RANA RENESANSA

UVOD

Tema našeg seminarskog rada iz predmeta Osnove umjetnosti i estetike je Rana renesansa. U sklopu ove teme osvrnut ćemo se na ranu renesansu u Italiji i na ranu renesansu u Sjevernoj Evropi.Spomenut ćemo i velike slikare rane renesanse u Italiji koji su doprinijeli razvoju renesanse od kojih su najznačajniji:

Mazačo, Anđeliko,Učelo,Lipi,Botičeli,Đovani Belini i drugi.

U okviru renesanse u Sjevernoj Evropi govorit ćemo o Van Ajku, Bošu, Brojgelu, Direru, Grinevaldu, Holbajnu i njemačkom slikarstvu.

Posebnu pažnju ćemo posvetiti razvoju i nastanku renesanse te njenom širenju u Evropi.

RENESANSA Renesansa je jedno od najkreativnijih razdoblja u

književnosti i umjetnosti koje je označilo prekid sa srednjim vijekom. Vremenski se određuje od 14. stoljeća u Italiji do 16. stoljeća u ostatku Europe. Ona je jedan od najkrupnijih pokreta u kulturi zapadne Europe, koji je doveo do preokreta u znanosti, filozofiji, književnosti i likovnim umjetnostima. Italija je zemlja u kojoj je umjetnost renesanse našla svoj najviši izraz, jer je u njoj najprije došlo do razvoja gradova i gomilanja bogatstva u pojedinim građanskim porodicama.

Renesansa je prvo razdoblje u povijesti umjetnosti koje je bilo svjesno svoga postojanja i koje je samo sebi iskovalo ime (franc. Renaissance = preporod). U ovom razdoblju antika je smatrana vrhuncem čovjekovih stvaralačkih snaga, pa su sve umjetnosti i znanosti koje su cvjetale u antici ponovno bile oživljene.

Prvi je put spomenut termin renesansa  u knjizi «Životi najslavnijih slikara, skulptora i arhitekata» Giorgio Vasaria (1511 – 1574 g.). U umjetnosti preovlađuje problem proporcije ljudskog tijela, istražuje se pokret i perspektiva.

Renesansa se dijeli na: 1.    RANA RENESANSA – kraj XIV - početak XV veka

( 1495 godina). 2.    VISOKA RENESANSA – 1495 -1520 godine 3.    MANIRIZAM (i drugi pravci) – 1525 – 1600

NASTANAK RENESANSE

Nastanak renesanse se obično stavlja u prostor sjeverne Italije za kraj XIII vijeka. Od XII vijeka je u mnogim gradovima sjeverne Italije rastao prosperitet izazvan prekomorskom trgovinom. Najveći trgovački centri bili su Đenova, Venecija i Firenca. Pod uticajem ratova među njemačkim carevima i Papstvom u Italiji nije tokom srednjeg veka postojala centralna država koja bi oduzimala politički i privredni prioritet gradovima.

Ovi uslovi, privredni prosperitet i relativna politička sloboda, uticali su na postanak novog tipa renesansnog čovjeka.

Tipične odlike renesanse - individualizam- čovjek postaje svestrana i razvijena

ličnost, - humanizam, - renesansa se okreće unatrag, - naučna osnova umjetnosti- mnogi umjetnici su se bavili

anatomijom, optikom, tehnologijom, koje su upotrebljavali u svom stvaralaštvu, tipični primjer je perspektiva u slikarstvu i odlivanje kipova u bronzi,

- realizam- iako su renesansni umjetnici proklamovali vraćanje ka prirodi njihov realizam se ticao upotrebljenih tema i javljuju se npr. novela ili komedija,

- individualnost- nastaju autobiografije i autoportreti slikara i slikari potpisuju svoja djela,

- nacionalizacija umjetnosti - sakupljaštvo - mecenaštvo

RANA RENESANSA U ITALIJI

Italija je odigrala vodeću ulogu u razvijanju renesanse, i to prvenstveno grad Firenca, a zatim i Padova, Rim, Venecija… sve do početka 16. vijeka. kad se nastavlja razvoj u cijeloj Europi. Društveno uređenje je ličilo onom u antičkoj grčkoj, bilo je puno gradova- država koje su se utrkivale i ratovale jedna protiv druge. Ti gradovi-države razvijali su manufakturnu proizvodnju, trgovinu, geografska otkrića, štampu (Johan Gutenberg, 1440.) i nauku. Trgovina sa udaljenim krajevima ruši stare strahove od prostora i prirode kojim se sad pristupa na naučni način (manje kroz teološke dogme), tako se razvijaju: matematika, medicina …; otvaraju se prvi univerziteti (Padova, i dr.)

ĐOTO DI BONDONE - jedan od velikih slikara koji je još

za života bio priznat i hvaljen kao revolucionar. Đoto je imao sreće što se razvijao u pravcu trodimenzionalnog realizma, te je bio prva velika stvaralačka ličnost u Evropskom slikarstvu. Njemu se pripisuje slika PROPOVIJEDANJE PTICAMA - jedna iz niza fresaka o svetiteljevom životu.

OPLAKIVANJE HRISTA (suprostavljene su krupne ljudske

figure, nijeme od tuge, anđelima koji uzlijeću i padaju u agoniju kao ranjene ptice)

TOMMASO DI GIOVANNI – MASACCIO (1401 – 1428 g.)

On je mladi genije koji je pokretač novog pravca i Đotov nasljednik. Potpuno je ovladao naučnom perspektivom. Dostiže jedinstvo i povezanost prostora. Takođe riješava probleme svetlog-tamnog i modelovanja. Figure su mu masivnije, stabilne, plastične i prirodno stoje u prostoru. U njegovoj kompoziciji postoji red i dostojanstvo. Njegova djela su monumentalne veličine, likovi su odjeveni aktovi, čija draperija pada kao prava tkanina. Njegovi likovi stoje u divno uravnoteženom contrapostu. Najveća sačuvana grupa dela su mu freske u Brancacciovoj kapeli u Sta Maria del Carmine. Bio je freskista, ali spretan i u slikarstvu na drvetu. Ne koristi oštre kontrase svjetlosti i sjenke. Blage polusjenke stvaraju čitavu skalu prelaznih varijanti.

Masaccio uvodi i perspektivu u svoje slike i to na taj način što prikazuje određene arhitektonske oblike u svojim slikama. To je najočitije u njegovoj slici Sveto trojstvo gdje su sveta tri lika smještena u arhitektonski okvir oltara renesansne katedrale. Sve je smješteno u arhitektonski okvir s izraženom perspektivom, pomalo tmurnih boja, specifičnom karakterizacijom likova i s bogatstvom polusjena (tal. chiaroscuro) na likovima.

- Izgon iz raja

PIERO DELLA FRANCESCA (1415 – 1492 g.)

Ovaj toskanac je bio najbolji Domenicov učenik. Spaja Masacciovu plastičnost, geometriju urbinskog dvora, Fra Angelicove žarke boje i sjeverni naturalizam. Stvara djela koja izgledaju zaista moderno. Verovao je u naučnu perspektivu kao osnovu slikarstva i pokazao kako se ona primenjuje na stereometrijska tijela, arhitektonske oblike i ljudsku figuru. Dok je slikao glavu, ruku ili komad draperije on je u njima vidio varijacije ili spojeve lopte, kupe, kocke, cilindra i piramide. Piero je važan i zbog oživljavanja portreta koji će postati oblik širenja umjetnosti izvan papske crkve i početak ulaska u građanski dom.

Piero della Francesca je bio prvi umjetnik koji je znanstveno dokazao perspektivu i koji ju je uzeo kao vrhunac u umjetnosti kojem treba težiti. Tek se na njegovoj slici

Bičevanje Krista ističe istaknuta linearna perspektiva koja je naglašena smještajem u kubni prostor s izrazitim matematičkim, proračunatim skraćenjima. To se najočitije vidi u veličini likova u prvom planu u odnosu na druge i perspektivi pločica na podu i svodu.

Ono što je osobito novo u ovoj slici je to što je umjetnik smjelo premjestio glavni događaj u drugi plan, a u prvom planu su mu tri pučanina, kao svjedoka bičevanja. Slikom vlada određena statičnost, likovi samo stoje, ne postoji ni jedan pokret, kao da je događaj na sceni. Ravnotežu umjetnik postiže i u nijansiranju boja, a može se prepoznati i zlatni rez.

SANDRO FILIPEPI – BOTTICELI (1445 – 1510 g.)

Bio je firentinski slikar. Sa njegovim djelom se otvaraju vrata zrele renesanse. Bolesno osećajan umjetnik, zanijet paganskom ljepotom, a bio je hrišćanin, sklon misticizmu, ispaštanju i kajanju. Ova mješavina misticizma i paganskog osjećanja je odlika njegovog slikarstva.

Boje su mu jednostavne, a kasnije koristi jače boje i naglašava emocije. Nema jakog kontrasta, sjenčenje je ravnomjerno. Koristio je kompoziciju karakterističnu za Firencu ( tri djela – centralni dio sa dva krila). Simetričnost postiže rasporedom masa. Preokupacija mu je istraživanje ljudskog tijela, naročito ženskog. Slabo se interesuje za dubinu prostora. Figure su mu istinski nage i uživaju punu slobodu kretanja. Figure mu «lebde», čak i kad stoje.

Slika Rođenje Venerino koja je u potpunosti u domenu prijašnjih. Dakle sve lepršavo, bez detalja u nadrealnom okruženju bez izvora svjetla. Pri kraju svoga života Botticelli se vraća sakralnim temama (brojni prikazi Madona) i udaljava se od linearnog rješenja slike uspješno istražujući boje.

FRA GIOVANNI DA FIESOLE - FRA ANGELICO

On je glavni slikar firentinske renesanse poslije Masaccia. Posle 1430g., njegova djela znače temeljnu novinu u pogledu kopozicije, boje i perspektive. Djela:

- Blagovesti, 1440 – 1450 g., freska, manastir Sv. Marko, Firenca

RANA RENESANSA U SJEVERNOJ EVROPI

Sjevernoeuropska renesansna umjetnost obuhvaća renesansnu umjetnost zapadne Europe nastale sjeverno od Alpa uglavnom tokom 16. st. Čini je niz posebnosti koje je razlikuju od izvorne, talijanske renesanse.

Visoka renesansa se širi iz Rima širom cijele Europe. Među apsolutističkim monarhijama glavnih europskih država u svom bogatstvu, raskoši, feudalnih posjeda, tuđih kmetova i opljačkanih vrijednosti, prednjače kraljevi francuskih dinastija. Zahvaljujući brojnim kraljevskim brakovima francuski kraljevi polažu pravo na druge krune i druge zemlje, pa ratuju sa svima (Nizozemskom, Španjolskom, Engleskom, Napuljom …). Preko ratova u Italiji upoznaju se s renesansom i prihvataju je jer im omogućava gradnju palača, dvoraca, galerija, muzeja, trgova, kakvih nije bilo u gotičkoj umjetnosti sjevera. Uskoro ti utjecaji dopiru do Njemačke, Engleske, a kasnije u doba Baroka i do carske Rusije.

Jan van Eyck (oko 1386. – 1441.) Hubert van Eyck(oko 1366. – 1422.

i njegov mlađi brat Jan van Eyck(oko 1386. – 1441.) su započeli umjetničku povijest Nizozemske. O Hubertu se malo zna, skoro ništa, ali pripisuje mu se koncepcija i stariji dio Gentskog oltara. Na ovom djelu, u okviru tzv. sjevernjačkog slikarstva i njegove srednjovjekovne sakralne sheme, javlja se po prvi put niz novih suvremenih motiva i tema. Čitav apokaliptički prizor kao kompozicija smješten je u prirodni ambijent, u slobodan pejzaž, koji je dat minuciozno, gotovo pendantno veristički. Adam i Eva koji se nalaze na krajevima ovog sklopivog oltara su prva dva akta u okviru sjevernoeuropske slikarske tematike.

Giovanni Arnolfini sa ženom(1434.) Slika Jana van Eycka

Giovanni Arnolfini sa ženom(1434.) je najvještije djelo svoga doba. Slika je zapravo dokument vjenčanja s potpisom slikara kao svjedoka (Johanes de Eyck fuit hic 1434). Kompozicija je statična, sve je pregledno, stvari postoje kao plastični samostalni oblici, razmješteni u zatvorenom praznom prostoru.

Nagli razvoj nizozemskog slikarstva u 15. st. logična je posljedica stvaralačkog djelovanja van Eycka, pod čijim su se utjecajem razvili Hugo van der Goes

BROJGEL

Pieter Brueghel stariji bio je slikar koji se potpuno okrenuo prirodi, toliko da je i likove (obično flamanske seljake) na svojim slikama prilagođavao "ptičjoj perspektivi" da bi krajolik došao do potpunog izražaja. On je prvi pokazao osebujnost krajolika u različitim obličjima, tako što je "portretirao" godišnja doba.

- Trijumf smrti, ulje na platnu.

DIRER - slikar i grafičar Albrecht Dürer. On je nakon pripravništva u Nürnbergu, studirao u Italiji i kao mnogi talijanski majstori bio je priznat kao genij još za svog života. Poput Leonarda tražio je proniknuti u samo srce tajni života i ljepote, njegovi crteži poput npr. busena trave, pokazuju izvanrednu radoznalost i čuđenje. Ali njegovi portreti(i mnogi autoportreti) pokazuju tipičnu sjevernjačku introvertnost i naturalizam.

- Adam i Eva, jedan drugi drvorez, pokazuje obje strane Dürera. Poze, proporcije i crtež figura je talijanski, dok je prikaz drveća i izvedba detalja sjevernjačko (npr. miran život domaće mačke i miša, u donjem dijelu slike, samo što nije završio jedenjem sudbonosne jabuke).

HOLBAJN Hans Holbein najbolji je i

najslavniji portretist klasične renesanse u sjevernoj Europi; djelovao je u Njemačkoj i Engleskoj, na dvoru Henrika VIII. U portretima postigao je savršenu ravnotežu opisa lica i izraza naravi. U Španjolskoj se ističe slikarstvo El Greca, koji se svojim osobitim načinom slikanja već svrstava u stil Manirizma.Holbajn se proslavio u Bazelu i Londonu. Izvanredni i nepokolebljivi realizam nejgovih portreta je potpuno njegova tvorevina

Hans Holbein,Džejn Simor - dekorativan je i detaljan kao dama u kartama, i sa nimalo više osobenosti.

ZAKLJUČAK

Renesansa je jedno od najkreativnijih razdoblja u književnosti i umjetnosti koje je označilo prekid sa srednjim vijekom. Vremenski se određuje od 14. stoljeća u Italiji do 16. stoljeća u ostatku Europe. Renesansa je prvo razdoblje u povijesti umjetnosti koje je bilo svjesno svoga postojanja i koje je samo sebi iskovalo ime (franc. Renaissance = preporod).

Svijet u kome je stvoren renesansni umjetnik bio je mnogo složeniji od svijeta njegovih prethodnika. Umjetnik ne samo da je bio prijatelj humanista, filozofa i književnika nego je i sam bio univerzalno obrazovan i svestran stvaralac. Mnogi su bili istovremeno arhitekti, kipari, slikari, znanstvenici i pjesnici. Upućeni na prirodu, proučavali su optiku i ustanovili zakonitosti linearne i zračne perspektive. Značajan predmet proučavanja umjetnika bilo je i ljudsko tijelo, njegova anatomska struktura, zakoni pokreta i proporcije od kojih zavisi njegova ljepota, crtački stil postao je prirodniji i realističniji.

Renesansa se najintenzivnije razvijala u Italiji, a zatim i u Nemačkoj i Holandiji.

HVALA

NA

PAŽNJI !