoeba (sx-
vadasxva winadadebaSi gamoyeneba).
amis Semdeg moswavleebi teqsts Tavidan bolomde kiTxuloben. Catardeba
gamokrebiTi kiTxva. moswavleebi amoikiTxaven teqstidan:
_ ras cdilobda mteri?_ rogor moiqca rumis sasulTnos mbrZanebeli ruqnadini?_ rogor moiqca Tamari ruqnadinis baraTis miRebis Semdeg?_ rogoraa aRwerili brZola?_ riT damTavrda es brZola?_ sad da rodis gaimarTa brZola?
83
g) wakiTxulis gaazreba (5 wuTi)gairkveva, ra iyo mtrebis saqarTveloTi dainteresebis mizezi. (saqarTve-
lo TandaTan Zlierdeboda. Zlevamosili qveyana SiSis zars hgvrida dampyrob-lebs), raSi iyo darwmunebuli ruqnadini (Tamar mefe ver gabedavda mis mraval-ricxovan laSqarTan Sebmas da ubrZolvelad danebdeboda), ra iyo ruqnadinis damarcxebis mizezi (qarTvelTa moxerxebuloba da Tavganwirva), sad da rodis moxda es brZola (basianTan, 1203 wels).
d) enobriv masalaze dakvirveba (10 wuTi)_ leqsikur-frazeologiuri muSaoba:
`piri ibrunas~ analogiiT maswavleblis daxmarebiT moswavleebi ixsene-
ben sxva msgavs frazeologizmebs:
pirs ar daakarebs _ arafers SeWamspirSi ikravs _ uceb Caidebs pirSipirSi lukmas uTvlis _ saWmels ayvedris
pirs moxsnis _ daiwyebs (laparaks) da yvelafers ityvis
pirSi suli udgas _ cocxalia, arsebobs
Sens pirs Saqari _ etyvian kargi ambis momtanszedsarTav saxelze codnis ganmtkicebis mizniT, teqstSi mocemuli zed-
sarTavi saxelebiT avseben krosvords (jgufuri muSaoba).
(pasuxebi: uzarmazari, saxelganTqmuli, didi, sastiki, didZali, Sercxve-
nili, uTanasworo, mowinave, Zlevamosili, Zlieri):
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)moswavleebi ajameben, ra gaiges am gakveTilze Tamar mefis warmoebul
brZolaze.
v) saSinao davaleba (2 wuTi) _ `ruqnadinis damarcxeba~.werilobiT upasuxon kiTxvebs (`aqtivobebis rveuli~, davaleba #1).
Sedegebis kodi: III2, III4, III5, III7.
II gakveTili
a) teqstis kiTxva (7-8 wuTi)moswavleebi kiTxuloben teqsts. yuradReba maxvildeba gamometyvelebiT
kiTxvaze, viyenebT gamokrebiT, gagrZelebiT kiTxvas. moswavleebi amoikiTxa-
ven teqstidan im adgilebs, romelmac yvelaze metad daainteresaT, asabuTe-
ben TavianT azrs. yuradReba mieqceva Znelad dasawer da warmosaTqmel sity-
vaTa wakiTxvas (dampyroblebs, ZlierebiT, mbrZanebeli, Sekriba, winaaRmdeg, ubrZolvelad, miiRo, Sekriba, Zlier, daaxloebiT, Seegebnen, gaCaRda, brZola, razmma, moikriba, brZolaSi).
84
b) Sinaarsis gadmocema (7-8 wuTi)moswavleebi jer pasuxoben maswavleblis mier dasmul SekiTxvebs, ris
Semdeg gabmuli TxrobiT gadmoscemen teqstis Sinaarss:
_ vin iyo ruqnadini?_ ram SeaSfoTa igi?_ ratom gabeda man saqarTveloze Tavdasxma?_ Tqveni azriT, ratom damarcxda am omSi ruqnadini?
g) Cumi kiTxva, teqstis dayofa nawilebad da dasaTaureba (8 wuTi) (jgufebSi muSaoba).
moswavleebma teqsti unda dayon nawilebad, mouZebnon TiToeul nawils
saTauri (`aqtivobebis rveuli~, davaleba #2).
gegma savaraudod aseT saxes miiRebs:
1. Tamarisdroindeli saqarTvelo.2. ruqnadinis gadawyvetileba.3. Tamaris sapasuxo moqmedeba.4. basianis brZola.5. Sercxvenili ruqnadini.
d) teqstis konstruireba (4 wuTi)daalage winadadebebi iseTi TanmimdevrobiT, rom teqsti miiRo (`aqtivo-
bebis rveuli~, davaleba #4).
teqsti aseTi saxis iqneba:
`sarwmunoebis Semdeg Tamari yvelaze maRla ganaTlebas iyenebda. mas hy-
avda ganaTlebis ministri, romelsac mwignobarTuxucesi erqva. igi xels uwy-
obda mwerlobis ganviTarebasac. yvela niWier mwerals iaxloebda da niSnavda
warCinebul adgilas. swored amitom iyo, rom Tamaris dros qarTveli mwer-
lebis niWma frTa Seisxa da Cveni literatura gaamdidra mravali axali Tx-
zulebiT.~
prezentacia: ramdenime moswavle xmamaRla kiTxulobs miRebul teqsts.
moswavleTa mier Sejerdeba swori pasuxebi.
e) sqemis Sevseba _ `vici, viswavle, minda vicode~ (7 wuTi):
moswavleebi avseben dafaze (an formatze) daxazul sqemas (jgufebSi muSa-
oba):
85
maswavlebeli klass awvdis saTanado informacias ̀ minda vicodes~ mixed-
viT.
v) enobriv masalaze dakvirveba: (3 wuTi)
_ akvirdebian rTuli sityvebis marTlweras:
erTadmravalricxovani
saxelganTqmuli
didZali
defisiTarev-dareva
_ asruleben aqtivobebis rveulSi mocemul me-6 davalebsac.
mocemul zedsarTav saxelebs SeurCie SinaarsiT maxlobeli sityvebi.
davaleba ase Sesruldeba.
saxelganTqmuli _ saxelovaniZlevamosili _ Zlieri, yovlisSemZleuricxvi _ uTvalavisastiki _ mkacri, ulmobeli, Seubralebeliuzarmazari _ metismetad didiTavganwiruli _ Tavdadebuli
z) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
T) saSinao davaleba (2 wuTi). statia `ruqnadinis damarcxeba~ _ Txro-
biT. weriTi davaleba: dawereT ̀ ruqnadinis damarcxeba~ (`aqtivobebis rveuli~,
davaleba #8).
Sedegebis kodi: III6, III7, III8, III9, III10.
`waikiTxe TviTon~ _ ̀ Cveni dedaistoria~ (̀ wignis samyaro~, VII Tema).
ra vicodi Tamaris
Sesaxebra viswavle ra minda vicode
1. iyo saqarTvelos
mefe
2.
3.
4.
1. gaauqma sikvdiliT
dasja
2.
3.
4.
1. sadaa
dasaflavebuli
2.
3.
4.
86
jansuR niqabaZe – `Cveni dedasaqarTvelo~; saxelTa warmoqmna (geo-grafiuli da adamianTa warmomavlobis saxelebi - praqtikulad)
2 saaTi
_ poeturi teqstis aRqma da gaazreba
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ Seswavlil literaturul nawarmoebTa Soris paralelebis gavleba
_ logikuri azrovnebis ganviTareba
_ sityvis semantikaze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ msjelobs da asabuTebs Tavis azrs
_ akavSirebs erTmaneTTan sxvadasxva Janris nawarmoebs (leqsi, moTxroba),
avlebs maT Soris paralels
_ aRadgens deformirebul teqsts
_ akvirdeba geografiulsa da adamianTa warmomavlobis saxelebs da praq-
tikulad iyenebs maT metyvelebaSi
_ muSaobs wyvilebSi, jgufebSi
I gakveTili
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi)
maswavlebeli klass yofs sam jgufad. TiToeul maTgans (jgufs) aZlevs
davalebas: Seavson ̀ gonebrivi ieriSis ruka~ (Casvan wreSi sityva ise, rom misi
mimatebiT axali [rTuli] sityvebi miiRon):
aqtivobebi
gakveTilebis masala
?
buneba
miwa
qalaqi
cixe
saqarTvelo
boZi
ena
miznebi
87
(rukaze winaswar mxolod mocemulia miniSnebebi: saqarTvelo, buneba, boZi, cixe... moswavleebma wreSi unda Casvan sityva ̀ deda~ da misi gamoyenebiT miiRon
axali sityvebi...).
gairkveva, ratomaa am sityvebSi ̀ deda~. pasuxi SeiZleba Seswavlili leqsi-
Tac gascen (g. wereTlis ̀ deda~, romelic moswavleebma I klasSi Seiswavles):
`deda hqvia dedacixes,dedaqalaqs, dedamiwas,dedaboZs Tu dedaenasdedis Zala dedam misca.deda uZRvis win yvelafers,Cvens salocavs, Cvens saficars,radgan Zala dedam misca,deda icavs dedamiwas.~
amis Semdeg TiToeul jgufs eZleva davaleba: daalagon striqonebi ise,
rom leqsis strofi miiRon (teqstis konstruireba):1. visac ar uyvars samSoblo Tvisi,2. visac ar uyvars mSobeli deda,3. vinRa gauRebs samoyvrod karebs?!4. is mis magivrad vis Seiyvarebs.?(pasuxi: 2, 4, 1, 3)
maswavleblis daxmarebiT moswavleebi akeTeben daskvnas: visac deda ar
uyvars, igi veravis ver Seiyvarebs; visac Tavisi samSoblo ar uyvars, aRaravin
ar imegobrebs masTan.
b) teqstis kiTxva da analizi (15-20 wuTi)
leqss gamometyvelebiT kiTxulobs maswavlebeli. leqsSi uxvad gvxvdeba
kiTxviTsityviani kiTxviTi winadadebebi (sul 5 winadadeba), Zaxilis wina-
dadebebi (3 winadadeba), amitom maswavleblis kiTxvis nimuSs gansakuTrebuli
yurad Reba eniWeba.
maswavleblis Semdeg leqss kiTxulobs kiTxvaSi gawafuli ramdenime mo-
swavle. yuradReba maxvildeba kiTxviTi da Zaxilis winadadebebis saTanado
intonaciiT warmoTqmaze, rasac mohyveba leqsis nawil-nawil da gamokrebiTi
kiTxva:
a) moswavleebs vavalebT amoikiTxon striqonebi, romlebSic aRwerilia:
_ dedis mzrunveloba Svilebze (`Tqvi vin aris, visac CvenTvis~... vidre ̀ siz-marSic rom gvxedavs~),
_ Svilebis aRzrda samSoblos siyvaruliT (`vin Caudga gmiris suli...~),_ samSoblos Rrma siyvaruli (`vis veZaxiT siyvaruliT...~).b) upasuxon saxelmZRvaneloSi mocemul kiTxvebs:
88
_ rogor aris leqsSi daxasiaTebuli deda?
(sayvareli, tkbilze tkbili, Tbili, mzrunveli, Svilebis gmirobis su-liskveTebiT aRmzrdeli).
_ ratom aris Sedarebuli saqarTvelo dedasTan?
(orive erTnairad sayvarelia).
asruleben `aqtivobebis rveulSi~ mocemul tests:
es leqsi eZRvneba: a) dedas, b) saqarTvelos, g) orives.
(pasuxia: g orives)
g) omonimebze muSaoba (3 wuTi)
_ SeadareT sityva `nana~ winadadebebSi:
`dedis nana gvzrdida~, `nana bejiTi moswavlea~. ras amCnevT?
(pirvel winadadebaSi gamoxatavs simReras, meoreSi ki _ gogonas saxels).
d) geografiulsa da warmomavlobis saxelebze dakvirveba (3 wuTi):
asruleben me-3 davalebas (`aqtivobebis rveuli~)
saqarTvelo _ qarTveliruseTi _ rusisaberZneTi _ berZeniTurqeTi _ TurqisomxeTi _ somexisafrangeTi _ frangipirvel mwkrivSi mocemuli sityvebi qveyanas aRniSnavs, meore mwkrivSi ki _
am qveynebSi mcxovreb xalxs, erovnebebs.
e) gakveTilis Sejameba. (3-4 wuTi): moswavleebi ajameben, ra gaiges am
gakveTilze; erTmaneTs uziareben TavianT STabeWdilebebs.
v) moswavleTa Sefaseba (3-4 wuTi): gakveTilis bolos maswavlebeli klas-
Tan erTad afasebs ramdenime moswavles. gasaTvaliswinebelia Semdegi parame-
trebi.
_ praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba da masalis flo-ba), msjeloba klasSi (aqtiuroba, sakuTari azris dasabuTeba, koreqtuloba).
z) saSinao davaleba (3 wuTi) _ `Cveni dedasaqarTvelo~;
_ weriTi samuSao davaleba #1 (`aqtivobebis rveuli~);
_ gaixsenon Seswavlili leqsebi dedaze, samSobloze.
89
II gakveTili
a) teqstze muSaoba (18-20 wuTi)
moswavleebi varjiSoben gamometyvelebiT kiTxvaSi. yuradReba maxvil-
deba swori, Segnebuli, swrafi da gamometyvelebiTi kiTxvis mxareebze. gansa-
kuTrebuli yuradReba eqceva kiTxviTsityviani kiTxviTi winadadebebis sworad
wakiTxvas: ̀ Tqvi, vin aris, sizmarSic rom gvxedavs?~. ̀ gamarjvebas, ganaxlebas sWeddnen visi droSiT? ̀ vin Caudga gmiris suli yvela qarTvel mxedars? ̀ vis veZaxiT siyvaruliT dedas, mSobel dedas?~ ̀ vin gvalaRebs, vin gvaxarebs yvel-gan _ Sin da gareT~ (xmis amaRleba xdeba kiTxviT sityvebze: vin, visi, vis).
_ moswavleebi teqstSi akvirdebian Znelad dasawer da warmosaTqmel si-
tyvebs, rTul sityvebs _ warmoTqvamen sworad, weren dafaze... (kargi, gvzrdi-da, gviTbobs, tkbilze tkbili, sWeddnen, gvalaRebs, gvaxarebs, dedasaqarT-velo).
maswavleblis davalebiT moswavleebi amoikiTxaven im striqonebs (stro-
febs), romlebic gansakuTrebiT moewonaT da asabuTeben TavianT Sexedule-
bas.
maswavlebeli amowmebs, vin romeli striqoni daizepira leqsidan, moisurves
Tu ara Sin mTlianad dazepireba.
b) paralelis gavleba Seswavlil literaturul nawarmoebTa Soris (7-6
wuTi).
romeli nawarmoebi moagonaT leqsis striqonebma:
`vin Caudga gmiris suli yvela qarTvel mxedars~?
(i. gogebaSvilis ̀ cxra Zma xerxeuliZe~ _ xalxis TqmulebiT, cxra Zma xerxe-uliZis dedac brZolis velze iyo, amxnevebda Svilebs da roca mis erT vaJs, sasikvdilod daWrils, qarTuli droSa xelidan gauvarda, dedam aiRo droSa da meore Svils misca xelSi~...).
g) didaqtikuri TamaSi ̀ miveferoT dedas, samSoblos~ (5 wuTi) _ wina dRiT
moswavleebs micemuli hqondaT davaleba `gaixsenon Seswavlili leqsebi de-
dasa da samSobloze~ jgufebi ejibrebian erTmaneTs, vin met striqons war-
moTqvams dedasa Tu samSobloze. moswavleebi striqonebs asaxeleben I da II
klasSi am Temaze Seswavlili leqsebidan (movitan ramdenime nimuSs: ̀ viyo ro-
goric dedas surs, Cemi imedi hqondes~. ̀ meca myavs deda lamazi, meca maqvs erTi
natvra~, `kidev bevrjer gagiTendes, dedav, martis dila~. `Cemi xatia samSob-
lo, saxate _ mTeli qveyana~. `saqarTvelos ukvdaveba moCqefs ...~, `gviyvardes
samSoblo, simarTle gviyvardes~...). sasurvelia, Tu moswavleebi araprogram-
uli leqsebis codnasac gamoavlenen. bolos moswavleebi askvnian, rom yvela
striqons aerTianebs siyvaruli. imarjvebs is jgufi, romelic met striqons
gaixsenebs...
90
d) gramatikis elementebze muSaoba, sakiTxavi teqstis gamoyeneba gramati-
kaSi savarjiSod (8 wuTi)
sagnis, sagnis moqmedebis, sagnis Tvisebis aRmniSvnel sityvaTa gameoreba:
Seasruleben aqtivobebis rveulSi me-4 davalebas (pasuxebia: arsebiTi saxe-
li; zmna, zedsarTavi saxeli).
arsebiT saxelebs teqstidan SeurCeven zedsarTav saxelebs:
(davaleba 2. `aqtivobebis rveuli~). pasuxebia: madliani, tkbili, sayvare-li).
avseben saxelmZRvaneloSi mocemul krosvords. iyeneben teqstSi ̀ Cveni de-
dasaqarTvelo~ mocemul arsebiT saxelebs (mxedari, mxare, droSa, kalTa).
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi).
v) saSinao davaleba (3 wuTi). ̀ Cveni dedasaqarTvelo~; dasawerad: amoiweron leqsidan ori kiTxviTi da ori Zaxilis winadadeba.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 5, III 6.
91
otia ioseliani – `fici~, ricxviTi saxeli (3 saaTi)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ sakuTari azris gamoTqma da dasabuTeba
_ gabmuli Txrobis Cvevis daufleba
_ teqstis monakveTebad dayofa da dasaTaureba
_ orToepiasa da orTografiaze muSaoba
_ raodenobiTi ricxviTi saxelis gacnoba
_ praqtikuli stilistikis sakiTxebis (ricxviTi saxelisa da arsebiTi
saxelis ricxvSi SeTanxmeba) daufleba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ ayalibebs sakuTar mosazrebebs da asabuTebs maT
_ yofs teqsts monakveTebad da asaTaurebs
_ varjiSobs orToepiasa da orTografiaSi
_ akvirdeba sityvaTawarmoqmnis martiv SemTxvevebs
_ muSaobs weriTi metyvelebis ganviTarebaze
_ ecnoba raodenobiT ricxviT saxelebs, iyenebs maT metyvelebaSi
marTebuli formiT
I gakveTili
a) kiTxvisaTvis mzadeba (4-5 wuTi):
maswavlebeli svams kiTxvas: ra aris fici? rodis ificeben adamianebi?
klasi iyofa sam jgufad. TiToeuli jgufi gvTavazobs Tavis mosazrebas
sakiTxis irgvliv. aucilebelia am mosazrebebis dasabuTeba. moqmedebs prin-
cipi: yvelas azri sayuradReboa. maswavlebeli ar ereva moswavleTa pasuxebSi,
aZlevs mxolod gezs, rom sworad warimarTos diskusia da ar miiRos dapirisp-
irebis xasiaTi. moswavleebi ixseneben magaliTebs cxovrebidan. am etapze mTa-
varia ara mxolod WeSmaritebis Zieba, aramed diskusiis xelovnebis TandaTan
dauflebac: mosmena, sxvisi azris pativiscema, sakuTari mosazrebis Camoyali-
beba da dasabuTeba.
b) teqstis kiTxva da gaazreba (20-25 wuTi)
maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT. I pauza _ ̀ Sin dabrunebul gias
deda avad dauxvda~. II pauza _ `hoda, vaiTu...~. III pauza _ `giam SeumCnevlad
moixura kari da aivanze darCa~. IV pauza _ ̀ rasakvirvelia, aseTi Svilis de-
das gulic gauskdeboda~...
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
92
TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebs eZlevaT saSualeba, gamoTqvan sa-
kuTari mosazreba siuJetis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb. adareben sakuTar
versias avtoriseul variants.
nawil-nawil kiTxvis dros aixsneba ucnobi sityvebi: beqobi, Sara, samzadi
saxli) (ix. sityvaTa salaro, gv. 99).
faqtebze orientirebuli kiTxvebiT Catardeba gamokrebiTi kiTxva:
_ ra tyuili Tqva giam?_ ra qna giam avadmyofi dedis danaxvisas?_ rogor moatyua meored nani?_ ris SeeSinda gias eqimis danaxvisas?_ rogor moatyua mesamed nani?_ ra ifiqra Sin dabrunebulma giam?_ rogor moiqca bolos gia nanisTan Sexvedrisas?_ ra gadawyvita giam?...(pasuxebs moswavleebi teqstidan amoikiTxaven).
swori kiTxvis teqnikis dauflebis mizniT, maswavlebelma, sasurvelia,
Caataros didaqtikuri TamaSi `gabmulxar, Cito, maxeSi!~ (jgufuri muSaoba). teqsts kiTxuloben nawil-nawil. roca erTi jgufis warmomadgeneli kiTxu-
lobs, danarCeni jgufis wevrebi cdiloben SeamCnion kiTxvaSi daSvebuli
Secdoma da gaasworon, razedac ewerebaT ̀ +~. gaimarjvebs is jgufi, romelic
met `+~-s daagrovebs.
moswavleebi pasuxoben saxelmZRvaneloSi mocemul kiTxvebs:
_ ratom daujera nanim gias tyuili? (radgan deda daifica)._ ris SeeSinda gias? (dedis avadmyofobis mizezad misi tyuilze daficeba
CaTvala).
_ rogor fiqrobT, hqonda gias SiSis mizezi? (hqonda, radgan tyuilze
daficeba da dedis avadmyofoba erTmaneTs daemTxva).
_ rodis Tqva giam simarTle? (roca Sin dabrunebuls deda daZinebuli
dauxvda, darwmunda _ eqimma uTxra, gias tyuilze dauficebixaro, ramac de-
das guli gauxeTqa).
teqstis gaazrebisa da damoukidebeli msjelobis unar-CvevaTa ganviTarebi-
saTvis Semoxazaven saxelmZRvaneloSi mocemuli testis _ ̀ rogor moiqceoda
gia amis Semdeg?~ swor pasuxs. daasabuTeben TavianT azrs, SemogvTavazeben
axal variantsac (vTqvaT, daificebda maSin, roca vinmes raimes dahpirdebo-
da...).
g) orToepiasa da orTografiaze muSaoba (6 wuTi): moswavleebi nawil-nawil
kiTxvis dros teqstSi akvirdebian Znelad dasawer da warmosaTqmel sityvebs:
tyuili, rogoricaa, gacieba, momikvdeso, TxuTmeti, saxlSi, dauxvdnen, SeeSi-nda, mixvdeba, sWirs, aTqmevina, iyoo, gasinjavs, didad, eqimma, rasakvirvelia, gaaxila...
93
d) antonimebze muSaoba _ (4 wuTi) (jgufuri muSaoba) TiToeul jgufs
daurigdeba TiTo baraTi sxvadasxva sityviT, evalebaT _ teqstSi moZebnon sa-
pirispiro mniSvnelobis sityvebi (antonimebi) da miuweron:
baraTi 1
sZulda _ (uyvarda)
gaaRo _ (moixura)
eRviZa _ (eZina)
baraTi 2
marTali _ (tyuili)
win _ (ukan)
daxuWa _ (gaaxila)
baraTi 3
kargad _ (avad)
sicrue _ (simarTle)
patara _ (didi)
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi).
v) saSinao davaleba: (2 wuTi) `fici~. weriTi samuSao: testuri davaleba
(aqtivobebis rveuli). ratom daujera nanim gias? (swori pasuxia a) _ ̀ gias en-
doboda~).
davaleba 1. (`aqtivobebis rveuli~): romeli sityvebidan Cans, rom teqstSi
aRwerili ambavi soflad xdeba?
(pasuxebia: beqobi, Saragza, orRobe, samzadi).
II gakveTili
a) teqstze muSaoba:
1. kiTxva. (10-15 wuTi)
moswavleebi varjiSoben xmamaRal kiTxvaSi. teqsti ZiriTadad dialogis
formisaa. gvxvdeba kiTxviTi (kiTxviTsityviani da arakiTxviTsityviani), Za-
xilis (Txovnis, SiSis gamomxatveli) da kiTxva-Zaxilis winadadebebi. amitom
yuradReba maxvildeba aseTi winadadebebis saTanado intonaciiT wakiTxva-
warmoTqmaze.
moswavleebi kiTxuloben teqstidan im adgilebs, ramac yvelaze metad
daafiqraT, romelic moewonaT, asabuTeben TavianT azrs.
2. moTxrobis dayofa nakveTebad da dasaTaureba (jgufebSi muSaoba) (8-10
wuTi). nawil-nawil kiTxvis dros TiToeul suraTs warmogvidgens TiToeuli
jgufi, mosawoni saTaurebi daiwereba dafaze. gegma daaxloebiT aseT saxes
miiRebs:
94
_ tyuili fici_ gias SiSi_ meore tyuili_ mesame tyuili_ simarTlis aRiareba_ gias gadawyvetileba. (`rveuli~, davaleba #3).
3. Sinaarsis gadmocemaze muSaoba: (6-8 wuTi)
gegmis mixedviT nawil-nawil gadmogvcemen moswavleebi jer calkeuli mon-
akveTis, Semdeg ki _ mTeli teqstis Sinaarss.
4) teqstis gaazreba (10 wuTi)
_ moswavleebi msjeloben, am moTxrobis mixedviT, rogori biWia gia. asab-
uTeben TavianT azrs.
werilobiT asruleben me-2 davalebas (aqtivobebis rveuli): rogoria gia?
a) moTxrobis dasawyisSi?
(savaraudo pasuxi: dedis mosiyvarule, magram trabaxa, matyuara).
b) moTxrobis dasasruls?
(savaraudo pasuxi: dedis mosiyvarule, gabeduli, simarTlis mTqmeli).
moswavleebi saxelmZRvaneloSi kiTxuloben vaJa-fSavelas citatas
`lamazad Svilis gamzrdeli deda micvnia RmerTada~. aanalizeben mas da uka-
vSireben teqsts (gia dedas kargad aRuzrdia, marTalia, mas Secdoma mouvida,
magram TviTonve cno Tavi damnaSaved da Secdoma gamoaswora...).
ixseneben andazebs dedaze (kargi Svili dedis gulis vardiao; dedis win morbenal Svils an mgeli SeWams an mglis Svilio; Svilma rom dedis gulisaT-vis xelisgulze erbo-kvercxi Seiwvas, dedis amags mainc ver gadaixdiso...)
akeTeben daskvnas: yvelaze lamazi deda isaa, visac Wkviani da zrdili Svili hyavs.
g) gaecaniT _ Tqveni Tanatolebis namuSevaria (7 wuTi): _ moswavleebi ecno-
bian rveulSi moTavsebul maTi Tanatolebis namuSevars _ `dedas daexmarnen~
(teqstsa da ilustracias), msjeloben da afaseben maT, SeaqvT koreqtivebi,
asabuTeben TavianT azrs...
d) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (3 wuTi).
e) saSinao davaleba (2 wuTi). `fici~ _ TxrobiT, andazis mixedviT (`kargi
Svili dedis gulis vardiao...~) teqstis Sedgena.
95
III gakveTili
a) teqstis Sinaarsis gadmocema da analizi (18 wuTi).
moswavleebi Cumad kiTxuloben teqsts. Semdeg gadmoscemen mis Sinaarss.
yuradReba eqceva teqstis Sinaarsis mesame pirSi gadmocemas, faqtebis logi-
kur Tanmimdevrobas, orToepiasa da intonacias.
teqstis saanalizod moswavleebi erTmaneTs dausvamen kiTxvebs (wyvilebSi
muSaoba), afaseben am SekiTxvebze miRebul pasuxebs.
msjeloben gias saqcielze _ ra Tvisebebia dasagmobi (sicrue, trabaxi), misabaZi (swori gadawyvetilebis miReba, danaSaulis aRiareba).
msjeloben, ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis (SeiZleba Secdoma dauSva, mTavaria, Sen TviTon aRiaro da gamoasworo).
b) rTuli sityvebis marTlweraze dakvirveba (5 wuTi): (gamoiyeneba teqsti)
mdinarispira, Sin dabrunebuli, vaiTu, kisristexiT, ukan dabrunebuls, didi-didi, gulSeRonebuli, Saragza, orRobe.
gairkveva maTi mniSvneloba. am sityvebis gamoyenebiT Sedgeba winadade-
bebi.
g) sinonimebze muSaoba: (3 wuTi)
SeurCie teqstidan msgavsi mniSvnelobis sityvebi:
gza _ (Sara)
goraki _ (beqobi)
atirda _ (aqviTinda)
saxlSi _ (Sin)
d) enobriv masalaze dakvirveba (12 wuTi)
leqsikur-frazeologiuri muSaoba:teqstSi mocemuli sityvaTa Sexamebis `guli wauvida~ _ grZnoba dakarga,
`guli gauskdeboda~ _ (Zalian SeeSindeboda) analogiiT, maswavlebelTa dax-
marebiT, moswavleebi ixseneben sxvadasxva sityvis Sexamebas (jgufebSi muSa-
oba):
gulidan amoiRebs _ SeiZulebs, daiviwyebs.
guli amouvardeba _ guli Zlier auZgerdeba (daRlis an Zlieri gancdis
gamo)
didi guli aqvs _ amayia
guli ar udgeba _ ver Cerdeba, sadme wasvla unda.
guls gaukeTebs _ daaimedebs
guli ewvis _ guli stkiva visime, risame sibraluliT
guls ver udebs _ saqmis, muSaobis xalisi ara aqvs
guli mosdis _ brazdeba
guli moukvdeba _ Zlier Sewuxdeba, Zalian Seecodeba...
_ sagnis raodenobis aRmniSvneli sityvis gacnoba:
96
moswavleebi akvirdebian sityvebs _ `sami~, `Tvrameti~, `TxuTmeti~ _ sax-
elmZRvaneloSi mocemul winadadebebSi (gv. 101) adgenen, ras aRniSnavs es si-
tyvebi (sagnis ricxvs), ra kiTxva daesmis maT (ramdeni?).asaxeleben, ramdeni moswavlea klasSi, ramdenia gogona da ramdeni vaJi; ram-
deni merxi dgas saklaso oTaxSi, TiToeul merxze ramdeni moswavle zis...
moswavleebs maswavleblis daxmarebiT gamoaqvT daskvna: sagnis raodeno-
bis aRmniSvnel sityvas ricxviTi saxeli ewodeba, misi kiTxvaa ramdeni?
asaxeleben ricxviT saxelebs. kiTxuloben saxelmZRvaneloSi mocemul
ganmartebas (gv. 100)
asruleben aqtivobebis rveulSi me-5 davalebas: leqsidan amoiwereT ricx-viTi saxelebi arsebiTTan erTad (pasuxebia: erTi beRura, asi pepela, ori aTa-
si kalia, asi aTasi muxluxo).
sakiTxav teqstSi `fici~ eZeben ricxviT saxelebs (erTi, ori, sami, Svidi, TxuTmeti, Tvrameti).
_ varjiSoben ricxviTi saxelisa da arsebiTi saxelis ricxvSi SeTanx-
mebis sakiTxebze, asruleben me-6 davalebas (aqtivobebis rveuli). asworeben
daSvebul Secdomebs (xuTi amxanagi, bevri Secdoma, cota saCuqari, mravali leqsi).
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5-6 wuTi).
v) saSinao davaleba (2-3 wuTi) _ ̀ fici~ _ TxrobiT. weriTi samuSao: davale-
ba 4. (`aqtivobebis rveuli~) _ teqstis mixedviT dawere: Secdomis gasworeba.
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 6, III 7, III 8, III 9, III 10.
97
`SevcdiT?!~ (n. nosovis mixedviT), ricxviTi saxeli, martivi miznobrivi teqsti (3 sT)
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ gabmul metyvelebaze muSaoba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ Sinaarsis werilobiTi gadmocema
_ praqtikuli stilistikis sakiTxebze muSaoba ricxviT saxelTan dakav-
SirebiT
_ martivi miznobrivi teqstis Sedgena
_ sxvadasxva pirSi Txroba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ yofs mas calkeul nawilebad da adgens gegmas
_ am gegmis mixedviT gadmocems wakiTxulis Sinaarss jer TxrobiT,
Semdeg _ werilobiT
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ adgens martiv miznobriv teqstebs _ a) napovnia: ... , b) davkarge: ...)
_ akvirdeba ricxviTi saxelis raobas, iyenebs mas metyvelebaSi swori for-
miT
_ muSaobs jgufurad, wyvilebSi, individualurad
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli amzadebs klass teqstis mosasmenad,
am mizniT acnobs siuJetis mxolod dasawyiss da svams kiTxvas: Tqveni azriT, rogor aris mosalodneli ambis Semdgomi ganviTareba?
2. teqstis kiTxva _ teqsts kiTxuloben pauzebiT. pauzebi keTdeba iq, sadac
maswavlebeli CaTvlis saWirod. TiToeuli pauzis Semdeg moswavleebs unda
mieceT saSualeba, gamoTqvan varaudi siuJetis Semdgomi ganviTarebis Sesaxeb.
am dros aixsneba klasisaTvis gaugebari sityvebi da gamoTqmebi.
3. teqstis analizi _ gairkveva, vin da vin arian nawarmoebis mTavari gmirebi (kaxa da daTo), aramTavari gmirebi (ucnobi qali da nato bebia), sad xdeba moqmedeba (erT-erT qalaqSi), saidan Cans es (kaxas misamarTidan), kaxasa
miznebi
gakveTilebis masala
aqtivobebi
98
da daTos ra Tvisebebia asaxuli am nawarmoebSi (moswavleebi TavianT azrs asabuTeben teqstidan da kiTxuloben saTanado adgilebs); ra xerxs mimarTes biWebma patronis mosaZebnad, ra tipis gancxadeba Seadgines; risi miTiTe-baa aucilebeli amgvari gancxadebebis Sedgenisas; sworad moiqcnen Tu ara isini, roca patruls ar mimarTes da TviTonve gadawyvites patronis moZebna; ramdenad misaRebia maTTvis ucnobi qalis darigeba (rveuli, davaleba #1);
ratom aRar gaaxsendaT maT ucnobi qalis darigeba; ratom imsaxurebda nato bebo aseT ndobas; saidan Cans, rom CanTis patroni swored nato bebo iyo... maTi azriT, ratom uwoda mweralma am moTxrobas `SevcdiT?~, ratom ixmara saTaurSi kiTxvis niSani, vis mimarTavs mwerali am kiTxviT...
moswavleebi Cumad kiTxuloben teqsts, yofen mas calkul nawilebad, ad-
genen gegmas (rveuli, davaleba #2, savaraudo pasuxebi: xelCanTis povna, bi-Webis gadawyvetileba, gancxadeba, ucnobi qalis darigeba, patronis gamoCena). am gegmis mixedviT gadmocemen teqstis Sinaarss jer TxrobiT, Semdeg _ki weri-
lobiT (davaleba #3).
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. martivi miznobrivi teqstis Sedgena _ moswavleebi adgenen gancxade-
bas dakarguli da napovni nivTebis Sesaxeb; icaven im aucilebel atributebs,
romlebic saWiroa amgvari tipis gancxadebebisaTvis (dakarguli nivTis dasa-xeleba, misamarTisa da vinaobis miTiTeba _ davaleba #4).
2. raodenobiT da rigobiT ricxviT saxelebze dakvirveba _ moswavleebi
akvirdebian gancxadebis teqsts da asaxeleben sityvebs, romlebic upasuxebs
kiTxvebze: romeli? meramdene? arkveven, ras aRniSnavs es sityvebi (sagnebis
rigs), akvirdebian da aRweren saklaso oTaxs, adgenen teqsts da gamoyofen
maTSi sityvebs, romlebic aRniSnavs: a) sagnebis raodenobas (oci merxi, cxra-meti moswavle, ori fanjara, erTi magida, erTi skami...) da b) sagnebis rigs (meore sarTuli, mesame rigi, pirveli merxi...).... sruldeba davalebebi: #5 da
#6.
3. sxvadasxva pirSi Txroba _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss
jer I, Semdeg ki _ III pirSi.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 5, III 6, III 9, III 10.
99
`erTi maneTis Sovna~ (qarTuli xalxuri zRapari),frazeologizmebi (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_kiTxvis mxareebis srulyofa
_ logikuri TanmimdevrobiT Txroba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ saganTSorisi kavSiri (stumrad maTematikasTan)
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ wers
_akvirdeba teqstSi gamoyenebul frazeologizmebs da iyenebs metyvele-
baSi
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs andazebs, romlebic
tyuilis Tqmas Seexeba (tyuils mokle fexebi aqvs; fici mwams, bolo makvirvebs;
qurds kudi ewviso...) da avalebs, romelime am andazis mixedviT Seadginon am-
bavi da gaacnon klass. SeiZleba es samuSao jgufuradac Sesruldes.
2. teqstis kiTxva _ teqsts Tavidan bolomde kiTxulobs an maswavlebeli,
an kiTxvaSi gawafuli romelime moswavle. gzadagza, teqstis kiTxvis pro-
cesSi, aixsneba moswavleTaTvis gaugebari sityvebi da gamoTqmebic. gamoiy-
eneba kiTxvis orive saxe _ xmamaRali da Cumi. Cumi kiTxvisaTvis moswavleebs
eZlevaT davaleba _ waikiTxon teqsti da gaarkvion _ xom ar darCa masSi maT-
Tvis gaugebari romelime sityva; moZebnon da amoikiTxon miTiTebuli adgili
(mag., waikiTxeT adgili, sadac aRwerilia mamis gadawyvetileba, dedis rCeva...);
SeurCion teqstis TiToeul monakveTs saTauri... amoiweron testidan is ad-
gili, romelic, maTi azriT, mTavria (davaleba #3).
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
100
3. teqstis analizi _ moswavleebi axasiaTeben personaJebs, afaseben maT
moqmedebas (ramdenad misaRebad eCvenebaT mamis gadawyvetileba; imsaxurebda Tu ara Svili mamis aseT undoblobas; ramdenad amarTleben dedis moqmedebas; maTi azriT, ra iyo Svilis aseTi sizarmacisa da sicruis mizezi...); ayalibeben
sakuTar azrs da asabuTeben mas (rveuli, davalebebi: #1 da #2, saxelmZRvane-
lo _ daasabuTe Seni azri), teqstis gaazrebaSi moswavles daexmareba agreTve
testuri davalebac (swori pasuxia a).
II. enobriv masalze dakvirveba
1. leqsikuri maragis gamdidreba _ moswavleebi akvirdebian teqstSi gamo-
yenebul leqsikur arqaizmebs (fulis erTeulebi: kapiki, Sauri, maneTi; sigrZis sazomi erTeuli _ versi...), ganmartaven maT mniSvnelobas; aanalizeben, raze
migviTiTebs maTi gamoyeneba teqstSi (rom aq aRwerili ambavi Zvelad moxda _ davaleba #4). aqve SeiZleba SevasruloT davaleba #5 (stumrad maTematikas-Tan).
2. frazeologizmebze dakvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 106, TqviT erTi
sityviT _ `gaemgzavra iq, saidanac aRar brundebian~ _ gardaicvala; `guli moukvda~ _ Zalian ewyina; ̀ guli daewva~ _ Zalian ewyina; ̀ guli mouvida~ _ ga-brazda; `guli mieca~ _ gamxnevda, gamagrda.
Sedegebis kodi: III 1, III 2, III 4, III 5, III 8.
momdevno ori kvireuli saaTis dagegmvas (ioseb griSaSvilis `moxucis
darigeba~, ricxviTi saxeli) mTlianad maswavlebels vandobT.
101
irodion evdoSvilis `ras galobs SaSvi~, CamoTvlili dagamaerTianebeli sityvebi, sasveni niSani
gamaerTianebel sityvasTan (3 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ gabuli metyvelebis ganviTareba
_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi
_ sxvadasxva pirSi Txroba
_ gamaerTianebeli sityvis raobaSi garkveva
_ axali punqtuaciuri niSnis (orwertilis) gacnoba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ gamoxatavs da asabuTebs Tavis azrs
_ varjiSobs punqtuaciaSi, ecnoba ̀ orwertilis~ xmarebis konkretul Sem-
Txvevas
_ eufleba praqtikuli stilistikis sakiTxebs (sxvadasxva pirSi Txroba)
_ Txzavs mxatvrul teqsts saTauris, dasawyisisa da dasasrulis mixed-
viT
_ wers
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi akvirdebian saxelmZRvaneloSi mo-
Tavsebul suraTs da maswavleblis miTiTebiT adgenen teqsts _ ras galobs
galiaSi datyvevebuli frinveli? es samuSao SeiZleba SevTavazoT jgufebsac:
klasi iyofa sam jgufad da TiToeuli jgufi warmoadgens teqstis sakuTar
variants, romlebic ganixileba da Sefasdeba klasSive.
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavi-
dan bolomde gamometyvelebiT, Semdeg moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil
da mTeli klasis monawileobiT aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi.
teqsti daiyofa nawilebad da Sedgeba gegma (davaleba #2). gairkveva, rodis xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba, Tu aris amis Sesaxeb miniSneba teqstSi,
weliwadis romeli droebia aRwerili, rogor xatavs civ zamTars avtori, vin
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
102
mogviTxrobs am ambavs, ratom mimarTavs am xerxs mwerali (rom ufro emociuri da STambeWdavi gaxados Txroba), ra ganwyobiT unda wavikiTxoT es moTxroba,
ris Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis, saidan Cans es... sruldeba davaleba
#1. teqstis gaazrebas exmareba testuri davalebebi (swori pasuxebia: 1 g, 2 a).
3. mxatvruli teqstis Seqmna dasawyisisa da dasasrulis mixedviT _ dava-leba #3.
II. enobriv masalze dakvirveba
1. sxvadasxva pirSi Txroba _ moswavleebi gadmoscemen am teqstis Sinaarss
jer I, Semdeg ki _ III pirSi.
2. CamoTvlili da gamaerTianebeli sityvebi, sasveni niSani (orwertili) gamaerTianebel sityvasTan _ dafaze iwereba winadadeba: `Tovlze vxedavdi
usicocxlo frinvelebs: beRurebs, Cxikvebs, yvavebs, kaWkaWebs~. gairkveva,
romel sityvebs aerTianebs am winadadebaSi sityva `frinvelebs~ (beRurebs, Cxikvebs, yvavebs, kaWkaWebs), ra sasveni niSani iwereba masTan (orwertili).
klasSi sruldeba da gaanalizdeba davaleba #4, Sin Sesasruleblad SeiZleba
mivceT davaleba #5. Tu dro darCa, kargi iqneba, Tu maswavlebeli aRniSnuli
savarjiSo ebiT ar dakmayofildeba da Tavadac SesTavzebs klass analogiur
davalebebs.
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 6, III 10, III 11.
momdevno ori kvireuli saaTis dagegmvas (ana kalandaZis `Semovlen rok-
viT~) mTlianad maswavlebels vandobT.
103
guguli togoniZis `balaxis simRera~, CamoTvlili dagamaerTianebeli sityvebi, sasveni niSnebi maTTan (2 sT)
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ balaxovani mcenareebis Sesaxeb martivi saganmanaTleblo informaciis
miReba da Sejameba (saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan)_ mxatvrul saxeebze dakvirveba (praqtikulad)
_ martivi dargobrivi teqstis Sedgena
_ gamaerTianebeli (ganmazogadebeli) sityva, misi raoba
_ martivi punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ moswavle iRebs da ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias
balaxovani mcenareebis Sesaxeb
_ kiTxulobs da aanalizebs mxatvrul teqsts
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ eufleba kiTxvis martiv strategiebs
_ asrulebs punqtuaciur savarjiSoebs
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs gaaxsenebs im infor-
macias balaxovani mcenareebis Sesaxeb, rac maTTvis ukve cnobilia bunebis-
metyvelebis gakveTilebidan. moswavleebi saubroben balaxovani mcenareebis
Taviseburebaze, ixseneben da asaxeleben sxvadasxva balaxovan mcenares. ivseba
`gonebrivi ieriSis~ ruka.
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs gamometyvelebiT Tavi-
dan bolomde. Semdeg teqsts moswavleebi kiTxuloben nawil-nawil da mTeli
klasis monawileobiT ixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi. axladSeswav-
lili sityvebis gamoyenebiT adgenen winadadebebs. teqsts kiTxuloben ro-
gorc xmamaRla, ise Cumad. Cumi kiTxvis procesSi maswavlebeli klass aZlevs
davalebas, dayon teqsti calkeul monakveTebad da TiToeul nawils SeurCion
saTauri (rveuli, davaleba@#2), an piriqiT _ moZebnon teqstSi konkretuli
adgili da amoiweron (davaleba #1).
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
104
3. teqstis Sinaarsis gadmocema da analizi _ moswavleebi teqstis Sinaarss
gadmoscemen jer nawil-nawil, kiTxvebze pasuxebiT, Semdeg ki _ gabmuli Txro-
biT. teqstis analizisas gairkveva, ra iyo balaxis wuxilis mizezi; ratom
natrobda igi maincdamainc xed gadaqcevas; rogori iyo buneba balaxis gareSe;
ra iyo misi tirilis mizezi; ratom amRerda igi; ris Tqma surs mwerals CvenT-
vis am nawarmoebiT; romeli adgilia teqstSi, maTi azriT, yvelaze lamazi da
STambeWdavi... (am kiTxvebze pasuxebis gacemisas moswavleebi aucileblad asab-uTeben TavianT azrs da saWiroebis SemTxvevaSi iyeneben teqstsac). sruldeba
davaleba #3.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. sxvadasxva pirSi Txroba _ moswavleebi akvirdebian, vin gadmogvcems
nawarmoebSi moTxrobil ambavs; ratom mimarTavs am xerxs avtori; ra Seicvle-
boda, Tu am ambavs TviTon mwerali mogviTxrobda; gadmoscen teqstis Sinaarsi
ise, TiTqos mas Tavad mwerali gviyveba.
2. martivi dargobrivi teqstis Sedgena _ davaleba #4, pasuxebi: 4, 3, 5, 1, 6,
7, 2, 8..
3. CamoTvlili da gamaerTianebeli (ganmazogadebeli) sityvebi, sasveni niS-
nebi maTTan _ dafaze iwereba winadadeba: ̀ balaxebia: mravalZarRva, matitela,
orfoTola, samyura~. moswavleebi akvirdebian romeli balaxebis saxelwo-
debebia am winadadebebSi CamoTvlili (mravalZarRva, matitela, orfoTola, samyura), romeli sityva aerTianebs maT (balaxebia), ra sasveni niSani iwereba
gamaerTianebel sityvasTan, CamoTvlil sityvebTan, sul ramdeni sasveni niSa-
nia am winadadebaSi gamoyenebuli, ratom... sruldeba savarjiSoebi #5 da #6.
4. krebiT saxelebze dakvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 115, pasuxebi: gundi,
rema (jogi), fara.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 6, III 9.
`waikiTxe TviTon~ _ `Sexe, Cveni saqarTvelo rogor ayvavile-bula~ (wignis samyaro~, VIII Tema).
105
`ratom damunjdnen xeebi~ (estonuri xalxuri zRapari), CamoT-vlili da gamaerTianebeli (ganmazogadebeli) sityvebi, rTuli
sityvebis (orcnebiani kompozitebis) marTlwera (3 sT)
_ foTlovani da wiwvovani xeebis gacnoba (saganTSorisi kavSiri bunebis-
metyvelebasTan)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ literaturis Janrebze (xalxuri zRapari) dakvirveba
_ orTografiuli da punqtuaciuri Cvevebis daufleba
_ martivi dargobrivi teqstis Seqmna
_ moswavle ajamebs martiv saganmanaTleblo informacias tyis Sesaxeb (sa-
ganTSorisi kavSiri)
_ kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ qmnis martiv dargobriv teqsts
_ ecnoba orcnebiani kompozitebis marTlweras
_ varjiSobs punqtuaciaze
_ muSaobs wyvilebSi, jgufurad
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben im informacias, rac maT
bunebismetyvelebis gakveTilebze miiRes foTlovani da wiwvovani mcenareebis
Sesaxeb. saubroben tyis daniSnulebaze, mis mniSvnelobaze, movla-patrono-
baze, adamianisa da tyis urTierTdamokidebulebaze...
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT. pauzebs
akeTebs iq, sadac TviTon CaTvlis saWirod. TiToeuli pauzis Semdeg moswav-
leebs aZlevs SesaZleblobas, gamoTqvan varaudi, rogor ganviTardeba, maTi
azriT, teqstis mixedviT SemdgomSi moqmedeba. pauzebiT kiTxvis procesSi ix-
sneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi. moswavleebi ramdenjerme kiTxuloben
teqsts, gamoiyeneba kiTxvis orive saxe _ xmamaRali da Cumi. Cumi kiTxvisas
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
106
moswavleebi teqsts yofen calkeul nawilebad da asaTaureben (davaleba #2,
savaraudo saTaurebi: a) foTlovani xeebis Txovna; b) wiwvovani xeebis Txovna; g) jadoqris saCuqari; d) wkeplis Zala; e) rodis damunjdnen xeebi).
3. teqstis analizi da Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi aanalizeben te-
qsts, gairkveva romel literaturul Janrs ekuTvnis igi (zRaparia), am Janris
damaxasiaTebeli ra niSnebi aqvs mas (fantastikur elementebs Seicavs _ mze miwaze Camovida, wkeplas jadosnuri Zala aqvs, erT-erTi personaJi jadoqa-ria, sabolood marcxdeba boroteba, xeebi laparakoben...), ra azria am zRapar-Si gatarebuli (sikeTe SeumCneveli ar rCeba, adamianma unda SeZlos sikeTis danaxva, metismeti arasodes ar unda moindomos...), axasiaTeben personaJebs,
TavianT mosazrebas asabuTeben, teqstidan kiTxuloben saTanado adgilebs.
teqstis Sinaarss gadmoscemen jer kiTxvebze pasuxebiT, Semdeg ki _ gabmuli
TxrobiT. sruldeba davalebebi #1 da #3.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. martivi dargobrivi teqstis Sedgena _ davaleba #4. pasuxebi: 1, 3, 5, 4, 2.
2. punqtuaciaSi varjiSi _ davaleba #5.
3. rTuli sityvebis marTlwera _ dafaze iwereba orcnebiani kompozitebi
teqstidan (col-Svili, zamTar-zafxuli, saxl-kari, xvewna-mudara), gairkveva,
ramden sagans aRniSnavs (ors), SeiZleba Tu ara maT Soris da kavSiris Casma.
saTanado magaliTebze dakvirvebiT gamoaqvT daskvna, rom aseTi sityvebi de-
fisiT iwereba, `rveulidan~ sruldeba davaleba #6.
Sedegebis kodi: III2, III4, III5, III6, III7, III8.
107
revaz inaniSvilis `sad cxovrobs mezRapre~; sityvis semantika (Zireuli da warmoqmnili sityvebi), sasveni niSnebis xmarebaCamoTvlil sityvebTan, rTuli sityvebis marTlwera (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba
_ martivi mxatvruli teqstis SeTxzva
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ sityvaTa warmoqmnaze dakvirveba (kninobiTi da xelobis aRmniSvneli sa-xelebi)
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ rTuli sityvebis (orcnebiani kompozitebis) marTlwera
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs mxatvrul teqsts
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ wers
_ qmnis mxatvrul teqsts dasawyisisa da dasasrulis mixedviT
_ akvirdeba sityvaTwarmoqmnis garkveul SemTxvevebs (kninobiTi da xelo-bis aRmniSvneli sityvebi)
_ varjiSobs punqtuaciasa da orTografiaSi
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben wakiTxul zRaprebs, maT
avtorebs, erTmaneTs adareben xalxur da literaturul zRaprebs, msjelo-
ben im specifikur niSnebze, rac saerToa yvela zRaprisaTvis (es gakveTili SeiZleba Catardes aratradiciuladac da igi klasgareSe RonisZiebas daukav-Sirdes, mag., `stumrad zRaparTan~).
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts Tavidan bolomde kiTxulobs ga-
mometyvelebiT. Semdeg moswavleebi kiTxuloben teqsts nawil-nawil. am dros
ixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, iyeneben maT saTanado konteqstSi
(rveuli, davaleba #1), akvirdebian mxatvrul saxeebs (tanWreli verxvi, fo-
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
108
Tlebi CurCuleben, nisli... gayuCdeba, nisliviT msubuqi moxuci, cuqcuqiT gava...), gairkveva, ratom iyenebs maT mwerali. moswavleebi varjiSoben teqstis
kiTxvaSi, gamoiyeneba kiTxvis orive saxe (xmamaRali da Cumi), gansakuTrebu-
li yuradReba eqceva gamometyvelebiT kiTxvas. Cumi kiTxvisas maswavlebeli
aZlevs davalebas, moZebnon teqstSi adgilebi, sadac aRwerilia: a) mezRapris sacxovrebeli adgili, b) ganTiadis suraTi, g) Tevzaoba, d) moxuci mezRapris stumrebi.
3. teqstis analizi _ gairkveva, rom mezRapre amjerad warmosaxviTi per-
sonaJia, warmosaxviTia misi sacxovrebeli adgilic; gaanalizdeba, rogor aR-
wers mwerali mezRapresa da mis yoveldRiur saqmianobas; im adgils, sadac
igi cxovrobs; arkveven, teqstSi asaxuli ambebidan romeli SeiZleba miviCnioT
realobad, romeli momentebia aq fantastikuri; romel literaturul Janrs
ganekuTvneba es nawarmoebi da ratom... eZeben teqstSi im adgils, romelic gan-
sakuTrebulad lamazad eCvenebaT (davaleba #3), asabuTeben TavianT mosazre-
bas. aqve wyvilebSi moswavleebs eZlevaT davaleba, Seadginon patara teqsti
(am SemTxvevaSi _ zRapari) dasawyisisa da dasasrulis mixedviT (davaleba #2),
saTauri Tavad SeurCion.
I. enobriv masalaze dakvirveba
1. sitvaTwarmoqmnaze dakvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 120, rveuli, dava-
leba #5.
2. punqtuaciaze varjiSi _ saxelmZRvanelo, gv. 120, rveuli, davaleba@#4.
3. rTuli sityvebis marTlwera _ davaleba #6..
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III4, III 6, III 9.
109
Tematuri gakveTilebis cikli _ `stumrad keTil mezRapresTan~ (Wabua amirejibis `Wiamaia da boroti kaci~, otia ioselianis
`viris Wkua~, guguli togoniZis `WianWvela da futkari~), sasveni niSnebi, brWyalebis xmarebis martivi SemTxvevebi (8 sT)
_ literaturuli zRapris kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ literaturuli personaJebis martivi daxasiaTeba
_ gabmuli Txrobis Cvevis gamomuSaveba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul zRapars
_ akvirdeba im msagavsebasa da gansxvavebas, rac literaturulsa da xalxur
zRapars Soris arsebobs
_ yofs teqsts calkeul monakveTebad da adgens gegmas
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs
_ wers
_ varjiSobs punqtuaciaSi
_ ecnoba axal sasven niSans (brWyalebs) da misi gamoyenebis martiv SemTx-
vevebs
es gakveTilebi SeiZleba Catardes ramdenadme aratradiciuli formiT da
daukavSirdes klasgareSe RonisZiebas. arCevans mTlianad maswavlebels van-
dobT. saaTebis ganawilebac misTvis migvindia. mivuTiTebT mxolod erTs _
rveulSi mocemuli davalebebi: `dasvi sasveni niSnebi~ (#6, gv. 25) da `Casvi
brWyalebSi saTanado sityvebi~ (#5, gv. 27) maswavlebelma SeiZleba gamoiyenos
smeniTi karnaxisTvisac.
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
110
ivane krilovis `WriWina da WianWvela~, frazeologizmebi, sasveni niSnebi (brWyalebi)(2 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ literaturuli personaJebis martivi daxasiaTeba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gamometyvelebiT kiTxvaSi varjiSi
_ Sinaarsis werilobiTi gadmocema
_ punqtuqciasa da orTografiaze varjiSi
_ frazeologizmebze dakvirveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul teqsts
_ varjiSobs gamometyvelebiT kiTxvaSi
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs da asabuTebs Tavis
azrs
_ wers, varjiSobs Sinaarsis werilobiT gadmocemaze
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass axsenebs igav-arakis raobas,
yuradRebas amaxvilebs im gansxvavebaze, rac igav-araksa da sxva literatu-
rul Janrebs Soris arsebobs (igav-araki damrigeblobiTi xasiaTisaa, avto-ri arapirdapir gveubneba Tavis saTqmels, xSirad moqmed pirebad cxovelebi, frinvelebi da mwerebi gvevlinebian, moculobiT SedarebiT mcirea, SeiZleba dawerili iyos rogorc prozauli, ise _ leqsis formiT...), ixseneben cnobil
meigaves _ sulxan-saba orbeliansa da mis mier daweril igav-arakebs.
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan
bolomde gamometyvelebiT. amis Semdeg teqsts nawil-nawil kiTxuloben mo-
swavleebi da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. akvirdebian
frazeologizmebs: SiSma weli moswyvita _ Zalian SeeSinda, zamTarma... Tva-
li gamoaWyita _ dadga zamTari, karze miadga _ estumra... varjiSoben sinon-
imuri formebis moZebnaze: moclili _ usaqmuri, SekrTa _ SeSinda, vedrebiT
_ xvewniT, mudariT, ifarfaSe _ imxiarule, vilxendi _ verTobodi... moswav-
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
111
leebi teqsts kiTxuloben Cumadac, ra drosac maswavlebeli aZlevs davalebas
(dgeba Sinaarsis gadmosacemi gegma). moZebneT da waikiTxeT is adgili, sadac:
a) aRwerilia WriWinas uzrunveloba; b) misi SiSi; g) WianWvelasTan stumroba;
d) WianWvelas pasuxi. sruldeba davaleba # 2, SeiZleba gamoviyenoT rolebad
kiTxvac, ra drosac gansakuTrebuli yuradReba maxvildeba tempze, intonaci-
aze, fsiqologiur maxvilze...
gairkveva, rogori adamiani igulisxmeba WianWvelaSi, WriWinaSi (am mizniT SeiZleba gamoviyenoT rogorc ̀ gonebrivi ieriSis ruka~, ise ̀ venis diagrama~),
ris Tqma surs mwerals; Cans Tu ara teqstSi, vis azrs iziarebs mwerali da
romeli gmiris moqmedebas iwonebs (daasabuTon teqstidan saTanado adgilebis amokiTxviT); TviTon moswavleebi rogor Sefasebas aZleven am personaJebis
saqciels... sruldeba davalebebi #1 da #3.
II. enobriv masalaze dakvirveba
punqtuaciuri savarjiSo _ davaleba #4.
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 7, III 9, III 11.
waikiTxe TviTon _ `zRapar iyo, zRapar iyo...~ (`wignis samyaro~, IX Tema).
112
lavrenti WiWinaZis `wkeplebi~, ricxvSi monacvle zmnebi,punqtuaciis martivi SemTxvevebi (2 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ paralelebis gavleba Seswavlil (wakiTxul) literaturul nawarmoe-
bebTan
_ personaJebis daxasiaTeba, sakuTari azris dasabuTeba
_ Sinaarsis gadmocemisas logikuri Tanmimdevrobis dacva
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ ricxvSi monacvle zmnebze dakvirveba, maTi gamoyeneba metyvelebaSi mar-
Tebuli formiT
_ punqtuaciuri da orTografiuli Cvevebis formireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs tests
_ axasiaTebs personaJebs, asabuTebs Tavis azrs
_ avlebs paralels adre Seswavlil literaturul nawamoebebTan, pou-
lobs maT Soris msgavsebasa da gansxvavebas
_ erTmaneTTan akavSirebs literturul nawarmoebsa da andazebs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ adgens gegmas
_ wers
_ varjiSobs orToepiaze, orTografiaze, intonaciaze, punqtuaciaze
I. teqstis kiTxva
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi ixseneben adre Seswavlil nawarmoe-
bs ̀ berikaci da namyeni~, aanalizeben sityva ̀ namyenis~ mniSvnelobas, ixseneben,
ra aris mynoba, rodis xdeba igi, ra mizani aqvs mas...
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT
(I pauza _ I abzacis bolos, II pauza _ II abzacis bolos, III pauza _ IV abzacis bolos). moswavleebi varjiSoben teqstis kiTxvaze, gamoiyeneba kiTxvis orive
saxe _ xmamaRali da Cumi. moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil da
adgenen Sinaarsis gadmosacem gegmas (davaleba #2). maswavlebeli yuradRebas
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
113
amaxvilebinebs klass im adgilebze, Tu rogor aRwers mwerali gias mRelvare-
bas, giasa da babua aleqsis saubars, personaJTa ra Tvisebebi Cans am adgilebi-
dan; sad, teqstis kidev romel monakveTSi, Cans personaJebis es Tvisebebi; ro-
gor amTavrebs mwerali Txrobas; ris Tqma surs mas mkiTxvelisaTvis (davaleba
#1)... moswavleebi ixseneben adre wakiTxul msgavsi Tematikis nawarmoebebs (S.
asaniSvilis `SemTxveva~, r. inaniSvilis `kreWana~, q. WilaSvilis `gaberili
ube~...) da avleben maT Soris paralelebs. sruldeba davaleba #3; asaxeleben
da aanalizeben Sesabamis andazebs (`kargi hqeni, qvaze dade, gaiare, win dagx-
vdeba...~).
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) ricxvSi monacvle zmnebze dakvirveba _ saxelmZRvanelo, gv. 133.
b) punqtuaciasa da intonaciaze varjiSi _ davaleba #4 (es davaleba mas-
wavlebelma SeiZleba gamoiyenos karnaxiT werisTvisac), davaleba #6 (pasuxi_
xilia: msxali, qliavi, bali, vaSli). Sedgeba winadadeba _ xilia: msxali, qlia-
vi, bali, vaSli.
g) orToepia-orTografiaze varjiSi: davaleba #5. (maswavlebels Sevax-
senebT savarjiSoSi gamoyenebuli simboloebis mniSvnelobas: _ Tanxmovani,
_ xmovani).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 6, III 9, III 10.
114
meri bolqvaZis `daris Rrubeli~, bunebis movlenebi, erTsa da imave Temaze mxatvruli da dargobrivi teqstebis konstruireba (funq-
cionaluri stilis gamoyenebis umartivesi SemTxvevebi) (3 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ gabmul metyvelebaze muSaoba
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ bunebis movlenebze dakvirveba, martivi dargobrivi da mxatvruli te-
qstebis Sedgena erTsa da imave Temaze
_ saganTSorisi kavSiri bunebismetyvelebasTan
_ sametyvelo etiketis formebi
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs literaturul nawarmoebs
_ gadmocems mis Sinaarss
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs da praqtikulad iyenebs metyvele-
baSi
_ aRwers bunebis movlenebs
_ adgens martiv dargobriv da mxatvrul teqstebs erTsa da imave Temaze
_ akvirdeba sametyvelo etiketis formebs
_ wers
I. sakiTxav teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli bunebismetyvelebis gakveTilebidan
(agreTve wina klasSi Seswavlili literaturuli masalidan) klass axsenebs
bunebaSi wylis mimoqcevas, esaubreba wvimis warmoSobaze, cocxali Tu ara-
cocxali samyarosaTvis mis mniSvnelobaze, ixseneben saTanado magaliTebs...
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts Tavidan bolomde
kiTxulobs gamometyvelebiT, sagangebo yuradReba eqceva temps, pauzebs, max-
vilebs, intonacias... amis Semdeg teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswavle-
ebi da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs. axali sityvebi da
gamoTqmebi ixsneba klasis saerTo ZalebiT, `sityvis salaros~ gamoyenebiT.
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
115
gairkveva weliwadis romeli droa teqstSi aRwerili, saidan Cans es, rom-
eli mcenareebia naxsenebi, ra ician am mcenareebis Sesaxeb bunebismetyvelebis
gakveTilebidan...
maswavlebeli terminebis gareSe klass yuradRebas amaxvilebinebs mxat-
vrul saxeebze (epiTetebze _ iisferi, nacrisferkaba, vardisferi; gapirovne-
baze _ Rrublis tirili, yvavilebis wuwuni, Rrubelma... kopebi Seikra, Rru-
beli siamovnebisagan gaibadra, Rrubeli... gailursa, Rrubelma waiduduna)...
gaanalizdeba, ratom, ra mizniT iyenebs am mxatvrul xerxebs mwerali, rogor
SeiZleba imave movlenis aRwera sxva sityvebiT; akvirvebs agreTve sametyvelo
etiketis formebze (Rrubelma mzes mowiwebiT sTxova, Rrubeli caze abrZanda,
Tu SeiZleba, CamacviT vardisferi kaba...), gairkveva maTi funqcia... sruldeba
davaleba #1.
moswavleebi gadmoscemen wakiTxulis Sinaarss, am mizniT SeiZleba winas-
war Sedges gegmac.
mxatvruli teqstis Sedgena dasawyisisa da dasasrulis mixedviT _ dava-
leba #4.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. sinonimebze muSaoba _ davaleba #2, davaleba #5.
2. martivi dargobrivi teqstis Seqmna _ davaleba #3, pasuxebi: 2, 4, 6, 3, 1, 5.
3. saxelmZRvaneloSi mocemuli krosvordis pasuxebi: jurRmuli, gvirila,
samyura, kaba, xe, yvavili, wveTi.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 6, III 8, III 9.
`ca da dedamiwa~ (xalxuri) 2 sT.
es masala faqtobrivad wina Temis gagrZelebaa, mis dagegmvas mTlianad mas-
wavlebels vandobT.
116
luarsab bocvaZis `yvavilebis nadimi~, kiTxviTsityviani kiTxviTi winadadeba, intonacia (3)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ wakiTxulis gaazreba da daskvnebis gamotana
_ sametyvelo etiketis formebze dakvirveba
_ intonaciuri da punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ saganTSorisi kavSiri (saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba)
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ adgens gegmas
_ gadmoscems teqstis Sinaarss
_ akeTebs daskvnebs da asabuTebs Tavis azrs
_ qmnis ilustracias wakiTxulis mixedviT
_ wers
_ eufleba intonaciisa da punqtuaciis wesebs kiTxviTsityviani kiTxviTi
winadadebis magaliTze
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli moswavleebs acnobs gazafxulis
Tveebis qarTul saxelwodebebs (marti _ mirkani, aprili _ igrika, maisi _
vardobisTve), gairkveva, ratom hqvia maiss vardobisTve, romeli yvavilebi yva-
vis maisSi, ratom iTvleba vardi yvavilebis dedoflad...
2. teqstis kiTxva _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT, pauzebs
akeTebs iq, sadac TviTon CaTvlis saWirod; moswavleebs aZlevs saSualebas ga-
moTqvan da daasabuTon TavianTi mosazreba movlenebis Semdgomi ganviTarebis
Sesaxeb. gzadagza `sityvis salaros~ daxmarebiTa da moswavleTa aqtiuri
monawileobiT aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi. am sityvebis gamoye-
nebiT dgeba frazebi da winadadebebi. tardeba gamokrebiTi kiTxvac: moZebneT
da waikiTxeT is adgilebi, sadac aRwerilia: a) vardis mzadeba wveulebisaT-
vis; b) mSvenieri stumrebi; g) musikis momajadoebeli Zala... sruldeba dava-
leba #1. Cumi kiTxvisaTvis maswavlebeli klass aZlevs davalebas: moTxroba
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
117
dayon nawilebad da Seadginon Sinaarsis gadmosacemi gegma. SeiZleba gegmis
erT-erTi sakiTxi warmoadginon naxatis saxiTac (davaleba #2).
3. teqstis analizi _ moswavleebi ganmartaven, rodis xdeba nawarmoebSi
asaxuli moqmedeba (daasabuTon teqstidan), vin da vin arian nawarmoebis mTavari
gmirebi, maTi ra Tvisebebi Cans teqstSi, rogor afaseben TviTon am gmirebis
saqciels, Tu Cans nawarmoebSi mwerlis damokidebuleba am gmirebisadmi, ris
Tqma surs mwerals mkiTxvelisaTvis; rogor, ra saSualebebiT axerxebs igi
amas, xom ar gaixseneben Sesaferis andazas...
sruldeba testuri davaleba (swori pasuxebia: 1 g, 2 a).
4. teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmos-
cemen jer kiTxvebze pasuxiT, Semdeg ki winaswar Sedgenili gegmis mixedviT.
SeiZleba gegmis esa Tu is sakiTxi mivceT dasaxatavadac.
II. enobriv masalaze dakvirveba
intonaciasa da punqtuaciaze varjiSi _ maswavlebeli klass yuradRebas
amaxvilebinebs saxelmZRvaneloSi mocemul kiTxviT winadadebebze, sadac
kiTxviTi sityvebi gansxvavebuli SriftiTaa gamoyofili, da avarjiSebs maT
sworad warmoTqmaze (am dros udidesi mniSvneloba eniWeba Tavad maswavleb-lis nimuSs). avarjiSebs saxelmZRvaneloSi kiTxviTi winadadebebis moZebnasa
da wakiTxvaze (aq yvela kiTxviTi winadadeba kiTxviTsityviania, amitom maTi wakiTxvac erTgvarad xdeba _ xmas yvelgan kiTxviT sityvaze vumaRlebT). aqve sruldeba davaleba #3. rac Seexeba #4 davalebas, igi, kiTxvis niSnebis garda,
Seicavs moswavleTaTvis sasveni niSnebis xmarebis yvela cnobil SemTxvevas,
amdenad, igi SeiZleba gamoviyenoT smeniTi karnaxisTvisac.
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 6, III 8, III 9.
118
qeTevan WilaSvilis `qeTino~, kiTxviTsityviani kiTxviTiwinadadeba, TeatrTan dakavSirebuli Tematuri leqsika (2 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da analizi
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ TeatrTan dakavSirebuli Tematuri leqsikis gacnoba (saganTSorisi kav-Siri saxviTsa da gamoyenebiT xelovnebasTan)
_ punqtuaciasa da intonaciaze varjiSi
_ mxatvruli teqstis Sedgena
_ moswavle kiTxulobs da gaiazrebs mxatvrul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ wers
_ eufleba kiTxvis martiv strategiebs
_ qmnis mxatvrul teqsts
_ ecnoba TeatrTan dakavSirebul leqsikas da metyvelebaSi iyenebs mas
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli dafaze wers TeatrTan dakavSire-
bul leqsikur erTeulebs: speqtakli, scena, msaxiobi, roli, piesa... da moswav-
leebs avalebs gaixsenon, rasTan aris es sityvebi dakavSirebuli (TeatrTan),
msgavsi mniSvnelobis kidev romel sityvebs gaixseneben (SeiZleba Sedges gone-brivi ieriSis rukac)... ra ician Teatris Sesaxeb, Tu yofilan TeatrSi, romeli
sabavSvo speqtakli unaxavT...
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan
bolomde gamometyvelebiT, Semdeg moswavleebs akiTxebs nawil-nawil da mTe-
li klasis monawileobiT ixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi, sruldeba
davaleba #1 (pasuxebi: parterSi, speqtakli, scenaze, warmodgena). varjiSoben
rogorc xmamaRal, ise Cum kiTxvaSi; Cumi kiTxvisas teqsti iyofa nawilebad da
dgeba gegma (davaleba #3).
gairkveva, weliwadis romel dros xdeba nawarmoebSi aRwerili moqmedeba
(zamTarSi), Tu aris amis Sesaxeb miniSneba teqstSi (davaleba #2), ra STabeW-
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
119
dileba moaxdina qeTinoze speqtaklma (daasabuTon teqstidan), rogor afasebs Teatris TanamSromeli qeTinos gulmaviwyobas, ra uxaria mas; qeTinos ra
Tvisebebi Cans am moTxrobaSi; avtoris azriT, ratom ar gacivdeboda im Tov-
lian Rames qeTino; eTanxmebian Tu ara avtoris azrs... teqstis gaazrebisaTvis
sruldeba testuri davalebebi (pasuxebi 1b, 2b).
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss rogorc maswavleblis damxmare
kiTxvebis, ise winaswar Sedgenili gegmis mixedviT.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. Tematuri leqsikis amowera _ davaleba #4 (pasuxebi: parteri, scena, mayu-
rebeli, msaxiobi, speqtakli...).
2. arsebiTi saxelis raoba _ SeavseT krosvordi teqstSi gamoyenebuli ar-
sebiTi saxelebiT; saxelmZRvanelo, gv. 141, pasuxebi: qeTino, deda, sabani, pal-
to, feria, msaxiobi.
3. punqtuacia da intonacia _ moZebneT teqstSi kiTxviTsityviani kiTxviTi
winadadebebi da waikiTxeT xmamaRla (pasuxebi: sad xar aqamde? upaltood ra-
tom moxvedi? palto ra uyavi? Tqven vin brZandebiT?).
4. mxatvruli teqstis Seqmna saTaurisa da dasawyisis mixedviT (davaleba
#5).
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 6, III 7, III 9. III 10.
120
qeTevan WilaSvilis `rogor Sevasrule roli~, TeatrTandakavSirebuli Tematuri leqsika,
arakiTxviTsityviani kiTxviTi winadadeba (3 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba
_ Tematuri leqsikis daufleba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ punqtuaciuri da intonaciuri Cvevebis gamomuSaveba
_ sxvadasxva pirSi Txroba
_ martivi miznobrivi teqstis Seqmna _ Teatraluri afiSa (saganTSorisi
kavSiri _ saxviTi da gamoyenebiTi xelovneba)
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs
_ gadmoscems teqstis Sinaarss I-sa da III pirSi
_ ecnoba TeatrTan dakavSirebul Tematur leqsikas da metyvelebaSi iye-
nebs mas
_ eufleba intonaciisa da punqtuaciis Cvevebs
_ wers
_ adgens mxatvrul teqsts andazis mixedviT
I. teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ es masala faqtobrivad wina Temis gagrZelebaa,
amdenad, maswavlebelma Tavad unda gadawyvitos, rogor daakavSiros es ori
masala erTmaneTTan (Temis, Janrisa Tu avtoris mixedviT).
2. teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan
bolomde gamometyvelebiT (SeiZleba gaagrZelebinos moswavlesac), kiTxvis
procesSi aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi (moTave _ xelmZRvaneli, raime saqmis wamomwyebi; damaSoSmines _ damawynares, damamSvides; onavari _ celqi; mielaquca _ miefera...). yuradReba maxvildeba TeatrTan dakavSirebul
leqsikur erTeulebze. sruldeba davalebebi: #2 (pasuxebi: scena, parteri, re-
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
121
Jisori, moqmedeba, repeticia, msaxiobi, kulisebi, roli, afiSa) da #5 (pasuxebi:
warmodgena, reJisori, roli, afiSa, moqmedeba). moswavleebi teqstidan asaxeleben adgilebs, sadac aRwerilia: a) speqtak-
lisaTvis mzadeba; b) Tomas mRelvareba (davaleba #1); g) maTikosa da Tomas saubari; d) Tomas gaoceba... moswavleebi teqstidan asaxeleben moqmed pirebs
(davaleba #4) da zepirad mokled axasiaTeben maT, TavianT mosazrebas asab-
uTeben teqstidan.
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss jer I, xolo Semdeg _ III pirSi.
werilobiT asruleben davalebas #3.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. martivi miznobrivi teqstis Seqmna _ saxelmZRvaneloSi mocemuli nimuSis
mixedviT Seadginon da gaaformon afiSa romelime speqtaklisaTvis (davaleba
#6).
2. punqtuacia da intonacia _ sasurvelia, Tu am masalis gacnobamde moswav-
leebs gavaxsenebT zmnis raobas da saanalizod teqstidan davasaxelebinebT
ramdenime zmnas. dafaze iwereba ori winadadeba: erTi TxrobiTi (piesa maTikom
dawera.) da erTi kiTxviTi (piesa maTikom dawera?). moswavleebi akvirdebian ra
msgavseba (orive winadadeba erTsa da imave azrs gamoxatavs erTi da imave si-tyvebiT) da ra gansxvavebaa maT Soris (erTi maTgani TxrobiTia da mis bolos iwereba wertili, meore ki kiTxviTia da mis bolos kiTxvis niSani iwereba; gan-sxvavebaa intonaciaSic). gairkveva, rom kiTxviTi winadadeba amjerad kiTxviT
sityvas ar Seicavs da xmas zmnaze (dawera) vumaRlebT. vavarjiSebT amgvari
winadadebebis marTebuli intonaciiT warmoTqmaze, am dros gansakuTrebiT
didi mniSvneloba eniWeba maswavleblis nimuSs. moswavleebi teqstSi eZeben
kiTxviT winadadebebs da akvirdebian, ra gansxvavebaa kiTxviTsityviani (Cemgan ra gindaT? scenaze rogor unda vicurao?) da arakiTxviTsityviani kiTxviTi
winadadebis (zegamde movaswreb rolis swavlas?) warmoTqmaSi.
Sedegebis kodi: III 2, III 5, III 7, III 8, III 9, III 10, III 11.
`waikiTxe TviTon~ _ `norC xelovanTa klubi~ (`wignis samyaro~, X Tema).
122
mark tvenis `moxerxebuli tomi~ (nawyveti `tom soieris Tavga-dasavlidan~), frazeologizmebi, intonacia, punqtuacia (2 sT)
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ literaturuli personaJebis martivad daxasiaTeba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ frazeologizmebze (idiomebze) dakvirveba_ punqtuaciasa da intonaciaze varjiSi (kiTxviTi da Zaxilis winadade-
bebi)
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs mxatvrul teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ gamoxatavs sakuTar damokidebulebas da asabuTebs Tavis azrs
_ martivad axasiaTebs literaturul personaJebs
_ varjiSobs punqtuaciasa da intonaciaSi
_ wers
I teqstze muSaoba
1. kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass uCvenebs mark tvenis wigns
`tom soieris Tavgadasavali~, moswavleebs acnobs nawarmoebis mTavar gmirs,
romlis saxelsac atarebs wigni; Semdeg ki ukiTxavs nawyvets.
2. teqstis kiTxva da analizi _ teqsts nawil-nawil kiTxuloben moswav-
leebi da gzadagza xsnian gaugebar sityvebsa da gamoTqmebs, yuradReba gan-
sakuTrebiT maxvildeba personaJTa araqarTul saxelebze (tomi, beni, bili,
joni, jimi, deida poli), aixsneba, ratom aqvT maT aseTi saxelebi, ra Cans
aqedan (nawarmoebSi aRwerili ambavi CvenSi ar xdeba), aixsneba idiomaturi ga-moTqmebi: mwuxareba daeufla _ Sewuxda, cxel oflSi iwureboda _ Sromobda, cas eweoda sixarulisagan _ Zalze uxaroda, Tvals adevnebda _ uyurebda, azri mouvida _ gaifiqra, sacinlad aigdo _ dascina... teqstis gaazrebisaT-
vis sruldeba davalebebi #1, #2, #3 da #4, aseve testuri davaleba (swori
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
123
pasuxia b). moswavleebi martivad axasiaTeben personaJebs, ixseneben saTanado
andazebs, asabuTeben TavianT azrs.
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss jer kiTxvebze pasuxiT, Semdeg
ki _ gabmuli TxrobiT, yuradReba maxvildeba logikuri Tanmimdevrobis dacv-
asa da dialoguri formebis perifrazze.
II. enobriv masalaze dakvirveba
1. mxatvruli teqstis Sedgena mocemuli andazis mixedviT (davaleba #5) _
es davaleba SeiZleba gamoviyenoT jgufuri muSaobisTvisac. TiToeuli jgufi
warmoadgens sakuTar variants, romelic klasSive fasdeba moswavleTa mier.
2. intonaciasa da punqtuaciaze varjiSi _ moswavleebi teqstSi eZeben
kiTxviT winadadebebs da kiTxuloben saTanado intonaciiT; asabuTeben, ra-
tom umaRleben xmas konkretul sityvaze; aseve eZeben da xmamaRla, saTanado
emociiT kiTxuloben Zaxilis winadadebebs, ganmartaven mocemul SemTxvevaSi
ra emocias gamoxatavs es winadadeba). amave mizans emsaxureba davaleba #6 _
dausvi winadadebas ramdenime kiTxva da waikiTxe saTanado intonaciiT (vin
tkbeboda Tavisi namuSevris cqeriT? ris cqeriT tkbeboda tomi? ras Svreboda
tomi? visi namuSevris cqeriT tkbeboda tomi? riT tkbeboda tomi? tomi Tavisi
namuSevris cqeriT tkbeboda?..).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 6, III 9.
124
gakveTilis masala: giorgi profesias irCevs – i. taliaSvilis mixedviT; kiTxviTi winadadeba (gameoreba),
dialogze dakvirveba (2 saaTi)
_ teqstis kiTxva da analizi
_ mesame pirSi Txroba
_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ profesiebis gacnoba
_ dialogze dakvirveba
_ Txzulebis weris daufleba
_ martivi intonaciur-punqtuaciur-orTografiuli Cvevebis formireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ TxrobiT gadmoscems Sinaarss mesame pirSi
_ akvirdeba teqstSi mocemul dialogebs
_ ecnoba sxvadasxva profesias
_ akeTebs daskvnebs, asabuTebs Tavis azrs
_ akvirdeba sityvaTwarmoqmnis martiv SemTxvevebs
_ wers
I gakveTili
a) kiTxvisaTvis mzadeba (7-8 wuTi)
maswavlebeli klass yofs sam jgufad (jgufebSi muSaoba) da TiToeul
jgufs aZlevs davalebas, gaixsenon romel profesiebs icnoben; aqve ganumar-
tavs: profesia _ adamianis ZiriTadi saqmianoba, specialoba. mosafiqreblad
eZlevaT 3-4 wuTi.
pasuxebis mosmenis Semdeg klasis aqtiuri monawileobiTa da maswavleblis
daxmarebiT ivseba `gonebrivi ieriSis~ ruka:
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
125
aqve maswavlebeli arkvevs, ra ician moswavleebma maT mier dasaxelebuli
TiToeuli profesiis Sesaxeb; romeli profesia ufro moswonT da ratom; ra
profesiis arian maTi mSoblebi; TviT romeli profesiis arCevas apireben...
b) teqstis kiTxva (15 wT)
teqstis saTauris _ ̀ giorgi profesias irCevs~ _ gacnobisas maswavlebeli
klass aZlevs davalebas: _ Tqveni azriT, ra profesias airCevs giorgi? if-
iqreT da teqstis wakiTxvis Semdeg gviTxariT, daemTxva Tu ara Tqveni varaudi
giorgis arCevans.
maswavlebeli teqsts kiTxulobs Tavidan bolomde gamometyvelebiT. maswav-
leblis nimuSs gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba, radgan teqsti dialogis
formisaa, Seicavs rogorc kiTxviTsityvian, aseve arakiTxviTsityvian kiTxviT
winadadebebs. avarjiSebs moswavleebs teqstis kiTxvaSi. leqsikuri analizis
mizniT, moswavleebi teqsts kiTxuloben nawil-nawil, eZeben gaugebar sityveb-
sa da gamoTqmebs, cdiloben maT axsnas konteqstis mixedviT, saWiroebis SemTx-
vevaSi exmareba maswavlebeli. aixsneba sityvebi da gamoTqmebi:
agronomi _ soflis meurneobis specialisti
mezvre _ zvris (venaxis) momvleli da mcveli
zvari _ didi venaxi
bewvis xidi _ Znelad gadasalaxavi ram, romelic did sifrTxilesa da da-
kvirvebas moiTxovs (bewvi _ erTi Tmis Reri, anu balani; erTi bewva _ Zalian
patara, erTi cicqna; bewvisodena _ Zalian mcire ram; bewvze gadarCena _ Zlivs
gadarCena).
gamokrebiTi kiTxva: maswavlebeli dasvams faqtebze orientirebul kiTx-
vebs. moswavleebi pasuxebs teqstSi amoikiTxaven:
_ pirvelad ras SeekiTxa giorgi bebias?
(`bebo, miTxari, romeli profesiis arCevas apireb cxovrebaSi?~)_ ra upasuxa bebom?
(`me ukve arCeuli maqvs, axla Seni rigia~)._ ram daafiqra giorgi?
profesiebi
mocekvave
arqiteqtori
agronomi
inJineri
mxatvari
eqimi
maswavlebeli
ekonomisti
musikosi
iuristi
126
(`ar vici, visi profesia avirCio: papis, mamis Tu dedis?~)_ ra pasuxi miiRo giorgim bebosagan?
(`yvelas profesia kargia, magram sakuTari gziT siaruli yvelafers sjo-bia~).
_ bewvis xidze gasasvlelad ra darigeba misca bebom giorgis?
(`_ iswavli _ gaxval, ar iswavli _ Cavardebi~)._ bebiis sityvebiT, ras mogvcems codna?
(`muSaobas SegaCvevs, kaci gamoxval, sofels gamoadgebi~)._ ras akeTebs andro Zia?
(`andro Zia soflis Tavkacia, xelmZRvaneli).moswavleebi msjeloben, romeli profesiis arCeva uwinaswarmetyveles
giorgis, daemTxva Tu ara maTi varaudi giorgis arCevans.
g) teqstis analizi (15 wuTi)
maswavlebeli svams ufro mniSvnelovan kiTxvebs (analizsa da sinTezze orientirebuls). moswavlem Tavad unda SeZlos wakiTxulis analizi da saTa-
nado pasuxis mofiqreba:
_ ratom dafiqrda giorgi profesiis arCevaze?_ rogor gesmiT sityvebi: `sakuTari gziT siaruli yvelafers sjobia~?_ ra profesiebia CamoTvlili moTxrobaSi?_ Tqveni azriT, romelia maT Soris yvelaze saWiro? yvelaze sapatio?
Tqven romel profesiebs daumatebdiT?_ romeli profesiis arCeva gadawyvita giorgim?_ rogor fiqrobT, xom ar Secda igi?asruleben weriT samuSaos davaleba #1 (aqtivobebis rveuli) _ amowereT
teqstidan is adgili, sadac saubaria:
a) soflisaTvis saWiro profesiebze;b) giorgis mSoblebis profesiaze;g) giorgis arCevanze.(pasuxebia: a) muSa, mxvnel-mTesveli, mwyemsi, mezvre, monadire, agronomi,
maswavlebeli;b) giorgis mama da papa agronomebi arian, deda da bebia ki _ pedagogebi.g) giorgim airCia soflis Tavkacoba, xelmZRvaneloba.
d) Sejameba (3-4 wuTi)
moswavleebi ajameben ra gaiges axali am gakveTilze (gaecnen sxvadasxva profesias, _ cxovrebaSi sakuTari gziT siaruli yvelafers sjobia, dafiqrd-nen TavianT momaval profesiaze...), erTmaneTs uziareben TavianT STabeWdile-
bebs.
e) Sefaseba (2 wuTi)
gakveTilis bolos maswavlebeli klasTan erTad afasebs ramdenime moswav-
les. Sefasebisas iTvaliswinebs Semdeg parametrebs:
127
_ praqtikuli muSaoba (organizebuloba, SemoqmedebiToba, masalis floba)
_ 40%; msjeloba klasSi (aqtiuroba, individualuri da jgufuri muSaoba).
kiTxvebze pasuxebis gacema _ 35% prezentacia (sakuTari azris dasabuTeba,
koreqtuloba) _ 25%.
v) saSinao davaleba (2 wuTi)
`giorgi profesias irCevs~ _ kiTxviT. teqstSi moniSnon is adgilebi, rom-
lebmac yvelaze metad daafiqraT.
weriTi samuSao: davaleba 2. (aqtivobebis rveuli) moTxrobis mixedviT
dawere `elene bebos rCeva~.
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 6, III 9.
II gakveTili
a) teqstis kiTxva (10 wuTi)
moswavleebi xmamaRla kiTxuloben teqsts, yuradReba maxvildeba swori
da gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevaze (tempi, pauza, maxvili, intonacia). gansa-kuTrebuli aqcenti keTdeba kiTxviTsityviani kiTxviTi winadadebebis wakiTx-
vaze (romeli profesiis arCevas apirebT cxovrebaSi?~ ̀ Tu viswavli da gaval,
ras miviReb?~ `codna ras momcems?~ `sofels rom gamovadge, vin unda viyo?~
`Cveni andro Zia raRas mikeTebs?~).
teqsti dialogis, saubris formiTaa gadmocemuli.
_ ramdeni adamianis saubaria teqstSi? (ori adamianis: giorgisa da elene bebiasi).
_ ZiriTadad vin svams SekiTxvebs? (giorgi), vin pasuxobs? (elene bebia). amoikiTxaven romelma adgilma daaintresaT da ratom? (savaraudo pasuxebi:
`sakuTari gziT siaruli yvelafers sjobia~, `gaval bewvis xidze? _ iswavli _ gaxval, ar iswavli _ Cavardebi~. `codna ras momcems? _ muSaobas SegaCvevs, kaci gamoxval, sofels gamoadgebi~...)
warimarTeba rolebad kiTxva: mTxrobeli, giorgi, elene bebo.
b) teqstis Sinaarsis gadmocema (10 wuTi)
moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer maswavleblis damxmare
kiTxvebis saSualebiT:
_ ra amoikiTxa giorgim gazeTSi?_ ris Sesaxeb gaimarTa saubari giorgisa da elene bebos Soris?_ ra darigeba misca elene bebom giorgis?_ ra SekiTxva dasva giorgim?_ ra upasuxa bebiam?_ bewvis xidze gasavlelad ra rCeva misca bebom?_ ras aZlevs codna adamians?
128
_ romeli profesiebia saWiro soflisaTvis?_ romeli profesia airCia giorgim?Semdeg ki _ gabmul TxrobiT Sinaarss gadmoscemen mesame pirSi.
g) wakiTxulis gaazreba (10 wuTi)
_ Tqveni azriT, ra igulisxmeba `bewvis xidSi~?
(didi ram gasaWiri, Znelad dasaZlevi, Znelad gadasalaxavi ram)._ ras uwodebs mwerali `bewvis xids?~
(profesiis miRebisaken mimavali Znelad saval gzas)._ rodis gaivlis adamiani warmatebiT am `bewvis xids?~
(Tu bevrs iSromebs, bejiTad iswavlis)._ ras miiReb swavliT? (codnas)_ romeli gamonaTqvamebi gagaxsendaT codnaze?
`codna sinaTlea~, ̀ codna Tan dasdevs mcodnelsa~, ̀ codna yvelaze Zvirfa-
si nayofia~, `codnaze ukeTesi cisqveSeTSi araferia~. gaixseneben Seswavlil zRapars `yvelaze Zvirfasi nayofi~; gaixseneben agreTve a. wereTlis strofs:
`swavla wyaroa cxovrebis,sibrZne _ misi nakaduli,da nayofi maTi erTad -Sveba, lxena, sixaruli~ (a. wereTeli)
_ Tqveni azriT, ratom aris naxsenebi moTxrobaSi zRaprebis wigni? (imi-
tom, rom qarTul xalxur zRaprebSia ase: marcxniv waxval _ ver dabrundebi,
marjvniv waxval _ an dabrundebi, an ara; pirdapir waxval _ aucileblad da-
brundebi).
Seasruleben saxelmZRvaneloSi (gv. 150) mocemul davalebas: _ ra moferebi-
Ti saxeliT mimarTavs bebo giorgis? (xuTkunWula) _ ratom? (Seadara qarTuli
xalxuri zRapris gmirs xuTkunWulas _ dakvirvebulobisa da moxerxebulobis
gamo) _ qarTuli zRaprebis romel gmirebs daasaxelebT? (komble, nacarqeq-ia, asfurcela...), _ rogor adamians SeiZleba vuwodoT `nacarqeqia~? (zarmac, uqnara, magram moxerxebul da gamWriax adamians), asfurcela? (Roniers, uSi-Sars, moxerxebuls).
Catardeba didaqtikuri TamaSi ̀ aba gamoicani~. TiToeul jgufs daurigde-
ba baraTi, romelzec mocemuli miniSnebebis mixedviT unda gamoicnon, ra pro-
fesiazea saubari. gaimarjvebs is jgufi, romelic sworad da ufro swrafad
Seasrulebs davalebas:
baraTi #1
pirovneba, romelic avadmyofebs mkurnalobs.... (eqimi)nagebobaTa damproeqtebeli... (arqiteqtori)fexsacmlis mkeravi an SemkeTebeli ... (xarazi)vinc xnavs miwas.... (mxvneli)
129
adamiani, romelic saqonels mwyemsavs ... (mwyemsi)
baraTi #2
pirovneba, romelic skolaSi aswavlis ... (maswavlebeli)
samarTlis dargis specialisti ... (iuristi)vinc nadirobas misdevs ... (monadire)vinc Tesavs ... (mTesveli)
vinc Senobebs agebs ... (inJineri, mSenebeli)
baraTi #3
soflis meurneobis specialisti .... (agronomi)musikis specialisti .... (musikosi)vinc tansacmels keravs .... (mkeravi)venaxis (zvris) momvleli, mcveli ... (mevenaxe, mezvre)ekonomikis dargis specialisti ... (ekonomisti)
asruleben `aqtivobebis rveulSi~ me-4 davalebas: dausviT Tqvens amxanags
SekiTxvebi misTvis sasurveli profesiis Sesaxeb, Tqven ki mis kiTxvebs upa-
suxeT.
d) orTografiasa da punqtuaciaze varjiSi (8 wuTi)
_ amoiwereT teqstidan rTuli sityvebi. rogor iwereba es sityvebi _ de-
fisiT Tu defisis gareSe? ratom? _ davaleba #5, pasuxebi: mama-papa, deda-bebia,
mxvnel-mTesveli,\ (iwereba defisiT, radganc aq da kavSiris Casma SeiZleba:
mama da papa, deda da bebia, mxvneli da mTesveli); xelmZRvaneli, winamZRoli,
Tavkaci, xuTkunWula (iwereba erTad, radganac sityvaSi da kavSiri ar Cais-
mis).
_ dasviT sasveni niSnebi _ davaleba #6. `aqtivobebis rveuli~. pasuxebi:
`elene bebom giorgis CamouTvala qveynisaTvis saWiro mravali profesia: mevenaxis, muSis, pedagogis, agronomis. giorgis arc erTi es profesia ar moe-wona. mas soflis Tavkacoba surda. amisaTvis ki codnis SeZena da bewvis xidze gasvlaa saWiro. gaivlis giorgi bewvis xids? Tqven rogor fiqrobT? sofels xom xelmZRvanelic sWirdeba!
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
v) saSinao davaleba (2 wuTi) _ giorgi profesias irCevs _ TxrobiT. dasaw-
erad: romel profesias avirCevdi (davaleba #2. `aqtivobebis rveuli~).
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 5, III 8, III 10.
130
`dakarguli dRe~ i. taliaSvilis mixedviT; marcvali (gameoreba). kuTvnilebiTi nacvalsaxelebis: misi, Tavisi – metyvelebaSi
sworad gamoyeneba (praqtikulad) (3 saaTi).
_ literaturuli teqstis kiTxva da analizi
_ azrovnebis ganviTareba _ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ Seswavlil literaturul nawarmoebebs Soris paralelis gavleba
_ moqmed pirTa daxasiaTebis elementaruli Cvevis daufleba. gegmaze mu-
Saoba.
_ kuTvnilebiTi nacvalsaxelebis: Tavisi, misi _ metyvelebaSi sworad gamo-
yeneba
_ orToepiasa da orTografiaze muSaoba.
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ wers, gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ avlebs paralels Seswavlil nawarmoebTa Soris
_ axasiaTebs moqmed pirebs, asabuTebs TiToeul Tvisebas
_ yofs nawarmoebs suraTebad da asaTaurebs
_ varjiSobs sityvaTa damarcvlasa da gadatanaze
_ winadadebaSi aRadgens gamotovebul nacvalsaxelebs: Tavisi, misi_ varjiSobs sityvaTa orToepiasa da orTografiaze.
I gakveTili
a) kiTxvisaTvis mzadeba (8 wuTi):
maswavlebeli klass Seaxsenebs citatas: ̀ aba, warTmeuli drois dabruneba sinje! ginda naSromi wagirTmevia, ginda saqmisgan mogicdenia, Se ybedo, Se yaCaRo, Sena!~ arkveven romeli Seswavlili nawarmoebidanaa igi (Wabua amireji-bis ̀ drois fasi~). romel gmirs ekuTvnis es sityvebi? (Tagvs), visi misamarTiT
Tqva? (WriWinas). gaixseneben, rogor daakargvina WriWinam ciyvs mTeli dRe
uqmad, amasTan, rogor miayena man Seuracxyofa Tagvsac. msjeloben da gamo-
xataven TavianT azrs Tagunas sityvebze. amis Semdeg arkveven: ra aris ̀ dakar-
guli dRe~? (usaqmod gatarebuli dRe), rodis vkargavT dros? (roca arafers vakeTebT), rogor SeiZleba misi anazRaureba? (bejiTi SromiT).
miznebi
aqtivobebi
gakveTilebis masala
131
maswavlebeli klass mimarTavs: dRes Tqven gaecnobiT axal moTxrobas ̀ da-
karguli dRe~, daakvirdiT, ratom gavixseneT Seswavlili moTxroba `drois
fasi~, ra msgavseba da ra gansxvavebaa am or moTxrobas Soris.
b) teqstis kiTxva (17 wuTi)
teqsts kiTxuloben pauzebiT. maswavlebeli teqsts kiTxulobs pirvel pau-
zamde (`...rom avTo Sexvda~). moswavleebs usvams kiTxvas: Tqveni varaudiT, dae-
xmareboda Tu ara avTo megobars dakarguli dRis moZebnaSi?
moswavleTa alternatiuli pasuxebis mosmenis Semdeg maswavlebeli ga-
nagrZobs kiTxvas meore pauzamde (`...Zia andro SemoxvdaT~) da mimarTavs
klass:
_ gamarTlda Tu ara Tqveni varaudi? ratom?
erTmaneTs adareben moswavleTa mier SemoTavazebul variantebsa da teqs-
tis versias. maswavlebeli moswavleebs kvlav usvams kiTxvas:
_ Tqveni azriT, rogor moiqceoda andro Zia?
moswavleTa pasuxebis mosmenis Semdeg kvlav ganagrZobs kiTxvas maswavle-
beli mesame pauzamde (`...wamodiT da mogexmarebiT~) da kvlav adareben erTma-
neTs moswavleTa da teqstis versiebs., aseTive muSaoba gagrZeldeba Semdegac
_ meoTxe pauza (`...kmayofili dabrunda giorgi Sin~). mexuTe pauza _ bolomde.
amis Semdeg iwyeba teqstis nawil-nawil kiTxva moswavleTa mier da uc-
nobi sityvebisa da gamoTqmebis axsna. moswavleebi asaxeleben ucnob sityvebs
da TviTonve xsnian. maswavlebeli exmareba sityvaTa ganmartebis dazusteba-
Si. aixsneba sityvebi da gamoTqmebi: Tadarigis daWera _ winaswar momzadeba
raimesTvis; baRs bdRviri adines _ aq: sul gakrifes; daCira _ Ciri gaakeTa;
Sara _ soflis ganieri gza.
aqve moswavleTa mier moxdeba ucnobi sityvebisa da gamoTqmebis gaTvalsaC-
inoeba _ sxvadasxva winadadebaSi maTi gamoyeneba.
Catardeba gamokrebiTi kiTxva. maswavleblis davalebiT moswavleebi amoi-
kiTxaven adgilebs, saidanac Cans: a) dedis wuxili; b) dakarguli drois Zebna;
g) Zia androsTan Sexvedra; d) dakarguli drois povna; e) dakarguli drois
mosagonari.
g) orToepiasa da orTografiaze muSaoba (5 wuTi)
_ nawil-nawil kiTxvis dros yuradReba maxvildeba Znelad dasawer da
warmosaTqmel sityvebze: usaqmod (usaqmoT), dakarguli (dakarquli), Seecoda
(Secoda), gavaxarebo (gavaxarefo), Sexvda (SexvTa), waiRo (weiRo), gaverTobiTo
(gaverTofiTo), SemoxvdaT (SemoxvTaT), erTad (erTaT), baRSi (baxSi) mosakre-
fad (mosakrefaT), ubeebi (ubebi).
(SeiZleba SecdomiT dawerili sityvebi baraTebiT davurigoT TiToeul jgufs da gaasworon teqstis gamoyenebiT).
132
d) wakiTxulis gaazreba (8 wuTi)
gairkveva ra aris am moTxrobaSi mTavari (mTavaria icode drois fasi, uq-mad ar unda dakargo dro. dakarguli drois anazRaureba SeiZleba bejiTi, dauRalavi SromiT).
_ msjeloben, ra msgavseba da gansxvavebaa axlad Seswavlil masalas ̀ dak-
arguli dRe~, _ da adre Seswavlil moTxrobas _ ̀ drois fass~ _ Soris (msgav-
sebaa: orive moTxrobaSi gamoTqmulia wuxili drois usaqmod dakargvis gamo,
dakarguli drois anazRaureba SeiZleba mxolod SromiT. gansxvavebaa: ̀ dakar-
gul dReSi~ giorgim Tavisi usaqmurobiT dakarga dro _ mizezi TviT giorgia.
`drois fasSi~ ciyvi saqmes moscda, mTeli dRe uqmad dakarga WriWinas stum-
robis gamo _ mizezi TviT ciyvi ki ara, WriWinaa.
amasTan, giorgim Tavisive SromiT imave dRes ainazRaura dakarguli dRe,
xolo `drois fasSi~ WriWinas ar aunazRaurebia dakarguli dro.
testebze muSaoba _ (aqtivobebis rveuli) am moTxrobis mixedviT, rogor
ainazRaura giorgim dakarguli dro?
a) TamaSiT, b) SromiT, g) swavliT.
(pasuxia: b)
v) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
z) saSinao davaleba (2 wuTi) _ dakarguli dRe.
weriTi samuSao: davaleba #1 (kiTxvebze pasuxi).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 6, III 7, III 9.
II gakveTili
a) teqstis kiTxva (13 wuTi)
moswavleebi varjiSoben xmamaRal kiTxvaSi. yuradReba maxvildeba swori,
Segnebuli, swrafi da gamometyvelebiTi kiTxvis mxareebze _ gansakuTrebiT
kiTxviTi da Zaxilis winadadebis sworad wakiTxvaze. sasurvelia rolebad
kiTxvac: deda, giorgi, mzia, avTo, avtori (avtoris sityvebis wakiTxvaSi Sei-Zleba ramdenime moswavle CavrToT). maswavleblis davalebiT moswavleebi te-
qstidan kiTxuloben im adgilebs, sadac dialogia (saubaria) gadmocemuli.
arkveven ramdeni aseTi adgilia teqstSi (aris ori adgili: pirveli _ `e, sad
mibrZandebi? .. Tu ar gezareba wamodi. meore _ `saiT gagiweviaT bavSvebo? ...
wamodiT da mogvexmareT~). ramdeni adamianis saubaria gadmocemuli? (pirvelSi
_ ori adamianis: giorgisa da avTosi, meoreSi ramdenimesi _ Zia androsa da
bavSvebis).
133
b) teqstis Sinaarsis gadmocema (16 wuTi)
maswavleblis mier dasmuli kiTxvebis (II-III-IV done) saSualebiT gadmosce-
men teqstis Sinaarss:
_ ras wuxda giorgis deda?_ rogor gadawyvita giorgim dakarguli dRis moZebna?_ rogor ipova giorgim dakarguli dRe? vin daexmara mas? rogor?_ ratom Seaqo giorgi dedam?
msjeloben, swori iyo Tu ara giorgis gadawyvetileba. axasiaTeben giorgis.
afaseben avTos, mziasa da sxva amxanagebis saqciels. aq SeiZleba klasi orad
gaiyos, erTgvari diskusiac gaimarTos, mxareebma unda mousminon erTmaneTs da
SeZlon TavianTi azris Camoyalibeba.
amasTanave daafiqsiron ori ram, rac yvelaze metad moewonaT; erTi ram,
ramac yvelaze metad daafiqraT.
asruleben `aqtivobebis rveulSi~ moTavsebul #2 da #4 davalebebs.
g) enobriv masalaze dakvirveba (7 wuTi)
_ intonaciaze muSaoba: amoikiTxaven moTxrobaSi kiTxvisa da Zaxilis wina-
dadebebs. yuradReba maxvildeba maT intonaciasa da punqtuaciaze.
_ teqstSi akvirdebian Tavazianobis gamomxatvel formebs _ mobrZandi, Ses-
Tavaza _ asaxeleben sxva msgavs formebs (gaxlavs, brZandebi, brZanebs, dab-rZandi, geaxeli, miirTvi, miarTva (wauRo, miutana), saubroben, ra SemTxvevaSi
iyeneben maT.
d) orTografiaze varjiSi (2 wuTi) _ daimaxsovre rogor iwereba: mzesumzi-
ra, gzajvaredini, muSaxeli. am sityvebis gamoyenebiT adgenen winadadebebs.
e) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
v) saSinao davaleba (2 wuTi). ̀ dakarguli dRe~ _ TxrobiT. weriTi samuSao
_ davaleba #3 (aqtivobebis rveuli) _ dedis sixaruli.
Sedegebis kodi: III 1, III 3, III 5, III 9.
134
III gakveTili
a) teqstis Sinaarsis gadmocema da analizi (18 wuTi)
moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss. varjiSoben TxrobaSi, gabmul
metyvelebaSi, yuradReba eqceva faqtebis logikuri TanmimdevrobiT gadmoce-
mas, orToepiasa da orTografias, yofen teqsts calkeul monakveTebad (su-
raTebad) da urCeven saTaurs TiToeul maTgans (jgufebSi muSaoba). gegma daax-
loebiT aseT saxes miiRebs:
1. dakarguli dRis saZebrad wasvla;
2. amxanagebTan Sexvedra;
3. Zia sandrosTan gasaubreba;
4. vaSlis krefa;
5. dedis gaxareba.
gegma daiwereba dafaze. moswavleebi gadmoscemen TiToeuli monakveTis Si-
naarss mesame pirSi.teqstis saanalizod moswavleebi (jgufebSi an wyvilebSi muSaoba) erTma-
neTs dausvamen SekiTxvebs misTvis sasurveli sakiTxis Sesaxeb da upasuxeben kidec. aq erTgvari Sejibric SeiZleba gaimarTos, rac SeiZleba meti da Rire-buli kiTxva dasvan.
b) enobriv masalaze dakvirveba (10 wuTi) sagangebo yuradReba mieqceva Tavisi da misi nacvalsaxelebis xmarebas me-
tyvelebaSi, radganac xSiria uzustobebi maTi gamoyenebisas. miznobrivad Ser-Ceuli nimuSebis analiziT moswavleebs praqtikulad unda gavagebinoT Tavisi da misi nacvalsaxelTa funqcia. Tavisi gviCvenebs, rom is sagani, romelsac es nacvalsaxeli ukavSirdeba, moqmedi pirisaa. xolo misi gviCvenebs, rom sagani, romelsac is ukavSirdeba, sxvisia, e.i. misi miuTiTebs sxvaze, gareSeze.
Sesruldeba aqtivobebis rveulSi me-5 davaleba _ CasviT gamotovebuli si-tyva (`Tavisi an misi~) _ pirvel da meore winadadebaSi Caismeba ̀ Tavisi~, mesame winadadebaSi ki _ `misi~.
_ sityvis damarcvla da gadatana: moswavleebi teqstidan amoikiTxaven si-tyvebs, romlebic ar gadaitaneba, asabuTeben ratom ar gadaitaneba es sityvebi: dRe, rom, eh, ra, vin, am, dros, ise, da, dRes, dRis, saxls. arc, ki, sad, ise, Tu, ar, es, aris, Tan, dols, mec, ubans, mzia, iq, sxva, gia, oRond, xarT, sul, baRs, Sin, dRe, xis, Tqva.
g) antonimebze muSaoba (4 wuTi) _ TiToeul jgufs daurigdeba baraTi. masze mocemul sityvebs unda mouZebnon da miuweron sapirispiro sityva (an-tonimi) teqstidan:
I jgufinapovni _ (dakarguli)diliT _ (saRamoTi)Caawyo _ (amoyara)
135
II jgufiipova _ (dakarga)daucariela _ (auvso)Rame _ (dRe)
III jguficudi _ kargiZneli _ advilidasvenebuli _ daRlili
d) gakveTilis Sejameba da Sefaseba (5 wuTi)
e) saSinao davaleba (3 wuTi) dakarguli dRe _ TxrobiT.davaleba #6 (aqtivobebis rveuli). daasrule zmnebi (zmnebi ase dasrul-
deba: a) TamaSobda; b) muSaobdnen, g) mxiarulobda da erToboda, d) ucqerd-
nen.
Sedegebis kodi: III 3, III 6, III 7, III 10.
136
nino bezaraSvilis `didi tyuili”, frazeologizmebi,praqtikuli stilistikis sakiTxebi (2sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba (teqstis dayofa azrobrivad dasrulebul monakveTebad, gegmis Sedgena, miTiTebuli adgilis moZebna, per-sonaJTa martivi daxasiaTeba...)
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ gabmuli Txroba
_ praqtikuli stilistikis sakiTxebis daufleba (kuTvnilebiTi nacval-
saxelebi: avisi, misi; ori martivi winadadebisgan rTuli Tanwyobili wina-
dadebis miReba _ praqtikulad, terminebis gareSe)_ Seswavlili metyvelebis nawilebis ganmeoreba
_ moswavle kiTxulobs da gaiazrebs mxatvrul teqsts
_ martivad axasiaTebs moqmed pirebs, akeTebs daskvnebs
_ asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ wers
_ eufleba axal leqsikur erTeulebsa da idiomatur gamoTqmebs
_ varjiSobs praqtikul stilistikaSi
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klasis winaSe svams problemas:
ra aris tyuili, arsebobs Tu ara `sasargeblo~ tyuili, TviTon Tu uTqvamT
aseTi tyuili, Tu unaniaT misi Tqma da ratom... am dros SeiZleba gamoviyenoT
`gonebrivi ieriSis~ rukac.
b) teqstis kiTxva da analizi _ maswavlebeli teqsts kiTxulobs pauzebiT:
I pauza _ ̀ erTxel biWs uTxra~; II pauza _ ̀ rogorc damarige, ise moviqcevi~, III
pauza _ ̀ karga xans ifiqra da Tqva~... kiTxvis procesSi aixsneba gaugebari si-
tyvebi da gamoTqmebic. amis Semdeg teqsts kiTxuloben moswavleebi, gamoiyene-
ba kiTxvis orive saxe: xmamaRali da Cumi. Cumis kiTxvisas moswavleebs eZlevaT
davaleba _ moZebnon teqstSi miTiTebuli adgilebi da amoweron (davaleba #1);
dayon teqsti calkeul nawilebad da daasaTauron (davaleba #2).
miznebi
gakveTilebis masala
aqtivobebi
137
gairkveva, ras uwodebs mwerali `saSinel Cveulebas~, ratom uwodebs igi
tyuils ̀ saSinel Cveulebas~, adamianis romeli uaryofiTi Tvisebebi SeiZleba
CavTvaloT kidev `saSinel Cveulebad”; ratom hqvia nawarmoebs `didi tyui-
li~; ra xerxiT SeZlo papam Tavisi matyuara SviliSvilis gamosworeba; ro-
gor afaseben papis moqmedebas; Tu Cans nawarmoebSi mwerlis damokidebuleba
momxdari ambisadmi (daasabuTon teqstidan)... ra moswonT am moTxrobaSi, ra
ar moswonT, ras Secvlidnen; rogor Seicvala biWi erTi wlis ganmavlobaSi
(rogoria igi moTxrobis dasawyisSi, rogoria nawarmoebis dasasruls, ram
Secvala igi _ davaleba #4)... saTauris mixedviT moswavleebi adgenen teqsts
`jildo tyuilisaTvis~ (davaleba #3).
g) teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss
jer nawil-nawil, Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT.
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) idiomebze dakvirveba _ saxelmZRvanelos gv. 154, TqviT erTi sityviT: enas kbili daaWira _ gaCumda, ena Cauvarda _ gaCumda, ena amoidga _ alaparakda.
b) Seswavlili metyvelebis nawilebis gameoreba, Tavisebur (mwkrivSi mona-
cvle) zmnebze dakvirveba _ saxelmZRvanelos gv. 154.
g) praqtikuli stilistikis sakiTxebze muSaoba _ kuTvnilebiTi nacvalsax-
elebi: Tavisi/misi (davaleba #5, pasuxebi: a. Tavisi, b. Tavisma, g. misi).
damatebiTi informacia maswavleblisaTvis: kuTvnilebiTi nacvalsaxelebi: Tavisi da misi _ orive gamoxatavs mesame piris kuTvnilebas, magram sxvadasxva-gvarad: Tu sagani moqmedi piris kuTvnilebaa, iTqmis Tavisi,xolo Tu sxvisi _ misi.
d) ori martivi winadadebis gaerTianeba rTul Tanwyobil winadadebad
(davaleba #6).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 6, III 7, III 9, III 10.
138
koba imedaSvilis `molaparake TiTebi~; saxelTa warmoqmna – Zireuli da warmoqmnili (qonebisa da uqonlobis) saxelebi,
(praqtikulad) (3 sT)
_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba
_ gabmuli Txroba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ sakuTari azris Camoyalibeba da dasabuTeba
_ intonaciuri da punqtuaciuri Cvevebis formireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ martivad axasiaTebs personaJebs
_ asabuTebs Tavis azrs
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ wers
_ akvirdeba sityvaTwarmoqmnis martiv SemTxvevebs
_ varjiSobs intonaciasa da punqtuaciaSi
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs ramdenime jgufad da
TiToeul jgufs aZlevs davalebas: sotyvebi _ erTi, codoao, WamaSic, kaci _
daalagon ise, rom andaza miiRon (`erTi kaci WamaSic codoao~), Seadginon am
andazis mixedviT teqsti. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi. pasuxebis
prezentacia da Sefaseba xdeba klasSive.
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqsts moswavleebi kiTxuloben pauzebiT
(pauzebi keTdeba iq, sadac maswavlebeli CaTvlis saWirod). kiTxvis procesSive
aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi (`ras gvacxonebda!~ _ rogor mogvix-
deboda, rogor gvesiamovneboda! `pirs gavisvelebdi~ _ aq: SevWamdiT; `fuls...
ar daviSurebdi~ _ fuls mivcemdi, gadavixdidi...). gairkveva, romel Janrs gane-
kuTvneba wakiTxuli teqsti: igav-arakia, zRapari Tu moTxroba (zRaparia), ra-
tom (moTxrobilia daujerebeli ambavi _ Zunwi kaci dResac tyeSia; TiTebi
laparakoben...), vin da vin arian am nawarmoebis gmirebi (ori kaci), maTi xasiaTis
ra Tvisebebi Cans teqstSi (siZunwe da guluxvoba), martivad axasiaTeben maT
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
139
(davaleba #4: pirveli kaci aris guluxvi da sazriani, meore _ Zunwi da matyu-
ara); daasabuTon es teqstis mixedviT (davaleba #3), ris Tqma surs mwerals
mkiTxvelisaTvis (adamiani guluxvi unda iyos, siZunwe uaryofiTi Tvisebaa,
Zunwi adamiani aravis ar uyvars, Zunwi yovelTvis isjeba...); sad, nawarmoebis
ra adgilas Cans es (nawarmoebis finalidan: Zunwi samarTlianad daisaja, is
tyeSi daikarga), amJRavnebs Tu ara mwerali gmirisadmi damokidebulebas (Cans
_ mwerali dadebiTi epiTetiT amkobs pirvel gmirs: guluxvi, xolo meores _
uaryofiTiT: Zunwi). moswavleebi gamoTqvamen TavianT damokidebulebas nawar-
moebSi gadmocemuli ambisadmi, asabuTeben TavianT azrs (ra moewonaT da ra-
tom; ra ar moewonaT; ras Secvlidnen...); individualurad sruldeba davaleba
#2 (gaagrZelon nawarmoebi sakuTari Sexedulebis mixedviT). moswavleebma
aucileblad unda gascen pasuxi kiTxvas _ maT mier ̀ Sedgenili~ andaza (`erTi
kaci WamaSiac codoao~) Seefereba Tu ara am nawarmoebs, kidev romel andazebs
gaixseneben, romlebic, maTi azriT, Seefereba am nawarmoebs.
g) Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Sinaarss jer
maswavleblis damxmare kiTxvebis saSualebiT, Semdeg ki _ damoukideblad.
SeiZleba gamoviyenoT rolebad Txrobac.
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) leqsikuri maragis gamdidreba _ teqstSi naxsenebia adamianis yvela Ti-
Tis saxelwodeba, moswavleebs evalebaT maTi TanmimdevrobiT amowera (dava-
leba #1 _ neki, araTiTi, SuaTiTi, saCvenebeli, ceri).
b) saxelTa warmoqmna (terminis gareSe) _ Zireuli da warmoqmnili saxelebi
(saxelmZRvanelo, gv. 156), qonebisa da uqonlobis saxelebze dakvirveba (dava-
leba #5).
g) intonaciaze varjiSi (kiTxviTsityviani da arakiTxviTsityviani winadade-
bebis saTanado intonaciiT warmoTqma _ davaleba #6).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 7, III 9, III 10.
140
Tamar CxaiZis `maia da mzia~; kiTxva-Zaxilis winadadeba (2 sT)
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ enis ritorikul-figuralur mxareze dakvirveba (dalocvis formula)
_ intonaciur-punqtuaciuri da orToepiul-orTografiuli Cvevebis for-
mireba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ wers
_ asabuTebs Tavis azrs
_ ecnoba axal sasven niSans (?!)
_ asrulebs intonaciur-punqtuaciursa da orToepiul-orTografiul sa-
varjiSoebs
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ moswavleebi akvirdebian saxelmZRvaneloSi
moTav sebul siuJetur suraTs da misi gamoyenebiT adgenen martiv mxatvrul
teqsts. es samuSao SeiZleba Catardes rogorc individualurad, ise _ wyvi-
lebSi da jgufurad; rogorc maswavleblis damxmare kiTxvebis saSualebiT,
ise _ damoukideblad.
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqsts kiTxuloben pauzebiT. pauzebi keT-
deba iq, sadac maswavlebeli CaTvlis saWirod; gzadagza, kiTxvis procesSi,
aixsneba ucnobi sityvebi da gamoTqmebi. gairkveva, vin da vin arian nawarmoebis
moqmedi pirebi (maia, mzia, moxuci qali), maTi ra Tvisebebi Cans nawarmoebSi
(daasabuTon teqstis mixedviT), Seafason maTi saqcieli, gaixsenon msgavsi Sem-
Txvevebi sakuTari cxovrebidan; gaixsenon da gaaanalizon andazebi, romlebic,
maTi azriT, Seefereba am nawarmoebs; gaavlon paralelebi wakiTxul (Seswav-
lil) literaturul nawarmoebebTan... gamoiyeneba Cumi kiTxvac _ moswavleebs
eZlevaT davaleba, waikiTxon teqsti Cumad da amoiweron miTiTebuli adgilebi
(rveuli, davaleba #1); dayon teqsti calkeul monakveTebad da daasaTauron
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
141
(davaleba #3); jer zepirad, Semdeg ki werilobiT sruldeba davaleba #2 (`yu-
radRebiani gogonebi~).
g) teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Si-
naarss jer nawil-nawil (gegmis mixedviT), Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT.
II. enobriv masalaze dakvirveba
a) enis ritorikul-figuralur mxareze dakvirveba _ moswavleebi erTxel
kidev kiTxuloben teqstis bolo winadadebas (`moxuci... locavda bavSvebs~).
gairkveva, ras niSnavs sityva `locavda~, ra SemTxvevaSi iyeneben dalocvis
formebs, dalocvis ra da ra formebi arsebobs qarTul enaSi, ivseba kros-
vordi (gv. 158, pasuxebi: idRegrZele, gaixare, ilxine, gagimarjos, icocxle, gamravldi, gaizarde).
b) intonaciasa da punqtuaciaze varjiSi _ moswavleebi teqstSi eZeben Za-
xilisa da kiTxviT winadadebebs da kiTxuloben saTanado intonaciiT; eZeben
winadadebas, romelsac ori sasveni niSani (? da !) aqvs boloSi: `magram gana mxolod SavTvala da TmaxuWuWa gogonebma SeamCnies?!~ gairkveva, rom es wi-nadadeba erTdroulad gamoxatavs kiTxvas (maswavlebeli daakvirvebs intona-
ciasa da sasven niSanze), aseve _ gaocebasac, rac Zaxilis niSniT (!) aRiniSneba.
varjiSoben am winadadebis marTebuli intonaciiT wakiTxvaze. maswavlebeli
dafaze wers kiTxva-Zaxilis sxva winadadebebsac; `wuwkoba ra sakadrisia?!” `rogor gabriyvdi da bedi xelidan rogor gauSvi?!~ `aseTi fexmokle tyuili ram gaTqmevina?!~ `ver gaetie amxela gzaze?! quCa xom ar geviwroeba?!~... (wi-nadadebebi amokrefilia Seswavlili literaturuli masalidan), avarjiSebs
maT wakiTxvaze.
g) sinonimebze muSaoba _ mocemul zmnebs teqstidan SeurCieT SinaarsiT
msgavsi zmnebi (davaleba #4, pasuxebi: SeamCnia, eyrdnoboda, SesZaxa, SekrTa, wabarbacda, gascqeroda, endobodnen).
d) orTografiul-orToepiuli savarjiSoebi _ davalebebi #5 (pasuxebi: a)
aRmarT-aRmarT, nel-nela, sveneb-svenebiT; b) Savkabiani, SavTavsafriani, SavT-vala, TmaxuWuWa...).
Sedegebis kodi: III 2, III 4, III 5, III 6, III 9.
142
otia ioselianis `Cemia, Cemi!~, sityvis semantika, brWyalebis xmareba sxvaTa sityvasTan (2 sT)
_ kiTxvis strategiebis daufleba
_ gabmuli metyvelebis ganviTareba
_ sakuTari azris dasabuTeba
_ leqsikuri maragis gamdidreba
_ praqtikuli stilistikis sakiTxebis daufleba
_ punqtuaciuri Cvevebis gamomuSaveba
_ moswavle kiTxulobs da aanalizebs mxatvrul teqsts
_ gamoTqvams da asabuTebs Tavis azrs
_ adgens gegmas
_ gadmoscems wakiTxulis Sinaarss
_ wers
_ akvirdeba sityvis semantikas
_ eufleba praqtikuli stilistikis sakiTxebs (kavSirebi rTul winadade-
baSi)
_ ecnoba brWyalebis gamoyenebis axal SemTxvevas
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass yofs sam jgufad. TiToeul
jgufs aZlevs davalebas _ Seadginon teqsti saxelmZRvaneloSi mocemul ilus-
traciaze dayrdnobiT. mosafiqreblad eZlevaT ramdenime wuTi.
b) teqstis kiTxva _ teqsts gamometyvelebiT Tavidan bolomde kiTxulobs
maswavlebeli. sagangebo yuradReba eqceva intonacias (teqsti dawerilia pirvel pirSi. mTxrobeli da erT-erTi personaJi Tavad mweralia, mwerlis garda, nawarmoebis personaJebi arian bavSvebic, amitom, sasurvelia, maswavle-belma SearCios swori intonacia teqstis monologuri da dialoguri mona-kveTebis kiTxvisas).
maswavlebeli teqstis wakiTxvis Semdeg svams sakontrolo kiTxvas: vin gvi-
yveba teqstSi gadmocemul ambavs? vin da vin arian nawarmoebis moqmedi pire-
bi?
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
143
teqstis kiTxvaSi varjiSoben moswavleebi. gansakuTrebuli yuradReba
eqceva Cum kiTxvas, ra drosac moswavleebs eZlevaT davaleba _ waikiTxon da
moiniSnon teqstSi is adgilebi, sadac aRwerilia: 1. xmauriani biWebi; 2. napovni
saTamaSoebis ganawileba; 3. dava napovni burTis gamo; 4. mwerlis ganawyeneba...
mTeli klasis mier dgeba gegma (davaleba #2).
g) teqstis analizi _ moswavleebi asaxeleben moqmed pirebs (mwerali, za-
liko, goCa), teqstze dayrdnobiT axasiaTeben maT, akeTeben daskvnebs, asabuTe-
ben TavianT azrs; wyvilebSi sruldeba davaleba #2 (sworad moiqca mwerali,
roca biWebis davaSi Caeria?); eZeben da kiTxuloben teqstidan im adgilebs,
sadac Cans mwerlis damokidebuleba momxdari ambisadmi; cdiloben axsnan, ram
gamoiwvia mwerlis damokidebulebis aseTi Secvla, ixseneben saTando andaze-
bs (erTi Txilis guli cxra Zmam gaiyoo...). sruldeba davaleba #3 (ra uxaria mwerals).
d) teqstis Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi gadmoscemen teqstis Si-
naarss gegmis mixedviT, yuradReba eqceva sxvadasxva pirSi Txrobas. gadmos-
cemen teqstis Sinaarss jer I (Sinaarss hyveba: a) avtori, b) goCa, g) zaliko),
Semdeg ki _ III pirSi.
II enobriv masalze dakvirveba
a) punqtuaciaSi varjiSi _ maswavlebeli klass yuradRebas amaxvilebinebs
teqstis saTaurze, romelic brWyalebSia moqceuli _ `Cemia, Cemi!~. gairkveva,
vis ekuTvnis es sityvebi (nawarmoebis personaJebs). eZleva daskvna: ”brWyalebSi
Caismis ucvlelad, sityvasityviT moyvanili sxvaTa naTqvami”. mweralma amjerad
brWyalebSi Casva erT-erTi literaturuli gmiris sityvebi da nawarmoebis sa-
Taurad gamoitana. mTeli klasis monawileobiT am moTxrobas SeurCeven sxva
saTaurs (mag., dava saTamaSoebze, saTamaSoebis gayofa, mwerlis daxmareba...),
gairkveva, am SemTxvevaSi saWiro iqneba Tu ara brWyalebis gamoyeneba.
b) zedsarTavi saxeli (gameoreba) _ moswavleebi teqstSi gamoyenebuli zed-
sarTavi saxelebiT avseben krosvords (davaleba #4., pasuxebi: axali, onavari,
celqi, Ria). asaxeleben msgavsi mniSvnelobis zedsarTav saaxelebs (davaleba
#5. pasuxebi: onavari, anci, celqi, mousvenari, daudegari, cmukia... veeba, didi,
uzarmazari, uSvelebeli, veeberTela... patara, pawia, pawawina, cida, cicqna,
erTi bewo... lamazi, mSvenieri, koxta, momxiblavi...).
g) kavSirebis gamoyeneba rTul winadadebaSi (davaleba #6).
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 4, III 5, III 6, III 8, III 9.
144
kolau nadiraZis `maisi~, martivi dargobrivi damxatvruli teqstebi (2sT)
_ bunebis movlenebze dakvirveba
_ poeturi teqstis aRqma
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba
_ gamometyvelebiTi kiTxvis Cvevis daufleba
_ erTsa da imave Temaze mxatvruli da dargobrivi teqstebis Seqmna
_ moswavle akvirdeba bunebis movlenebs da aRwers maT
_ gamometyvelebiT kiTxulobs teqsts
_ akvirdeba mxatvrul saxeebs (epiTeti, metafora, Sedareba _ terminis mi-wodebis gareSe)
_ adgens martiv mxatvrul teqsts
_ wers
_ xatavs (mxatvrulad aformebs teqsts, qmnis ilustracias)
I. teqstze muSaoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli klass daakvirvebs weliwadis am
droisaTvis damaxasiaTebel bunebis movlenebze. jgufuri muSaobisaTvis eZle-
vaT davaleba _ aRweron buneba Semdegi TanmimdevrobiT:
1. amindi;
2. dRis xangrZlivoba;
3. temperatura;
4. mcenareebi;
5. frinvelebi;
6. cxovelebi;
am sakiTxebze pasuxebis gacemiT Sedgeba martivi dargobrivi teqsti, rom-
lis prezentaciasa da Sefasebas daeTmoba ramdenime wuTi.
b) teqstis kiTxva da analizi _ teqsts jer maswavlebeli kiTxulobs Ta-
vidan bolomde gamometyvelebiT, Semdeg ki _ moswavleebi. gzadagza, nawil-
nawil kiTxvis procesSi, aixsneba gaugebari sityvebi da gamoTqmebi: TqeSi _
Tavsxma, kokispiruli wvima; rarigad _ rogor; Tilisma _ 1. raime patara nivTi,
romelic, adamianis rwmeniT, misTvis warmatebis momtania da amitom mudam Tan
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
145
atarebs, 2. jado; amala _ maRali Tanamdebobis piris mxleblebi, aq: maisis
Tanamdevi bunebis movlenebi.
specialuri dakvirvebis sagnad iqceva saxovani gamoTqmebi: baRebs RimiliT
Caxeda _ aamwvana baRebi; mindvrebs umRera nana _ aayvava mindvrebi; gaaTavxeda
... yana _ aabibina yana; simReriT axrCobs SaSvebs _ SaSvebi aaxmaura; Tmas uxu-
WuWebs bavSvebs _ maisis sasiamovno sio bavSvebs Tmas urxevs; ... ar malavs
lamaz da SiSvel wvivebs _ ar malavs Tavis silamazes... gairkveva, ra sityvebiT
moixseniebs mwerali maiss (jadoqari), ras gulisxmobs igi maisis ̀ jadosa~ da
`TilismaSi” (bunebis ayvaveba, galamazeba), ra igulisxmeba maisis `amalaSi~
(Tbili, JuJuna wvimebi), visTan aris Sedarebuli maisi (mxatvarTan), sad, te-
qstis romel striqonebSi Cans es (erTi funji ikmara, mwvaned SeReba veli),
ratom Seadara mweralma maisi mxatvars (bunebas aferadebs)...gairkveva, bunebis
romeli movlenebia aRwerili leqsSi (Weqa-quxili, TqeSi, JuJuna wvima, sio,
cvar-nami...). sruldeba davaleba #1.
moswavleebi adgenen mxatvrul teqsts maisis Sesaxeb, oRond amjerad leq-
sis mixedviT, yuradReba maxvildeba metyvelebisas mxatvruli saxeebis gamo-
yenebaze (davaleba #2). poeturi teqstis aRqmas daexmareba leqsis mixedviT
ilustaciis Seqmnac (davaleba #3). g) epiTetebze dakvirveba (terminis gareSe) _ davaleba #4.
Sedegebis kodi: III 3, III 4, III 7, III 8, III 9.
`waikiTxe TviTon~ _ `da ha, modga zafxuli...~ (`wignis samyaro~, XII Tema)
146
meri bolqvaZis `mze da sarke~, frazeologizmebi,mravalwertili (2 sT)
_ bunebis movlenebze dakvirveba
_ mxatvruli teqstis kiTxva da gaazreba
_ kiTxvis martivi strategiebis daufleba
_ mxatvrul saxeebze dakvirveba
_ mravalwertilis funqciis gacnoba
_ leqsikuri maragis gamdidreba sinonimuri formebiT
_ teqstis ilustrireba (saganTSoris kavSiri saxviT xelovnebasTan)
_ moswavle akvirdeba bunebis movlenebs
_ kiTxulobs da aanalizebs teqsts
_ gadmoscems mis Sinaarss
_ wers
_ varjiSobs orToepia-orTografiaze, punqtuaciaze
_ eufleba axal leqsikur erTeulebs da metyvelebaSi iyenebs maT
_ xatavs
I. teqstze muSoba
a) kiTxvisaTvis mzadeba _ maswavlebeli dafaze wers or frazas: ̀ mze pirs
ibans~ da `mze icinis~. moswavleTa mier gairkveva maTi mniSvneloba. Semdeg
ki avalebs, maTi gamoyenebiT Sedginon patara moTxroba da saTauric Tavad
SeurCion (es davaleba SeiZleba SevTavazoT rogorc jgufuri, ise wyvilebSi muSaobisTvisac).
b) teqstis kiTxva _ teqsts Tavidan bolomde gamometyvelebiT kiTxulobs
maswavlebeli an kiTxvaSi gawafuli romelime moswavle. Semdeg moswavleebs
eZlevaT davaleba _ waikiTxon teqsti Cumad da moiniSnon gaugebari sityvebi
da gamoTqmebi, romlebic Semdeg mTeli klasis monawileobiT aixsneba.
g) teqstis analizi _ gairkveva, weliwadis romel dros, dRis romel mona-
kveTSi xdeba teqstSi aRwerili moqmedeba (daasabuTon teqstidan), asaxeleben
nawarmoebis moqmed pirebs (xaTuna, mze, Citi, niavi, sarke); bunebis romeli mov-
lenebi Cans teqstSi (mzis amosvla _ `fanjaras moadga mocinari da gabrwyi-
aqtivobebi
gakveTilebis masala
miznebi
147
nebuli mze~, moiRrubla _ ̀ mzem ... Rrublis fTila aifara pirbadesaviT~, gamoi-
dara _ `mzem Rrubeli gadaicila saxidan~, neli sio _ `CaiCurCula niavma~,
`Tu rames Seexe, gamoCndebi~..., visTan aris Sedarebuli mze (zogierT moclil
qalbatonTan), ratom aris Sedarebuli (masac Zalian uyvars sarkeSi yureba)...
adamianis romeli niSnebiT aris daxasiaTebuli am moTxrobaSi mze (icinis, da-
dis, laparakobs, sarkeSi iyureba, morcxvobs...), niavi (CurCulebs, wuwunebs...),
sarke, Citi... nawarmoebis personaJTa azriT, ra aris silamaze (sarkis azriT,
silamaze garegnulia, magram is aucileblad sikeTesac gulisxmobs: lamazia
is, visac kargi saxe aqvs da karg saqmes akeTebs, amitomac aris mze lamazi; nia-
vis azriT ki, silamaze simarTlis Tqmaa, lamazia is, vinc simarTles ambobs).
aqve moswavleebi wyvilebSi asruleben davalebas #2: `ra aris silamaze?~
teqstis esTetikuri mxaris ukeT gaazrebis mizniT moswavleebi qmnian ilus-
traciasac (davaleba #3).
d) Sinaarsis gadmocema _ moswavleebi teqstis Sinaarss gadmoscemen jer
kiTxvebze pasuxiT (davaleba @#1), Semdeg ki _ gabmuli TxrobiT. yuradReba
eqceva erT pirSi (III pirSi) da erT droSi (warsul droSi) Txrobas.
II. enobriv masalze dakvirveba
a) sinonimebze muSoba _ davaleba #4.
b) epiTetebze dakvirveba _ davaleba #5.
g) punqtuaciaze varjiSi _ mravalwertili, saxelmZRvanelos gv. 165.
Sedegebis kodi: III 2, III 3, III 5, III 7, III 9, III 10.
momdevno erT kvireul saaTs maswavlebels vutovebT Tavisufali muSa-obisaTvis; aseve maswavlebels vandobT mTlianad bolo saswavlo kviris dagegmvas, romelic SeiZleba ramdenadme aratradiciuli formiT Catardes da gascdes sagakveTilo CarCoebs, daukavSirdes klasgareSe RonisZiebas.
148
zogadi ganaTlebis erovnuli miznebi
saqarTveloSi skolis damTavrebis Semdeg adamianma unda SeZlos:
a) gaigos ra aris mTavari da mniSvnelovani Tavis qveyanaSi da ra iqneba sasargeblo am qveynisTvis. izrunos aqtiurad qveynis ganviTa-rebaze da pativi sces mas.
b) mouaros bunebas da zogadad garemos, icodes rogor daicvas garemo, rogor ar daazianos is. aseve miuTiTos sxvebs Tu rogor unda daicvan buneba.
g) teqnikis da sxvadasxva gamogonebebis sakuTari SexedulebebiT gamoyeneba; misTvis saukeTeso sargebelis povna; informaciis moZieba da gaazreba.
d) sxvisi azris gaTvaliswinebiT, magram damoukideblad cxovreba da sakuTari SexedulebebiT gadawyvetilebebis miReba, damoukide-blad azrovneba.
e) sakuTari codniT Seqmnas axali nebismier sferoSi da ar dak-mayofildes imiT rac ukve arsebobs.
v) cxovrebis manZilze mudam ganviTardes, ganiaxlos sakuTari in-teresebi, ecados axali unarebis Camoyalibebas.
z) urTierToba sxvadasxvanair adamianebTan; sakuTari azris naT-lad Camoyalibeba, gamoTqma, gamoxatva; iyos komunikabeluri.
T) iyos Semwynarebeli; pativs scemdes sxvas, mis uflebebs, reli-gias, cxovrebis wess; icodes rogor gamoiyenos sakuTari uflebebi da rogor ar SezRudos sxvisi.
Seqmnilia meaTe klasis moswavleebis mier.
2006 weli.