Quan h nng lng v mi trng

khi s dng Knh trong cng trnh kin trc

PGS. TS. Phm c Nguyn

Bi ng trong TC Kin trc s 5 (109) 2004:

s dng knh trong kin trc c hiu qu nng lng v mi trng

(c thay i, b sung)

I- c im ca Cc loi knh xy dng

Ngy nay c rt nhiu loi knh c s dng cho ca, tng v mi cc cng trnh xy dng. Trong ti ny chng ti ch quan tm nhng c tnh quang - nhit khc nhau do phng php sn xut, thnh phn ho hc, cch cu to em li. Theo hin nay c nhng loi knh sau y:

1/ Knh trong (khng mu).

Knh thng thng c cc chiu dy khc nhau, t 3 mm n 19 mm , l loi c kh nng xuyn sng v truyn bc x ln nht. Bc x vo nh l tng ca phn bc x xuyn qua knh v phn bc x trc tip khi knh b nng ln (bc x th cp). Trn hnh 1,a l s truyn bc x vo nh ca knh trong, tng lng bc x truyn vo nh l 87%.

nh sng qua knh trong vo nh c ph gn ging nht vi ph BXMT, thun li nht vi s cm th nh sng ca mt ngi. Tuy nhin nh sng khi vo nh to nn nhng vng sng ti r rt, do nh sng tnh truyn thng ca nh sng.

2/ Knh ht nhit (heat absorbing glass) hay cn gi l knh mu .

Khi ch to knh ngi ta cho thm vo mt s kim loi nh st, nikel, cobalt, selenium nn knh c nhiu mu khc nhau (nu, xanh ghi, lc nht, hng nht, tr ), lm cho h s xuyn sng v truyn bc x gim i, trong khi h s hp th bc x li tng ln.

Loi knh ny gim c mt phn nh sng v bc x nhit xuyn qua knh vo nh vo nh, nhng do kh nng hp th mnh bc x mt tri, nn nng ln nhiu hn, do phn bc x th cp cng mnh hn. ng thi knh ht nhit cng s lm chm pha truyn nhit vo nh so vi knh thng thng, do phn bc x th cp ko di hn. Trn hnh 1,b v 1,c gii thiu s truyn bc x vo nh ca hai loi knh ht nhit, vi tng lng bc x truyn vo nh l 62% v 49%.

Cn c bit lu khi s dng cho cc phng c yu cu cht lng cao v nh sng, v s thay i ph ca nh sng xuyn qua c th lm km cht lng nh sng trong phng.

3/ Knh hoa vn (figured glass).

Do sn xut theo cng ngh cn p, nn trn mt knh c nhng vn (hoa vn), v vy nh sng phn x t mt knh hoc xuyn qua knh s b khuch tn (khuch tn c nh hng). Kh nng xuyn sng v truyn bc x qua knh cng gim bt.

Hnh 1. S truyn bc x vo nh ca cc loi knh n:

a- knh trong; b,c- knh ht nhit

4/ Knh phn quang (refshine).

Trn mt knh c m hoc trng mt lp phn quang (kim loi, hp kim hoc xyt kim loi) v c mu sc khc nhau. c im c bn ca knh ny l c h s phn x nh sng v nhit kh ln, tng lng bc x truyn vo nh gim ch cn 20 40%. Trn hnh 2 gii thiu s truyn bc x vo nh ca mt vi loi knh phn quang. Lp phn quang li cn t mt trong ca knh va c tc dng bo m s bn lu, va gim bt c bc x th cp vo nh.

Khi s dng cn lu phn nh sng hoc nhit b phn x ra ngoi, v pha nh i din hoc ng ph, c th gy nhim nh sng cho nh i din hoc ng ph. V vy vn che nng trc tip cho ca knh cn c ngha rt quan trng v mt ny.

Hnh 2. S truyn bc x vo nh ca vi loi knh phn quang

5/ Knh dn nhiu lp.

Thng c hai hoc ba lp knh (nhng loi knh nu trn), c dn vi nhau bng cht kt dnh trong sut hoc c mu (nh polyvinyl butyral = PVB). Tu thuc loi knh s dng m cc tnh nng quang - nhit ca n thay i. u vit ca knh dn l tnh an ton s dng (khi v khng ri, chu va chm ln, chng trm).

6/ Hp knh.

Hp knh c cu to t 2, 3 lp knh (cc loi knh nu trn), gia cc lp knh c lm kn v thng bm kh tr. u im ni bt ca hp knh l nng cao c kh nng cch nhit (do tr nhit ca lp khng kh c th ln gp khong 20 ln so vi mt lp knh hiu qu th nht lp knh th hai), v cch m. Do lp kh tr c lm kn v c cht ht m nn khng b ng sng, knh lun lun trong sut. Hp knh s dng rt c hiu qu cho ca quan st trong cc Studio (pht thanh, truyn hnh) c yu cu cch m cao, c th s dng tt cho cc phng ng kn HKK v si.

Bc x nhit qua hp knh vo nh gm c cc phn sau (hnh 3):

Bc x trc tip xuyn qua hai lp knh vo nh, ln ca n ph thuc h s truyn bc x ca hai lp knh (tch ca hai h s truyn bc x);

- Bc x th cp ca lp knh ngoi. Phn bc x ny (bc x sng di) khng truyn qua c lp knh th hai, do tnh c ca knh i vi sng di;

Bc x th cp ca lp knh bn trong. Phn bc x ny s c gim bt, do cng ca n nh hn sau khi qua lp knh th nht.

Hai im sau ny th hin u im gim tng bc x nhit vo nh ca hp knh.

Hnh 3. S truyn bc x vo nh ca hp knh:

a- knh trong; b- knh ht nhit; c,d- knh phn quang

Nu hp knh cu to bi hai lp knh trong (hnh 3,a), tng bc x vo nh vn kh ln do h s truyn bc x ca hai lp knh ln v bc x th cp ca lp th hai vn cn kh cao.Tng lng bc x truyn vo nh trong trng hp ny t ti 72%.

Khi lp knh ngoi l knh ht nhit, tng bc x vo nh gim c ng k, cn 50% (h. 3,b), nh gim h s truyn bc x ca lp knh ngoi, ng thi lp knh ny tuy b nng hn, nhng bc x th cp b chn bi lp knh th hai.

Hiu qu gim tng bc x vo nh t c ln nht nu lp knh ngoi l phn quang (h. 3,c,d). Tng lng bc x truyn vo nh trong trng hp ny ch cn khong 20%.

7/ Gch knh hay knh block .

Thng ch to hnh hp ch nht di dng vin gch, bng hai lp thu tinh khuch tn nh sng. Kh nng xuyn sng v truyn bc x nhit ca gch knh u gim, nh sng qua knh tr nn khuch tn v tri rng trong phng nh hiu qu khc x nh sng nh lng knh.

Gch knh cng c hai hiu qu gim bc x nhit vo nh ging nh hp knh.

8/ Knh rng.

y l loi knh mi (nh my sn xut u tin xy dng Thu s nm 1983). Do knh c rng ln ( rng ti 90%, mt khong 70 250 kg/m3) nn kh nng cch nhit rt cao (c th ngang vi bng khong), m kh nng xuyn sng vn nh knh thng thng. Knh cn c kh nng chng li cc bc x v tuyn v tia t ngoi, chu c nhit cao (chng chy).

9/ Knh cn nhit.

Knh c c im quan trng l ch cho nh sng (bc sng 380 780 nm) i qua, v ngn cn bc x nhit (hng ngoi). Cc c tnh quang hc ca nh sng khng thay i. Hin nay gi thnh ca knh ny cn qu cao nn cha c s dng rng ri trong xy dng.

Trong bng 1 gii thiu cc loi knh v mt s tnh nng ca chng.

Bng 1. Cc c tnh quang - nhit ca cc loi knh xy dng

STTLoi knhHS phn x AS, %HS xuyn AS,

%HS truyn BX nhit,%HS ht BX nhit, %HS phn x BX nhit,%HS bc x nhit, %

1Trng (khng mu) dy 3 12 mm 886 - 9170 - 884 - 2071

2Ht nhit,mu ng,dy,mm

5

8

10

126

5

5

553

38

31

2555

41

33

2739

53

62

686

6

5

512

3Knh thng, Xanh ghi, dy 5 mm

6mm6

645

3953

4841

466

618

18

4Hp knh, 2 lp, mu:

Trng, 6+12+6

ng, 6+12+6

Xm dm, 6+12+614

8

679

42

1264

40

2524

52

6812

8

78

10

12

5Phn quang, ph SS8

Trng, dy 6mm

Lam, dy 6mm

Xm, dy 6mm

ng, dy 6mm

Lc nht, dy 6mm

Lc m, dy 6mm42

31

20

15

33

2445

44

42

41

44

446

4

5

4

4

357

76

72

79

78

8537

20

23

17

18

1212

15

18

14

15

18

6Knh dn 2 lp,

Trng, 3+0,38+3

Trng, 5+0,38+5

Trng, 8+0,38+8

ng, 5+0,38+5

ng, 6+0,38+6

Xm m, 5+0,38+5

Lc, 5+0,38+5

Xanh lam, 5+0,38+5

Nu, 5+0,38+5 8

8

8

6

5

5

7

7

589

87

85

52

46

18

71

74

2779

72

66

49

44

33

62

66

3014

21

28

46

51

62

32

28

657

7

6

5

5

5

6

6

5

STTLoi knhHS phn x AS, %HS xuyn AS,

%HS truyn BX nhit,%HS ht BX nhit, %HS phn x BX nhit,%HS bc x nhit, %

7Knh dn phn x, ph SS8

Trng, 6+.38+3

Lam, 6+.38+3

Xm, 6+.38+3

ng, 6+.38+3

Lc nht, 6+.38+335

26

17

13

2710

8

6

5

87

5

5

4

462

78

75

81

8231

17

20

15

14

8Hp knh phn x, 6+12 +6, ph SS8

Trng

Lam

Xm

ng

Lc nht42

31

20

15

337

6

5

4

65

4

4

3

358

76

73

80

7937

20

23

17

187

10

11

8

10

II- Nhng H qu nng lng v mi trng khi s dng knh Trong ti liu ny khng cp nhng h qu v thm m kin trc, hiu qu tm, sinh l do m rng trng quan st cnh quan, cng nh v sinh sc kho do vic s dng knh em li. Bi vit cng khng cp nh hng ca s dng knh cho cc b phn bn trong nh (tng, vch ngn, trn v.v.).

Knh to ra hiu qu ch yu v nh sng cho khng gian trong nh. Ban u ngi ta ch s dng knh cho ca s y nh sng, sau ny knh c m rng cho c tng ngoi v mi, ngy cng nhiu hn v a dng hn. Do knh nm trn kt cu bao che ca nh, phn cch gia khng gian bn trong vi khng gian bn ngoi nh nn n cng gp mt phn ln hoc nh, tt hoc xu (tu theo cch s dng) i vi mi trng bn trong, v c bn ngoi nh. l h qu tt yu ca vic s dng knh.

Mi trng trong nh chu nh hng ca knh l:

mi trng vi kh hu,

mi trng nh sng,

mi trng m thanh.

Do yu cu phi bo m tin nghi mi trng cho con ngi sng v lm vic trong cng trnh, ngi ta phi kt hp gia cc gii php t nhin v nhn to, nh n chiu sng, qut lm mt, si m ma ng hoc iu ho khng kh lm mt trong ma h. Cng s dng nhiu gii php t nhin , cng c hiu qu cao v nng lng, ngc li cng s dng nhiu thit b nhn to, c bit cc thit b c cng sut ln, cng trnh cng km v hiu qu nng lng, v cng bt li i vi mi trng sinh thi khu vc. Nh vy nng lng va l h qu va l nguyn nhn ca s bin i mi trng.

Trong thc t ta gp hai trng hp: trng hp phn knh lun ng kn (nh ng kn si m ma ng v iu ho kh hu nhn to ma h) v trng hp phn knh c th m (nh iu ho t nhin). Tt nhin vai tr ca knh ch th hin khi n c ng kn. Khi m ra th vai tr ca knh khng cn na. V vy phn cp di y l cho trng hp th nht.

II.1- Knh vi mi trng vi kh hu.

Ba vn cn quan tm:

Bc x mt tri (BXMT) trc tip chiu qua knh vo nh v hiu ng nh knh.

Nng lng nhit truyn qua knh (t trong ra ngoi hoc t ngoi vo trong nh).

Bc x nhit ca knh vo nh (hoc ra ngoi) khi b nung nng.

1- BXMT trc tip qua knh vo nh

Lng BXMT trc tip xm nhp qua 1 m2 ca knh vo phng t l vi cng BXMT chiu ln b mt v h s truyn bc x ca knh, theo cng thc:

Ixn = It . (1)

Trong Ixn cng BXMT xm nhp vo phng, W;

It cng BXMT ti kt cu;

- h s truyn bc x ca knh.

+ Trng hp ma ng lnh.

Ma lnh, khi nhit khng kh thp (di 15 20 oC), cn c nng lng si m, th BXMT trc tip cng xm nhp nhiu vo nh cng c li.

Ti cc nc x lnh (v cao), nng lng si m cho nh ca chim n 30 40% tng nng lng s dng trong mt nm. V vy phng php s dng nng lng mt tri ch ng si m nh ma ng rt c hoan nghnh. Cc phng mt tri, lm vic theo nguyn tc by nhit ca nh knh (green houses) c t hng Nam (hng c nhiu BXMT nht i vi Bc Bn cu), thu nng lng BXMT trc tip lm nng khng kh hoc nc, ri c a i si m cc phng khc trong nh.

Knh trong trng hp ny cng cho nhiu BXMT trc tip vo phng cng tt. Tuy nhin ngi ta khng th lm tng ton bng knh thu nhn BXMT v cn lin quan n s truyn nhit mnh qua knh, do tr nhit ca n nh, s bn n trong phn sau.

Bn cnh , mt s cng trnh c yu cu v sinh cao, nh phng bnh nhn trong bnh vin, nh an dng, nh ngi ta cng mong mun c BXMT trc tip vo nh trong mt s gi bui sng (khong 3-4 gi/ ngy), d khng c yu cu si m.

+ Trng hp ma nng

Ngc li, trong ma nng, c bit i vi cc nc nhit i c cng BXMT trc tip ln, BXMT vo nh s nung nng khng kh trong phng do hiu ng nh knh, nung nng cc b mt ca phng, nht l khi chiu trc tip ln con ngi v thit b, gy ra nng bc, chi lo, lm mt iu kin tin nghi nhit ca con ngi. Khi , i vi nu dng h thng HKK nhn to, s lm tng ti trng lnh ng k, gy hu qu xu v nng lng v mi trng.

Trong bng 2 l lng BXMT tng cng tnh ton truyn vo nh qua 10 m2 cc loi knh khc nhau, cc hng khc nhau, trong mt ngy ti H Ni (20/VII) v TP HCM (21/IV)

Bng 2- BXMT xuyn qua knh cc hng vo nh , kWh/m2Loi knha

imNgangng,

Bng, Nng, T, ng, TN, Nng, TB, B

Knh trong 5mm, 0,85170,6723,6116,0236,0627,4532,76

265,2419,1614,3132,8425,6529,05

Knh ht nhit nu,6mm, 0,62151,5517,2211,6826,3020,0223,89

247,5913,9810,4423,9518,7121,19

Knh PQ; lam; 6mm; 0,4 133,2611,117,5416,9712,9215,42

230,709,026,7415,4512,0713,67

Hp knh c PQ;+12+6;0,18114,965,003,397,645,816,94

213,824,063,036,955,436,15

Ghi ch: 1 - HN , ngy 21 thng 7

2 - Tp HCM , ngy 21 thng 4

Ngun: ti NCKH cp B: Hiu qu s dng knh trong kin trc iu kin Vit Nam. TS. Nguyn Thu Ho. 9/2001

Bng tnh trn cho thy, trong nhng ngy nng nht trong nm H Ni (thng 7) v t/p H Ch Minh (thng t), i vi nhng nh ng ca kn iu ho kh hu, c 10 m2 knh hng & T phi chi ph thm mt nng lng ti thiu l 33 36 kW-h/ ngy (hoc 112.596 122.832 Btuh/ ngy - mt nng lng rt ln) khi dng knh thng, hoc 13-14 kW-h/ngy (44.356 47.768 Btuh/ ngy) khi dng knh phn quang. Cc tnh ton trn cng cho thy chn ca s hng B & N s tit kim c 50% nng lng v mt ny. Knh phn quang v knh hp gim c ng k lng nhit vo nh, nhng mt lng nhit ln li phn x ra mi trng bn ngoi thnh ph, lm cho khng kh thnh ph thm nng bc (nng lng phn x chim khong 20 40% nng lng ti).

2- Hiu ng nh knh (greenhouse Effect).

Ngi nh knh ( mi knh, tng knh, hoc c hai) gy ra mt hiu ng nhit c bit n t lu v c s dng trng rau xanh trong ma ng ti cc nc x lnh.

Bc x mt tri (BXMT) nm trong mt phm vi bc sng rt rng, nhng phm vi bc sng cha nhiu nng lng nht tun theo nh lut Wien, l :

max = 2898/ T oK = 2898/ 6000 oK = 0,48 m (thuc vng sng ngn ).

Ch c khong 25% nng lng BXMT nm < max, cn 75% nng lng max .

Sau khi qua ca knh vo nh, BXMT s nung nng cc b mt nh ca lm cho nhit d ca chng t ti khong 300 o K (~ 30-35 oC) . Cc b mt trong nh cng khng ngng bc x nng lng ra ngoi. Sau khi b nung nng, bc sng cha nng lng cc i ca cc b mt nm khong 10 m ( 2898/300 =~ 10 m ), thuc vng sng di.

Knh xy dng c c im trong sut (cho xuyn qua hon ton) i vi sng ngn, nhng li c m (gn nh khng cho xuyn qua) i vi sng di. chnh l li gii thch cho hin tng by nhit: nhit ca BXMT lc vo l sng ngn, khi ra thnh sng di nn b mc by, b nht li trong phng v nung nng phng.

Hiung nh knh ch xy ra i vi nh c ca knh ng kn, ging ht nh khi ta ngi trong xe t ng kn ca di tri nng. Do c th kt lun nguyn nhn tng nhit trong khng gian kn c ca knh trng di BXMT (hiu ng nh knh), l:

+ s truyn nhit BXMT vo trong phng;

+ s ngn cn truyn nhit t phng ra ngoi bng i lu.

Cc loi knh cng cho BXMT truyn vo nh cng ln, hiu ng nh knh cng mnh lit. Khi s dng knh phn quang v hp knh, hiu ng nh knh s gim i ng k. Khi m ca, hin tng ny khng cn ngha.

3- Truyn nhit qua knh Kh nng truyn nhit qua knh ph thuc ch yu vo tr nhit ca n. C ma lnh (cn gi nhit khi si) v ma nng (cn gim bt s xm nhp nhit vo nh) u cn tr nhit ln gim dng nhit truyn qua knh.

Dng nhit n v (qua 1 m2 trong 1 gi) truyn qua kt cu ni chung t l thun vi chnh lch nhit v t l nghch vi tr nhit ca kt cu theo cng thc:

q = t / Ro (2)

trong q - dng nhit n v truyn qua kt cu, W/ m2 s,

t - chnh lch nhit hai bn kt cu, oC,

Ro - Tng tr nhit ca kt cu, m2 oC /W. Tng tr nhit ca mt kt cu l tng ca tr nhit ca bn thn kt cu v tr nhit hai bn kt cu . Tr nhit ca kt cu li t l thun vi chiu dy ca n v t l nghch vi h s dn nhit ca vt liu theo cng thc di y:

R = x / k (3)

trong : R - tr nhit ca kt cu, m2 oC /W;

x - chiu dy kt cu, tnh bng m;

k - h s dn nhit ca vt liu, W/ m oC.

p dng cc cng thc trn c th tnh c, trong cng mt iu kin nh nhau, dng nhit qua mt m2 knh, trong mt thi gian nh nhau, truyn qua:

knh 6 - 10 mm ln gp 2 ln qua tng gch 110 mm, gn 3 ln qua tng gch 220 mm v 1,35 ln qua tng BTCT 100 mm;

knh hp 2x6 mm vi lp khng kh 12 mm, xp x qua tng gch 110 mm, gp 1,5 ln qua tng gch 220 mm v nh hn 1,5 ln qua tng BTCT 100 mm.

R rng s mt nhit (ma ng) hoc nhn nhit (ma h) qua tng hoc ca knh l rt ng k so vi tng gch thng thng (220mm) trong xy dng Vit Nam, c bit nu din tch ca n li qu ln.

4- Bc x nhit ca knh (bc x th cp)

Nh nu trn bc x nhit ca knh ph thuc vo h s bc x nhit ca loi knh kho st v nhit tuyt i ca n. Lng nhit bc x th cp ny i vi cc loi knh ht nhit c gi tr kh cao, t ti 10 20% (xem bng 1).

II.2- Knh vi mi trng nh sng

Knh c u im m phn ln cc vt liu xy dng khc khng c, l ly c nh sng t nhin. M nh sng t nhin khng nhng khng mt tin, m nh th cn gim c nhim mi trng do gim tiu th in nng, cn l ngun nh sng ph hp nht i vi mt ngi. Cht lng nh sng trong nh c nh gi bng hai ch tiu: tin nghi nhn v tin nghi mi trng sng.

Tin nghi nhn c nh gi qua ri ( o bng lux) trn mt phng lm vic, nhn r c chi tit cn thit, nh con ch, nt k, Tu theo cng vic, ri yu cu thay i t khong 50 lux n 1000 lux. Tuy nhin ri khng phi l mt mn qu cng ln cng tt. Anh sng d tha gy ra s cng thng, chi chang, chng lm mt mi ngi lm vic: l nhim tha nh sng.

Cn ch rng nh sng t nhin trong nh thay i theo nh sng ngoi nh, m nh sng bn ngoi li tng nhanh t sng ti tra, ri gim dn t tra n chiu. V d thng su H Ni, nu lc 7h ri trong nh t c 300 lux, th lc 12h, t ti 1050 lux, qu d tha. V th bui tra ta thng h thp rm ca.

Tin nghi mi trng sng lin quan n mt s yu t sau y:

Mu sc ca nh sng: Nu nh sng cn lm vic th phm vi bc sng 500 600 nm cho kh nng cm nhn cao nht, ht sc quan trng. Nhng nu l cng vic cn phn bit mu sc mt cch tinh t (nh trong xng v m thut, xng nhum, quy bn vi, o qun ), th nh sng c cc bc sng li ht sc quan trng (nh gi bng ch s truyn mu IRC, thay i t 0 n 100, trng hp ny cn > 95). Mu sc ca knh c th lm thay i IRC ca nh sng vo phng. Nh vy tu theo cng vic trong phng m chn mu knh cho ph hp.

S ng u ca nh sng trong phng: khng ch ph thuc vo kch thc v v tr ca (ca cng rng v cng cao, nh sng cng ng u) m cn chu nh hng ca c tnh khuch tn nh sng ca knh s dng. Knh tn x (mt trong c hnh gn sng) v gch knh cho php nh sng vo su trong phng, gim bt cng m nh sng li ng u.

Trnh chi lo: khi cc b mt cn nhn c chi cao c th gy lo. c bit khi nh sng mt tri trc tip chiu ln vt nhn, nht l nhng vt trng, bng (c h s phn x nh sng cao) d gy lo mt tin nghi. V d ti nhiu thnh ph ca nc ta, lc 8h t thng nm n thng mi min Bc (hoc thng ba n thng tm min Nam) ri tng cng trn mt t c th t c 25.000 lux. Nu lc ny nh sng chiu ln trang sch, c th to ra chi ti 5500 6000 cd/ m2, khi c sch chng ta lp tc b hoa mt, kh c th chu ng qu mt vi pht ( chi trn 5000 cd/m2 c coi l chi gii hn gy lo).

S tng quan chi ca cc b mt trong phng. V d bu tri (tng ng vi trn phng) c chi cao, mt t ( hay sn nh) thp, chn tri (tng bn) trung bnh. Quan h ny gy cho ta cm gic d chu, quen thuc. Nu tng bn hay mt sn b nng chiu, tng quan trn b o ln, gy cm gic kh chu, cng thng, mt mi.

Hai vn nu trn c lin quan n v tr, kch thc ca ca ly nh sng v loi knh s dng.

Khi thit k ca ly nh sng cn lu nhng im sau y:

1/ Ca v tr cng cao, hiu qu nh sng cng ln, cng cho nhiu quang thng vo nh, c bit i vi nhng v tr xa l ca. V vy ca s v tr cao thch hp cho nh c chiu rng ln.

2/ Ca s cng rng, ng u nh sng theo chiu dc nh cng cao.

3/ S dng knh hoa vn, knh m, hp knh gim bt c s chi lo mt tin nghi, to c s phn b nh sng u hn trn din tch rng.

4/ i vi min kh hu pha Bc, ca ly nh sng hng Bc cho nh sng ng u v t gy chi lo do trc x, gim bt c kt cu che nng.

i vi min kh hu pha Nam, ca hng Bc cng c li hn hng Nam t nhiu, nhng vn cn c kt cu che trc x.

Ca hng ng v Ty u bt li i vi c hai min kh hu Vit Nam.

5/ Ca mi thch hp cho nh c khu rng. i vi ca tri nht thit phi dng loi knh khuch tn nh sng gim bt phn trc x cao ca mt tri nhit i.

nhim nh sng ng ph

Nhng nm gn y, khi knh phn quang c s dng rng ri, xy ra hin tng nh sng phn x t cc ngi nh hai bn ng v ng ph, gy chi lo cho ngi i ng, nht l nhng ngi ang iu khin xe c gii, d dng gy ra tai nn giao thng. Vn ny c nghin cu gn y Trung quc v c gi l nhim nh sng ng ph.

V sao cc nc phng Ty knh phn quang c s dng kh nhiu m vn nhim nh sng ng ph t c bn n? Theo chng ti, v cng BXMT tng i nh v gc cao ca mt tri thp quanh nm, nh sng phn x c tr s nh v thng khng chiu trc tip ln ng ph. i vi cc nc c v thp nh chng ta, do mt tri thng nm cao trn bu tri (thng 45 90 o trn chn tri) nn tia phn chiu ht thng xung lng ng.

Bin php hiu qu trnh hin tng ny, l thit k che BXMT trc tip cho ca knh, c bit l ca dng knh phn quang.

II.3- Knh vi mi trng m thanh

Trc ht cn nh rng kh nng cch m ca ca knh ch c khi ca ng hon ton. Khi m ca kh nng cch m gn nh bng khng. V vy mi loi ca c cu to c bit ch c ngha i vi nh ng kn iu ho khng kh nhn to. iu ny cng c ngha rng, nh m ca thng thong t nhin khng nn s dng ca cch m c cht lng cao.

Ca l b phn cch m yu nht trong cc kt cu nh ca do:

Khi lng nh (so vi tng, mi, sn),

C nhiu khe h.

Ca bng knh dn nhiu lp v hp knh c th t c ch s cch m ti 30 40 dB (CK = 30 40 dB), trong khi ca knh n ch t c CK = 25 30 dB (xem Ph lc I), trong khi tng gch 110 mm c CK = 40 45 dB v tng gch 220 mm c CK = 50 55 dB .

III- Ch dn s dng knh trong kin trc

III.1- Mi nh v ca mi

Mi nh l b phn nh ca khi s dng ly nh sng c th cho hiu qu ln nht, tuy nhin do cng BXMT rt cao v gc cao ca mt tri vng nhit i rt ln nn mi cng l b phn nhn nhiu BXMT nht, c th gy hiu qu qu nng v nhit v chi lo v nh sng trong nh. Vn l s dng mi chiu sng, nhng trnh cc hu qu xu nu trn.

Cc phng sn xut, phng lm vic, lp hc, phng tp v thi u th thao, th dc nn s dng mt mt phn din tch mi chiu sng, nht l nhng phng c din tch ln, khu rng v nhng ni nng lng in cha p ng, nh nh nng thn, min ni.

Din tch mi chiu sng cn c tnh ton theo yu cu v tin nghi nh sng, theo cc phng php thc hnh trong k thut chiu sng t nhin.

Nn s dng loi knh m, knh ht nhit, knh phn quang, gch knh to ra nh sng khuch tn , trnh chi lo v gim cng BXMT trc tip l nng nh (hnh 4) .

Trn hnh 5 gii thiu ca ly nh sng trn mi trong nh my in ca khu cng nghip Nomura Hi Phng. Mi gian s dng hai ca mi 0,6 x 1,2 m yu cu tin nghi nh sng cho vic vn hnh my.

Trn hnh 6 l ca ly nh sng trong nh ph Hi An.

C th nhn thy cc ca ly nh sng c gi tr chiu sng hiu qu hn cc hp n c cng din tch.

Hnh 4. Nh ga Goteborg

Hnh 5. Ca mi ly nh sng trong nh my in, Nomura, Hi Phng

Hnh 6. Ly nh sng t trn mi, nh ph Hi An

III.2- Tng knh

Tng bng knh c th gy ra cc h qa xu i vi mi trng trong nh sau y:

a/ S xm nhp ca BXMT trc tip,

b/ Hiu ng nh knh,

c/ S d tha nh sng gy cng thng mt mi,

d/ S chi lo, gy mt tin nghi mi trng sng.

Do khi c tng knh, thng khng cu to kt cu che nng, v vy bn h qu nu trn l khng th trnh khi, m ch c th tm cch gim chng c nhiu nht .

gim bt nhng h qu xu ny nn s dng cc bin php sau y:

1) Nn trnh s dng tng knh cho nhng nh ng kn ( iu ho kh hu nhn to, hoc to mi trng yn tnh cao). Trng hp s dng, s gy ra lng ph rt ln v nng lng. Nn s dng tng knh cho nh c m ca thng gi t nhin, nh s trnh c hiu ng nh knh.

2) Gim BXMT trc tip chiu ln tng knh bng cch:

Trnh mt tng quay v cc hng , T, TB, TN;

Dng cc khi ph nh cu thang, v sinh, kho che nng cho tng knh;

S dng u tin cc loi knh theo th t:

knh rng > hp knh (c lp knh ngoi ht nhit v phn quang) > gch knh > knh dn nhiu lp c phn quang.

3) Che BXMT trc tip chiu ln tng knh (che ngoi), bng cch:

- To mt chnh li lm, dt bc, phn n che bng cho phn kia (hnh 7), a thm cc ban cng, logia, hc lm vi cy xanh to bng trn mt chnh (hnh 8);

Quay mt tng v pha c nhng cng trnh i din che bng;

Tng vt nghing, nh dn pha trn cao, trnh BXMT nhng gi c tr s ln (hnh 9). Tuy nhin khi p dng gii php ny cn kim tra nhim nh sng ng ph do s phn x tia mt tri trc tip trong nhng ngy khc nhau trong nm. Hnh 7. Khch sn Sofitel Plaza, H Ni,

phn ny che nng cho phn kia

Hnh 8. Nh thp Tokyo Nara, Nht Bn

Hnh 9. Tng knh vt nghing trnh BXMT nhng gi cc i

4) Che BXMT sau khi xuyn vo nh (che trong).

S dng rm, mnh ca pha sau tng knh che BXMT xuyn vo nh. Gii php ny khc phc c hin tng d tha nh sng v chi lo, nht l khi BXMT trc tip chiu ln vt cn nhn. Tuy nhin khng th trnh c hiu ng nh knh, do BXMT b nht trong nh. V vy gii php ny thch hp chng lnh hn l chng nng.

III.3- Ca s knh

Trc ht cn nhc li rng, tt c cc hiu qu tt v h qu tiu cc ca ca s knh i vi mi trng kh hu, nh sng, m thanh trong nh ch xy ra vi nh ng kn iu ho kh hu nhn to, hoc nh c yu cu yn tnh cao. Nhng ch dn di y l cho nhng cng trnh ny.

1) Trong iu kin kh hu nhit i ca Vit Nam che nng cho ca knh l cn thit sut ngy v quanh nm i vi min kh hu pha Nam, v khong 10 11 thng trong nm i vi min kh hu pha Bc, tr mt vi loi cng trnh c th nh sn th thao, trin lm vt th v.v. Gii php ny khc phc gn nh trit hai h qu xu v nhit do s dng ca knh ni trn, do c hiu qu cao v nng lng. Hai nh hng xu v nh sng cng c gim bt. Tuy nhin cn ch rng, khi BXMT trc tip chiu vo kt cu che nng, n cng c th gy ra lo phn x, nu kt cu c h s phn x cao v hng vo nh.

Thit k kt cu che nng cho ca s c th tin hnh theo cc phng php thc hnh ca kin trc - kh hu.

Khi kt cu che nng lm vic hiu qu th cc tnh nng quang - nhit ca knh khng cn ngha ng k na. Ngc li n li lm gim hiu qu chiu sng ni tht.

Hnh 10 gii thiu lm v d mt kiu che nng ngang cho ca knh.

2) Th t u tin s dng cc loi knh ca s cho cc ngi nh khi khng c kt cu che nng hoc che nng khng hon ton :

- Knh rng (cha ph bin);

- Hp knh, c lp ngoi l knh ht nhit, mt trong c lp phn quang, lp trong l knh trong (khng mu);

- Knh dn nhiu lp phn quang

Hnh 10. Kt cu che nng ngang

3) cao t ca thng trn mc mt phng lm vic. Cc phng c yu cu ng u nh sng cao (lp hc, vn phng, ) nn m ca s bng.

V tr m ca cao c tc dng nng cao ng u nh sng theo phng ngang, c bit trong cc phng c su ln, trn 6 7 m.

4) Din tch ca knh ph thuc:

ri yu cu lm vic hoc hot ng, (lux);

ri gii hn tnh ton ngoi nh ( ri ti thi im tt n bui sng v bt n bui chiu);

c im quang hc ca knh.

Cn lu rng ri thc t s tng dn t thi im bt u s dng nh sng t nhin, n gia tra, ri gim dn n chiu. S d tha nh sng cng gy ra nhim khng gian ni tht, lm mt tin nghi mi trng v gy cng thng mt mi. V vy s d tha nh sng cng khng phi l mong mun. Trong nhiu trng hp cn c bin php gim bt.

Mt din tch ca chiu sng va l cn thit, c li c v tm sinh l cho ngi s dng v mi trng. Theo nhiu tng kt, t l din tch ca ly nh sng v din tch sn nn khong 20 40%, v khng nn vt qu 50%./.

PAGE 17