Rabbi Shlomo Carlebach‘De zingende Rabbi’ en een coryfee op het

gebied ‘kiruv en outreach’

שלמה קרליבך(1925, Berlijn — 1994, Canada)

Rabbi Shlomo Carlebach, bekend als Rav Shlomo voor zijn volgelingen,was een Joodse religieuze leraar, componist en zanger die bekend wasals ‘De zingende Rabbi’. Hoewel zijn roots in traditionele orthodoxeyeshivot lagen, heeft hij zijn eigen beweging gecreëerd, een bewegingmet een Chassidische stijl, warmte en persoonlijke interactie.Hij gaf openbare concerten, en de diensten in de synagoge waren metzang gevuld. Afwisselend leefde hij in Manhattan, New York, SanFrancisco, Toronto en Moshav Mevo Modi’im (Israel).

1

Carlebach wordt door velen gezien als de belangrijkste Joodse religieuzesongwriter in de tweede helft van de 20e eeuw. In een 30 jaar durendecarrière gaf hij meer dan 25 albums uit die nog steeds een grotepopulariteit hebben. Zijn invloed blijft ook vandaag doorgaan in dezogenaamde ‘Carlebach minyanim’ gelegen in de vele steden over dehele wereld.

Veel van de bands van vandaag binnen het genre van de Joodse Rock enSoul zijn in grote mate beïnvloed door de melodieën en songs vanRabbi Shlomo Carlebach.

Carlebach werd ook beschouwd als een pionier binnen het ‘Baalteshuva’- movement (seculiere Joden die terugkeren naar hetJodendom). Hij stimuleerde Joodse hippiejongeren om opnieuw hunJoodse erfgoed te omhelzen. Sommige van zijn tactieken werdenvolgens orthodoxe normen echter gezien als te liberaal en niet in de lijnvan de Halacha.

Biografie

Rabbi Shlomo Carlebach stamt uit een van de oudste rabbinaledynastieën van pre-Shoah Duitsland. Hij werd geboren in Berlijn in1925, waar zijn vader, Rabbi Naftali Carlebach Hartwig (1889-1967) eenorthodoxe rabbijn was. Het gezin vluchtte voor de nazi's in 1931 naarBaden bei Wien, Oostenrijk en naar Zwitserland in 1933, vóór hunkomst naar New York City.Rabbi Shlomo Carlebach emigreerde in 1938 naar Litouwen, waar hij aaneen yeshiva studeerde. In 1938 werd zijn vader rabbijn van decongregatie ‘Kehilath Jacob’, een kleine synagoge in West New York.Carlebach kwam naar New York in 1939 via Groot-Brittannië. Hij en zijntweelingbroer Eli Chaim namen het rabbinaat van de synagoge over nade dood van hun vader in 1967.

2

Rabbi Shlomo Carlebach, naar wie Carlebachs familie-synagoge inonze Rabbi Shlomo Carlebach Manhattan, Upper West-Side,vernoemd is. New York

Rabbi Shlomo Carlebach studeerde aan verscheidene hooggeplaatsteorthodoxe yeshivot, inclusief de yeshiva ‘Torah Vodaas’ en de yeshiva‘Rabbi Chaim Berlin’ in Brooklyn, New York, en aan de ‘Beit MedrashGevoha’ in Lakewood, New Jersey.

Links: Rabbi J.B. Soloveitchik, rector van Yeshiva Yitzchak Elchanan (Yeshiva University), in het

midden Rabbi Ahron Kotler, stichter en Rosh Yeshiva van Lakewoods Beit Midrash Gevoha en

uiterst rechts Rabbi Irving Bunim, filantroop en auteur van het beroemde commentaar ‘Ethic from

Sinai.

Rechts: Rabbi Yitzchak Hutner, Rosh Yeshiva en rector van Yeshiva Rabbi Chaim Berlin en auteur

van het beroemde Kabbalistische mystieke werk ‘Pachad Yitzchak’.

Zijn genialiteit in Torah-studie werd herkend door grote Torah geleerdenen leraren. Rabbi Hutner, die hem zijn semicha gaf, vond het dan ookeen groot verlies voor de Torah wereld wanneer Shlomo koos voor eencarrière in de muziek boven een carrière als wetenschapper en leraar, enberispte hem om dat laatste te doen. Net als zijn intellectuele enwetenschappelijke talenten, werd ook zijn stem en muzikale talent alheel vroeg herkend in de yeshiva, en werd hij vaak gekozen om dediensten als Chazzan (cantor) te leiden tijdens de Joodse feestdagen.

3

Zoals gegraveerd op zijn grafsteen werd hij een toegewijd chasid(leerling) van Rabbijn Yosef Yitzchok Schneersohn, de zesde Rebbe vanChabad-Lubavitch. Van 1951-1954 werkte hij vervolgens als bode(‘shaliach’) van Rabbi Menachem Mendel Schneerson, de zevendeLubavitcher Rebbe, totdat hij vertrok om zijn succesvolle muziekcarrièreuit te bouwen en dit voor honderdduizenden Joden wereldwijd.

Rabbi Yosef Yitzchok Schneersohn Rabbi Menachem Mendel Schneersohn(1880-1950), schoonvader van de (1902-1994), de laatste Lubavitcherlaatste Lubavitcher Rebbe. Rebbe en een van de charismatische Torah leiders van de twintigste eeuw.

Samen met zijn vriend rabbijn Zalman Shachter-Shalomi (die de leiderwas van de vernieuwende beweging), werd hij geëxcommuniceerd doorChabad in de jaren 1950.Terwijl orthodoxe deuren voor hem dichtgingen, gingen vele anderedeuren open wanneer Joodse jongeren verliefd werden op zijn modernechassidische liedjes en verhalen.

In 1972 trouwt hij met Elaine Neila Glick, een lerares. Ze krijgen tweedochters, Nedara (Dari) en Neshama. Neshama Carlebach is eensongwriter en zangeres met een aanzienlijk repertoire; ze schreef enzong vele liedjes in haar vaders stijl.

4

Rabbi Shlomo Carlebach overleed plotseling aan een hartaanval, toen hijvoor een bezoek aan zijn familie naar Canada reisde. Een populairemythe vertelt hierover dat hij naast de Skverer Rebbe van zijn gabbaizat, terwijl hij de Rebbe's favoriete melodie, ‘Chasdei Hashem ki loTamnu’ (G’ds liefde kent geen einde) aan het zingen was.Carlebach zat eigenlijk naast een ander Jood die hem herkend had. Voorde opstijging hadden de twee een paar woorden gewisseld en toenkreeg Carlebach zijn fatale hartaanval. Zijn medepassagier brachtonmiddellijk de piloot op de hoogte. Rabbi Shlomo Carlebach werdgeëvacueerd naar het ziekenhuis, waar hij dood werd verklaard.Hij stierf niet alleen arm, maar was zeer verbitterd door deze armoede.Vele ceremonies en gedenkbijeenkomsten volgden na zijn dood. Zijnlaatste rust vond hij in Jeruzalem op ‘ Har HaMenuchot’.Carlebach was goed bevriend met vele beroemde Chasidische rebbes,zoals de Amshinover Rebbe en Bobover Rebbe.

Musicologie

Carlebach begon met liedjes te schrijven eind 1950. Zijn nummerswaren voornamelijk gebaseerd op verzen uit Tenach. Hoewel hijduizenden liedjes componeerde, kon hij geen muzieknoten lezen. Veelvan deze Torah-songs werden norm in de bredere Joodse gemeenschap:○ Am Yisrael Chai (Het volk Israël leeft)○ Pitchu Li (Open voor mij de poorten van gerechtigheid)

○ Borchi Nafshi (Moge G’d uw ziel zegenen)

5

Rabbi Shlomo Carlebach verscheen als onderdeel van dit chassidischeSongfestival in 1969, samen met het Duo Reim, Zvika Pick, Nurit Hirsch,en anderen. Dit werd een jaarlijks evenement tot 1979 met elk jaar eennieuw album. Deze albums brachten zijn muziek in reguliere Israëlischeen religieuze zionistische kringen. Gedurende deze tijd werden zijnalbums in Israël geproduceerd met een meer liturgische - en minder folkkarakter. Enkele van de muzikanten waarmee hij tijdens deze periodewerkte, gaven zijn muziek een meer psychedelisch tintje en was er eenbreder gamma van de instrumtenten. Terwijl Rabbi Shlomo Carlebachtijdens deze periode veel van zijn tijd in Israël doorbracht, richtten zijnstudenten ‘moshav Me'or Modi'im’ op.

Marsha Bryan Edelman vervolgt:‘De enige Chassidische dingen in de meeste van deze songs waren derelatief korte traditionele melodieën en teksten. Toch was deaanwezigheid van nieuwe tunes voor korte liturgische teksten eenaanmoediging voor het gebruik van deze nummers in de gebeden van deAmerikaanse Joden, die op zoek waren naar eenvoudige melodieën eneen meer congregationele zang, ook voor hen die niet vloeiendHebreeuws spraken. De song van Rabbi Shlomo Carlebach ‘ve-Ha'erEinenu’ sprong snel terug naar de ochtend diensten waaruit desongteksten werden genomen’.

Bij zijn terugkeer naar New York City werd hij meer en meer bekend

door zijn verhalen en Chassidische leer, die geworteld waren in deChassidim en de Kabbalah. Enkele van zijn verhalen werden door zijnvele studenten gepubliceerd en verschijnen naast zijn opgenomensongs. Rabbi Shlomo Carlebach verspreidde de leer van de Chabad, enpopulariseerde de geschriften van onder andere Rebbe Mordechai YosefLeiner, van Ishbitz en van Rebbe Kalonymus Kalman Shapira vanPiasetzno. Voor veel van zijn luisteraars beschouwden Rabbi ShlomoCarlebach’s neo-Chassidisme als authentiek Chassidisme en werd eenbrug naar het traditionele Chassidisme.

6

Zijn invloed

Voordat hij stierf werd een boek gepubliceerd door Martin Avery, eenCanadese auteur, met als naam ‘De zingende Rabbi’, Het boek,geschreven in de stijl van het magisch realisme, beschrijft Rabbi ShlomoCarlebach.

Na zijn dood werd Carlebach’s liedjes door vele religies omarmd alsuniverseel aanvaarde spirituele muziek. Carlebach’s liedjes en‘niggunim’ (religieuze muziek) kan worden gehoord vandaag insynagogen, kerken, gospelkoren, en tempels overal ter wereld.Carlebach was tevens een inspiratiebron voor vele muzikale groepen diehem volgden. (Moshav Band, Soulfarm, Reva L'Sheva, Abramson Naftalien anderen).

Zijn leven wordt verhaald in een musical door Daniel Wise geschrevenen werd uitgevoerd in het Museum van Joodse Erfgoed in het voorjaarvan 2008.

In 2008 werd tevens de documentaire film ‘U Never Know’ over het levenen de invloed van Carlebach geregisseerd door Boaz Shahak enuitgebracht op het Jerusalem Film Festival.

Polemiek

De aanpak van Rabbijn Shlomo Carlebach stuitte vaak op controverse:

‘Hij werkt buiten de traditionele structuren die gelden binnen de Joodsestijl en inhoud en hij sprak over G’d en zijn liefde op een manier die kanleiden dat andere rabbijnen een ongemakkelijk gevoel hadden’.Sommige momenten zou hij het gemengd dansen op concerten

7

aangemoedigd hebben en zou hij heel vaak vrouwen gekust hebben alshij hen begroette.

Zijn normen van gedrag werden door orthodoxe collega's gezien als ‘telaks’, waardoor hij gedistantieerd werd uit de ‘Charedi-kringen’, die zichstrikt houden aan de wetten van ‘negiah’, waarbij lichamelijk contactmet een lid van het ander geslacht alleen toegestaan is met deechtgenoot en de naaste familieleden.

8

Discografie

Haneshama Lach [Songs of My Soul] - 1959 (click to listen)

Barchi Nafshi [Sing My Heart] - 1960 (click to listen)

Shlomo Carlebach Live - 1961

Wake Up World - 1962

At The Village Gate - 1963

In The Palace Of The King - 1965

I Heard the Wall Singing [2 vol.] - 1968

Days Are Coming - 1973 (click to listen)

Uvnei Yerushalayim - 1970s (click to listen)

Am Yisrael Chai - 1973 (click to listen)

V'Ha'eir Eineinu - 1970s (click to listen)

Yisrael B'tach BaShem - 1973-4 (click to listen)

Hisoriri - 1970s

Live in Tel-Aviv [Heichal HaTarbut] - 1976 (click to listen)

Nachamu Ami - 1983 (click to listen)

Shvochin Asader - 1988

Carlebach in Jerusalem [Al Eileh] - 1980s (click to listen)

Live in Concert for the Jews of Russia - 1980s

Even Ma'asu HaBonim - 1990s (click to listen)

Shlomo Sings with the Children Of Israel - 1990

Shabbos with Shlomo - 1992

9

We hebben geen kanalen die de pijn weergeeft die daklozen voelen,daarom zijn we bang hen in onze woning binnen te laten. Er is geen

vrede in de wereld, omdat wij er geen kanalen voor hebben.Toch, op Pesach, in de nacht van verlossing, heb ik kanalen voor de dak-

en thuislozen en ik nodig ik ze uit bij mij thuis. Op de Seder zal ikhopelijk kanalen hebben om één te zijn met mijn kinderen. En laat hetzo zijn dit jaar, dat we kanalen zullen hebben om een te zijn met de

wereld.Shlomo Carlebach

Onze generatie heeft twee dingen op te lossen. We hebben niet derelatie tussen Adam en Eva hersteld, en we hebben niet de relatie

tussen Kaïn en Abel hersteld, tussen Joden en niet-Joden. Eigenlijk zijnhet dezelfde mensen die niet weten hoe ze betrekking moeten hebben

op vrouwen,die ook niet weten hoe ze betrekking moeten hebben op niet-Joden.

Shlomo Carlebach

Wanneer u van iemand heel veel houdt, denk je aan hem/haar, zelfs alshij/ze er niet is. Dit is ‘shalach manos’, iemand vertellen dat je hun

liefde en je gedachten stuurt, zelfs wanneer ze er niet zijn.Shlomo Carlebach

uit de bundel van Rabbi Shlomo Carlebach.

Wat onze vader Abraham ons leerde

Huis van Liefde en Gebed, San Francisco CA, 5734

’Er zijn zesendertig heilige mensen die de grondlegging van de wereldvormen.De wereld zou niet bestaan als er niet minstens zesendertig heiligemensen zouden bestaan, maar die zesendertig heilige mensen levenvolledig verborgen. Ze zijn schoenmakers, of kleermakers, niemandweet wie ze zijn. Ze willen zelfs niet bekend zijn.De Mezritcher Maggid (gestorven 1772) was een beetje ziek, en zo zater elke avond een van zijn heilige leerlingen in het Beth Midrash op hemte wachten, mocht hij iets nodig hebben.

10

Zij kregen te horen dat als er mensen komen 's nachts en ze hout ophet vuur in de kachel leggen, ze dan niet mogen praten, tot zij eerstmet de leerling spreken. De reden was dat de zesendertig Tzaddikimzouden komen om hout op het vuur te leggen. Wij weten namelijk nietwat warm betekent. Alles wat niet echt koud is, is voor ons warm, wantwij zitten niet op dezelfde golflengte wat warmte is, maar de MezritcherMaggid wist echt wat warmte is. U kunt zich voorstellen dat, indien eenvan de zesendertig verborgen heilige mensen een beetje hout op hetvuur zou leggen, zou het echt warm zijn. Zo zou elke avond een van deTzaddikim komen naar de Mezritcher Maggid om hem warm te houdenals hij ziek was.Deze zesendertig Tzaddikim praten niet als de ander zich niet opdezelfde golflengte bevindt. Als u op dezelfde hoogte bent, praten zetegen je. Het is een kleine test.

De Rebbe zat op een nacht in de sjoel, hij zag dat twee mensenbinnenkwamen en hij wist dat het er twee van die zesendertig waren.Het waren hout-handelaars. Ze kwamen tot bij het vuur en keken naarde vlammen. Het was donderdag en het Torahgedeelte van de week wasVa’era. Beiden bespraken de ‘parasha’.Men zei tegen de andere: "Ik kan niet begrijpen wat zo geweldig wasaanaan Abraham om zijn zoon Isaac te offeren. Als ik G-d's stem zou horendie me vertelt om mijn zoon te offeren, zou ik hem dan niet direct,zonder een minuut te aarzelen aan Hem offeren?De ander antwoordde: ‘Ha! Weet je waarom je dat zou doen?Omdat je een vader had, Abraham, die je leerde om het te doen.

De waarheid is dus, als er iets is om te offeren voor G’d, dan is hetomdat Abraham ons daarover leerde.

11

De kracht van het gebed van onze moeders.

De enige van de drie vaders die wel eens kwaad werd, was Ya’acov.Ya’acov werd kwaad op Rachel als ze tot hem zei: ‘Als ik geen kinderenheb, zal ik sterven’. Ya’acov werd kwaad op haar en zei: ‘Ben ik G’d dieu geen kinderen wil geven?’Zo zegt iedereen dat als een vrouw weent omdat ze geen kinderenheeft, zelfs het laagste schepsel niet boos op haar mag worden.Ya’acov, die de peiler van medelijden was, had zeker spijt voor Rachel,zijn eigen vrouw.

De waarheid volgens Chassidus is de volgende: Ya’acov was niet echtboos, hij realiseerde zich dat Rachel niet echt aan het bidden wasomdat ze dacht ‘Ik heb zo’n heilige man, dat hij wel voor me zalbidden’. Ya’acov deed dus alsof hij boos was, zodat Rachel zou zeggen:‘O jee, ik kan zelfs niet meer op Ya’acov steunen’. En omdat ze zodacht, ging ze zelf bidden en haar gebed werd verhoord.

Het graf-mausoleum van Rachel in de burrt van Betlechem.

Avraham in de oven van Nimrod.

Waarom haalde G’d Avraham uit het vuur, nadat hij erin gegooid was?Hij was de eerste persoon die verbrand werd, omdat hij in G’d geloofde.Denk jij dat hij in het vuur wandelde terwijl hij dacht: ‘Ha, ik heb geloofin G’d, Hij zal me wel hieruit halen, ik heb een Grote Baas daarboven.Heb geen zorgen, broeders, ik ga nu gewoon het vuur in en ik zie julliewel na deze show’. NEE, Nimrod, de koning van de wereld vroeg aanAvraham: ‘denk jij dat G’d je zal redden uit het vuur?’ Avraham zei:‘hoogstwaarschijnlijk niet, want vuur brandt. G’d creëerde de wereld opzo’n manier dat als je in het vuur komt, dan brand je op. Ik wil graagvoor Hem sterven’!

12

Nimrod koning van Assyrië, zijn standbeeld was ontdekt bij de opgraveningen van Gilgamesh.

Haran, de broer van Avraham had nog niet beslist of hij aan de kant vanAvraham zou zijn of niet. Hij stelde een teken voor zichzelf: AlsAvraham uit het vuur komt, sta ik aan zijn kant. Als hij verbrandt, dan isG’d niet goed en ben ik niet aan zijn kant. Als Avraham inderdaad uithet vuur kwam, begon hij te schreeuwen dat hij aan Avraham’s kantstond. Nimrod daarentegen zei tegen Haran: ‘okee, ik ga jou ook in hetvuur gooien’. Haran zei daarop dat dit okee was, want hij wist hoe dezetruc werkte. Ze gooiden hem in het vuur en hij verbrandde.Als je in het vuur gaat en je denkt dat je er heelhuids uit zal komen, isdat niet in het vuur gaan voor G’d. G’d is geen coca-cola machine. Hetgebeurde gewoon zo, G’d liet Avraham ontsnappen uit het vuur.

13

Leah en Rachel.

Rachel is een van de vier moeders. Zij is degene die ons het geheimvan de stilte leerde. Ya’acov was verloofd met Rachel. Laban, haarvader, maakte echter een truc en Ya’acov had Leah in de plaats. Rachelen Leah waren zussen die heel erg op elkaar leken. Sinds de bruilofthadden ze een sluier over hun gezicht en Ya’acov wist niet meer wie wiewas. Het was de gewoonte de sluier niet weg te nemen tot ze thuiswaren. Omdat het donker was, wist Ya’acov niet wie het was tot devolgende morgen.

Voor de bruiloft zei Ya’acov tot Rachel; ‘Ik ken uw vader, hij zal Leahonder de ‘choepa’ zetten. Laten we een teken tussen ons maken. Labanweet dat ik niet zo gek ben om niet te weten dat hij me wil belazeren.Hij zal het dus super slim aan boord leggen. Als hij Leah met me willaten trouwen zal hij zeggen: ‘Je moet zeggen dat je Rachel bent, alsYa’acov vraagt wie je bent’. Laten we daarom een teken tussen onsmaken, dat jij zal zeggen ‘ik ben Leah’. Zo zal ik weten dat jij het bent’.

Zowel Rachel als Leah waren zeer heilig en zeer mooi, maar opverschillende gebieden. Leah betekent ‘verborgen schoonheid’. Bijsommige mensen moet je twee, drie keer kijken en iedere keer ontdekje dat ze nog mooier zijn. Dus Leah was zo’n een vrouw, een verborgenschoonheid van een verborgen wereld. Rachel was een voor de handliggende schoonheid.

Dit was ook geen klein huwelijk. Weet je wat het betekent: ‘Je zal demoeder zijn van heel Israël’? Wie zal de moeder zijn van de Messiah?Wie zal verlossing brengen aan de hele wereld? Het was geen kleinding. Op dat moment wist Rachel niet dat Ya’acov ook haar wildetrouwen. Zij wist wat er aan het gebeuren was. Zij kon Ya’acovverwittigd hebben: ‘Pas op, je zal mijn zuster trouwen’. Rachel wist datbinnen een paar minuten Ya’acov zou vragen wie ze was en als ze zouzeggen dat ze Rachel was, dan zou haar zuster in schaamte staan endat kon Rachel niet verdragen. Zo vertelde ze van het teken en dat zemoest antwoorden dat ze Leah was.Zo wist Ya’acov pas de volgende morgen dat hij met Leah getrouwdwas.

De Talmud en de Profeten zeggen dat Rachel het geheim van de stilteis. Hoe zullen we ooit uit exil geraken? Rachel zal beginnen wenen enze zal beginnen spreken. ‘Dit is het, ik kan niet langer verzwijgen’. Zozal Rachel uiteindelijk de Masji’ach brengen.

14

Colofon:

Prof. Rabbijn Ahron Daum, B.A. M.S., Emeritus Chief Rabbi Frankfurt amMain, Antwerpen

Nederlandse bewerking:Bathia Chava Vanhamme, Antwerpen/Israel Juni 2008

Photoshop en definitieve bewerking:Mattityahu Akiva Strijker, Antwerpen

Eindredactie en special effects:Malachi Angelo Prins, Antwerpen

Webmaster en designer:Yitzchak Berger, Antwerpen/Sydney, Australië Juli 2013

15