3
~ o Se/asa Rabu o Kamis 0 Jumat o Sabtu o Minggu 456 7 ~ 21 22 9 10 11 24 25 26 12 13 27 14 15 16 28 29 30 31 o Mar eApr OMei n Situs Batujaya tepi ka taun 2009 geus aya 30 wangunan bata. Taun . 2010 waktu rek diwangunjalan ka Batujaya jeung lahan parkir, kapendak opat titik anu ditaksir di jerona aya wa- ngunan bata anu sarua. Basa para panali- ti ngalaksanakeun tugas, opat wangunan bata teh keur ditaliti ku Pemda Karawang gawe bareng jeung BP3 Serang Banten. Situs Batujaya sacara administratip pere- nahna di dua desa jeung dua kacamatan, nyaeta Situs Segaran di Kampung Segaran, desa Segaran, Kacarnatan Batujaya, jeung Situs Talagajaya di Kampung Talagajaya Desa Telukbuyung Kacamatan Pakisjaya. Kaasup DAS (Daerah Aliran Sungai) Citarum di basisir kaler JawaBarat. Situs Segaran jeung Talagajaya mangrupa gundukan-gun- dukan tanah dieusian ku sesa-sesa wa- ngunan bata nu ku rayat di sabudeu- reunana disebut UNUR. Garis kontur nu bisa keneh ditengetan ayeuna jelas ngebrehkeun yen eta' unur-unur teh mangrupa gundukan anu diluhuran. Umumna nu disebut unur teh rupaning pasir atawa bukit di tengah pasawahan, tampolana dina usum tatanen mah luhur unur teh diparelakan palawija ku masarakat, Ayeuna jumlah unur ngura- ngan, sababaraha di antarana geus rata jeung tanah. Dumasar kana laporan Tim Panalitian Jurusan Arkeologi Fak.Sastra Universitas Indonesia, Soeroso (1995) jeung Hasan Djafar (2007), kapendak 30 Mangle No. 2318 OJu/ 0 Ags OSep OOkt ONov ODes Saenyana rnemeh nanjak ka Situs Kuta Tandingau, para panaliti Sajarah Karawang ti Unpad anu dipingpin ku Prof.Dr.Nina Herlina Lubis, sajolna ka Karawang, muru situs-situs nu aya di Batujaya heula. Sareupna kaluar ti Hotel teh, kusabab geus nyampak Prof.Hasan Djafar atuh rom- bongan teh jadi tambah euyeub da dipupuhuan ku dua Profesor, Hasan Djafar mah Peneliti ti Jurusan Arkeologi Fak.Sastra Universitas Indonesia Jakarta nu geus tilu taun leuwih di Karawang dina raraga panalitian arkeologi. sisi wangunan bata c!ri-cirina wangunan ! meter, luhurna rata-rata 0,50 meter. candi jeung balong. Eta teh laporan tina : Kiwari lahan situs digarap jadi lahan upaya penggalian purbakala di Desa 1 tatanen tepi ka situs geus kaaduk. Dina Batujaya (1985) jeung di Desa Segaran I lahan Unur Lempeng aya sumur kuno (1986). Nurutkeun hasil panalitian ~jeung dua lempengan batu badag anu Soeroso M. taun 1995, Pola nyebarna ! ampir pasagi lima. Salahsahiji di antarana situs-situs wangunan jaman Hindu- ( ukuran 2X2 meter. Pependakan sejenna Budha di basisir kaler wilayah Batujaya 1 fragmen garabah, mute kaca, tulang , , . jeung Cibuaya Jawa Barat. Tina 30 wa- : jeung huntu MWaI}.Ayafragmen garabah ngunan tea, sababaraha di antarana geus 1 Arikamedu (roulet\:ed portery), sarta sesa diekskavasi boh sabagian boh sagem- 1 bagian suku wawangunan bata jeung blengna jeung dijadikeun conto. : nyanghareup kulon kaler jeung kulon , 1 kidul. Ari Arkamedu, eta teh sarupaning Situs Segaran I (Candi Jiwa) i situs palabuan kuno, nu gelar abad ka 2 Perenahna di Desa Segaran I Masehi di wilayah basisir tenggaraIndia. Kacamatan Batujaya. Di opat sisi candi : Ieu garabah boga bahan jeung tekstur henteu aya tangga, bisa jadi nu dipake ! lemes, padet jeung hampang, suhuna ngurilingan candi mangrupa jalan ] pembakaran luhur. Ciri anu paling domi- (patha) keur kapereluan Pardaksina. Di l nan ku ayana hiasan rouleted nyaeta bagian sukuna aya profil wangunan nu : hiasan liang-liang laleutik nu ngaringkel jiga palipis rata (patta), palipis panyangga : jiga relet, umumna aya di tengah-tengah (uttara), jeung palipis satengah buleudan 1 dasar piring bagian jero atawa bagian (kumuda). Upaya mapas bagian hareup ( luhur tutup wadah. Bentuk-bentuk anu wangunan bisa ngebrehkeun susunan ! sering kapendak garabah saperti kitu, bata di bagian luhus batur. Susunan : nyaeta piring datar euweuh sukuan sisina batana ngarengkol jiga oray diameterna : Tina bagian suku ieu katingal susunan kira-kira 6 meter, tepi ka bisa ngira-ngira 1 palipis mangrupa palipis rata (patta), yen susunan bata teh mangrupa bagian 1 palipis satengah bunderan (kurnuda), stupa, Lamun kitu, eta wangunan mang- ! jeung palipis anu reregean, Tapi sesa rupa candi nu sipatna Budhis. Di bagian : wangunan candi teh geus teu bisa luhur dina opat sisina nernbongkeun ! katalungtik bentukjeung ukuranna. bagian anu ombak-ombakan. ! Panalitian saterusna diungkabkeun ,. l ku Prof.Nina jeung Prof.Hasan Djafar, Situs Segaran 11(Unur Lempeng). : taun 2005 kapendak opat sisi stiuktur Ukuran Situs Segaran 11 100 X 100 l wangunan jeung rupa-rupaning fragmen , '. 5 IUlplng Hum.a Onpad :I 011

Rabu 0 456 7 ~ 21 22 oMar eApr OMei OJu/ 0 OOkt ONov …pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/mangle...l subur, di sisi kaler aya walungan Cisaga!jeung Ciparage anak walungan

  • Upload
    lekhue

  • View
    237

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Rabu 0 456 7 ~ 21 22 oMar eApr OMei OJu/ 0 OOkt ONov …pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/mangle...l subur, di sisi kaler aya walungan Cisaga!jeung Ciparage anak walungan

~o Se/asa • Rabu o Kamis 0 Jumat o Sabtu o Minggu

456 7~ 21 22

9 10 1124 25 26

12 1327

14 15 1628 29 30 31

oMar eApr OMei

n Situs Batujaya tepi ka taun 2009geus aya 30 wangunan bata. Taun

. 2010 waktu rek diwangunjalan kaBatujaya jeung lahan parkir, kapendakopat titik anu ditaksir di jerona aya wa-ngunan bata anu sarua. Basa para panali-ti ngalaksanakeun tugas, opat wangunanbata teh keur ditaliti ku Pemda Karawanggawe bareng jeung BP3 Serang Banten.Situs Batujaya sacara administratip pere-nahna di dua desa jeung dua kacamatan,nyaeta Situs Segaran di KampungSegaran, des a Segaran, KacarnatanBatujaya, jeung Situs Talagajaya diKampung Talagajaya Desa TelukbuyungKacamatan Pakisjaya. Kaasup DAS(Daerah Aliran Sungai) Citarum di basisirkaler JawaBarat. Situs Segaran jeungTalagajaya mangrupa gundukan-gun-dukan tanah dieusian ku sesa-sesa wa-ngunan bata nu ku rayat di sabudeu-reunana disebut UNUR. Garis kontur nubisa keneh ditengetan ayeuna jelasngebrehkeun yen eta' unur-unur tehmangrupa gundukan anu diluhuran.Umumna nu disebut unur teh rupaningpasir atawa bukit di tengah pasawahan,tampolana dina usum tatanen mah luhurunur teh diparelakan palawija kumasarakat, Ayeuna jumlah unur ngura-ngan, sababaraha di antarana geus ratajeung tanah. Dumasar kana laporan TimPanalitian Jurusan Arkeologi Fak.SastraUniversitas Indonesia, Soeroso (1995)jeung Hasan Djafar (2007), kapendak 30

Mangle No. 2318

OJu/ 0 Ags OSep OOkt ONov ODes

Saenyana rnemeh nanjak kaSitus Kuta Tandingau, parapanaliti Sajarah Karawang tiUnpad anu dipingpin kuProf.Dr.Nina Herlina Lubis,sajolna ka Karawang, murusitus-situs nu aya di Batujayaheula. Sareupna kaluar ti Hotelteh, kusabab geus nyampakProf.Hasan Djafar atuh rom-bongan teh jadi tambaheuyeub da dipupuhuan ku duaProfesor, Hasan Djafar mahPeneliti ti Jurusan ArkeologiFak.Sastra UniversitasIndonesia Jakarta nu geus tilutaun leuwih di Karawang dinararaga panalitian arkeologi.

sisi wangunan bata c!ri-cirina wangunan ! meter, luhurna rata-rata 0,50 meter.candi jeung balong. Eta teh laporan tina : Kiwari lahan situs digarap jadi lahanupaya penggalian purbakala di Desa 1 tatanen tepi ka situs geus kaaduk. DinaBatujaya (1985) jeung di Desa Segaran I lahan Unur Lempeng aya sumur kuno(1986). Nurutkeun hasil panalitian ~ jeung dua lempengan batu badag anuSoeroso M. taun 1995, Pola nyebarna ! ampir pasagi lima. Salahsahiji di antaranasitus-situs wangunan jaman Hindu- ( ukuran 2X2 meter. Pependakan sejennaBudha di basisir kaler wilayah Batujaya 1 fragmen garabah, mute kaca, tulang, , .jeung Cibuaya Jawa Barat. Tina 30 wa- : jeung huntu MWaI}.Aya fragmen garabahngunan tea, sababaraha di antarana geus 1 Arikamedu (roulet\:ed portery), sarta sesadiekskavasi boh sabagian boh sagem- 1 bagian suku wawangunan bata jeungblengna jeung dijadikeun conto. : nyanghareup kulon kaler jeung kulon

, 1 kidul. Ari Arkamedu, eta teh sarupaningSitus Segaran I (Candi Jiwa) i situs palabuan kuno, nu gelar abad ka 2Perenahna di Desa Segaran I Masehi di wilayah basisir tenggaraIndia.

Kacamatan Batujaya. Di opat sisi candi : Ieu garabah boga bahan jeung teksturhenteu aya tangga, bisa jadi nu dipake ! lemes, padet jeung hampang, suhunangurilingan candi mangrupa jalan ] pembakaran luhur. Ciri anu paling domi-(patha) keur kapereluan Pardaksina. Di l nan ku ayana hiasan rouleted nyaetabagian sukuna aya profil wangunan nu : hiasan liang-liang laleutik nu ngaringkeljiga palipis rata (patta), palipis panyangga : jiga relet, umumna aya di tengah-tengah(uttara), jeung palipis satengah buleudan 1 dasar piring bagian jero atawa bagian(kumuda). Upaya mapas bagian hareup ( luhur tutup wadah. Bentuk-bentuk anuwangunan bisa ngebrehkeun susunan ! sering kapendak garabah saperti kitu,bata di bagian luhus batur. Susunan : nyaeta piring datar euweuh sukuan sisinabatana ngarengkol jiga oray diameterna : Tina bagian suku ieu katingal susunankira-kira 6 meter, tepi ka bisa ngira-ngira 1 palipis mangrupa palipis rata (patta),yen susunan bata teh mangrupa bagian 1 palipis satengah bunderan (kurnuda),stupa, Lamun kitu, eta wangunan mang- ! jeung palipis anu reregean, Tapi sesarupa candi nu sipatna Budhis. Di bagian : wangunan candi teh geus teu bisaluhur dina opat sisina nernbongkeun ! katalungtik bentukjeung ukuranna.bagian anu ombak-ombakan. ! Panalitian saterusna diungkabkeun

,. l ku Prof.Nina jeung Prof.Hasan Djafar,Situs Segaran 11(Unur Lempeng). : taun 2005 kapendak opat sisi stiuktur

Ukuran Situs Segaran 11 100 X 100 l wangunan jeung rupa-rupaning fragmen, '.

5

IUlplng Hum.a Onpad :I 0 11

Page 2: Rabu 0 456 7 ~ 21 22 oMar eApr OMei OJu/ 0 OOkt ONov …pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/mangle...l subur, di sisi kaler aya walungan Cisaga!jeung Ciparage anak walungan

Candi Jiuia kabeh bahanna make bata beureum

garabah tipeu Buni jeung garabaharikamedu, mute kaca jeung batu, frag-men hiasan stuko, lernpengan emas leutikdieusian Inskirpsi make aksara Pallawajeung Basa Sansekerta, kapendak :ogetujuh rorongkong manusa, sababaraharorongkong kapanggihna bareng jeungbekelna ka kuburan mangmpa pariuk nunutup rekep, paparabotan tina beusijeung geulang emas. Hasil statigrafinuduhkeun yen eta rorongkong manusateh perenahna dina lapisan budaya Bumisahandapeun lapisan budaya Candi.

Situs Segara v (Candi atawaUnur Blandongan).

Candi Blandonganmangrupa wangu-nan panggedena upama dibandingkeunjeung situs sejenna di kawasan Batujaya.Jalan ka situs-situs Batujaya upamausum halodo jiga ayeuna henteu haresesabab jalanna dibeton jeung cukup keurdiliwatan ku motor anu tingdurudud tayatowongnan, butbat ngembat meulahanpasawahan anu keur beuneur hejo.Kacida legana pasawahan teh. Nunguncenan candi taya bosenna merekaterangan dumasar kana kanyahonajeung elmuna, "Tl.lh~.. tuh ... di sawahlebah ditu katingal nyaaya gundukan-gundukan tanah, teu rata sawah tehTanah pasawahan' di mana-manatingpencenut jiga bisul tuluyna jadi pasirlaleutik. Eta mun dikalian aya candi, ayasitus... situs!" pokna. Di CandiBlandongan harita. Prof Hsasan Jafaratawa Mang Hasari oge teu bosenmaparin katerangan jeung ngajawab per-tanyaan-pertanyaan anggota TimnaProf.Nina. Candi Blandongan mangrupawangunan panggedena upama diban-dingkeun jeung caridi~candi sejenna anuaya di Batujaya. Pamapasan anudilakukun mintonkeun ruruntuhan candijeung sukuna jeung bagian sukuna dinadasar pasagi ukuran 2sX 25 m. Di bagianluhur opat sisi candi aya pager langkanjeung di opat sisi candi aya tangga, dibagian tengah candi aya sesa bagianbadan ukuran lOXlO m. Bagian suku

6

Ketua Tim Peneliti sajarah Karawang Pro! Dr. Nina Lubis

candi boga sJsunan palipis nu diwangunku palipis rata, palipis satengah bunde-ran, jeung palipis reregean, Susunanpalipis dina badan candi mah henteukapanggih. Antara badan candi jeungpager langkan aya lante dijieun tinaamparan bata nu dilapisan ku betonstuko nu kandelna 15 Cm. Bagian hateupcandi geus runtuh jeung henteu aya anuterang deui kumaha bentukna. Bagian'luhur badan candi ditaksir mangrupastupa masih rnangrupa susunan bata nusaterusna dilapisan ku lapisan betonstuko. Dumasar kana lengkungan bagianhandap loceng srupa ditaksir garistengahna 6 meter, luhuma mah henteuaya anu terang.

Ekskavasi di sisi kaler wetan, sukucandi, taun 1995 aya pependakan mang-rupa fragmen perangko (votive tablet)terakota make gambar relief Budha.Jeung pecahan votive tablet sejenna din ajumlah anu cukup rea. Votipe tablet nuwangunna pasagi panjang dijieun tinatanah liat bakar. Sisi-sisi matere makepalipid jeung bagian tengahna aya reliefBudha Amitabha tanpa tulisan handa-peunana. Matere anu kapendak rata-ratapanjangna 6 cm, rubak 4ctn, kandelna 8mm. Relief Budha masing-masing diwa-ngun ku tilu tokoh Budha. Tilu tokohmunggaran (bagian handap), hiji dinaposisi diuk, dua sukuna ka handap, leu-ngungeunna din a sikep dhyanimudrasarta dihapit ku dua tokoh sejenna anunangtung dina sikep Tribhanga. Tilutokoh anu kadua, luhureun tokoh mung-garan, diuk siIa dina sikep leungeunAbhayaudra. Matere eta teh eusina caritangeunaan Sravasti nyaeta mitologipangkolotna ngunaan Budha. Nyari-takeun Budha waktu kadatangan ilhamngeunaan masalah kadunyaan. Tina hasilbabandingan motip tablet di CandiBatujaya jeung tipeu-tipeu motip tabletnu kapanggih di Asia Tenggara, ditaksirmotip tablet Batiijaya asalna ti perioseuDwarawati, kira-kira abad ka 6-7 Masehi,Nurutkeun Coedes matere-matere anunyebar di Asia Tenggara bisa dibedakeun

jadi dua tipeu. Kahiji relief-relief nu ayatumaIina jeung carita kahirupan Budhadina basa Pali jeung Kmher kuno Tipeukahiji ditaksir popiler dina periodeuDwarawati di Thailand Kidul abad ka 6-7Masehi. Tipeu kadua nyaritakeun Budhajeung tokoh-tokoh sejenna jeung leuwihngora upama dibandingkeun jeung tipeukahiji. Panalitian saterusna dina taun-taun sabadana meunang pependakanfragmen inskripsi/prasasti anu dicoret-keun dina bata anu pareupeus jeung tera-kota, jeung manggih lempengan emaslaleutik nu ditilep. Nu sejen-sejennadikotretkeun ku aksara Pallawa jeungbasa Sanksekerta , eusina ayat-ayat suciagamaBudha nuruteun Prof Hasan Jafarmah. Salahsahiji prasasti dijieun tinatanah Iiat, dina sisina masing-masing ayatulisan aksara Pallawa tilu bads.Nurutkeun Machi Suhadi, aksara sisibaris mimiti dibaca/yate karmuna.Tulisan dina baris kadua dibaca, karanah,tulisan dina baris katilu dibaca karma.Dina sisi tukang aya tilu baris aksara.Aksara baris mimiti diwangun ku 5aksara, tapi henteu kabeh bisa dibacasabab kapotong satengah bagian luhurna.Ngan aksara panungtung bisajadi orabna"ma", Baris kadua dibaca thaya, banskatilu dibaca bhadrah,

Titinggal Arkeologi.Nurutkeun Prof.Nina Lubis,

Kabupaten Karawang teh wilaah basisirkaler Jawa Barat. Sacara topografis saba-gian gede ieu wewengkon kaasup kanadataran alluvial. Di sawatara tempat ieuwewengkon, loba keneh rawa, ariwewengkon perbukitan atawa pasir mahbeulah kidul mangrupa daerah pasawa-han anu anggangna cukup jauh ti basisirayeuna (200 kilorneter leuwih).Kulantaran kitu, wilayah KabupatenKarawang mangrupa wilayah pertaniansawah nu kapereluan caina diatur ku iri-gasi, sabagian gede padumukna patanijeung pamayang di basisir. Sesa padumuksejenna usaha kana tambak hurang, budi-dayana sapanjang garis basisir. Walu-

Mangle No. 2318

Page 3: Rabu 0 456 7 ~ 21 22 oMar eApr OMei OJu/ 0 OOkt ONov …pustaka.unpad.ac.id/wp-content/uploads/2011/04/mangle...l subur, di sisi kaler aya walungan Cisaga!jeung Ciparage anak walungan

Situs Seqaran Il (Until' Lempenq)

ngan Citarum meulah wilayah KabupatenKarawang, sirah caina di wilayah Ban-dung, muarana di Laut Jawa sabudeu-reun Tanjung Karawang. Citarum nang-tukeun pisan kana ngawangunna dataranalluvialliwat proses pluvial ku gulidagnacai walungan, ku cai anu ngajumblengjeung cai anu nyeot kabawa caah. Dinaamparan lahan saprti kitu, situs-situsarkeologi di Karawang anu didata tepi kapanalitian urang ungkab deui minggupayun.

Situs Kendaljaya.Tetela Kabupaten Karawang kacida

beungharna ku situs. Ngawangkongjeung Sejarawan saperti Prof.Nina jeungProf.Hasan Jafar asa teu aya bosenna,saba situs nambahan elmu keur sing sahabae, lain keur para calon doktor sejarahwungkul. Lianti situs-situs anu langsungditingalan jeung ditaliti, loba anu teukaburu dilongok deui ceuk Prof.Nina.Merelukeun waktu mulan-malen, malahtaunan jiga anu kaalaman ku MangHasan pokna. Tina nyaritakeun area-area, malikan deui earita ngeunaan situsanu geus ditaliti samemehna. Sapertisitus Kendaljaya atawa Kobak Kendal.Saeara administratif Kendaljaya kaerehka wilayah Dukuh Kobak Kendal DesaKendaljaya Kacamatan Pedes. Ang-gan&na tilu kilometer ti basisir kaler Jawa

i• Barat, kusabab kitu kaasup daerah! dataran rendah. Dina data ran alluvial anul subur, di sisi kaler aya walungan Cisaga! jeung Ciparage anak walungan Citaruml ngamuara ka wetan ngaliwatan pasawa-l han penduduk anu upluk-aplak lega.I Taun 1960 jeung 2007 kajadian abrul-1 abrulannana jalma anu, ngorehan harta: karun di situs Kendaljaya, boh urangl Karawang boh urang luar Karawang jal-1 mana teh. Sajumlah artefak anu fungsina1 keur bekel ka kuburan nu rnarengan1 rorongkong manusa di alam kubur! ngadadak leungit. Hiji-hijina lahan anu: aman tina upaya penggalian ngan tanahi milik Haji Damsik anu mangsa harita; tanah milikna dipager jeung Pa haji kaci-i da pageuhna teu ngidinan tanah milikna1 dikalian· ku sing saha bae. Titinggal: budaya anu bisa kaguar ku para manusa1 anu moro harta karun teh tepi ka ayeuna1 masih dipibanda ku masarakat di: antarana garabah boh anu wangunanana, ,: fragmentaris bog anu weuteuh keneh. Eta: garabah teh sesa barang-barang anu! mangsa harita henteu boga ajen jual di'pasaran pemburu harta karun.

Salahsahijina nyaeta pariuk nu beu-heungna panjang (pot with long neck)umumna diameterna 10 cm leuwih.Malah aya anu diarneterna 4-5 cm,jangkungna 5 cm, anu dikolompokkeunkana kana rupaning buli-buli garabahanu dikategorikeun kana kolompok

Tim peneliti sajarah Karauianq

garabah bumi mangrupa bekel ka kubu-ran. Warnana semu beureum aya ogeanu semu abu-abu pola hiasna jaring,buleudanana museur, garis-garis sajajarjeung tumpal anu dipigawena ku jalandidedet-dedet atawa digurat. Lian tigarabah, kapanggih .oge tulang-tulangmanusa jeunghewan. Umumna tulanghewan mah, hewan anu dikonsumsi anutukangna dimangpaatkeun keur bahannyieun parabot di antarana mata tumbak.Sawatara tukang hewan anu dipake bekelkubur bentukna biasana bendul, upa-mana bae tulang lauk anu dirobah jadibandul atawa gagantel kongkorong. Bekelka kuburan mah biasana fragmen senja-ta contona tumbak, bedog jeung peso.Mute mah rupa-rupa jeung warna-warni,wangunan jeung warnana rupa-rupapisan. Umumna dijieunna tina kaca,koneng, bulao atawa hejo. Di antaranakapanggih mute anu aya beuheungan nulangka kapanggih. luareun arikamedu(India kidul), wangunnannana elips, ipisjeung prisma teu juruan. Lian ti bahannakaea, kapanggih oge nu bahanna tinabatu hablur bodas ngagenclang tembuspandang,jeung batu kormelian beureumsarta mute terakota kerucut ganda jeungcakram silinder ukuranna 5 cm leuwih,jigana eta mah keur gagantel jaring.

(Milu TIm Penelitian SajarahKarawang pingpinan Prof.Dr.Nina

Herlina