RADAR ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΤΥΠΟΥ AESA

156 ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÔÅÕ×ÏÓ 91-92 ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΛΙΟΣ 2011

RADAR ΜΑΧΗΤΙΚΩΝΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΤΥΠΟΥ AESA

(ACTIVE ELECTRONICALLYSCANNED ARRAY)

Επγός (ΜΗ) Κωνσταντίνος Ζηκίδης

Διδάκτωρ Ε.Μ.Π.

Το ραντάρ (RADAR – RAdio DetectionAnd Ranging) αποτέλεσε μία από τιςσημαντικότερες εφευρέσεις του 20ουαιώνα. Κατ' αρχάς, άλλαξε τον τρόποδιεξαγωγής του πολέμου, στην ξηράαλλά κυρίως στην θάλασσα και στοναέρα, καθότι επέτρεψε την ανίχνευσηκαι παρακολούθηση των μέσων τουαντιπάλου σε πολύ μεγαλύτερη από-σταση σε σχέση με τις παραδοσιακέςμεθόδους. Πέραν τούτου, τα συστήμα-τα ραντάρ βρήκαν εφαρμογές σε διά-φορους τομείς, όπως ο έλεγχος εναέ-ριας κυκλοφορίας, η ναυτιλία, η αστρο-νομία, η μετεωρολογία, η ασφάλεια καιη διατήρηση της τάξεως. Επιπρόσθε-τα, η έρευνα και ανάπτυξη των συστη-

μάτων ραντάρ ώθησε την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών καιτων υπολογιστών, ενώ είχε εφαρμογή ακόμα και στην καθημε-ρινή ζωή, καθώς ο φούρνος μικροκυμάτων βασίζεται στηνλυχνία Magnetron, την κλασσική λυχνία μικροκυματικής εκπο-μπής υψηλής ισχύος.

Τα ραντάρ αεροσκαφών (Α/Φ) εμφανίστηκαν τον 2ο παγκό-σμιο πόλεμο και έκτοτε παρουσιάζουν μία συνεχή ανάπτυξη.Μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις αποτελεί η χρήση τηςτεχνολογίας ηλεκτρονικής σάρωσης (Electronically ScannedArray), όπου η κατεύθυνση της δέσμης εκπομπής ελέγχεταιηλεκτρονικά, ενώ η κεραία παραμένει ακίνητη. Η τεχνολογίααυτή επιτρέπει στιγμιαία μετατόπιση της δέσμης, παράλληλεςλειτουργίες και πολλές άλλες ιδιαίτερες δυνατότητες.

Οι δυνατότητες που προσφέρει η ηλεκτρονική σάρωση καιιδιαίτερα η τεχνολογία AESA (Active Electronically ScannedArray) είναι τόσο σημαντικές που σήμερα η ανάπτυξη ραντάρΑ/Φ επικεντρώνεται στα ραντάρ του τύπου αυτού. Το μέλλοντων ραντάρ Α/Φ ανήκει στην τεχνολογία AESA.

157RADAR ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΤΥΠΟΥ AESA (ACTIVE ELECTRONICALLY SCANNED ARRAY)

ÁÅÑÏÐÏÑÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Tα συστήματα ραντάρ ξεκίνησαν νααναπτύσσονται στην δεκαετία του'30, από πολλές χώρες ανεξάρτητα.Πρώτη σημαντική εφαρμογή ήταν τοδίκτυο ραντάρ επιτήρησης, ενώ κατάτον 2ο παγκόσμιο πόλεμο, εμφανί-στηκαν τα πρώτα ραντάρ επί Α/Φ.Σήμερα το ραντάρ θεωρείται ο σημα-ντικότερος αισθητήρας ενός μαχητι-κού Α/Φ.

Παρά την τεράστια πρόοδο, σχε-δόν για μισό αιώνα όλα τα ραντάρΑ/Φ βασίζονταν στην ίδια αρχή λει-τουργίας: μία λυχνία ισχύος ενίσχυεένα μικροκυματικό παλμικό σήμα,που μεταφερόταν μέσω κυματοδη-γών προς μία κεραία, η οποία κινού-ταν με τη βοήθεια σερβομηχανισμών,κατευθύνοντας έτσι τη δέσμη εκπο-μπής. Αν και οι επιδόσεις των ραντάρμε κεραία μηχανικής σάρωσης έχουνπλέον αγγίξει υψηλότατα επίπεδα,ορισμένα βασικά προβλήματα παρα-μένουν ανυπέρβλητα, όπως π.χ., ηπεριορισμένη ταχύτητα κίνησης τηςκεραίας, η ύπαρξη μίας μόνο δέσμης,καθώς και η αυξημένη πιθανότηταανίχνευσης από συστήματα αυτοπρο-στασίας, ενώ θα πρέπει να αναφερθείτο σημαντικό κόστος υποστήριξης καιη περιορισμένη αξιοπιστία, λόγω τηςλυχνίας και των πολλών κινούμενωνμηχανικών μερών.

Εκτός από τα ραντάρ με “συμβατι-κές” κεραίες μηχανικής σάρωσης,είχε αναπτυχθεί η τεχνολογία διάτα-ξης φάσης (Phased Array), αρχικά γιαραντάρ εδάφους και πλοίων. Αυτάαποτελούνται από μία διάταξη στοι-χειωδών κεραιών, κατάλληλα τοποθε-τημένων (με συγκεκριμένες αποστά-σεις μεταξύ τους). Ελέγχοντας τηφάση του σήματος εκπομπής γιακάθε μία στοιχειοκεραία, η δέσμη

εκπομπής ενισχύεται προς μία συγκε-κριμένη κατεύθυνση, ενώ ακυρώνεταιπρος τις υπόλοιπες κατευθύνσεις.Εάν όλες οι στοιχειοκεραίες βρίσκο-νται σε ένα επίπεδο και εκπέμπουνόλες μαζί χωρίς διαφορά φάσης, τότεη δέσμη εκπομπής θα κατευθύνεταικάθετα προς το επίπεδο αυτό. Μετα-βάλλοντας καταλλήλως την διαφοράφάσης μεταξύ των στοιχειοκεραιών,ρυθμίζεται η κατεύθυνση της δέσμης,καθότι διαμορφώνεται η “εποικοδο-μητική” αλληλεπίδραση μεταξύ τωνσημάτων εκπομπής των στοιχειοκε-ραιών. Με τον τρόπο αυτό, η κατεύ-θυνση της δέσμης εκπομπής ελέγχε-ται ηλεκτρονικά και μπορεί να αλλάζειταχύτατα, αφού δεν υπάρχουν μηχα-νικά κινούμενα μέρη.

Κατά τα τέλη της δεκαετίας του΄70 και χάρη στην ανάπτυξη τηςμικροηλεκτρονικής, εμφανίστηκαν ταπρώτα ραντάρ διάταξης φάσης γιαΑ/Φ. Για τα ραντάρ Α/Φ έχει επικρατή-σει ο όρος “διάταξη ηλεκτρονικήςσάρωσης” (Electronically ScannedArray – ESA), καθότι ο όρος “διάταξηφάσης” χρησιμοποιείται συνήθως για

κεραίες εδάφους ή πλοίων1. Τοπρώτο ραντάρ Α/Φ ESA ήταν τοAN/APQ-164 της WestinghouseElectronic Systems (νυν NorthropGrumman Electronic Systems), για τοαμερικανικό βομβαρδιστικό B-1BLancer. Οι πρώτες δοκιμές έγιναν επίΑ/Φ Β-52 το 1977, ενώ τα συστήματα

παραγωγής παραδόθηκαν το 19842.Το πρώτο όμως ραντάρ ESA πουεισήλθε σε ενεργό υπηρεσία ήταν τοZaslon του μαχητικού MIG-31 στις

αρχές της δεκαετίας του '803, ίσωςτο καλύτερο ραντάρ της εποχής του,αν και λόγω όγκου και βάρους μπο-ρούσε να τοποθετηθεί μόνο σε έναμεγάλων διαστάσεων Α/Φ, όπως το


159

MIG-314.

Στα πρώτα ραντάρ ESA, τοσήμα εξόδου συνεχίζει ναπαράγεται από έναν πομπόπου περιλαμβάνει μία λυχνίαισχύος. Δεδομένου ότι ηκεραία ελέγχει μόνο τηνκατεύθυνση της δέσμης, ενώτο σήμα ισχύος παράγεταιστον πομπό, τα συστήματααυτά ονομάζονται “παθητι-κής” ηλεκτρονικής σάρωσης(Passive ESA – PESA). Παρα-δείγματα ραντάρ PESA είναι:το ναυτικό ραντάρ AN/SPY-1του συστήματος μάχης Aegis

(Lockheed Martin, ΗΠΑ)5, τοAN/MPQ-65 του Patriot PAC-3

(Raytheon, ΗΠΑ)6, καθώς και το RBE2του Α/Φ Rafale (Thomson-CSF, νυν

Thales, Γαλλία)7, το οποίο ήταν τοπρώτο ευρωπαϊκό Α/Φ με ραντάρPESA. Δύο δεκαετίες αργότερα, ξεκί-νησαν οι δοκιμές του πρώτου ραντάρ“ενεργητικής” ηλεκτρονικής σάρω-σης (Active ESA – AESA), AN/APG-63(V)2, επί Α/Φ F-15C. Τα ραντάρAESA αποτελούνται από έναν μεγάλοαριθμό στοιχείων, το καθένα εκ τωνοποίων εκτελεί λειτουργία εκπομπήςκαι λήψης. Πλέον, δεν υπάρχει έναςκεντρικός πομπός: το σήμα εκπομπήςπαράγεται αθροιστικά από τα στοι-χεία εκπομπής / λήψης. Τα ραντάρAESA προσφέρουν μοναδικά πλεονε-κτήματα, όπως η δυνατότητα πολλα-πλών δεσμών εκπομπής, ταυτόχρο-νων λειτουργιών και η εξαιρετικήαξιοπιστία. Όλα τα σύγχρονα μαχητι-κά Α/Φ φέρουν ή πρόκειται να απο-κτήσουν ραντάρ AESA. Ενδεικτικάαναφέρονται το APG-79 (F/A-18E/F),το APG-81 (F-35), ενώ σημείο αναφο-ράς αποτελεί το APG-77 (F-22A). ΟιΗΠΑ προηγούνται, καθώς τα μόνα

ραντάρ AESA σε παραγωγή είναιαμερικανικά. Παρ' όλ' αυτά, τοραντάρ Α/Φ με τη μεγαλύτερη εμβέ-λεια σήμερα είναι ένα ρωσικό PESA,το (υπό ανάπτυξη) Ν035 Irbis-E (ή

Snow Leopard) Α/Φ Su-35ΒΜ9,10. Επί-σης, ενδιαφέρον παρουσιάζει το νέορωσικό μαχητικό PAK-FA, το οποίο θαφέρει δύο ραντάρ AESA, καθώς καιάλλα ρωσικά ραντάρ. Η Ευρώπη δια-θέτει ραντάρ AESA σε προχωρημέναστάδια ανάπτυξης, π.χ., τα RBE2-AA(Rafale) και CAPTOR-E (Eurofighter),ενώ αντίστοιχα ραντάρ αναπτύσσουνκαι άλλες χώρες.

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΩΡΙΑΣ –ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ AESA

Εάν υποτεθεί ότι οι στοιχειοκεραίεςενός ραντάρ AESA βρίσκονται σε έναεπίπεδο, για την απόκλιση της δέ-

σμης εκπομπής κατά γωνία θ σε σχέ-ση με την κάθετο στο επίπεδο αυτό,τα σήματα μεταξύ γειτονικών στοιχει-οκεραιών θα πρέπει να έχουν διαφο-

ρά φάσης Δφ, η οποία θα είναι ανάλο-

γη με το ημίτονο του θ . Πιο συγκεκρι-

RADAR ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΤΥΠΟΥ AESA (ACTIVE ELECTRONICALLY SCANNED ARRAY)


Α/Φ MIG-31 Foxhound, στην αεροπορική επίδειξη Le Bourget

στο Παρίσι το 1981, επιδεικνύοντας το ραντάρ PESA Zaslon

(Flash Dance), ίσως το καλύτερο ραντάρ Α/Φ της δεκαετίας του

'80.

μένα:

όπου d είναι η απόσταση μεταξύ τωνστοιχειοκεραιών και το λ μήκος κύμα-

τος1. Ο έλεγχος των φάσεων γίνεταιμε τη βοήθεια κατάλληλου υπολογι-στή.

Η εισαγωγή των “μονολιθικών” μι-κροκυματικών ολοκληρωμένων κυ-κλωμάτων (Monolithic Microwave Inte-grated Circuit – MMIC) με βάση τοαρσενικούχο γάλλιο (GaAs) κατά τηνδεκαετία του '80 οδήγησε στην κατα-σκευή μικρότερων στοιχείων δέκτη.Επίσης, η ανάπτυξη εξελιγμένωντρανζίστορ ισχύος, όπως π.χ. τα JFET(Junction gate Field-Effect Transistor)και τα MESFET (MEtal SemiconductorField Effect Transistor), επέτρεψε τηνδυνατότητα εκπομπής υπερυψηλώνσυχνοτήτων με επαρκή ισχύ και

μικρές διαστάσεις11.

Κατόπιν τούτων, ένα πλήρες στοι-χείο εκπομπής / λήψης (Transmit /Receive Module – TRM) αποκτά πολύμικρές διαστάσεις. Ένα τυπικό ρα-ντάρ AESA αποτελείται από 1000 –2000 TRM, όπου το καθένα είναι συν-δεδεμένο με μία στοιχειοκεραία, καθι-στώντας περιττή την ύπαρξη ενόςκεντρικού πομπού. Ο αριθμός τωνTRM (ο οποίος περιορίζεται από τομέγεθος της κεραίας) είναι σημαντι-κός παράγοντας που επηρεάζει τηναπόδοση ενός ραντάρ AESA.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ –ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΡΑΝΤΑΡ AESA

Κατ' αρχάς, τα ραντάρ Α/Φ τύπουAESA περιλαμβάνουν όλες τις λει-τουργίες που διαθέτουν τα “συμβατι-κά” ραντάρ με κεραία μηχανικήςσάρωσης. Τα ραντάρ AESA παρου-

σιάζουν τα ακόλουθα πλεονεκτήματακαι νέες λειτουργίες σε σχέση με τα

κλασσικά ραντάρ Α/Φ1,11:

α. Δυνατότητα στιγμιαίας μετατό-πισης της δέσμης εκπομπής και ως εκτούτου παρακολούθησης πολλαπλώνστόχων, σε εντελώς διαφορετικέςκατευθύνσεις.

β. Υψηλή απολαβή της κεραίας, μεπεριορισμένους πλευρικούς λοβούς.Επίσης, δυνατότητα ρύθμισης του


Με σκοπό να κατευθύνουμε τη δέσμη κατά γωνίαθ ως προς την κάθετο στο επίπεδο που ορίζουν οι

στοιχειοκεραίες, η φάση της διέγερσης του στοι-

χείου Β θα πρέπει να προηγείται αυτής του στοι-

χείου Α κατά Δφ, διαφορά φάσης η οποία αντιστοι-

χεί στην κάλυψη της απόστασης ΔR από το Η/Μ

κύμα ξεκινώντας από το στοιχείο Β. Καθώς το

Η/Μ κύμα διασχίζει απόσταση ίση με το μήκος

κύματος λ, η καθυστέρηση φάσης είναι 2π rad.

Οπότε, διασχίζοντας απόσταση ΔR εμφανίζεται

καθυστέρηση φάσεως ίση με 2π (ΔR/λ)rad. Όπως

φαίνεται από το σχήμα, ΔR=d sin (θ). Κατόπιν τού-

των, η απαιτούμενη διαφορά φάσης μεταξύ δύο

γειτονικών στοιχείων Α και Β με σκοπό την κατεύ-

θυνση της δέσμης κατά γωνία θ είναι:

Δφ= 2π d sin θ rad 1.

λ

Δφ= 2π d sin θ rad ,λ

161

εύρους της δέσμης (π.χ. ευρεία γιαέρευνα, ή στενότερη για παρακολού-θηση), ελέγχοντας τον αριθμό τωνστοιχειοκεραιών που εκπέμπουν σεκάθε στιγμή.

γ. Μειωμένες απώλειες σήματοςεξόδου (δεδομένου ότι δεν μεσολα-βούν κυματοδηγοί, σύνδεσμοι κλπανάμεσα στο TRM και την αντίστοιχηστοιχειοκεραία) και πολύ χαμηλός“δείκτης θορύβου” (Noise Figure),χαρακτηριστικά τα οποία συνεπάγο-νται εξ΄ ορισμού μεγάλη εμβέλεια.

δ. Πέραν της φάσεως, σε κάθεTRM ελέγχεται το πλάτος και ησυχνότητα του σήματος εξόδου, επι-τρέποντας νέες, πιο σύνθετες λει-τουργίες.

ε. Υπάρχει δυνατότητα για πολλα-πλές, ταυτόχρονες δέσμες με αντί-στοιχες λειτουργίες, χρησιμοποιώ-ντας ομάδες TRM.

στ. Το φέρον Α/Φ παρουσιάζειμειωμένη “υπογραφή” ή ίχνος ραντάρ(Radar Cross Section – RCS), σεσχέση με ένα “συμβατικό” ραντάρ, ηκινούμενη κεραία του οποίου αποτε-λεί ιδανικό ανακλαστήρα.

ζ. Επ ι τρέπουνχαρακτηριστικά χα-μηλής πιθανότητας“υποκλοπής” – ανί-χνευσης (LowProbability ofInterception – LPI):ένα ραντάρ AESAμπορεί να “βλέπειχωρίς να το βλέ-πουν” οι δέκτεςσυστημάτων αυτο-προστασίας του

αντιπάλου11,12.

η. Λόγω της στε-νής δέσμης και τωνμειωμένων πλευρι-

κών λοβών, καθώς και των χαρακτηρι-στικών εκπομπής, ένα ραντάρ AESAέχει μεγαλύτερη αντοχή σε περιβάλ-λον ηλεκτρονικού πολέμου.

θ. Παρουσιάζουν αυξημένη αξιοπι-στία: η βλάβη ενός μικρού αριθμούTRM (π.χ., μέχρι 5%) πρακτικά δενέχει επίδραση στις επιδόσεις τουραντάρ, ενώ ακόμα και αν τεθούνΕΚ/ΕΝ περισσότερα TRM, το ραντάρθα εμφανίζει μικρή υποβάθμιση τωνεπιδόσεών αλλά η αποστολή θα μπο-ρεί να συνεχιστεί.

ι. Επιπρόσθετα, τα TRM έχουνεγγενώς υψηλή αξιοπιστία, διότι απο-τελούνται από απλά ηλεκτρονικάστοιχεία χαμηλής τάσης. Δεν υπάρ-χουν μηχανικά μέρη, ούτε λυχνίες –κυκλώματα υψηλής τάσης, τα οποίαείναι επιρρεπή σε βλάβες. Ως εκ τού-του, τα ραντάρ AESA χαρακτηρίζο-νται από υψηλότατη διαθεσιμότητα –περιορισμένες απαιτήσεις συντήρη-σης – χαμηλό κόστος υποστήριξης.

ια. Επιτρέπουν την παθητική ανί-χνευση εκπομπών, π.χ. από άλλαραντάρ, λειτουργώντας έτσι ως“RWR” (Radar Warning Receiver).



Διάγραμμα εμβέλειας ραντάρ Α/Φ ως συνάρτηση του RCS του στόχου 13

Επίσης, μπορούν να παρεμβάλουνέναν εχθρικό δέκτη, συγκεντρώνο-ντας ακτινοβολία υψηλής ισχύος ενα-ντίον του.

ιβ. Μπορούν να χρησιμοποιηθούνγια διαμεταγωγή δεδομένων (μετα-φορά δεδομένων από ένα ραντάρ σεένα άλλο ή σε σταθμό εδάφους), μερυθμό πολύ υψηλότερο από ένα τυπι-κό τακτικό δίκτυο όπως το Link 16.

ιγ. Παρέχουν δυνατότητες επέ-κτασης – αναβάθμισης με πρόσθεσηκατάλληλου λογισμικού (χωρίς τρο-ποποίηση υλικού).

Μειονεκτήματα που παρουσιάζουντα ραντάρ AESA είναι τα ακόλουθα:

α. Η δέσμη παραμορφώνεται(γίνεται πιο ευρεία) καθώς αυξάνεταιη γωνία σε σχέση με την κάθετο.Για το λόγο αυτό, η κάλυψη περιορί-ζεται κατά κανόνα σε ±60° ως προςαζιμούθιο και καθ' ύψος.

β. Έχουν μεγάλες απαιτήσεις ισ-χύος και κυρίως απαγωγής θερμότη-τας.

γ. Η σχεδιαστική πολυπλοκότηταείναι αυξημένη, ενώ έχουν σημαντι-κές απαιτήσεις επεξεργαστικής ισ-χύος.

δ. Τέλος, θα πρέπει να επισημαν-θεί το ιδιαίτερα αυξημένο κόστος, τοοποίο όμως βαίνει μειούμενο, καθώςη κατασκευή των TRM γίνεται σεμεγαλύτερη κλίμακα.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΡΑΝΤΑΡ AESAΜΑΧΗΤΙΚΩΝ Α/Φ

4.1. Raytheon AN/APG-63(V)2 / (V)3Α/Φ F-15C και AN/APG-82(V)1 Α/ΦF-15E (ΗΠΑ)

Το AN/APG-63(V)2 της εταιρείαςRaytheon ήταν το πρώτο ραντάρ

AESA μαχητικού Α/Φ και τοποθετήθη-κε σε Α/Φ F-15C. Οι δοκιμές ξεκίνη-σαν το 2000 και ετέθη σε επιχειρησια-

κή χρήση το 200614, επιτρέπονταςτην α-νίχνευση και εμπ-λοκή πυραύ-λου τύ-που Cruise σε απόσταση 80

χλμ15.

Το APG-63(V)2 χαρακτηριζόταναπό μεγάλο βάρος και είχε μεγάλεςα-παιτήσεις σε ηλεκτρική ενέργεια

και ψύξη15. Το 2006 ξε-κίνησαν οιδοκιμές του (V)3, το οποίο κατέστηεπιχειρησιακό τον Σεπτέμβριο201014. Το 2007, επιλέχθηκε τοAN/APG-82(V)1 – ουσιαστικά το APG-63(V)4 – για την αναβάθμιση των Α/ΦF-15E, το οποίο βρίσκεται στη φάση

ανάπτυξης και επίδειξης16.

4.2. Raytheon AN/APG-79 Α/Φ F/A-18E/F Super Hornet (ΗΠΑ)

Το AN/APG-79 της Raytheon α-ναπτύχθηκε για τα Α/Φ F/A-18E /FSuper Hornet και EA-18G Gro-wler.Προσέδωσε εξαιρετικές ικανότητεςστο Super Hornet, αυξάνοντας την


Tο Α/Φ F-15C ήταν το πρώτο μαχητικό που έφερε

ραντάρ AESA

163

εμβέλεια σε όλεςτις λειτουργίες,καθώς και δυνα-τότητα ηλεκτρο-νικής επίθεσης,ενώ περιλαμβά-νει δικτυοκεντρι-κές δυνατότη-τες, για καλύτε-ρη συ-νεργασίαστο πεδίο τηςμάχης. Διαθέτειπερίπου 1100TRM, τέσσερα κανάλια δέκτη/διεγέρ-τη και μπορεί να λειτουργεί σε πολ-λές διαφορετικές διαμορφώσειςπαράλληλα. Συνεργάζεται με τα όπλατου F/A-18, ενώ επιτρέπει την ταυτό-χρονη εξαπόλυση και καθοδήγησηπυραύλων ΑΙΜ-120 AMRAAM, σε στό-χους που βρίσκονται σε εντελώς δια-

φορετικά σημεία17.Το APG-79 ολο-κλήρωσε την επιχειρησιακή του αξιο-λόγηση το 2006. Βρίσκεται σε πλήρηπαραγωγή για πρόγραμμα του USNavy. Για την κεραία του ραντάρ δενπροβλέπεται συντήρηση για 10 – 20έτη. Επίσης, διαθέτει MTBCF (MeanTime Between Critical Failures) >

1250 ώρες πτήσεως ως σύστημα17.

4.3. Raytheon Advanced CombatRadar – RACR Α/Φ F-16 (ΗΠΑ)

Κατόπιν της αποκτηθείσας εμπειρίαςμε τα προαναφερθέντα ραντάρ, ηRaytheon ανέπτυξε το RACR (Ray-theon Advanced Combat Radar), μεσκοπό την προώθησή του για Α/Φ F-16 και F/A-18A/B/C/D. Είναι ένα ραν-τάρ χαμηλού βάρους, περιορισμένωνδιαστάσεων και α-παιτήσεων ψύ-ξεως, ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί

σε παλαιότερα Α/Φ18, ενώ 90% τωνυλικών του είναι κοινά με το APG-79.

Το 2009 η Raytheon ανακοίνωσεότι το πρόγραμμα RACR έχει προχω-ρήσει σε μεγάλο βαθμό και είναι έτοι-

μη να δεχθεί παραγγελίες19.

4.4. Raytheon AN/APQ-181 Α/Φ B-2A Spirit (ΗΠΑ)

Το Α/Φ B-2A Spirit φέρει το ραντάρPESA AN/APQ-181 της Hughes Air-craft (νυν Raytheon). Το 2002 ανατέ-θηκε στην Raytheon η αναβάθμισητου APQ-181 σε AESA, το οποίο ανα-μένεται να τεθεί σε υπηρεσία εντός

του έτους21.

4.5. Northrop Grumman AN/APG-77Α/Φ F-22Α Raptor (ΗΠΑ)

Το AN/APG-77 αναπτύχθηκε απότην Northrop Grum-man ElectronicSystems (NG), σε συνεργασία με τις



Σχηματική απεικόνιση των πολλαπλών, ταυτόχρονων λειτουργιών του ραντάρ APG-79 του Α/Φ F/A-18E/F17

Το RACR (Raytheon Advanced Combat Radar)

επί Α/Φ F-16

Raytheon,Lockheed Martin και TexasInstruments. Διαθέτει 2000 TRM (κατάάλλους 1500) και έχει εμβέλεια τηςτάξεως των 120 ΝΜ (Nau-tical Mile,ίσο με 1852 m). Αναφέρεται ότι τοAPG-77 επιτυγχάνει ανίχνευση στό-χου RCS 1m² σε 104 ΝΜ με πιθανότη-τα 86%, σε μία μόνο σά-ρωση

(“Single Radar Paint”)22.

Το APG-77 καλύπτει έρευνα σε

τομέα 120° × 120° στιγμιαία23, ενώπ.χ. το AN/APG-70 του Α/Φ F-15Εχρειάζεται 14 sec για να καλύψει τηνίδια περιοχή. Σε συνδυασμό με τιςικανότητες Stealth (χαμηλού RCS)

που διαθέ-τει, το F-22Απαίζει ρόλο" m i n i -A W A C S " ,εισερχόμενοαπαρατήρη-το στην πε-ριοχή ενδια-φ έ ρ ο ν τ ο ς ,α π ο κ α λ ύ -πτοντας και

αναθέτοντας στόχους σεάλλα Α/Φ μέσω τακτικούδικτύου. Έχει δοκιμαστεί ωςσταθμός πρόσβασης ασύρ-ματου δικτύου WiFi, επιτυγ-χάνοντας υψηλότατο ρυθμόδιαμεταγωγής. Επίσης, δια-θέτει δυνατότητα ηλεκτρονι-κής παρεμβολής.

Εν αντιθέσει με τα συμβατι-κά ραντάρ, τα οποία εκπέ-μπουν παλμούς υψηλήςισχύος σε μία περιορισμένηπεριοχή συχνοτήτων, το APG-77 εκπέμπει παλμούς χαμη-λής ισχύος, σε μία ευ-ρείαπεριοχή συχνοτήτων, χρησι-

μοποιώντας “εκπομπή ευρέοςφάσματος” (Spread Spec-trumTransmission), δυσχεραίνοντας έτσιτα συμβατικά συστήματα αυτοπρο-στασίας να το ανιχνεύσουν.

Επιπρόσθετα, διαθέτει εξελιγμέ-νες δυνατότητες αναγνώρισης “μησυνεργαζόμενου στόχου” (Non-Cooperative Target Recognition –

NCTR)23.Το 2007 πιστοποιήθηκε ηέκδοση V(1), ενώ η εξέλιξη συνεχίζε-ται.

4.6. Northrop Grumman AN/APG-81Α/Φ F-35 Lightning II (ΗΠΑ)

Το AN/APG-81 αναπτύχθηκε από τηνNG με βάση το APG-77, για το Α/Φ F-35 Lightning II, γνωστό και ως JSF(Joint Strike Fighter) εκ του διακλαδι-κού προγράμματος από το οποίο ξε-κίνησε. Σχεδιασμένο για ρόλο εναέ-ριας υπεροχής και κρούσης, διαθέτειεξελιγμένες δυνατότητες πολλαπλώνρόλων, συμπεριλαμβανομένου τουηλεκτρονικού πολέμου και της διαμε-ταγωγής δεδομένων, παρακολουθώ-ντας ταυτόχρονα στόχους αέρος και


Το ραντάρ APG-81 (Northrop

Grumman) του Α/Φ F-35

Το ραντάρ APG-77 επιτρέπει στο Α/Φ F-22 πολλές ταυτόχρονες

λειτουργίες, όπως έρευνα ευρείας περιοχής, έρευνα στενής

περιοχής, παρακολούθηση, αναγνώριση και εμπλοκή στόχου24

165

εδάφους. Μπορεί νααναγνωρίσει στόχους

με μεγάλη αξιοπιστία25.Περιλαμβάνει δέκτεςκαι διεγέρτες πολλα-πλών καναλιών, επιτρέ-ποντας την ανάλυσηκάθε επιστρέφοντοςπαλμού για διαφορετι-κές παραμέτρους, γε-γονός το οποίο επι-σπεύδει την επεξεργα-σία και διευκολύνει τηπραγματοποίηση πολ-

λαπλών λειτουργιών με ένα παλμό26.Όσον αφορά την αξιοπιστία τουραντάρ, η εταιρεία εκτιμά ότι δενπρόκειται να απαιτήσει συντήρηση ήεπισκευή καθ' όλη τη ζωή του φέρο-ντος Α/Φ, ενώ η επιχειρησιακή διαθε-σιμότητα προβλέπεται πάνω από99%.

Το APG-81 δοκιμάσθηκε εν πτήσει(επί Α/Φ BAC 1-11) για πρώτη φοράτο 2005, ενώ το 2009 συμμετείχε σεμεγάλη διακλαδική άσκηση ηλεκτρο-νικού πολέμου, αντιμετωπίζοντας εξε-

λιγμένες ηλεκτρονικές επιθέσεις27.Στις 22-06-10 απέδωσε καλώς σεελέγχους επί Α/Φ F-35 Lightning II

BF-428. Το πρόγραμμα δοκιμών –πιστοποίησης συνεχίζεται.

Αν και το APG-81 θεωρείται ένααπό τα κορυφαία ραντάρ, το οποίοθα παίξει σημαντικό ρόλο στα επόμε-να χρόνια, θα πρέπει να επισημανθείη άποψη σύμφωνα με την οποία είναιεγγενώς υποδεέστερο από το APG-77 του F-22: δεδομένου ότι η κεραίατου F-22 καλύπτει μεγαλύτερη επιφά-νεια, το ραντάρ του θα περιλαμβάνειπερισσότερα TRM και επομένως θαέχει μεγαλύτερη ισχύ, εμ-βέλεια και

δυνατότητες29.

4.7. Northrop Grumman AN/APG-80Α/Φ F-16 (ΗΠΑ)

Το AN/APG-80 αναπτύχθηκε για τοF-16 C/D/E/F Block 60 (γνωστό και ωςDesert Falcon) των Ηνωμένων Αραβι-κών Εμιράτων (τα οποία έχουν χρη-ματοδοτήσει εξ' ολοκλήρου την ανά-πτυξη του Block 60), όπου έχει εξα-χθεί και έχει καταστεί επιχειρησιακόαπό το 2005. Παρέχει όλες τις λει-τουργίες ενός σύγχρονου ραντάρ, μεέμφαση στις λειτουργίες αέρος-εδά-φους. Έχει σχεδόν διπλάσια εμβέλειακαι πολύ μεγαλύτερη αξιοπιστία, σε

σχέση με το APG-68(V)730.

4.8. Northrop Grumman SABR(Scalable Agile Beam Radar) Α/Φ F-16 (ΗΠΑ)

Η NG ανέπτυξε το SABR (Scala-bleAgile Beam Radar), με σκοπό τηνπροώθησή του κυρίως σε Α/Φ F-16.

Σύμφωνα με την εταιρεία31, προ-σφέρει όλα τα πλεονεκτήματα ενόςραντάρ AESA, με μειωμένο κόστος.Τον Ιανουάριο 2010 ολοκληρώθηκεεπιτυχώς μία σειρά πτήσεων επίδει-ξης, σε συνεργασία με την USAF, επί

Α/Φ F-1632. Θα πρέπει να σημειωθεί

Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΙΤΑΛΙΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΣΤΟΝ ΤΑΡΑΝΤΑ 11/11/1940


Το ραντάρ SABR (Scalable Agile Beam Radar) της Northrop Grumman

επί Α/Φ F-16

ότι τα RACR και SABR στοχεύουν σεμία παγκόσμια αγορά περίπου 2000F-16 που θα μπορούσαν να αναβαθμι-στούν με ραντάρ AESA, καθώς και σεπαλαιότερα F-18 ή σε μη επανδρωμέ-να Α/Φ.

4.9. Phazotron NIIR Zhuk-AE/ASE(Ρωσία)

Το Zhuk-AE της Phazotron NIIRείναι το πρώτο ρωσικό ραντάρ Α/ΦAESA, το οποίο αναπτύχθηκε για ταMig-35 και για αναβάθμιση των Mig-29. Αποτελεί εξέλιξη του PESA Zhuk-MF/MFE και έχει ορισμένες ομοιότη-τες με τις πρώτες γενιές αμερικανι-κών ραντάρ AESA. Αυτή η “τεχνολογι-κή υστέρηση” εξηγείται από το γεγο-νός ότι οι ΗΠΑ είχαν επενδύσει πολύστην κατασκευή των TRM, ενώ ηΡωσία (όπως και άλλες χώρες άλλω-στε) προτίμησαν αρχικά τον πειραμα-τισμό με ραντάρ PESA, με σκοπόαργότερα την αναβάθμισή τους σεAESA, όταν θα ήταν δυνατή η εγχώ-ρια, μαζική κατασκευή ολοκληρωμέ-νων κυκλωμάτων MMIC.

Ένα MiG-29/33/35 με Zhuk-AE φαί-νεται να υπερισχύει έναντι “συμβατι-κών” F-16 και F/A-18, όχι όμως έναντι

F/A-18E/F ή F-15 με ραντάρ AESA33.Το Zhuk-AE έχει εμβέλεια περίπου 80ΝΜ, ενώ αναφέρεται ότι θα μπορού-σε να φτάσει 140 ΝΜ με πρόσθεση

και άλλων TRM34. Το υπόψη ραντάρολοκλήρωσε τους ελέγχους αρχικής

επιχειρησιακής ικανότητας το 200934.

Η Phazotron προωθεί το Zhuk AEως πακέτο αναβάθμισης στα πολυ-πληθή Α/Φ της οικογένειας Su-27

Flanker, ως Zhuk ASE33. Δεδομένουότι τα Flanker επιτρέπουν μεγαλύτε-ρη κεραία, το Zhuk ASE, με την υφι-στάμενη ρωσική τεχνολογία TRM, θα

παρέχει περίπου 60% υψηλότερηισχύ εκπομπής σε σχέση με τα APG-79 και APG-81. Εάν μάλιστα χρησιμο-ποιηθούν εξελιγμένα τρανζίστορ υ-ψηλής ισχύος, το Zhuk ASE θα ξεπερ-νά τις επιδόσεις του Irbis-E (Su-

35BM)9,10, καθώς και όλων των δυτι-κών ραντάρ, εκτός ίσως μίας ενδεχό-μενης μελλοντικής έκδοσης του APG-77. Η επίτευξη αρχικής επιχειρησια-κής ικανότητας αναμένεται το νωρίτε-

ρο εντός του τρέχοντος έτους33.

4.10. Tikhomirov NIIP ραντάρ AESAΑ/Φ Sukhoi PAK-FA (Ρωσία)

Το νέο Α/Φ Sukhoi PAK-FA πέταξετην πρώτη πτήση δοκιμής την 29-01-10 και θεωρείται ως το “ρωσικό F-22”.Αναμένεται να φέρει δύο ραντάρAESA, ένα κύριο εμπρός και ένα δευ-τερεύον πίσω. Το κύριο ραντάρ (ανα-φέρεται και ως Ν050) θα περιλαμβά-νει περίπου 1500 TRM, ενώ η εμβέ-λειά του ανέρχεται σε 190 – 216 ΝΜ(για RCS 2,5 m², το οποίο αποτελεί

και το ρωσικό στάνταρ μέτρησης)35.Οι πτητικές δοκιμές του υπόψηραντάρ είναι προγραμματισμένες για

το τρέχον έτος36.


Το Zhuk AE της Phazotron, το πρώτο ρωσικό

ραντάρ Α/Φ AESA, επί Α/Φ Mig-35

167RADAR ΜΑΧΗΤΙΚΩΝ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΤΥΠΟΥ AESA (ACTIVE ELECTRONICALLY SCANNED ARRAY)


4.11. Tikhomirov NIIP ραντάρ L-BandAESA Α/Φ Su-35 (Ρωσία)

Η Tikhomirov NIIP έχει παρουσιάσεικαι ένα ιδιαίτερο ραντάρ AESA, τοοποίο εκπέμπει στην L-Band (1–2 Ghz)και όχι στην X-Band (8–12 Ghz), όπωςτο σύνολο σχεδόν των ραντάρ Α/Φ. Τοεν λόγω ραντάρ προορίζεται για Α/ΦSu-30/35 και ενδεχομένως για το PAK-FA. Οι διατάξεις στοιχειοκεραιών τουθα τοποθετηθούν στις εμπρόσθιες

ακμές των πτερύγων37. Αν και διαθέτειμικρό αριθμό TRM, λόγω της χαμηλήςσυχνότητας λειτουργίας, το υπόψηραντάρ εκτιμάται ότι έχει σημαντικέςικανότητες αποκάλυψης στόχων

Stealth, της τάξης των 30-50 ΝΜ38.Επιπρόσθετα, παρέχει και άλλες δυνα-τότητες, όπως ανίχνευση/παρεμβολήLink-16, IFF, κα-θώς και ραντάρ εδά-φους στην L-Band.

4.12. Thales RBE2-AA Α/Φ Rafale(Γαλλία)

Το Rafale F3 της Dassault Aviationφέρει το ραντάρ PESA RBE2 (Radar àBalayage Électronique 2 plans – ραντάρηλεκτρονικής σάρωσης 2 επιπέδων)της Thales Systèmes Aéro-portés (τέωςThomson-CSF). Κατά τη σχεδίαση τουRBE2, προτιμήθηκε η ευελιξία, η δυνα-τότητα LPI και η ικανότητα ECCM πουπροσέφερε η τεχνολογία PESA, θυσιά-ζοντας τη μεγαλύτερη εμβέλεια πουθα ήταν δυνατόν να επιτευχθεί με ένα

ραντάρ μηχανικής σάρωσης7, ενώ ελή-φθη υπόψη εξαρχής η δυνατότητααναβάθμισής του σε AESA.

Η έκδοση AESA του RBE2 ονομάζε-ται RBE2-AA (Antenne Active) και έχειήδη ολοκληρώσει επιτυχώς σειράδοκιμών επί Α/Φ Rafale, σε συνεργασίαμε τη Γαλλική Γενική Διεύθυνση Εξο-πλισμών (DGA – Délégation Générale

pour l'Armement). Δύο RBE2-AA θαπαραδοθούν το 2011 στην DassaultAviation για δοκιμές και το 2012 θα

παραδοθούν στην Γαλλική ΠΑ39. Σύμ-φωνα με μαρτυρίες, η αναβάθμιση τουRBE2 σε -ΑΑ απαιτεί μόνο 30', ενώπαρουσιάζει σημαντική αύξηση τηςεμβελείας (πάνω από 50%), καθώς και

της αξιοπιστίας39.

4.13. Euroradar CAPTOR-E Α/ΦEurofighter Typhoon (Γερμανία –Μεγ. Βρετανία – Ισπανία – Ιταλία)

Το Α/Φ Eurofighter Typhoon διαθέτειτο πολύ καλό ραντάρ μηχανικής σάρω-σης CAPTOR της κοινοπραξίαςEuroradar, το οποίο μπορεί να αποκα-λύψει στόχους με RCS 5 m² σε από-σταση άνω των 160 km, ενώ στόχουςμεγαλύτερου μεγέθους σε διπλάσια

απόσταση 40,41. Επιπλέον, έχει δυ-

νατότητες NCTR41.

Μετά την ανάπτυξη ενός ραντάρ επί-δειξης, η Euroradar την 15-07-10 πρό-τεινε στα 4 κράτη του συμμετέχουνστο Eurofighter το CAPTOR-Ε, τοοποίο είναι ουσιαστικά ένα CAPTOR με

Το ραντάρ AESA RBE2-AA του Α/Φ Rafale. Αποτελεί

αναβάθμιση του υφιστάμενου ραντάρ PESA RBE2

και προσδίδει νέες δυνατότητες και εμβέλεια αυξημέ-

νη κατά 50%39. Αναμένεται να τεθεί σε επιχειρησια-

κή εκμετάλλευση από την γαλλική ΠΑ (Armée de

l'Air) το 2012

κεραία AESA και επιτρέπει την πλήρηεκμετάλλευση των δυνατοτήτων τηςνέας τεχνολογίας, διατηρώντας όλεςτις ικανότητες του αρχικού CAPTOR,με την ανάλογη αύξηση των επιδόσε-

ων 42,43. Μέχρι στιγμής, δεν έχειληφθεί καμία απόφαση επ' αυτού.

4.14. Υπόλοιπα προγράμματαραντάρ AESA Α/Φ

Τα υπόλοιπα γνωστά προγράμματαραντάρ AESA Α/Φ που βρίσκονται σεεξέλιξη είναι τα ακόλουθα:

α. PS-05 /A ΜΚ-5 των Ericsson καιGEC-Marconi, για το Α/Φ JAS 39Gripen (Σουηδία): υπό ανάπτυξη, στοπλαίσιο του προγράμματος της Saab(τέως Ericsson) Microwave Systems,

NORA (Not Only a RAdar)44.

β. Vixen 500E της εταιρείας SelexGalileo (Ιταλία – Αγγλία): ένα μικρώνδιαστάσεων ραντάρ με 500 TRM, γιαχρήση σε ελαφρύ μαχητικό ή εκπαι-

δευτικό45,46.

γ. Vixen 1000ES, επίσης της SelexGalileo: μεγαλύτερων δυνατοτήτων,

με 1000 TRM, για μαχητικό Α/Φ πολ-λαπλών ρόλων. Προωθείται για το

Α/Φ Gripen NG45,46, καθώς και ωςεναλλακτικό για τα βρετανικά Euro-

fighter47.

δ. EL/M-2052 της ELTA Systems(Ισραήλ): Αποτελείται από περίπου1500 TRM και προωθείται κυρίως γιαεξαγωγή. Σύμφωνα με την εταιρεία,μπορεί να τοποθετηθεί σε μεγάλο

αριθμό τύπων Α/Φ48.

ε. J/APG-1 της Mitsubishi Electricγια το Α/Φ F-2 (Mitsubishi Heavy

Industries, Ιαπωνία)49.

4.15. Ραντάρ AESA Α/Φ ΈγκαιρηςΠροειδοποίησης

Πέραν των ραντάρ μαχητικών Α/Φ,για λόγους πληρότητας αναφέρονταιτα ακόλουθα ραντάρ Α/Φ έγκαιρηςπροειδοποίησης:

α. APY-9 Α/Φ E-2D Advanced

Hawkeye (ΗΠΑ): υπό ανάπτυξη50.

β. MESA (Multi-role ElectronicallyScanned Array) της NG επί Α/Φ


169

Boeing 737 AEW&C (ΗΠΑ), σύστηματο οποίο έχει προμηθευτεί και η

Τουρκία51. Εμβέλεια: άνω των 200ΝΜ.

γ. Erieye της Saab (τέως Ericsson)Microwave Systems (Σουηδία) επί Α/ΦEmbraer R-99A, σύστημα το οποίοέχει προμηθευτεί και η ΠΑ. Τυπικήεμβέλεια: 230 ΝΜ για στόχους μεγέ-θους μαχητικού Α/Φ, η οποία μειώνε-ται σε 190 ΝΜ σε συνθήκες ηλεκτρο-νικού πολέμου και χαμηλού ύψους

στόχων52.

ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΡΑΝΤΑΡ Α/Φ AESAΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑ

5.1. Εκτίμηση αποστάσεων παρακο-λούθησης ραντάρ AESA

Από τα προαναφερθέντα ραντάρ,αυτά που είναι ιδιαιτέρου ενδιαφέρο-ντος ΠΑ είναι τα ακόλουθα:

α. APG-81 (NG) Α/Φ F-35.

β. APG-79 (Raytheon) Α/Φ F-18E/F.

γ. RACR (Raytheon) Α/Φ F-16.

δ. SABR (NG) Α/Φ F-16.ε. RBE2-AA (Thales) Α/Φ Rafale.

στ. CAPTOR-E (Euroradar) Α/Φ

Eurofighter.

Άλλα ραντάρ πιθανού ενδιαφέρο-ντος ΠΑ βρίσκονται σε πολύ πρώιμοστάδιο ανάπτυξης και δεν κατέστηδυνατή η ανεύρεση τιμών σχετικά μετις επιδόσεις τους, οπότε δεν μπο-ρούν να λάβουν μέρος σε σύγκριση.

Από την κλασσική εξίσωση τουραντάρ, προκύπτει ότι η μέγιστη από-σταση αποκάλυψης ενός στόχου απόένα ραντάρ είναι ανάλογη με την 4ηρίζα του RCS του στόχου. Η απόστα-ση παρακολούθησης (Tracking) είναισε μεγάλο βαθμό ανάλογη της από-στασης αποκάλυψης. Κατόπιν τού-των, θα επιχειρηθεί μία σύγκρισημεταξύ των αποστάσεων παρακολού-θησης των προαναφερθέντων ρα-ντάρ για δύο στόχους, με RCS 1m²και 0,0015 m². Ο πρώτος στόχος αντι-στοιχεί σε σύγχρονο μαχητικό, μετεχνικές μείωσης RCS (ενδεικτικάαναφέρεται ότι το RCS ενός “καθα-ρού” F-16C Block 30 ή μεταγενέστε-

ρου εκτιμάται σε 1– 1,2 m² 53,54). Οδεύτερος στόχος αντιστοιχεί σε Α/ΦF-35, το οποίο σύμφωνα με ανακοινώ-σεις της κατασκευάστριας εταιρείαςLockheed Martin εμφανίζει RCS της

τάξης του 0,0015 m² 55 (αν και έχουνδιατυπωθεί σοβαρές αμφιβολίες εάντο F-35 παραγωγής θα έχει όντως

τόσο χαμηλό RCS56). Λαμβάνονταςυπόψη τις διαθέσιμες πληροφορίεςκαι με αναγωγή / εκτίμηση όπου απαι-τείται, υπολογίσθηκε η απόστασηπαρακολούθησης (Tracking) ενόςστόχου με RCS 1 m² για τα προανα-φερθέντα ραντάρ, καθώς και για τοAPG-68(V)9 Α/Φ F-16 Block 52+, γιαλόγους σύγκρισης. Στη συνέχεια,υπολογίσθηκε η αντίστοιχη απόστα-ση για RCS 0,0015 m², πολλαπλασιά-ζοντας την τιμή που αντιστοιχεί στο



Η κλασσική εξίσωση του ραντάρ, για υπολογισμό

της μέγιστης απόστασης αποκάλυψης, για ένα

μονοστατικό ραντάρ (με μία κεραία εκπομπής και

λήψεως), όπου: R η απόσταση, Ps η ισχύς εκπο-

μπής, G το κέρδος της κεραίας, λ το μήκος κύμα-

τος, σ το RCS και PΕmin η ελάχιστη απαιτούμενη

ισχύς επιστροφής

RCS 1 m² επί 4�0,0015, βάσει της εξί-

σωσης του ραντάρ. Οι παραδοχέςτων υπολογισμών και τα αποτελέσμα-τα παρατίθενται στον ακόλουθο Πίνα-κα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι για τιςανακοινωθείσες επιδόσεις δεν έχουνδιευκρινισθεί σε όλες τις περιπτώσειςοι αντίστοιχες συνθήκες. Ως εκ τού-του, ο ανωτέρω πίνακας παρέχειαπλά μία ένδειξη, με βάση τις επιδό-σεις που έχουν γίνει γνωστές, καθώςκαι εκτιμήσεις για τις αναμενόμενεςεπιδόσεις των ραντάρ που είναι σεανάπτυξη. Επίσης, με εξαίρεση τοραντάρ APG-79 το οποίο βρίσκεται σεπαραγωγή, όλα τα υπόλοιπα ανωτέ-ρω ραντάρ βρίσκονται σε εξέλιξη,πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι επι-δόσεις τους αποτελούν ουσιαστικάεκτιμήσεις.

5.2. Αντιμετώπιση Α/Φ Stealth

Διαπιστώνεται ότι οι αποστάσεις απο-κάλυψης των υπόψη ραντάρ είναιυπερεπαρκείς για στόχους μεγέθους“κλασσικού” μαχητικού αλλά μάλλονανεπαρκείς για στόχους Stealth. Ού-τως ή άλλως όμως, ένα ραντάρ μαχη-τικού Α/Φ δεν μπορεί να υποκαταστή-σει ένα ραντάρ επιτήρησης. Για τολόγο αυτό, οι περισσότερες σύγχρο-νες Πολεμικές Αεροπορίες χρησιμο-ποιούν τα μαχητικά τους Α/Φ στοπλαίσιο τακτικού δικτύου όπως τοLink 16, όπου συμμετέχει Α/Φ επιτή-ρησης και ελέγχου, το οποίο έχει εξ'ορισμού μεγαλύτερη εμβέλεια καικάλυψη, ενώ παρέχεται εικόνα καιαπό το Σύστημα Αεροπορικού Ελέγ-χου.

Το Erieye έχει εμβέλεια τουλάχι-στον 190 ΝΜ για στόχους μεγέθουςκλασσικού μαχητικού. Ο υπολογι-

σμός αποκάλυψης Α/Φ όπως το F-35δεν είναι δυνατός, καθότι το Erieyeεκπέμπει στην S-Band ενώ το προα-ναφερθέν RCS του F-35 αφορά την X-Band. Σύμφωνα πάντως με την Saab,το Erieye αποκαλύπτει πυραύλουςτύπου Cruise (οι οποίοι έχουν χαμηλόRCS) σε αποστάσεις της τάξης των

100 ΝΜ59.

Τα Α/Φ Stealth είναι βελτιστοποιη-μένα για την X-Band (τη μπάντα πουχρησιμοποιούν κατά κανόνα ταραντάρ Α/Φ) και κυρίως για εκπομπέςπου προέρχονται από το εμπρόσθιοημισφαίριο, από μονοστατικά ρα-

ντάρ53. Επομένως, πιθανοί τρόποι αν-τιμετώπισης Α/Φ Stealth είναι οι ακό-λουθοι:

α. Χρήση πολυστατικών ραντάρ (μεδιαφορετικές κεραίες εκπομπής καιλήψης).

β. Χρήση ραντάρ χαμηλών συχνο-τήτων (π.χ. L-Band), στις οποίες έναΑ/Φ Stealth έχει μεγαλύτερο ίχνος

ραντάρ37.

γ. Χρήση εξελιγμένων ηλεκτροπτι-κών μέσων (σύγχρονα συστήματαInfra-Red Search and Track – IRST),τα οποία είναι παθητικά και πλέον“ανταγωνίζονται” τα ραντάρ σε επιδό-σεις.

δ. Χρήση ραντάρ “πέραν του ορίζο-ντος” (Over the horizon radar), ταοποία εκπέμπουν σε χαμηλότερεςσυχνότητες και χρησιμοποιούν τηνανάκλαση από την ιονόσφαιρα (βλέ-ποντας έτσι τους στόχους “από

πάνω”)53.

ε. Χρήση “παθητικών” ραντάρ53, 60,τα οποία αποτελούνται από ένασύστημα κεραιών-δεκτών που μόνολαμβάνουν και επεξεργάζονται τιςδιαταραχές της υφιστάμενης ηλε-κτρομαγνητικής ακτινοβολίας (εκπο-


171

μπές σταθμών τηλεόρασης, ραδιο-φωνίας, κινητής τηλεφωνίας κλπ).Εκτιμάται ότι η ΠΑ θα πρέπει να εξε-τάσει τη χρήση παθητικών ραντάρ,καθότι διαφαίνεται ότι προσφέρουνδυνατότητες αποκάλυψης στόχωνStealth, έχουν σχετικά χαμηλό κόστοςαπόκτησης και ακόμα χαμηλότεροκόστος λειτουργίας – υποστήριξης,ενώ δεν ανιχνεύονται από εχθρικάσυστήματα (π.χ., πυραύλους HARM,UAV Harpy) λόγω παθητικής λειτουρ-γίας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η εισαγωγή της τεχνολογίας AESAστα ραντάρ Α/Φ αποτελεί μία από τιςπιο σημαντικές εξελίξεις στην αερο-πορική μάχη, λόγω της υπεροχής πουπαρέχει ένα ραντάρ του τύπου αυτούσε ένα σύγχρονο μαχητικό Α/Φ. Δια-φαίνεται ότι μεσο-μακροπρόθεσμακαι παρά το αυξημένο κόστος τους,τα ραντάρ AESA θα “εκτοπίσουν”τους υπόλοιπους τύπους ραντάρ,καθότι προσφέρουν αυξημένες επι-δόσεις και ιδιαίτερες δυνατότητες,μεγιστοποιώντας τη διαθεσιμότητακαι ελαχιστοποιώντας το κόστος υπο-στήριξης.

Εκτιμάται ότι η ΠΑ θα πρέπει νασυμμετέχει στις εξελίξεις, απαιτώ-ντας την ύπαρξη ραντάρ AESA στοπλαίσιο του προγράμματος ΝέουΜαχητικού Α/Φ και παράλληλα εξετά-ζοντας την πιθανότητα αναβάθμισηςυφιστάμενων Α/Φ με ραντάρ AESA,λαμβάνοντας βέβαια υπόψη τη σχέσηκόστους / απόδοσης.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλία – Άρθρα σε περιοδικά:1 Introduction to airborne Radar (2nd

edition), George W. Stimson, ScitechPublishing, 1998.

4 Carlo Kopp, "Foxbat and Fox-hound,Russia's Cold War Warriors", AustralianAviation, Nov. 92 (http:// www.ausairpow-er.net/TE-Foxbat-Foxhound-92.html)

7 Michal Fiszer, “Storm warning: theDassault Rafale is poised to becomeEurope's premier fighter-bomber”, Journalof Electronic Defense, 01-06-05, No. 6,Vol. 28, Pg. 40.

9 Carlo Kopp, Sukhoi Flankers, TheShifting Balance of Regional Air Power(Technical Report APA-TR-2007-0101),Jan.07 (http://www.ausairpower.net/ APA-Flanker.html).

13 Carlo Kopp, "F/A-18E/F Super Hornetvs. Sukhoi Flanker", οriginally publishedDefence Today Jan./Feb.07 http://www.ausai rpower .net /DT-SuperBug-vs-Flanker.html

15 Air & Cosmos, Hors Série – GuideMondial 2007, “Technologie: Les Radar“,pg.76-78.

29 Carlo Kopp, "F/A-22As, JSFs and21st Century air combat", Heads UpNewsletter, issue 322, 2004 http://w w w . a u s a i r p o w e r . n e t / 0 9 1 5 - A D M -Rebuttal.pdf

30 "Dubai 2007: UAE shows off its mostadvanced Falcons", Flightglobal, 11-11-07h t t p : / / w w w . f l i g h t g l o b a l . c o m / a r t i -cles/2007/11/11/219363/dubai-2007-uae-shows-off-its-most-advanced-falcons.html

33 Carlo Kopp, "Phazotron ZhukAE/ASE - Assessing Russia's First FighterAESA", Technical Report APA-TR-2008-0403, 19-07-08 http://www.ausairpower.net/APA-Zhuk-AE-Analysis.html

35 Carlo Kopp, "Assessing the SukhoiPAK-FA", Analysis 2010-01, 15-02-10http://www.ausairpower.net / APA-2010-01.html

37 Carlo Kopp, "Assessing the Tikho-mirov NIIP L-Band Active ElectronicallySteered Array", Analysis 2009-06, 14-09-09http://www.ausairpower.net/APA-2009-06.html

38 Παναγιώτης Μητρονίκας, “Tikho-mirov NIIP L-Band AESA, Ρωσική επανά-σταση!”, περιοδικό “Στρατηγική” τεύχος182, Νοε. 09, σελ. 28-39.



39 Rafale International, "Fox Three"no.14 http://www.dassault-aviation.com/fileadmin/user_upload/redacteur/Defence/Rafale/Fox_Three_N_14_UK2.pdf

40 Michal Fiszer, “Typhoon arises: theEurofighter Typhoon, though often criti-cized, represents the state-of-the-air inEuropean military technology”, Journal ofElectronic Defense, 01-09-05 http://gol iath.ecnext.com/coms2/gi_0199-4725196/Typhoon-arises-the-Eurofighter-Typhoon.html

43 Craig Hoyle, “Eurofighter nationsoffered AESA radar enhancement”, FlightInternational, 15-07-10, http:// www.flight-global.com/articles/2010/07/15/344416/eurofighter-nations-offered-aesa-radar-enhancement.html

44 Robert Hewson, "Gripen secures along-term future as Sweden approves up-grade programme", Janes, 01-12-07http://www.janes.com/info/idr/articles/grip-pen-secures.html

47 Gareth Jennings, "Selex to developAESA technology demonstrator for UKTyphoons", Janes, 22-02-10 http://www.janes.com/news/defence/jdw/jdw100222_1_n.shtml

56 Carlo Kopp, "Assessing Joint StrikeFighter Defence Penetration Capabilities",Analysis 2009-01, 07-01-09 http://www.ausairpower.net/APA-2009-01.html

57 Jean-Michel Guhl, "Serious Squall -The data fusion avionics of the DassaultRafale (Squall) represent a benchmark inadvanced combat systems", Avionics Ma-gazine, 01-06-09 http://www.aviationto-day.com/av/ categories/military/Serious-Squall_32315.html

58 B. Sweetman, “Pragmatic Rafale: astudy in French philosophy”, Janes Inte-rnational Defense Review, Jun. 05, pages64-68.

60 Lt.Col. Arend G. Westra, "Radar ver-sus stealth - Passive radar and the futureof U.S. Military power", Joint ForceQuarterly, no.55, Oct. 09, pp.136-143http://www.ndu.edu/press/lib/images/jfq-55/22.pdf

Διαδίκτυο: (ημερομηνία προσπέλασης16-11-10)

2 http://www.es.northropgrumman.com/solutions/b1radar/index.html

3 http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/mig-31.htm

5 http://en.wikipedia.org/wiki/AN/SPY-16 http://en.wikipedia.org/wiki/MIM-104_

Patriot8 http://en.wikipedia.org/wiki/Zaslon10 http://en.wikipedia.org/wiki/ Sukhoi_

Su-35BM11http://en.wikipedia.org/wiki/Active_

Electronically_Scanned_Array 12http://en.wikipedia.org/wiki/Low_

Probability_of_Intercept_Radar14http://www.deagel.com/Aircraft-

W a r n e r s - a n d - S e n s o r s / A N A P G -63V3_a001663003.aspx

16 http://boeing.mediaroom.com/index.php?s=43&item=838

17 http://www.raytheon.com/capabili-ties/products/apg79aesa/

18 http://www.raytheon.com/capabili-ties/products/racr/index.html

19 http://raytheon.mediaroom.com/index.php?s=43&item=1300&pagetem-plate=release

21 http://en.wikipedia.org/wiki/APQ-181_radar

22 http://www.janes.com/articles/Janes-R a d a r - a n d - E l e c t r o n i c - W a r f a r e -Systems/AN-APG-77-United-States.html

23 http://www.globalsecurity.org/mili-tary/systems/aircraft/f-22-avionics.htm

24 http://www.f-22raptor.com/af_radar.php

25 h t t p : / / e n . w i k i p e d i a . o r g / w i k i /Lockheed _Martin_F-35_Lightning_II

26 http://www.janes.com/articles/Janes-Avionics/AN-APG-81-multimode-radar-for-the-F-35-Lightning-II-United-States.html

27 http://www.irconnect.com/noc/press/pages/news_releases.html?d=168340


31 http://www.es.northropgrumman.com/solutions/sabr/index.html


34 http://www.deagel.com/Aircraft-W a r n e r s - a n d - S e n s o r s / Z h u k -AE_a001457005.aspx

36 http://knol.google.com/k/vijainder-k-t h a k u r / t i k h o m i r o v - n i i p - a e s a -radar/yo54fmdhy2mq/34

41h t tp : / / t yphoon .s ta rs t reak .ne t /Eurofighter/sensors.html

42 http:/ /www.selex-sas.com/EN/


173

Common/files/SELEX_Galileo/Products/CAPTOR.pdf

45 h t t p : / / w w w . s e l e x - s a s . c o m /SelexGalileo/EN/Business/Products/Radar/index.sdo

46 http://knol.google.com/k/modern-fighter-aircraft-radars

48 http://www.iai.co.il/33796-34455-en/ELTA.aspx

49 h t tp : / / en .w i k iped ia .o rg /w i k i /Mitsubishi_F-2

50 http://en.wikipedia.org/wiki/E-2_Hawkeye

51 http://en.wikipedia.org/wiki/ Boeing_Wedgetail

52 http://en.wikipedia.org/wiki/Erieye53 http://en.wikipedia.org/wiki/Stealth

_aircraft54 http://www.users.globalnet.co.uk/

~dheb/2300/Articles/PG/PGSA.htm55 http://www.globalsecurity.org/mili-

tary/systems/aircraft/f-35-design.htm59 http://www.saabgroup.com/Global/

Documents%20and%20Images/Air/Sensor%20Systems/ERIEYE/ERIEYE%20EN%20Print.pdf

Λοιπές βιβλιογραφικές αναφορές:

• Robert Hendrix, “Aerospace SystemImprovements Enabled By ModernPhased Array Radar” Nortrop Grum-manElectronic Systems, Oct. 02 http:// www.es.northropgrumman.com/solutions/aesaradar/ assets / review_ aesa.pdf

•ht tp: / /www.es.nor thropgrumman.com/solutions/aesaradar/assets/aesawhitepaper.pdf

•Ed McKenna, “AESA’s Advantages”,Avionics Magazine, Sep.08, http://www.a v i a t i o n t o d a y . c o m / a v / i s s u e / f e a -ture/25395.html

•Μιχάλης Ευφραιμίδης, “ΣύγχροναRadar Α/Φ: Η μάχη των AESA”, περιοδικό“Στρατηγική” τεύχος 180, Σεπ. 2009, σελ.88-97.

•Γεώργιος Α. Πουλιπούλης, “SABR &RACR, Νέα AESA «μάτια» για τα F-16”,Στρατηγική, http:// www. defencenet. gr/defence/media/radar_F-16.pdf

• Πάνος Σπαγόπουλος, “Dassault Ra-fale, το οπλικό σύστημα F.3 στην εναέριαμάχη”, περιοδικό “Αναχαίτιση”, τεύχος39, Μάι.-Ιουν.09, σελ.32-49.

•Πάνος Σπαγόπουλος, “F/A-18E/F Su-per Hornet, 124 νέα μαχητικά για το US

Navy”, περιοδικό “Στρατηγική” τεύχος190, Ιούλ. 2010, σελ. 33.

Ο Επγός (ΜΗ) Κωνσταντίνος Ζηκί-δης γεννήθηκε το 1972 στο Λονδίνοτης Μεγάλης Βρετανίας και μεγάλω-σε στην Αθήνα. Το 1989 εισήλθε στηνΣΙ, στο Τμήμα Μηχανικών. Αποφοίτη-σε το 1993 ως Ανθυποσμηναγός, μεειδικότητα Μηχανικού Τηλεπικοινω-νιών – Ηλεκτρονικών.

Η πρώτη τοποθέτησή του ήτανστην 114 ΠΜ, όπου υπηρέτησε στην332 ΜΠΚ, 342 ΜΠΚ, ΜΣΒ και στοΤΠΕ. Το 1997-1998 συμμετείχε στηνπιστοποίηση του πυραύλου AM39Exocet σε αεροσκάφη Μ2000. Το2001 μετατέθηκε στο ΓΕΑ/Γ3, όπου,μεταξύ άλλων, συμμετείχε στο πρό-γραμμα πτητικής αξιολόγησης τουραντάρ και του συστήματος αυτο-προστασίας του αεροσκάφουςΜ2000-5. Το 2004 τοποθετήθηκε στηΓαλλία (Παρίσι), ως σύνδεσμος τηςΠΑ για την παρακολούθηση του προ-γράμματος Α/Φ Μ2000-5. Μετά τονεπαναπατρισμό του το 2007, τοποθε-τήθηκε στη ΔΑΥ/Γ1. Το 2010 μετατέ-θηκε ξανά στο ΓΕΑ/Γ3.

Είναι απόφοιτος του Σχολείου Ηλε-κτρονικού Πολέμου του ΑΤΑ (1994)και της Σχολής ΠρογραμματιστώνΗ/Υ του ΓΕΣ (2000). Το 2002 απέκτη-σε το δίπλωμα Διδάκτορος τουΕ.Μ.Π. από τη Σχολή Ηλεκ/γων Μηχ.& Μηχ. Υπολ/στών. Έχει δημοσιεύσειπάνω από 20 εργασίες σε επιστημονι-κά συνέδρια και περιοδικά. Ομιλεί τηναγγλική και τη γαλλική. Είναι παντρε-μένος και έχει δύο παιδιά.

