Jelito grubei odbytnica są końcowymi częściami układu pokarmowego człowieka. W głównej mierze są odpowiedzialne za wchłanianie wody oraz formowanie stolca. Schematycznie można je opisać jako "rurę" długości około 150 cm - jelito grube oraz 20 cm – odbytnica. Składa się z kątnicy, okrężnicy, odbytnicy i odbytu.

Budowa anatomiczna jelita grubego

W zdrowym organizmie zachowana jest równowaga pomiędzy powstawaniem nowych komórek, a naturalna śmiercią innych. Nowotworzenie to powstawanie w sposób niekontrolowany nowych komórek, które nie powinny w danym miejscu występować i są tam niepotrzebne. Te nadliczbowe komórki to nowotwory, które mogą być łagodne lub złośliwe.

Nowotwory jelita grubegoWedług najbardziej aktualnych danych z Krajowego Rejestru Nowotworów w 2008 roku w Polsce u obu płci odnotowano łącznie ponad 14 600 zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego i ponad 10 400 spowodowanych przez nie zgonów. Jeśli weźmie się pod uwagę, że populacyjne rejestry nowotworowe zaniżają zwykle liczbę zachorowań i zgonów o około 20%, rzeczywiste liczby mogą okazać się jeszcze wyższe. Jednak nawet z danych wynika, że w Polsce co 40 minut wykrywa się kolejny przypadek raka jelita grubego, a mniej więcej co godzinę jedna osoba umiera z powodu tego nowotworu.

Zapadalność na nowotwory złośliwe jelita grubego u obu płci w zależności od wieku w Polsce w 2004 roku

Zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn nowotwory złośliwe jelita grubego zajmują

drugie miejsce pod względem częstotliwości występowania i liczby spowodowanych przez nie

zgonów.

Częstotliwość występowania nowotworów złośliwych w poszczególnych odcinkach jelita grubego wraz z kodami według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych

Najczęstszą lokalizacją jest okrężnica, następnie – odbytnica, zgięcie esico-odbytnicze oraz odbyt i kanał odbytu. Zdecydowana większość (95%) guzów to raki, czyli nowotwory złośliwe, wywodzące się z tkanki nabłonkowej.

RYZYKO ZACHOROWANIA

Niestety nadal nie są znane bezpośrednie przyczyny występowania raka jelita grubego, aczkolwiek badania naukowe prowadzone od wielu lat pozwoliły wyróżnić następujące czynniki ryzyka. Zalicza się do nich:

Wiek Rak jelita grubego raczej występuje u osób powyżej 50 r.ż., ale może tez zdarzyć się u osoby młodszej, nawet młodzieży.

Dieta Obecnie uważa się, ze dieta wysokokaloryczna, bogata w tłuszcze oraz ubogo resztkowa (z mała zawartością błonnika) zwiększa ryzyko zachorowania.

Polipy Łagodne zmiany nowotworowe, wyrastające ze ściany jelita, określane mianem polipów, również zwiększają ryzyko zachorowania. Polipowatość rodzinna, rzadko występująca choroba dziedziczna, w której polipy występują w liczbie setek lub tysięcy, nieleczona prawie zawsze prowadzi do raka.

Inne choroby towarzyszące Badania naukowe mówią o tym, że kobiety, u których rozpoznano raka piersi, macicy lub jajników są bardziej narażone na wystąpienie raka jelita grubego. Ponadto osoby wcześniej chorujące na raka jelita grubego mogą powtórnie na niego zachorować.

Wywiad rodzinny Krewni pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) osoby chorej na raka jelita grubego są bardziej narażeni na zachorowanie, a niebezpieczeństwo wzrasta wraz z liczba krewnych z pozytywnym rozpoznaniem.

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego, które należy do tzw. zapalnych chorób jelita grubego, podnosi szanse zachorowania na raka jelita grubego.

Inne W wielu badaniach naukowych analizuje się zależność miedzy występowaniem raka jelita grubego, a spożywaniem wysoce przetworzonych pokarmów, środków konserwujących, podłożem bakteryjnym, czy barwnikami. Niektóre z doniesień potwierdzają taka zależność, ale nadal jest za wcześnie by moc jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie, co powoduje raka jelita grubego.

Należy pamiętać, ze stwierdzenie jednego lub więcej z powyższych czynników nie jest równoznaczne z wystąpieniem choroby, a jedynie zwiększa ryzyko zachorowania i zwiększona "czujność" powinna być zachowana.

Profilaktyka

Zapobieganie rakowi jelita grubego składa się z trzech etapów :

I ETAP, profilaktyka pierwotna, to zapobieganie rozwojowi choroby poprzez eliminację zewnętrznych czynników ryzyka lub zmniejszenie narażenia na nie.II ETAP, profilaktyka wtórna, polega na wczesnym wykrywaniu nowotworu. Chorobę diagnozuje się stadium, w którym nie daje jeszcze objawów i jest w znacznym stopniu wyleczalna III ETAP, profilaktyka późna, jej działania mają na celu zmniejszenie ryzyka zgonu i niedopuszczenie do poważnych, trwałych skutków choroby pod postacią różnego stopnia inwalidztwa

Objawy raka jelita grubegoPierwsze objawy rozwijającego się raka jelita grubego często umykają uwadze pacjenta, ponieważ są bardzo niespecyficzne i w większości przypadków przypominają powszechne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.

Najczęstsze objawy to: - Zmiana w regularności oddawania stolca - Biegunka, zatwardzenie, uczucie niepełnego wypróżnienia - Krew w stolcu, zarówno jasno czerwona jak i bardzo ciemna - Wąskie ("ołówkowate") stolce - Uczucie pełności, ból brzucha - Utrata wagi bez wyraźnej przyczyny - Uczucie ciągłego zmęczenia - Wymioty

Powyższe objawy mogą być spowodowane rakiem jelita grubego, ale także innej poważnej choroby, nie należy ich lekceważyć i jest wskazane by udać się do lekarza w razie ich wystąpienia

RozpoznanieW celu postawienia rozpoznania lekarz po zebraniu wywiadu i przeprowadzeniu badania fizykalnego, może zlecić badania dodatkowe. Osoby, które należą do grupy ryzyka (jeden lub więcej czynników ryzyka) powinny zapytać swojego lekarza rodzinnego, kiedy i jakie badania sugeruje. Najczęściej wykonuje się jedno lub więcej z poniższych badań:

Badanie per rectum,podczas którego lekarz wprowadza palec do odbytnicy przez odbyt, by sprawdzić czy nie ma tam nieprawidłowości. Pomimo swojej prostoty jest to bardzo ważne i podstawowe badanie, jako ze nawet do 75% raków odbytnicy jest wyczuwalne podczas tego badania, co stanowi w sumie około 20% raków jelita grubego i odbytnicy. Inna zaleta jest możliwość jednoczesnego zbadania prostaty.

Badanie stolca na krew utajona

Często polipy krwawią, a badanie to może wykazać czy w stolcu znajduje się krew, nawet bardzo mała ilość niewidoczna gołym okiem.

Sigmoidoskopia Jest badaniem, które polega na wziernikowaniu dolnej części jelita grubego oraz odbytnicy za pomocą sigmoidoskopu.

KolonoskopiaBadanie podobne do powyższego, ale obejmujące cale jelito grube i odbytnice.

Zarówno podczas sigmoidoskopii i kolonoskopii, w razie obecności polipa, możliwe jest jego usuniecie, ponadto możliwe jest pobranie małego wycinka podejrzanej tkanki (biopsja) w celu mikroskopowej oceny przez histopatologa.

Leczenie raka jelita grubego

W terapii raka jelita grubego stosuje się trzy podstawowe metody leczenia onkologicznego: chirurgię, radioterapię oraz chemioterapię

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu nowotworu z maksymalnie szerokim marginesem tkanki prawidłowej. W ten sposób minimalizuje się prawdopodobieństwo pozostawienia komórek nowotworowych w miejscu lokalizacji guza pierwotnego. Konsekwencją niecałkowitego wycięcia nowotworu jest wystąpienie w przyszłości jego wznowy miejscowej. Opisana metoda interwencji chirurgicznej to tak zwane leczenie radykalne, które ma na celu całkowite wyleczenie choroby nowotworowej. W pewnych sytuacjach leczenie chirurgiczne stosuje się również u chorych, u których ze względu na stopień zaawansowania choroby nowotworowej szanse wyleczenia są znikome.

Radioterapia

Radioterapia polega na wykorzystaniu do niszczenia komórek nowotworowych promieniowania jonizującego (obdarzonego znaczną energią, wystarczającą do jonizacji, czyli zmiany ładunku cząsteczek). Pochłonięcie energii promieniowania przez komórkę skutkuje bezpośrednim uszkodzeniem jej struktur, a zwłaszcza białek i kwasów nukleinowych. Pod wpływem promieniowania jonizującego w komórce dochodzi też do rozkładu (radiolizy) wody, w wyniku czego powstają wolne rodniki, które również uszkadzają komórkę. Komórki nowotworowe mają większą niż inne wrażliwość na szkodliwe działanie promieniowania jonizującego (są bardziej promienioczułe). Zjawisko to zapewnia znaczna skuteczność radioterapii wobec komórek nowotworowych przy stosunkowo niewielkim oddziaływaniu szkodliwym na tkanki prawidłowe.

Chemioterapia

• Jest to zastosowanie lęków, które maja na celu zniszczenie komórek rakowych. Ten sposób leczenia stosuje się czasem wraz z leczeniem operacyjnym, by zniszczyć pozostałe komórki nowotworowe, w celu kontrolowania wzrostu nowotworu lub by łagodzić objawy choroby. W chemioterapii leki podaje się bezpośrednio do żyły lub w formie tabletek.

Leczenie nowotworów złośliwych jelita grubego w zależności od stopnia zaawansowania

Rak okrężnicyWe wszystkich stopniach zaawansowania (z wyjątkiem IV), zasadnicząmetodą leczenia raka okrężnicy jest jego chirurgiczne usunięcie. Wpewnych sytuacjach zabieg resekcji można uzupełnić o radio- i/lubchemioterapię.

Stopień 0. Ponieważ nowotwór nie przekroczył granicy nabłonka, leczenie ogranicza się do chirurgicznego usunięcia zmiany. W zależności od jej charakteru (polip lub guz) wykonuje się endoskopową polipektomię lub wycięcie miejscowe. Niekiedy zachodzi konieczność odcinkowej resekcji okrężnicy.Stopień I. Guz nacieka kilka warstw ściany okrężnicy, ale nie szerzy się poza ścianę tego narządu. Standardowym postępowaniem jest chirurgiczne usunięcie zmienionego odcinka jelita. Zazwyczaj nie ma konieczności leczenia uzupełniającego.

Stopień II. Guz zajmuje całą grubość ściany okrężnicy i może szerzyć się na sąsiednienarządy. Nie doszło jednak do zajęcia regionalnych węzłów chłonnych.Zazwyczaj leczenie ogranicza się do resekcji chirurgicznej. Jednak czasem,gdy istnieje ryzyko wznowy, lekarz może zlecić uzupełniającą radio- lubchemioterapię.Stopień III. W stadium zaawansowania komórki nowotworowe są obecne w regionalnychwęzłach chłonnych, ale nie doszło do wytworzenia przerzutów odległych.Leczenie ma przede wszystkim na celu operacyjne usunięcie zmienionegofragmentu jelita, uzupełnia się je pooperacyjną chemioterapią.Stopień IV. W omawianym stopniu zaawansowania nowotwór daje przerzuty odległe –najczęściej do wątroby, płuc, otrzewnej lub jajników. Zabieg chirurgiczny ma nacelu zachowanie drożności okrężnicy i niedopuszczenie do innych miejscowychpowikłań, spowodowanych obecnością guza o dużych rozmiarach.. Takiepostępowanie często wydłuża przeżycie pacjenta, a nawet prowadzi dopełnego wyleczenia.

Wykonała:Małgorzata Kocan

Źródła:• http://www.mamhakanaraka.pl• http://www.poradnikmedyczny.pl