QENDRA E TRANSFERIMIT TEQENDRA E TRANSFERIMIT TE TEKNOLOGJIVE BUJQESORE

DEPARTAMENTI IDEPARTAMENTI I BLEGTORISE

KORÇESHQIPERIQ

SITUATA E BAGETIVE T’IMTA DHE PERSPEKTIVAT E ZHVILLIMIT NE SHQIPERI.

I-SITUATA E BAGETIVE TE IMTA NEI-SITUATA E BAGETIVE TE IMTA NE SHQIPERI

•• Shqiperia, vend mesdhetar kontinental me Shqiperia, vend mesdhetar kontinental me sip. 2/3 malore kodrinore dhe 1/3 fushore.sip. 2/3 malore kodrinore dhe 1/3 fushore.pp

Ne keto kushte bagetite e imta (dhen e dhi)Ne keto kushte bagetite e imta (dhen e dhi)Ne keto kushte bagetite e imta (dhen e dhi), Ne keto kushte bagetite e imta (dhen e dhi), perbejne nje pjese te mire te aktivitetit perbejne nje pjese te mire te aktivitetit ekonomikoekonomiko financiar te fermes dhe sidomosfinanciar te fermes dhe sidomosekonomikoekonomiko--financiar te fermes dhe sidomos financiar te fermes dhe sidomos te zones malore.te zones malore.

Vendi fqinje i juaji.

•• Mbareshton dhe rrit rreth 2.7 milion bageti Mbareshton dhe rrit rreth 2.7 milion bageti te imta nga te cilat 1.8 dhen dhe 0.9 milion te imta nga te cilat 1.8 dhen dhe 0.9 milion ggte dhirta.te dhirta.

•• Bagetite e imta ne Shqiperi japin:Bagetite e imta ne Shqiperi japin:Bagetite e imta ne Shqiperi japin:Bagetite e imta ne Shqiperi japin:-- 15% te prodhimit te qumshtit15% te prodhimit te qumshtit

28% dhi i i hi28% dhi i i hi-- 28% te prodhimit te mishit.28% te prodhimit te mishit.

Prodhmi i qumshtit ne %.

8090

100

50607080

10203040 QUMSHTI

010

Prodhimi total iQumshtit

Bag. E imta15%

Prodhimi i mishit ne %.

8090

100

50607080

10203040 Mishi

010

Prodhimi total imishit

Bag. Te imta 28%

Shtrirja gjeografike e bag. te imta

•• Bagetite e imta mbareshtrohen ne zonen Bagetite e imta mbareshtrohen ne zonen maloremalore--kodrinore ne masen 70% te nr. te kodrinore ne masen 70% te nr. te krereve dhe 30% ne zonen fushore.krereve dhe 30% ne zonen fushore.

•• Kryesisht ato mbareshtohen ne zonenKryesisht ato mbareshtohen ne zonenKryesisht ato mbareshtohen ne zonen Kryesisht ato mbareshtohen ne zonen juglindore dhe verilindore.juglindore dhe verilindore.

Rendimentet

•• Rendimenti i qumshtit nga nje dele rezulton 55 kg Rendimenti i qumshtit nga nje dele rezulton 55 kg per krere. per krere.

•• Rendimenti i qumshtit per dhi rezulton 100 kg per Rendimenti i qumshtit per dhi rezulton 100 kg per krere.krere.

•• Keto rendimente jane mare mbas 50Keto rendimente jane mare mbas 50--60 dite te 60 dite te memezimit te qengjave dhe kecave.memezimit te qengjave dhe kecave.

•• Shifrat e permendura me lart jane ne nivel Shifrat e permendura me lart jane ne nivel kombetar, por per zonen malore jane prioritare.kombetar, por per zonen malore jane prioritare.

Shfrytezimi teknologjik-ekonomik iShfrytezimi teknologjik ekonomik i bag. te imta.•• Ne keto 15 vjet sistemi ka ndryshuar;Ne keto 15 vjet sistemi ka ndryshuar;

1. Fermeret kane ndryshuar drejtimin e prodhimit 1. Fermeret kane ndryshuar drejtimin e prodhimit y j py j pte tufave te tyre te ndikuar nga tregu i lire i te tufave te tyre te ndikuar nga tregu i lire i prodhimeve.prodhimeve.2. Krahasuar me te kaluaren sot vleresohen me 2. Krahasuar me te kaluaren sot vleresohen me shume ne treg qumshti dhe mishi.shume ne treg qumshti dhe mishi.3. Vlera ekonomike3. Vlera ekonomike--financiare e 1 kg qumshti e financiare e 1 kg qumshti e mishi kushton me teper se 1 kg lesh.mishi kushton me teper se 1 kg lesh.

Ne perputhje me oferten e tregutNe perputhje me oferten e tregutNe perputhje me oferten e tregut Ne perputhje me oferten e tregut strategjia e qeverise dhe strategjia e qeverise dhe institucioneve ne vartesi te saj, jane institucioneve ne vartesi te saj, jane orientuar drejt permiresimit racororientuar drejt permiresimit racororientuar drejt permiresimit racor orientuar drejt permiresimit racor dhe teknologjise se mbareshtimit te dhe teknologjise se mbareshtimit te t t lik dht t lik dhtyre per te promovuar, aplikuar dhe tyre per te promovuar, aplikuar dhe rritur keto prodhime.rritur keto prodhime.pp

II-BLEGTORI DHE FERMA

•• Blegtori shqiptar i bagetive te imta ka tradite dhe e Blegtori shqiptar i bagetive te imta ka tradite dhe e njeh profesionin e mbareshtimit te tyre.njeh profesionin e mbareshtimit te tyre.

h i k lifik i l j lih i k lifik i l j li•• Eshte i pakualifikuar mire per lojen e tregut te lire Eshte i pakualifikuar mire per lojen e tregut te lire te prodhimeve dhe produktve.te prodhimeve dhe produktve.

•• Mbijeton duke shitur prodhimin dhe produktetMbijeton duke shitur prodhimin dhe produktet•• Mbijeton duke shitur prodhimin dhe produktet Mbijeton duke shitur prodhimin dhe produktet nese ai i perpunon ne familje.nese ai i perpunon ne familje.

•• Pranon zbatimi e teknologjive ne aspektin e Pranon zbatimi e teknologjive ne aspektin e gj pgj ppermiresimit racor dhe teknologjive te permiresimit racor dhe teknologjive te mbareshtimit.mbareshtimit.

•• Ka mundesi financiare te kufizuara per t’i zbatuar Ka mundesi financiare te kufizuara per t’i zbatuar ato.ato.

•• Jane te bindur se zhvillimi i bagetive te imta ne Jane te bindur se zhvillimi i bagetive te imta ne zonen malore japin perfitime ekonomike rentabelzonen malore japin perfitime ekonomike rentabelzonen malore japin perfitime ekonomike rentabel zonen malore japin perfitime ekonomike rentabel per keto arsye:per keto arsye:-- Ushqejne dhe mbareshtojne tufat ne zonat Ushqejne dhe mbareshtojne tufat ne zonat kullosore malore gjate muajve te shtegtimit pakullosore malore gjate muajve te shtegtimit pakullosore malore gjate muajve te shtegtimit, pa kullosore malore gjate muajve te shtegtimit, pa shume shpenzime. shume shpenzime. --Nga burimet natyrore (kullotat), sigurojne Nga burimet natyrore (kullotat), sigurojne g y g jg y g jushqime per periudhen e dimrit sepse toka ushqime per periudhen e dimrit sepse toka bujqesore e kultivuar eshte e kufizuar (1bujqesore e kultivuar eshte e kufizuar (1--1.5 ha 1.5 ha per familje)per familje)p j )p j )

--Eshte i bindur se prodhimet e tij jane cilesore dhe Eshte i bindur se prodhimet e tij jane cilesore dhe kompetitive me te tjeret nese garanton kriteret e sigurise kompetitive me te tjeret nese garanton kriteret e sigurise ushqimore (mbrojtjen e shendedit te kafsheve dhe teushqimore (mbrojtjen e shendedit te kafsheve dhe teushqimore (mbrojtjen e shendedit te kafsheve dhe te ushqimore (mbrojtjen e shendedit te kafsheve dhe te prodhimeve nga ana higjeno sanitare).prodhimeve nga ana higjeno sanitare).

Fermat e bagetive te imta jane kryesisht te perqendruara neFermat e bagetive te imta jane kryesisht te perqendruara neFermat e bagetive te imta jane kryesisht te perqendruara ne Fermat e bagetive te imta jane kryesisht te perqendruara ne zonen malore dhe veshtiresite me te cilat hasen jane:zonen malore dhe veshtiresite me te cilat hasen jane:

•• Infrastruktura e dobet per te grumbulluar dhe tregetuar Infrastruktura e dobet per te grumbulluar dhe tregetuar prodhimetprodhimetprodhimetprodhimet

•• Mungese te qendrave te perpunimit te qumshtit per te Mungese te qendrave te perpunimit te qumshtit per te prodhuar produkte te sigurta dhe origjinale per zonat ku prodhuar produkte te sigurta dhe origjinale per zonat ku mbareshtojne tufat.mbareshtojne tufat.mbareshtojne tufat.mbareshtojne tufat.

•• Kufizim te mjeteve financiare per teKufizim te mjeteve financiare per teKufizim te mjeteve financiare per te Kufizim te mjeteve financiare per te investuar ne permiresimin e kushteve te investuar ne permiresimin e kushteve te mbareshtimit (kullotat, strehmin dhembareshtimit (kullotat, strehmin dhembareshtimit (kullotat, strehmin dhe mbareshtimit (kullotat, strehmin dhe perpunimin e prodhimeve)perpunimin e prodhimeve)

•• Pamundesi per te tregetuar prodhime tePamundesi per te tregetuar prodhime te•• Pamundesi per te tregetuar prodhime te Pamundesi per te tregetuar prodhime te fresketa sepse ndodhen larg qendrave fresketa sepse ndodhen larg qendrave urbaneurbaneurbane.urbane.

•• Ferma eshte e pamekanizuar per prodhimin Ferma eshte e pamekanizuar per prodhimin f j dh bl t lf j dh bl t lforagjer dhe blegtoral.foragjer dhe blegtoral.

Aktualisht verehen keto tendenca neAktualisht verehen keto tendenca neAktualisht verehen keto tendenca ne Aktualisht verehen keto tendenca ne zhvillimin e bagetive te imta ne Shqiperi:zhvillimin e bagetive te imta ne Shqiperi:

•• Fermeret qe nderpresin aktivitetin per arsyeFermeret qe nderpresin aktivitetin per arsye•• Fermeret qe nderpresin aktivitetin per arsye Fermeret qe nderpresin aktivitetin per arsye te levizjes demografike.te levizjes demografike.F k h h b ti tF k h h b ti t•• Fermere qe nuk angazhohen me bageti te Fermere qe nuk angazhohen me bageti te imta por me aktivitete te tjera.imta por me aktivitete te tjera.

•• Fermere qe rrisin madhesine e tufave.Fermere qe rrisin madhesine e tufave.•• Ne Shqiperi ka me teper se 3000 ferma te Ne Shqiperi ka me teper se 3000 ferma te

specializuara ne mbareshtimin e bag. te imta specializuara ne mbareshtimin e bag. te imta me madhesi mesatare 100 krere.me madhesi mesatare 100 krere.

III – PRODHIMI PERPUNIMIIII PRODHIMI, PERPUNIMI DHE TREGETIMI

•• Fermeret e bagetive te imta jane te Fermeret e bagetive te imta jane te kushtezuar te pershtaten per prodhimin e kushtezuar te pershtaten per prodhimin e p p pp p pmishit dhe qumshtit, sipas situatave qe mishit dhe qumshtit, sipas situatave qe paraqiten ne zone ose ne tregun kombetar.paraqiten ne zone ose ne tregun kombetar.p q gp q g

•• Prodhojne qumesht dhe e perpunojne ne Prodhojne qumesht dhe e perpunojne ne kushte familjare per autokonsumacion dhekushte familjare per autokonsumacion dhekushte familjare per autokonsumacion dhe kushte familjare per autokonsumacion dhe tepricen per tregjet urbane cdo jave ose tepricen per tregjet urbane cdo jave ose muajmuajmuaj.muaj.

•• Prodhojne e keca per mish ne periudhen ku Prodhojne e keca per mish ne periudhen ku kerkesa ne treg eshte e larte pra, dhe cmimi. kerkesa ne treg eshte e larte pra, dhe cmimi. (Pashket, Bajram, Krishtlindjet).(Pashket, Bajram, Krishtlindjet).

•• Fermat shume te specializuara tregetojne Fermat shume te specializuara tregetojne qumesht direkt te fresket ne qendra qumesht direkt te fresket ne qendra q qq qperpunimi (baxho dhe fabrika).perpunimi (baxho dhe fabrika).

Mendojme se nuk ka vleresim real te ketyre prodhimeve per shume shkaqe:shkaqe:•• Mungese idendifikimi te origjines se Mungese idendifikimi te origjines se

prodhimitprodhimitprodhimit.prodhimit.•• Siguri te garancise ushqimore (objekt Siguri te garancise ushqimore (objekt

diskutimi ne vendet e rajonit tone)diskutimi ne vendet e rajonit tone)diskutimi ne vendet e rajonit tone).diskutimi ne vendet e rajonit tone).•• Mungese te sistemit margetingu te njohur Mungese te sistemit margetingu te njohur

dh i tdh i tdhe miratuar.dhe miratuar.•• Pasoja keto qe nuk sjellin perfitim fermerit.Pasoja keto qe nuk sjellin perfitim fermerit.

IV-RACAT DHE PERMIRESIMIIV RACAT DHE PERMIRESIMI RACOR I BAGETIVE TE IMTA.Ne lidhje me kete objekt situata paraqitet si Ne lidhje me kete objekt situata paraqitet si

me poshte:me poshte:pp1.1. Strategjia e qeverise dhe organizmave Strategjia e qeverise dhe organizmave

publike dhe jopublike eshte orjentuar nepublike dhe jopublike eshte orjentuar nepublike dhe jopublike eshte orjentuar ne publike dhe jopublike eshte orjentuar ne aspektin e permiresimit racor dhe te aspektin e permiresimit racor dhe te teknologjive te mbareshtimit te bagetive teteknologjive te mbareshtimit te bagetive teteknologjive te mbareshtimit te bagetive te teknologjive te mbareshtimit te bagetive te imta ne keto drejtime:imta ne keto drejtime:

•• Rritja e prodhimit te qumshtitRritja e prodhimit te qumshtiti j dhi i i hii j dhi i i hi•• Rritja e prodhimit te mishitRritja e prodhimit te mishit

•• Krijimi I nje sistemi grumbullimi, Krijimi I nje sistemi grumbullimi, i i dh i i ki i dh i i kperpunimi dhe tregetimi te ketyre perpunimi dhe tregetimi te ketyre

produkteve.produkteve.

Ne Shqiperi punohet ne disa drejtime:Ne Shqiperi punohet ne disa drejtime:•• Kryqezimi I tufave me raca te specializuara Kryqezimi I tufave me raca te specializuara

qumshti e mishi sipas rajonizimit.qumshti e mishi sipas rajonizimit.•• Ruajtja dhe seleksionimi I racave autoktone Ruajtja dhe seleksionimi I racave autoktone

per rritjen e prodhimtarise.per rritjen e prodhimtarise.

•• Jane ne projektdraft puna me ekotipet me Jane ne projektdraft puna me ekotipet me t k t kt k Sh i i k d it k t kt k Sh i i k d iracat akutoktone qe ka Shqiperia ne kuadrin racat akutoktone qe ka Shqiperia ne kuadrin

e programit FAO. e programit FAO. •• Keto projekte do te jene ura lidhje midis Keto projekte do te jene ura lidhje midis

vendeve tona.vendeve tona.

Ne lidhje me kete objekt, po paraqesim disaNe lidhje me kete objekt, po paraqesim disaNe lidhje me kete objekt, po paraqesim disa Ne lidhje me kete objekt, po paraqesim disa nga racat permiresuese dhe autoktone te nga racat permiresuese dhe autoktone te bagetive te imta si dhe infrastruktura te bagetive te imta si dhe infrastruktura te bage ve e a s d e as u u a ebage ve e a s d e as u u a evecanta te mbareshtimit dhe perpunimit te vecanta te mbareshtimit dhe perpunimit te prodhimit te tyre:prodhimit te tyre:p yp y

V-KONKLUZIONE PERV KONKLUZIONE PER PRESPEKTIVEN.•• Shqiperia ka qene dhe mbetet nje vend ku bagetite Shqiperia ka qene dhe mbetet nje vend ku bagetite

e imta do te ruhen, zhvillohen dhe mbareshtohen.e imta do te ruhen, zhvillohen dhe mbareshtohen.dh j kj d j d j b i idh j kj d j d j b i i•• Per te ardhmen perpjekjet do te jene drejt zbatimit Per te ardhmen perpjekjet do te jene drejt zbatimit

te sistemeve bashkekohore per shume arsye.te sistemeve bashkekohore per shume arsye.Faktoret klimaterike tokesoreFaktoret klimaterike tokesore-- Faktoret klimaterike tokesoreFaktoret klimaterike tokesore

-- Faktor social si domosdoshmeri e ketij aktiviteti Faktor social si domosdoshmeri e ketij aktiviteti per fermeret e zones malore.per fermeret e zones malore.pp-- Kerkesat e tregut vendas e te huaj per produktet Kerkesat e tregut vendas e te huaj per produktet te origjines.te origjines.

N j k t d kt ll iN j k t d kt ll i-- Nevoja per keto produkte e popullsise.Nevoja per keto produkte e popullsise.-- Zhvillimi i turizmit dhe agroturizmit ne Zhvillimi i turizmit dhe agroturizmit ne

zona te disfavorshme.zona te disfavorshme.-- Sektori i te dhirtave do te zhvillohet ne Sektori i te dhirtave do te zhvillohet ne

thellesi dhe jo ne shtrirje.(permiresim te thellesi dhe jo ne shtrirje.(permiresim te rendimentit te prodhimit te qumshtit).rendimentit te prodhimit te qumshtit).p q )p q )

-- Te dhirtat do te zhvillohen ne akord me Te dhirtat do te zhvillohen ne akord me mbrojtjen e mjedisit dhe ekosistemit.mbrojtjen e mjedisit dhe ekosistemit.mbrojtjen e mjedisit dhe ekosistemit.mbrojtjen e mjedisit dhe ekosistemit.

-- Per te mbeshtetur sektorin e bagetive te imta Per te mbeshtetur sektorin e bagetive te imta d i i i jd i i i jdetyrat prioritare te qeverise jane:detyrat prioritare te qeverise jane:

a) Mbeshtetje per krijimin e nje sistemi te a) Mbeshtetje per krijimin e nje sistemi te l k i dhi hl k i dhi hplote te marketingut te prodhimeve qumesht plote te marketingut te prodhimeve qumesht

e mish, nga te imtat.e mish, nga te imtat.b) P i i i f kb) P i i i f kb) Permiresim te infrastruktures se b) Permiresim te infrastruktures se

informacionit dhe komunikacionit te zonave informacionit dhe komunikacionit te zonave malore ku mbareshtohen bagetite e imtamalore ku mbareshtohen bagetite e imtamalore ku mbareshtohen bagetite e imta.malore ku mbareshtohen bagetite e imta.

c) Mbeshtetje financiare per permiresim te c) Mbeshtetje financiare per permiresim te teknologjive te mbareshtimit si:teknologjive te mbareshtimit si:teknologjive te mbareshtimit si: teknologjive te mbareshtimit si: permiresimin racor, strehimi, te ushqyerit permiresimin racor, strehimi, te ushqyerit dhe mekanizimidhe mekanizimidhe mekanizimi.dhe mekanizimi.

d) Mbeshtetje per te permiresuar sherbimin veterinar d) Mbeshtetje per te permiresuar sherbimin veterinar (matrikullimin profilaksia specifike dhe e(matrikullimin profilaksia specifike dhe e(matrikullimin, profilaksia specifike dhe e (matrikullimin, profilaksia specifike dhe e pergjithshme si dhe kontrolli I prodhimeve per te pergjithshme si dhe kontrolli I prodhimeve per te garantuar produkte ne standartet qe kerkohen sot garantuar produkte ne standartet qe kerkohen sot g p qg p qne kuadrin e plaveve te veprimit per tu integruar ne kuadrin e plaveve te veprimit per tu integruar ne BE.ne BE.

FALEMINDERITFALEMINDERITJorgji CacaJorgji CacaQendra e Transferimit te Teknologjive BujqesoreQendra e Transferimit te Teknologjive BujqesoreQ gj jqQ gj jqDepartamenti i Blegtorise Departamenti i Blegtorise Korce, SHQIPERI.Korce, SHQIPERI., Q, Q