RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO w 2011 roku

INSPEKCJA OCHRONY ŚRODOWISKAWojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska

RAPORTO STANIE ŚRODOWISKA

WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGOw 2011 roku

BIBLIOTEKA MONITORINGU ŚRODOWISKALublin 2012

Wydano ze środków:

Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie

Opracowano przez zespół pracowników:

Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie

Pod kierunkiem Leszka ŻelaznegoLubelskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Lublinie

Redakcja:Alicja Roguska Teresa Grzywaczewska

Autorzy:Zuzanna Balcerek, Jolanta Dobrzyńska, Grażyna Gleń, Stanisław Godyński, Teresa Grzywaczewska, Teresa Kowal-czuk, Renata Lesicka, Urszula Łukaszek, Joanna Miazga, Krystyna Michna, Magdalena Milanowska - Pitura, Ber-nadeta Nowosielska, Dorota Parcheta, Margaryta Sobocińska, Joanna Śluz, Jadwiga Tkaczyk, Urszula Tych-manowicz, Grzegorz Uliński

W opracowaniu wykorzystano materiały:• Głównego Urzędu Statystycznego• Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Lublinie• Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego• Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie• Państwowej Inspekcji Sanitarnej• Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Lublinie• Instytutu Ochrony Środowiska w Warszawie • Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Oddział w Lublinie• Zarządu Dróg Wojewódzkich w Lublinie • PKP S.A. Zakładu Linii Kolejowych w Lublinie

Zdjęcie na okładce – Żółw błotny z terenu RPN – Paweł Marczakowski Zdjęcia na przekładkach – Paweł Marczakowski oraz archiwum WIOŚ

Raport jest dostępny na stronie internetowej WIOŚ Lublinpod adresem www.wios.lublin.pl

Druk ekologicznyNiniejsza publikacja została wykonana na papierze CYCLUS PRINT. Jest to papier bezdrzewny, bezchlorowy (PCF Process Chlorine Free) 100% recycled, wyprodukowany zgodnie z normą jakości ISO 9001 oraz z wymaganiami dotyczącymi ochrony środowiska okreslonymi normą ISO 14001.

ISBN – 978-83-927530-4-9

Przygotowanie do druku: Małgorzata NiećkoDruk i oprawa: AWR Magic, 20-234 Lublin, ul. Mełgiewska 32, www.magic.lublin.pl

SPIS TREŚCI

Informacje o województwie

Powietrze

Wody

Hałas

Odpady

Promieniowanie elektromagnetyczne

Monitoring przyrody

Działalność kontrolna WIOŚ

Działalność laboratoryjna

Współpraca międzynarodowa

Spis map

7

11

29

65

73

83

89

93

101

105

109

111

Chemizm opadów atmosferycznych 27

Wody powierzchniowe płynące 32

Wody powierzchniowe stojące 53

Monitoring geochemiczny osadów 58

Wody podziemne 61

Wykaz skrótów

Szanowni Państwo

Właściwa realizacja polityki ekologicznej państwa, w szczególności działania na rzecz zasady zrównoważonego rozwoju, wymaga ciągłego monitorowania środowi-ska tak, aby na każdym szczeblu zarządzania jak również na różnych poziomach korzystania z jego zasobów, było to działanie świadome i odpowiedzialne, poparte rzetelną wiedzą na temat jego stanu.

Żywię nadzieję, że tej idei służy cykl raportów o stanie środowiska województwa lubelskiego, którego kolejne wydanie z przyjemnością polecam Państwa lekturze. Prezentowane opracowanie wpisuje się w prowadzoną przez Inspekcję Ochrony Środowiska otwartą politykę informacyjną w dziedzinie ochrony środowiska. Szero-ki zakres prac analityczno-badawczych realizowany przez naszą instytucję przekła-da się na oceny stanu środowiska w poszczególnych komponentach. Oceniając stan środowiska staramy się również wskazać presje, jak i środki zaradcze jakie należy sukcesywnie podejmować.

Dziękuję serdecznie wszystkim pracownikom Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, którzy uczestniczą w całym procesie, w którego konsekwen-cji mógł powstać raport, jak również wszystkim służbom i instytucjom współpracu-jącym.

Szczególne podziękowania składam Wojewódzkiemu Funduszowi Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie za wsparcie finansowe publikacji.

mgr inż. Leszek Żelazny

Lubelski Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiskaw Lublinie

INFORMACJEO WOJEWÓDZTWIE

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO W 2011 roku

8

Województwo lubelskie zajmuje powierzchnię 25 122 km2, co stanowi 8% powierzchni kraju. Znaj-duje się w środkowo – wschodniej części Polski, granicząc od wschodu z Ukrainą i Białorusią. Funk-cjonujące przejścia graniczne drogowe i kolejowe: polsko – białoruskie (Kukuryki, Terespol, Sławaty-cze) oraz polsko – ukraińskie (Dorohusk, Zosin, Hrebenne) pełnią istotną rolę w kontaktach ze wschodem.

Województwo graniczy również z województwa-mi: podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim i pod-karpackim.

Lubelszczyznę zamieszkuje 2 151,9 tys. osób, czyli 5,6% ludności Polski. Województwo należy do słabo zurbanizowanych – większość ludności (ok. 53,4%) zamieszkuje tereny wiejskie. Administracyjnie podzie-lone jest na 24 powiaty (w tym 4 miasta na prawach powiatu: Lublin, Biała Podlaska, Chełm i Zamość) i 213 gmin.

Stolicą województwa jest Lublin z liczbą miesz-kańców 348 450, który jest uważany za największy ośrodek akademicki i jeden z najważniejszych ośrodków gospodarczych na terenie wschodniej Polski.

Województwo lubelskie charakteryzuje się kli-matem umiarkowanym kontynentalnym. Roczna suma opadów należy do niskich w skali kraju i wy-nosi od ok. 500 mm na północy po ponad 600 mm na południu.

Na Lubelszczyźnie eksploatowane są surowce naturalne takie jak: węgiel kamienny, gaz ziemny, ropa naftowa. Region jest słabo uprzemysłowiony, a dominują zakłady przemysłu spożywczego, che-micznego i elektromaszynowego.

Dość dobre gleby sprzyjają natomiast produkcji rolnej, której udział jest znaczący w skali kraju.

Obszar województwa jest atrakcyjny pod wzglę-dem walorów przyrodniczo – krajobrazowych, należy tu wymienić: 2 parki narodowe (Roztoczański i Pole-ski), 17 parków krajobrazowych, 17 obszarów chro-nionego krajobrazu oraz 83 rezerwaty przyrody. Naj-cenniejsze przyrodniczo są: Pojezierze Łęczyńsko – Włodawskie, Roztocze oraz doliny Wisły i Bugu.

Informacje o województwie

Panorama starego miasta w Lublinie – stolicy województwaFot. Archiwum WIOŚ

Dziedziniec zamkowy Fot. Archiwum WIOŚ

Fot. P. Marczakowski

INFORMACJE O WOJEWÓDZTWIE

9

Wyszczególnienie Polska Województwo lubelskie Miejsce w kraju

Powierzchnia w km2 312 679 25 122 3

Gęstość zaludnienia na 1 km2 122 86 12

Ludność w tys. osób wg faktycznego miejsca zamieszkania w tym: • w miastach• na wsi

38 20023 264,414 935,7

2 151,91 002,61 149,3

9105

Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

55 58 -

Liczba powiatów ogółemw tym miasta na prawach powiatu

31465

204

-

Liczba gmin 2 479 213 -

Liczba miast 903 42 -

Stopa bezrobocia rejestrowanego w % 12,4 13,1 19

Ścieki przemysłowe i komunalne odprowadzane do wód i ziemi w hm3

9 216,8 150 10

Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków ( w tys.) 24 921,6 1 155,1 11

Emisja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych w tys. ton• pyłowych• gazowych• gazowych (bez CO2)

62,5216 155,41 703,9

2,85 196,0

33,0

111212

Odpady komunalne zebrane w ciągu roku w tys. ton 10 044,2 337,8 11

Odpady komunalne zebrane na 1 mieszkańca w kg 263,0 156,7 16

Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona • w tys. ha• % pow.w tym:• parki narodowe• rezerwaty przyrody• parki krajobrazowe• obszary chronionego krajobrazu• pozostałe formy

10 143,132,4

314,5164,2

2 529,06 990,0145,4

570,022,7

18,211,5

233,2299,27,8

1012

106212-

Tabela 1. Województwo lubelskie na tle kraju (źródło: GUS, 2010 r.)


10

Mapa 1. Podział administracyjny województwa lubelskiego (źródło: GUS)

POWIETRZE


12

Presje

Zanieczyszczenia powietrza stanowią gazy, cie-cze i ciała stałe obecne w powietrzu, ale nie będące jego naturalnymi składnikami, lub też substancje występujące w ilościach wyraźnie zwiększonych w porównaniu z naturalnym składem powietrza. Powietrze pozbawione naturalnych granic umożli-wia rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń na duże odległości. Wyemitowane zanieczyszczenia w za-leżności od ich charakteru, wysokości emitora, wa-runków meteorologicznych i topografi cznych mogą przekraczać granice państw i kontynentów.

Rodzaj źródła zanieczyszczenia i związane z nim wa-runki wprowadzenia substancji do atmosfery jest jed-nym z głównych czynników determinujących rozprze-strzenianie się zanieczyszczeń. Zanieczyszczenia powietrza mogą pochodzić ze źródeł naturalnych (po-żary lasów, wybuchy wulkanów, erozja skał i gleb, pył kosmiczny, burze piaskowe, tereny zielone, z których pochodzą pyłki roślinne) oraz ze źródeł antropogenicz-nych związanych z działalnością człowieka.

Największymi antropogenicznymi źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza są: • zorganizowane źródła emitujące zanieczysz-

czenia w czasie procesów energetycznego spalania paliw oraz przemysłowych procesów technologicznych (tzw. emisja punktowa),

• środki transportu samochodowego, wodnego, lotniczego (tzw. emisja liniowa),

• paleniska i kotłownie indywidualnych systemów grzewczych, budynków oraz niezorganizowana emisja powierzchniowa z procesów technolo-gicznych oraz hałd i składowisk odpadów (tzw. emisja powierzchniowa).

Na terenie województwa lubelskiego, według da-nych GUS za 2010 rok, emisja zanieczyszczeń do po-wietrza z 94 zakładów szczególnie uciążliwych wynio-sła 5 198,9 tys. Mg, w tym emisja pyłów 2,8 tys. Mg i emisja gazów (z CO2) 5 196,1 tys. Mg.

Udział wyemitowanych zanieczyszczeń pyło-wych stanowił 4,5%, a gazowych 2,4% emisji kra-jowej i usytuował województwo lubelskie na miejscu 11 w emisji pyłów i 12 w emisji gazów (z uwzględnie-niem CO2) (wykresy 1 i 2).

Z funkcjonujących na terenie naszego wojewódz-twa 94 zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza, 77,6% posiadało urządze-nia do redukcji zanieczyszczeń pyłowych, a tylko

Powietrze

Fot. Archiwum WIOŚ

Wykres 1. Udział emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce w 2010 r. (źródło: GUS)

WojewództwoLubelskie 4,5%

Pozostałe województwa95,5%

9,6% do redukcji zanieczyszczeń gazowych (źródło: GUS).

W roku 2011 do WIOŚ w Lublinie zostały prze-słane informacje od 168 podmiotów gospodar-czych korzystających ze środowiska. Z tych pod-miotów w 2011 roku łączna emisja zanieczyszczeń do powietrza wyniosła 5 692,1 tys. Mg (z CO2), w tym 2,8 tys. Mg pyłów, 5 689,3 tys. Mg gazów, w tym 5 425,9 tys. Mg CO2 (źródło: WIOŚ).

Wykres 2. Udział emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce w 2010 r. (źródło: GUS) Wykres 2. Udział emisji zanieczyszczeń gazowych z zakładów

WojewództwoLubelskie 2,4%

Pozostałe województwa97,6%

13

POWIETRZE

Mapa 2. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł punktowych w 2011 r. o łącznej ilości powyżej 100 Mg - bez CO2 (źródło: WIOŚ)

W województwie lubelskim występuje duże zróżni-cowanie w rozmieszczeniu źródeł emisji. Pod wzglę-dem ilości uwolnionych zanieczyszczeń do powie-trza w roku 2011 na czołowych miejscach znalazły się: powiat puławski - 1 977 889,6 Mg (34,8%) i po-wiat chełmski - 1 785 753,1 Mg (31,4%), natomiast

powiat janowski - 1 092,6 Mg (0,02%) znalazł się na ostatnim miejscu.

Lokalizację podmiotów wprowadzających do powie-trza powyżej 100 Mg zanieczyszczeń łącznie w ciągu roku, przedstawia mapa 2.


14

Zakłady, które wprowadziły do powietrza najwięk-szą ilość zanieczyszczeń: 1. Zakłady Azotowe „PUŁAWY” S.A. w Puławach –

1 977 872,9 Mg (34,7%)2. „Cemex” Polska Sp. z o.o. Zakład Cementow-

nia Chełm – 1 485 708,5 Mg (26,1%)3. Elektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o.

w Lublinie – 593 719,6 Mg (10,4%)4. Grupa Ożarów S.A. Zakład Cementownia Rejo-

wiec w Rejowcu Fabrycznym - 294 145,2 Mg (5,2%)

5. „MEGATEM EC- LUBLIN” Sp. z o. o. w Lublinie – 275 208,6 Mg (4,8%)

6. Pozostałe zakłady – 1 068 880,3 Mg (18,8%).

Wykres 3. Zakłady wprowadzające największą ilość zanieczyszczeń do powietrza w województwie lubelskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Największy udział w emisji zanieczyszczeń do po-wietrza ma dwutlenek węgla, powstający w procesie spalania paliw i przy produkcji cementu.

Wartość wyemitowanego dwutlenku węgla z zakła-dów szczególnie uciążliwych w 2010 r. wzrosła o 14%, w porównaniu do roku 2000, natomiast w odniesie-niu do 2007 r. kiedy to osiągnęła najwyższy poziom w ostatnim dziesięcioleciu, zmniejszyła się o 2% (wy-kres 4).

Wykres 4. Emisja dwutlenku węgla z zakładów szczególnie uciążli-wych w latach 2000-2010 w województwie lubelskim (źródło: GUS)

W roku 2010 emisja zanieczyszczeń gazowych (bez CO2) uległa zmniejszeniu, w stosunku do roku 2000 o 8,8 tys. Mg tj. o 22,3%.

Emisja dwutlenku siarki utrzymała tendencję spad-kową i zmniejszyła się o 39,4% w odniesieniu do 2000 r., emisja tlenków azotu także zmniejszyła się o 21,6% w stosunku do najwyższego poziomu (rok 2004) w tym dziesięcioleciu, natomiast tendencja wzrostowa wystąpiła w przypadku emisji tlenku wę-gla o 13% w odniesieniu do roku 2007, w którym to wartość była najwyższa (wykres 5).

Wykres 5. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szcze-gólnie uciążliwych w latach 2000-2010 w województwie lubelskim (źródło: GUS)

W roku 2010 około 70% ogólnej ilości wyemitowa-nych do powietrza zanieczyszczeń pyłowych po-chodziło z procesów spalania paliw.

Podobnie jak w latach ubiegłych utrzymała się ten-dencja spadkowa emisji pyłów, uzyskana w 2010 war-tość 2,8 tys. Mg stanowiła 35% wartości zanotowa-nej w roku 2000 (wykres 6).

Wykres 6. Emisja zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczegól-nie uciążliwych w latach 2000-2010 w województwie lubelskim (źró-dło: GUS)

34,7%

26,1%

10,4%

5,2%4,8%

18,8%

Zakłady Azotowe "PUŁAWY" S.A. w PuławachCemex Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia ChełmElektrociepłownia Lublin-Wrotków Sp. z o.o. w LublinieGrupa Ożarów S.A. Zakład Cementownia Rejowiec w Rejowcu Fabrycznym"Megatem EC- Lublin" Sp. z o. o. w LubliniePozostałe zakłady

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

tys.

Mg/

rok

rok

ogółem ze spalania paliw

0

5

10

15

20

25

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

tys.

Mg/

rok

rok

dwutlenek siarkidwutlenek siarki ze spalania paliw

tlenki azotutlenki azotu ze spalania paliw tlenek węgla

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

tys.

Mg/

rok

rok

15

POWIETRZE

StanW 2011 r. prowadzono monitoring jakości powie-

trza na 52 stanowiskach pomiarowych, w tym na 23 z pomiarem automatycznym. Na pozostałych stano-wiskach wykonywane były pomiary manualne, w tym na 7 - okresowe. Stacje te nadzorowane były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lu-blinie, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Roztoczański Park Narodowy (mapa 3).

Zweryfikowane wyniki pomiarów oraz wyniki po-miarów prowadzonych na stanowiskach o dużej re-prezentatywności w sąsiednich województwach, a także dane o wielkości emisji, były podstawą spo-rządzenia rocznej oceny jakości powietrza oraz kla-syfikacji stref.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz „Wy-tycznymi do rocznej oceny jakości powietrza w stre-fach wykonywanej wg zasad określonych w art. 89 ustawy – Prawo ochrony środowiska z uwzględnie-niem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE” zatwierdzonymi przez GIOŚ, oceną objęto następujące substancje:

• benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel i benzo/a/piren ze względu na ochronę zdrowia,

• dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon ze względu na ochronę roślin.

Ocenę jakości powietrza wykonuje się w strefach, którymi w województwie lubelskim są: Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska (obszar województwa poza aglomeracją) dla kryterium ochrony zdrowia oraz strefa lubelska dla kryterium ochrony roślin.

W 2011 r. w obu strefach województwa dotrzyma-ne były standardy jakości powietrza dla następują-cych zanieczyszczeń: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu, tlenku węgla, substancji zawartych w pyle zawieszonym PM10 (ołowiu, arsenu, kadmu, niklu i benzo/a/pirenu) oraz w Aglomeracji Lubelskiej dla pyłu PM2,5.

Pomimo notowanego ograniczenia emisji pyłów i gazów ze źródeł przemysłowych nadal identyfikuje się obszary z przekroczeniami stężeń pyłu zawie-szonego i ozonu.

Wyniki klasyfikacji stref w województwie lubel-skim przedstawiają tabele 1-3.

Lp. Nazwa strefy Kod strefy

Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefySO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO As Cd Ni B/a/P PM2,5

1. Aglomeracja Lu-belska PL0601 A A C A A A A A A A A

2. Strefa lubelska PL0602 A A C1) A A A A A A A B2)

Tabela 1. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2011 r. – ze względu na ochronę zdrowia

1) - obszarami przekroczeń są miasta: Biała Podlaska, Radzyń Podlaski, Puławy, Chełm, Zamość2) - przekroczenia stwierdzono w Białej Podlaskiej i Zamościu

Lp. Nazwa strefy Kod strefySymbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń w strefie

SO2 NOx

1. Strefa lubelska PL0602 A A

Tabela 2. Klasa strefy uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2011 r. – ze względu na ochronę roślin

Lp. Nazwa strefy Kod strefy

ze względu na ochronę zdrowia ze względu na ochronę roślin

poziom docelowy poziom celu długoterminowego poziom docelowy poziomu celu

długoterminowego

1. Aglomeracja Lubelska PL0601 A D2 Nie dotyczy

2. Strefa lubelska PL0602 A D2 A D2

Tabela 3. Klasa strefy dla ozonu uzyskana w ocenie jakości powietrza za 2011 r.

klasa A – klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach poniżej poziomu dopuszczalnego bądź docelowego, klasa B – klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego lecz nie przekraczających poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, klasa C – klasa strefy dla zanieczyszczenia o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji, docelowego, w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony o stężeniach powyżej poziomu dopuszczalnego. Klasa D1 – klasa strefy dla ozonu o stężeniach nie przekraczających poziomu celu długoterminowego,Klasa D2 – klasa strefy dla ozonu o stężeniach przekraczających poziom celu długoterminowego.


16

Mapa 3. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych funkcjonujących w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

L.p. Adres stacji/WłaścicielRodzaj mierzonych zanieczyszczeń

SO2 NO2 C6H6 PM10 Pb As Cd Ni B/a/p Ozon NO NOx CO PM2,5

1. Biała Podlaska ul. Orzechowa /WIOŚ

2. Jarczew /IMGW

3. Radzyń Podlaskiul. Sitkowskiego 1 B /WIOŚ

4. Puławy ul. Lubelska 5 /WIOŚ

5. Puławy ul. Skowieszyńska 51/WIOŚ

6. Lublin ul. Śliwińskiego 5/WIOŚ

7. Lublin ul. Obywatelska 13/WIOŚ

8. Wilczopole /WIOŚ

9. Chełm ul. Jagiellońska 64 /WIOŚ

10. Kraśnik ul. Koszarowa 10 A /WIOŚ

11. Zamość ul. Hrubieszowska 69A /WIOŚ

12. Biały Słup (RPN) /RPN

17

POWIETRZE

Zanieczyszczenia gazowe oraz substancje ozna-czane w pyle charakteryzowały się niskimi wartościa-mi stężeń na obszarze całego województwa.

Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki wyno-siły do 6,4 μg/m3, maksymalne stężenie 24-godzin-ne do 40,1 μg/m3, tj. do 32,1% poziomu dopusz-czalnego (wykres 7). W latach 2002-2011 stężenia dwutlenku siarki wykazywały niewielką dynamikę zmian. Wzrost stężeń średnich rocznych w ostatnich latach odnotowany na niektórych stanowiskach może wynikać z innego trybu prowadzenia pomiarów (wykres 8).

Wykres 7. Maksymalne 24-godzinne stężenia dwutlenku siarki na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2011 r. (źró-dło: WIOŚ, IMGW)

Wykres 8. Średnie roczne stężenia dwutlenku siarki na wybranych stanowiskach pomiarowych w latach 2002- 2011 w województwie lu-belskim (źródło: WIOŚ, PIS)

Lp. Lokalizacja stanowiska pomiarowego

Instytucja wykonu-

jąca pomiary

Liczba wyni-ków pomiarów

stężeń 24h w roku

Stężenie średnie roczne

[µg/m3]

Max. stężenie 24h

[µg/m3]

Liczba przekroczeń dopuszczalnego stężenia 24h w roku kalendarzo-

wymochrona zdrowia -

teren krajuAglomeracja lubelska

1. Lublin ul. Obywatelska 13 WIOŚ 332 6,4 40,1 0

Strefa lubelska

2. Biała Podlaska ul. Orzechowa WIOŚ 53 3,4 20,0 0

3. Chełm ul. Jagiellońska 64 WIOŚ 50 4,1 17,5 0

4. Zamość ul. Hrubieszowska 69A WIOŚ 334 5,2 28,3 0

5. Jarczew IMGW 355 2,9 20,8 0

6. Biały Słup (teren RPN) RPN 254 3,4* 10,6* 0

Tabela 4. Dwutlenek siarki – zestawienie danych za 2011 r.

*- wynik niepewny z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej, RPN – Roztoczański Park Narodowy

0

4

8

12

16

20

Lublin(tło miejskie)

Biała Podlaska(tło miejskie)

Chełm(tło miejskie)

Zamość(tło miejskie)

μg/m

³

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

0 25 50 75 100 125

Biała Podl. ul. Orzechowa

Lublin ul. Obywatelska

D 24=

125

µg/m

³

µg/m³maksymalne 24-godzinne stężenia

Biały Słup(RPN)

Jarczew

Zamośćul. Hrubieszowska

Chełmul. Jagiellońska

Najwyższa średnia roczna wartość dwutlenku azotu występowała w Aglomeracji Lubelskiej i wy-nosiła 22,6 µg/m3 (56,5% poziomu dopuszczalne-go), następnie w Puławach 20,0 µg/m3 (50,0% po-ziomu dopuszczalnego). W Chełmie, Białej Podlaskiej

i Zamościu wartości średnie roczne zmieniały się od 11,6 µg/m3 do 13,6 µg/m3 (wykres 9). Zdecydowa-nie wyższe stężenia NO2 w Aglomeracji Lubelskiej były efektem znacznej emisji punktowej oraz duże-go udziału zanieczyszczeń komunikacyjnych.

Wykres 9. Stężenia średnie roczne dwutlenku azotu na stacjach mo-nitoringowych w województwie lubelskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ, IMGW)

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Jarczew

Puławy ul. Lubelska

Zamość ul. Hrubieszowska

Chełm ul. Jagiellońska


Lublin ul.Obywatelska

Biały Słup (RPN)

stężenie średnie roczne µg/m³

Da

=40

µg/m

³


18

Wykres 10. Średnie roczne stężenia dwutlenku azotu na wybra-nych stanowiskach pomiarowych w latach 2002-2011 w wojewódz-twie lubelskim (źródło: WIOŚ, PIS)

0

5

10

15

20

25

30

35

40





μg/m

³

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

Lp. Lokalizacja stacjiInstytucja

wykonująca pomiary

Liczba zatwier-dzonych wyników pomiarów stężeń

24h w roku

Stężenie średnie roczne [µg/m3]

% stężenia dopuszczalnego

Aglomeracja Lubelska

1. Lublin ul. Obywatelska 13 WIOŚ 336 22,6 56,5

Strefa lubelska

2. Puławy ul. Lubelska 5 WIOŚ 218 20,0* 50,0*

3. Jarczew IMGW 353 10,2 25,5

4. Biała Podlaska ul. Orzechowa WIOŚ 53 13,4 33,5

5. Chełm ul. Jagiellońska 64 WIOŚ 50 11,6 29,0

6. Zamość ul. Hrubieszowska 69A WIOŚ 365 13,6 34,1

7. Biały Słup (teren RPN) RPN 265 7,3* 18,3*

Tabela 5. Dwutlenek azotu – zestawienie danych za 2011 r.

*- wynik niepewny z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej, RPN – Roztoczański Park Narodowy

Wykres 11. Stężenia benzenu na stacjach pomiarowych wojewódz-twa lubelskiego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

stężenie średnie roczne µg/m³0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5


Kraśnik ul. Koszarowa



D a=

5 μg

/m³

Lp. Lokalizacja stanowiska

Liczba wyników pomiarów stężeń

w roku kalendarzowym/czas uśredniania/

Stężenie średnie roczne [µg/m3] % stężenia dopuszczalnego


1. Lublin ul. Obywatelska 13 2094 / 1h 2,4* _1)

Strefa lubelska

2. Biała Podlaska ul. Orzechowa 56 / 24h 1,9 38,0

3. Zamość ul. Hrubieszowska 69 56 / 24h 3,8 76,0

4. Kraśnik ul. Koszarowa 10A 56 / 24h 2,6 52,0

Tabela 6. Benzen – zestawienie danych za 2011 r., (stacje WIOŚ)

*) – średnia za okres od 1.01.2011 r. do 29.03. 2011 r.1) – wykonane pomiary nie umożliwiły wyznaczenia stężenia średniego dla roku kalendarzowego, które można byłoby porównać z pozio-mem dopuszczalnym

W latach 2002-2011 stężenia dwutlenku azotu nie ulegały większym zmianom (wykres 10).

W zakresie zanieczyszczenia powietrza benze-nem najwyższe stężenie średnie roczne wystąpiło w Zamościu i wynosiło 3,8 µg/m3 (76% poziomu do-puszczalnego). Niższe wartości, odnotowano w mia-stach: Biała Podlaska – 1,9 µg/m3 i Kraśnik – 2,6 µg/m3.

W Aglomeracji Lubelskiej niska kompletność po-miarów uniemożliwiły wyznaczenie stężenia śred-niego dla roku kalendarzowego. Stężenie średnie ob-liczone z okresu od stycznia do końca marca wyniosło 2,4 µg/m3 (wykres 11).

Uzyskane wyniki wskazują również na dotrzymy-wanie zaostrzonych kryteriów określonych dla uzdrowisk i obszarów ochrony uzdrowiskowej.

19

POWIETRZE

maksymalnie 59 (wykres 12). W strefach o klasie C niezbędne jest prowadzenie działań mających na celu obniżenie stężeń przynajmniej do pozio-mów dopuszczalnych.

Na przestrzeni lat 2005-2011 standard jakości po-wietrza dla pyłu PM10, skutkujący zaliczeniem stre-fy do klasy C, nie był dotrzymany w Aglomeracji Lu-belskiej (2005-2011 r.), w Chełmie i Zamościu (2005-2009 r., 2011 r.), w Białej Podlaskiej (2006-2008 r., 2010-2011 r.), w Łęcznej (2007 r.), w Łuko-wie (2010 r.) i Radzyniu Podlaskim (2010-2011 r.). W ostatnich latach stężenia średnie roczne wykazy-wały niewielką tendencję rosnącą, jednak na więk-szości stanowisk były dotrzymywane (wykres 13). Powodem przekroczeń, głównie stężeń 24–godzin-nych, była emisja pyłu i jego prekursorów ze spala-nia paliw na cele grzewcze oraz z transportu. Po-twierdza to duża zmienność stężeń SO2 i pyłu PM10 w ciągu roku, wzrastająca w okresie jesienno-zimo-wym, zwłaszcza na terenach zabudowy mieszka-niowej. Liczbę przekroczeń pyłu na tle miesięcz-nych zmian temperatur w 2011 r. przedstawia wykres 14.

Lp.

Liczba wyników pomiarów 1h

w roku kalendarzowym


Liczba dniz przekroczeniami

poziomu dopuszczal-nego

Max. średnia 8h% poziomu dopuszczal-

negowartość [µg/m3]

data wystąpienia

1. 6499 517,3 0 5707,6 2.03.2011 r. 57,1

Tabela 7. Tlenek węgla – zestawienie danych za 2011 r. (stacja WIOŚ Lublin ul. Obywatelska 13)

Do oceny jakości powietrza pod względem zanie-czyszczenia tlenkiem węgla wykorzystano serię pomiarową ze stacji zlokalizowanej w Aglomeracji Lubelskiej na obszarze o spodziewanych wysokich stężeniach tego zanieczyszczenia. W 2011 r. mak-symalna średnia 8-godzinna wynosiła 5707,6 µg/m3, co świadczy o dotrzymaniu poziomu dopuszczalne-go nawet na obszarach o dużej presji źródeł emisji.

Podobnie jak w latach wcześniejszych, istotnym problemem jest zanieczyszczenie powietrza pyłem PM10 w sezonie grzewczym, w szczególności w za-kresie stężeń 24-godzinnych. W 2011 r. stwierdzo-no występowanie przekroczeń standardów dla pyłu PM10 na obszarze obu stref, tj. Aglomeracji Lubel-skiej oraz strefy lubelskiej. Strefy te zostały zaliczo-ne do klasy C z powodu przekraczania dobowej wartości dopuszczalnej przez więcej niż 35 dni. Ob-szarami przekroczeń w strefie lubelskiej są miasta: Biała Podlaska, Chełm, Puławy, Radzyń Podlaski i Zamość.

Przekroczenia dopuszczalnych stężeń 24-go-dzinnych pyłu PM10 powyżej dozwolonej ilości wystąpiły łącznie na 6 stanowiskach. Liczba dni o stężeniach wyższych niż 50 µg/m3 wynosiła

Wykres 13. Średnie roczne stężenia pyłu PM10 na wybranych sta-nowiskach pomiarowych w latach 2002- 2011 w województwie lubel-skim (źródło: WIOŚ)

μg/m

³

20022003

20042005

20062007

20082009

20102011

0

10

20

30

40

50

60





Wykres 12. Stężenia pyłu PM10 na stacjach monitoringowych w województwie lubelskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90

Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego


Puławy ul. Skowieszyńska




Lublin ul. Śliwińskiego


stężenie średnie roczne w µ/m³Da = 40 µg/m³, D24= 50 µg/m³liczba przekroczeń D24


20

liczba przekroczeń w miesiącu

84

7

25

19

4

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

-10

-5

0

5

10

15

20

25[°C] Biała Podl. ul. Orzechowa

7 712

1

6

19

7


Puławy ul. Skowieszyńska 51

-10

-5

0

5

10

15

20

25

30[°C]


5 4

9

1 13

16

5


Radzyń Podl. ul. Sitkowskiego 1B

-10

-5

0

5

10

15

20

25

[°C]


8

3

9

24

15

8


Chełm ul. Jagiellońska 64

-10

0

10

20

30

[°C]


95

12

26

19

6


Zamość ul. Hrubieszowska 69

-10

0

10

20

30[°C]


Wykres 14. Liczba przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 na tle miesięcznych zmian temperatur w 2011 r. (źródło: WIOŚ)


84

7

25

19

4


-10

-5

0

5

10

15

20


7 712

1

6

19

7



-10

-5

0

5

10

15

20

25

30[°C]


5 4

9

1 13

16

5



-10

-5

0

5

10

15

20

25

[°C]


8

3

9

24

15

8



-10

0

10

20

30

[°C]


95

12

26

19

6



-10

0

10

20

30[°C]


Lp. Lokalizacja stanowiska pomiarowego Liczba wyników pomia-

rów stężeń 24h w roku kalendarzowym


Liczba przekroczeń do-puszczalnego stężenia 24h w roku kalendarzo-

wymAglomeracja Lubelska

1. Lublin ul. Obywatelska 13 364 34,1 59

2. Lublin ul. Śliwińskiego 5 330 30,6 34

Strefa lubelska

3. Biała Podlaska ul. Orzechowa 358 37,6 49

4. Radzyń Podlaski ul. Sitkowskiego 1B 353 34,1 44

5. Kraśnik ul. Koszarowa 10A 308 31,2* 34

6. Puławy ul. Skowieszyńska 51 346 36,1 59

7. Chełm ul. Jagiellońska 64 355 31,0 49

8. Zamość ul. Hrubieszowska 69 365 36,3 59

Tabela 8. Pył zawieszony PM10 – zestawienie danych za 2011 r. (stacje WIOŚ)

*- wynik niepewny z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej


84

7

25

19

4


-10

-5

0

5

10

15

20


7 712

1

6

19

7



-10

-5

0

5

10

15

20

25

30[°C]


5 4

9

1 13

16

5



-10

-5

0

5

10

15

20

25

[°C]


8

3

9

24

15

8



-10

0

10

20

30

[°C]


95

12

26

19

6



-10

0

10

20

30[°C]


21

POWIETRZE

Wykres 15. Stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 na stacjach monito-ringowych w województwie lubelskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

[µg/m³]20 21 22 23 24 25 26


Chełm ul.Jagiellońska


Lublin ul. Śliwińskiego

Poziom docelowy= 25 µg/m³

Wykres 16. Przebieg 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 i PM2,5 w Aglomeracji Lubelskiej przy ul. Śliwińskiego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

[µg/m³]

0

20

40

60

80

100

120

140

160

2011

-01-

01

2011

-01-

15

2011

-01-

29

2011

-02-

12

2011

-02-

26

2011

-03-

12

2011

-03-

26

2011

-04-

09

2011

-04-

23

2011

-05-

07

2011

-05-

21

2011

-06-

04

2011

-06-

18

2011

-07-

02

2011

-07-

16

2011

-07-

30

2011

-08-

13

2011

-08-

27

2011

-09-

10

2011

-09-

24

2011

-10-

08

2011

-10-

22

2011

-11-

05

2011

-11-

19

2011

-12-

03

2011

-12-

17

2011

-12-

31

Aglomeracja Lubelska ul. Śliwińskiego

PM10 PM2,5

W Aglomeracji Lubelskiej, Białej Podlaskiej, Cheł-mie i Zamościu, równolegle z pomiarami pyłu PM10, prowadzono pomiary frakcji pyłu PM2,5. Stężenia średnie roczne pyłu PM2,5 w 2011 r. wynosiły od 21,9 do 25,7 µg/m3, na dwóch stanowiskach (Biała Podlaska, Zamość) przekraczały poziom dopusz-czalny określony dyrektywą z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy (wykres 15). Z uwagi na brak przekro-czeń poziomu dopuszczalnego powiększonego o margines tolerancji strefa lubelska została zali-czona do klasy B. Wymagane działania w tej strefie to zmniejszenie emisji pyłu PM2,5 do wartości umożliwiającej w 2015 r. osiągnięcie standardu. Z pomiarów prowadzonych metodą grawimetrycz-ną równolegle na 4 stacjach wynika, że zawartość pyłu PM2,5 w pyle PM10 wynosi od 70% do 80%,

przy czym wyższe zawartości rejestrowano w mie-siącach chłodnych. Przykładowy przebieg 24-go-dzinnych stężeń pyłu obu frakcji na stacji w Lublinie przy ul. Śliwińskiego przedstawia wykres 16.

Lp. Lokalizacja stacjiLiczba zatwierdzonych

wyników pomiarów stężeń 24h w roku

Stężenie średnie rocz-ne [µg/m3]

% stężenia dopuszczalnego

% stężenia dopusz-czalnego powiększo-

nego o margines tolerancji


1. Lublin ul. Śliwińskiego 5 330 23,2 92,8 82,8

Strefa lubelska

2. Biała Podlaska ul. Orzechowa 348 25,7 102,8 91,8

3. Chełm ul. Jagiellońska 64 358 21,9 87,6 78,2

4. Zamość ul. Hrubieszowska 69 362 25,7 102,8 91,8

Tabela 9. Pył zawieszony PM2,5 – zestawienie danych za 2011 r., (stacje WIOŚ)


22

Zawartość metali w pyle PM10 monitorowano na jednej stacji zlokalizowanej w Lublinie. Uzyska-ne wyniki pomiarów, pomimo dużej presji zanie-czyszczeń, charakteryzowały się niskimi i bardzo niskimi wartościami. Średnie roczne stężenie oło-wiu wynosiło 0,006 µg/m3 i stanowiło 1,2% poziomu dopuszczalnego. Stężenie arsenu wynosiło 0,7 ng/m3, tj. 11,7% poziomu docelowego, stężenie kadmu 0,3 ng/m3, tj. 6% poziomu docelowego, niklu 0,6 ng/m3, tj. 3% poziomu docelowego. Z tego względu obie strefy dla wszystkich ww. metali zostały zaliczone do klasy A.

Stężenia benzo/a/pirenu jako wskaźnika WWA oznaczane w pyle PM10 nie przekraczały poziomu docelowego. Wszystkie wartości średnie roczne oznaczane na 5 stanowiskach wynosiły maksymal-nie 0,8 ng/m3 (wykres 17), co było podstawą do za-liczenia obu stref do klasy A.

Panorama Lublina Fot. Archiwum WIOŚ

Lp. Wyszczególnienie

Liczba dobrych wyni-ków pomiarów w roku

kalendarzowym/czas uśredniania

Stężenie średnie roczne

Poziom dopuszczalny/ docelowy

% poziomu dopusz-czalnego/ docelowego

1. ołów 364 / 24h 0,006 µg/m3 0,5 µg/m3 1,2

2. arsen 364 / 24h 0,7 ng/m3 6 ng/m3 11,7

3. kadm 364 / 24h 0,3 ng/m3 5 ng/m3 6,0

4. nikiel 364 / 24h 0,6 ng/m3 20 ng/m3 3,0

Tabela 10. Metale - zestawienie danych za 2011 r. (stacja WIOŚ Lublin, ul. Obywatelska 13)

Wykres 17. Stężenia benzo/a/pirenu w pyle PM10 na stanowiskach pomiarowych województwa lubelskiego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

0 0,2 0,4 0,6 0,8 1





Lublin ul. Obywatelska

stężenie średnie roczne ng/m³

p. d

ocel

owy

= 1

ng/m

³

Zanieczyszczenie powietrza ozonem dla kryte-rium ochrony zdrowia oceniono na podstawie serii pomiarowych uzyskanych z 5 stanowisk. Liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w roku kalendarzowym, uśredniona dla trzech ostatnich lat, na poszczególnych stanowiskach wynosiła maksymalnie 12,3, była więc niższa od liczby do-zwolonej wynoszącej 25. W Białej Podlaskiej liczba dni z przekroczeniem poziomu docelowego w 2011 r. wynosiła 1,5. Zatem Aglomeracja Lubelska i strefa lubelska z uwagi na brak przekroczeń poziomu do-celowego zostały zaliczone do klasy A. Ze względu na drugie kryterium, jakim jest poziom celu długo-terminowego, obie strefy zaliczono do klasy D2 jako niespełniające wymogu, gdyż wystąpiły dni z prze-kroczeniem wartości 120 µg/m3. Kryterium celu dłu-goterminowego dla ozonu, do osiągnięcia w 2020 r., nie dopuszcza żadnego przekroczenia wartości 120 µg/m3 w roku kalendarzowym.

W latach 2002-2011 w województwie lubelskim trzyletnia średnia arytmetyczna z liczby dni ze stę-żeniami 8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 cha-rakteryzująca się zmiennością: wystąpiła niewielka tendencja rosnąca na stacji miejskiej w latach 2008-2010, po czym spadek w 2011 r. (wykres 18). Na żadnym stanowisku nie wystąpiły wartości wyższe od poziomu alarmowego dla ozonu.

0

5

10

15

20

25

30

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

stacja miejska (Lublin)stacja pozamiejska(Jarczew) stacja pozamiejska(Biały Słup)

rok

śred

nia

liczb

a dn

i

Wykres 18. Średnia arytmetyczna z liczby dni ze stężeniami 8-godz. ozonu wyższymi od 120 μg/m3 w latach 2002-2011 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ, IMGW)

23

POWIETRZE

Lp. Lokalizacja stanowiska

Liczba dobrych wyników pomiarów

w roku kalendarzowym/czas uśredniania/

Stężenie średnie roczne [ng/m3] % poziomu docelowego


1. Lublin ul. Obywatelska 13 364 / 24 0,5 50

Strefa lubelska

2. Biała Podlaska ul. Orzechowa 358 / 24h 0,6 60

3. Chełm ul. Jagiellońska 64 355 / 24 h 0,7 70

4. Kraśnik ul. Koszarowa 10A 308 / 24h 0,8* 80

5. Zamość ul. Hrubieszowska 69 365 / 24h 0,8 80

Tabela 11. Benzo(ά)piren – zestawienie danych za 2011 r., (stacje WIOŚ)

*- wynik niepewny z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej

Lp. Lokalizacja stacjiInstytucja

wykonującapomiary

Liczba wynikówpomiarów 1h

w rokukalendarzowym

Liczba dni zprzekroczeniami

poziomudopuszczalnego

Stężenieśrednie roczne

[µg/m3]

Maksymalnaśrednia 8-h

[µg/m3]

Aglomeracja lubelska

1. Lublin ul. Obywatelska 13 WIOŚ 8032 1 41,4 128,8

Strefa lubelska

2. Biała Podlaska WIOŚ 8079 1 46,5 127,1

3. Biały Słup RPN 5899 2* 48,8* 128*

4. Jarczew IMGW 8587 16 53,4 143,5

5. Wilczopole WIOŚ 8273 3 44,8 124,5

Tabela 12. Ozon – zestawienie danych za 2011 r. – kryterium ochrony zdrowia

RPN – Roztoczański Park Narodowy, *- wynik niepewny z powodu niższej od wymaganej kompletności serii pomiarowej

Lp. WyszczególnienieLiczba dni z przekroczeniami dopuszczalnego poziomu ozonu w latach

2009 2010 2011 średnia z lat 2009-2011

1. Lublin ul Obywatelska 13 7 7 1 5

2. Biała Podlaska - 2 1 1,5

3. Biały Słup (teren RPN) 2 0 2 1,3

4. Wilczopole 3 - 3 3

5. Jarczew 6 15 16 12,3

Tabela 13. Ozon – zestawienie danych z lat 2009-2011 - kryterium ochrony zdrowia

W ocenie jakości powietrza za 2011 r. w odnie-sieniu do kryteriów ochrony roślin strefę lubelską podlegającą ocenie i klasyfikacji dla dwutlenku siarki, tlenków azotu i ozonu zaliczono do klasy A. Oznacza to, że na terenie strefy nie stwierdzono przekroczeń poziomu dopuszczalnego, bądź do-celowego ww. substancji. Stężenia średnie roczne dwutlenku siarki wynosiły do 17% poziomu do-puszczalnego, stężenie średnie dla pory zimowej

maksymalnie 20% poziomu dopuszczalnego dla tego okresu. Średnie roczne stężenia tlenków azo-tu na stacjach zlokalizowanych w województwach ościennych były niskie i bardzo niskie, przy czym średnie roczne stężenie NOx na stacji o intensyw-nym oddziaływaniu źródeł emisji zlokalizowanej w Zamościu, wynosiło 70,3% poziomu dopuszczal-nego określonego dla kryterium ochrony roślin.


24

Wykres 19. Średnia wartość parametru AOT40 w województwie lu-belskim z lat 2007-2011 (źródło: WIOŚ, IMGW)

Lp.

Loka

lizac

ja s

tacj

i

Inst

ytuc

ja w

ykon

ując

a po

mia

ry

Licz

ba d

obry

ch w

ynik

ów

pom

iaró

w 1

h w

201

1 r.

/ w

okr

esie

do

oblic

zeni

a A

OT4

0

Wskaźnik AOT40 [mg/m3h]

wys

zcze

góln

ieni

e

2007 2008 2009 2010 2011

śred

nia

z la

t 20

07-2

011

pozi

om d

ocel

owy

1. Jarczew IMGW8637 wyznaczony

z pomiarów 16332 11488 7190 11252 11142 11481

18 000

1070 AOT40 x współczynnik 16347 11732 7190 11283 11496 11610

2. Biały Słup (teren RPN) WIOŚ

5899 wyznaczony z pomiarów 10270 5474 3007,4 1973,0 1973* 8 226*

725 AOT40 x współczynnik 10488 5570 3158 2447 2447* 12526*

3. Wilczopole WIOŚ8273 wyznaczony

z pomiarów - - 6984 - 5926*)

1057 AOT40 x współczynnik - - 7054 - 6187

Tabela 14. Ozon – zestawienie danych za 2011 r. - kryterium ochrony roślin

*) – dotrzymanie parametru sprawdza się na podstawie wyników pomiarów z co najmniej trzech kolejnych lat

Reakcje Na przełomie ostatnich lat notowany jest sukce-

sywny spadek emisji do powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych, głównie w odniesieniu do pyłu i dwutlenku siarki. Natomiast emisja pozosta-łych głównych zanieczyszczeń gazowych w po-szczególnych latach ulegała wahaniom. W 2010 r. niewielki wzrost odnotowano (w porównaniu do 2009 r.) w przypadku emisji tlenków azotu – o ok. 2% i dwutlenku węgla – o ok. 6%. Korzystny trend w wielkości emitowanych zanieczyszczeń cieszy tym bardziej, że wskaźniki charakteryzujące ekonomię województwa ciągle rosną. Wartość produktu krajo-wego brutto (PKB) wytworzonego na obszarze wo-jewództwa na przestrzeni lat 2000-2009 wzrosła

Nie stwierdzono przekroczeń poziomu docelowe-go dla ozonu określonego parametrem AOT40, liczo-nym jako średnia z ostatnich pięciu lat, na stacjach w Jarczewie i Białym Słupie. Dla stacji w Jarczewie parametr wyznaczony AOT40 stanowił ok. 64,5% poziomu docelowego, dla stacji w Białym Słupie ok. 70% (wykres 19). Nie został dotrzymany po-ziom celu długoterminowego AOT40 wynoszący 6000 µg/m3•h i ze względu na to kryterium strefa lu-belska została zaliczona do klasy D2.

W strefach o klasie D2 niezbędne jest podejmowa-nie ekonomicznie uzasadnionych działań technicz-nych i technologicznych mających na celu osiągnięcie poziomu celu długoterminowego w 2020 r.

11000 11500 12000 12500 13000

Biały Słup

Jarczew

µg/m³

o 69,9% i w 2009 roku wynosiła 51 082 mln zł, co stanowiło 3,8% i dało 10 miejsce w skali kraju - wg danych GUS. Zmiany w emisji podstawowych zanieczyszczeń gazowych do powietrza na tle dy-namiki wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) w województwie lubelskim w latach 2000-2010 zaprezentowano na wykresie 20.

Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł punktowych to wynik zrealizowanych wie-lu działań proekologicznych, zwłaszcza przez sek-tor energetyczny. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza i klimatu w 2010 r. wzrosły wg GUS po-nad 4-krotnie w stosunku do 2009 r., a ich war-tość była najwyższa w ostatnim 10-leciu i wynosi-ła 62 258,7 tys. zł – wykres 21.

25

POWIETRZE

Wykres 20. Zmiany emisji do powietrza SO2, NOx, CO2 z zakładów szczególnie uciążliwych na tle zmian PKB w województwie lubelskim w latach 2000-2010, przy założeniu, że wartość wskaźników w 2000 r. równa jest 100% (źródło: GUS)

Wykres 21. Nakłady inwestycyjne na ochronę powietrza i klimatu w województwie lubelskim w latach 2000-2010 (źródło: GUS)0,0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0

1,2

1,4

1,6

1,8

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

rok

dwutlenek siarki tlenki azotu

dwutlenek węgla PKB

0

10

20

30

40

50

60

70

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

mln zł

rok

Przykłady inwestycji zrealizowanych w 2011 r. w województwie lubelskim na rzecz zmniejsze-nia emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źró-deł punktowych:

1. ŁĘCZYŃSKA ENERGETYKA Spółka z o.o. w Bogdance• w eksploatowanej ciepłowni zakończono mo-

dernizację systemu odpylania spalin polega-jącą na wymianie dotychczas eksploatowa-nych cyklonów na filtry workowe pulsacyjne prod. „KOWENT” Sp. z o. o. w Końskich. Od-dano również do użytkowania instalację od-siarczania spalin półsuchą metodą DEMIS, polegającą na kontakcie spalin z reagentem deemis, który w postaci roztworu rozpylany jest w kanałach spalin za pomocą dysz. Zain-stalowane urządzenia pozwoliły na obniżenie emisji pyłu poniżej 20 mg/m3 oraz dwutlenku siarki do poziomu poniżej 200 mg/m3.

2. Miejskie Przedsiębiorstwo Energetyki Ciepl-nej Spółka z o.o. w Chełmie – Centralna Cie-płownia w Chełmie• dokonano wymiany instalacji odpylania spalin

wraz z transportem pyłów dymnicowych dla kotła WR 10 (K-3). Układ 2,5 - stopniowy od-pylaczy: multicyklon przelotowy + baterie cy-klonów pozwolił zmniejszyć emisję pyłów po-niżej 150 mg/Nm3 (O2 = 6%). Dla zapewnienia w przyszłości emisji stężeń pyłu poniżej stan-dardu emisyjnego (od 01.01.2016 r. w wyso-kości 100 mg/Nm3) przewidziano wariant alter-natywny, w którym w 1-stopniu odpylania zastosowany będzie filtr tkaninowy.

3. Biłgorajskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Biłgoraju• przeprowadzono remont kotła WLM-5 w kie-

runku podniesienia jego sprawności i efek-tywności spalania węgla, co ma wpływ na zmniejszenie zużycia węgla na jednostkę wyprodukowanego ciepła. Remont tego ko-tła jest kolejnym etapem działań przedsię-biorstwa w kierunku podniesienia sprawno-ści eksploatacyjnej całej instalacji spalania węgla.

4. „CEMEX” Sp. z o.o. Zakład Cementownia w Chełmie• rozpoczęto budowę kulistych, hermetycznych

magazynów klinkieru, celem wyeliminowania emisji pyłowej niezorganizowanej ze składów klinkieru.

5. Südzucker Polska S.A. we Wrocławiu – Za-kład produkcyjny „Cukrownia Strzyżów” w Strzyżowie• zamontowano ogrzewacz soku surowego na

oparach warnikowych celem odzysku ciepła odpadowego,

• zmodernizowano instalację wtórnego powie-trza do kotła OR-32 w celu podniesienia jego sprawności, co w konsekwencji spowoduje zmniejszenie zużycia węgla,

• wprowadzono automatykę pieca wapiennego, co wpłynie na zmniejszenie zużycia koksu,

• dokonano wymiany dotychczasowych silników zamontowanych na liniach produkcyjnych na silniki wysokosprawne, przez co zmniejszy się ilość zużywanej energii elektrycznej.


26

Powyższe działania zrealizowano przed kampanią 2011 r. i są one kontynuacją dzia-łań w kierunku ograniczenia wielkości emito-wanych zanieczyszczeń z instalacji spalania węgla oraz ograniczenia strat ciepła i energii rozpoczętych w poprzednim roku.

6. Zakład Produkcji Ogrodniczej Paweł Kwiet-niewski w Lublinie – Szklarnia w Godowie • dokonano wymiany instalacji odpylania spalin

za trzema kotłami węglowymi. W miejsce od-pylaczy cyklonowych zamontowano filtry pul-sacyjne typu MIL-90 o wydajności 20 000 m3/h i sprawności ponad 99% firmy F.P.H „MILAP” z Końskich. Zainstalowane urządzenia pozwa-lają na dotrzymanie standardów emisyjnych w zakresie emisji pyłu na poziomie 100 mg/Nm3.

Prowadzone przez WIOŚ kontrole w zakresie do-trzymywania przez podmioty wielkości emitowanych do powietrza pyłów lub gazów określonych w po-zwoleniach zintegrowanych lub sektorowych nie wy-kazują przekroczeń.

Działania na rzecz poprawy jakości powietrza po-dejmowane są nie tylko w sektorze przemysłowym. Sukcesywnie prowadzone są termomodernizacje budynków użyteczności publicznej i innych obiek-tów komunalnych, realizowana jest modernizacja i rozbudowa sieci cieplnej (wykres 22) i gazowej (wykres 23), rośnie również wykorzystanie odna-wialnych źródeł energii. Udział OZE w produkcji energii elektrycznej w woj. lubelskim oscyluje tylko w granicach 1%, ale w przełożeniu na liczby na ko-niec 2011 r. na terenie województwa znajdowało się 35 instalacji do wytwarzania energii ze źródeł odna-wialnych (5 elektrowni biogazowych, 1 elektrownia biomasowa, 1 wykorzystująca promieniowanie sło-neczne, 23 elektrownie wodne, 3 elektrownie wia-trowe i 2 wykorzystujące technologię współspala-nia). Największą moc posiada instalacja w powiecie biłgorajskim wytwarzająca energię z odpadów prze-mysłowych drewnopodobnych i celulozowo-papier-niczych (dane Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie).

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2000 r. 2005 r. 2010 r.

km ogółem miasto wieś

Wykres 22. Długość sieci cieplnej przesyłowej w województwie lu-belskim w 2000 r., 2005 r.,2010 r. (źródło: US w Lublinie)

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

2000 r. 2005 r. 2010 r.

km ogółem miasto wieś

Wykres 23. Długość czynnej sieci gazowej w województwie lubel-skim 2000 r., 2005 r.,2010 r. (źródło: US w Lublinie)

Z uwagi na przekroczenia stężeń pyłu PM10 w powietrzu w latach 2005 i 2006 w ówczesnych strefach, którymi były powiaty grodzkie: Lublin, Bia-ła Podlaska, Chełm i Zamość opracowano dla tych stref programy ochrony powietrza (POP), które uchwałami Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 27 października 2008 r. przyjęte zostały do realiza-cji. Zadaniem programów było zdiagnozowanie przyczyn przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych substancji w powietrzu, następnie wskazanie działań naprawczych, które doprowadzą do przywrócenia standardów jakości powietrza w strefach.

Diagnoza istniejącego stanu w zakresie jakości po-wietrza w strefach województwa lubelskiego zapre-zentowana w POP wskazuje, że główną przyczyną przekroczeń poziomów dopuszczalnych pyłu PM10 jest „niska” emisja, czyli emisja powierzchniowa oraz transport drogowy – emisja liniowa. Najmniejszy wpływ na wielkość stężeń w powietrzu pyłu zawie-szonego ma emisja ze źródeł punktowych.

Działania naprawcze podjęte w latach 2009-2010 w ramach realizacji POP:

• w zakresie zmniejszenia emisji powierzchnio-wej – zmniejszenie zapotrzebowania na cie-pło poprzez termomodernizacje budynków (ocieplenie, wymiana okien), zastąpienie lo-kalnych źródeł ciepła ogrzewaniem siecio-wym oraz wykorzystanie alternatywnych źró-deł energii,

• w zakresie zmniejszenia emisji liniowej (z trans-portu i komunikacji) – modernizacja taboru ko-munikacji miejskiej, budowa, modernizacja i przebudowa odcinków ulic i dróg, odpowied-nie utrzymanie czystości nawierzchni dróg (regularne mokre czyszczenie ulic),

• w zakresie zmniejszenia emisji ze źródeł punktowych – realizacja inwestycji przez pod-mioty korzystające ze środowiska.

27

POWIETRZE

Oszacowano, że redukcja emisji pyłu PM10 ze wszystkich grup źródeł w latach 2009-2010, wg zre-alizowanych działań naprawczych wyniosła dla: m. Lublin – 629,75 Mg, m. Biała Podlaska – 26,545 Mg, m. Chełm – 3,689 Mg.

Niestety, mimo podjętych dotychczas działań na rzecz poprawy jakości powietrza, okazały się one niewystarczające.

Wyniki oceny jakości powietrza za 2011 r. wska-zują na utrzymywanie się przekroczeń dopuszczal-nych poziomów w zakresie pyłu PM10.

Chemizm opadów atmosferycznych

Skład chemiczny opadów atmosferycznych jest odzwierciedleniem stanu zanieczyszczenia atmos-fery. Zawarte w powietrzu związki kwasotwórcze i metale wraz z opadami przenikają do gleby i wód, powodując ich degradację.

Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i depozycji zanieczyszczeń do podłoża jest prowa-dzony od 1999 r. jako jeden z podsystemów Pań-stwowego Monitoringu Środowiska. Monitoring ten dostarcza informacji o obciążeniu gleb i wód po-wierzchniowych związkami zakwaszającymi, bio-gennymi i metalami ciężkimi deponowanymi do po-wietrza. Zawarte w wodach opadowych związki azotu i metale ciężkie mają negatywny wpływ na środowisko: związki biogenne (fosforu i azotu) wpły-wają na zmiany warunków troficznych gleb i wód, natomiast metale ciężkie pogarszają jakość produk-cji roślinnej i wód zlewni.

W 2011 r. WIOŚ w Lublinie kontynuował badania chemizmu opadów atmosferycznych na stacji IMGW we Włodawie, która jest jedną z 23 stacji badaw-czych monitoringu krajowego na obszarze Polski.

W rocznym monitoringu, miesięczne uśrednione próbki opadów są analizowane w zakresie: wartości pH, przewodności elektrolitycznej właściwej, chlor-ków, siarczanów, azotynów i azotanów, azotu amo-nowego, azotu ogólnego, fosforu ogólnego, potasu, sodu, wapnia, magnezu, cynku, miedzi, żelaza, oło-wiu, kadmu, niklu, chromu i manganu.

Zmierzone na stacji we Włodawie w 2011 r. ilości opadów wyniosły 654,1 mm, tj. o 7,5% więcej w sto-sunku do roku poprzedniego. Największe ilości opa-dów wystąpiły w lipcu – 237,4 mm, zaś najmniejsze zanotowano w listopadzie - zaledwie 0,5 mm.

Na wykresie 24 przedstawiono miesięczne sumy opadów w latach 2010-2011 na stacji we Włodawie.

Wykres 24. Średnie miesięczne sumy opadów atmosferycznych na stacji we Włodawie w latach 2010-2011 (źródło: IMGW Włodawa)

0

50

100

150

200

250


opad atmosferyczny

[mm] 2010 2011

W 2011 r. opady charakteryzowały się odczynem kwaśnym, przy pH w przedziale 4,76-6,08. Odczyn nie wykazał dużych zmian w stosunku do 2010 r.

W latach 2010-2011 w żadnej z prób nie stwier-dzono odczynu zasadowego.

Przewodnictwo elektrolityczne właściwe, będące miarą zawartości substancji rozpuszczonych, dla opadów atmosferycznych na stacji IMGW we Wło-dawie w roku 2011 charakteryzowało się niewiel-kimi zmianami w stosunku do roku poprzedniego i mieściło się w zakresie 9,2-24,3 µS/cm.

Z porównania ilości zanieczyszczeń wniesionych w roku 2011 w stosunku do poprzedniego wynika, że w 2011 r. wody opadowe zawierały więcej azota-nów i azotynów, sodu, potasu, cynku, magnezu oraz fosforu ogólnego. Ilość chromu pozostała bez zmian.

W zakresie pozostałych zanieczyszczeń odnoto-wano tendencję malejącą.

W tabeli 15 przedstawiono zakresy stężeń zanie-czyszczeń w próbkach miesięcznych opadów at-mosferycznych na stacji IMGW we Włodawie, pod-danych analizie w latach 2010 - 2011.


28

Lp. Nazwa badanego składnika

Jednostkamiary

Zakres stężeń Wartość średniaWłodawa Włodawa

2010 r. 2011 r. 2010 r. 2011 r.1. Chlorki mg Cl/dm3 0,19- 2,28 0,14-1,6 0,7 0,62. Siarczany mg SO4/dm3 0,8- 4,36 1,08-3,25 1,98 2,13. Azotany + Azotyny mg N /dm3 0,182- 0,531 0-0,651 0,375 0,3804. Azot amonowy mg N/dm3 0,22- 1,98 0,51-1,53 0,76 0,935. Azot ogólny mg N/dm3 0,572- 2,985 1,03-2,43 1,45 1,6786. Fosfor ogólny mg P/dm3 0,007- 0,066 0,002-0,075 0,02 0,0327. Sód mg Na/dm3 0,09- 0,45 0,081-0,51 0,21 0,2598 Potas mg K/dm3 0,05- 0,23 0,075-0,26 0,13 0,1789. Wapń mg Ca/dm3 0,46- 2,05 0,44-1,32 0,92 0,7810. Magnez mg Mg/dm3 0,015- 0,15 0,05-0,7 0,06 0,1611. Cynk mg Zn/dm3 0,013- 0,062 0,021-0,112 0,034 0,0512. Miedź mg Cu/dm3 0,001- 0,016 0,004-0,014 0,007 0,00713. Żelazo mg Fe/dm3 0,001- 0,012 0,002-0,008 0,0056 0,00514. Ołów mg Pb/dm3 0,0005- 0,004 0,0005-0,002 0,00096 0,001115. Kadm mg Cd/dm3 0,0001- 0,0047 0,0002-0,0013 0,0009 0,0004516. Nikiel mg Ni/dm3 0,0005- 0,005 0,0005-0,001 0,0011 0,00077317. Mangan mg Mn/dm3 0,002- 0,01 0,001-0,009 0,0032 0,00418. Chrom mg Cr/dm3 0,0002- 0,0005 0,0002-0,0005 0,000227 0,00041819. Odczyn pH 4,36- 6,67 4,76-6,08 5,42 5,3720. Przewodność el.wł µS/cm 8,6 - 28,1 9,2-24,3 17,05 17,86

Tabela 15. Zakresy stężeń zanieczyszczeń w próbkach miesięcznych opadów atmosferycznych na stacji IMGW we Włodawie w latach 2010 – 2011

0

2

4

6

8

10

12

siarczany azot

ogólny

chlorki azot

amonowy

suma N

NO2+NO3

[kg/ha]

2010 2011

00,10,20,30,40,50,60,70,80,9

1

magnez cynk fosfor ogólny

[kg/ha]

2010 2011

0

1

2

3

4

5

6

7

wapń sód potas

[kg/ha]

2010 2011

00,0050,01

0,0150,02

0,0250,03

0,0350,04

0,0450,05

żelazo mangan miedź

[kg/ha]

2010 2011

0

0,002

0,004

0,006

0,008

0,01

0,012

0,014

ołów nikiel chrom kadm

[kg/ha]

2010 2011

0

2

4

6

8

10

12

siarczany azot

ogólny

chlorki azot

amonowy

suma N

NO2+NO3

[kg/ha]

2010 2011

00,10,20,30,40,50,60,70,80,9

1


[kg/ha]

2010 2011

0

1

2

3

4

5

6

7

wapń sód potas

[kg/ha]

2010 2011

00,0050,01

0,0150,02

0,0250,03

0,0350,04

0,0450,05


[kg/ha]

2010 2011

0

0,002

0,004

0,006

0,008

0,01

0,012

0,014


[kg/ha]

2010 2011

Wykres 25. Roczne ładunki jednostkowe badanych substancji [kg/ha] wniesione przez opady atmosferyczne w latach 2010-2011 w rejonie stacji IMGW we Włodawie (źródło: IMiGW)

0

2

4

6

8

10

12

siarczany azot

ogólny

chlorki azot

amonowy

suma N

NO2+NO3

[kg/ha]

2010 2011

00,10,20,30,40,50,60,70,80,9

1


[kg/ha]

2010 2011

0

1

2

3

4

5

6

7

wapń sód potas

[kg/ha]

2010 2011

00,0050,01

0,0150,02

0,0250,03

0,0350,04

0,0450,05


[kg/ha]

2010 2011

0

0,002

0,004

0,006

0,008

0,01

0,012

0,014


[kg/ha]

2010 2011

WODY


30

Stawy Echo w Zwierzyńcu Fot. P. Marczakowski

Presje

Największym wyzwaniem dla Polski w zakresie gospodarowania wodami jest realizacja wymagań Ramowej Dyrektywy Wodnej, a tym samym osią-gnięcie do końca 2015 r. dobrego stanu jednolitych części wód i ekosystemów od wód zależnych. Prze-prowadzona w poprzednich latach analiza presji i oddziaływań na środowisko wodne dla wód po-wierzchniowych i podziemnych wykazała, że 75% spośród nich zagrożonych jest nieosiągnięciem do-brego stanu do 2015 r.

Do najistotniejszych presji jakim poddawane jest środowisko wodne należy:

• nadmierny pobór wód na cele bytowe i gospo-darcze;

• odprowadzanie niedostatecznie oczyszczo-nych ścieków, w dużej mierze komunalnych, do wód powierzchniowych lub do ziemi;

• spływy obszarowe z rolnictwa obciążone związ-kami biogennymi;

• odprowadzanie nieoczyszczonych wód opado-wych i roztopowych zwłaszcza z terenów miast;

• niewłaściwe składowanie odpadów.Całkowity pobór wód w województwie lubelskim

w 2010 r. wyniósł 370,7 hm3.Struktura poboru wody w województwie w 2010 r.

przedstawiała się następująco:• na potrzeby produkcyjne dla przemysłu

- 113,4 hm3 tj. 30,6%• na eksploatację sieci wodociągowej

- 89,3 hm3 tj. 24,1%• na rolnictwo i leśnictwo - 168,0 hm3 tj. 45,3%Zakłady przemysłowe województwa lubelskiego

pobierają na potrzeby produkcyjne zarówno wodę podziemną jak i powierzchniową. Usytuowane w zlewni Wieprza zakłady przemysłu spożywczego – mleczarnie i zakłady mięsne pokrywają swoje po-trzeby z wody podziemnej, natomiast cukrownie z wody powierzchniowej. Przemysł usytuowany w zlewni Bugu pobiera wodę do celów przemysło-wych głównie z wód powierzchniowych.

Największym przemysłowym konsumentem wody w województwie lubelskim są Zakłady Azotowe w Pu-ławach, pokrywające 95% swoich potrzeb z wód rzeki Wisły oraz Elektrociepłownia Lublin – Wrotków zaopa-trująca się w wodę z Bystrzycy.

Do eksploatacji sieci wodociągowej wykorzysty-wane są jedynie wody podziemne, przy czym

największym zużyciem charakteryzowały się miasta Puławy i Lublin. Ilość pobranej wody w 2010 r. w stosunku do lat poprzednich kształtowała się na zbliżonym poziomie.

Oczyszczalnia ścieków w Hajdowie Fot. Archiwum WIOŚ

Dla potrzeb rolnictwa i leśnictwa wykorzystywane są wody powierzchniowe. Największy pobór wód do celów nawodnień zanotowano w powiatach: lubar-towskim, parczewskim i kraśnickim.

W 2010 r. do wód powierzchniowych lub do ziemi w województwie lubelskim odprowadzono 150,1 hm3 ścieków, w tym: 50,2 hm3 (33,4%) były to ścieki ko-munalne, natomiast 99,9 hm3 (66,6%) były to ścieki przemysłowe. Stanowiły one 1,6% ilości ścieków odprowadzanych do wód lub ziemi w Polsce.

Według danych GUS w 2010 roku w wojewódz-twie lubelskim działały 263 oczyszczalnie komuna-le, w tym: 9 oczyszczalni mechanicznych, 223 oczyszczalnie biologiczne i 31 oczyszczalni z pod-wyższonym usuwaniem biogenów, o łącznej prze-pustowości 349 069 m3/dobę i wielkości 2 216,1 tys. RLM. Ścieki komunalne oczyszczane mechanicznie

Wody

31

WODY

stanowiły zaledwie 0,1% ścieków, biologicznie - 18,6% ścieków, z podwyższonym usuwaniem bioge-nów - 81,3% ścieków oczyszczanych.

Na obszarach miejskich około 93,9% ludności ko-rzysta z oczyszczalni, natomiast na terenach wiej-skich zaledwie 18,6%. Ogółem na obszarze Lu-belszczyzny z oczyszczalni ścieków korzysta 53,7% ludności.

Ścieki przemysłowe oczyszczane były w 67 oczyszczalniach przemysłowych w tym: 18 mecha-nicznych, 3 chemicznych, 44 biologicznych i 2 z pod-wyższonym usuwaniem biogenów. Oczyszczaniu mechanicznemu poddano 68,4% ścieków, chemicz-nemu 8,5%, biologicznemu 21,3%, z podwyższonym usuwaniem biogenów 1,8% ścieków oczyszczanych. Ścieki nieoczyszczone stanowiły 0,5% ogółu ście-ków przemysłowych.

W ciągu ostatnich lat obserwuje się systematycz-ny spadek ilości ścieków oczyszczanych mecha-nicznie oraz wzrost ilości ścieków oczyszczanych biologicznie, w tym również z podwyższonym usu-waniem biogenów. W latach 2000-2010 ilość ście-ków oczyszczanych tą metodą wzrosła ponad trzy-krotnie (wykres 1). Systematycznie maleje też ilość ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód i do ziemi (wykres 2).

Wykres 1. Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszcze-nia odprowadzane do wód lub do ziemi w latach 2000-2010 w woje-wództwie lubelskim (źródło: GUS)

W ostatnich latach w województwie lubelskim od-notowano wzrost długości sieci wodociągowej i ka-nalizacyjnej (wykres 3). Pomimo to nadal istnieją dysproporcje pomiędzy ilością przyłączy sieci wo-dociągowych, a dostępnością do kanalizacji, z któ-rej korzysta zaledwie 53,7% ludności województwa, przy czym na obszarach miejskich 85,6%, a na ob-szarach wiejskich tylko 13,6% mieszkańców (wy-kres 4 i 5). Na tle kraju województwo lubelskie mie-ści się poniżej średniej krajowej liczby korzystającej z kanalizacji wynoszącej 65,2% ludności ogółem.

Ścieki komunalne nie odprowadzone do kanaliza-cji, są potencjalnym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych.

0100002000030000400005000060000700008000090000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

dam

³/ro

k

mechaniczne chemiczne biologicznez pod.usuw. biogenów ścieki nieoczyszczone

Wykres 2. Ładunki wprowadzanych zanieczyszczeń do wód i do ziemi w latach 2000-2010 w województwie lubelskim (źródło: GUS)

0100000020000003000000400000050000006000000700000080000009000000

10000000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

kg/ro

k

BZT5 CHZT zawiesina ogólna azot ogólny fosfor ogólny

0

5000

10000

15000

20000

25000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

km

sieć wodociągowa w km sieć kanalizacyjna w km

Wykres 3. Sieć kanalizacyjna i wodociągowa w województwie lubel-skim w latach 2000-2010 (źródło: GUS)

Wykres 4. Ogólna liczba ludności korzystająca z kanalizacji w woje-wództwie lubelskim (źródło: GUS)

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,0

20052009

2010mieszkańcy wsi mieszkańcy miast

% lu

dnoś

ci

Zanieczyszczenia pochodzące z sektora rolniczego, zarówno obszarowe jak również punktowe, stanowią duże źródło presji. Wynika to głównie z niewłaściwego wykonywania zabiegów agrotechnicznych, czy też składowania nawozów naturalnych.

Na przestrzeni lat 2000-2010 zużycie nawozów mineralnych lub chemicznych wzrosło o 14% (tabe-la 1), jednak z uwagi na zmniejszenie się powierzch-ni użytków rolnych, realnie wzrosło o około 36% na 1 ha UR.


32

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Lubl

in

Biała

Pod

lask

a

Chełm

Zam

ość

bial

ski

biłg

oraj

ski

cheł

msk

i

hrub

iesz

owsk

i

jano

wsk

i

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtow

ski

lube

lski

łęcz

yńsk

i

łuko

wsk

i

opol

ski

parc

zew

ski

puła

wsk

i

radz

yńsk

i

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

wło

daw

ski

zam

ojsk

i

Wykres 5. % ludności korzystającej z kanalizacji w poszczególnych powiatach w roku 2010 (źródło: GUS)

Rok 1999/2000 2004/05 2008/09 2009/10

Wyszczególnienie [ton/rok] [ton/rok] [ton/rok] [ton/rok]

Nawozy mineralne lub chemiczne ogółem, w tym: 129 419 149 114 155 401 147 748

azotowe 66 748 80 539 85 442 80 605

fosforowe 29 282 30 474 34 303 32 304

potasowe 33 389 38 101 35 656 38 038

Nawozy wapniowe 115 653 93 970 31 050 38 038

Tabela 1. Zużycie nawozów mineralnych lub chemicznych oraz wapniowych w przeliczeniu na czysty składnik (źródło: GUS)

Rok 1999/2000 2004/05 2008/09 2009/10

Wyszczególnienie [kg/ha UR] [kg/ha UR] [kg/ha UR] [kg/ha UR]

Nawozy mineralne lub chemiczne ogółem, w tym: 76,8 99,8 98,1 104,3

azotowe 39,6 53,9 53,9 56,9

fosforowe 17,4 20,4 21,7 22,8

potasowe 19,8 25,5 22,5 24,6

Nawozy wapniowe 68,6 62,9 19,6 26,9

Tabela 2. Zużycie nawozów mineralnych lub chemicznych oraz wapniowych w przeliczeniu na czysty składnik *(źródło: GUS)

Istotnym czynnikiem presji są wody opadowe lub roztopowe ujęte w systemy kanalizacyjne, pocho-dzące z terenów zanieczyszczonych, w tym z cen-trów miast, terenów przemysłowych oraz dróg o du-żym natężeniu ruchu oraz parkingów. Wody te ujęte w systemy kanalizacyjne wymagają oczyszczania, w przeciwnym razie stają się źródłem zanieczysz-czenia dla wód powierzchniowych i podziemnych.

Oczyszczania wymagają również odcieki ze składo-wisk odpadów, zarówno w trakcie eksploatacji składo-wiska, jak też w okresie poeksploatacyjnym. W no-wych składowiskach odcieki zbierane są systemem drenażowym i kolektorem zbiorczym odprowadzane do oczyszczalni ścieków.

Stan

Wody powierzchniowe płynące

Monitoring jakości wód powierzchnio-wych

Podstawowym celem monitoringu wód powierzch-niowych jest pozyskanie informacji o stanie wód w dorzeczach, niezbędnych dla wspomagania pro-cesów planowania w gospodarowaniu wodami oraz oceny osiągania celów środowiskowych – głównie poprawy jakości wód oraz ich ochrony przed

* w kg na 1 ha użytków rolnych (UR)

33

WODY

Rzeka Bug Fot. A. Iwaniuk

zanieczyszczeniami. Rok 2011 był drugim rokiem badań monitoringowych w cyklu sześcioletnim 2010-2015, prowadzonych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w spra-wie form i sposobu prowadzenia monitoringu jedno-litych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685) i dostosowanych do wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW) 2000/60/WE.

Monitoring prowadzono w punktach pomiarowo--kontrolnych (ppk.), w odniesieniu do jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP). Przez jed-nolite części wód powierzchniowych rozumie się oddzielny i znaczący element wód powierzchnio-wych, takich jak: struga, strumień, potok, rzeka, ka-nał lub ich części, sztuczny zbiornik wodny, jezioro lub inny naturalny zbiornik wodny, morskie wody wewnętrzne, wody przejściowe lub wody przybrzeż-ne, jednorodny pod względem hydromorfologicz-nym i biologicznym, dla których prowadzone są analizy presji antropogenicznych i opracowywane programy wodno-środowiskowe. W Polsce wydzie-lono ponad 4,5 tys. jednolitych części wód dla rzek, około tysiąca dla jezior, 11 dla wód przybrzeżnych i 9 dla wód przejściowych. Sztucznych lub silnie zmienionych jednolitych części wód, takich jak ka-nały, zbiorniki zaporowe czy też w znacznym stop-niu zmienione rzeki, jest w Polsce ok. 600, co sta-nowi ok.13% ilości wszystkich JCWP. W granicach administracyjnych województwa lubelskiego znajduje się 374 JCWP, z których 214 to JCWP naturalne, 156 silnie zmienione, a 4 to sztuczne jednolite części wód.

Badania wód prowadzone były w ramach trzech rodzajów monitoringu:

• diagnostycznego - w celu dostarczenia ogól-nej oceny stanu wód powierzchniowych w każ-dej zlewni i podzlewni dorzecza, dokonania oceny długoterminowych zmian stanu JCWP z powodu szeroko rozumianych oddziaływań

antropogenicznych, dokonania oceny długo-terminowych zmian stanu JCWP w warun-kach naturalnych oraz zaprojektowania przy-szłych programów monitoringu;

• operacyjnego - dla ustalenia stanu tych czę-ści wód, które uznano za zagrożone niespeł-nieniem określonych dla nich celów środowi-skowych, oceny krótkoterminowych zmian stanu wód w wyniku wdrażania programów naprawczych oraz oceny wód na obszarach chronionych;

• badawczego – w celu dostarczenia dodatko-wych informacji o stanie wód w związku z uwa-runkowaniami lokalnymi lub umowami między-narodowymi.

W roku 2011 uruchomiono po raz pierwszy w cyklu monitoring diagnostyczny, kontynuowano rozpoczę-ty w roku 2010 I cykl monitoringu operacyjnego oraz prowadzono monitoring badawczy.

Łącznie badaniami objęto 57 ppk. zlokalizowa-nych na 53 JCWP. W 12 punktach realizowano rów-nocześnie program monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. W ramach sieci realizowane były również programy pomiarowe dla wód zlokalizowa-nych na obszarach chronionych:

• przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym (wody przeznaczone do bytowania ryb) i obszarach chronionych przeznaczonych do ochrony sie-dlisk lub gatunków (obszary NATURA 2000),

• wrażliwych na eutrofi zację wywołaną zanie-czyszczeniami pochodzącymi ze źródeł ko-munalnych oraz narażonych na zanieczysz-czenia związkami azotu ze źródeł rolniczych.

Ocena jakości wód w roku 2011Podstawą oceny stanu wód powierzchniowych

było rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfi kacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U. Nr 257, poz. 1545). Rozpo-rządzenie określa sposób dokonywania oceny sta-nu jednolitych części wód poprzez dokonywanie oceny stanu ekologicznego (JCWP naturalne) lub potencjału ekologicznego (JCWP sztuczne i silnie zmienione), stanu chemicznego, sposób interpretacji wyników badań wskaźników jakości, sposób prezentowania wyników klasyfi kacji oraz częstotliwość wykonywania klasyfi kacji. Wynikiem oceny jest określenie stanu JCWP jako stan dobry lub zły.


34

Monitoring diagnostycznyZakres pomiarowy monitoringu diagnostycznego,

oprócz elementów biologicznych i fizykochemicz-nych w skład których wchodziły również specyficz-ne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne, obejmował także badania wskaźników chemicz-nych zawierających substancje priorytetowe i inne substancje zanieczyszczające. Badania prowadzo-no w 12 ppk. dla 12 JCWP, w tym 9 naturalnych cie-kach, 2 silnie zmienionych oraz 1 sztucznej części wód.

Klasyfikacja elementów biologicznych: Dla 7 punktów w 7 JCWP określono III klasę jakości, o czym zadecydował głównie fitobentos. Dobrą, II klasę czystości stwierdzono dla 5 punktów w 5 JCWP, o czym w znacznej mierze zadecydował drugi z ba-danych elementów – makrofity.

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych: We wszystkich badanych punktach stwierdzono dobry stan fizykochemiczny (II klasa).

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych – spe-cyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyn-tetycznych: dla wszystkich badanych punktów wy-znaczono II klasę czystości, głównie ze względu na węglowodory ropopochodne, rzadziej fenole lotne. Pozostałe wskaźniki tych zanieczyszczeń dotrzy-mywały normy dla klasy I.

Stan/potencjał ekologiczny: dla 7 ppk. (7 JCWP: 6 naturalnych i 1 silnie zmieniona) określono umiar-kowany stan/potencjał ekologiczny natomiast dla 5 ppk. (5 JCWP: 3 naturalnych, 1 silnie zmienionej i 1 sztucznej) dobry stan/potencjał ekologiczny.

Stan chemiczny: we wszystkich ppk. i JCWP stan chemiczny określono jako dobry. Nie odnotowano żadnych przekroczeń wartości dopuszczalnych dla klasy I.

Stan wód: w 7 JCWP (58%) stwierdzono zły stan wód natomiast w 5 JCWP (42%) dobry stan wód.

Monitoring operacyjnyZakres pomiarowy dla 45 ppk. w 43 JCWP - 22

naturalnych częściach wód, 20 silnie zmienionych i 1 sztucznej, badanych w ramach monitoringu ope-racyjnego, zawierał elementy biologiczne oraz fizy-kochemiczne.

Klasyfikacja elementów biologicznych: III klasę ja-kości wyznaczono dla 26 ppk. (w 25 JCWP), o czym decydował głównie fitobentos. Dla 19 ppk. (w 18 JCWP) określono dobrą II klasę, co determinowały głównie makrofity, rzadziej fitoplankton.

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych: dla 1 ppk. (1 JCWP) wyznaczono bardzo dobry stan ele-mentów fizykochemicznych, dla 30 ppk. (28 JCWP)

wyznaczono dobry stan natomiast dla 14 ppk. (14 JCWP) stan poniżej dobrego. Zadecydowały o tym głównie: OWO, azot Kjeldahla oraz sporadycznie fosforany.

Stan/potencjał ekologiczny: stan/potencjał umiarko-wany wyznaczono dla 32 ppk. (31 JCWP: 18 natu-ralnych i 13 silnie zmienionych), natomiast dla 13 ppk. (12 JCWP: 5 naturalnych, 6 silnie zmienionych i 1 sztucznej) określono stan/potencjał ekologiczny jako dobry i powyżej dobrego.

Stan wód: spośród 35 ppk. (33 JCWP) możliwych dla określenia stanu wód, dla 30 ppk. (29 JCWP) – 88% stwierdzono zły stan natomiast dla 5 ppk. (4 JCWP) – 12% określono dobry stan wód.

Monitoring badawczyBadania w ramach monitoringu badawczego

prowadzono dla 12 ppk. w 9 JCWP naturalnych. 2 punkty na 1 JCWP badano w związku z zobowią-zaniami lokalnymi w ramach zintegrowanej stacji monitoringu środowiska, zlokalizowanej na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego. Dla tej JCWP dokonano jedynie klasyfikacji elementów fi-zykochemicznych, ze względu na brak wyników badań elementu biologicznego - makrobezkręgow-ców, które są w trakcie oznaczania. Stan fizyko-chemiczny w obydwu punktach określono jako bardzo dobry.

Badania pozostałych 10 punktów w 8 JCWP rze-ki Bug i jej dopływów prowadzono w związku z re-alizacją umów międzynarodowych na wodach gra-nicznych.

Klasyfikacja elementów biologicznych: dobrą II klasę wskaźników biologicznych określono dla 8 ppk. (6 JCWP), o czym zadecydował głównie wskaźnik najbardziej miarodajny dla tego typu rzek – fito-plankton. III klasę wyznaczono jedynie dla 2 ppk. (2 JCWP).

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych: dla 3 punktów (3 JCWP) stwierdzono II klasę, natomiast dla reszty 7 ppk. (5 JCWP) określono stan elemen-tów fizykochemicznych jako poniżej stanu dobrego, głównie ze względu na fosforany i sporadycznie OWO. Pozostała część wskaźników fizykochemicz-nych w przewadze dotrzymywała norm dla I bardzo dobrej klasy czystości.

Klasyfikacja elementów fizykochemicznych – spe-cyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesynte-tycznych: dla wszystkich badanych punktów wyzna-czono I klasę czystości.

Stan/potencjał ekologiczny: umiarkowany stan eko-logiczny określono dla 7 ppk. (5 JCWP), natomiast dla 3 ppk. (3 JCWP) stwierdzono dobry stan ekologiczny.

35

WODY

Stan wód: określono dla 7 części wód – 62,5%, możliwych do oceny zgodnie z rozporządzeniem. Ich stan określono jako zły.

Na wykresach 6-7 przedstawiono klasyfi kację bio-logicznych i fi zykochemicznych elementów jakości oraz stanu/potencjału ekologicznego we wszystkich badanych ppk. w 2011 roku.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

klasael. biologicznych

klasael. fizykochemicznych

POTENCJAŁEKOLOGICZNY

57,1

85,7

38,1

42,9

36,4

63,4

0,0

I klasa (0%) II klasa III klasa IV klasa (0%) poniżej stanu dobrego

Wykres 6. Klasyfi kacja elementów biologicznych, fi zykochemicznych oraz potencjału ekologicz-nego w ppk. w sztucznych i silnie zmienionych JCWP w województwie lubelskim w 2011 r.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

STAN EKOLOGICZNY

klasa el. fizykochemicznych

klasael. biologicznych

0,0

2,9

0,0

23,5

61,8

44,1

76,5

35,3

55,9

I klasa II klasa III klasa PSD IV klasa (0%) V klasa (0%)

Wykres 7. Klasyfi kacja elementów biologicznych, fi zykochemicznych oraz stanu ekologiczne-go w ppk. w naturalnych JCWP w województwie lubelskim w 2011 r.

Monitoring na obszarach chronionych

Wody przeznaczone do bytowania ryb

Sieć punktów monitoringu wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych była zaprojektowana w oparciu o wykazy obszarów ochrony siedlisk i gatunków, w których stwierdzono występowanie chronionych gatunków ryb. Bada-niami objęto 10 ppk w zakresie zgodnym z rozpo-rządzeniem Ministra Środowiska z dnia 4 paź-dziernika 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące śro-dowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz.U. z 2002 r. Nr 176, poz.1445). W oparciu o ww. rozporządzenie przeprowadzono ocenę i stwier-dzono, że w 2 badanych ppk. woda nie spełniała wymagań określonych dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych. W oby-dwu punktach odnotowano przekroczenie wartości dopuszczalnych dla zawiesiny ogólnej, BZT5 i fos-foru ogólnego. Dla 8 ppk. wody spełniały wymaga-nia określone ww. rozporządzeniem.

Obszary Natura 2000

Wody powierzchniowe na obszarach ochrony siedlisk lub gatunków, których stan jest ważnym czynnikiem ochrony, badane były w 14 ppk.

zlokalizowanych na 14 JCWP. Dla takich obszarów nie wyznaczono dodatkowych wymagań, jedynie określono, że jednolita część wód o umiarkowa-nym stanie ekologicznym nie spełnia wymagań dla takich obszarów, a wymagania te spełnia tylko do-bry i bardzo dobry stan ekologiczny. Z przeprowa-dzonych badań wynika, ze stan wód spełnił wyma-gania dla obszarów Natura 2000 tylko w 3 ppk., tj. 3 JCWP (21,5%), w pozostałych 11 ppk. – 11 JCWP (78,5%) wymagania nie zostały spełnione.

Eutrofi zacja komunalna

Implementacja Dyrektywy dotyczącej oczysz-czania ścieków komunalnych (91/271/EWG) do polskiego prawodawstwa doprowadziła, że obszar całego kraju został uznany za wrażliwy na eutrofi -zację wywołaną zanieczyszczeniami ze źródeł ko-munalnych. W związku z tym, wszystkie punkty monitoringu operacyjnego posłużyły do oceny stopnia eutrofi zacji wód. Zakres badań obejmował następujące wskaźniki: elementy biologiczne - fi to-plankton bądź fi tobentos, fi zykochemiczne – BZT5, azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny.

Oceny dokonano na podstawie badań w 40 ppk. na 39 JCWP. Dla 5 ppk. na 4 JCWP ocena była niemożliwa ze względu na brak wyniku wskaźnika


36

biologicznego – fi toplanktonu bądź fi tobentosu, których badania nie były wymagane zgodnie z nieobo-wiązującym już rozporządzeniem Ministra Środowi-ska z dnia 13 maja 2009 r. w sprawie form i sposo-bu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych. W 29 ppk. (28 JCWP) – 72% stwierdzono niespełnienie

Mapa 4. Prezentacja stanu/potencjału ekologicznego JCWP w województwie lubelskim w 2011 roku (źródło: WIOŚ)

Wykres 8. Klasyfi kacja elementów biologicznych, fi zykochemicznych oraz stanu ekologiczne-go/potencjału ekologicznego w JCWP w 2011 r.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

klasyfikacja el. biologicznych

klasyfikacja el.fizykochemicznych

STAN/POTENCJAŁ EKOLOGICZNY

48,1

69,2

30,8

51,9

36,4

63,4

I kasa II klasa III klasa PSD IV klasa (0%) V klasa (0%)

wymagań dla tych obszarów, czyli wody uznano za zagrożone eutrofi zacją ze źródeł komunalnych (najczęściej decydował o tym fi tobentos i w kilku przypadkach azot Kjeldahla) natomiast dla 11 ppk. (w 11 JCWP) – 28% określono spełnienie wyzna-czonych wymagań – wody niezagrożone eutrofi za-cją komunalną.

37

WODY

Eutrofi zacja ze źródeł rolniczych

Wpływ źródeł rolniczych na eutrofi zację wód po-wierzchniowych badano w 3 ppk. (2 JCWP) zlokali-zowanych na rzece Białce, przepływającej przez obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu pochodzenia rolniczego w gminie Komarówka Podlaska. Ocenę wykonano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. Nr 241, poz. 2093). Wskaźniki, które wzięto do oceny to: chlorofi l „a”, azot azotanowy, azot ogólny, azotany i fosfor ogólny. W żadnej z 2 JCWP przepływających przez OSN nie stwierdzono zagrożenia eutrofi zacją po-chodzenia rolniczego.

Ocena jednolitych części wód w zlewniach

ZLEWNIA WISŁY

Zlewnia III rzędu - Wisła od Iłżanki do Bystrej

W ramach tej zlewni przebadano dwie rzeki: Cho-delkę i Wrzelówkę w trzech punktach (na 3 JCWP):

Chodelka, ppk. Ruda Maciejowska w jednolitej części wód o nazwie - Chodelka do dopływu spod Wronowa, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węgla-nowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych.

Badania prowadzono w ramach monitoringu ope-racyjnego oraz realizowany był (podobnie jak dla wszystkich punktów operacyjnych) program dla wód wrażliwych na eutrofi zacją pochodzenia ko-munalnego. Spośród elementów biologicznych do badań wybrano makrofi ty. Ten element zdetermino-wał II, dobrą klasę biologiczną. Klasyfi kacja ele-mentów fi zykochemicznych, na poziomie II klasy (tylko jeden wskaźnik – azot Kjeldahla przekroczył wartości graniczne dla klasy I) potwierdziła dobrą jakość wody dla tej JCWP. Oceny obszarów chro-nionych wrażliwych na eutrofi zację wywołaną za-nieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komu-nalnych nie przeprowadzono z powodu braku badań wskaźników biologicznych (fi toplanktonu lub fi -tobentosu).

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Chodelka do dopływu spod Wronowa określono jako DOBRY.

Chodelka, ppk. Podgórz w jednolitej części wód o nazwie - Chodelka od dopływu spod Wronowa do ujścia, typ abiotyczny 9 – mała rzeka wyżynna wę-glanowa.

Badania w tym punkcie i tej JCWP prowadzono w zakresie monitoringu diagnostycznego i opera-cyjnego oraz realizowany był program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zacją pochodze-nia komunalnego. Badane elementy biologiczne – fi tobentos i makrofi ty, zakwalifi kowano do III klasy. Stan elementów fi zykochemicznych określono na poziomie dobrej II klasy, a wskaźnikami o tym de-cydującymi były: BZT5, ChZT-Mn oraz azot Kjel-dahla. Wartości zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych zadecydowały o II klasie czysto-ści w tej grupie ze względu na przekroczenie warto-ści granicznej klasy I dla węglowodorów ropopo-chodnych. Wartości wskaźników substancji chemicznych, w tym priorytetowych, utrzymywały się na poziomie poniżej granicy oznaczalności, czym zadecydowały o dobrym stanie chemicznym wody. Ze względu na obszary chronione woda nie spełniała założonych wymagań ze względu na fi to-bentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Chodelka od dopływu spod Wronowa do ujścia określono jako UMIARKOWANY (ze względu na stan ele-mentów biologicznych) natomiast stan wód jako ZŁY.

Wrzelówka, ppk. Szczekarków w jednolitej części wód o nazwie – Wrzelowianka, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziar-nistym na lessach i lessopodobnych.

Badania w tym punkcie i tej JCWP prowadzono w zakresie monitoringu operacyjnego oraz prowa-dzono program dla obszarów chronionych wrażli-wych na eutrofi zacją pochodzenia komunalnego. Stwierdzono dobrą, II klasę badanego elementu biologicznego – makrofi tów, natomiast grupa wskaźników fi zykochemicznych uplasowała się na poziomie poniżej stanu dobrego, o czym

Rzeka Wisła Fot. Archiwum WIOŚ


38

zadecydowało niewielkie przekroczenie wartości dla klasy II wskaźnika zanieczyszczeń organicz-nych – ogólnego węgla organicznego (17,2 mgC/l). Oceny ze względu na eutrofi zację ze źródeł komu-nalnych nie przeprowadzono z powodu braku ba-dań wskaźników biologicznych (fi toplanktonu lub fi -tobentosu).

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wrzelowian-ka określono jako UMIARKOWANY (ze względu na stan elementów fi zykochemicznych) nato-miast stan wód jako ZŁY.

Zlewnia III rzędu - Wisła od Sanny do Kamiennej

W ramach tej zlewni przebadano trzy rzeki: Wrze-lowiankę, Urzędówkę i Wyżnicę, w każdej z nich po jednym punkcie (na 3 JCWP):

Wrzelowianka, ppk. Kolczyn w jednolitej części wód o nazwie – Wrzelowianka, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobno-ziarnistym na lessach i lessopodobnych.

Badania prowadzono w zakresie monitoringu ope-racyjnego, jak również realizowano program dla ob-szarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację po-chodzenia komunalnego. Wartość wskaźnika okrzemkowego dla fi tobentosu zdecydowała o do-brej, II klasie w grupie elementów biologicznych. Wszystkie wskaźniki fi zykochemiczne mieściły się w granicach I klasy, oprócz azotu Kjeldahla, którego wartość wyniosła 1,18 mgN/l i zadecydowała o II kla-sie czystości. Wymagania dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pochodzenia komunalne-go zostały spełnione.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wrzelowian-ka I określono jako DOBRY - zdeterminowany zarówno przez elementy biologiczne jak i wspie-rające ją elementy fi zykochemiczne.

Urzędówka, ppk. Bęczyn w jednolitej części wód o nazwie – Urzędówka, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarni-stym na lessach i lessopodobnych.

Analogicznie jak w poprzedniej jednolitej części wód, badania w ppk. Bęczyn prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego oraz realizowano pro-gram dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofi zacją pochodzenia komunalnego.Wynik bada-nia fi tobentosu, zakwalifi kował grupę elementów biologicznych do klasy III, wartości wskaźników fi -zykochemicznych uplasowały się na poziomie do-brej, II klasy, a jedynymi wskaźnikami, dla których odnotowano przekroczenie wartości granicznych dla klasy I były: azot Kjeldahla i fosforany. Ze wzglę-du na obszary chronione woda nie spełniała

założonych wymagań. Stwierdzono zagrożenie eu-trofi zacją pochodzenia komunalnego z uwagi na fi -tobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Urzędówka określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fi tobentos) a stan wód jako ZŁY.

Wyżnica, ppk. Dzierzkowice w jednolitej części wód o nazwie - Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na les-sach i lessopodobnych.

Dla tej jednolitej części wód realizowany był pro-gram monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zacją pochodze-nia komunalnego. Element biologiczny – fi tobentos, zdeterminował III klasę tej grupy wskaźników, grupę elementów fi zykochemicznych sklasyfi kowano na poziomie II klasy ze względu na BZT5 i azot Kjel-dahla. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów chronionych, wrażliwych na zanieczyszczenia ko-munalne.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fi tobentos) a stan wód jako ZŁY.

W zlewni Wisły stwierdzono: • 67% JCWP o UMIARKOWANYM stanie ekolo-

gicznym• 33% JCWP osiągnęło DOBRY stan ekologiczny.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stanfizyczny

74,3

100,0

78,8

93,3

22,7

0,0

21,2

6,4

3,0

0,0

0,0

0,0

I klasa II klasa PSD

Wykres 9. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlew-ni Wisły w 2010 r.


0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stan fizyczny

80,6

100,0

68,4

100,0

19,4

26,3

0,0

0,0

0,0

5,3

0,0

0,0

Wykres 10. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlewni Wisły w 2011 r.

39

WODY

Mapa 5. Prezentacja stanu ekologicznego w ppk. rzek w zlewni Wi-sły (źródło: WIOŚ)

ZLEWNIA BUGU

Zlewnia III rzędu - Bug (I)

W ramach tej zlewni przebadano dziewięć rzek w 15 ppk., przy czym: Bug w 7 ppk. na 6 JCWP, a rzeki: Lepitucha, Włodawka, Tarasienka, Hanna, Czapelka, Krzna, Czyżówka, Kanał Wieprz-Krzna po jednym punkcie. Wszystkie punkty na rzece Bug oraz 3 ppk. na trzech jej dopływach: Czapelce, Czyżówce i Krznie badane były w ramach monito-ringu badawczego, prowadzonego na wodach gra-nicznych. Zakres dostosowany był do potrzeb okre-ślenia stanu wód oraz porównania stężeń poszczególnych wskaźników w ramach wymiany doświadczeń ze stroną ukraińską i białoruską. Obejmował wskaźniki biologiczne, głównie fi to-plankton - optymalny wskaźnik dla Bugu jako rzeki typu 21, sporadycznie - makrofi ty oraz w jednym punkcie – fi tobentos. Spośród wskaźników fi zyko-chemicznych przebadano wszystkie grupy: stan fi -zyczny (temperatura, zawiesina ogólna), warunki tlenowe (tlen rozpuszczony, BZT5, OWO), zasole-nie (przewodność, substancje rozpuszczone, siar-czany, chlorki, wapń, magnez, twardość ogólna),

Rzeka Bug w Zosinie Fot. A. Iwaniuk

zakwaszenie (odczyn pH), i substancje biogenne (azot amonowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny). W grupie spe-cyfi cznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyn-tetycznych przebadano: chrom sześciowartościo-wy, chrom ogólny, cynk, miedź oraz fenole lotne. Zawartości tych substancji nigdy nie przekroczyły wartości granicznych bardzo dobrej, I klasy. Dla wszystkich ww. JCWP określono stan ekologiczny, oraz dla niektórych stan wód.

Bug, ppk. Kryłów w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od granicy RP do Huczwy, typ abiotycz-ny 21 – wielka rzeka nizinna.

Badania w tym punkcie i tej JCWP prowadzono w zakresie monitoringu operacyjnego, realizowa-no program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zacją pochodzenia komunalnego, jak również prowadzono monitoring badawczy w związ-ku ze współpracą na wodach granicznych. Stan elementów biologicznych określono na poziomie dobrej, II klasy, o czym zadecydował fi toplankton. Stan elementów fi zykochemicznych określono jako poniżej dobrego, ze względu na przekroczenie wartości granicznych dla II klasy przez fosforany, któ-rych stężenie średnioroczne wynosiło 0,4 mg PO4/l. Woda wykazała zagrożenie eutrofi zacją komunalną.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Bug od gra-nicy RP do Huczwy określono jako UMIARKO-WANY, natomiast stan wód jako ZŁY.

Bug, ppk. Zosin w jednolitej części wód o nazwie - Bug od Huczwy do Studianki, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

W tym punkcie realizowany był monitoring badaw-czy na wodach granicznych. Wartości wskaźników biologicznych: fi toplanktonu i makrofi tów na pozio-mie odpowiednio II i I klasy zadecydowały o dobrej, II


40

klasie tej grupy wskaźników. Klasę wskaźników fizy-kochemicznych określono jako poniżej stanu dobre-go ze względu na stężenie fosforanów przekraczają-ce wartość graniczną II klasy.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Bug od Hucz-wy do Studianki określono jako UMIARKOWA-NY, natomiast stan wód jako ZŁY.

Bug, ppk. Horodło w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Studianki do Zołotuchy, typ abiotycz-ny 21 – wielka rzeka nizinna.

Zrealizowany program monitoringu badawczego, wykazał dobrą, II klasę elementów biologicznych, stan grupy wskaźników fizykochemicznych poniżej dobrego, ze względu na fosforany. Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Bug od Stu-dianki do Zołotuchy określono jako UMIARKO-WANY, natomiast stan wód jako ZŁY.

Bug, ppk. Włodawa w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Uherki do Włodawki, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

II klasę elementów biologicznych określono na pod-stawie fitoplanktonu. Wskaźniki fizykochemiczne rów-nież ukształtowały się na poziomie II klasy.

Stan ekologiczny dla JCWP o nazwie - Bug od Uherki do Włodawki wyznaczono jako DOBRY.

Bug, ppk. Sławatycze w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Włodawki do Grabara, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

Podobnie jak we wcześniejszej JCWP stan ele-mentów biologicznych i fizykochemicznych uzyskał dobrą, II klasę.

Stan ekologiczny dla JCWP o nazwie - Bug od Włodawki do Grabara wyznaczono jako DOBRY.

Bug, ppk. Terespol w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Grabara do Krzny, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

Stwierdzono dobrą, II klasę elementów biologicz-nych ze względu na fitoplankton, natomiast stan fi-zykochemiczny określono jako poniżej dobrego, o czym zadecydowały: OWO i fosforany. W konse-kwencji dla tego punktu określono UMIARKOWANY stan ekologiczny.

Bug, ppk. Krzyczew w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Grabara do Krzny, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

W drugim punkcie oceniającym tę samą JCWP również stwierdzono II klasę elementów biologicz-nych ze względu na fitoplankton oraz stan elemen-tów fizykochemicznych na poziomie poniżej dobre-go. Analogicznie do poprzedniego ppk.

zadecydowały o tym: OWO i fosforany. Ostatecznie temu punktowi przypisano UMIARKOWANY stan ekologiczny.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie Bug od Graba-ra do Krzny określono jako UMIARKOWANY, a stan wód jako ZŁY.

Bug, ppk. Gnojno - w jednolitej części wód o na-zwie - Bug od Krzny do Niemirowa, typ abiotyczny 21 – wielka rzeka nizinna.

Dla tego ppk. i tej JCWP stwierdzono III klasę ele-mentów biologicznych ze względu na wartość wskaźnika fitoplanktonowego. Stan elementów fizy-kochemicznych określono jako poniżej dobrego ze względu na OWO i fosforany.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie - Bug od Krzny do Niemirowa określono jako UMIARKOWANY (zarówno ze względu na element biologiczny jak i fizykochemiczne elementy wspomagające), natomiast stan wód jako ZŁY.

Czapelka, ppk. Starzynka - w jednolitej części wód o nazwie – Czapelka, typ abiotyczny 23 – po-tok lub strumień na obszarze będącym pod wpły-wem procesów torfotwórczych.

Zrealizowany program monitoringu badawczego wykazał III klasę elementów biologicznych ze względu na fitobentos, stan grupy wskaźników fizy-kochemicznych poniżej dobrego ze względu na fos-forany.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Czapelka określono jako UMIARKOWANY (zarówno ze względu na element biologiczny jak i fizykoche-miczne elementy wspomagające), natomiast stan wód jako ZŁY.

Czyżówka, ppk. Janów Podlaski - w jednolitej czę-ści wód o nazwie - Czyżówka z dopływami, typ abio-tyczny 23 – potok lub strumień na obszarze będą-cym pod wpływem procesów torfotwórczych.

Dla tego punktu określono dobrą, II klasę elemen-tów biologicznych, na podstawie badania makrofi-tów oraz dobry stan elementów fizykochemicznych. Przekroczenia wartości I klasy elementów fizyko-chemicznych odnotowano jedynie dla azotu Kjel-dahla i fosforanów.

Stan ekologiczny dla JCWP o nazwie – Czyżówka z dopływami wyznaczono jako DOBRY.

Krzna, ppk. Neple - w jednolitej części wód o na-zwie - Krzna od Klukówki do ujścia, typ abiotyczny 24 – mała i średnia rzeka na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych.

Na podstawie badania fitoplanktonu wyznaczono

41

WODY

dobrą, II klasę elementów biologicznych, natomiast stan elementów fizykochemicznych określono jako poniżej dobrego, ze względu na przekroczenie war-tości granicznej dla II klasy przez fosforany.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Krzna od Klukówki do ujścia określono jako UMIARKO-WANY (ze względu na fosforany), natomiast stan wód jako ZŁY.

Lepitucha, ppk. Sawin – w jednolitej części wód o nazwie – Lepitucha, typ abiotyczny 23 – potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem pro-cesów torfotwórczych.

Dla tego punktu zlokalizowanego w silnie zmienio-nej JCWP realizowany był program monitoringu ope-racyjnego oraz program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalne-go. Klasę elementów biologicznych określono jako III ze względu na fitobentos. Wskaźniki fizykoche-miczne zakwalifikowano do dobrej II klasy, o czym zadecydowały głównie warunki tlenowe. Wody nie spełniały wymagań pod względem obszarów chro-nionych wrażliwych na zanieczyszczenia komunal-ne ze względu na fitobentos.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Lepi-tucha określono jako UMIARKOWANY (ze wzglę-du na fitobentos), natomiast stan wód jako ZŁY.

Włodawka, ppk. Kołacze – w jednolitej części wód o nazwie - Włodawka od źródeł do Mietiułki, typ abio-tyczny 24 – mała i średnia rzeka na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych.

Dla tego ppk. w silnie zmienionej JCWP realizo-wane były następujące programy: operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warun-kach naturalnych, dla obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofizację pochodzenia komunalnego. Przebadany element biologiczny – fitobentos zdeterminował III klasę w tej grupie wskaźników, natomiast elementy fizykochemiczne II klasą. Wymagania dla wód prze-znaczonych do bytowania ryb zostały spełnione natomiast dla obszarów NATURA 2000 oraz ob-szarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia ko-munalnego wody nie spełniały wymagań, dla tych drugich ze względu na fitobentos.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Wło-dawka od źródeł do Mietiułki określono jako UMIARKOWANY (ze względu na element biolo-giczny), natomiast stan wód jako ZŁY.

Tarasienka, ppk. Okuninka – w jednolitej części wód, o nazwie - Tarasienka, typ abiotyczny 23 – po-tok lub strumień na obszarze będącym pod wpły-wem procesów torfotwórczych.

W tej naturalnej JCWP, analogicznie jak w wyżej opisanej części wód, zrealizowano 4 programy mo-nitoringowe. Stwierdzono III klasę elementów bio-logicznych, o czym zadecydował fitobentos, a wskaź-niki fizykochemiczne zakwalifikowano do II klasy. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb zostały spełnione, natomiast nie zostały speł-nione dla obszarów NATURA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia komunalne-go.Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Tarasienka określono jako UMIARKOWANY (ze względu na element biologiczny), natomiast stan wód jako ZŁY.

Hanna, ppk. Kuzawka – w jednolitej części wód o nazwie - Hanna bez Romanówki, typ abiotyczny 23 – potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych.

Zrealizowany program monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofizację pochodzenia komunalnego, określono dla tej silnie zmienionej JCWP III klasę wskaźników biologicznych, o czym zadecydował fitobentos oraz makrofity. Grupie wspierających elementów fizyko-chemicznych przypisano dobrą II klasę - przekro-czenia wartości granicznych dla klasy I odnotowa-no dla BZT5, OWO, azotu Kjeldahla oraz fosforanów. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów chro-nionych wrażliwych na eutrofizację ze źródeł komu-nalnych.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Hanna bez Romanówki określono jako UMIARKOWA-NY (ze względu na elementy biologiczne), nato-miast stan wód jako ZŁY.

Kanał Wieprz-Krzna, ppk. Żelizna – w jednolitej części wód o nazwie - Kanał Wieprz-Krzna od dopł. z lasu przy Żulinkach do wypływu Danówki ze zb. Żelizna, typ abiotyczny 0 – kanały i zbiorniki zaporowe.

W tej jedynej sztucznej części wód realizowano program diagnostyczny, operacyjny, dla obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunal-nego. Zarówno fitobentos jak i makrofity uplasowa-ne na poziomie II klasy zadecydowały o dobrym potencjale biologicznym wody. W grupie elementów fizykochemicznych stwierdzono również dobry po-tencjał, a zadecydowały o tym ChZT-Mn oraz azot Kjeldahla. Specyficzne zanieczyszczenia synte-tyczne i niesyntetyczne ukształtowały się również w II klasie. Stan wskaźników chemicznych określo-no jako dobry. Wymagania dla obszarów chronio-nych, zarówno Natura 2000 jak i zagrożonych eu-trofizacją komunalną, zostały spełnione.


42

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Kanał Wieprz-Krzna od dopł. z lasu przy Żulinkach do wypływu Danówki ze zb. Żelizna określono jako DOBRY i POWYZEJ DOBREGO, natomiast stan wód jako DOBRY.

W zlewni Bugu stwierdzono: • 73% JCWP o UMIARKOWANYM stanie/poten-

cjale ekologicznym• 27% JVWP osiągnęło DOBRY/DOBRY I POWY-

ŻEJ DOBREGO stan/potencjał ekologiczny.


Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stan fizyczny

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

67,8

98,0

87,8

100,0

16,1

2,0

11,1

0,0

16,1

0,0

1,1

0,0

Wykres 11. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlewni Bugu w 2010 r.


Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stan fizyczny

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

71,9

100,0

77,8

100,0

20,8

0,0

15,6

0,0

7,3

0,0

6,7

0,0

Wykres 12. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlewni Bugu w 2011 r.

Mapa 6. Prezentacja oceny stanu/potencjału ekologicznego w ppk. rzek w zlewni Bugu w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

ZLEWNIA WIEPRZA

Zlewnia III rzędu - Wieprz do Łabuńki

W ramach tej zlewni przebadano 3 rzeki: Wieprz w 3 ppk. na 3 JCWP, Por w 1 ppk. na 1 JCWP oraz Świerszcz w 2 ppk. na 1 JCWP

Wieprz, ppk. Namule – w jednolitej części wód o nazwie - Wieprz do Jacynki, typ abiotyczny 23 – potok lub strumień na obszarze będącym pod wpły-wem procesów torfotwórczych.

Dla tego ppk. zlokalizowanego w naturalnej JCWP realizowany był program monitoringu diagnostycz-nego, operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pochodzenia komunalne-go. Obydwa przebadane wskaźniki biologiczne – makrofi ty i fi tobentos wskazały na dobrą, II klasę tej grupy elementów. Grupa wskaźników fi zykochemicz-nych ukształtowała się również na poziomie II klasy, a wartości graniczne dla klasy I przekroczone zostały tylko przez fosforany oraz wskaźniki warunków tle-nowych (BZT5 i ChZTMn). II klasę wykazały również wartości specyfi cznych zanieczyszczeń syntetycz-nych i niesyntetycznych, a stan chemiczny, podobnie jak dla wszystkich ppk. badanych w ramach monito-ringu diagnostycznego określono jako dobry. Woda spełniała wymagania dla obszarów wrażliwych na eutrofi zację ze źródeł komunalnych.

43

WODY

Rzeka Wieprz Fot. Archiwum WIOŚ

Stan ekologiczny dla JCWP o nazwie – Wieprz do Jacynki wyznaczono jako DOBRY.

Wieprz, ppk. Michalów – w jednolitej części wód o nazwie - Wieprz od Jacynki do Zbiornika Nielisz, typ abiotyczny 9 – mała rzeka wyżynna węglanowa.

Dla tego ppk. w naturalnej JCWP realizowane były następujące programy: operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach na-turalnych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obsza-rów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pocho-dzenia komunalnego. W grupie elementów biologicznych przebadano jeden wskaźnik – fi to-bentos, którego wartość wskazała na III klasę biolo-giczną. Dla wszystkich wskaźników fi zykochemicz-nych dotrzymane były wymagania klasy I, oprócz fosforanów, których stężenie zadecydowało o do-brej, II klasie tej grupy elementów. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb zostały speł-nione, natomiast niespełnione dla obszarów NATU-RA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofi zacją pochodzenia komunalnego, dla tych drugich ze względu na fi tobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wieprz od Jacynki do Zbiornika Nielisz określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fi tobentos), na-tomiast stan wód jako ZŁY.

Wieprz, ppk. Staw Noakowski – w jednolitej czę-ści wód o nazwie - Wieprz od Zbiornika Nielisz do Żółkiewki, typ abiotyczny 15 – średnia rzeka wy-żynna – wschodnia.

Badania tej części wód prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego, realizowany był także program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pochodzenia komunalnego. Stan ele-mentów biologicznych na poziomie III klasy został wyznaczony na podstawie badania fi tobentosu. Wskaźniki fi zykochemiczne ukształtowały się na poziomie dobrym. Wymagania dla obszarów chro-nionych nie zostały spełnione, o czym zadecydo-wał fi tobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wieprz od Zbiornika Nielisz do Żółkiewki określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fi tobentos), na-tomiast stan wód jako ZŁY.

Por, ppk. Nawóz – w jednolitej części wód o na-zwie - Pór od Wierzbówki do ujścia, typ abiotyczny 9 – mała rzeka wyżynna węglanowa.

W tym ppk. zlokalizowanym w naturalnej JCWP realizowano program monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofi zację pochodzenia komunalnego. Wartość

wskaźnika okrzemkowego fi tobentosu zadecydo-wała o III klasie dla elementów biologicznych. Wszystkie wskaźniki fi zykochemiczne spełniały wymagania I klasy. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów wrażliwych na eutrofi zację komunalną.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Pór od Wierz-bówki do ujścia określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fi tobentos), natomiast stan wód jako ZŁY.

Świerszcz, ppk. Malowany Most – w jednolitej części wód o nazwie – Świerszcz, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziar-nistym na lessach i lessopodobnych.

Dla tego ppk. w naturalnej JCWP prowadzono monitoring badawczy. Dokonano jedynie klasyfi ka-cji elementów fi zykochemicznych, ze względu na brak wyników badań elementu biologicznego - ma-krobezkręgowców, które są w trakcie oznaczania.

Świerszcz, ppk. Zwierzyniec – w jednolitej części wód o nazwie - Świerszcz, typ abiotyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarni-stym na lessach i lessopodobnych.

Dla tego ppk. w tej samej naturalnej JCWP pro-wadzono również monitoring badawczy. Dokonano jedynie klasyfi kacji elementów fi zykochemicznych, ze względu na brak wyników badań elementu biolo-gicznego - makrobezkręgowców, które są w trakcie oznaczania.

Dla JCWP o nazwie – Świerszcz stan elementów fi zykochemicznych określono jako BARDZO DOBRY.


44

Zlewnia III rzędu - Wieprz od Łabunki do Gieł-czewki

Wieprz, ppk. Borowica – w jednolitej części wód o nazwie - Wieprz od Żółkiewki do oddzielenia się Kanału Wieprz-Krzna, typ abiotyczny 19 – rzeka ni-zinna piaszczysto-gliniasta.

Dla tego ppk. w naturalnej części wód realizowa-no trzy programy monitoringowe: diagnostyczny, operacyjny oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację ze źródeł komunal-nych. W grupie elementów biologicznych stwier-dzono III klasę ze względu na fitobentos, natomiast wskaźniki fizykochemiczne sklasyfikowano na po-ziomie dobrej II klasy. Klasę II wykazały również, podobnie jak we wszystkich ppk. badanych w ra-mach monitoringu diagnostycznego, wartości spe-cyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyn-tetycznych, a stan chemiczny określono jako dobry. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów wrażli-wych na eutrofizację komunalną, również ze wzglę-du na fitobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wieprz od Żółkiewki do oddzielenia się Kanału Wieprz--Krzna określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fitobentos), natomiast stan wód jako ZŁY.

Wolica, ppk. Skierbieszów – w jednolitej części wód o nazwie - Wolica do ujścia, typ abiotyczny 6 - potok wyżynny węglanowy z substratem drobno-ziarnistym na lessach i lessopodobnych.

W tym ppk. usytuowanym w naturalnej JCWP re-alizowane były następujące programy: operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w wa-runkach naturalnych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofizację pochodzenia komunalnego. Przebadany fitobentos zdeterminował III klasę elementów biolo-gicznych. Wskaźniki fizykochemiczne zaliczono do II klasy, a przekroczenie wartości granicznych dla I klasy odnotowano jedynie dla twardości ogól-nej i fosforanów. Wymagania dla wód przeznaczo-nych do bytowania ryb zostały spełnione, nato-miast dla obszarów NATURA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia komunalne-go wody nie spełniały wymagań, w przypadku eutro-fizacji ze względu na obniżony wskaźnik fitobentosu.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wolica do uj-ścia określono jako UMIARKOWANY (ze względu na fitobentos), natomiast stan wód jako ZŁY.

Wojsławka, ppk. Krasnystaw – w jednolitej czę-ści wód o nazwie – Wojsławka, typ abiotyczny 6 - potok wyżynny węglanowy z substratem drobno-ziarnistym na lessach i lessopodobnych.

W tym ppk. zlokalizowanym na naturalnej JCWP realizowane były następujące programy: diagno-styczny, operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunal-nego. Przebadane wskaźniki biologiczne: makrofity i fitobentos określiły klasę tej grupy elementów jako III. Stan fizykochemiczny określono jako dobry. Kla-sę II wykazały wartości specyficznych zanieczysz-czeń syntetycznych i niesyntetycznych, a stan che-miczny określono jako dobry. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb zostały spełnio-ne, natomiast dla obszarów NATURA 2000 oraz ob-szarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia ko-munalnego nie zostały spełnione, dla tych drugich ze względu na fitobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wojsławka określono jako UMIARKOWANY (ze względu na elementy biologiczne), natomiast stan wód jako ZŁY.

Siennica, ppk. Kasjan – w jednolitej części wód o nazwie – Siennica, typ abiotyczny 6 - potok wy-żynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych.

Badania tej silnie zmienionej części wód prowa-dzono w ramach monitoringu operacyjnego, reali-zowany był także program dla obszarów chronio-nych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Zarówno element biologiczny – fito-bentos jak i grupa wskaźników fizykochemicznych kształtowały się na poziomie II klasy, a wymagania dla obszarów chronionych zostały spełnione.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Siennica określono jako DOBRY i POWYŻEJ DOBREGO.

Rejka, ppk. Borowica – w jednolitej części wód o nazwie – Rejka, typ abiotyczny 17 – potok nizinny piaszczysty.

Badania w tym punkcie i tej JCWP prowadzono w zakresie monitoringu operacyjnego oraz realizo-wany był program dla obszarów chronionych wraż-liwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Stwierdzono III klasę dla grupy wskaźników biolo-gicznych, o czym zadecydował fitobentos. W gru-pie elementów fizykochemicznych przekroczenie wartości granicznej dla II klasy odnotowano jedynie dla fosforanów, które określiły stan tej grupy wskaź-ników jako poniżej dobrego. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów wrażliwych na eutrofizację komunalną ze względu na fitobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Rejka okre-ślono jako UMIARKOWANY (zarówno ze wzglę-du na element biologiczny jak i fizykochemicz-ny), natomiast stan wód jako ZŁY.

45

WODY

Zlewnia III rzędu - Wieprz od Giełczewki do By-strzycy

Wieprz, ppk. Kijany – w jednolitej części wód o na-zwie - Wieprz od Stoków do Bystrzycy, typ abiotycz-ny 19 – rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta. W tym ppk. zlokalizowanym w naturalnej JCWP realizo-wane były następujące programy: diagnostyczny, operacyjny, dla obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Obydwa przebadane wskaźniki biologiczne – fitobentos i makrofity wyka-zały wartości na poziomie dobrej II klasy. Wskaźni-ki fizykochemiczne również ukształtowały się na tym poziomie (wskaźnik decydujący to OWO). Stan chemiczny określono jako dobry. Potwierdzeniem dobrej jakości wody w tej JCWP jest spełnienie wy-magań dla wszystkich obszarów chronionych.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wieprz od Stoków do Bystrzycy określono jako DOBRY.

Zlewnia III rzędu - Wieprz od Bystrzycy do Ty-śmienicy

Wieprz, ppk. Wola Skromowska – w jednolitej części wód o nazwie - Wieprz od Bystrzycy do Ty-śmienicy, typ abiotyczny 19 – rzeka nizinna piasz-czysto-gliniasta.

W tym ppk. w naturalnej JCWP realizowano pro-gram monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodze-nia komunalnego. Przebadane makrofity i fitoplank-ton wskazały na III klasę elementów biologicznych, natomiast w grupie elementów fizykochemicznych – OWO, azot Kjeldahla i fosforany zdeterminowały dobrą, II klasę tych wskaźników. Woda nie spełnia-ła wymagań dla obszarów wrażliwych na eutrofiza-cję komunalną ze względu na fitoplankton.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Wieprz od Bystrzycy do Tyśmienicy określono jako UMIAR-KOWANY (ze względu na elementy biologicz-ne), natomiast stan wód jako ZŁY.

Zlewnia III rzędu - Wieprz od Tyśmienicydo ujścia

Wieprz, ppk. Dęblin – w jednolitej części wód o na-zwie - Wieprz od Tyśmienicy do ujścia, typ abiotycz-ny 19 – rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta.

W tym ppk. zlokalizowanym w naturalnej JCWP re-alizowane były następujące programy: diagnostyczny, operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania

ryb w warunkach naturalnych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Na podsta-wie badań makrofitów i fitoplanktonu określono III kla-sę elementów biologicznych. Stan elementów fizyko-chemicznych określono jako dobry. Klasę II wykazały również wartości specyficznych zanieczysz-czeń syntetycznych i niesyntetycznych, a stan che-miczny określono jako dobry. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb, dla obszarów NA-TURA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia komunalnego nie zostały dotrzymane.

Stan wód JCWP o nazwie – Wieprz od Tyśmieni-cy do ujscia określono jako UMIARKOWANY (ze względu na elementy biologiczne), natomiast stan wód jako ZŁY.

Irenka, ppk. Dęblin – w jednolitej części wód o na-zwie – Irenka, typ abiotyczny 17 – potok nizinny piaszczysty.

W tym ppk. usytuowanym w naturalnej JCWP re-alizowano program monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofiza-cję pochodzenia komunalnego. Stan elementów biologicznych oceniono na poziomie III klasy, nato-miast stan elementów fizykochemicznych na poni-żej stanu dobrego. Zadecydowały o tym wskaźniki warunków tlenowych oraz substancji biogennych. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów chro-nionych ze względu na eutrofizację ze źródeł ko-munalnych dla większości badanych wskaźników.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Irenka okre-ślono jako UMIARKOWANY (zarówno ze względu na elementy biologiczne jak i fizykochemiczne), na-tomiast stan wód jako ZŁY.

Minina, ppk. Drewnik – w jednolitej części wód o nazwie - Minina od Ciemięgi do ujścia, typ abio-tyczny 19 – rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta.

Badania tej silnie zmienionej JCWP prowadzono w ramach monitoringu operacyjnego oraz dla ob-szarów chronionych wrażliwych na eutrofizację po-chodzenia komunalnego. Badania fitobentosu wska-zały na dobry potencjał biologiczny, a wartości wskaźników fizykochemicznych zdeterminowały dobry potencjał w tej grupie. Wartość graniczną dla I klasy przekroczył tylko OWO. Woda odpowiadała wyma-ganiom obszarów chronionych wrażliwych na eutro-fizację ze źródeł komunalnych.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Minina od Ciemięgi do ujścia określono jako DOBRY i POWY-ŻEJ DOBREGO.


46

Zlewnia III rzędu - Tyśmienica

Tyśmienica, ppk. Buradów – w jednolitej części wód o nazwie - Tyśmienica od Brzostówki do Piwo-nii, typ abiotyczny 24 – mała i średnia rzeka na ob-szarze będącym pod wpływem procesów torfotwór-czych.

Badania tej silnie zmienionej części wód prowa-dzono w ramach monitoringu operacyjnego, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warun-kach naturalnych, obszarów NATURA 2000, jak również realizowany był program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodze-nia komunalnego. Wśród elementów biologicznych przebadano fitoplankton oraz makrofity. Klasę ele-mentów biologicznych określono jako III ze względu na wartość makrofitowego indeksu rzecznego (MIR). Klasę II wyznaczono dla elementów fizyko-chemicznych, a przekroczenie wartości granicz-nych dla I klasy zanotowano jedynie dla azotu Kjel-dahla i fosforanów. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb oraz obszarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia komunalne-go zostały spełnione, natomiast dla obszarów NA-TURA 2000 wody nie spełniały wymagań.Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Tyśmieni-ca od Brzostówki do Piwonii określono jako UMIARKOWANY (ze względu na element biologicz-ny), a stan wód jako ZŁY.

Tyśmienica, ppk. Niewęgłosz – w jednolitej części wód o nazwie - Tyśmienica od Piwonii do Bystrzycy, typ abiotyczny 24 – mała i średnia rzeka na obszarze będącym pod wpływem procesów torfotwórczych.

W tym ppk. zlokalizowanym w silnie zmienionej JCWP prowadzono monitoring operacyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, obszarów NATURA 2000, jak również realizowany był program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunal-nego. Potencjał biologiczny określono jako umiar-kowany, o czym zadecydowały obydwa przebada-ne elementy – fitoplankton oraz makrofity. Klasę elementów fizykochemicznych określono jako II ze względu na wskaźniki: BZT5, odczyn pH, azot Kjel-dahla oraz fosforany. Wymagania dla wód przezna-czonych do bytowania ryb zostały spełnione, nato-miast dla obszarów NATURA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofizacją pochodzenia komunalne-go wody nie spełniały wymagań, dla eutrofizacji ze względu na fitoplankton.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Tyśmieni-ca od Piwonii do Bystrzycy określono jako UMIAR-KOWANY (ze względu na elementy biologiczne), a stan wód jako ZŁY.

Tyśmienica, ppk. Kock – w jednolitej części wód o nazwie - Tyśmienica od Bystrzycy do ujścia, typ abiotyczny 24 – mała i średnia rzeka na obszarze bę-dącym pod wpływem procesów torfotwórczych.

Dla tego ppk. w silnie zmienionej JCWP realizowa-ne były następujące programy: diagnostyczny, ope-racyjny, dla wód przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutro-fizację pochodzenia komunalnego. Na podstawie badań fitoplanktonu oraz makrofitów określono do-bry potencjał biologiczny (fitoplankton – I klasa, ma-krofity – II klasa). Potencjał fizykochemiczny okre-ślono również jako dobry, a wartości specyficznych zanieczyszczeń syntetycznych i niesyntetycznych uplasowały się na poziomie dobrej, II klasy, podobnie stan chemiczny. Na podstawie zrealizowanych pro-gramów dla obszarów chronionych stwierdzono, że w każdym przypadku woda spełniała założone wy-magania jakości.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Tyśmieni-ca od Bystrzycy do ujścia określono jako DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO, a stan wód jako DOBRY.

Bobrówka, ppk. Rudka – w jednolitej części wód o nazwie – Bobrówka, typ abiotyczny 17 - potok ni-zinny piaszczysty.

Badania tej silnie zmienionej części wód prowa-dzono w ramach monitoringu operacyjnego, ob-szarów NATURA 2000, jak również realizowany był program dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Wynik badania fitobentosu wskazał na umiarkowany po-tencjał elementów biologicznych. Elementom fizy-kochemicznym przypisano dobrą, II klasę, a zade-cydowały o tym tlen rozpuszczony, BZT5, azot Kjeldahla oraz fosforany. Wymagania dla wód na obszarach chronionych nie zostały spełnione.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Bo-brówka określono jako UMIARKOWANY (ze względu na element biologiczny), a stan wód jako ZŁY.

Piwonia, ppk. Koczergi – w jednolitej części wód o nazwie - Piwonia od dopływu ze Stawu Hetman do ujścia, typ abiotyczny 19 – rzeka nizinna piasz-czysto-gliniasta.

W tej silnie zmienionej JCWP realizowany był pro-gram monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodze-nia komunalnego. Przebadany wskaźnik biologicz-ny – makrofity, wskazał na dobry potencjał tej grupy elementów. Wskaźniki fizykochemiczne zakwalifi-kowano do II klasy, chociaż przekroczenie wartości

47

wody

granicznych odnotowano jedynie dla dwóch wskaź-ników: azotu Kjeldahla oraz fosforanów. Wymaga-nia dla wód zlokalizowanych na obszarach zagro-żonych eutrofizacją pochodzenia komunalnego nie zostały spełnione.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Piwonia od dopływu ze Stawu Hetman do ujścia określono jako DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO.

Piwonia, ppk. Zienki – w jednolitej części wód o nazwie - Piwonia od źródeł do dopł. ze stawu Hetman bez dopł. ze stawu Hetman z jez. Uści-wierz, Bikcze, Łukie, typ abiotyczny 23 – potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem pro-cesów torfotwórczych.

W tej silnie zmienionej JCWP realizowany był program monitoringu operacyjnego oraz dla obsza-rów chronionych wrażliwych na eutrofizację pocho-dzenia komunalnego. Wynik MIR zdeterminował II klasę elementów biologicznych, natomiast przekro-czenie wartości granicznej dla II klasy przez azot Kjeldahla zdecydowało o potencjale poniżej dobre-go dla grupy wskaźników fizykochemicznych. Oce-na wód wrażliwych na zanieczyszczenia komunal-ne nie została dokonana ze względu na brak badań odpowiedniego wskaźnika biologicznego.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Piwonia od źródeł do dopł. ze stawu Hetman bez dopł. ze stawu Hetman z jez. Uściwierz, Bikcze, Łukie okre-ślono jako UMIARKOWANY ze względu na azot Kjeldahla, a stan wód jako ZŁY.

Konotopa, ppk. Parczew – w jednolitej części wód o nazwie – Konotopa, typ abiotyczny 17 - po-tok nizinny piaszczysty.

Dla tej silnie zmienionej JCWP realizowany był program monitoringu operacyjnego oraz - podob-nie jak dla wszystkich ppk. operacyjnych - dla ob-szarów chronionych wrażliwych na eutrofizację po-chodzenia komunalnego. Przebadane makrofity zdecydowały o dobrej, II klasie wskaźników biolo-gicznych. Elementy fizykochemiczne również upla-sowały się na poziomie dobrej, II klasy, a przekro-czenie wartości granicznych dla I klasy zanotowano jedynie dla azotu Kjeldahla. Woda spełniała wyma-gania dla obszaru chronionego.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Kono-topa określono jako DOBRY I POWYŻEJ DO-BREGO.

Stara Piwonia, ppk. Branica – w jednolitej części wód o nazwie – Stara Piwonia, typ 17 – potok nizin-ny piaszczysty.

W tej silnie zmienionej JCWP realizowany był

program monitoringu operacyjnego oraz dla obsza-rów chronionych wrażliwych na eutrofizację pocho-dzenia komunalnego. Przebadany wskaźnik biolo-giczny – fitobentos zadecydował o dobrej, II klasie tych elementów, natomiast potencjał elementów fi-zykochemicznych określono na poziomie poniżej dobrego ze względu na większość badanych wskaźników. Wymagania dla wód zlokalizowanych na obszarach zagrożonych eutrofizacją pochodze-nia komunalnego nie zostały spełnione.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Stara Piwonia określono jako UMIARKOWANY ze względu na elementy biologiczne, a stan wód jako ZŁY.

Białka, ppk. Ostrówki – w jednolitej części wód o nazwie – Białka od źródeł do dopływu spod Ni-wek Turów, typ abiotyczny 23 - potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów tor-fotwórczych.

Dla ppk. w tej silnie zmienionej JCWP prowadzo-no następujące programy: operacyjny, dla obsza-rów chronionych wrażliwych na eutrofizację pocho-dzenia komunalnego oraz narażonego na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolni-czych. Przebadane makrofity zdeterminowały do-bry potencjał elementów biologicznych, natomiast azot Kjeldahla - dobry potencjał elementów fizyko-chemicznych. W odniesieniu do obszaru chronio-nego zagrożonego azotanami pochodzenia rolni-czego i eutrofizacji komunalną, woda spełniała założone wymagania.

Białka, ppk. Ustrzesz – w jednolitej części wód o nazwie – Białka od źródeł do dopływu spod Turo-wa Niwek, typ abiotyczny 23 - potok lub strumień na obszarze będącym pod wpływem procesów tor-fotwórczych.

W tym ppk. założonym na powyżej wskazanej JCWP prowadzono programy: operacyjny, dla ob-szarów chronionych wrażliwych na eutrofizację po-chodzenia komunalnego oraz narażonego na za-nieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. Przebadane makrofity i w tym ppk. zde-terminowały dobry potencjał elementów biologicz-nych, natomiast azot Kjeldahla i twardość ogólna zdeterminował dobry potencjał elementów fizyko-chemicznych. Woda spełniała wymagania zarów-no dla obszaru chronionego zagrożonego azota-nami pochodzenia rolniczego, jak i eutrofizację ze źródeł komunalnych.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Białka od źródeł do dopływu spod Turowa Niwek okre-ślono jako DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO.


48

Białka, ppk. Paszki – w jednolitej części wód o nazwie – Białka od dopływu spod Turowa Niwek do ujścia, typ abiotyczny 19 – rzeka nizinna piaszczy-sto-gliniasta.

W tym ppk. założonym w silnie zmienionej JCWP, realizowano następujące programy: operacyjny, dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację po-chodzenia komunalnego oraz narażonego na zanie-czyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych.

Wyznaczono dobry potencjał biologiczny na pod-stawie wyniku fitobentosu, natomiast potencjał fizy-kochemiczny określono jako poniżej dobrego ze względu na azot Kjeldahla.

Woda nie spełniała wymagania dla obszarów chro-nionych ze względu na eutrofizację ze źródeł komu-nalnych z powodu przekroczenia wartości dopusz-czalnej dla azotu Kjeldahla, natomiast w odniesieniu do obszaru chronionego zagrożonego azotanami pochodzenia rolniczego woda spełniała wymagania.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Białka od dopływu spod Turowa Niwek do ujścia okre-ślono jako UMIARKOWANY ze względu na ele-ment fizykochemiczny, a stan wód jako ZŁY.

Bystrzyca, ppk. Świderki – w jednolitej części wód o nazwie – Bystrzyca do Samicy, typ abiotycz-ny 17 – potok nizinny piaszczysty.

Dla tej silnie zmienionej JCWP realizowano pro-gramy: operacyjny oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunal-nego. Na podstawie badań fitobentosu określono III klasę elementów biologicznych, natomiast za-wartość fosforanów przesądziła o dobrym poten-cjale fizykochemicznym. Woda nie spełniała wyma-gań dla obszarów wrażliwych na zanieczyszczenia ze źródeł komunalnych ze względu na fitobentos.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Bystrzy-ca do Samicy określono jako UMIARKOWANY ze względu na fitobentos, a stan wód jako ZŁY.

Bystrzyca, ppk. Borki – w jednolitej części wód o nazwie – Bystrzyca od Samicy do ujścia, typ abio-tyczny 24 – mała i średnia rzeka na obszarze będą-cym pod wpływem procesów torfotwórczych.

W tym ppk. zlokalizowanym w silnie zmienionej JCWP realizowano program operacyjny oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia komunalnego. Badania fitoplanktonu i makrofitów określiły dobry potencjał elementów biologicznych. Potencjał fizykochemiczny również określono jako dobry. Woda spełniała również wy-magania dla obszarów wrażliwych na eutrofizację ze źródeł komunalnych.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Bystrzy-ca od Samicy do ujścia, określono jako DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO.

Mała Bystrzyca, ppk. Wola Osowińska – w jed-nolitej części wód o nazwie – Mała Bystrzyca, typ abiotyczny 17 – potok nizinny piaszczysty.

Badania tej silnie zmienionej JCWP prowadzono w ramach monitoringu diagnostycznego, operacyj-nego oraz realizowano program dla obszarów chro-nionych wrażliwych na eutrofizację pochodzenia ko-munalnego.

Przebadane wskaźniki biologiczne – fitobentos i makrofity określiły III klasę dla tej grupy elemen-tów. Wskaźniki fizykochemiczne sklasyfikowano na poziomie dobrej, II klasy, podobnie jak specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne. Stan chemiczny tej JCWP określono jako dobry. Woda nie spełniała wymagań dla wód wrażliwych na zanie-czyszczenia komunalne ze względu na fitobentos.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Mała Bystrzyca określono jako UMIARKOWANY ze względu na elementy biologiczne, a stan wód jako ZŁY.

Czarna, ppk. Kock – w jednolitej części wód o na-zwie – Czarna, typ abiotyczny 17 – potok nizinny piaszczysty.

W tej silnie zmienionej JCWP realizowano pro-gram monitoringu operacyjnego oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację pochodze-nia komunalnego. Badania makrofitów określiły III klasę elementów biologicznych, natomiast stężenia BZT5 i azotu Kjeldahla powyżej wartości granicz-nych dla I klasy wyznaczyły II klasę dla grupy wskaźników fizykochemicznych. Oceny obszaru chronionego nie dokonano ze względu na brak ba-dań odpowiedniego wskaźnika biologicznego.

Potencjał ekologiczny JCWP o nazwie – Czarna określono jako UMIARKOWANY ze względu na element biologiczny, a stan wód jako ZŁY.

Zlewnia III rzędu - Bystrzyca

Bystrzyca, ppk. Osmolice – w jednolitej części wód o nazwie – Bystrzyca do Kosarzewki, typ abio-tyczny 6 – potok wyżynny węglanowy z substratem drobnoziarnistym na lessach i lessopodobnych.

W tym ppk. założonym w naturalnej JCWP reali-zowany był program diagnostyczny, operacyjny, oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eu-trofizację pochodzenia komunalnego. Wyznaczo-no II, dobrą klasę elementów biologicznych na podstawie badań fitobentosu i makrofitów. Ele-menty fizykochemiczne również ukształtowały się

49

WODY

na poziomie II klasy o czym zadecydowały takie wskaźniki jak: zasadowość ogólna, azot Kjeldahla oraz fosforany. Specyfi czne zanieczyszczenia syn-tetyczne i niesyntetyczne osiągnęły II klasę ze względu na przekroczenie wartości granicznej dla I klasy przez węglowodory ropopochodne. Stwier-dzono dobry stan chemiczny. Woda spełniała wy-magania dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację ze źródeł komunalnych.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Bystrzyca do Kosarzewki oraz stan wód określono jako DOBRY.

Bystrzyca, ppk. Lublin-Wrotków – w jednolitej części wód o nazwie – Bystrzyca od zbiornika Ze-mborzyckiego do ujścia, typ abiotyczny 15 - śred-nia rzeka wyżynna.

Badania w tym ppk. w tej naturalnej JCWP pro-wadzono w ramach monitoringu operacyjnego oraz obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pochodzenia komunalnego. Prowadzone badania wskaźnika biologicznego – fi tobentosu, wskazały na stan umiarkowany (III klasa) tej grupy elemen-tów. Stan fi zykochemiczny określono jako dobry ze względu na BZT5, odczyn pH oraz azot Kjeldahla. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów wrażli-wych na eutrofi zację komunalną, ze względu na przekroczenie wartości dopuszczalnej przez fi to-bentos. Dla tego ppk. określono umiarkowany stan ekologiczny.

Bystrzyca, ppk. Spiczyn – w jednolitej części wód o nazwie – Bystrzyca od zbiornika Zemborzyckiego do ujścia, typ abiotyczny 15 - średnia rzeka wyżynna.

Badania tego ppk. zlokalizowanego w powyżej wymienionej, naturalnej JCWP prowadzono w ra-mach następujących programów monitoringowych: diagnostycznego, operacyjnego, dla wód przezna-czonych do bytowania ryb w warunkach natural-nych, obszarów NATURA 2000 oraz dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację pochodze-nia komunalnego. Na podstawie przebadanych wskaźników biologicznych – fi tobentosu i makrofi -tów, stwierdzono III klasę tej grupy wskaźników. Stan wskaźników fi zykochemicznych wykazał do-brą, II klasę, podobnie jak stan zanieczyszczeń syn-tetycznych i niesyntetycznych oraz substancji che-micznych. Wymagania dla wód przeznaczonych do bytowania ryb, dla obszarów NATURA 2000 oraz obszarów zagrożonych eutrofi zacją pochodzenia komunalnego, nie zostały dotrzymane. Stan ekolo-giczny został określony jako umiarkowany.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Bystrzyca od zbiornika Zemborzyckiego do ujścia określono jako UMIARKOWANY ze względu na elementy biologiczne, natomiast stan wód jako ZŁY.

Zlewnia III rzędu - Łabuńka

Łabuńka, ppk. Krzak – w jednolitej części wód o nazwie – Łabuńka od Czarnego Potoku do ujścia, typ abiotyczny 9 – mała rzeka wyżynna węglano-wa.

Dla tego ppk. w naturalnej JCWP realizowany był program diagnostyczny, operacyjny, oraz dla ob-szarów chronionych wrażliwych na eutrofi zację po-chodzenia komunalnego. Badania elementów biologicznych – fi tobentosu i makrofi tów, wykaza-ły III klasę w tej grupie wskaźników. Wskaźniki fi zy-kochemiczne uplasowały się na poziomie II klasy, determinując dobry stan tej grupy elementów. Kla-sę II osiągnęły również specyfi czne zanieczyszcze-nia syntetyczne i niesyntetyczne, a stan chemiczny określono jako dobry. Woda nie spełniała wymagań dla obszarów chronionych wrażliwych na zanie-czyszczenia ze źródeł komunalnych ze względu na fi tobentos.

Stan ekologiczny JCWP o nazwie – Łabuńka od Czarnego Potoku do ujścia określono jako UMIARKOWANY ze względu na fi tobentos, nato-miast stan wód jako ZŁY.

W zlewni Wieprza stwierdzono: • 67% JCWP o UMIARKOWANYM stanie/poten-

cjale ekologicznym• 33% JCWP osiągnęło DOBRY/DOBRY I POWY-

ŻEJ DOBREGO stan/potencjał ekologiczny.


Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stan fizyczny

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

69,3

100

87,7

85,7

27,2

0,0

10,5

14,3

4,4

0,0

1,8

0,0

Wykres 13. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlewni Wieprza w 2010 r.


Substancje biogenne

Zasolenie

Warunki tlenowe

Stan fizyczny

0% 20% 40% 60% 80% 100%

76,3

100,0

77,5

91,3

19,2

0,0

21,3

8,7

4,5

0,0

1,1

0,0

Wykres 14. Ocena wskaźników fi zykochemicznych rzek w ppk. w zlewni Wieprza w 2011 r.


50

Podsumowanie

Ocena biologicznaSpośród ocenionych 55 ppk. II klasę osiągnęło

27 ppk. (49%), o czym głównie decydował fito-plankton, rzadziej makrofity. Natomiast dla 28 ppk. (51%) określono III klasę, o czym najczęściej decy-dował fitobentos, rzadziej makrofity.

Ocena fizykochemicznaSpośród ocenionych wszystkich 57 ppk. tylko

3 ppk. (5,3%) osiągnęły stan bardzo dobry, w 39 ppk. (68,4%) określono stan/potencjał dobry, natomiast dla w 15 ppk. wyznaczono stan/potencjał poniżej dobrego. O stanie/potencjale poniżej dobrego de-cydowały: wskaźniki warunków tlenowych, najczę-ściej ogólny węgiel organiczny oraz substancje biogenne, wśród których przekroczenia wartości granicznych dla II klasy odnotowano głównie dla azotu Kjeldahla oraz fosforanów.

Ocena chemicznaWe wszystkich 12 ppk. monitoringu diagnostycz-

nego w których badano zawartość substancji che-micznych, a więc substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających, stan chemiczny oceniono jako dobry. Nie odnotowano żadnych przekroczeń dla tych substancji, a ich zawartość w wodach kształtowała się na poziomie poniżej granicy oznaczalności.

Ocenę stanu JCWP dla wszystkich badanych JCWP w 2011 r. przedstawiono w tabeli 3.

Szczegółowe tabele zwierające całkowitą ocenę poszczególnych rodzajów monitoringu dostępne są na stronie internetowej WIOŚ w zakładce - Ocena jakości wód rzek.

Lp.

Naz

wa

JCW

P

Kod

JCW

P

Naz

wa

punk

tu p

omia

row

o-ko

ntro

lneg

o

Typ

abio

tycz

ny

Siln

ie z

mie

nion

a lu

b sz

tucz

-na

JC

WP

(T/N

)

Kla

sa e

lem

entó

w

biol

ogic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w

hydr

omor

folo

gicz

nych

Kla

sa e

lem

entó

w

fizyk

oche

mic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w fi

zyko

che-

mic

znyc

h - s

pecy

ficzn

e za

-ni

eczy

szcz

enia

syn

tety

czne

i ni

esyn

tety

czne

STA

N /

POTE

NC

JAŁ

EKO

LO-

GIC

ZNY

(wg

MD

, MO

lub

MB

)

Oce

na s

pełn

ieni

a w

ymag

ań

dla

obsz

arów

chr

onio

nych

STA

N C

HEM

ICZN

Y (w

g M

D)

STA

N J

CW

P

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

1. Wyżnica od źródeł do Urzędówki bez Urzędówki PLRW2000623363 Wyżnica - Dzierz-

kowice 6 N III I II UMIARKO-WANY N ZŁY

2. Urzędówka PLRW20006233649 Urzędówka - Bęczyn 6 N III I II UMIARKO-

WANY N ZŁY

3. Wrzelowianka PLRW200062338 Wrzelowianka - Kolczyn 6 N II I II DOBRY T

4. Chodelka do dopł. spod Wronowa PLRW20006237436 Chodelka - Ruda Maciejowska 6 N II I II DOBRY

5. Chodelka od dopł. spod Wronowa do ujścia PLRW2000923749 Chodelka - Podgórz 9 N III I II II UMIARKO-

WANY N DOBRY ZŁY

Tabela 3. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych płynących w województwie lubelskim w roku 2011 (źródło: WIOŚ)

Mapa 7. Prezentacja oceny stanu ekologicznego w ppk. rzek w zlew-ni Wieprza w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

51

WODY

Lp.

Naz

wa

JCW

P

Kod

JCW

P

Naz

wa

punk

tu p

omia

row

o-ko

ntro

lneg

o

Typ

abio

tycz

ny

Siln

ie z

mie

nion

a lu

b sz

tucz

na

JCW

P (T

/N)

Kla

sa e

lem

entó

w

biol

ogic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w

hydr

omor

folo

gicz

nych

Kla

sa e

lem

entó

w

fi zyk

oche

mic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w fi

zyko

che-

mic

znyc

h - s

pecy

fi czn

e za

-ni

eczy

szcz

enia

syn

tety

czne

i ni

esyn

tety

czne

STA

N /

POTE

NC

JAŁ

EKO

LO-

GIC

ZNY

(wg

MD

, MO

lub

MB

)

Oce

na s

pełn

ieni

a w

ymag

ań

dla

obsz

arów

chr

onio

nych

STA

N C

HEM

ICZN

Y (w

g M

D)

STA

N J

CW

P

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

6. Wrzelowianka PLRW20006237489 Wrzelówka - Szcze-karków 6 N II I PSD UMIARKO-

WANY ZŁY

7. Wieprz do Jacynki PLRW20002324136 Wieprz - Namule 23 N II I II II DOBRY T DOBRY

8. Wieprz od Jacynki do Zbiornika Nielisz PLRW2000924159 Wieprz -

Michalów 9 N III I PSD UMIARKO-WANY N ZŁY

9. Wieprz od Zbiornika Nielisz do Żółkiewki PLRW2000152435 Wieprz - Staw

Noakowski 15 N III I II UMIARKO-WANY N ZŁY

10. Wieprz od Żółkiewki do oddz. się Kanału Wieprz-Krzna PLRW200019243931 Wieprz -

Borowica 19 N III I II II UMIARKO-WANY N DOBRY ZŁY

11. Wieprz od Stoków do Bystrzycy PLRW2000192459 Wieprz - Kijany 19 N II I II II DOBRY T DOBRY DOBRY

12. Wieprz od Bystrzycy do Tyśmienicy PLRW2000192479 Wieprz - Wola

Skromowska 19 N III I II UMIARKO-WANY N ZŁY

13. Wieprz od Tyśmienicy do ujścia PLRW20001924999 Wieprz - Dęblin 19 N III I II II UMIARKO-WANY N DOBRY ZŁY

14. Pór od Wierzbówki do ujścia PLRW200092417499 Por - Nawóz 9 N III I I UMIARKO-WANY N ZŁY

15. Łabuńka od Czarnego Potoku do ujścia PLRW200092429 Łabuńka - Krzak 9 N III I II II UMIARKO-

WANY N DOBRY ZŁY

16. Wolica od dopł. spod Huszczki Dużej do ujścia PLRW20006243294 Wolica - Skierbie-

szów 6 N III I II UMIARKO-WANY N ZŁY

17. Wojsławka PLRW2000624349 Wojsławka-Kra-snystaw 6 N III I II II UMIARKO-

WANY N DOBRY ZŁY

18. Siennica PLRW2000624374 Siennica-Kasjan 6 T II II IIDOBRY I

POWYŻEJ DOBREGO

T

19. Rejka PLRW20001724389 Rejka-Borowica 17 N III I PSD UMIARKO-WANY N ZŁY

20. Bystrzyca do Kosarzewki PLRW2000624629 Bystrzyca - Osmolice 6 N II I II II DOBRY T DOBRY DOBRY

21. Bystrzyca od Zbiornika Zembo-rzyckiego do ujścia PLRW20001524699

Bystrzyca - Lublin (Wrotków) 15 N

III I II II UMIARKO-WANY N DOBRY ZŁY

Bystrzyca - Spiczyn 15 N

22. Minina od Ciemięgi do ujścia PLRW200019249299 Minina - Drewnik 19 T II II IIDOBRY I

POWYŻEJ DOBREGO

T

23. Tyśmienica od Brzostówki do Piwonii PLRW20002424819 Tyśmienica -

Buradów 24 T III II II UMIARKO-WANY N ZŁY

24. Tyśmienica od Piwonii do Bystrzycy PLRW20002424859 Tyśmienica - Nie-

węgłosz 24 T III II II UMIARKO-WANY N ZŁY

25. Tyśmienica od Bystrzycy do ujścia PLRW2000242489 Tyśmienica - Kock 24 T II II II II

DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO

T DOBRY DOBRY

26.Piwonia od źródeł do dopł. ze

stawu Hetman bez dopł. ze stawu Hetman z jez. Uściwierz, Bikcze,

ŁukiePLRW200023248235 Piwonia - Zienki 23 T II II PPD UMIARKO-

WANY ZŁY

27. Piwonia od dopł. ze Stawu Hetman do ujścia PLRW200019248299 Piwonia - Koczergi 19 T II II II


N ZŁY

28. Stara Piwonia PLRW20001724849 Stara Piwonia - Branica 17 T II II PPD UMIARKO-

WANY N ZŁY

29. Bobrówka PLRW200017248149 Bobrówka - Rudka 17 T III II II UMIARKO-WANY N ZŁY

30. Konotopa PLRW200017248289 Konotopa - Par-czew 17 T II II II


T

31. Białka od źródeł do dopł. spod Turowa Niwek PLRW20002324852569

Białka - Ostrówki23 T II II II


TBiałka - Ustrzesz

32. Białka od dopł. spod Turowa Niwek do ujścia PLRW200019248529 Białka - Paszki 19 T II II PPD UMIARKO-

WANY N ZŁY

Tabela 3 c.d. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych płynących w województwie lubelskim w roku 2011 (źródło: WIOŚ)

IIII II II

IIII II

IIIIII II II

IIIIII II II

IIII II II

II II II

II II PPDPPDPPD

IIIIII II II

II II II

IIII PPDPPDPPD

II II II

DOBRY I DOBRY I DOBRY I DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO


DOBRY I POWYŻEJ DOBRY I

POWYŻEJ POWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGODOBREGOPOWYŻEJ DOBREGO

DOBRY I DOBRY I DOBRY I DOBRY I




DOBRY I POWYŻEJ POWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGODOBREGOPOWYŻEJ DOBREGO


UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY

UMIARKO-UMIARKO-UMIARKO-WANYWANY

UMIARKO-

UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY


UMIARKO-




POWYŻEJ POWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGODOBREGOPOWYŻEJ DOBREGO







UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY

UMIARKO-UMIARKO-UMIARKO-WANY

UMIARKO-

UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY


UMIARKO-






UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY


UMIARKO-UMIARKO-

PPDIIIIII PPDPPD WANYWANYWANYWANYUMIARKO-

WANYUMIARKO-UMIARKO-UMIARKO-

WANYUMIARKO-

WANY

POWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGODOBREGO


POWYŻEJ DOBRY I DOBRY I

POWYŻEJ DOBRY I

POWYŻEJ POWYŻEJ POWYŻEJ

IIII


52

Lp

Naz

wa

JCW

P

Kod

JCW

P

Naz

wa

punk

tu p

omia

row

o-ko

ntro

lneg

o

Typ

abio

tycz

ny

Siln

ie z

mie

nion

a lu

b sz

tucz

na

JCW

P (T

/N)

Kla

sa e

lem

entó

w

biol

ogic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w

hydr

omor

folo

gicz

nych

Kla

sa e

lem

entó

w

fi zyk

oche

mic

znyc

h

Kla

sa e

lem

entó

w fi

zyko

che-

mic

znyc

h - s

pecy

fi czn

e za

-ni

eczy

szcz

enia

syn

tety

czne

i ni

esyn

tety

czne

STA

N /

POTE

NC

JAŁ

EKO

LO-

GIC

ZNY

(wg

MD

, MO

lub

MB

)

Oce

na s

pełn

ieni

a w

ymag

ań

dla

obsz

arów

chr

onio

nych

STA

N C

HEM

ICZN

Y (w

g M

D)

STA

N J

CW

P

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

33. Bystrzyca do Samicy PLRW200017248649 Bystrzyca - Świderki 17 T III II II UMIARKO-

WANY N ZŁY

34. Bystrzyca od Samicy do ujścia PLRW200024248699 Bystrzyca - Borki 24 T II II IIDOBRY I

POWYŻEJ DOBREGO

T

35. Mała Bystrzyca PLRW200017248689 Mała Bystrzyca - Wola Osowińska 17 T III II II II UMIARKO-

WANY N DOBRY ZŁY

36. Czarna PLRW20001724889 Czarna - Kock 17 T III II II UMIARKO-WANY ZŁY

37. Irenka PLRW200017249929 Irenka - Dęblin 17 N III I PSD UMIARKO-WANY N ZŁY

38.Kanał Wieprz-Krzna od dopł. z lasu przy Żulinkach do wypływu

Danówki ze zb. ŻeliznaPLRW2000026642815 Kanał Wieprz-

-Krzna - Żelizna 0 T II II II IIDOBRY I

POWYŻEJ DOBREGO

T DOBRY DOBRY

39. Bug od granicy RP do Huczwy PLRW200021266199 Bug - Kryłów 21 N II I PSD UMIARKO-WANY N ZŁY

40. Lepitucha PLRW2000232663469 Lepietucha - Sawin 23 T III II II UMIARKO-WANY N ZŁY

41. Włodawka od źródeł do Mietułki PLRW20002326636329 Włodawka - Kołacze 24 T III II II UMIARKO-

WANY N ZŁY

42. Tarasienka PLRW20002326636899 Tarasienka - Okuninka 23 N III I II UMIARKO-

WANY N ZŁY

43. Hanna bez Romanówki PLRW200023266389 Hanna -Kuzawka 23 T III II II UMIARKO-

WANY N ZŁY

44. Bug od Huczwy do Studianki PLRW2000212663113 Bug - Zosin 21 N II I PSD I UMIARKO-WANY ZŁY

45. Bug od Studianki do Zołotuchy PLRW2000212663133 Bug - Horodło 21 N II I PSD I UMIARKO-WANY ZŁY

46. Bug od Uherki do Włodawki PLRW200021266359 Bug - Włodawa 21 N II I II I DOBRY

47. Bug od Włodawki do Grabara PLRW2000212663939 Bug - Sławatycze 21 N II I II I DOBRY

48. Bug od Grabara do Krzny PLRW2000212663999

Bug - Terespol - tama

21 N II I PSD I UMIARKO-WANY ZŁY

Bug - Krzyczew

49. Bug od Krzny do Niemirowa PLRW2000212665533 Bug - Gnojno 21 N III I PSD I UMIARKO-WANY ZŁY

50. Czapelka PLRW2000232664989 Czapelka - Sta-rzynka 23 N III I PSD I UMIARKO-

WANY ZŁY

51. Krzna od Krzymoszy do ujścia PLRW200024266499 Krzna - Neple 24 N II I PSD I UMIARKO-WANY ZŁY

52. Czyżówka z dopływami PLRW2000232665529 Czyżówka - Janów Podlaski 23 N II I II I DOBRY

53. Świerszcz PLRW200062414

Świerszcz - Malowany Most

6 N IŚwierszcz - Żwie-

rzyniec

ocena spełnienia wymagań dla obszaru chronionego

T spełnione wymogi

N niespełnione wymogi

Legenda

MD monitoring diagnostyczny MO monitoring operacyjny MB monitoring badawczy

Tabela 3 c.d. Ocena stanu jednolitych części wód powierzchniowych płynących w województwie lubelskim w roku 2011 (źródło: WIOŚ)

IIIIII II II UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY

UMIARKO-UMIARKO-UMIARKO-WANY

UMIARKO-

IIII II IIIIDOBRY I DOBRY I DOBRY I DOBRY I DOBRY I

POWYŻEJ DOBREGO



POWYŻEJ DOBRY I

POWYŻEJ DOBREGOPOWYŻEJ DOBREGODOBREGO




UMIARKO-WANY


UMIARKO-UMIARKO-

IIIIII II IIII UMIARKO-WANY

UMIARKO-WANY


UMIARKO-UMIARKO-

II


UMIARKO-WANY


UMIARKO-


UMIARKO-WANY


UMIARKO-UMIARKO-


UMIARKO-WANY


UMIARKO-UMIARKO-

II II IIDOBREGO

DOBRY I POWYŻEJ II

I

II

III

PSD

klasa elementówJCWP naturalnych

stan bardzo dobry

stan dobry

stanumiarkowany

poniżejstanu dobrego

II

III

PSD

IIII

IIIIII

PSDPSDPSDPSD

potencjałdobrypotencjałumiarkowany

poniżejpotencjału dobrego

klasa elementów JCWP silnie zmienionych

IIII

klasa elementów JCWP sztucznych

potencjałdobry

53

WODY

Wody powierzchniowe stojące

W 2011 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Śro-dowiska w Lublinie realizując zadania ujęte w „Pro-gramie Państwowego Monitoringu Środowiska wo-jewództwa lubelskiego na lata 2010-2012” przeprowadził badania siedmiu jezior. Wszystkie badane jeziora objęto monitoringiem operacyjnym, 4 z nich badano również w ramach monitoringu diagnostycznego oraz 1 jezioro – Białe Włodaw-skie w ramach monitoringu reperowego.

Badania prowadzono zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 13 maja 2009 r. w spra-wie form i sposobu prowadzenia monitoringu jedno-litych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 81, poz. 685). Monitoring diagnostyczny obejmował: pełny zakres badań elementów biolo-gicznych (fi toplankton, fi tobentos i makrofi ty), pa-rametry fizykochemiczne charakteryzujące: na-tlenienie, przezroczystość, substancje biogenne i zasolenie, a także ocenę stanu chemicznego tj. ze względu na obecność substancji prioryteto-wych i szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego. W jeziorach objętych monitoringiem ope-racyjnym, zgodnie z ww. rozporządzeniem, realizo-wano badania fi toplanktonu i wspierających wskaź-ników fi zykochemicznych.

Ocenę stanu jednolitych części wód jeziornych w dorzeczach, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska, wykonuje Instytut Ochrony Środowiska. Ocena za rok 2011 jest w trakcie we-ryfi kacji, w raporcie przedstawiono wstępną ocenę stanu monitorowanych jezior, określając ich stan ekologiczny oraz w przypadku jezior objętych moni-toringiem diagnostycznym, także ich stan chemicz-ny. Ocenę stanu przeprowadzono zgodnie z:

• rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfi -kacji stanu jednolitych części wód powierzch-niowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz. U. Nr 258, poz. 1545)

• „Procedurą oceny stanu ekologicznego jezior w oparciu o multimetriks fi toplanktonowy – PMPL”.

Zaproponowane w „Procedurze oceny stanu eko-logicznego jezior...” wartości graniczne multimetriksa fi toplanktonowego (PMPL) przedstawiono w tabeli 4, zostaną one wprowadzone do ww. rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie klasyfi kacji stanu jed-nolitych części wód powierzchniowych oraz środowi-skowych norm jakości dla substancji priorytetowych przy jego najbliższej aktualizacji.

Jezioro Piaseczno Fot. Archiwum WIOŚ

Wartość PMPL Stan ekologiczny jeziora0-1,00 bardzo dobry

1,01-2,00 dobry

2,01-3,00 umiarkowany

3,01-4,00 słaby

4,01-5,00 zły

Tabela 4. Zakresy wartości granicznych dla PMPL

Wstępną ocenę stanu wód jeziornych przesta-wiono w tabeli 5. Z siedmiu przebadanych w 2011 r. jezior jedno osiągnęło bardzo dobry stan ekolo-giczny (Piaseczno), pięć charakteryzuje się do-brym stanem ekologicznym (Białe Włodawskie, Łukcze, Rogóźno, Sumin i Zagłębocze), jedno uzyskało umiarkowany stan ekologiczny (Białe So-snowickie).

Jezioro Rogóźno Fot. Archiwum WIOŚ


54

Białe Włodawskie

Białe Sosnowickie Łukcze Zagłębocze Piaseczno Rogóźno Sumin

Nr katalogowy 30728 30710 30690 30718 30692 30689 30718

Typ abiotyczny jeziora 7a 7b 7b 7a 7a 7a 7b

Współczynnik Schindlera <2 >2 <2 <2 <2 <2 >2

Rodzaj monitoringu MD ®, MO MD, MO MD, MO MD, MO MO MO MO

PMPL multimetriks fitoplanktonowy

Elem

enty

bi

olog

iczn

e 0,50 1,9 1,5 0,88 0,82 1,5 1,0

Fitobentos 0,68 0,56 0,76 0,66 0,9 n.b. n.b.

Makrofity 0,54 0,25 0,38 0,40 n.b. n.b. n.b.

Przewodność [µS/cm]

Elem

enty

fizy

koch

emic

zne 195 353 207 196 156 270 374

Nasycenie hypolimnionu O2 [%] 8,25 n.d. n.d. 0 28,8 1,3 n.d.

Tlen nad dnem [mgO2/l] n.d. 10,2 0,6 n.d. n.d. n.d. 6,1

Przezroczystość [m] 3,8 0,63 1,23 2,2 4,4 2,3 1,2

Azot całk. [mg N/l] 0,83 1,22 1,21 1,30 1,00 1,39 1,16

Fosfor całk. [mgP/l] 0,003 0,005 0,006 0,004 0,003 0,011 0,006

Ocena stanu ekologicznego Dobry Umiarko-wany Dobry Dobry Bardzo

dobry Dobry Dobry

Element decydujący o ocenie stanu ekologicznego

fitobentos, makrofity, nie uwzględnio-ne warunki

tlenowe

makrofity, przezroczy-

stość

PMPL, fitobentos, makrofity,

nie uwzględ-nione warunki tlenowe i prze-

zroczystość

fitobentos, makrofity, nie uwzględnio-ne warunki

tlenowe i prze-zroczystość

PMPL, fito-bentos

PMPL, nie uwzględ-nione warunki tlenowe i prze-

zroczystość

PMPL

Ocena stanu chemicznego Dobry Dobry Dobry Dobry n.b. n.b. n.b.

Ocena stanu wód DOBRY ZŁY DOBRY DOBRY

Elementy biologiczne

I stan bardzo dobry

II stan dobry

III stan umiarkowany

Legenda

Elementy fizykochemiczne

I/II stan dobry

PSD poniżej stanu dobrego

n.b. - nie badano; n.d. - nie dotyczy

Tabela 5. Wstępna ocena stanu czystości jezior badanych w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Parametrami decydującymi o stanie ekologicz-nym jezior były badania biologiczne. We wszystkich badanych jeziorach zgodnie z zaleceniami Główne-go Inspektora Ochrony Środowiska wyznaczono multimetriks fitoplanktonowy, dodatkowy nowo wy-pracowany parametr charakteryzujący fitoplankton. Zawartość chlorofilu „a”, a także skład i obfitość glo-nów, są cenną informacją przy ocenie stanu ekolo-gicznego jezior, ponieważ odzwierciedlają ogólne warunki środowiska zachodzące w danym zbiorni-ku. Multimetriks fitoplanktonowy (PMPL), będący uśrednioną wartością trzech wskaźników: biomasy fitoplanktonu, biomasy sinic i chlorofilu „a”, w przy-padku wszystkich badanych w 2011 r. jezior, mieścił się w granicach od 0 do 2, odpowiadając bardzo do-bremu i dobremu stanowi ekologicznemu.

„Procedura oceny stanu ekologicznego jezior

w oparciu o multimetriks fitoplanktonowy” definiuje również wartości graniczne koncentracji: chlorofilu, biomasy ogólnej i biomasy sinic dla poszczegól-nych klas. W analizowanych jeziorach bardzo ko-rzystnie wypada koncentracja biomasy sinic i bio-masy ogólnej nie przekracza wartości granicznej dla klasy I, jedynie w jeziorze Białym Sosnowickim koncentracja biomasy ogólnej spełniła wymagania II klasy. Gorzej wypada metriks - chlorofil „a”, wskaź-nik ten jedynie w 4 jeziorach nie przekracza warto-ści granicznych II klasy (Białe Włodawskie, Piasecz-no, Sumin i Zagłębocze). W przypadku jeziora Łukcze mieści się w granicach III klasy, a w pozostałych jezio-rach: Białym Sosnowickim i Rogóźnie spełnia wyma-gania IV klasy.

Wyniki klasyfikacji multimetriksu fitoplanktonowe-go przedstawiono na wykresie 15.

MD ® monitoring diagnostyczny reperowyMD monitoring diagnostycznyMO monitoring operacyjny

55

WODY

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2µg/l

multimetriks

fitop

lank

tono

wy

granica klasy stanu dobrego zgodna z wytycznymi GIOŚ

typ 7a typ 7b

Wykres 15. Wyniki klasyfi kacji multimetriksu fi toplanktonowego (PMPL) jezior badanych w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

W jeziorach objętych monitoringiem diagnostycz-nym badano również pozostałe parametry biolo-giczne: fi tobentos (multimetryczny indeks okrzem-kowy) i makrofi ty (makrofi towy indeks stanu ekologicznego). Wartości tych wskaźników spełnia-ły wymagania stanu dobrego, za wyjątkiem jeziora Białego Sosnowickiego, w przypadku którego odpo-wiadały umiarkowanemu stanowi ekologicznemu.

Makrofi ty, a w szczególności rośliny zanurzone, są bardzo wrażliwe na zmianę warunków siedlisko-wych, stanowią więc bardzo dobry wskaźnik stanu trofi cznego jezior. Ich rozwój jest uzależniony w du-żej mierze od dostępu światła, dlatego zmiany wi-dzialności wody znacząco wpływają na skład gatun-kowy i zasiedlenie makrofi tów. Fitolitoral jezior płytkich (Łukcze i Białe Sosnowickie) badanych w 2011 r. był mało zróżnicowany, szuwar właściwy tworzyła przede wszystkim trzcina pospolita, zajmu-jąca około 50% powierzchni pokrytej roślinnością. Licznie występowały nimfeidy (rośliny o liściach pły-wających) – grążele i grzybienie, a także spora-dycznie rdestnica pływająca. Podwodne łąki two-rzyły zbiorowiska wywłócznika kłosowego i rogatka sztywnego. W jeziorach stratyfi kowanych: Białym Włodawskim i Zagłęboczu, gdzie przezroczystość wody sięgała lub przekraczała wartość graniczną dla stanu dobrego (2,5 m), zróżnicowanie zbioro-wisk roślinnych było bardziej widoczne, w fi tolitoralu przeważały eloidy (rośliny zanurzone), które wraz z nimfeidami zasiedlały około 80% powierzchni po-krytej roślinnością. Roślinność zanurzoną stanowiły zbiorowiska wywłócznika kłosowego, rogatka sztywnego i osoki aleosowatej, wśród roślinności pływającej dominowały grążele i grzybienie.

W obydwu tych jeziorach stwierdzono występowa-nie ramienic, roślin wskaźnikowych dobrego stanu ekologicznego jezior. W jeziorze Białym Włodaw-skim łąki ramienicowe stanowiły ponad 22% fi toli-toralu, w Zagłęboczu występowanie ramienicy Ni-tellopsis obtusa stwierdzono tylko na 1 transekcie.

Okrzemki dzięki wąskiemu zakresowi tolerancji na zmiany parametrów wskaźnikowych są uważane za jedne z najlepszych bioindykatorów. W zespo-łach okrzemkowych badanych jezior dominowały (ponad 70%) okrzemki z rodzajów: Achnanthes, Navicula i Nitzschia.

Ocenę stanu ekologicznego przeprowadzono rów-nież w oparciu o analizę wartości parametrów wspo-magających, fi zyko-chemicznych tj.: zawartości tlenu, przezroczystości, przewodności elektrolitycznej, azo-tu ogólnego i fosforu ogólnego. Przewodność elektro-lityczna i zawartość substancji biogennych we wszyst-kich badanych jeziorach spełniała wymagania RDW dla stanu dobrego. Niska przezroczystość wód po-twierdzała umiarkowany stan ekologiczny jeziora Bia-łego Sosnowickiego. W przypadku trzech jezior (Łukcze, Rogóźno i Zagłębocze) w ocenie nie uwzględniono obniżonej nieznacznie widzialności, na którą niekorzystnie mogła wpłynąć podwyższo-na barwa wody. Znowelizowane rozporządzenie klasyfi kacyjne dopuszcza wystąpienie jednego pa-rametru w niższej klasie, jeśli biologia jest w stanie bardzo dobrym lub dobrym, ponadto w poprzednich latach w omawianych jeziorach widzialność speł-niała wymagania RDW. Wyniki pomiarów tego wskaźnika w roku 2011 w stosunku do poprzednie-go roku badań przedstawiono na wykresie 16.


56

0

1

2

3

4

5

6m

prze

zroc

zystoś

ć

2010 2011 2009 2011 2007 20112009 2011 2007 2011 2009 20112008 2011

granica klasy stanu dobrego zg. z rozporządzniem MŚ z 2011r. zależna od wielkości współczynnika Schindlera

typ 7a typ 7b

Wykres 16. Wyniki klasyfi kacji przezroczystości jezior badanych w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Zaobserwowane w niektórych jeziorach nieko-rzystne warunki tlenowe również nie zostały uwzględnione w ocenie, gdyż nadmierne odtlenie-nie hypolimnionu w szczycie stagnacji letniej jest naturalnym zjawiskiem występującym często w je-ziorach głębokich (Białe Włodawskie, Rogóźno, Zagłębocze). Analiza profi li termiczno-tlenowych wykonana przez Instytut Ochrony Środowiska w ramach weryfi kacji wyników ocen z lat 2009-2010 pozwoliła na stwierdzenie, że warunki tleno-we zmieniają się z roku na rok, a zmiany te nie są kierunkowe (wartości elementów biologicznych wskazują na stan co najmniej dobry), to parametr ten nie powinien być uwzględniany w ocenie.

Na wykresie 17 przedstawiono warunki tlenowe zaobserwowane w szczycie stagnacji letniej w je-ziorach stratyfi kowanych.

Wykres 17. Warunki tlenowe w jeziorach stratyfi kowanych w szczy-cie stagnacji letniej w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Jeziora objęte monitoringiem diagnostycznym zostały przebadane również pod kątem obecności substancji priorytetowych, szczególnie szkodli-wych dla środowiska wodnego, wszystkie uzyskały stan chemiczny dobry, a badane wskaźniki nie przekraczały wartości dopuszczalnych.

Jeziora polskie generalnie należą do zbiorników

eutrofi cznych ze względu na niekorzystne cechy morfometryczne i hydrografi czne, które sprzyjają naturalnemu procesowi starzenia się jezior. O sta-nie czystości decydują nie tylko cechy naturalne, ale również różnorodna presja antropogeniczna oraz użytkowanie zlewni. W tabeli 6 przedstawiono charakterystykę jezior badanych w 2011 r.

57

wody

Nazwajeziora

Powierzchnia*[ha]

Pojemność*[tys. m3]

Głębokość*max [m] Zagospodarowanie** Podatność na degradację**

Białe Włodawskie 106,4 14 998 33,6

Jezioro intensywnie użytkowane rekre-acyjnie, liczna zabudowa rekreacyjna w zlewni bezpośredniej jeziora. Ścieki z ośrodków wypoczynkowych i zabudowy indywidualnej odprowadzane są kanaliza-cją poza zlewnię jeziora.

Jezioro charakteryzuje się wysoką odpor-nością na degradację dzięki korzystnym warunkom morfometrycznym - dużej głębokości i objętości oraz niedużej po-wierzchni zlewni całkowitej.

Białe Sosnowickie 144,8 2 018 2,7

Użytkowane jako staw hodowlany i okresowo zasilane wodami Kanału Wieprz-Krzna.

Jezioro bardzo podatne na degradację ze względu na niekorzystne wskaźniki mor-fometryczne - małą głębokość średnią, brak stratyfikacji.

Łukcze 56,5 2 091 8,9

W zlewni całkowitej zdecydowaną więk-szość stanowią grunty orne i tereny o za-budowie rozproszonej. Otoczenie jeziora jest bardzo mocno zabudowane i ogro-dzone. Zabudowa letniskowa i pobliskie wsie nie są skanalizowane. Ścieki prze-trzymywane są w zbiornikach bezodpły-wowych i wywożone do oczyszczalni.

Jezioro ze względu na cechy morfome-tryczne, rolniczo-rekreacyjną zlewnię, małą głębokość i brak pełnej stratyfikacji bardzo podatne na degradację.

Piaseczno 84,7 10 674 38,8

Jezioro jest intensywnie wykorzystywane rekreacyjnie, liczna zabudowa letniskowai pobliskie wsie nie są skanalizowane. Ście-ki przetrzymywane są w zbiornikach bez-odpływowych i wywożone do oczyszczalni.

Jezioro odporne na degradację dzięki du-żej głębokości i objętości zgromadzonej w nim wody, niedużej zlewni całkowitej oraz przewadze lasów w zlewni.

Rogóźno 57,1 4 209 25,4

Jezioro jest dość podatne na degradację, a duża presja wędkarska nasila procesy eutrofizacyjne. Nieliczna zabudowa let-niskowa nie jest skanalizowana. Ścieki przetrzymywane są w zbiornikach bezod-pływowych i wywożone do oczyszczalni.

Jezioro posiada średnią odporność na degradację. Dobre cechy to niski procent wymiany wody w roku i niewielka zlewnia, mniej korzystne wartości przyjmuje sto-sunek objętości jeziora do długości linii brzegowej oraz procent stratyfikacji wód.

Sumin 91,5 1 454 6,5

Jezioro z niewielką i rozproszoną zabu-dową rekreacyjną. Ze względu na nie-dostępne dla rozwoju turystyki brzegi (bagna i torfowiska) podlega niewielkiej antropopresji.

Jezioro posiadające niską odporność na degradację ze względu na zespół nieko-rzystnych cech morfometrycznych: małą głębokość, brak stratyfikacji i dobrze roz-winiętą linię brzegową.

Zagłębocze 59 4 279 25

W strukturze użytkowania zlewni prze-ważają lasy, łąki i ugory, a rozproszona zabudowa rekreacyjna zlokalizowana jest m. in. na glebach potorfowych, zalewa-nych w okresie wysokich wód. Powoduje to przesiąkanie ścieków z szamb do wód gruntowych a nawet zalewanie zbiorni-ków bezodpływowych. Układ rowów melio-racyjnych pozwala na odprowadzanie wód z terenów zalewanych (torfowisk i działek rekreacyjnych z zabudową) do jeziora.

Jezioro posiada średnią odporność na degradację, decydują tutaj głównie wskaźniki zlewniowe: wymiana wody w roku i współczynnik Schindlera, a także sposób zagospodarowania zlewni bezpo-średniej i stratyfikacja wód.

Tabela 6. Charakterystyka jezior badanych w 2011 r.

* dane morfometryczne wg Jeziora łęczyńsko-włodawskie Monografia przyrodnicza UMCS wyd. BMŚ 1998** - opracowano na podstawie projektu „Sformułowanie w warunkach korzystania z wód regionu wodnego ograniczeń w korzystaniu wód jezior lub zbiorników oraz w użytkowaniu ich zlewni”, MGGP S.A. oraz Instytut Ochrony Środowiska 2010 oraz danych WIOŚ.


58

Monitoring geochemiczny osadów

Stężenia metali ciężkich w osadach są bardzo do-brym wskaźnikiem stanu zanieczyszczenia środo-wiska wodnego ze względu na znacznie wyższe ich koncentracje w osadach dennych, niż w wodach. Analiza chemiczna osadów umożliwia śledzenie zmian stężeń tych metali w środowisku wodnym, nawet przy stosunkowo niskiej ich zawartości w wo-dach powierzchniowych.

W zanieczyszczonych osadach obserwuje się najczęściej podwyższone koncentracje takich me-tali jak: kadm, chrom, miedź, nikiel, ołów czy cynk - pierwiastków które mają szerokie zastosowanie w przemyśle i gospodarce, jak również trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) – m.in. wielo-pierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA), pestycydów chloroorganicznych i polichlo-rowanych bifenyli (PCB).

Badania osadów wodnych rzek i jezior wykony-wane są przez Państwowy Instytut Geologiczny w ramach podsystemu Państwowego Monitoringu Środowiska - Monitoring jakości śródlądowych wód powierzchniowych i obejmują określenie zawartości metali ciężkich i wybranych szkodliwych związków organicznych w osadach powstających współcze-śnie w rzekach i jeziorach na obszarze kraju. Bada-nia są wykonywane od 1990 roku.

Bezpośredni nadzór nad realizacją programu badań sprawuje Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

Kryteria oceny osadówOcena jakości osadów dennych na potrzeby mo-

nitoringu wykonywana jest w oparciu o kryteria geo-chemiczne (Bojakowska I., Sokołowska G., 1998 – „Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych” Przegląd Geologiczny 46 [1]:49-54). Wyniki badań odnoszone są do wartości charakteryzujących tło geochemiczne, a więc do warunków naturalnych bez piętna antropopresji. Wartości przekraczające ten poziom oceniane są w trzystopniowej skali (ta-bela 7). Osad oceniony zostaje za zanieczyszczony nawet w przypadku, gdy przekroczenie zawartości dopuszczalnej stwierdzono tylko dla jednego pier-wiastka.

Jedynym aktem prawnym w naszym kraju traktują-cym o jakości osadów jest rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 roku w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. Nr 55, poz. 498). Kryteria zawarte w tym rozporządzeniu odno-szą się do arsenu, chromu, cynku, kadmu, miedzi, niklu, ołowiu i rtęci oraz WWA (tabela 8).

Jezioro Rogóźno Fot. Archiwum WIOŚ

Do oceny ekotoksykologicznej zastosowano war-tości PEL (ang. Probable Effects Levels) – określają-ce zawartości pierwiastków, powyżej których często obserwowany jest szkodliwy wpływ zanieczyszczo-nych osadów na organizmy wodne. Wartości PEL zostały wyznaczone dla pierwiastków śladowych, niektórych pestycydów chloroorganicznych, polichlo-rowanych bifenyli i WWA (tabela 8).

Charakterystyka zanieczyszczenia osadów wodnych województwa lubelskiego w 2011 r.

Sieć monitoringu osadów rzecznych i jeziornych województwa lubelskiego w 2011 r. obejmowała 24 punkty obserwacyjne: 21 rzecznych - zlokalizo-wanych głównie przy ujściach większych rzek oraz 3 jeziorne.

Osady aluwialne na obszarze województwa lubel-skiego charakteryzują się niskimi zawartościami metali ciężkich, w większości zbliżonymi do warto-ści tła geochemicznego.

59

WODY

Pierwiastek Tło geochemiczne

Klasa I - osady słabo zanieczyszczone

Klasa II - osady miernie zanieczyszczone

Klasa III- osady zanie-czyszczone

Jednostka mg/kg mg/kg mg/kg mg/kgSrebro <0,5 1 2 5Arsen <5 10 30 50

Bar <50 100 500 1000Kadm <0,5 1 5 20Kobalt 3 10 20 50Chrom 6 20 100 500Miedź 6 20 100 200Rtęć <0,05 0,1 0,5 1Nikiel 5 30 50 100Ołów 15 50 200 500Cynk 73 200 500 1000

Tabela 7. Kryteria geochemicznej oceny osadów (źródło: PIG)

Składnik Rozporządzenie MŚ Wartości PEL

Pierwiastek (mg/kg)

Arsen (As) 30 17

Chrom (Cr) 200 90

Cynk (Zn) 1000 315

Kadm (Cd) 7,5 3,5

Miedź (Cu) 150 197

Nikiel (Ni) 75 42

Ołów (Pb) 200 91

Rtęć (Hg) 1 0,487

Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (mg/kg)

Antracen 0,245

Fluoren 0,144

Fenantren 0,544

Fluoranten 1,494

Benzo(a)antracen 1,5 0,385

Benzo(b)fluoranten 1,5

Benzo(k)fluoranten 1,5

Benzo(ghi)perylen 1,0

Benzo(a)piren 1,0 0,782

Chryzen 0,862

Dibenzo(a,h)antracen 1,0 0,135

Indeno(1,2,3-c,d)piren 1,0

Piren 0,875

Rzeki We wszystkich badanych punktach według kryte-

riów określonych rozporządzeniem, osady uznano za niezanieczyszczone. Jedynie, analogicznie do lat ubiegłych, w osadach Bugu utrzymywała się podwyższona zawartość strontu, wynosząca mak-symalnie 206 ppm w Kryłowie, jednak mieszcząca się w granicach I klasy. Jest to związane z natural-nie wyższą zawartością tego pierwiastka na obsza-rach węglanowo-marglistych utworów kredowych na Roztoczu.

Osady miernie zanieczyszczone (II klasa) w opar-ciu o kryterium geochemiczne odnotowano w Wie-przu w miejscowości Wola Skromowska oraz w Wi-śle w miejscowościach Piotrawin oraz Gołąb. Przekroczenie tła geochemicznego odnotowano prawie dla wszystkich badanych metali, pestycy-dów oraz WWA.

Według trzeciego z kryteriów – oceny ekotoksyko-logicznej, we wszystkich badanych punktach odno-towano sporadycznie szkodliwe oddziaływanie osa-dów na organizmy żywe.

JezioraZ badanych jezior tylko Zagłębocze posiada osady

niezanieczyszczone wg kryterium geochemicznego, pozostałe dwa oceniono jako miernie zanieczysz-czone. Podobnie jak w poprzednich latach, najwięk-sza koncentracja badanych substancji, wystąpiła w osadach jeziora Białego Włodawskiego, jak rów-nież w osadach jeziora Białego Sosnowickiego. Przekroczenia tła geochemicznego wystąpiły w przy-padku zawartości: As, Ba, Cd, Cr, Cu, Hg, Ni i Pb.

Wykonana przez Instytut ocena według kryterium ekotoksykologicznego (biogeochemicznego) okre-śliła osady jeziorne jako sporadycznie szkodliwie

w przypadku Białego Sosnowickiego i Zagłębocza, a często szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe w przypadku osadów Białego Włodawskiego.

Lokalizację punktów obserwacyjnych osadów wodnych w województwie w 2011 roku oraz wyniki ocen według opisanych trzech kryteriów przedsta-wia tabela 9.

Tabela 8. Wartości graniczne szkodliwego odziaływania pierwiast-ków na organizmy wodne wg rozporządzenia MŚ i wartości PEL


60

Lp. Nazwa punktu

Dł.

geog

r.

Szer

. geo

gr.

Gmina Data poboru

Klasa (na pod-stawie rozp.

Dz.U. 2002, Nr 55,poz.498--pierwiastki,

TZO)

Klasa (geochemicz-

ne)Klasa (biogeoche-

miczne)

1. Jez. Białe Włodawskie 23,53346 51,49721 Włodawa 2011-07-15

Osa

dy n

ieza

niec

zysz

czon

e

osady miernie zanieczyszczone

osady często szkodliwie oddziaływujące na organizmy żywe

2. Jez. Białe Sosnowickie 23,04532 51,53327 Sosnowica 2011-07-15 osady miernie

zanieczyszczoneosady sporadycznie szkodliwie oddziaływują-ce na organizmy żywe

3. Jez. Zagłębocze 23,02417 51,43088 Ludwin 2011-07-15 osady niezanie-czyszczone

osady sporadycznie szkodliwie oddziaływują-ce na organizmy żywe

4. Bug - Krzyczew 23,50000 52,14689 Terespol 2011-07-11 osady niezanie-czyszczone


5. Chodelka - Podgórz 21,88306 51,29278 Wilków 2011-07-15 osady niezanie-czyszczone


6. Bug - Sławatycze 23,55944 51,76189 Sławatycze 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


7. Bug - Włodawa 23,56639 51,55139 Włodawa 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


8. Bug - Horodło 24,04004 50,83952 Horodło 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


9. Bug - Dorohusk 23,82344 51,16181 Dorohusk 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


10. Bug - Zosin 24,14500 50,86528 Horodło 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


11. Bug - Kryłów 24,06153 50,68272 Mircze 2011-07-12 osady niezanie-czyszczone


12. Sanna - Opoka 21,89806 50,81472 Annopol 2011-08-01 osady niezanie-czyszczone


13. Świder – Wólka Poznańska 21,95333 51,97917 Stoczek

Łukowski 2011-07-25 osady niezanie-czyszczone


14. Kanał Wieprz-Krzna 22,97194 51,865 Komarówka Podlaska 2011-07-11 osady niezanie-

czyszczoneosady sporadycznie szkodliwie oddziaływują-ce na organizmy żywe

15. Wieprz - Borowica 23,11028 51,06806 Łopiennik Górny 2011-07-14 osady niezanie-

czyszczoneosady sporadycznie szkodliwie oddziaływują-ce na organizmy żywe

16. Wieprz - Michalów 23,02222 50,73306 Sułów 2011-07-14 osady niezanie-czyszczone


17. Wieprz - Jaszczów 22,94439 51,21231 Milejów 2011-07-14 osady niezanie-czyszczone


18. Kurówka - Puławy 2011-07-15 osady niezanie-czyszczone


19. Wieprz - Dęblin 21,85419 51,54350 Puławy 2011-07-16 osady niezanie-czyszczone


20. Wisła - Gołąb 21,87250 51,47667 Puławy 2011-07-16 osady miernie zanieczyszczone


21. Wieprz - Wola Skromowska 22,45806 51,61194 Firlej 2011-07-14 osady miernie


22. Krzna - Neple 23,52056 52,12497 Terespol 2011-07-11 osady niezanie-czyszczone


23. Wisła – Piotrawin (Solec) 21,79681 51,11306 Łaziska 2011-07-15 osady miernie


24. Wisła - Annopol 21,83556 50,88306 Annopol 2011-07-15 osady niezanie-czyszczone


Tabela 9. Lokalizacja punktów pomiarowych osadów wodnych w województwie lubelskim w 2011 roku oraz wyniki oceny według 3 kryteriów (źródło: PIG)

61

WODY

Wody podziemne

Jakość wód źródełW województwie lubelskim występowanie źródeł

skoncentrowane jest na Wyżynie Lubelskiej i Roz-toczu. Naturalne wypływy wód podziemnych wystę-pują dość powszechnie i mają niezwykle cenne wa-lory przyrodnicze oraz gospodarcze. Źródła wypływające na obszarze Lubelszczyzny i Rozto-cza zasilane są z zasobu kredowego poziomu wo-donośnego i są to wody wysokiej jakości. Zadaniem monitoringu wód podziemnych jest kontrola ich ja-kości w celu określenia zmian chemizmu w warun-kach oddziaływania antropopresji oraz ocena stop-nia zagrożenia tych wód.

Program PMŚ realizowany na terenie woj. lubel-skiego w 2011 r. w ramach monitoringu regionalne-go obejmował 13 źródeł. Przeprowadzone badania wykazały, że dominowały wody bardzo dobrej jako-ści – I klasy i dobrej jakości - II klasy. W badanych źródłach nie stwierdzono wysokich stężeń azota-nów, ich zawartość mieściła się w I i II klasie jakości. Wody podziemne na Lubelszczyźnie

Fot. M. Sobocińska

Lp. Dorzecze /zlewnia rzeki

Lokalizacja źródła

miejscowość/gmina

Użytkowanie terenu

Ocena fi zykochemiczna wody Azo-

tanymg/ l

Ocena mikrobiologiczna

Uwagiklasa

wskaźniki decy-dujące o niższej klasie

Liczba bakterii grupy coli / w tym typu kałowego [w 100 ml]

1. Giełczew/Wieprz Piaski Zabudowa-nia, staw II Ca, NO3 17,50 <3

2. Radomirka/Giełczew/Wieprz

Stryjno/Rybczewice

Nieużytki, las liściasty I - 8,46 <3

3. Czerniejówka/ Bystrzyca/Wieprz

Piotrków Kolonia/ Jabłonna Zabudowania I - 8,81 4

4. Kosarzewka/ Bystrzyca/Wieprz

Wierciszów/ Jabłonna Zabudowania II PO4,Ca 13,70 43/15

5. Krężniczanka/ Bystrzyca/Wieprz Babin/ Bełżyce Zabudowania II Ca 15,00 4

6.Kosarzewka/

Bystrzyca/Wieprz

Bychawka „Modre”/ Bychawa

Podmokła łąka II Ca 10,4 9

7. Kosarzew Górny/ Krzczonów

Zabudowa-nia, łąka II Ca 13,8 4

8. Łopa/Wieprz Łopiennik Górny I Nieużytki naturalne I wodorowęglany,

wapń, cynk 4,12 4/4 wypływ naturalny

9. Łopa/Wieprz Łopiennik Górny 18

Nieużytki naturalne II wodorowęglany,

cynk, wapń 4,39 4/4 wypływ obudowany

10. Łopa/ Wieprz Glińska Łopiennik Górny

Użytki zielone I wapń, cynk 4,34 43/23 wypływ

naturalny

11. Łopa/Wieprz Majdan Krzywski Łopiennik Górny

Nieużytki naturalne I wapń, cynk 3,77 7/4 wypływ

naturalny

12. Garka/Uherka Stołpie/Chełm Zabudowa, użytki zielone II

wodorowęglany, wapń (III), cynk,

azotany14,88 4/4 wypływ

obudowany

13. Garka/Uherka Nowosiółki/Chełm

Zabudowa, użytki zielone I wodorowęglany,

wapń 8,55 9/4 wypływ naturalny

• Klasyfi kację wód oparto o 30 wskaźników fi zyko-chemicznych: temperatura, przewodność, odczyn, tlen rozpuszczony, ogólny węgiel organiczny, amoniak, azotynyH, azotanyH, fosforany, fl uorkiH, chlorki, wodorowęglany, siarczany, sód, potas, wapń, magnez, żelazo, mangan, arsenH, chromH, cynk, kadmH, miedź, nikielH, rtęćH, ołówH, bar, borH, glinH (H wskaźniki, których wartości nie mogą przekroczyć granicy dopuszczalnej dla danej klasy).• Ocenie mikrobiologicznej poddano 2 wskaźniki: NPL bakterii coli, NPL bakterii coli typu kałowego.

Tabela 10. Lokalizacja oraz ocena jakości wód źródeł w 2011 r. (źródło: WIOŚ)


62

Monitoring składowiskNajbardziej rozpowszechnioną metodą unieszko-

dliwiania odpadów komunalnych w województwie lubelskim, podobnie jak w całej Polsce, jest ich skła-dowanie. Składowiska odpadów komunalnych oraz przemysłowych, lokalizowane zarówno w sposób legalny jak i niezgodny z obowiązującymi przepisa-mi, mogą być źródłem negatywnego oddziaływania na wszystkie elementy środowiska naturalnego: wody podziemne i powierzchniowe, gleby, rośliny oraz powietrze.

Ze względu na dużą różnorodność składu morfo-logicznego i chemicznego składowanych odpadów, dochodzi do biochemicznych przemian masy odpa-dowej, co wpływa na ilość zanieczyszczeń wyno-szonych ze skarpy składowiska. Zastosowanie za-bezpieczenia podłoża lub jego brak ma bezpośredni wpływ na przedostawanie się powstających w miąż-szu składowiska zanieczyszczeń do środowiska.

Na przestrzeni ostatnich lat skład morfologiczny składowanych odpadów zmienia się, co rzutuje na objętość i skład wód odciekowych oraz gazów wysy-piskowych. W wyniku rozkładu substancji organicz-nych uwalniane są do środowiska niebezpieczne substancje chemiczne: produkty ciekłe mogą zagra-żać środowisku gruntowo-wodnemu, lotne zanie-czyszczać atmosferę.

Do oceny wpływu składowisk odpadów na środowi-sko przyrodnicze niezbędne jest prowadzenie monito-ringu. Obowiązek monitorowania składowisk spoczy-wa na zarządzających, co wynika z ustawy z 27

charakteryzują się podwyższoną zawartością wapnia i wodorowęglanów, co wynika z budo-wy geologicznej regionu. Podwyższone stężenia tych związków zarejestrowane w badanych pró-bach mają więc charakter geogeniczny, nie antro-pogeniczny. Zawartość fosforanów na poziomie II klasy jakości wód wystąpiła w źródle Wierciszów, na co mogły mieć wpływ zanieczyszczenia bytowe, bądź rolnicze przedostające się z pobliskich zabu-dowań do wód gruntowych. Spośród badanych źró-deł w 5 stwierdzono występowanie cynku na pozio-mie II klasy jakości. Badane wody podziemne we wszystkich punktach osiągnęły dobry stan chemicz-ny. Ocena wód przeprowadzona na podstawie ba-dań mikrobiologicznych zgodnie z rozporządze-niem Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2010 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 72, poz. 466) wypadła nieko-rzystnie. Badania wykazały zanieczyszczenia wód źródlanych bakteriami grupy coli, w tym typu kało-wego.

kwietnia 2001 roku o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r., Nr 39, poz. 251 z późn. zm.), natomiast za-kres i częstotliwość określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakre-su, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia mo-nitoringu składowisk odpadów (Dz.U. z 2002 r., Nr 220, poz.1858).

W roku 2011 na terenie woj. lubelskiego badania jakości wód podziemnych w ramach monitoringu składowisk prowadzone były wokół 100 składowisk komunalnych, w tym 57 w fazie eksploatacji i 43 w fazie poeksploatacyjnej (wykres 18), oraz 3 skła-dowisk gromadzących odpady przemysłowe. Sta-nowiło to ponad 84% obiektów, wokół których możliwe było prowadzenie tego typu badań. W porównaniu z rokiem poprzednim wzrósł udział jednostek pro-wadzących monitoring poeksploatacyjny z 28 do 43 obiektów.

Ocenę stanu wód podziemnych w rejonie składo-wisk przeprowadzono na podstawie wyników badań monitoringowych nadesłanych przez zarządzają-cych tymi obiektami. Rozporządzenie dotyczące mo-nitoringu składowisk przewiduje określoną częstotli-wość prowadzonych badań: 4 razy w roku w fazie eksploatacji oraz 2 razy w fazie poeksploatacyjnej. Spośród nadesłanych wyników w przypadku 74% składowisk częstotliwość badań została zachowana. W pozostałych przypadkach odnotowano odstęp-stwa od zaleceń zawartych w rozporządzeniu.

Jakość wód podziemnych wokół badanych obiek-tów oceniona została w oparciu o rozporządzenie Mi-nistra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w spra-wie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r., Nr 143, poz. 896).

Wyniki badań wód podziemnych pobranych z piezo-metrów zlokalizowanych wokół składowisk porówna-no z wartościami granicznymi wskaźników, przypo-rządkowując je do jednej z pięciu klas jakości. Klasyfikacja poszczególnych elementów fizykochemicz-nych wykazała, że badane wody charakteryzowały się zróżnicowaną jakością: od wód o bardzo wysokiej jako-ści (klasa I) do wód złej jakości (klasa V).

Przeprowadzona klasyfikacja wód podziemnych badanych wokół składowisk komunalnych, wskazy-wała na ponad 60%-owy udział składowisk charakte-ryzujących się dobrym stanem chemicznym wód (I, II i III klasa czystości). W pozostałych przypadkach określony został słaby stan chemiczny. O zaklasyfi-kowaniu wód podziemnych wokół składowisk odpa-dów do klasy IV i V zadecydowały przede wszystkim związki organiczne, wśród których najczęściej wy-stępował ogólny węgiel organiczny oraz przewod-ność elektrolityczna. Stwierdzono również podwyż-szone i wysokie stężenia kadmu, cynku, ołowiu.

63

WODY

16%brakwyników

84%składowiskaprowadzącemonitoring

43%nieczynne

57%czynne

Wykres 18. Monitoring składowisk prowadzony w 2011 r. na terenie woj. lubelskiego (źródło: WIOŚ)

Na podstawie wyników badań poddanych analizie można stwierdzić, że najmniej korzystnie wypadło Składowisko Odpadów Komunalnych w Kol. Stara Wieś, zarządzane przez PGKiM w Łęcz-nej, gdzie w próbkach wody pobranej z piezome-trów stwierdzono wysokie stężenia (klasa V) WWA, Cd, Pb, Al, Mn, Fe, NH4, PO4, ogólnego wę-gla organicznego oraz wysoką przewodność elek-trolityczną. Podobnie niekorzystne oddziaływanie zaobserwowano wokół składowiska w Poniatowej Wsi, gdzie odnotowano wysokie stężenia Ni, NH4, PO4, No2 (klasa IV) oraz Cd, Pb (klasa V). Również wokół Składowiska Odpadów Komunalnych w Ry-kach stwierdzono wysokie stężenia (klasa V) Cl, Mn, PO4, NH4, Cr oraz OWO.

W otoczeniu składowisk gromadzących odpady przemysłowe wystąpiły przekroczenia badanych wskaźników na poziomie klasy IV i V. W rejonie składowiska Zakładów Azotowych „PUŁAWY” S.A. były to: siarczany, amoniak, azotyny, żelazo oraz pH, natomiast w rejonie składowiska odpadów po-górniczych Lubelski Węgiel „BOGDANKA” S.A.: siarczany, amoniak, azotany, Na, Ca, Ni, Fe, Cl, pH oraz Mn. Stan chemiczny określony został jako słaby. W rejonie składowiska zarządzanego przez Związek Międzygminny „Strefa Usług Komunal-nych” w Kraśniku stan chemiczny badanych wód uznany został jako dobry.

Monitoring prowadzony w sposób systematyczny umożliwia śledzenie zmian w środowisku wód pod-ziemnych, zachodzących pod wpływem zanie-czyszczeń migrujących ze składowiska. Najbardziej niebezpieczne są składowiska „stare”, bez odpo-wiednich zabezpieczeń, w których zachodzące pro-cesy zmieniają charakter powstających odcieków. Mogą być one źródłem długotrwałego zanieczysz-czenia środowiska. Nowoczesne składowiska od-padów posiadające uszczelnienia w postaci geo-membran skutecznie ograniczają odpływ odcieków do wód podziemnych i gleb. Działania podejmowa-ne w celu ograniczenia składowania odpadów, ich segregowania oraz recyklingu pozwolą znacznie ograniczyć, bądź wyeliminować negatywny wpływ składowisk odpadów na środowisko.

Pompowanie wody ze studni Przegaliny Duże Fot. Archiwum WIOŚ

Obszar Szczególnie Narażony (OSN) W roku 2011 Wojewódzki Inspektorat Ochrony

Środowiska w Lublinie kontynuował zadania na ob-szarze szczególnie narażonym na zanieczyszcze-nia związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolni-czych (OSN) wyznaczonym na terenie gminy Komarówka Podlaska. Omawiany obszar, o po-wierzchni 32 ha, wyznaczony został na postawie przekroczeń poziomów zawartości azotanów w płytkich

wodach podziemnych. Granice obszaru oraz dzia-łania zmierzające do poprawy naruszonych stan-dardów jakości środowiska określone zostały w rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarzą-du Gospodarki Wodnej (RZGW) w Warszawie, obo-wiązującym od 2008 roku.

Zgodnie z ww. rozporządzeniem WIOŚ w Lublinie prowadził kontrole rolniczych źródeł zanieczyszcze-nia oraz monitoring wód podziemnych i powierzch-niowych. Uzyskane wyniki są elementem składo-wym oceny efektywności działań prowadzonych na tym terenie.

W wyniku 12 kontroli przeprowadzonych przez WIOŚ w Lublinie w 2011 roku, ukierunkowanych na sprawdzenie realizacji obowiązków wynikających z programu, wydano 9 pouczeń oraz 9 zarządzeń pokontrolnych. Stwierdzone nieprawidłowości doty-czyły najczęściej niewłaściwego przechowywania obornika oraz braku planu nawożenia i bilansu azotu.

Monitoring skuteczności programu prowadzony był w oparciu o 4 ppk. płytkich wód gruntowych oraz 3 ppk. wód powierzchniowych na rzece


64

Białka. Dodatkowo, na zlecenie RZGW, wykonano pomiary w 3 studniach położonych poza wyznaczo-nym OSN. Ocenę sporządzono na podstawie roz-porządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. 2008 r. Nr 143 poz. 896). Na podstawie uzyskanych wyników elementów fizy-kochemicznych, stan płytkich wód podziemnych od-powiadał klasie IV w 2 punktach pomiarowych zlo-kalizowanych w m. Przegaliny Duże 48 oraz w m. Brzeziny. W miejscowości Derewiczna odnotowano III klasę czystości, a V klasę w miejscowości Prze-galiny Duże 137. Decydującym parametrem była zawartość azotanów w wodzie, których stężenie wahało się w granicach od 0,4 mg/l do 294,4 mg/l. Zgodnie z Dyrektywą Azotanową 91/676/EWG stę-żenie azotanów w wodach nie powinny przekraczać 50 mg/l.

Na podstawie rekomendacji RZGW w 2011 r. przeprowadzono dodatkowe badania płytkich wód gruntowych (studnie kopane) wykonane w 3 z 4 za-proponowanych punktów pomiarowych leżących poza granicami wyznaczonego OSN. Pobór w 1 z punktów pomiarowym nie był możliwy z powodu niskiego poziomu wód. Uzyskane zawartości azota-nów przekroczyły dopuszczalną zawartość (50 mg/l) w 2 analizowanych punktach. Poziom azota-nów mieścił się w przedziale od 23,9 do 135,5 mg/l. Wody rzeki Białki nie wykazały przekroczeń w sto-sunku do wartości granicznych, określonych rozpo-rządzeniem Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wraż-liwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. 2002 r. Nr 241, poz. 2093). Wartość średnioroczna azotanów mieściła się w za-kresie od 0,81 do 4,20 mgNO3/l, przy dopuszczalnej granicy wynoszącej 10 mgNO3/l. Należy więc uznać, że wody powierzchniowe przepływające przez wy-znaczony OSN nie są wrażliwe na zanieczyszcze-nia związkami azotu ze źródeł rolniczych.

W II połowie 2012 r. zostanie zakończony drugi 4-letni program realizowany na wyznaczonym ob-szarze szczególnie narażonym na zanieczyszcze-nia związkami azotu ze źródeł rolniczych położo-nym na terenie gminy Komarówka Podlaska. Ocena końcowa efektywności programu pozwoli podjąć decyzję co do dalszych rozwiązań. Dotychczasowe działania przyniosły efekty w postaci podniesienia świadomości rolników objętych programem i prze-strzegania zasad Dobrej Praktyki Rolnej. Racjonali-zacja działań rolnych nie przyniosła jednak widocz-nej poprawy stanu wód podziemnych. Działania zmierzające do poprawy ich jakości muszą objąć wszystkie aspekty racjonalnego gospodarowania środowiskiem na omawianym terenie, a przede

wszystkim gospodarki wodno-ściekowej.

Reakcje

Rok 2010 był kolejnym, w którym prowadzono szereg inwestycji w zakresie rozwoju gospodarki wodno - ściekowej. Nakłady finansowe związane były z budową nowych obiektów jak również z mo-dernizacją już funkcjonujących. Ogółem w roku 2010 na ten cel przeznaczono około 295 mln zł z budżetów własnych gmin, funduszy struktural-nych Unii Europejskiej, funduszy ochrony środowi-ska i gospodarki wodnej, budżetu państwa oraz in-nych (źródło: GUS).

W roku 2011 kontynuowano inwestycje w zakre-sie gospodarki ściekowej dotyczące budowy no-wych oraz modernizacji już istniejących oczyszczal-ni ścieków. Na terenie województwa lubelskiego w 2011 roku oddano do użytku 6 nowych oczysz-czalni ścieków zlokalizowanych w miejscowościach: Dąbrowica Mała, Pańków, Rejowiec, Michalów Ko-lonia, Niemirówek Kolonia i Tuczna. Zakończono prace modernizacyjne 2 obiektów położonych na terenie województwa lubelskiego zlokalizowane w miejscowości Wisznice i Piszczac. Prace te doty-czyły rozbudowy obiektów w celu zwiększenia ich przepustowości.

Wpływ na poprawę stanu gospodarki ściekowej ma realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który zakłada wyposażenie do 2015 r. wszystkich aglomeracji powyżej 2000 RLM w systemy kanalizacji zbiorczej i oczyszczal-nie ścieków komunalnych zapewniające odpowied-nie oczyszczanie. W województwie lubelskim w re-alizacji KPOŚK, udział biorą 132 aglomeracje. Kontynuacja rozbudowy systemów kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, będzie się przyczyniać do poprawy jakości wód w kolejnych latach. Gospodar-kę wodną oraz zapewnienie pełnego oczyszczania wytwarzanych ścieków zaliczono do działań priory-tetowych w ochronie środowiska Lubelszczyzny.

Ważnym i kompleksowym zadaniem jest ograni-czenie oddziaływań obszarowych, związanych z działalnością rolniczą. Niezbędne jest uświado-mienie rolników o konieczności właściwego zago-spodarowania gruntów oraz bilansowania składni-ków mineralnych i substancji organicznych przy organizacji produkcji roślinnej i zwierzęcej, zwłasz-cza przestrzeganie dawek i terminów stosowania nawozów i środków ochrony roślin. Priorytetem po-winno być wdrażanie dobrej praktyki rolniczej oraz wspieranie rolników przy realizowaniu inwestycji służących ochronie wód, m.in. budowie płyt i zbior-ników do przechowywania nawozów.

HAŁAS


66

Hałas Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu

jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie poziomu hała-su poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz na zmniejszaniu poziomu hałasu do co najmniej dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzy-many - art. 112 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150).

Poziomy dopuszczalne hałasu określa rozporzą-dzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2001 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w śro-dowisku (Dz.U. 2007, Nr 120, poz. 826). Ochronie akustycznej podlegają tereny zabudowy mieszka-niowej jednorodzinnej, wielorodzinnej i zagrodowej oraz tereny szpitali, szkół, domów opieki społecz-nej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczyn-kowe.

Presje

Ruch drogowy, w niewielkim stopniu kolejowy oraz obiekty przemysłowe, są głównymi źródłami emisji ha-łasu do środowiska w województwie lubelskim.

A zatem, klimat akustyczny środowiska w woje-wództwie kształtuje hałas drogowy, którego natężenie może być znacznie zróżnicowane: jest zależny od ob-ciążenia drogi ruchem samochodowym, udziału po-jazdów ciężkich w potoku ruchu, prędkości i płynności jazdy, parametrów technicznych oraz stanu na-wierzchni drogi. Przekroczenia dopuszczalnych war-tości hałasu pochodzącego od ruchu samochodowe-go spowodowane są także zbyt bliską lokalizacją zabudowy mieszkaniowej od drogi, jak i brakiem za-bezpieczeń przeciwhałasowych. Poza tym, z roku na rok wzrasta liczba pojazdów na drogach wojewódz-twa lubelskiego, od 2000 r. o ponad 60% (wykres 1).

Stan

Sporządzenie oceny stanu akustycznego środo-wiska w województwie na terenach nie objętych obowiązkiem opracowywania map akustycznych spoczywa na wojewódzkim inspektorze ochrony środowiska (art. 117 ust. 5 ustawy Poś.).

W ramach monitoringu hałasu w 2011 r. WIOŚ w Lu-blinie wykonał badania hałasu komunikacyjnego w 10 punktach pomiarowych w większych miastach woje-wództwa. Wskaźnikami mającymi zastosowanie

Fot. Archiwum WIOŚ

90

100

110

120

130

140

150

160

170

180

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

ogółem s. ciężarowe ciągniki s. osobowe

[ % ]

[rok]

Wykres 1. Zmiany liczby zarejestrowanych pojazdów w latach 2000 – 2010 w województwie lubelskim, przy założeniu, że wartość wskaźników w 2000 roku równa jest 100% (źródło: GUS)

w prowadzeniu długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególno-ści do sporządzania map akustycznych oraz pro-gramów ochrony środowiska przed hałasem są:

- LDWN – długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach [dB], wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia od godz. 6.00 – 18.00, pory wieczoru od godz. 18.00 – 22.00 oraz pory nocy od godz. 22.00 – 6.00,

- LN - długookresowy średni poziom dźwięku A wy-rażony w decybelach [dB], wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku od godz. 22.00 – 6.00.

Na obszarze miasta Biała Podlaska oraz miasta Chełm wykonano pomiary w celu określenia wskaźni-ków rocznych wyrażonych wskaźnikami LN i LDWN. W obu punktach wystąpiły przekroczenia dopuszczal-nych poziomów dźwięku zarówno dla pory dnia jak i nocy: w Chełmie – niewielkie, wynoszące: 1,2 dB

67

HAŁAS

w dzień oraz 2,6 dB w nocy, o wiele większe w Białej Podlaskiej, wynoszące: 6,0 dB w dzień oraz 14,6 dB w nocy (wykres 2).

05

10152025303540455055606570

Chełm, ul.I Pułku Szwoleżerów 14 Biała Podlaska, ul.Sidorska 8

pora dziennapora nocna

[dB]

-pora dzienna -pora nocna

dopuszczalne poziomy hałasuLDWN

LN

Wykres 2. Monitoring hałasu drogowego - wskaźniki długookreso-we LDWN i LN w województwie lubelskim w 2011 r.

L.p. Miejscowość Lokalizacja LDWN [dB] LN [dB]Wartość przekroczenia

Źródłodanych

LDWN [dB] LN [dB]

2009 r.

1. Biała Podlaska ul. Zamkowa 68,9 60,2 13,9 10,2 WIOŚ

2. Chełm Ul. Kolejowa 60,3 53,4 0,3 3,4 WIOŚ

2010 r.

3. Puławy ul. Lubelska 71,6 61,3 16,6 11,3 IOŚ

4. Kraśnik ul. Janowska 66,9 58,1 11,9 8,1 IOŚ

5. Łuków ul. Radzyńska 66,0 56,6 6,0 6,6 IOŚ

6. Radzyń Podlaski ul. Warszawska 66,8 57,2 6,8 7,2 IOŚ

7. Międzyrzec Podlaski ul. Łosicka 71,5 60,9 11,5 10,9 IOŚ

8. Biłgoraj ul. Zamojska 66,3 60,8 11,3 10,8 IOŚ

9. Krasnystaw ul. Okrzei 62,6 55,9 7,6 5,9 IOŚ

10. Zamość ul. Lwowska 67,7 63,1 12,7 13,1 WIOŚ

11. Chełm Al. Armii Krajowej 64,5 57,0 4,5 7,0 WIOŚ

12. Hrubieszów ul. Zamojska 66,1 59,7 11,1 9,7 IOŚ

2011 r.

13. Biała Podlaska ul. Sidorska 66,0 64,6 6,0 14,6 WIOŚ

14. Chełm ul. I Płk. Szwoleżerów 61,2 52,6 1,2 2,6 WIOŚ

W pozostałych ośmiu punktach wykonano pomiary w celu określenia wartości wskaźników dobowych LAeqD i LAeqN, mających zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby, przy czym: LAeqD jest to równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia, ro-zumianej jako przedział czasu w godz. 6.00 – 22.00,

Tabela 1. Wyniki pomiarów długookresowych hałasu drogowego w latach 2009 -2011

LAeqN - równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy, rozumianej jako przedział czasu w godz. 22.00 – 6.00.

Pomiary krótkookresowe w 2011 r. wykazały, że największe przekroczenia sięgające ponad 11 dB w dzień wystąpiły w Biłgoraju oraz ok. 10 dB w nocy, w Białej Podlaskiej. Ponadto pomiary wskazały, że nieco wyższe wartości dźwięków wystąpiły jesie-nią niż wiosną. W tabeli 2 przedstawiono pomiary krótkookresowe hałasu drogowego w latach 2009 – 2011 z okresu jesiennego.

Z uwagi na ubogą sieć linii kolejowych w woje-wództwie i zmniejszenie liczby połączeń, hałas po-wstający w wyniku ich eksploatacji nie jest tak do-tkliwy, jak w przypadku hałasu drogowego.

W 2010 r., według danych PKP Polskie Linie Ko-lejowe S.A. Zakład Linii Kolejowych w Lublinie, strukturę ruchu stanowiły pociągi osobowe, po-spieszne lokalne i dalekobieżne oraz towarowe.

Jak wynika z badań, jedynie wzdłuż linii kolejowej nr 7 Warszawa Wschodnia Osobowa - Dorohusk wy-stępowały przekroczenia dopuszczalnych norm ha-łasu w porze dziennej o 10, 4 dB i nocnej o 17,4 dB, na odcinku od stacji Zarzeka do stacji Puławy Azoty (Mapa 8 , tabela 3).

Łączna ilość przejazdów na linii nr 7 wynosiła około 20 pociągów w porze dziennej i około 5 w porze noc-nej, przy średniej prędkości 100 km/h.


68

L.p. Nazwa odcinka LAeqD [dB]

LAeqN [dB]

Wartość przekroczenia ŹródłodanychDzień [dB] Noc [dB]

2009 r.

1. Biała Podlaska, ul.Terebelska 76 57,6 52,8 0,0 2,8

WIOŚ

2. Biała Podlaska, ul. Warszawska 52 61,9 54,7 6,9 4,7

3. Chełm, Al. Piłsudskiego 23 59,1 46,5 0,0 0,0

4. Chełm, ul. I Armii Wojska Polskiego 21 58,8 54,6 0,0 4,6

5. Hrubieszów, ul. Piłsudskiego 63,0 53,9 3,0 3,9

6. Hrubieszów, ul. Żeromskiego 67,1 58,7 12,1 8,7

2010 r.

7. Biłgoraj, ul. Zamojska 66 60 11 10 IOŚ

8. Chełm, Al. Armii Krajowej 29 61,2 52,2 1,2 2,2

WIOŚ9. Chełm, Al. Armii Krajowej 30 65,4 56,1 5,4 6,1

10. Chełm, Al. Armii Krajowej 42 64,7 55,6 4,7 5,6

11. Hrubieszów, ul. Zamojska 66 59 11 9

IOŚ12. Krasnystaw, ul. Okrzei 63 56 8 6

13. Kraśnik, ul. Janowska 64 58 9 8

14. Łuków, ul. Radzyńska 65 56 5 6

15. Łuków, ul. Wyszyńskiego 22 71,2 66,6 11,2 16,6WIOŚ

16. Łuków, ul. Warszawska 64,2 59,1 4,2 9,1

17. Międzyrzec Podlaski, ul. Łosicka 70 60 10 10

IOŚ18. Puławy, ul. Lubelska 69 60 14 10

19. Radzyń Podlaski, ul. Warszawska 65 58 5 8

20. Zamość, ul. Lwowska 64,8 55,6 4,8 5,6

WIOŚ21. Zamość, ul. Hrubieszowska 59,9 52,4 4,9 2,4

22. Zamość, ul. Młyńska 65,4 55,7 10,4 5,7

2011 r.

23. Biała Podlaska, ul.Lubelska 30 64,4 59,7 4,4 9,7

WIOŚ

24. Biała Podlaska, ul.Narutowicza 48 65,4 59,3 5,4 9,3

25. Biała Podlaska, ul.Al. Jana Pawła II 65,0 55,3 5,0 5,3

26. Biłgoraj, ul. Kościuszki 64,3 57,6 9,3 7,6

27. Biłgoraj, ul. Zamojska 66,8 58,2 11,8 8,2

28. Chełm, ul. I Pułku Szwoleżerów 17 57,8 44,4 0,0 0,0

29. Chełm, ul. I Pułku Szwoleżerów 27 62,9 48,7 2,9 0,0

30. Chełm, ul. Czackiego 8 54,7 45,1 0,0 0,0

Tabela 2. Wyniki pomiarów krótkookresowych hałasu drogowego w latach 2009 - 2011 r. (pora jesienna)

L.p. Nazwa odcinka Nr linii LAeq [dB] LAeqN [dB]Wartość przekroczenia

Dzień [dB] Noc [dB]

1. Zarzeka-Puławy Azoty

7

70,4 67,4 10,4 17,4

2. Sadurki-Motycz 54,8 49,6 0 0

3. Lublin 55,1 51,1 0 1,1

4. Rejowiec-Zawadówka 58,2 55,5 0 5,5

5. Chełm Wschodni 38,8 36,6 0 0

6. Motycz-Lublin 55,5 51 0 4

7. Łuków-Radom 26 53,5 54,5 0 4,5

8. Stawy-Dęblin 26 28,4 - 0 -

9. Zwierzyniec-Biłgoraj 66 52,9 55,9 0 5,9

Tabela 3. Wyniki pomiarów krótkookresowych hałasu kolejowego w 2010 r. (źródło: PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zakład Linii Kolejo-wych w Lublinie)

69

HAŁAS

Mapa 8. Lokalizacja punktów oraz wyniki pomiarów krótkookresowych hałasu kolejowego w 2010 r. (źródło: PKP LK Lublin)

Pomiarami hałasu przemysłowego objęto w 2011 r. 35 zakładów przemysłowych zlokalizowanych na tere-nie województwa lubelskiego. Były to w większości za-kłady usługowe i produkcyjne oraz jednostki handlowe zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, przez co stanowiły uciążliwość i były przyczyną wpływających do WIOŚ skarg. Źródłami ha-łasu w tych obiektach były urządzenia wentylacyjne, chłodnicze i urządzenia produkcyjne wykorzystywane do produkcji materiałów budowlanych.

0

10

20

30

40

50

60

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0-5 dB >5-10 dB >10-15 dB >15-20 dB >20 dB

rok

pora nocna

[ % ]

Wykres 4. Rozkład procentowy przekroczeń hałasu przemysłowe-go dla pory nocnej w latach 2000- 2011 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)

Mapy akustyczne

Ustawa Prawo ochrony środowiska zobowiązuje starostów miast oraz zarządzających drogami, li-niami kolejowymi i lotniskami do sporządzania map akustycznych.

Pierwszy etap mapowania akustycznego w woje-wództwie lubelskim, zakończony w 2007 r., dotyczył miasta Lublin - aglomeracji o liczbie ludności więk-szej niż 250 tys. oraz głównych dróg o przejeżdża-jącej liczbie pojazdów ponad 6 milionów rocznie: DK Nr 12, na odcinkach: Puławy - Końskowola, Ku-rów – Lublin, Lublin – Piaski, Piaski – obwodnica, DK Nr 17 na odcinku Tomaszów Lubelski – przej-ście graniczne Hrebenne.

Drugi etap realizacji map akustycznych w woje-wództwie lubelskim został zakończony z począt-kiem 2012 r. Dotyczył otoczenia głównych dróg o licz-bie przejeżdżających pojazdów ponad 3 miliony rocznie, to jest:

• 55 odcinków dróg krajowych nr: 17, 19, 48, 63, 74, 82 występujących w województwie, od-działujących na klimat akustyczny powiatów: bialskiego, hrubieszowskiego, janowskiego, krasnostawskiego, kraśnickiego, lubartowskie-go, lubelskiego, łęczyńskiego, łukowskiego, puławskiego, ryckiego, świdnickiego, toma-szowskiego, zamojskiego oraz miast: Lublina i Zamościa,

• 10 odcinków dróg wojewódzkich nr: 801, 824, 830, 833, 835, oddziaływujących na klimat akustyczny powiatów: puławskiego, lubelskie-go, kraśnickiego, biłgorajskiego.

Wykres 3. Rozkład procentowy przekroczeń hałasu przemysłowe-go dla pory dziennej w latach 2000- 2011 w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)

rok

0

10

20

40

50

60

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

pora dzienna30

0-5 dB >5-10 dB >10-15 dB >15-20 dB >20 dB[ % ]

W porze dziennej przekroczenia dopuszczalnych norm stwierdzono w 9 obiektach, natomiast w 8 nocą. Przedziały przekroczeń przedstawiono na wykre-sach 3 i 4.


70

Z analizy wyżej wymienionych map wynika, że najbardziej niekorzystne warunki akustyczne wy-stępują w Lublinie, gdzie na wszystkich badanych odcinkach stwierdzono przekroczenia wartości

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

bial

ski

hrub

iesz

owsk

i

jano

wsk

i

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtows

ki

lube

lski

Lubl

in*

łęcz

yńsk

i

łuko

wski

puła

wsk

i

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

zam

ojsk

i

Zam

ość*

50 ÷ 55 dB 55 ÷ 60 dB 60 ÷ 65 dB 65 ÷ 70 dB powyżej 70 dB

liczb

a m

iesz

kańc

ów w pow iatach

2061113351

81552808 251

0

5000

10000

15000

20000

25000

1

liczb

a m

iesz

kańc

ów

w województwie

,

LN

LN


w pow iatach

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

bial

ski

hrub

iesz

owsk

i

jano

wsk

i

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtows

ki

lube

lski

Lubl

in*

łęcz

yńsk

i

łuko

wski

puła

wsk

i

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

zam

ojsk

i

Zam

ość*

liczb

a m

iesz

kańc

ów

2540814644

111745556 1006

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

1

liczb

a m

iesz

kańc

ów

,

w województwie

LDWN

LDWN

dopuszczalnych hałasu. Do najbardziej uciążliwych pod względem występowania hałasu zaliczono: Aleję Solidarności, Aleję Warszawską, Aleję Spół-dzielczości Pracy oraz Aleję Kraśnicką.

Wykres 5. Rozkład liczby osób narażonych na hałas w przedziałach stref imisji dla wskaźnika LDWN, których tereny wchodzą w zakres analizowanych obszarów wokół odcinków dróg krajowych

Wykres 6. Rozkład liczby osób narażonych na hałas w przedziałach stref imisji dla wskaźnika LN, których tereny wchodzą w zakres ana-lizowanych obszarów wokół odcinków dróg krajowych


w województwie

0

5

10

15

20

25

bial

ski

hrub

iesz

owsk

i

jano

wski

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtow

ski

lube

lski

Lubl

in*

łęcz

yńsk

i

łuko

wsk

i

puła

wski

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

zam

ojsk

i

Zam

ość*

[km²]

w powiatach

108,03

49,324,78 13,4 8,61

0

20

40

60

80

100

120

1

,

[km²]

LDWN

LDWN

Wykres 7. Rozkład powierzchni obszarów eksponowanych na ha-łas oceniany wskaźnikiem LDWN, których tereny wchodzą w zakres analizowanych obszarów wokół odcinków dróg krajowych


w pow iatach

w województwie

LN

LN

0

5

10

15

20

25

bial

ski

hrub

iesz

owsk

i

jano

wski

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtow

ski

lube

lski

Lubl

in*

łęcz

yńsk

i

łuko

wsk

i

puła

wski

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

zam

ojsk

i

Zam

ość*

[km²]

84,43

37,7918,76 10,27

3,820

102030405060708090

1

,

[km²]

Wykres 8. Rozkład powierzchni obszarów eksponowanych na ha-łas oceniany wskaźnikiem LN, których tereny wchodzą w zakres analizowanych obszarów wokół odcinków dróg krajowych* miasta na prawach powiatu

71

HAŁAS

W przypadku map akustycznych dotyczących dróg krajowych stwierdzono, że na większości ob-szarów chronionych akustycznie, w szczególności bezpośrednio przyległych do analizowanych odcin-ków dróg krajowych, występowały przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu.

Ludność zamieszkująca w tym rejonie narażona jest na przekroczenia hałasu w zakresie do 5 dB, zarówno dla pory dnia jak i nocy. Zakres przekro-czeń powyżej 20 dB dotyczył odcinka drogi DW 835 Lublin-Mętów oraz DW 835 Biłgoraj.

Na wykresach 5 - 8 przedstawiono grafi cznie wiel-kość obszarów narażonych na oddziaływanie po-nadnormatywnych poziomów hałasu oraz liczbę za-mieszkałej na tych obszarach ludności.

Reakcje

Najpilniejszymi zadaniami w zakresie ochrony przed hałasem jest idące w ślad za mapami aku-stycznymi z 2012 r. opracowanie programów ochro-ny środowiska przed hałasem dla wyżej wymienia-nych 55 odcinków dróg krajowych i 10 wojewódzkich oraz realizacja zadań zawartych w już opracowa-nych programach ochrony środowiska przed hała-sem: „Programie ochrony środowiska przed hała-sem dla miasta Lublin” i „Programie ochrony środowiska przed hałasem dla województwa lubel-skiego, terenów poza aglomeracjami, położonymi wzdłuż dróg krajowych, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny”.

Pierwszy dokument zakłada opracowanie projek-tów i budowę ekranów akustycznych oraz wymianę stolarki otworowej w mieszkaniach, gdzie żyją lu-dzie najbardziej narażeni na hałas, całodobowe po-miary natężenia ruchu oraz monitoring prędkości pojazdów na miejskich odcinkach dróg krajowych i wojewódzkich, wykonanie tablicy informacyjnej o zagrożeniu hałasem w Lublinie oraz opracowanie mapy akustycznej linii kolejowych, w terminie do 2020 r. Ze względu na dużą liczbę narażonej na ha-łas ludności Lublina, kolejność realizacji zadań ustalono zaczynając od terenów o najwyższej war-tości wskaźnika zagrożenia ludności – M, charakte-ryzującego wielkość przekroczenia dopuszczalne-go poziomu hałasu i liczbę mieszkańców na terenie jego odziaływania.

Drugi dokument wskazuje kierunki i działania nie-zbędne do poprawy klimatu akustycznego, m.in.: opracowanie projektów i budowę ekranów aku-stycznych, sporządzenie sprawozdania określają-cego wpływ zrealizowanych ekranów na stan aku-styczny środowiska, wprowadzenie ograniczeń

prędkości i urządzeń monitoringu, wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania. Termin wyko-nania zadań wymienionych w dokumencie przypa-da na 2021 r.

Adresy internetowe:Mapy akustyczne:- Lublin: www.um.lublin.pl/um/index.php?t=200&fi d=6382,- odcinki dróg: www.pma.oos.plProgramy ochrony środowiska przed hałasem:- dla miasta Lublin: www.um.lublin.eu/um/index.php?t=210&id=63858- dla województwa lubelskiego, terenów poza aglo-meracjami, położonymi wzdłuż dróg krajowych, na których poziom hałasu przekracza poziom do-puszczalny: www.um.bip.lublin.pl/upload/pliki/2POSPH_Woje-wodztwo_Lubelskie.pdf

Fot. Archiwum WIOŚ

ODPADY


74

OdpadyProblem wytwarzanych odpadów, zarówno po-

chodzących z gospodarki komunalnej, jak i z prze-mysłu jest najbardziej palącym problemem eko-logicznym obecnych czasów. Nieprawidłowe gospodarowanie odpadami wywiera negatywny wpływ na jakość wszystkich elementów środowi-ska: powierzchni ziemi, wód i powietrza, a tym sa-mym na kondycję ekosystemów i zdrowie ludzi. Ze względu na te zagrożenia minimalizacja ilości wy-twarzanych odpadów i racjonalne nimi gospodaro-wanie, należą do najważniejszych kierunków ochrony środowiska. Ważnym czynnikiem stymu-lującym pozytywne zmiany w gospodarce odpada-mi jest świadomość ekologiczna społeczeństwa. Jej wynikiem jest akceptacja wprowadzanych zmian w istniejących systemach zbierania, transportu, składowania, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

Monitoring gospodarki odpadami w wojewódz-twie lubelskim w 2011 r. realizowano na podstawie informacji pochodzących z prowadzonej i aktuali-zowanej przez WIOŚ bazy danych Karta Składowi-ska i Karta Spalarni, działalności kontrolnej WIOŚ oraz statystyki publicznej GUS.

Odpady przemysłowe

Informacje o ilościach i rodzajach odpadów z sek-tora gospodarczego oraz sposobach gospodaro-wania nimi w woj. lubelskim w 2010 r. pochodzą z danych Urzędu Statystycznego w Lublinie. We-dług WUS odpady przemysłowe stanowią od wielu lat dominujący strumień (ponad 90%) odpadów wytworzonych w woj. lubelskim.

Na przestrzeni lat zauważalny jest wzrost ilości wytwarzanych odpadów przemysłowych. Najmniej odpadów wytworzono w 2001 r. - 3670,4 tys. Mg, a najwięcej w 2009 r. – 5264,5 tys. Mg (wykres 1).

Stacja demontażu Fot. Archiwum WIOŚ

W 2009 r. nastąpił wzrost wskaźnika masy wy-tworzonych odpadów na jednostkę PKB w porów-naniu do roku ubiegłego i osiągnął wartość – 1030 kg/10 000 zł. PKB. (wykres 2).

W 2010 r. wytworzonych zostało 4 860,4 tys. Mg odpadów przemysłowych, co stanowiło 4,3% odpa-dów przemysłowych wytworzonych w Polsce. Najwię-cej odpadów pochodzących z sektora gospodarczego powstało w powiatach: łęczyńskim, hrubieszowskim, krasnostawskim, puławskim i w m. Lublin - ok. 90% wszystkich odpadów wytworzonych w województwie. Natomiast najmniej odpadów powstało w powiatach: włodawskim, parczewskim i janowskim (wykres 3).

Spośród wytwórców odpadów przemysłowych zewidencjonowanych w 2010 r. przez GUS do naj-bardziej znaczących od wielu lat należy Lubelski Węgiel „BOGDANKA” S. A., który generuje ok. 60% ogółu odpadów przemysłowych rocznie.

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

war

tość

PK

B

[mln

zł]

odpa

dy p

rzem

ysło

we

[tys.

Mg]

rok

odpady przemysłowe wartość PKB

Wykres 1. Ilość odpadów wytworzonych w woj. lubelskim w latach 2000-2010 na tle zmian PKB (źródło: GUS)

1,410

1,182

1,222 1,210

1,109

1,343

1,1961,129

0,886

1,030

0,800

0,900

1,000

1,100

1,200

1,300

1,400

1,500

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Mg/

10 0

00 zł P

KB

rok

Wykres 2. Ilość wytworzonych w latach 2000-2009 odpadów prze-mysłowych w przeliczeniu na 10 000 zł PKB woj. lubelskiego (źró-dło: GUS)

75

ODPADY

Grupa odpadu Nazwa grupy

01Odpady powstałe przy poszukiwaniu, wy-dobyciu, fi zycznej i chemicznej przeróbce

rud oraz innych kopalin

02Odpady z rolnictwa, sadownictwa, hodowli, rybołówstwa, leśnictwa oraz przetwórstwa

żywności10 Odpady z procesów termicznych

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

bial

ski

Biał

a P

odla

ska

biłg

oraj

ski

Chełm

cheł

msk

i

hrub

iesz

owsk

i

jano

wsk

i

kras

nost

awsk

i

kraś

nick

i

luba

rtow

ski

lube

lski

Lubl

in

łęcz

yńsk

i

łuko

wsk

i

opol

ski

parc

zew

ski

puła

wsk

i

radz

yńsk

i

ryck

i

świd

nick

i

tom

aszo

wsk

i

wło

daw

ski

zam

ojsk

i

Zam

ość

64,5

11,4

32,5

37,5

23

446,

6

6,9 27

8,1

40,1

69,2

20,2

121,

933

24,5

21,5

11,4

6,4 18

9,9

48,2

10,4

14,4

30,6

5,5

24,2

21,5

tys.

Mg

Wykres 3. Odpady przemysłowe wytworzone w woj. lubelskim w 2010 r. wg powiatów (źródło: GUS)

W gospodarce odpadami ważną rolę pełnią proce-sy odzysku i unieszkodliwiania. Od kilku lat w woj. lu-belskim odzyskuje się ok. 90% odpadów wytworzo-nych, wyjątek stanowił 2009 r., w którym odzyskano ponad 54%. odpadów (wykres 4).

W 2010 r. odzyskowi poddano ok. 80% odpadów przemysłowych, unieszkodliwiono poza składowaniem 0,4%, składowano na składowiskach 19,3% oraz cza-sowo magazynowano 0,8% odpadów (wykres 5).

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

czasowe magazynowanie odzysk unieszkodliwianie składowanie

Wykres 4. Gospodarka odpadami przemysłowymi w województwie lubelskim w latach 2000-2010 (źródło: GUS)

79,5%

19,3%0,8% 0,4% odzysk

składowanie

czasowemagazynowanie

unieszkodliwianie

Wykres 5. Gospodarowanie odpadami przemysłowymi w woje-wództwie lubelskim w 2010 r. (źródło: GUS)

System gospodarowania odpadami azbestowymi

Działania podejmowane w zakresie usuwania wy-robów zawierających azbest na terenie kraju oraz województwa lubelskiego określone zostały w obo-wiązujących dokumentach:

■ „Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032” przyjęty uchwałą Rady Mini-strów 14 lipca 2009 r.

■ „Program usuwania wyrobów zawierających azbest dla terenu województwa lubelskiego na lata 2012-2032” uchwalony 28 listopada 2011 r. przez Sejmik Województwa Lubelskiego.

W ilości wytworzonych odpadów przemysłowych w 2010 r. największy udział procentowy (ok. 93%) stanowiły trzy grupy: 01,02 i 10.


76

Fot. T. Grzywaczewska

Głównymi założeniami programu wojewódzkiego są:• usunięcie i unieszkodliwienie wyrobów zawie-

rających azbest,• minimalizacja negatywnych skutków zdrowot-

nych spowodowanych obecnością azbestu na terenie województwa lubelskiego,

• likwidacja szkodliwego oddziaływania azbe-stu na środowisko.

Dokument ten jest aktualizacją „Programu usuwa-nia wyrobów zawierających azbest dla terenu woje-wództwa lubelskiego na lata 2009-2032”.

Podstawą zarządzania procesami usuwania azbestu i gospodarowania odpadami azbestowymi jest szczegółowa informacja o ilości azbestu w wo-jewództwie zawarta w bazie azbestowej.

Baza azbestowa jest to narzędzie do gromadze-nia i przetwarzania informacji uzyskanych z inwen-taryzacji wyrobów zawierających azbest, prowa-dzone przez Ministerstwo Gospodarki. Dane inwentaryzacyjne wprowadzają urzędy gminne i urzę-dy marszałkowskie. Stanowi jedno z narzędzi moni-torowania realizacji zadań wynikających z Progra-mu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032. Można tam znaleźć informacje o gmin-nych, powiatowych i wojewódzkich Programach Usuwania Azbestu oraz dokumenty i publikacje przybliżające problematykę związaną z usuwaniem wyrobów azbestowych od strony praktycznej i fi -nansowej.

Wg danych zawartych w bazie azbestowej spo-śród 213 gmin w województwie lubelskim 105, tj. 49% gmin objętych zostało inwentaryzacją osób fi -zycznych. W przypadku pozostałych 108 gmin brak jest na ten temat danych. W przypadku osób praw-nych sytuacja przedstawia się dużo korzystniej - 173 gminy, tj. 81% spośród wszystkich, objętych zo-stało inwentaryzacją (dane zawarte w bazie pochodzą z końca 2009 r.). Uzyskanie pełnych i wia-rygodnych danych na temat ilości wyrobów zawiera-jących azbest, znajdujących się na terenie poszcze-gólnych gmin pozwoliłoby przyjąć odpowiednią strategię działań związanych z ich usuwaniem.

Od 1 stycznia 2011 roku na terenie woj. lubel-skiego wprowadzony został przez Samorząd Wo-jewództwa Lubelskiego we współpracy z samorzą-dami lokalnymi projekt pt. „Pilotażowy system gospodarowania odpadami azbestowymi na tere-nie województwa lubelskiego wzmocniony spraw-nym monitoringiem ilości oraz kontroli ich usuwa-nia i unieszkodliwiania”. Inicjatywa ta została podjęta w ramach obszaru priorytetowego „Środo-wisko i infrastruktura”, obszaru tematycznego „Od-budowa, remont, przebudowa i rozbudowa

Na składowiska tego typu trafi ają głównie odpady usuwane z dachów i elewacji budynków oraz odpa-dy konstrukcyjne zawierające azbest. W 2011 r. na tych obiektach zdeponowano 14 308,546 Mg od-padów (wykres 6), co daje łącznie 71,68 tys. Mg od-padów nagromadzonych. Ponad 88% odpadów unieszkodliwionych poprzez składowanie trafi ło na składowisko w Kraśniku.

Zagadnienia dotyczące kontroli gospodarowania odpadami azbestowymi powstającymi podczas

podstawowej infrastruktury oraz poprawa stanu środowiska” Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy. Zakończenie projektu przewidziane jest do końca czerwca 2015 r.

W ramach projektu refundacją objęte zostaną koszty związane z demontażem, odbiorem (zała-dunkiem, transportem, rozładunkiem) i unieszkodli-wieniem odpadów zawierających azbest. O dofi -nansowanie ubiegać się mogą: osoby fi zyczne nie będące przedsiębiorcą, wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe z terenu gmin, które przystąpiły do projektu, a także jednostki samorządu terytorialne-go z terenu województwa lubelskiego (gmina lub powiat), które przystąpiły do projektu, oraz Woje-wództwo Lubelskie będące właścicielem obiektu, na którym znajdują się wyroby zawierające azbest lub działki, na których porzucono odpady zawierają-ce azbest („dzikie wysypiska”).

Na terenie województwa lubelskiego eksploato-wane były 3 składowiska przyjmujące odpady za-wierające azbest:

■ Srebrzyszcze – Chełm, ■ Piaski Zarzecze – Kraśnik, ■ Poniatowa Wieś.

77

ODPADY

0

3

6

9

12

15

2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r.

[tys. Mg]

Wykres 6. Ilość odpadów zawierających azbest unieszkodliwionych na składowiskach woj. lubelskiego w latach 2005 – 2011 (źródło: WIOŚ)

Rozładunek zabezpieczonych odpadów azbestowych przeznaczonych do składowania Fot. Archiwum WIOŚ

usuwania wyrobów zawierających azbest, w tym ich magazynowanie, transport oraz unieszkodliwianie, znajdują się w zakresie obowiązków realizowanych przez Inspekcję Ochrony Środowiska.

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lu-blinie, w ramach działalności inspekcyjnej, przepro-wadził w 2011 r. 17 kontroli jednostek i instytucji, któ-rych działalność związana była z postępowaniem z wyrobami zawierającymi azbest (wykres 7), przy czym kontrole interwencyjne stanowiły ok. 35%.

0

5

10

15

20

25

2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r.

Liczba kontroli

Wykres 7. Liczba kontroli przeprowadzonych przez WIOŚ w Lublinie w latach 2005 – 2011 (źródło: WIOŚ)

Odpady komunalne

Według danych WIOŚ na terenie województwa lu-belskiego w 2011 r. eksploatowano 64 składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne przyj-mujące odpady komunalne. W 2011 r. na podstawie stosownych decyzji administracyjnych wyłączono z eksploatacji następujące składowiska: Międzyrzec Podlaski, Kopyłów, Batorz I, Chrzanów III, Kolonia Niedźwiada, Kolonia Kolechowice, Królewski Dwór, Glinny Stok, Gołąb, Przestrzeń i Zaboreczno. Nato-miast w ciągu ostatnich jedenastu lat ogółem za-mknięto 70 składowisk nie spełniających wymagań ochrony środowiska (wykres 8), z tego do końca 2011 r. ponad 38% poddano rekultywacji.

W 2011 r. na składowiskach zdeponowano ogó-łem 245 056,4 Mg odpadów komunalnych tj. 12% mniej niż w ubiegłym roku, natomiast nagromadze-nie wyniosło 4 710 738,8 Mg. (tabela 1 i wykres 9) Najwięcej odpadów złożono w powiatach: lubartow-skim, puławskim, zamojskim, bialskim, kraśnickim, ich udział stanowił ok. 73% wszystkich odpadów składowanych w województwie. W większości po-wiatów zmniejszyła się ilość odpadów składowa-nych. Jest to szczególnie widoczne w powiecie chełmskim, gdzie redukcja odpadów składowanych w 2011 r. wyniosła ok. 82% w stosunku do roku 2010 (ok. 60% masy przyjętych niesegregowanych odpadów komunalnych zostało przeznaczone do kompostowania). Taki stan jest efektem działalności nowoczesnego Zakładu Przetwarzania Odpadów Komunalnych Regionu Chełma w m. Srebrzyszcze, który spełnia warunki regionalnej instalacji przetwa-rzania odpadów komunalnych, oraz zamknięcia składowisk gminnych.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

2001 r.2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.

eksploatowane nieeksploatowane

Wykres 8. Składowiska odpadów komunalnych w woj. lubelskim w latach 2000-2011 (źródło: WIOŚ)


78

Zakład ten prowadzi następujące procesy techno-logiczne:

• sortowanie odpadów zmieszanych i z selek-tywnej zbiórki,

• przygotowanie paliwa alternatywnego dla ce-mentowni Chełm,

• kompostowanie odpadów organicznych, • składowanie odpadów balastowych,• składowanie odpadów azbestowych,• przyjmowanie i czasowe magazynowanie

oraz wysyłka do utylizacji zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego.

0100002000030000400005000060000700008000090000

100000

bial

ski

biłg

oraj

ski

cheł

msk

ihr

ubie

szow

ski

jano

wsk

ikr

asno

staw

ski

kraś

nick

i

luba

rtow

ski

lube

lski

łęcz

yńsk

i

łuko

wsk

i

opol

ski

parc

zew

ski

puła

wsk

i

ryck

i

świd

nick

ito

mas

zow

ski

wło

daw

ski

zam

ojsk

i

[Mg]

Wykres 9. Odpady złożone na składowiskach wg powiatów w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0,3

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Mg/

mie

szkańc

a/ro

k

rok

Wykres 10. Odpady komunalne zebrane w przeliczeniu na 1 miesz-kańca w woj. lubelskim (źródło: GUS)

Z roku na rok rozwija się system selektywnej zbiórki odpadów, który funkcjonuje w większości gmin województwa. Od roku 2003 widać niewielki, ale systematyczny wzrost odpadów zebranych se-lektywnie (wykres 11). Wskaźnik ten wyniósł 9,2% ogółu zebranych odpadów.

rok86%

88%

90%

92%

94%

96%

98%

100%

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

zebrane bez wyselekcjonowania zebrane selektywnie

Wykres 11. Odpady zebrane selektywnie w ogólnej masie odpadów komunalnych (źródło: GUS)

W celu efektywniejszego gospodarowania odpada-mi w województwie lubelskim uruchomiono w 2011 r. pięć nowych instalacji: 1 zakład unieszkodliwiania od-padów w Chełmie, 2 kompostownie w Chełmie i Biłgoraju, 2 linie do segregacji odpadów w Cheł-mie i Międzyrzecu Podlaskim.

Na koniec 2011 r. ogółem funkcjonowały następu-jące instalacje:

■ 64 składowiska odpadów innych niż obojęt-ne i niebezpieczne,

■ 3 zakłady unieszkodliwiania odpadów, ■ 22 linie do segregacji odpadów, ■ 8 kompostowni, ■ 2 współspalarnie w Cementowniach: Chełm

i Rejowiec Fabryczny, ■ 36 stacji demontażu pojazdów i 20 punktów

zbierania odpadów.Głównymi celami w gospodarce odpadami komu-

nalnymi nadal pozostają:1. zwiększenie udziału odzysku, szczególnie re-

cyklingu szkła, metali, tworzyw sztucznych, papieru i tektury, także odzysku energii z od-padów,

2. zwiększenie ilości zbieranych selektywnie od-padów niebezpiecznych występujących w stru-mieniu odpadów komunalnych,

3. eliminacja nielegalnego składowania odpadów.

Fot. Archiwum WIOŚ

Zgodnie z danymi GUS w 2010 r. zorganizowa-nym systemem zbierania odpadów komunalnych zostało objętych ok. 80% ludności w województwie, podobnie jak w Polsce 79,8%. W przeliczeniu na jednego mieszkańca województwa w 2010 r. zebra-no 157 kg odpadów komunalnych, natomiast wskaź-nik ten dla kraju wynosił 263 kg / mieszkańca (wy-kres 10).

79

ODPADY

Lp. Gmina Nazwa przedsiębiorstwa eksploatującego Miejscowość

Speł

nia

wym

agan

ia

tech

nicz

ne T

AK

/NIE

Pow

ierz

chni

ask

łado

wis

ka [h

a]

Poje

mno

ść

skła

dow

iska

[m3 ]

Ilość

zło

żona

w ro

ku 2

011

r.[M

g]

Ilość

odp

adów

na

grom

adzo

na d

o ko

ńca

2011

r. [M

g]

Powiat bialski

1. Biała Podlaska bialski

Bialskie Wodociągi i Kanalizacja ,,WOD-KAN,, Sp. z o.o. Biała Podlaska T 2,85 160 000 19 616,67 74 542,41

2. Konstantynów P. W. „KOMUNALNIK” w Białej Podlaskiej

Komarno T 1,50 56 000 113,4 7 818,43. Janów Podlaski Janów Podlaski T 4,12 79 500 164,9 5 782,24. Kodeń U. G. w Kodniu Kodeń I T 4,64 42 500 1 060,95 9 373,74

5. Piszczac „EKO NOWA” Sp. z o.o. w Piszczacu Kolonia Piszczac T 2,94 14 900 183,49 3 757,42

6. Terespol „EKO - BUG” Sp. z o.o. w Kobylanach Lebiedziew T 1,24 140 977 1 189,78 45 706,56

Powiat biłgorajski7. Biłgoraj P. G. K. Sp. z o.o. w Biłgoraju Korczów T 9,00 1 052 000 7 100,1 222 035,48. Józefów Z. W. i K. w Józefowie Józefów T 2,10 46 000 513,2 7 894,2

9. Łukowa Z. G. K. w Łukowej Podsośnina Łukowska T 1,26 28 000 212,5 3046,5

10. Obsza Z. G. K. w Obszy Wola Obszańska T 0,50 35 000 124,5 657,611. Potok Górny Z. G. K. w Potoku Górnym Potok Górny T 1,00 13 680 103,8 1849,3

Powiat chełmski

12. Chełm P. G. O. Sp. z o.o. w Chełmie Srebrzyszcze T4,00 640 000 55,88* 283 481,982,6 270 617 2 445,98 # 2 445,98

13. Dorohusk G. Z. O. w Dorohusku Świerże T 1,10 20 613 467,78 9 560,1814. Ruda Huta Z. U. K. w Rudzie Hucie Kolonia Rudka T 1,00 30 475 68,31 985,5115. Sawin U. G. w Sawinie Malinówka T 1,00 46 000 226,63 3 209,53

Powiat hrubieszowski16. Hrubieszów P. G. K. i M. w Hrubieszowie Hrubieszów T 2,13 258 500 4 993,8 89 711,117. Dołhobyczów G. Z. U. K. w Dołhobyczowie Hulcze T 0,60 7 000 128,7 638,418. Mircze G. Z. K. w Mirczu Łasków T 4,54 63 046 963,5 10 588,619. Trzeszczany G. Z. K. w Trzeszczanach Trzeszczany T 1,50 8 500 83,7 1 671,1

Powiat janowski20. Janów Lubelski Z. G. K. i M. w Janowie Lubelskim Borownica T 26,60 545 197 1 960,9 19 672,621. Potok Wielki U. G. w Potoku Wielkim Potok Wielki T 0,51 7 450 76,5 2 158,84

Powiat krasnostawski22. Krasnystaw M. S. O. K. Kras – Eko w Wincentowie Wincentów T 3,26 413 000 6 210,8 60 847,423. Siennica Różana U. G. w Siennicy Różanej Zagroda T 1,20 53 200 79,35 2 333,6524. Żółkiewka Z. U. K. w Żółkiewce Wola Żółkiewska T 1,43 8 500 194,0 2740,6

Powiat kraśnicki25. Kraśnik Z. K. G. w Kraśniku Piaski Zarzecze II T 3,25 550 000 12 793,72 69 279,0926. Annopol Z. G. K. i M. w Annopolu Annopol T** 2,50 126 000 977,45 23 646,3527. Szastarka U. G. w Szastarce Polichna Dolna IV N*** 0,88 14 490 29,02 2 347,54

Powiat lubartowski28. Lubartów M. P. W. i K. w Lublinie Rokitno T 5,59 1 462 455 77 957,2 1 900 543,0029. Lubartów Z. G. K. w Lubartowie Nowodwór T 3,44 183 000 7 912,37 125 348,99

Powiat lubelski30. Bełżyce Z. G. K. i M. w Bełżycach Bełżyce T 1,70 48 210 1 271,53 25 698,32

31. Bychawa Bychawskie Przeds. Komunalne w Bychawie Zdrapy N 3,20 23 200 981,93 23 415,87

32. Jabłonna U. G. w Jabłonnej Tuszów T 0,60 15 000 12,43 1 895,9233. Wysokie U. G. w Wysokim Wysokie T 0,58 23 100 80,60 3 691,3934. Zakrzew U. G. w Zakrzewie Zakrzew N 0,99 5 175 4,70 1 249,40

Powiat łęczyński

35. Łęczna P. G. K. i M. w Łęcznej Kolonia Stara Wieś T 3,20 83 460 8 945,94 103

465,0936. Ludwin U. G. w Ludwinie Kolonia Dratów T 2,61 47 700 460,30 17 661,22

Tabela 1. Wykaz czynnych składowisk odpadów komunalnych w 2011 r. w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)


80

Lp. Gmina Nazwa przedsiębiorstwa eksploatującego Miejscowość

Speł

nia

wym

agan

ia

tech

nicz

ne T

AK

/NIE

Pow

ierz

chni

ask

łado

wis

ka [h

a]

Poje

mno

ść

skła

dow

iska

[m3 ]

Ilość

zło

żona

w ro

ku 2

011

r.[M

g]

Ilość

odp

adów

na

grom

adzo

na d

o ko

ńca

2011

r. [M

g]

Powiat łukowski37. Adamów Z. G. K. w Adamowie Adamów T 1,87 44 100 550,3 6 268,138. Krzywda Z. K. w Krzywdzie Krzywda T 2,52 118 000 279,85 6 937,8739. Łuków P. U. i I. K. w Łukowie Łuków T 17,5 340 000 5 724,67 105 577,2540. Stoczek Łukowski M. Z. G. K.. w Stoczku Łukowskim Stoczek Łukowski T 3,61 64 000 1 149,6 11 267,5841. Wola Mysłowska U. G. w Woli Mysłowskiej Wola Mysłowska T 0,90 16 100 431 2 323,6642. Stanin Z. G. K. w Staninie Niedźwiadka T 2,2 48 290 318,9 2 396,2

Powiat opolski43. Opole Lubelskie Z. G. K. i M. w Opolu Lubelskim Ożarów T 2,07 115 750 2 230,33 22 265,7344. Poniatowa P. G. K. i M. w Poniatowej Poniatowa Wieś T 4,70 241 157 2 835,77 43 921,4245. Wilków U. G. w Wilkowie Rogów T 2,30 31 000 643,25 11 468,05

Powiat parczewski

46. Dębowa Kłoda Pomocnicze Gospod. U. G. w Dębowej Kłodzie Lubiczyn T 3,52 36 270 2 375,82 6 398,04

Powiat puławski

47. Puławy M. P. W. i K. „WODOCIĄGI PUŁAWSKIE” w Puławach Puławy T 3,17 200 000 18 243,49 143

947,6748. Kazimierz Dolny M. Z. K. w Kazimierzu Dolnym Dąbrówka T 0,39 10 693 1 616,10 9 839,2949. Baranów U. G. w Baranowie Baranów T 1,34 11 500 427,00 5 342,5050. Markuszów U. G. w Markuszowie Markuszów T 0,75 25 650 280,03 9 642,3851. Kurów U. G. w Kurowie Szumów T 2,84 91 800 9 755,66 138 800,27

Powiat rycki52. Ryki P. G. K. i M. w Rykach Ryki T 0,80 80 000 2 722,60 69 121,5053. Stężyca U. G. w Stężycy Brzeźce T 3,08 54 400 1 836,66 13 221,27

Powiat świdnicki54. Trawniki U. G. w Trawnikach Dorohucza T 0,85 41 500 1 222,00 2 737,70

Powiat tomaszowski55. Jarczów U. G. w Jarczowie Wereszczyca T 1,40 13 400 179,1 893,556. Łaszczów U. G. w Łaszczowie Zimno T 1,30 12 000 407,5 2 995,057. Rachanie U. G. w Rachaniach Grodysławice T 1,00 30 203 572,9 4 950,958. Susiec G. Z. U. K. w Suścu Susiec T 0,30 15 670 488,1 7 431,459. Tarnawatka U. G. w Tarnawatce Tarnawatka T 1,60 12 700 223,3 2 838,760. Telatyn U. G. w Telatynie Telatyn T 0,50 18 000 253,2 2 093,161. Ulhówek G. Z. U. K. w Ulhówku Dyniska T 2,67 8 520 155,7 1 175,7

Powiat włodawski62. Włodawa M. P. G. K. w Włodawie Włodawa T 8,35 650 000 4 939,43 135 980,43

Powiat zamojski63. Skierbieszów P. G. K. w Zamościu Dębowiec T 11,94 1 150 000 25 029,4 768 914,464. Krasnobród Z. G. K. w Krasnobrodzie Grabnik T 1,40 34 248 398,0 4 933,7

*─ odpady wykorzystane do rekultywacji składowiska, (eksploatacja niecki zakończona w 2011 r.)**─ składowisko w trakcie postępowania o wydanie zezwolenia na unieszkodliwianie odpadów***─ składowisko zamknięte w 2011 r.#─ nowa niecka składowiska odp. balastowych, eksploatacja rozpoczęta w 2011 r.

Tabela 1 c.d. Wykaz czynnych składowisk odpadów komunalnych w 2011 r. w województwie lubelskim (źródło: WIOŚ)

Ogółem 202,54 10 025 802 245 056,4 4 710 738,77

81

ODPADY

Legenda:

Kazimierz D. Na³êczów

Lublin

Bia³a Podlaska

Che³m

Zamoœæ

Miêdzyrzec Podl.

Terespol

£ukówStoczek£ukowski

RadzyñPodlaski

Ryki

Dêblin

ParczewW³odawa

Lubartów

Pu³awy

£êczna

Œwidnik

Krasnystaw

Opole Lub.

Kraœnik

Hrubieszów

Janów Lub.

Tomaszów Lub.

Bi³goraj

Konstantynów

Janów Podl.

Rokitno

Leœna Podl.

Zalesie

Piszczac

Trzebieszów

WolaMys³owska

Stanin

Ulan-Majorat

K¹kolewnicaWschodnia

Drelów

KomarówkaPodlaska

£omazy

Rossosz

Tuczna

S³awatycze

Kodeñ

Krzywda

Wojcieszków

Borki

Wohyñ

Wisznice Sosnówka

Hanna

PodedwórzeJab³oñMilanów

CzemiernikiSerokomla

AdamówK³oczew

Nowodwór

U³ê¿

Jeziorzany

Kock

OstrówekSiemieñ

Dêbowa K³oda Wyryki

Stary Brus

Sosnowica

NiedŸwiada

Firlej

Michów

Kamionka

Baranów

¯yrzyn

Stê¿yca

Abramów Serniki

Ostrów Lub. Uœcimów

Urszulin Hañsk

WolaUhruska

LudwinSpiczynMarkuszów

GarbówKurów

Koñskowola

Janowiec

Jastków

Niemce

WólkaPuchaczów

Cyców

Wierzbica

Sawin

Ruda Huta

SiedliszczeMilejów

Me³giew

W¹wolnica

KonopnicaKarczmiska

Wilków

Poniatowa

Wojciechów

Be³¿yceG³usk Piaski

Trawniki

Rejowiec F. Kamieñ

Dorohusk

Rejowiec

Fajs³awiceJab³onna

NiedrzwicaDu¿a

Chodel

£aziska

Józefów UrzêdówWilko³az

Borzechów Strzy¿ewice

Bychawa

Krzczonów

Rybaczewice

£opiennikGórny

SiennicaRó¿ana

Leœniowice

¯mudŸ

Bia³opole

Dubienka

Horod³o

Uchanie

Wojs³awiceKraœniczyn

Izbica

Gorzków

¯ó³kiewka

Wysokie

ZakrzówekDzierzkowice

AnnopolGoœcieradów Trzydnik

Du¿y SzastarkaBatorz

Zakrzew Rudnik

Stary Zamoœæ

SkierbieszówGrabowiec

Trzeszczany

WerbkowiceMi¹czyn

Sitno

Nielisz

Su³ów

Szczebrzeszyn

Radecznica

Turobin

Goraj

Chrzanów

GodziszówModliborzyce

PotokWielki

Dzwola

Frampol Zwierzyniec

£abunieKomarówOsada

Tyszowce

Mircze

Do³hobyczów

Telatyn£aszczówRachanie

Krynice

Tarnawatka

Adamów

Krasnobród

Tereszpol

Ksiê¿pol

Aleksandrów

Józefów

Susiec

Be³¿ec

Jarczów

Ulhówek

LubyczaKrólewska

£ukowaPotok Górny

Biszcza

TarnogródObsza

Skladowiska eksploatowane

Skladowiska nieeksploatowane

Zak³ad Unieszkodliwiania Odpadów

Linia do segregacji odpadów

Kompostownie

49

Sk³adowiska zrekultywowane

18

94

98

Skladowisko odpadów azbestowych

7x

Legenda:

Kazimierz D. Na³êczów

Lublin

Bia³a Podlaska

Che³m

Zamoœæ

Miêdzyrzec Podl.

Terespol

£ukówStoczek£ukowski

RadzyñPodlaski

Ryki

Dêblin

ParczewW³odawa

Lubartów

Pu³awy

£êczna

Œwidnik

Krasnystaw

Opole Lub.

Kraœnik

Hrubieszów

Janów Lub.

Tomaszów Lub.

Bi³goraj

Konstantynów

Janów Podl.

Rokitno

Leœna Podl.

Zalesie

Piszczac

Trzebieszów

WolaMys³owska

Stanin

Ulan-Majorat

K¹kolewnicaWschodnia

Drelów

KomarówkaPodlaska

£omazy

Rossosz

Tuczna

S³awatycze

Kodeñ

Krzywda

Wojcieszków

Borki

Wohyñ

Wisznice Sosnówka

Hanna

PodedwórzeJab³oñMilanów

CzemiernikiSerokomla

AdamówK³oczew

Nowodwór

U³ê¿

Jeziorzany

Kock

OstrówekSiemieñ

Dêbowa K³oda Wyryki

Stary Brus

Sosnowica

NiedŸwiada

Firlej

Michów

Kamionka

Baranów

¯yrzyn

Stê¿yca

Abramów Serniki

Ostrów Lub. Uœcimów

Urszulin Hañsk

WolaUhruska

LudwinSpiczynMarkuszów

GarbówKurów

Koñskowola

Janowiec

Jastków

Niemce

WólkaPuchaczów

Cyców

Wierzbica

Sawin

Ruda Huta

SiedliszczeMilejów

Me³giew

W¹wolnica

KonopnicaKarczmiska

Wilków

Poniatowa

Wojciechów

Be³¿yceG³usk Piaski

Trawniki

Rejowiec F. Kamieñ

Dorohusk

Rejowiec

Fajs³awiceJab³onna

NiedrzwicaDu¿a

Chodel

£aziska

Józefów UrzêdówWilko³az

Borzechów Strzy¿ewice

Bychawa

Krzczonów

Rybaczewice

£opiennikGórny

SiennicaRó¿ana

Leœniowice

¯mudŸ

Bia³opole

Dubienka

Horod³o

Uchanie

Wojs³awiceKraœniczyn

Izbica

Gorzków

¯ó³kiewka

Wysokie

ZakrzówekDzierzkowice

AnnopolGoœcieradów Trzydnik

Du¿y SzastarkaBatorz

Zakrzew Rudnik

Stary Zamoœæ

SkierbieszówGrabowiec

Trzeszczany

WerbkowiceMi¹czyn

Sitno

Nielisz

Su³ów

Szczebrzeszyn

Radecznica

Turobin

Goraj

Chrzanów

GodziszówModliborzyce

PotokWielki

Dzwola

Frampol Zwierzyniec

£abunieKomarówOsada

Tyszowce

Mircze

Do³hobyczów

Telatyn£aszczówRachanie

Krynice

Tarnawatka

Adamów

Krasnobród

Tereszpol

Ksiê¿pol

Aleksandrów

Józefów

Susiec

Be³¿ec

Jarczów

Ulhówek

LubyczaKrólewska

£ukowaPotok Górny

Biszcza

TarnogródObsza

Skladowiska eksploatowane

Skladowiska nieeksploatowane

Zak³ad Unieszkodliwiania Odpadów

Linia do segregacji odpadów

Kompostownie

49

Sk³adowiska zrekultywowane

18

94

98

Skladowisko odpadów azbestowych

7x

Mapa 9. Lokalizacja składowisk odpadów komunalnych i innych instalacji na terenie woj. lubelskiego (źródło: WIOŚ)

PROMIENIOWANIE ELEkTROMAgNETyCZNE


84

Promieniowanie elektromagnetyczne

Presje

Promieniowanie elektromagnetyczne jest natu-ralnym elementem natury i zawsze istniało w śro-dowisku ziemskim. Do niedawna pochodziło głów-nie z naturalnych źródeł jakimi są Ziemia, Słońce i Wszechświat, a także naturalnych wyładowań elektrycznych w trakcie burzy. Rozwój techniki wnosi jednak do naszego codziennego życia nowe, coraz to liczniejsze sztuczne źródła promieniowa-nia elektromagnetycznego.

Głównymi źródłami promieniowania elektroma-gnetycznego są elektroenergetyczne linie wysokie-go napięcia i instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: stacje bazowe radiokomunikacji ruchomej (w tym telefonii komórkowej) i stacje nadające programy radiowe i telewizyjne.

Stacje elektroenergetyczne nie są źródłami pól o poziomach istotnych ze względów ochrony środo-wiska, ponieważ natężenia pól – elektrycznego i ma-gnetycznego, maleją szybko wraz ze wzrostem od-ległości od linii elektroenergetycznych.

Obiektami o istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska oddziaływaniu są:

• duże radiowo-telewizyjne centra nadawcze – ze względu na zasięg oddziaływania,

• stacje bazowe telefonii komórkowej i radiowe-go dostępu do Internetu – ze względu na po-wszechność występowania.

Obiekty takie są zlokalizowane zarówno w mia-stach, jak i poza miastami. Najbardziej rozpo-wszechnionym rodzajem obiektów radiokomunika-cyjnych są stacje bazowe telefonii komórkowej i stacje radiowego dostępu do Internetu. W ostatnich latach masowo pojawiają się nadajniki telefonii komórko-wej i innych urządzeń radiokomunikacyjnych.

Jest to spowodowane koniecznością zwiększenia dostępu do sieci, a to jest możliwe dzięki budowie nowych stacji bazowych. W sieciach telefonii ko-mórkowej wykorzystuje się częstotliwość z zakre-sów 900, 1800 i 2100 MHz. Według danych prezen-towanych na stronie internetowej wyszukiwarki btsearch.pl, która prezentuje i aktualizuje istnieją-ce i działające stacje, w województwie lubelskim są zlokalizowane 854 stacje bazowe.

Stan

Prowadzenie okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych (PEM) w środowisku jest za-daniem ustawowym wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Pomiary przeprowadza się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposo-bu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645). Zakres prowadzenia badań po-ziomów pól elektromagnetycznych w środowisku obejmuje pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotli-wości co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz. Po-miary PEM na terenie województwa realizowane są w trzyletnim cyklu pomiarowym łącznie w 135 punk-tach, po 45 w roku, w każdym z tych punktów pomia-ry powtarza się co trzy lata. Punkty rozmieszczone są równomiernie na obszarze województwa. Rok 2011 rozpoczął drugi trzyletni cykl pomiarowy, pomiary powtarzano w tych samych punktach, co w roku 2008.

W 2011 roku pomiary PEM wykonano w: 1. centralnych dzielnicach lub osiedlach miast

o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys. – w 15 punktach;

2. pozostałych miastach – w 15 punktach; 3. terenach wiejskich – w 15 punktach. Lokalizację punktów pomiarowych przedstawiono

na mapie 10.

Fot. Archiwum WIOŚ

85

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Mapa 10. Lokalizacja punktów pomiarowych promieniowania elektromagnetycznego w 2011 r. na terenie województwa lubelskiego (źródło: WIOŚ)


86

Analiza wyników badań przeprowadzonych na obszarze województwa nie wykazała przekroczeń dopuszczalnej wartości składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego wynoszącej 7 V/m, określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczal-nych poziomów pól elektromagnetycznych w śro-dowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883).

Średnie arytmetyczne zmierzonych wartości sku-tecznych natężeń pól elektrycznych promieniowa-nia elektromagnetycznego dla zakresu częstotliwo-ści co najmniej od 3 MHz do 3 000 MHz uzyskanych dla wszystkich punktów pomiarowych utrzymywały się na niskim poziomie i wynosiły od 0,02 V/m (0,3% wartości poziomu dopuszczalnego) do 0,44 V/m (6,3% wartości poziomu dopuszczalnego) – tabela 1.

Najniższą wartość składowej elektrycznej odno-

0,180,16

0,08

0,00

0,05

0,10

0,15

0,20

Miasta powyżej 50 tys.mieszkańców

Pozostałe miasta Tereny wiejskie

[V/m]

Wykres 2. Średnie wartości składowej elektrycznej dla poszczegól-nych kategorii terenów w 2011 r. na terenie województwa lubelskie-go (źródło: WIOŚ)

Wykres 1. Średnia wartości zmierzonej składowej elektrycznej uzyskanej w punktach pomiarowych na terenie województwa lubelskiego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

0,00

0,10

0,20

0,30

0,40

0,50

Lubl

inLu

blin

Lubl

inB

iała

Pod

l.B

iała

Pod

l.B

iała

Pod

l.C

hełm

Che

łmC

hełm

Zam

ość

Zam

ość

Zam

ość

Puł

awy

Puł

awy

Puł

awy

Luba

rtów

Łęcz

naD

ęblin

Św

idni

kK

raśn

ikJa

nów

Lub

.H

rubi

eszó

wB

iłgor

ajTo

mas

zów

Lub

.W

łoda

wa

Kra

snys

taw

Par

czew

Rad

zyń

Pod

l.Łu

ków

Mię

dzyr

zecz

Pod

l.K

ąkol

ewni

ca W

sch.

Goł

ąbki

Bor

kiK

ołac

zeK

rupe

Jank

iTr

awni

kiW

ilkoł

azP

olic

hna

Żyrz

ynR

ogóź

noFi

rlej

Sita

niec

Obr

ocz

Sus

iec

[V/m] tereny wiejskiemiasta powyżej 50 tys. mieszkańców pozostałe miasta

towano w miejscowości Obrocz a najwyższą w Za-mościu przy ul. Peowiaków - wykres 1.

Porównując średnie wartości z poszczególnych rodzajów terenów, można zauważyć, że najwyższe średnie wartości występują na terenach miast po-wyżej 50 tys. mieszkańców i pozostałych miast, a najniższe na terenach wiejskich – wykres 2.

Średnia arytmetyczna wszystkich wyników wyko-nanych w 2011 r. wynosi 0,14 V/m, co stanowi 2% wartości dopuszczalnego poziomu pól elektroma-gnetycznych określonego prawem.

Uzyskane wyniki pokazują, że największe natęże-nie PEM występuje na obszarach miejskich i prze-mysłowych, gdzie liczba sztucznych źródeł jest wprost proporcjonalna do gęstości zaludnienia. Znacznie mniejsze natężenie jest na terenach wiej-skich o małej gęstości zaludnienia.

87

PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE

Tabela 1. Wyniki badań poziomów PEM w środowisku na terenie woj. lubelskiego wykonane w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

L.p. Lokalizacja punktu pomiarowego PEM

Śred

nia

aryt

met

yczn

a zm

ie-

rzon

ych

war

tośc

i sku

tecz

nych

na

tęże

ń pó

l ele

ktry

czny

ch

prom

ieni

owan

ia e

lekt

rom

agne

-ty

czne

go d

la z

akre

su c

zęst

o-tli

woś

ci c

o na

jmni

ej o

d 3

MH

z do

3 0

00 M

Hz

uzys

kany

ch d

la

punk

tu p

omia

row

ego

[V/m

]

Centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 50 tys.

1. Lublin, ul. Obywatelska / Hirszfelda 0,082. Lublin, ul. Śliwińskiego 0,073. Lublin, Al. Kraśnicka 0,354. Biała Podlaska, ul. Szkolny Dwór 0,095. Biała Podlaska, ul. Terebelska 0,116. Biała Podlaska, ul. Orzechowa 0,167. Chełm, ul. Zachodnia 0,168. Chełm, ul. K. Szymanowskiego 0,129. Chełm, ul. Droga Męczenników 0,36

10. Zamość, ul. Zamojskiego 0,2311. Zamość, ul. Peowiaków/Partyzantów 0,4412. Zamość, ul. Partyzantów 0,2113. Puławy, ul. Królewska 0,0914. Puławy, ul. Lubelska 27 0,1915. Puławy, ul. Skłodowskiej 0,10

Pozostałe miasta

16. Lubartów, ul. Słowackiego 0,0917. Łęczna, ul. 1000-lecia 0,1918. Dęblin, Rynek 40/Piłsudskiego 0,2719. Świdnik, Al. Lot. Polskich 42 0,1220. Kraśnik, ul. Koszarowa 10A 0,2021. Janów Lubelski, ul. Kilińskiego 0,2522. Hrubieszów, ul. 3-go Maja 15 0,2023. Biłgoraj, ul. Kościuszki 0,1724. Tomaszów Lubelski, ul. Lwowska 68 0,1425. Włodawa, ul. Jana Pawła II 0,1626. Krasnystaw, ul. Lwowska 0,0627. Parczew, ul. Spółdzielcza 7 0,2028. Radzyń Podlaski, ul. Jana Pawła II 2 0,1129. Łuków, ul. Wyszyńskiego/Laskowskiego 0,1930. Międzyrzec Podl., Pl. Jana Pawła II 0,11

Tereny wiejskie31. Kąkolewnica Wschodnia 0,0832. Gołąbki 0,0933. Borki 0,1434. Kołacze 0,0735. Krupe 0,0636. Janki 0,0837. Trawniki 0,0838. Wilkołaz 0,0639. Polichna 0,0840. Żyrzyn 0,1241. Rogóźno 0,0642. Firlej 0,1043. Sitaniec 0,0944. Obrocz 0,0245. Susiec 0,05

Reakcje

Zestawione w tabeli 1 wyniki pomiarów monito-ringowych pokazują, że w roku 2011, podobnie jak w latach ubiegłych, wartości natężenia PEM utrzymywały się na niskich poziomach.

W trakcie przeprowadzonych kontroli wokół insta-lacji nie wykazano przekroczeń obowiązujących norm PEM, także sprawozdania otrzymane od pro-wadzących instalację oraz użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne nie wykazały przekroczeń dopuszczalnego poziomu promienio-wania elektromagnetycznego w środowisku.

Mimo ciągłego wzrostu liczby stacji bazowych ra-diokomunikacji ruchomej, jaki ma miejsce w ostat-nich latach, nie nastąpił istotny wzrost średnich arytmetycznych wartości zmierzonych poziomów składowych elektrycznych pól elektromagnetycz-nych na terenie województwa lubelskiego.

W związku z powyższym WIOŚ w Lublinie nie stwierdził występowania w województwie lubelskim terenów z przekroczeniem dopuszczalnych pozio-mów pól elektromagnetycznych w środowisku, w szczególności terenów przeznaczonych pod za-budowę mieszkaniową oraz miejsc dostępnych dla ludności.

Fot. Archiwum WIOŚ

MONITORINgPRZYRODY


90

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie w ramach PMŚ prowadził w 2011 r. bada-nia na potrzeby funkcjonowania Stacji Bazowej Zin-tegrowanego Monitoringu Środowiska w Rozto-czańskim Parku Narodowym. Badaniami objęto następujące komponenty środowiska: wody po-wierzchniowe, podziemne, gleby i rośliny.

Jakość wód powierzchniowych

Monitoring wód powierzchniowych prowadzony był w zlewni badawczej rzeki Świerszcz, w profilu pomiarowym Malowany Most i Zwierzyniec, w za-kresie elementów biologicznych i fizykochemicz-nych z częstotliwością 4 razy w roku. W celu oceny stanu ekologicznego wód badano następujące wskaźniki: temperaturę, pH, tlen rozpuszczony, BZT5, ogólny węgiel organiczny, przewodność, sub-stancje rozpuszczone, twardość ogólną, azot amo-nowy, azot Kjeldahla, azot azotanowy, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. Badane wskaźniki osią-gnęły I klasę jakości. Na obu stanowiskach pomia-rowych prowadzone były również badania makro-bezkręgowców bentosowych, jednak z uwagi na fakt, że ten element biologiczny jest nieuwzględ-niony w klasyfikacji wód (warunki referencyjne w trak-cie ustalania), nie dokonano oceny stanu ekolo-gicznego w ww. punktach pomiarowo-kontrolnych.

Jakość wód podziemnych

Monitoring wód podziemnych prowadzony był w 5 studniach zlokalizowanych na terenie RPN, które ujmowały kredowy poziom wodonośny charaktery-zujący się naturalną izolacją od powierzchni terenu. W badanych wodach stężenia azotanów osiągnęły wartości poniżej 10 mg/l. Stwierdzone podwyższone wartości wodorowęglanów i wapnia były wynikiem na-turalnych procesów zachodzących w wodach pod-ziemnych Roztocza. Stwierdzono występowanie cynku w zakresie stężeń wahających się od I do IV klasy jakości. Pozostałe wskaźniki odpowiadały I klasie jakości. Przeprowadzona ocena wód wyka-zała, że w 4 studniach wystąpiły wody o dobrym stanie chemicznym, natomiast w studni na terenie leśniczówki Rybakówka odnotowano słaby stan chemiczny ze względu na cynk, którego wartość przekroczyła granicę III klasy jakości.

Monitoring przyrody

Konik polski w Roztoczańskim Parku Narodowym Fot. J. Tkaczyk

Zawartość metali ciężkich i siarki w glebach i mchach

Pospolite gatunki mchu Pleurozium schreiberi są to organizmy wyraźnie reagujące na natural-ne i antropogeniczne zmiany w środowisku i z tego względu są wykorzystywane jako bioindykatory w ocenie zagrożenia środowiska. Z uwagi na fakt, że są dobrymi absorbentami stosuje się je do określania zanieczyszczenia środowiska me-talami ciężkimi oraz związkami siarki.

Badania prowadzone na terenie RPN obejmowa-ły określenie zawartości następujących metali: oło-wiu, kadmu, cynku, niklu, chromu ogólnego oraz siarki ogólnej i siarczanowej w próbkach glebo-wych i mchach. W glebach przeprowadzono do-datkowo badanie odczynu. Próbki gleb pobrane zostały z dwóch warstw: do 30 cm i od 30 cm do 60 cm głębokości. Wyniki badanych gleb w punk-tach rozmieszczonych w sąsiedztwie przebiegają-cych tras komunikacyjnych wykazały, że stężenia metali są niewielkie - niższe od dopuszczalnych dla kategorii A w obowiązującym rozporządzeniu w sprawie standardów jakości gleby oraz standar-dów jakości ziemi. Zawartości metali wskazują na naturalny poziom ich występowania. Na podsta-wie wartości odczynu pH, gleby zaliczono do gleb bardzo kwaśnych i kwaśnych. Ocenę wyników za-wartości siarki ogólnej i siarki siarczanowej prze-prowadzono w oparciu o 4-stopniową skalę zasob-ności i zanieczyszczenia gleb siarką (wg kryteriów

91

MONITORING PRZYRODY

opracowanych przez IUNiG w Puławach dla gleb użytkowanych rolniczo). Siarka ogólna we wszyst-kich badanych próbach gleb była na poziomie natu-ralnej zawartości. W przypadku siarki siarczanowej zanotowano podwyższone zawartości (II stopień) w obwodzie ochronnym Obrocz. Wyniki badań gleb na terenie RPN przedstawione zostały w tabeli 2.

Lp. Lokalizacja studni

Ocena fizykochemiczna wody Ocena bakteriologiczna

Głębokość punktu [mp.p.t] Klasa wody Zawartość

azotanów [mg/l]Wskaźniki odpowiadają-ce niższej klasie jakości

Liczba bakterii grupy coli/w tym typu

kałowego [w 100ml]

1. Leśniczówka Florianka st. wiercona ok.50 III 5,13 wodorowęglany, wapń,

cynk 0/0

2. Leśniczówka Kruglik st. wiercona ok.50 II 5,44 wapń, cynk 3/3

3. Leśniczówka Bezednia st. wiercona ok.50 III 9,42 wapń, cynk 3/3

4. Leśniczówka Rybakówka st. wiercona ok.20 IV 9,43 wodorowęglany, wapń,

cynk 1/1

5. Leśniczówka Dębowiecst. kopana ok.20 I 4,71 wodorowęglany, wapń 0/0

Tabela 1. Ocena jakości wód podziemnych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Monitoring prowadzony na terenie RPN obej-mował również badania mchów w tych samych profilach pomiarowych co gleby. Wyniki badań przedstawiono w tabeli 3.

Z analizy uzyskanych wyników badań zawarto-ści metali w mchach wynika, że utrzymywały się one na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych. W ob-wodzie ochronnym Kruglik znacznemu obniżeniu uległa zawartość siarki, natomiast w obwodzie Słupy odnotowano prawie 3-krotny wzrost w sto-sunku do roku 2007. Porównując wyniki przepro-wadzonych badań do lat wcześniejszych można stwierdzić, że utrzymują się one w dalszym cią-gu w zakresie niskich stężeń charakterystycz-nych dla ,,czystych’’ obszarów Polski.

Lp. Lokalizacja punktów Odl./głeb. Odczyn pH

Zawartość metali [mg/kg s. m.] Siarka ogólna

[mg/kg s. m.]

Siarkasiarczanowa [mg/kg s. m.]ołów kadm nikiel miedź cynk chrom

1.Obwód Ochronny

Obrocz – (Malowany Most przy torach LHS)

150/30 4,79 3,84 <0,33 <0,7 1,12 3,65 1,88 36,7 11,1

150/60 5,14 2,04 <0,33 <0,7 0,99 2,50 19,7 52,4 16,1

2.Obwód Ochronny

Obrocz – (Malowany Most po drugiej stronie

torów LHS)

80/30 4,33 5,14 <0,33 0,89 1,62 6,79 2,89 85,6 77,7

80/60 4,96 3,37 <0,33 0,91 1,19 5,23 4,69 64,5 60,4

3. Obwód Ochronny Kruglik

30 3,58 12,55 <0,33 1,07 3,32 10,19 3,95 96,7 28,760 4,20 3,49 <0,33 1,75 2,04 8,33 4,23 68,8 20,9

4. Obwód Ochronny Słupy

30 4,54 11,04 <0,33 1,39 2,12 11,16 4,37 77,7 23,260 5,18 4,49 <0,33 1,89 2,51 9,84 3,99 114,3 34,1

5. Obwód Ochronny Bukowa Góra

30 3,52 8,26 <0,33 0,81 2,54 6,54 3,78 106,5 32,060 4,29 2,25 <0,33 1,44 1,44 6,30 3,20 80,7 24,0

Tabela 2. Wyniki badań gleb na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Lp. Lokalizacja punktówZawartość metali [mg/kg s. m.] Siarka

ogólna [mg/kg

s.m.]Ołów kadm Nikiel miedź cynk chrom

1. Obwód Ochronny Obrocz – (Malowany Most przy torach LHS) odl. 150 m 2,47 <0,15 0,87 6,90 35,7 2,07 828,6

2. Obwód Ochronny Obrocz – (Malowany Most po drugiej stronie torów LHS) odl. 80 m 2,14 <0,15 0,76 5,87 29,0 1,75 778,1

3. Obwód Ochronny Kruglik 2,58 <0,15 0,85 5,48 31,7 1,42 613,1

4. Obwód Ochronny Słupy 2,30 <0,15 0,96 4,68 24,4 2,19 733,4

5. Obwód Ochronny Bukowa Góra 2,32 <0,15 0,87 6,19 31,3 2,01 814,8

Tabela 3. Wyniki badań mchów na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

DZIAŁALNOŚĆkONTROLNA


94

Działalność kontrolnaInspekcja Ochrony Środowiska działa na podsta-

wie ustawy z 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287 ze zm.). Ponadto organy IOŚ, jako organy administra-cji publicznej prowadzą postępowania administra-cyjne wg przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) – zgodnie z wła-ściwością rzeczową w przypadkach określonych w prawie materialnym. Kontrole prowadzone przez Inspekcję Ochrony Środowiska nie podlegają pro-cedurom określonym w Kpa.

Inspekcja Ochrony Środowiska w ramach przy-znanych kompetencji prowadzi kontrole przestrze-gania wymagań ochrony środowiska, których celem jest uzyskanie przez korzystających ze środowiska właściwych zachowań w obszarze środowisko, a w szcze-gólności korzystania ze środowiska w ramach pro-wadzonej działalności, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa polskiego i wspólnotowego.

Obecnie Inspekcja realizuje wiele zadań z zakre-su przestrzegania prawa ekologicznego przez pod-mioty korzystające ze środowiska. Liczba wykony-wanych zadań z roku na rok zwiększa się o nowe obowiązki nałożone na Inspekcję przepisami pra-wa. Dla sprostania wszystkim zadaniom niezbędna jest ich hierarchizacja, polegająca na określeniu za-dań priorytetowych, wyszczególnieniu nowych obo-wiązków oraz zadań. Kontrola przestrzegania prze-pisów o ochronie środowiska jest procesem kilkuetapowym, na który składa się planowanie kon-troli, przeprowadzanie i dokumentowanie kontroli oraz podejmowanie działań pokontrolnych.

Według wytycznych GIOŚ za najważniejsze cele do osiągnięcia w 2011 r. uznano między innymi wzmocnienie skuteczności działań kontrolnych WIOŚ, w tym eliminacja tzw. ”szarej strefy” w zakresie gospo-darowania odpadami opakowaniowymi, pojazdami wycofanymi z eksploatacji oraz zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym. Kontrolom poddano podmioty podejrzane o prowadzenie nielegalnego de-montażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz przetwarzanie zużytego sprzętu elektrycznego i elek-tronicznego niezgodnie z przepisami prawa.

Uwzględniając powyższe uwarunkowania oraz wszystkie obowiązki zawarte w przepisach prawa, do realizacji w roku 2011 ustalono następujące cele kontrolne: 1. przestrzeganie wymogów ochrony środowiska

przez prowadzących instalacje wymagające uzy-skania pozwolenia zintegrowanego,

2. przestrzeganie wymogów w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, w tym przed substancjami niebezpiecznymi,

3. realizacja Dyrektywy azotanowej,4. wypełnianie wymagań ochrony środowiska przez

prowadzących instalacje energetyczne i techno-logiczne,

5. wypełnianie wymogów w zakresie systemu moni-torowania i kontrolowania jakości paliw,

6. przestrzeganie wymagań w zakresie postępo-wania z substancjami zubażającymi warstwę ozonową,

7. ocena jakości danych przekazanych przez pro-wadzących instalacje w ramach Krajowego Reje-stru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń,

8. wypełnianie wymogów przez podmioty prowa-dzące działalność w zakresie gospodarki odpa-dami – wytwarzanie, zbieranie, transport, od-zysk i unieszkodliwianie,

9. ocena eksploatacji składowisk i spalarni odpa-dów, w tym ocena dostosowania składowisk do wymogów ustawy o odpadach,

10. wypełnianie obowiązków wynikających z ustawy o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów,

11. spełnianie przez wyroby zasadniczych wymagań – nadzór rynku, w tym przestrzeganie przepisów o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, a także eliminacja hałasu emitowanego przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń,

12. ocena spełniania wymogów ochrony środowiska przez stacje demontażu pojazdów,

13. przestrzeganie obowiązków wynikających z usta-wy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicz-nym oraz ustawy o bateriach i akumulatorach,

CEMEX Polska - Cementownia CHEŁM Fot. Archiwum WIOŚ

95

DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA

14. realizacja obowiązków wynikających z przeciw-działania poważnym awariom w zakładach, w tym o zwiększonym ryzyku (ZZR) i o dużym ryzyku (ZDR) - oraz bazach i stacjach paliw,

15. ocena wypełniania wymagań Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie reje-stracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH) Rozporządzenie Nr 1907/2006 PEiR oraz sub-stancji i preparatów chemicznych,

16. przestrzeganie obowiązków w zakresie ochrony przed emisją ponadnormatywnego poziomu ha-łasu do środowiska.

Trzy z wyżej wymienionych celów realizowano w ramach krajowych cykli kontrolnych, pod nazwą:

• Ocena stanu realizacji zadań ujętych w Krajo-wym Programie Oczyszczania Ścieków Ko-munalnych,

• Ocena stanu usunięcia i unieszkodliwiania in-stalacji i urządzeń zawierających PCB,

• Ogólnokrajowy cykl kontrolny w zakresie re-alizacji obowiązku ograniczenia ilości odpa-dów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania.

Obok ww. zadań, realizowane były inne, kwalifi-kowane jako kontrole pozaplanowe oraz kontrole na podstawie przedkładanej dokumentacji, bez wy-jazdu w teren, między innymi: związane z analizą przekazywanych przez podmioty wyników samo-kontrolnych pomiarów emisji ( ścieków, zanieczysz-czeń wprowadzanych do powietrza, itp.), zwłasz-cza pod kątem wymierzania kar pieniężnych, analizą wyników pomiarów pól elektromagnetycz-nych przedkładanych na podstawie art. 122a usta-wy Poś, analizą dokumentów w celu wydania opinii dotyczącej raportu o bezpieczeństwie, weryfikacją

sprawozdań PRTR, analizą danych o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znaj-dujących się na terenie ZDR wystąpienia poważnej awarii.

W ewidencji WIOŚ w Lublinie, według stanu na dzień 31.12.2011 r., znajdowały się 2803 podmioty.

Łącznie w 2011 r. zaplanowano przeprowadzenie 650 kontroli, w tym 66 kontroli kompleksowych i 584 kontrole problemowe.

Zgodnie z założeniami „Systemu Kontroli” wpro-wadzona została zasada podziału podmiotów prze-widzianych do kontroli wg kategorii ryzyka w nastę-pujący sposób:

Kategoria I – ryzyko najwyższe – kontrole co roku Kategoria II – ryzyko wysokie – kontrole co dwa lata lub rzadziejKategoria III – ryzyko średnie – kontrole raz na trzy lata lub rzadziejKategoria IV – ryzyko niskie – kontrole raz na czte-ry lata lub rzadziejKategoria V – pozostałe instalacje nie objęte sys-temem planowania rocznego.W 2011 r. WIOŚ w Lublinie przeprowadził 2101

kontroli, w tym:- kontroli planowych – 650,- kontroli pozaplanowych – 240, w tym 173 kon-trole interwencyjne,- kontrole w oparciu o dokumentację – 737, - kontrole transportów towarów lub odpadów – 474.Inspekcja podczas realizacji tych kontroli oceniała

stopień przestrzegania wymagań określonych w dy-rektywach i rozporządzeniach Parlamentu Europej-skiego i Rady WE. Przestrzeganie wymagań ochro-ny środowiska zawartych w 34 dyrektywach przedstawia tabela 1.

Lp. Dyrektywa/ Rozporządzenie UE Opis

Licz

ba z

akła

dów

w

ewid

encj

i WIO

Ś

Licz

ba z

akła

dów

sko

n-tr

olow

anyc

h

Zastosowane sankcje

Pouc

zeni

e

Man

dat k

arny

Zarz

ądze

nia

poko

n-tr

olne

Wys

tąpi

enia

do

inny

ch

orga

nów

Kar

a pi

enię

żna

Wst

rzym

anie

ruch

u in

stal

acji

Ogó

łem

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

1. 2008/1/WE Dotycząca zintegrowanego zapobiega-nia zanieczyszczeniom i ich kontroli. 129 59 17 8 27 7 4 0 63

2. 2003/87/WE

Ustanawiającą system handlu przy-działami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, z uwzględnieniem me-chanizmów projektowych Protokołu z Kioto, zmieniona dyrektywą 2004/101/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27.10.2004. oraz z późn.zm.

36 4 0 0 0 0 0 0 0

Tabela 1. Przestrzeganie wymagań dyrektyw i rozporządzeń UE w 2011 r. (źródło: WIOŚ)


96


Licz

ba z

akła

dów

w

ewid

encj

i WIO

Ś

Licz

ba z

akła

dów

sko

n-tr

olow

anyc

h

Zastosowane sankcje

Pouc

zeni

e

Man

dat k

arny

Zarz

ądze

nia

poko

n-tr

olne

Wys

tąpi

enia

do

inny

ch

orga

nów

Kar

a pi

enię

żna

Wst

rzym

anie

ruch

u in

stal

acji

Ogó

łem

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

3. 1999/32/WEOdnosząca się do redukcji zawartości siarki w niektórych paliwach ciekłych oraz zmieniająca dyrektywę 93/12/EWG.

18 14 0 0 1 0 0 0 1

4. 94/63/WEW sprawie kontroli emisji lotnych związ-ków organicznych (LZO) wynikających ze składowania paliwa i jego dystrybucji z terminali do stacji paliw.

280 26 1 1 1 0 0 0 3

5. 2001/80/WEW sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania.

6. 1999/13/WE

W sprawie ograniczenia emisji lotnych związków organicznych spowodowanej użyciem organicznych rozpuszczalników podczas niektórych czynności i w niektó-rych urządzeniach zmieniona dyrektywą 2004/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia w sprawie ogra-niczeń emisji lotnych związków organicz-nych w wyniku stosowania rozpuszczal-ników organicznych w niektórych farbach i lakierach oraz produktach do odnawia-nia pojazdów.

7. 2000/76/WE W sprawie spalania odpadów. 2 2 0 0 0 0 0 0 0

8. 94/62/WE W sprawie opakowań i odpadów opa-kowaniowych. 278 24 3 0 3 0 0 0 6

9. 1999/31/WE W sprawie składowania odpadów. 130 33 12 0 15 7 0 0 34

10. 91/689/EWG[zastąpiona przez dyrektywę 2008/98/WE] W sprawie odpadów niebezpiecznych. 551 70 14 9 22 3 0 0 48

11. 2006/12/WE [zastąpiona przez dyrektywę 2008/98/WE] Ramowa dyrektywa w sprawie odpadów. 1511 282 51 13 94 17 2 0 177

12. Rozporządzenie nr 1013/2006 PEiR W sprawie przemieszczania odpadów. 15 5 1 0 1 1 0 0 3

13. 2002/96/WE W sprawie zużytego sprzętu elektrycz-nego i elektronicznego (WEEE). 128 29 4 1 7 0 1 0 14

14. 2000/53/WE W sprawie pojazdów wycofanych z eksploatacji. 76 51 4 1 7 0 2 0 14

15. 86/278/EWGW sprawie ochrony środowiska, w szcze-gólności gleby, w przypadku wykorzysty-wania osadów ściekowych w rolnictwie.

68 9 5 0 6 1 0 0 12

16. 2006/11/WE W sprawie zanieczyszczenia spowo-dowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do śro-dowiska wodnego Wspólnoty.

18 10 1 2 1 1 1 0 6

17. 80/68/EWG W sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem przez niektó-re substancje niebezpieczne.

7 1 0 0 0 0 0 0 0

18. 91/271/EWG Dotycząca oczyszczania ścieków ko-munalnych. 85 80 8 1 19 2 2 0 32

19. 91/676/EWGDotycząca ochrony wód przed zanie-czyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego.

50 12 9 0 9 0 0 0 18

20. 2000/14/WE

W sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń zmieniona dyrektywą 2005/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14.12.2005 r.

99 26 0 0 0 3 0 0 3

21. 2002/49/WE Odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. 37 25 3 7 8 2 0 0 20

22. 87/217/EWG W sprawie ograniczania zanieczysz-czenia środowiska azbestem i zapobie-gania temu zanieczyszczeniu.

75 15 6 0 8 1 0 0 15

Tabela 1 c.d.

97



Licz

ba z

akła

dów

w

ewid

encj

i WIO

Ś

Licz

ba z

akła

dów

sko

n-tr

olow

anyc

h

Zastosowane sankcje

Pouc

zeni

e

Man

dat k

arny

Zarz

ądze

nia

poko

n-tr

olne

Wys

tąpi

enia

do

inny

ch

orga

nów

Kar

a pi

enię

żna

Wst

rzym

anie

ruch

u in

stal

acji

Ogó

łem

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

23. 2006/66/WEW sprawie baterii i akumulatorów oraz zużytych baterii i akumulatorów oraz uchylająca dyrektywę 91/157/EWG.

108 9 1 0 1 0 0 0 2

24. 75/439/EWG [zastąpiona przez dyrektywę 2008/98/WE]

W sprawie unieszkodliwiania olejów od-padowych. 168 30 2 0 3 0 0 0 5

25. 96/59/WE W sprawie usuwania polichlorowanych bifenyli i polichlorowanych trifenyli (PCB/PCT).

37 10 1 1 2 0 0 0 4

26. Rozporządzenie 1005/2009/WE W sprawie substancji zubożających war-stwę ozonową. 227 44 8 3 8 0 0 0 19

27. Rozporządzenie 842/2006 PEiR W sprawie niektórych fluorowanych ga-zów cieplarnianych. 70 21 1 1 3 0 0 0 5

28. 96/82/WE W sprawie kontroli niebezpieczeństwa poważnych awarii związanych z sub-stancjami niebezpiecznymi.

22 20 1 0 2 0 0 0 3

29. Rozporządzenie nr 1907/2006 PEiR

W sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utwo-rzenia Europejskiej Agencji Chemika-liów zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrek-tywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE.

251 26 3 1 2 0 0 0 6

30. 2009/41/WEW sprawie ograniczonego stosowania mikroorganizmów zmodyfikowanych ge-netycznie.

4 1 0 0 0 0 0 0 0

31. 2001/18 EC W sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfiko-wanych genetycznie i uchylająca dyrek-tywę Rady 90/220/EWG.

0 0 0 0 0 0 0 0 0

32. 166/2006/WE W sprawie ustanowienia Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Za-nieczyszczeń i zmieniająca dyrektywę Rady 91/689/EWG i 96/61/WE.

137 17 0 0 1 0 0 0 1

33. 2004/35/WE W sprawie odpowiedzialności za śro-dowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym śro-dowisku naturalnemu.

5 5 1 0 1 1 0 0 3

34. 2006/21/WE W sprawie gospodarowania odpadami po-chodzącymi z przemysłu wydobywczego. 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Tabela 1 c.d.

Z analizy tabeli wynika, iż w 2011 r. najwyższy procent naruszeń w stosunku do liczby skontrolo-wanych podmiotów stwierdzono odnośnie prze-strzegania dyrektyw dotyczących:• wykorzystania osadów ściekowych w rolnictwie

(86/278/EWG),• ochrony wód przed zanieczyszczeniami powo-

dowanymi przez azotany pochodzenia rolni-czego (91/676/EWG),

• instalacji posiadających pozwolenia zintegro-wane (2008/1/WE),

• lotnych związków organicznych (1999/13/WE),• składowisk odpadów (1999/31/WE).

Pozwolenia zintegrowane

Według stanu na dzień 31.12.2011r., na terenie działania województwa lubelskiego, zlokalizowa-nych jest 129 podmiotów eksploatujących 151 in-stalacji zobowiązanych do posiadania pozwolenia zintegrowanego. Trzy podmioty posiadające trzy in-stalacje, które nie uzyskały pozwolenia zintegrowa-nego nie eksploatują tych instalacji.

W 2011 r. przeprowadzono 61 kontroli 59 podmio-tów prowadzących 67 instalacji posiadających po-zwolenia zintegrowane.

Naruszenia warunków korzystania ze środowiska


98

stwierdzono podczas 30 kontroli, w tym:• naruszenia 1 kategorii – podczas 21 kontroli,• naruszenia 2 kategorii – podczas 9 kontroli.

W czasie prowadzonych kontroli nałożono 8 manda-tów karnych oraz udzielono 17 pouczeń. W wyniku działań pokontrolnych:• wydano 27 zarządzeń zobowiązujących do usu-

nięcia stwierdzonych nieprawidłowości,• skierowano 7 wystąpień do organów ochrony

środowiska,• naliczono 4 kary pieniężne.

Szara strefa

W 2011 r. skontrolowano 11 podmiotów podejrza-nych o prowadzenie nielegalnego demontażu pojaz-dów. W przypadku 4 podmiotów stwierdzono prowa-dzenie nielegalnego demontażu pojazdów.

Podmioty, u których stwierdzono nielegalny de-montaż pojazdów posiadały wpis do ewidencji dzia-łalności gospodarczej. W 3 przypadkach przeważa-jącym rodzajem działalności była sprzedaż detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli. Ponadto w 1 przypadku, we-dług oświadczenia właściciela, firma zajmowała się naprawą pojazdów oraz demontażem pojazdów z przeznaczeniem na części.

W 2 przypadkach firma zajmowała się nabywa-niem pojazdów, ich naprawą i sprzedażą.

W 1 przypadku przedmiotem działalności była sprzedaż hurtowa złomu i odpadów.

Podmioty, w przypadku których nie stwierdzono demontażu pojazdów zajmowały się: usługami trans-portowymi, zbieraniem odpadów, głównie metali że-laznych i nieżelaznych, naprawą pojazdów, sprzeda-żą części samochodowych. W 1 przypadku kontrolowano osobę fizyczną, nie prowadzącą dzia-łalności gospodarczej.

W przypadku 4 podmiotów, u których stwierdzono prowadzenie demontażu pojazdów wydano zarzą-dzenia pokontrolne zobowiązujące do zaprzestania tej działalności.

W 4 przypadkach, w związku ze stwierdzeniem demontażu pojazdów poza instalacjami spełniają-cymi minimalne wymagania, pouczono kontrolowa-ne podmioty o przepisach wynikających z ustawy o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji.

W 2011 r. 4 podmiotom wymierzono w drodze decy-zji kary pieniężne na podstawie art. 53 a ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji na łączną kwotę 60 000 złotych.

W 4 stwierdzonych przypadkach podmioty poin-formowały o zaprzestaniu demontażu pojazdów.

Kontrole interwencyjne

W 2011 r. w wyniku rozpatrywania skarg oraz in-terwencji przeprowadzono jedną kontrolę skargową i 172 kontrole interwencyjne.

W związku z wniesioną skargą przeprowadzono kontrolę w zakresie nieprawidłowego opróżniania zbiorników bezodpływowych przez właścicieli pry-watnych posesji oraz zaburzenia stosunków wod-nych na terenach wiejskich.

Kontrole interwencyjne dotyczyły między innymi: • gospodarki odpadami – nieprawidłowej eks-

ploatacji składowisk odpadów komunalnych, spalania odpadów na powierzchni ziemi, nie-prawidłowości w gospodarowaniu odpadami medycznymi oraz zawierającymi azbest, pro-wadzenia działalności w zakresie zbierania odpadów bez wymaganych zezwoleń,

• ochrony czystości wód i gospodarki ściekowej – nieprawidłowości eksploatacyjnych komu-nalnych oczyszczalni ścieków oraz rolniczego wykorzystania ścieków głównie przez zakłady zajmujące się ubojem i przetwórstwem mięsa,

• ochrony powietrza - nadmiernej emisji zanie-czyszczeń do powietrza z kotłowni zakładowych oraz procesów technologicznych, uciążliwości zapachowych powodowanych przez obiekty zlokalizowane w sąsiedztwie zabudowy miesz-kaniowej, głównie przez fermy hodowlane,

• ochrony przed hałasem - nadmiernego hałasu emitowanego do środowiska, powodowanego eksploatacją między innymi urządzeń techno-logicznych, urządzeń chłodniczych i wentyla-cyjnych oraz uciążliwości dla otoczenia powo-dowanych przez hałas komunikacyjny i tor kartingowy.

Podobnie jak w latach ubiegłych, najwięcej kontroli interwencyjnych dotyczyło gospodarki odpadami – 75 kontroli, gospodarki wodno-ściekowej – 44 kon-trole, ochrony powietrza - 25 kontroli oraz ochrony przed hałasem - 20 kontroli.

W wyniku działań pokontrolnych wydano 70 zarzą-dzeń, nałożono 18 mandatów karnych oraz skiero-wano 56 wystąpień do organów administracji rządo-wej i samorządowej. Ponadto wszczęto 8 postępowań karno – administracyjnych i 5 decyzji nakładających zobowiązania pieniężne oraz jedną decyzję niepie-niężną.

Ilość kontroli interwencyjnych w roku 2011 w po-równaniu z rokiem 2010, zwiększyła się o 32.

99


Działania pokontrolne

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości za-stosowano następujące instrumenty prawne: • zarządzenia pokontrolne – 346, • skierowane wnioski do organów ścigania – 4,• nałożone grzywny w drodze mandatu – 57 na

kwotę 15 400 zł,• skierowane wnioski do organów administracji:

− rządowej – 12, − samorządowej –70.

Ponadto w 2011 r. wydano 82 decyzje administra-cyjne, w tym:• 76 decyzji o charakterze pieniężnym, tj.:

− decyzje ustalające kary biegnące za prze-kroczenie ustalonych warunków korzysta-nia ze środowiska - 7,

− decyzje ustalające administracyjne kary za okres trwania naruszenia – 43,

− decyzje w zakresie odroczenia terminu płatności kar pieniężnych – 15,

− decyzje rozliczone w związku z realizacją inwestycji – 2,

− decyzje o rozłożeniu płatności kar pienięż-nych na raty – 2,

− decyzje o kosztach ponoszonych w związ-ku z prowadzeniem kontroli – 7

• 5 decyzji o charakterze niepieniężnym, tj.: − o wstrzymaniu użytkowania instalacji – 2, − o wyrażeniu zgody na podjęcie wstrzyma-nej działalności – 2,

− wyznaczającej termin usunięcia naruszeń lub zaniedbań – 1.

Wysokość wymierzonych w 2011 roku administra-cyjnych kar pieniężnych przedstawia tabela nr 2.

Wyszczególnienie Ilość decyzji Kwota [zł]

Kary za przekroczenia ustalonych warunków

korzystania ze środowiska - Ogółem

43 1790065,00

- za wprowadzanie do wód lub do ziemi ścieków 27 1564115,00

- za przekroczenie ustalo-nych warunków poboru wody 1 45242,00

- za przekroczenie dopusz-czalnej ilości wprowadzania do powietrza gazów i pyłów

2 6918,00

za przekroczenie dopusz-czalnego poziomuhałasu

1 8790,00

- za nieprzestrzeganie przepi-sów ustawy z dnia 27 kwiet-nia 2001 r. o odpadach ( z wy-łączeniem opłaty sankcyjnej)

5 45000,00

- za nieprzestrzeganie prze-pisów w zakresie recyklingu pojazdów wycofanych z eks-ploatacji

3 30000,00

- za nieprzestrzeganie prze-pisów w zakresie międzyna-rodowego przemieszczania odpadów

1 50000,00

- za nieptrzestrzeganie prze-pisów w zakresie zużytego sprzętu elektrycznego i elek-tronicznego

1 20000,00

- za nieprzestrzeganie prze-pisów dot. PRTR 2 20000,00

Tabela 2. Kary pieniężne wymierzone w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

W 2011 r. przeprowadzono 737 kontroli w opar-ciu o dokumenty. W wyniku podjętych działań po-kontrolnych wydano 26 decyzji wymierzających administracyjne kary pieniężne za stwierdzone na-ruszenia warunków dopuszczalnych, w tym 23 de-cyzje dotyczące odprowadzania ścieków do środo-wiska, 2 decyzje dotyczące emisji zanieczyszczeń

do powietrza oraz 1 decyzję dotyczącą emisji hała-su do środowiska. Ponadto do zakładów kierowa-no pisma informujące o stwierdzeniu naruszeń bez wszczęcia postępowań wymierzających ad-ministracyjne kary pieniężne ze względu na prze-widywaną wysokość kary nieprzekraczającą kwo-tę 800 zł. Ponadto kierowano wystąpienia do zakładów dotyczące uzupełnienia przesyłanych sprawozdań i wyników analiz, jak też ujednolicenia danych zawartych w PRTR i wykazach danych do opłat.

Ponadto w omawianym okresie WIOŚ w Lublinie wydał 231 zaświadczeń, opinii i informacji w zakre-sie oddziaływania na środowisko. Największą licz-bę stanowiły (154) zaświadczenia o niezaleganiu z płatnościami z tytułu administracyjnych kar pie-niężnych za naruszanie warunków korzystania ze środowiska.

DZIAŁALNOŚĆLABORATORyJNA


102

Działalność laboratoryjna

Laboratorium WIOŚ w Lublinie realizuje na zlece-nie Wydziału Monitoringu Środowiska i Wydziału In-spekcji ustawowe zadania polegające na prowadze-niu badań stanu środowiska, pomiarów kontrolnych jednostek organizacyjnych oraz na potrzeby wynika-jące z nadzwyczajnych zagrożeń środowiska.

Prowadzi szeroki zakres badań wód powierzchnio-wych i podziemnych, ścieków, gleb, odpadów, osa-dów, imisji i emisji do powietrza, hałasu oraz pomiary pól elektromagnetycznych (PEM).

Laboratorium pracuje w trzech zakresach badaw-czych:

• analityka w zakresie zanieczyszczeń fi zyko-chemicznych wszystkich komponentów śro-dowiska,

• badania mikrobiologiczne wód, gleb, powie-trza, ścieków i osadów, badania hydrobiolo-giczne wód powierzchniowych i osadów czyn-nych,

• badania i pomiary terenowe w szerokim za-kresie pomiarów jakości powietrza i gazów odlotowych. W grupie tej wykonuje się także pomiary hałasu i PEM oraz dokonuje poboru wszelkiego rodzaju próbek do badań labora-toryjnych.

W 2011 roku w wyniku dostosowania organizacji Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie do wymagań rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 maja 2011 w sprawie zasad i sposobu organizacji wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska oraz ich delegatur, zmieniona została struktura Laboratorium WIOŚ w Lublinie.

Obecnie w skład Laboratorium WIOŚ w Lublinie wchodzą:

− Pracownia analiz manualnych i instrumental-nych,

− Pracownia analiz mikrobiologicznych i hydro-biologicznych,

− Pracownia pomiarów terenowych, poboru prób i obsługi sieci pomiarowej monitoringu powietrza.

Poszczególne Pracownie, poza swoim podstawo-wym zakresem, specjalizują się w specyfi cznych metodach badawczych.

Laboratorium prowadzi badania i pomiary w opar-ciu o polskie i międzynarodowe normy, zarządzenia GIOŚ, noty aplikacyjne producentów aparatury, bądź własne sprawdzone i udokumentowane metodyki.

Wszystkie badania i pomiary prowadzone są przy

Waga elektroniczna MYA 0,8/3 Fot. B. Hiżewska - Kwiecińska

użyciu nowoczesnej aparatury i sprzętu pomiarowego. Potencjał aparaturowy obejmuje między innymi:

• chromatografy gazowe, cieczowe i jonowe• chromatograf gazowy z detekcją masową• spektrofotometry UV-VIS• spektrometry absorpcji atomowej z kuwetami

grafi towymi• spektrometry ICP• mikroskopy odwrócone • mikroskopy stereoskopowe• analizatory węgla organicznego• aparaty do oznaczania BZT• aparaty do oznaczania ChZT• aparaty do oznaczania azotu Kjeldahla• analizatory spalin• pyłomierze przemysłowe• aparaty do oznaczania ekstraktu eterowego• analizatory rtęci • mobilne laboratoria do poboru wód i ścieków• automatyczny miernik pyłu zawieszonego do

pomiaru PM2.5• poborniki LVS pyłu PM2.5 i PM10• mierniki pól elektromagnetycznych• przenośny detektor płomieniowo-jonizacyjny-

(FID) do pomiarów stężeń LZO• automatyczne analizatory dwutlenku siarki,

tlenków azotu, ozonu• pehametry, konduktometry, tlenomierze, wagi

analityczne oraz specjalistyczny sprzęt po-mocniczy.

W 2011 roku laboratorium Wojewódzkiego Inspek-toratu Ochrony Środowiska w Lublinie doposażone zostało:

• w ramach realizowanego projektu PIOŚ.03.03.00-00-001/08-00 „Wdrażanie no-woczesnych technik monitorowania powie-trza, wody i hałasu poprzez zakupy aparatury

103

DZIAŁALNOŚĆ LABORATORYJNA

kontrolno-pomiarowej i analitycznej dla sieci laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska. Doskonalenie systemu zapewnienia jakości poprzez organizację laboratoriów wzorcują-cych i referencyjnych dla potrzeb wzmocnie-nia systemu zarządzania jakością środowiska i ocen efektów ekologicznych programu. Etap I” fi nansowanego ze środków Programu Opera-cyjnego Infrastruktura i Środowisko, Priorytet III - „Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska” Działanie 3.3 - „Mo-nitoring Środowiska”: − w chromatograf gazowy Clarus 680 - 3 szt. − w automatyczny system mobilnego monito-ringu hałasu – 2 szt.

• w ramach realizowanego projektu PIOŚ.03.02.00-00-001/09 pt „Zakupy sprzętu do szybkiej oceny ryzyka w przypadku wystą-pienia poważnej awarii, organizacja systemu monitoringu dynamicznego przeciwdziałania poważnym awariom, w tym organizacja syste-mu i sieci teleinformatycznych” fi nansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruk-tura i Środowisko, Priorytet III - Działanie 3.2 „Zapobieganie i ograniczanie skutków zagro-żeń naturalnych oraz przeciwdziałanie po-ważnym awariom”: − w spektrometr w podczerwieni do badania próbek stałych i ciekłych – Mobile-IR

− w analizator chemiczny – spektroskopia ra-manowska – Morpho Detection StreetLab Mobile.

• w ramach „zakupów restytucyjnych sprzętu i wy-posażenia dla laboratoriów Inspekcji Ochrony Środowiska”: − w mikrowagę MYA 0,8/3 ze stołem wagowym SAM/M

− w zmywarkę laboratoryjną − w suszarki laboratoryjne – 3 szt.

Całe wyposażenie pomiarowe i badawcze objęte jest opracowanym przez laboratorium programem wzorcowania, sprawdzeń i legalizacji.

Laboratorium zatrudnia wysoko kwalifi kowany personel, legitymujący się w większości wyższym wykształceniem oraz długoletnim doświadczeniem zawodowym. Pracownicy laboratorium doskonalą swoje umiejętności poprzez uczestnictwo w szkole-niach zewnętrznych i wewnętrznych. Szkolenia do-tyczą zarówno systemu zarządzania jak i działalno-ści technicznej (techniki pomiarowe i badawcze, aparatura pomiarowa, wyrażanie niepewności, wa-lidacja metod itd.).

W celu zapewnienia spójności pomiarowej labora-torium stosuje:

− udokumentowane i zwalidowane procedury badawcze,

− certyfi kowane materiały odniesienia i materia-ły odniesienia o potwierdzonych i udokumen-towanych właściwościach,

− wyznaczanie niepewności pomiaru, − wzorcowanie i kalibracje wyposażenia pomia-rowego i badawczego,

− zachowanie odstępów czasu między wzorco-waniami i sprawdzeniami,

− odniesienie stosowanych jednostek do jedno-stek układu SI,

− dokumentowanie danych, − prowadzenie i nadzór nad dokumentami i zapi-sami.

Od ponad 20 lat Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Lublinie posia-da wdrożony system zarządzania jakością potwier-dzony stosownym certyfi katem akredytacji labora-torium badawczego. Obecnie jest to certyfi kat akredytacji laboratorium badawczego Nr AB 118 ważny do dnia 14.09.2015 r. wydany przez Polskie Centrum Akredytacji w Warszawie potwierdzający spełnienie wymagań normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 oraz wymagań PCA.

Laboratorium stale doskonali funkcjonujący sys-tem zarządzania jakością i dostosowuje go do no-wych wymagań Polskiego Centrum Akredytacji.

W wyniku nowelizacji dokumentów PCA laborato-rium opracowało strategię uczestnictwa w bada-niach biegłości i międzylaboratoryjnych badaniach porównawczych obejmujących cały cykl akredyta-cyjny, w których systematycznie uczestniczy, uzy-skując bardzo dobre wyniki, co jest potwierdzeniem wysokich kwalifi kacji i doświadczenia pracowników laboratorium.

Street Lab Mobile Fot. B. Hiżewska - Kwiecińska

WSPÓŁPRACAMIĘDZYNARODOWA


106

Współpraca międzynarodowa

Współpraca z Białorusią

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Lublinie, z racji przygranicznego położenia pro-wadzi współpracę międzynarodową z instytucją od-powiedzialną za ochronę środowiska na terytorium Republiki Białoruś. Współpraca ta polega przede wszystkim na wymianie informacji o stanie środowi-ska, pozyskiwaniu danych, zdobywaniu doświad-czeń, jak również rozwijaniu i doskonaleniu systemu wzajemnego powiadamiania w przypadku wystąpie-nia awarii lub nadzwyczajnego zanieczyszczenia wód granicznych.

WIOŚ w Lublinie kierując się ustaleniami Polsko--Białoruskiej Podkomisji do Spraw Współpracy Przygranicznej, działającej w ramach Polsko-Biało-ruskiej Międzyrządowej Komisji Koordynacyjnej do Spraw Współpracy Transgranicznej kontynuował w 2011 roku współpracę z Brzeskim Obwodowym Komitetem ds. Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska w Brześciu. W jej ramach koncentrowa-no się nad problemem czystości rzeki Bug i kontroli jej stanu na wspólnym odcinku granicznym. W tym celu odbyły się dwa spotkania robocze: w maju po stronie białoruskiej i we wrześniu po stronie pol-skiej. Podczas spotkań dokonywano wspólnego po-boru prób wody rzeki Bug, dokonano oceny wcze-śniejszych badań oraz kontynuowano prace nad ustaleniem wspólnych kryteriów granicznych dla rzeki Bug, o przekroczeniu których informowana będzie strona współpracująca. Wymieniono także informacje na temat przebiegu prac modernizacyj-nych miejskiej oczyszczalni ścieków w Brześciu.

Zakres dalszej współpracy wyznaczają rekomen-dacje zawarte w protokole z X posiedzenia Polsko--Białoruskiej Podkomisji ds. Współpracy Przygranicz-nej z grudnia 2011 r. Strony wyraziły wolę kontynuacji wspólnych badań jakości wód granicznych.

Współpraca z Ukrainą Współpraca Wojewódzkiego Inspektoratu Ochro-

ny Środowiska w Lublinie z Ukrainą opiera się na realizacji zadań wynikających z umów międzynaro-dowych i regionalnych porozumień zawartych ze służbami ochrony środowiska Ukrainy.

Podstawę współpracy stanowi Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Rządem Ukrainy sporządzona w Kijowie w dniu 10 października 1996 r.,

która weszła w życie z dniem 6 stycznia 1999 r.Ważnym elementem na szczeblu regionalnym są

porozumienia o współpracy w dziedzinie ochrony środowiska zawarte pomiędzy Wojewódzkim In-spektoratem Ochrony Środowiska w Lublinie, a Pań-stwową Inspekcją Ekologiczną Obwodu Lwowskiego oraz podpisane w 2011 r. porozumienie z Państwo-wą Inspekcją Obwodu Wołyńskiego.

Stałym elementem współpracy jest wymiana in-formacji na temat stanu środowiska wodnego gra-nicznej rzeki Bug. Prowadzone są badania fizyko-chemiczne i biologiczne wód rzeki Bug w punktach pomiarowo-kontrolnych Kryłów, Zosin i Horodło w zakresie zgodnym z PMŚ. W 2011 r. wyniki ba-dań przekazywano raz na kwartał Państwowym In-spekcjom Ekologicznym Obwodów Wołyńskiego i Lwowskiego. Wyniki dla dziesięciu rekomendowa-nych wskaźników przekazywano za pośrednictwem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie na potrzeby Grupy Roboczej Ochrony Wód (OW), działającej w ramach Polsko-Ukraiń-skiej Komisji do spraw Wód Granicznych.

Na początku roku 2011 przekazano partnerom ukraińskim materiały na temat zasad i sposobu prowadzenia monitoringu, punktów pomiarowo--kontrolnych i zaplanowanych terminów poboru wód granicznego odcinka rzeki Bug w celu zsyn-chronizowania terminów poboru po stronie ukraiń-skiej.

Ważnym elementem współpracy ze stroną ukra-ińską jest współdziałanie w przypadku pogorsze-nia stanu wód granicznych rzeki Bug i dążenie do wyjaśnienia ewentualnych przyczyn. W 2011 r., anonimowy rozmówca z Ukrainy przekazał infor-mację o zanieczyszczeniu wód rzeki Bug przez ciek bez nazwy, odprowadzający ścieki z zakładu produkującego płyty wiórowe w miejscowości Ka-mionka Buska. O powyższym poinformowano

Spotkanie robocze w Brześciu na Białorusi Fot. Roman Panasiuk

107

WSPÓŁPRACA MIĘDZYNARODOWA

Państwową Inspekcję Ekologiczną Obwodu Lwow-skiego oraz pobrano próbę wody w miejscowości Kryłów do badań w zakresie rozszerzonym o for-maldehyd. Strona ukraińska poinformowała, że w planowanym kolejnym poborze prób uwzględni informację o zanieczyszczeniu.

W celu upowszechniania informacji o stanie śro-dowiska na naszym terenie przekazano instytucjom ukraińskim „Raport o stanie środowiska wojewódz-twa lubelskiego w 2009 roku.”

109

SPIS MAP

Mapa 1. Podział administracyjny województwa lubelskiego (źródło: GUS)

Mapa 2. Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł punktowych w 2011 r. o łącznej ilości powyżej 100 Mg - bez CO2 (źródło: WIOŚ)

Mapa 3. Lokalizacja stacji i stanowisk pomiarowych funkcjonujących w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Mapa 4. Prezentacja stanu/potencjału ekologicznego JCWP w województwie lubelskim w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Mapa 5. Prezentacja stanu ekologicznego w ppk. rzek w zlewni Wisły (źródło: WIOŚ)

Mapa 6. Prezentacja oceny stanu/potencjału ekologicznego w ppk rzek w zlewni Bugu w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Mapa 7. Prezentacja oceny stanu ekologicznego w ppk. rzek w zlewni Wieprza w 2011 r. (źródło: WIOŚ)

Mapa 8. Lokalizacja punktów oraz wyniki pomiarów krótkookresowych hałasu kolejowego w 2010 r. (źródło: PKP LK Lublin)

Mapa 9. Lokalizacja składowisk odpadów komunalnych i innych instalacji na terenie woj. lubelskiego (źródło: WIOŚ)

Mapa 10. Lokalizacja punktów pomiarowych promieniowania elektromagnetycznego w 2011 r. na terenie województwa lubelskiego (źródło: WIOŚ)

Spis map

BZT5 pięciodobowe biochemiczne zapotrzebowanie tlenuChZTMn chemiczne zapotrzebowanie tlenu (indeks nadmanganianowy)DK droga krajowadB decybele GUS Główny Urząd Statystycznyhm3 hektometr sześciennyIMGW Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej IOŚ Instytut Ochrony ŚrodowiskaIUNG Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w PuławachJCWP jednolita część wód powierzchniowychKpa. Kodeks postępowania administracyjnegoKPOŚK Krajowy Program Oczyszczania Ścieków KomunalnychLZO Lotne związki organiczneMD monitoring diagnostycznyMO monitoring operacyjnyMg tonamg/kg s.m. miligram na kilogram suchej masymg/Nm3 miligram na normalny metr sześciennyMHz megahercMŚ Minister Środowiskaµg/m3 mikrogram na metr sześcienny ng/m3 nanogram na metr sześcienny OSN Obszar Szczególnie NarażonyOWO ogólny węgiel organicznyOZE odnawialne źródła energii PCA Polskie Centrum AkredytacjiPCB polichlorowane bifenylePEM pola elektromagnetycznePIG Państwowy Instytut GeologicznyPIS Państwowa Inspekcja Sanitarna PKB Produkt Krajowy BruttoPM2,5 pył o średnicy aerodynamicznej ziaren do 2,5 µmPM10 pył o średnicy aerodynamicznej ziaren do 10 µmPMPL multimetriks fitoplanktonowyPOP Program Ochrony Powietrza Poś Prawo ochrony środowiskappk. punkt pomiarowo-kontrolnyPRTR Europejski Rejestr Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń RDW Ramowa Dyrektywa WodnaRLM Równoważna Liczba MieszkańcówRPN Roztoczański Park NarodowyRZGW Regionalny Zarząd Gospodarki WodnejTZO trwałe zanieczyszczenia organiczneWIOŚ Wojewódzki Inspektorat Ochrony ŚrodowiskaWUS Wojewódzki Urząd StatystycznyWWA wielopierścieniowe węglowodory aromatyczneV/m volt na metr

Wykaz skrótów zastosowanych w tekście

111

WYKAZ SKRÓTÓW

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ŚRODOWISKA W LUBLINIE20 – 092 Lublin, ul. Obywatelska 13

tel. 0 81 718 62 01 e-mail: [email protected]

Delegatura Biała Podlaska21 – 500 Biała Podlaska

ul. Brzegowa 2tel. 0 83 342 11 70

e-mail: [email protected]

Delegatura Chełm22 – 100 Chełm

Pl. Niepodległości 1tel. 0 82 562 75 68

e-mail: cheł[email protected]

Delegatura Zamość22 – 400 Zamość

ul. Hrubieszowska 69tel. 0 84 639 27 99

e-mail: zamość@wios.lublin.pl

ISBN 978-83-927530-4-9

Documents

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO w 2011 roku