RAPORT Z BADANIA - efs.2007-2013.gov.pl · raport z badania b4 dla projektu diagnoza problemÓw spoŁecznych i monitoring aktywizacji polityki rozwoju zasobÓw ludzkich w katowicach

1

RAPORT Z BADANIA

B4

dla projektu

DIAGNOZA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH I MONITORING AKTYWIZACJI

POLITYKI ROZWOJU ZASOBÓW LUDZKICH

W KATOWICACH

UDA-POKL.07.02.01-24-028/09-00

PODDZIAŁANIE 7.2.1 AKTYWIZACJA ZAWODOWA I SPOŁECZNA OSÓB ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM

PROGRAM OPERACYJNY KAPITAŁ LUDZKI

KATOWICE 2012

CZŁOWIEK NAJWIĘKSZA INWESTYCJA

2

ARKADIUSZ DUDEK

ANNA JAGÓDKA-DUDEK

CYFROWE MAPY PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH KATOWIC W

DIAGNOZIE CECH BENEFICJENTÓW MOPS W LATACH 2007-2011

Badanie - B4

„Diagnoza problemów społecznych i monitoring aktywizacji polityki rozwoju zasobów ludzkich w

Katowicach” UDA-POKL.07.02.01-24-028/09-00

Katowice 2012

3

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie ………………………………………………………………………….…1

1. Uwagi metodologiczne …………………………………………………….……....3

2. Mapy klientów pomocy społecznej w badaniu Katowic w latach 2007-2011 ……11

3. Pomoc społeczna i jej uwarunkowania w układzie terytorialnym – cechy

i struktura klientów MOPS w dzielnicach Katowic ……………………………..16

4. Dynamika wybranych kwestii społecznych w mieście w latach 2007-2011……….77

4.1. Dynamika udziałów ogółu klientów MOPS w latach 2007-2011względem

mieszkańców dzielnic Katowic ………………………………………………..…

4.2. Dynamika udziałów klientów MOPS w podziale na ekonomiczne grupy

wieku w dzielnicach Katowic w latach 2007-2011 …………………..…………..

4.3. Zróżnicowanie statusu klientów MOPS w Katowicach na rynku pracy …………..

4.4. Dynamika udziałów wydanych świadczeń pieniężnych i niepieniężnych

w latach 2007-2011 ………………………………………………………………

5. Zróżnicowanie obszarów natężenia świadczeń pomocy społecznej MOPS w latach

2007-2011 - podsumowanie badań …………..………………………….

Wnioski

Prawa autorskie do metodologii badań i dzieła przekazujemy do

dyspozycji lidera projektu Urzędu Miasta Katowice

i zamawiającego Urzędu Marszałkowskiego w Katowicach

„Diagnoza problemów społecznych i monitoring aktywizacji polityki rozwoju zasobów ludzkich w

Katowicach”

UDA-POKL.07.02.01-24-028/09-00

4

Wprowadzenie

Prezentowane opracowanie stanowi wyniki badań uzyskanych w ramach jednego z

modułów badawczych1 zrealizowanych w ramach projektu „Diagnoza problemów

społecznych i monitoring aktywizacji polityki rozwoju zasobów ludzkich w Katowicach”

finansowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem projektu jest

stworzenie systemu diagnozowania i kreowania rozwiązań problemów społecznych w

mieście Katowice.

Cele badawcze projektu związane były z badaniem zasobów informatycznych

instytucji miejskich2 stanowiących źródło wiedzy o świadczeniobiorcach publicznej pomocy

społecznej. Katowickie badania dystrybucji klientów pomocy społecznej stanowią

bezprecedensowe przedsięwzięcie ze względu na rozległość projektu, różnorodność

stosowanych technik i podejść badawczych. W ramach przeprowadzonego badania dokonano

identyfikacji nasilenia klientów MOPS wśród mieszkańców mniejszych jednostek

administracyjnych takich jak: dzielnice Katowic oraz jednostek pomocniczych w formie

rejonów opiekuńczych MOPS-u w Katowicach. Dokonano również analizy dynamiki zjawisk

w systemie pomocy społecznej w mieście Katowice za lata 2007-2011. Warto zwrócić uwagę,

że dynamika kształtowania się zjawisk i problemów społecznych w pomocy społecznej

została po raz pierwszy odniesiona do jednostki analizy jaką jest dzielnica. Dotychczas

prowadzone badania na terenie miasta Katowice na ogół ustalały udział klientów MOPS w

populacji globalnej wśród ogółu społeczeństwa lub wśród mieszkańców regionu.

Diagnozowanie rozmieszczenia klientów MOPS w takich strukturach powoduje, iż w dużych

strukturach przestrzennych wynik analizy zostaje „uśredniony”, co tym samym uniemożliwia

identyfikację zjawiska koncentracji klientów MOPS i nie ujawnia skupisk miejsc

zamieszkania klientów pomocy społecznej. Prezentowane przez nas podejście badawcze

stwarza możliwości próby identyfikacji skumulowanych ognisk miejsc zamieszkania klientów

1Moduł badawczy B4- analiza struktury danych rejestrowanych przez służby MOPS i inne instytucje, w celu

opracowywania zasad systematycznego monitoringu problemów społecznych; zintegrowanie bazy danych i

procedur analizy jednostek objętych interwencją socjalną

2 Baza danych – System Informatyczny „POMOST” oraz „Serce POMOST” dla pomocy społecznej

5

MOPS oraz ich nasilenia bowiem ich rozmieszczenie w miejskiej przestrzeni nie jest

równomierne – są obszary, które cechują się większym ich nasileniem niż pozostałe.

Dla identyfikacji miejskiego ubóstwa istotne jest nie tylko określenie udziałów

klientów publicznej pomocy społecznej, ale również wskazanie ich społeczno –

demograficznych charakterystyk oraz identyfikacja dynamiki przestrzennej koncentracji

świadczeniobiorców publicznej pomocy społecznej.

Studia nad dynamiką zjawiska społecznego w przedmiotowym badaniu obejmują zmiany

liczby klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i ich udziału w populacji

mieszkańców dzielnicy Katowic oraz w stosunku do ogólnej liczby mieszkańców Katowic.

Dokonujące się zmiany w okresie ostatnich pięciu lat (2007-2011) stanowiły domenę

przeprowadzonych badań socjologiczno – statystycznych z analizą przestrzennego

zróżnicowania zjawisk na terenie dzielnic miasta, przez co autorzy nawiązują do tradycji

szkoły chicagowskiej.

W przeprowadzonych studium socjologicznym dotyczącym przestrzennej i dynamicznej

koncentracji klientów MOPS (miejsc zamieszkania klientów) poszukiwaliśmy odpowiedzi na

zasadnicze pytania :

1. Czy w przestrzeni miasta występują obszary cechujące się wysokim udziałem

klientów publicznej pomocy społecznej wśród mieszkańców?

2. Jaki jest rozkład charakterystyk społeczno –demograficznych klientów MOPS w

przestrzeni miasta Katowice?

3. Czy i jakich dzielnicach Katowic w okresie analizy badawczej tj. 2007-2011 zmienił

się udział klientów MOPS?

4. Czy i w jakich dzielnicach Katowic (2007-2011) zmienił się rozkład charakterystyk

społeczno – demograficznych klientów MOPS?

W celu identyfikacji w przestrzeni miejskiej Katowic wspomnianych zjawisk społecznych

oraz cech społeczno-demograficznych posłużyliśmy się jednym z narzędzi badawczych

socjologii chicagowskiej, wykorzystując społeczne mapy badawcze obrazujące odsetek

klientów MOPS dla danych obszarów (dzielnica miasta, rejon opiekuńczy MOPS) oraz

przedziały liczbowe określone w wartościach bezwzględnych. W przedmiotowym badaniu

zastosowano również „Mapy wskazujące korelacje pomiędzy danymi” 3 oraz mapy społeczne

3 K. Czekaj. Socjologia Szkoły Chicagowskiej i jej recepcja w Polsce. Wyd. GWSH Katowice 2007, s-215

6

ukazujące zmiany i tendencje – „(…)mapy używane do nanoszenia lokalizacji danego

społecznego zjawiska (w tym przypadku klientów MOPS – A.D) w różnych czasookresach

( swego występowania – K.Cz)” 4 .

Zjawisko dystrybucji osób o określonych cechach w pewnych częściach przestrzeni

miejskiej jest od dawna przedmiotem zainteresowania socjologów. Jako jedni z pierwszych

zwracali na nie uwagę przedstawiciele szkoły chicagowskiej – szkoły ekologicznej (ekologia

społeczna – social ecology). „(…) Zainteresowania ekologów miejskich są przynajmniej

dwukierunkowe. Z jednej bowiem strony badają oni zachowania przestrzenne zbiorowości

uznawane w pewnym sensie aksjologiczno - normatywnym za normalne, z drugiej zaś

identyfikują rozmaite choroby przestrzeni miejskiej. (…) Ekologowie społeczni bardzo szeroko

pojmują „choroby przestrzeni miejskiej” i zaliczają do nich również wyraźne i jednoznaczne

procesy segregacji przestrzennej, społeczno - przestrzennej, powstawanie swoistych gett

etnicznych czy rasowych”5. Orientacja ekologiczna nazywana wymiennie szkołą chicagowską

lub ekologią społeczną posiada trwałe już miejsce w historii nauk społecznych. Należy jednak

uznać za Profesorem Krzysztofem Czekajem, iż „(…) może się wydawać, że uzyskane

wówczas wyniki mają dzisiaj wymiar zaledwie historyczny, to jednak ich znaczenie

metodologiczne wciąż pozostaje aktualne, potwierdzając tezę o najwyższym stopniu

przydatności tego typu badań w społeczeństwie poddanym głębokim procesom przeobrażeń,

na skalę dotychczas niespotykaną w Polsce, choć proporcjonalnie porównywalną, do tej z

przełomu lat dwudziestych i trzydziestych w USA”6. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż

„(…) w socjologii polskiej o wiele łatwiej można było odnaleźć krytykę tego dorobku niż

próby jego aplikacji. Tego typu podejście ma niestety istotne negatywne rezultaty zarówno w

procedurach, jak i polskich podręcznikach badań terenowych. W żadnym z nich nie można

bowiem znaleźć zbyt wiele było wiadomości na temat map w badaniu społecznym lub

socjologicznym (jeśli w ogóle opisuje tę technikę). Tego typu podejście może też tłumaczyć

fakt, że z żadnego z polskich podręczników badań socjologicznych nie można dowiedzieć się,

4 Tamże , s- 216 5 B. Jałowiecki, M.S. Szczepański. Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej. Wyd. Scholar, W-wa

2006,2009,2010, s- 14-15. 6 K. Czekaj, M. Zawartka. Częstochowa. Społeczność lokalna w procesie zmian. Wyd. GWSH, Katowice 2005,

s-13

7

jak należy przygotować to ważne narzędzie analizy socjologicznej, jakie są jej rodzaje oraz

procedury realizacji”7.

Analiza zjawisk społecznych z uwzględnieniem ich przestrzennej alokacji, która

wykorzystuje narzędzie map społecznych ma utrwaloną pozycję we współczesnej polskiej

socjologii. Wspomniane narzędzie badawcze wykorzystywane zostało w serii badań na ternie

województwa śląskiego. Prowadzone badania koordynowane i realizowane były pod

kierownictwem profesora Krzysztofa Czekaja z Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej w

Katowicach oraz Moniki Zawartki wykorzystując narzędzie map punktowych8 (patrz rysunek

1).

RYSUNEK 1 POMOC SPOŁECZNA W CZĘSTOCHOWIE. MIEJSCA ZAMIESZKANIA KLIENTÓW –

ŚRODOWISK OBJĘTYCH POMOCĄ OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ W 2000 ROKU

Źródło: Krzysztof Czekaj, Monika Zawartka. „Częstochowa. Społeczność lokalna w procesie zmian”

Wyd. GWSH, K-ce 2005, (mapa załączona na płycie CD)

7 K. Czekaj. Mapy jako zwierciadła rzeczywistości społecznej w socjologii miasta. W: Człowiek – miasto-

region. Związki i interakcje, Red. G. Gorzelak, M.S. Szczepański, W. Ślęzak-Tazbir, Wyd. SCHOLAR,

Warszawa 2009, s-70

s- 70, red. 8 Zob. pierwszą diagnozę problemów społecznych z wykorzystaniem 8 map punktowych w Rudzie Śląskiej z

2001 roku w pracy: K. Czekaj, A. Niesporek, M. Zawartka-Czekaj: Ruda Śląska. Od problemów społecznych

górnośląskiego miasta do polityki miejskiej. Wyd. GWSH. Katowice 2009.

8

Zespół kierowany przez Prof. dr hab. Wielisławę Warzywodę – Kruszyńską

przeprowadził serię badań, które pozwoliły na opisanie rozmieszczenia ludności biednej w

dzielnicach Łodzi (rysunek 2) – określając tzw. kwartały biedy. Badania obejmowały

również dynamikę biedy, gdzie jednostką analizy było województwo. Zespół ten szczególnie

dużo uwagi poświęca jakże ważnej kwestii społecznej jakim jest bieda dzieci, dokonując

analizy przestrzennego rozmieszczenia dzieci z gospodarstw domowych objętych pomocą

społeczną w województwie. Równie ważna okazała się analiza przestrzenna rejonów szkół o

najwyższym współczynniku dożywiania w szkołach.

RYSUNEK 2 KONCENTRACJA BIEDY W DZIELNICY ŁÓDŹ – ŚRÓDMIEŚCIE W 1996 R.

Źródło: (red.) Wielisława Warzywoda –Kruszyńska. [Żyć] Na marginesie wielkiego miasta.

Łódź 2001, s.59

W badaniach wrocławskiej diagnozy społecznej zespół profesora Stanisława

W. Kłopota prezentował podział wskaźników demograficznych w odległości od centrum

miasta oraz agregację danych w jednostkach urbanistycznych Wrocławia, czego przykładem

są mapy na rysunku 3.

9

RYSUNEK 3 PRZYKŁADY MAP ZASTOSOWANYCH WE WROCŁAWSKIEJ DIAGNOZIE

SPOŁECZNEJ W 2009 R

Źródło: Ryc. 1 i 2 z (red.) S. W .Kłopot, M .Błaszczyk, J. Pluta. Problemy społeczne w przestrzeni Wrocławia.

Warszawa 2010, s.17.

10

Autorzy niniejszej publikacji również przeprowadzili szereg badań pilotażowych, w

których wykorzystano mapy społeczne jako narzędzie badawcze. Badania były prowadzone

zarówno na terenie województwa śląskiego m.in. w Rudzie Śląskiej jak również na terenie

województwa małopolskiego np. problemy społeczne powiatu oświęcimskiego, problemy

społeczne powiatu chrzanowskiego oraz elektroniczny atlas problemów społecznych dla

gminy Zabierzów, elektroniczny atlas problemów społecznych dla gminy Wielka Wieś,

elektroniczny atlas problemów społecznych dla gminy Skała wykorzystując społeczne mapy

badawcze obrazujące odsetek klientów MOPS dla danych obszarów. Ponadto w roku 2006 dla

gminy Chrzanów opracowano elektroniczne mapy punktowe, a rok wcześniej opracowano

mapę gospodarstw domowych klientów Ośrodka Pomocy Społecznej w Chrzanowie.

Przedstawione rozwiązania badawcze wykorzystujące mapy społeczne należy

traktować tylko i wyłącznie jako przykłady wykorzystania narzędzia map problemów

społecznych.

RYSUNEK 4. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W POPULACJI MIESZKAŃCÓW

RUDY ŚLĄSKIEJ W 2008 R.

Źródło: D. Trawkowska, K. Faliszek, L. Gruszczyński, R. Muster, A .Dudek. Problemy Społeczne Rudy Śląskiej. Ruda Śląska 2008, s.1

Autorzy zamykając wprowadzenie do monografii miasta Katowice pragną zaznaczyć,

iż przeprowadzenie badań nie byłoby możliwe bez wsparcia władz miejskich oraz dyrekcji

Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej – bez udziału pracowników działu analiz MOPS

11

Katowice, którzy nie szczędzili czasu spotykając się z autorami badań, dzielili się swoimi

doświadczeniami i uwagami, formułowali własne opinie na temat koniecznych zmian.

Szczególną wdzięczność autorzy obecnego studium socjologiczno – statystycznego

winni są Prof.dr hab. Adamowi Bartoszkowi oraz Prof. dr hab. Krzysztofowi Czekajowi,

którzy wspomagali wysiłki autorów wartościowymi refleksjami i komentarzami.

1. Uwagi metodologiczne

Analizą objęto świadczeniobiorców pomocy społecznej oraz członków ich gospodarstw

domowych, którzy otrzymali jakąkolwiek pomoc. Wszystkie te osoby traktujemy jako

beneficjentów pomocy społecznej, świadczonej przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w

Katowicach i jego filie. Systematyczne badanie zasobów informatycznych Miejskiego

Ośrodka Pomocy Społecznej miało umożliwić odpowiedź na pytanie o ilość, strukturę oraz

społeczno-demograficzną charakterystykę osób, którym udzielono wsparcia ze względu na

socjalne i społeczne niedobory wynikające z: bezdomności, ubóstwa, bezrobocia

,niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby

ochrony macierzyństwa, bezradności w sprawach opiekuńczo – wychowawczych,

wielodzietności, braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej

placówki opiekuńczo - wychowawcze, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z

zakładu karnego, alkoholizmu, narkomanii, zdarzenia losowego.

W celu zrealizowania założeń badawczych analizie porównawczej poddano dane

klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, którym udzielono socjalnego lub

społecznego wsparcia w latach 2007-2011. Analiza danych zawartych systemie

informatycznym „POMOST” przebiegała pod kątem uzyskania informacji o: miejscu

zamieszkania (dzielnica Katowic, rejon opiekuńczy), płci (kobieta, mężczyzna), wieku

(przedział wieku, ekonomiczne grupy wiekowe), stanie cywilnym, wykształceniu, statusie na

rynku pracy (bezrobotny, nieaktywny zawodowo, zatrudniony), źródle dochodu, dysfunkcji

indywidualnej lub społecznej, która została wskazana w momencie ubiegania się o

świadczenie z pomocy społecznej, typu i rodzaj uzyskanego świadczenia. Ze względu na fakt,

iż Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Katowicach dokonuje jedynie rejestracji

beneficjentów świadczeń w formie rozbieżnych danych statystycznych (wymuszone przez

system informacyjny dla pomocy społecznej „POMOST”) konieczne było określenie

wspólnego katalogu definicyjnego podstawowych pojęć jak również określeniu wskaźników

(portfela wskaźników). Taki stan rzeczy umożliwił nie tylko opracowanie rzetelnej diagnozy,

12

ale stworzył podstawy do opracowywania bieżącego monitoringu wskaźników w standardzie

„GIS”. Opracowane bazy danych za okres 2007-2011 świadczeniobiorców publicznej

pomocy społecznej w Katowicach na podstawie dostarczonych surowych danych podlegały

dalszej analizie komputerowej, która umożliwiła późniejsze studia, w tym i porównawcze

oraz stworzenie dla każdego roku map badawczych, ukazujących przestrzenną dystrybucję

zjawisk i problemów społecznych w Katowicach.

2. Mapy klientów pomocy społecznej w badaniu Katowic w latach

2007-2011

W przeprowadzonym badaniu socjologicznym wykorzystano technologie

komputerowe do analizy i prezentacji danych. Można zatem stanowczo stwierdzić, iż

opracowane mapy stanowią w tym badaniu narzędzie wizualizujące – gromadzące informacje

o przestrzennej dystrybucji klientów MOPS. Niniejszy tekst został opracowany na podstawie

koncepcji wykorzystania kartogramów opisanej w publikacji Anny M. Leonowicz pod

tytułem „Kartogram jako forma prezentacji zależności zjawisk” wydanej przez IGIPZ PAN

Warszawa w 2006 roku. Niemniej jednak wizualizację uznaje się za jedną z metod znacznie

szerszego procesu, jakim jest poznawcza analiza danych przestrzennych. Ma ona na celu

odkrywanie prawidłowości w zbiorach danych o charakterze przestrzennym i odnajdowania w

nich informacji ważnych z punktu widzenia badanego zagadnienia. Traktowanie map jako

narzędzia wizualizacji znacznie rozszerza tradycyjne sposoby ich użytkowania. Przez długie

lata mapy postrzegane były jako forma przekazu informacji, która wykorzystywana była do

przedstawienia zagadnień wąskiemu gronu autorów i do udostępniania ich szerokiemu gronu

odbiorców. Tak wykorzystywane mapy były więc końcowym efektem badań. Nowe

możliwości w zakresie sprzętu i oprogramowania (GIS) sprawiły, że mapy mogą być

powszechnie wykorzystywane w samym procesie analizy danych. Jest to możliwe ponieważ

ich opracowanie stało się znacznie szybsze i łatwiejsze – czas opracowania mapy nie jest

dłuższy niż kilka minut, jeżeli tylko posiada się odpowiedni podkład i tabelę danych

statystycznych.

Mapa, jako forma przedstawiania danych o charakterze przestrzennym wydaje

się być niezastąpionym narzędziem badawczym. Uwidacznianie danych na mapie

pozwala dostrzec prawidłowości rozmieszczenia zjawisk i umożliwia rozpoznanie ich

13

przestrzennych powiązań. W ten sposób pomaga ona w zrozumieniu i tłumaczeniu

procesów zachodzących w przestrzeni miejskiej.

W wyniku badań w Katowicach w okresie 2007-2011 przygotowano cyfrowe mapy

(w standardzie GIS) klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach.

Pierwszy rodzaj map określiliśmy jako „Mapy wskazujące korelacje pomiędzy danymi”. U

podstaw tego rodzaju map leży założenie, że podobieństwo w przestrzennym rozmieszczeniu

zjawisk świadczy o powiązaniu zjawisk. Zakłada się, że im większe podobieństwo

rozmieszczenia, tym większy stopień zależności zjawisk.

Konstrukcja tych map pozwala na przedstawienie na mapie, w obrębie pól odniesienia

wartości jednego zjawiska. Opracowanie zbioru kartogramów stworzyło możliwość

przedstawienia informacji o podobieństwach, różnicach lub zależnościach zjawisk. Dla

zapewnienia porównywalności kartogramów podstawowe znaczenie ma przyjęcie

odpowiedniego przedziału przestrzennego oraz sposób dzielenia wartości zbioru

statystycznego. Aby możliwe było poprawne porównanie kartogramów, układ pól

odniesienia, liczba klas oraz metoda ich wyznaczania na mapach nie mogą być

przypadkowe.

RYSUNEK 5 MAPY PORÓWNAWCZE POKAZUJĄCE JEDNAKOWY PODZIAŁ PRZESTRZENNY

KATOWIC NA DZIELNICE, Z WYZNACZONYMI OBSZARAMI PRZYKŁADOWEGO ZJAWISKA

Źródło: Opracowanie własne – Anna Jagódka-Dudek, Arkadiusz Dudek

małe natężenie przykładowego zjawiska

średnie natężenie przykładowego zjawiska

duże natężenie przykładowego zjawiska

14

2 1

26

to 2

24

0 (3

)1

94

8 to

2 1

26

(1)

1 8

04

to 1

94

8 (3

)1

72

3 to

1 8

04

(1)

1 6

95

to 1

72

3 (1

)1

64

8 to

1 6

95

(2)

1 6

27

to 1

64

8 (4

)1

61

4 to

1 6

27

(2)

1 5

93

to 1

61

4 (2

)1

53

6 to

1 5

93

(2)

2 1

26

to 2

24

0 (3

)1

94

8 to

2 1

26

(1)

1 8

04

to 1

94

8 (3

)1

72

3 to

1 8

04

(1)

1 6

95

to 1

72

3 (1

)1

64

8 to

1 6

95

(2)

1 6

27

to 1

64

8 (4

)1

61

4 to

1 6

27

(2)

1 5

93

to 1

61

4 (2

)1

53

6 to

1 5

93

(2)

W przeprowadzonym badaniu celem zapewnienia porównywalności map zastosowano

jednakowy układ pól odniesienia na mapach porównawczych. Zachowanie tej samej

wielkości pól związane jest z przyjęciem jednakowego poziomu agregacji danych, a więc

podobnej szczegółowości map – w tym przypadku poziomu dzielnic oraz rejonów

opiekuńczych. Zastosowanie tej zasady kartograficznej przy opracowaniu map zapewniło w

badaniu porównywalność zestawu map (zestawu kartogramów prostych). 9 Przy opracowaniu

map porównawczych zastosowano zasadę identycznej wielkości pól oraz identycznego

kształtu jednostek. Zastosowanie tych zasad pozwala na łatwiejsze identyfikowanie

badanych zjawisk na różnych mapach i umożliwia odnoszenie do siebie treści takich map.

Przy opracowywaniu poszczególnych map porównawczych stosowano jednakową metodę

wyznaczania liczby klas tj. zasadę naturalnych przerw – klasy oparte są o naturalnie

zgrupowanie wartości. ArcGIS, w którym opracowywane były mapy badawcze identyfikuje

przerwy szukając grup i wzorca danych. Obiekty są dzielone na klasy, których granice

zostały utworzone w miejscach dużych skoków wartości danych. Zastosowanie zasady

naturalnych przerw uchroniło od ewentualnych błędów jakimi mogło być pojawienie się

wartości w legendzie, która nie będzie miała odniesienia na mapie.

RYSUNEK 6 SKALA BARW W MAPACH PORÓWNAWCZYCH


Dobór skali barw10

tj. waga optyczna znaków powierzchniowych odpowiada

konsekwentnie zmiennej wartości liczbowej przedstawianych przedziałów klasowych.

Zachowano zasadę płynnej zmienności waloru. Im większa jest wartość liczbowa przedziału

klasowego, tym intensywniejszy jest wyraz graficzny znaku.

9 Nieporównywalne będą, na przykład mapy wykonane w podziale administracyjnym różnego rzędu.

10Skala barw rozumiana jest jako uporządkowany zbiór różnych kolorów lub różnych odcieni szarości, do

którego odniesione są określone wartości liczbowe. Odpowiednio dobrana skala barw wpływa bezpośrednio na

czytelność mapy.

15

Drugi rodzaj map jaki zastosowano w badaniu to mapy badawcze przedstawiające

wartości dwóch zjawisk społecznych w granicach wydzielonych na mapie jednostek podziału

przestrzennego. Zastosowane mapy w tym badaniu prezentują zależność przyczynowo-

skutkową zjawiska oraz zmienne opisujące wspólnie jedno zjawisko, będące tematem mapy

(np. ludność w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym). Domeną tych map jest możliwość

przedstawiania na mapie kilku zjawisk równocześnie i przede wszystkim łączne ich czytanie i

interpretowanie. Zasady konstrukcji tego typu map są identyczne jak w przypadku map

wskazujących korelacje pomiędzy danymi.

RYSUNEK 7 PREZENTACJA DWÓCH ZJAWISK NA MAPIE: LUDNOŚĆ WG EKONOMICZNYCH

GRUP WIEKOWYCH ORAZ CHARAKTERYSTYKA LUDNOŚCI KATOWIC WG TYPÓW MODELI

DEMOGRAFICZNYCH


16

3. Pomoc społeczna i jej uwarunkowania w układzie terytorialnym -

cechy i struktura klientów MOPS w dzielnicach Katowic

Analiza danych zawartych na poniższej mapie (rysunek 8 ), dowodzi, że można wskazać

dzielnice o większej i mniejszej koncentracji miejsc zamieszkania klientów pomocy

społecznej. Uzupełnieniem powyższych analiz są dane zamieszczone w tabeli 1, gdzie

zestawiono udziały klientów pomocy społecznej względem ogólnej liczby mieszkańców

Katowic w dzielnicach oraz miejsce w rankingu dzielnic w przedziale czasu 2007-2011.

Spośród wszystkich świadczeniobiorców MOPS w latach 2007 -2011 największy udział

klientów względem mieszkańców Katowic odnotowano w dzielnicy Szopienice-Burowiec.

W 2007 udział klientów stanowił 20,19%, 2008-18,31, 2009-18,38%, 2010 – 21,60%,2011-

16,92%. Zatem Szopienice-Burowiec w latach 2007-2011 zajmowały pierwsze miejsce w

rankingu dzielnic pod względem największego udziału klientów MOPS. Centralna dzielnica

miasta Śródmieście lokuje się na drugiej pozycji wśród dwudziestu dwóch dzielnic Katowic,

w których udział klientów MOPS jest największy. Trzecie miejsce w rankingu dzielnic, w

ostatnim roku badania (2011) zajmowało Załęże. W 2011 roku udział procentowy w tej

dzielnicy wynosił 11%; 2010-12,60%; 2009-9,19%;2008-10,80%; 2007-12,13%. W 2010

roku w stosunku do 2011 roku w Załężu odnotowano spadek w rankingu o dwie pozycje (z

trzeciego miejsca na piąte). Natomiast w 2009 wymieniona dzielnica zajmował szóstą, a w

latach 2007-2008 piątą pozycję. Na terenie Zawodzia również stwierdzono skumulowane

ogniska miejsc zamieszkania beneficjentów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w

Katowicach. W 2011 roku udział klientów MOPS stanowił 10,31%, co ulokowało tą dzielnicę

w rankingu na czwartej pozycji. Natomiast w latach 2008- 2010 lokowała się na trzeciej, a w

2007 roku na czwartej pozycji. Piątą pozycję w ostatnim roku badania zajmowała Dąbrówka

Mała, w latach 2008-2010 zajmowała czwartą, a w 2007 roku trzecią pozycję. Można zatem

zidentyfikować w przestrzeni miasta Katowice dzielnice, w których występuje koncentracja

beneficjentów publicznej pomocy społecznej. Te obszary, w pierwszej kolejności powinny

być objęte interwencją socjalną w postaci pracy środowiskowej czy też Programu Aktywności

Lokalnej uwzględniając wyniki badań w postaci map punktowych w tych obszarach

opracowanych przez Prof. dr. hab. K. Czekaja.

17

Tabela 1. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC WZGLĘDEM OGÓLNEJ

LICZBY MIESZKAŃCÓW DZIELNIC MIASTA I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007 - 2011

Dzielnica Katowic

Ranking według udziału klientów pomocy społecznej względem ogólnej liczby

klientów MOPS w dzielnicach w ostatnich 5 latach

2007 2008 2009 2010 2011

Miejsce % Miejsce % Miejsce % Miejsce % Miejsce %

Brynów Część wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka 9 7,85 8 7,18 8 7,75 12 7,10 13 4,34

Szopienice - Burowiec 1 20,19 1 18,31 1 18,38 1 21,60 1 16,92

Dąbrówka Mała 3 13,34 4 11,30 4 9,55 4 12,90 5 10,12

Podlesie 15 5,74 15 4,89 16 5,17 15 5,70 19 3,13

Śródmieście 2 15,87 2 14,77 2 14,31 2 16,70 2 13,72

Załęska Hałda - Brynów część

zachodnia 14 5,90 14 5,26 14 5,67 14 5,90 17 3,81

Zawodzie 4 12,37 3 11,58 3 11,27 3 13,00 4 10,31

Dąb 6 9,97 6 9,68 5 9,31 7 9,90 6 8,11

Janów-Nikiszowiec 8 8,12 9 6,89 9 7,00 9 8,50 9 6,55

Koszutka 7 9,52 7 8,94 7 8,35 6 10,00 7 8,04

Ligota – Panewniki 16 5,52 16 4,75 17 4,92 16 5,60 16 4,20

Wełnowiec - Józefowiec 10 7,76 11 6,52 11 6,08 8 8,80 10 6,51

Zarzecze 17 5,49 17 4,48 15 5,62 19 4,00 15 4,26

Murcki 13 6,77 10 6,66 13 5,69 13 6,80 12 5,58

Załęże 5 12,13 5 10,80 6 9,19 5 12,60 3 11,00

Bogucice 11 7,17 13 5,90 12 6,00 10 7,60 11 6,37

Kostuchna 19 3,96 19 3,99 19 3,66 18 4,20 18 3,27

Giszowiec 21 3,43 20 2,97 21 2,63 21 3,60 21 2,86

Osiedle Witosa 20 3,51 21 2,91 20 2,99 21 3,60 20 3,13

Piotrowice Ochojec 12 6,79 12 6,18 10 6,14 11 7,40 8 6,57

Osiedle Paderewskiego -

Muchowiec 22 1,79 22 1,71 22 1,66 22 2,40 22 1,60

Osiedle Tysiąclecia 18 4,39 18 4,03 18 3,77 17 4,70 14 4,32

Źródło: Opracowanie własne – Anna Jagódka-Dudek, Arkadiusz Dudek na podstawie danych z MOPS Katowice

W znajdującej się na północny - zachód od centrum dzielnicy Dąb odnotowano

znacznie mniejszy udział klientów MOPS względem mieszkańców dzielnicy

odzwierciedlający proporcje pomiędzy liczbą korzystających ze wsparcia względem ogólnej

liczby mieszkańców dzielnicy. W 2011 roku udział ten wynosił 8,11 % co lokowało tą

dzielnicę w rankingu na szóstej pozycji.

18

RYSUNEK 8 UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW DZIELNIC KATOWIC

W LATACH 2007-2011


19

Alokacja dzielnicy Dąb w rankingu dzielnic w poprzednich latach była nieco niższa tj.

2010 – siódma; 2009 – szósta; 2007-2008 szósta pozycja. Siódmą pozycję w 2011 roku

zajmowała dzielnica Koszutka, która prawie przez cały okres badania zajmowała tą pozycję,

poza rokiem 2010 zajmując szóstą pozycję. W przypadku pozostałych dzielnic, w których

zamieszkują beneficjenci publicznej pomocy społecznej identyfikuje się najniższy udział

badanej grupy względem mieszkańców dzielnic nie przekraczający w badanym okresie

(2007-2011) dziesięciu punktów procentowych. Obszary te należy określić jako niewielkie

skupiska miejsc zamieszkania beneficjentów pomocy społecznej.

Wśród beneficjentów MOPS, którzy zostali objęci wsparciem pomocy społecznej w

badanym okresie (2007-2011) przeważały kobiety względem ogółu klientów.

Tabela 2. UDZIAŁ KOBIET KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ WZGLĘDEM OGÓLNEJ

LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC

KATOWIC W LATACH 2007 - 2011

Dzielnica Katowic

Udział kobiet korzystających z pomocy społecznej względem ogólnej liczby klientów MOPS w dzielnicach i miejsce w rankingu dzielnic miasta w latach 2007-2011

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 12 53,18 12 54,11 14 53,86 18 52,45 9 54,41

Załęska Hałda - Brynów cześć zachodnia

4 57,23 4 58,27 4 56,19 4 56,19 12 54,08

Zawodzie 13 52,97 18 52,27 15 53,26 10 53,59 11 54,15

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec

1 58,90 1 61,84 1 62,38 1 60,28 1 65,24

Brynów Cześć wschodnia Osiedle Zgrzebnioka

21 48,76 21 50,10 21 51,10 21 51,22 4 57,24

Ligota - Panewniki 8 54,16 7 55,11 6 55,23 8 54,09 5 56,30

Załęże 11 53,43 13 54,05 9 54,97 16 52,70 6 55,29

Osiedle Witosa 7 54,36 11 54,12 8 55,15 13 53,26 8 54,89


Dąb 22 48,08 22 46,93 22 47,07 22 46,17 16 53,25


Koszutka 3 57,87 3 58,32 3 57,37 3 57,42 3 57,63

Bogucice 5 55,25 6 55,14 5 55,60 5 56,07 13 54,07

Dąbrówka Mała 18 51,60 17 52,51 18 52,15 19 51,81 20 50,00



Giszowiec 14 52,92 5 56,35 11 54,76 15 52,80 7 55,07

Murcki 20 50,64 20 51,05 16 52,96 17 52,52 21 49,51


Zarzecze 15 52,88 14 53,41 10 54,87 12 53,49 22 48,94

Kostuchna 10 53,47 16 52,94 17 52,85 7 54,18 19 51,01

Podlesie 17 52,19 15 53,31 20 51,62 9 53,97 18 51,70


20

Mapa (rysunek 9) obrazuje dystrybucję w przestrzeni miejskiej kobiet objętych

wsparciem MOPS. Największy odsetek kobiet korzystających ze wsparcia Miejskiego

Ośrodka Pomocy Społecznej, a zamieszkujące określone obszary urbanistyczne Katowic

stwierdzono w przypadku dzielnic: Osiedle Paderewskiego- Muchowiec, Osiedle

Tysiąclecia, Koszutka. W obszarze tych dzielnic stwierdzono skumulowane ogniska miejsc

zamieszkania świadczeniobiorców (kobiet) MOPS. Osiedle Paderewskiego – Muchowiec w

rankingu największego udziału klientek MOPS wśród mieszkańców dzielnic lokuje się na

pierwszej , na drugiej Osiedle Tysiąclecia, a na trzeciej pozycji Koszutka. Przedstawione

lokacje w rankingu tych dzielnic obejmują cały okres badania tj. 2007-2011.

Istotna jest także zbiorowość mężczyzn korzystających z pomocy społecznej.

Największy udział mężczyzn korzystających z pomocy społecznej w ostatnim roku badania

(2011) odnotowano w Zarzeczu lokując się w ranking na pierwszej pozycji. W poprzednich

latach wspominana dzielnica zajmowała zdecydowanie niższą pozycję w rankingu tj. 2010 –

jedenasta; 2009- trzynasta; 2008 – dziewiąta; 2008 – dziewiąta; 2007 – ósma pozycja. W

dzielnicy Murcki udział mężczyzn w 2011 roku stanowił 50,49%, co lokowało tą dzielnicę w

rankingu na drugiej pozycji, natomiast w latach 2007-2008 zajmowała trzecią (2007-49,36%;

2008 -48,95%), a w 2009 roku siódmą pozycję (47,04%). W Dąbrówce Małej udział

mężczyzn w 2011 roku stanowił 50,00%, co lokowało tą dzielnicę na trzeciej pozycji.

Czwarte miejsce ta dzielnica zajmowała w roku 2010 (48,19%). Natomiast piątą w latach

2007(48,40%) i 2009(47,85%). Szóste miejsce w rankingu dzielnica Dąbrówka Mała

zajmowała w roku 2008 (47,49%).

Kolejną cechą, jaką wzięto pod uwagę analizując dane z sytemu informatycznego

„POMOST” w latach 2007-2011 był stan cywilny. Przeprowadzona analiza w obrębie stanu

cywilnego obejmowała: kawaler, panna, żonaty, zamężna, wdowa, wdowiec, separowana,

separowany, konkubent, konkubina, rozwiedziona, rozwiedziony.

Mapa (rysunek 10) prezentuje analizę ulokowania w przestrzeni miejskiej kawalerów

objętych pomocą społeczną. Tabela 3 stanowi uszczegółowienie przedmiotowej analizy.

Analiza zamieszczonych map oraz tabel pozwoliła określić główne kategorie

wnioskodawców.

21

RYSUNEK 9 UDZIAŁ KOBIET KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY

MIESZKAŃCÓW DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011

22

Tabela 3. UDZIAŁ KAWALERÓW KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ WZGLĘDEM

KLIENTÓW MOPS OGÓŁEM W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC

KATOWIC W LATACH 2007 - 2011


Dominującą grupą świadczeniobiorców w 2011 roku były osoby pozostające w stanie

wolnym tj. kawalerowie oraz panny. Największy odsetek kawalerów wśród ogólnej liczby

klientów w dzielnicach Katowic odnotowano w: Dąbrówce Małej, Załęskiej Hałdzie -

Brynów część zachodnia, Kostuchnie, Janowie-Nikiszowcu. We wszystkich

przedstawionych przypadkach obserwuje się zmiany w rankingu dzielnic, zarówno w dół jak i

w górę. Szczegółową charakterystykę dynamiki zjawiska zamieszczono w dalszej części

niniejszej publikacji. Największy odsetek panien wśród ogółu liczby klientów Katowic

odnotowano w dzielnicach: Załęże, Osiedle Paderewskiego – Muchowiec, Szopienice –

Burowiec, Bogucice. Załęże w rankingu dzielnic lokuje się w 2011 (32,80%) oraz 2009 roku

(31,48%) na pierwszej pozycji, natomiast w 2010 roku (30,50%) i 2008 roku (30,71%) na

Dzielnica Katowic

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 5 30,39 8 29,59 7 29,51 4 30,40 8 29,48

Załęska Hałda - Brynów cześć zachodnia 14 27,88 17 26,26 13 27,25 11 28,20 2 31,12

Zawodzie 9 29,25 6 29,72 6 29,62 9 28,80 15 27,04

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec 20 24,66 21 24,15 21 24,75 11 28,20 22 22,99

Brynów Cześć wschodnia

Osiedle Zgrzebnioka 1 32,86 3 30,41 9 29,41 14 27,90 18 25,25

Ligota – Panewniki 11 28,93 12 28,28 14 27,10 15 27,10 14 27,09

Załęże 8 29,97 5 29,98 2 30,70 6 29,90 7 29,78

Osiedle Witosa 18 27,06 14 27,47 20 25,07 14 27,90 20 24,31


Dąb 10 28,97 4 30,13 4 30,17 1 32,30 11 28,21

Wełnowiec – Józefowiec 19 26,98 16 27,11 16 26,16 18 26,40 13 27,36

Koszutka 22 24,08 20 24,68 18 25,70 20 25,50 19 25,19

Bogucice 16 27,58 13 28,04 12 27,75 18 26,40 10 28,72

Dąbrówka Mała 7 30,32 9 28,69 10 29,30 4 30,40 1 31,34

Szopienice – Burowiec 3 31,03 2 30,63 3 30,55 5 30,30 9 28,92


Giszowiec 4 30,49 11 28,36 11 28,75 12 28,00 16 27,04

Murcki 2 32,23 1 33,25 1 31,46 2 30,60 5 30,16


Zarzecze 13 27,88 15 27,27 19 25,66 19 26,10 6 29,79

Kostuchna 15 27,79 10 28,53 8 29,43 7 29,10 3 30,74

Podlesie 17 27,27 18 26,07 15 27,08 21 24,70 17 25,57

23

drugiej pozycji. W 2007 roku (29,40%) wspominana dzielnica lokuje się w rankingu na

czwartym miejscu.

RYSUNEK 10 UDZIAŁ KAWALERÓW KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY

KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


24

Dzielnica Osiedle Paderewskiego - Muchowiec w 2011 roku (32,09%) zajmuje

drugie miejsce , w 2010 – dziesiąte (27,70%); 2009 – drugie (30,69%); 2008 – trzecie

(29,95%); 2007 –ósme miejsce (28,31%). Trzecią pozycje w 2011 roku w rankingu

największego udziału panien w dzielnicach Katowic zajmują Szopienice – Burowiec

(30,36%). Rysunek 11 obrazuje udział panien korzystających z pomocy społecznej w

przestrzeni Katowic w latach 2007-2011.

Mapy (rysunki 12 i 13) obrazują przestrzenną dystrybucję klientów pomocy społecznej

pozostające w związku małżeńskim. Największy odsetek zamężnych klientek odnotowano w

ostatnim roku badania w dzielnicach: Zarzecze, Podlesie, Murcki.

Tabela 4. UDZIAŁ ZAMĘŻNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ WZGLĘDEM

KLIENTÓW MOPS OGÓŁEM W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC

MIASTA W LATACH 2007 - 2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 22 12,69 22 12,36 21 11,83 21 11,90 20 8,12

Załęska Hałda - Brynów cześć zachodnia

6 15,84 6 16,43 7 15,65 6 16,20 17 9,18

Zawodzie 11 14,90 14 13,87 18 13,81 11 14,40 16 9,44

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec 3 17,35 3 16,91 10 14,85 17 13,50 21 8,02

Brynów Cześć wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka 12 14,84 11 15,01 6 15,81 13 14,20 18 9,09


Załęże 21 12,95 21 12,40 20 12,09 20 12,50 19 8,31

Osiedle Witosa 4 16,28 4 16,48 2 17,68 6 16,20 4 14,29


Dąb 18 13,85 18 13,33 17 13,83 15 13,60 9 11,41

Wełnowiec – Józefowiec 8 15,43 10 15,16 8 15,40 12 14,30 8 11,47

Koszutka 20 12,98 20 12,75 22 11,35 22 11,00 22 7,58

Bogucice 7 15,74 9 15,16 5 15,81 9 14,50 7 11,71

Dąbrówka Mała 5 16,13 8 15,72 11 14,84 8 14,80 10 11,38

Szopienice – Burowiec 14 14,40 15 13,85 14 13,94 19 12,90 15 9,69


Giszowiec 2 18,01 1 18,42 3 17,12 3 16,90 5 13,12

Murcki 15 14,32 7 15,97 13 14,02 7 15,50 3 15,41


Zarzecze 13 14,42 16 13,64 1 17,70 1 17,40 1 18,09

Kostuchna 9 15,41 5 16,47 9 15,19 4 16,50 6 12,16

Podlesie 1 18,18 2 17,51 4 16,97 2 17,30 2 17,05


Zarzecze w latach 2009- 2011 roku lokuje się w rankingu na pierwszej, w 2008 roku na

szesnastej pozycji, a w 2007 na piętnastej pozycji. Podlesie od 2008 do 2011 zajmowało w

25

rankingu drugą, a w 2007 pierwszą pozycję. Trzecią pozycję w rankingu w 2011 roku

zajmowała dzielnica Murcki. Podobnie jak w przypadku zamężnych klientek MOPS również

żonaci klienci najliczniej występowali w dzielnicach: Zarzecze, Podlesie, Murcki..

RYSUNEK 11. UDZIAŁ PANIEN KORZYSTAJĄCYCH Z MPS WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC W LATACH 2007-2011


26

RYSUNEK 12. UDZIAŁ ZAMĘŻNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY



27

RYSUNEK 13. UDZIAŁ ŻONATYCH KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


28

Kolejną cechą, która została podana analizie w przedmiotowym badaniu jest posiadane

wykształcenie przez klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach oraz

jej dystrybucja w przestrzeni miejskiej. Prezentowana analiza zawiera dominujące rodzaje

wykształcenia zidentyfikowane w toku procesu badawczego. Mapa (rysunek 14) przedstawia

dystrybucję w przestrzeni miejskiej klientów z wykształceniem podstawowym i niższym.

Uszczegółowieniem zawartej analizy na mapie jest załączona tabela.

Tabela 5. UDZIAŁ KLIENTÓW Z WYKSZTAŁCENIEM PODSTAWOWYM I NIŻSZYM,

KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ WZGLĘDEM KLIENTÓW MOPS OGÓŁEM

W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC MIASTA W LATACH 2007 - 2011

Nazwa dzielnicy 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 7 40,40 9 39,82 9 39,91 9 34,78 9 34,78

Załęska Hałda - Brynów

cześć zachodnia 15 34,42 15 33,45 13 34,91 18 29,49 18 29,49

Zawodzie 6 40,90 8 40,17 6 41,51 2 39,16 2 39,16


Muchowiec 22 26,03 22 24,15 21 29,21 12 32,75 12 32,75

Brynów Częśc wschodnia



Załęże 4 42,35 4 43,44 3 44,83 6 37,44 6 37,44

Osiedle Witosa 5 41,28 5 42,58 10 39,05 8 35,00 8 35,00


Dąb 12 37,31 11 39,07 12 37,85 7 35,08 7 35,08


Koszutka 14 35,34 13 35,40 16 32,97 17 29,85 17 29,85

Bogucice 8 40,36 6 40,71 7 40,84 10 33,11 10 33,11

Dąbrówka Mała 2 45,76 1 47,97 2 45,31 3 38,49 3 38,49



Giszowiec 13 36,18 14 35,36 14 33,40 19 28,35 19 28,35

Murcki 11 37,34 10 39,53 5 42,68 15 30,77 15 30,77


Zarzecze 19 30,77 17 31,82 19 30,97 22 19,77 22 19,77

Kostuchna 16 32,93 21 28,24 22 27,85 13 32,08 13 32,08

Podlesie 21 27,61 20 28,79 20 30,32 20 27,62 20 27,62


Analiza miejsc zamieszkania klientów z wykształceniem podstawowym i niższym

wskazuje, że 2011 roku największy ich udział zidentyfikowano w dzielnicach: Szopienice –

Burowiec, Zawodzie, Dąbrówka Mała. Na terenie Szopienic stwierdzono skumulowane

ogniska miejsc zamieszkania klientów MOPS z wykształceniem podstawowym i niższym. W

latach 2009-2011 oraz w 2007 roku ta dzielnica zajmowała w rankingu dzielnic pierwszą

pozycję. Natomiast w 2008 roku Szopienice zajmowały w rankingu drugą pozycję.

Koncentracja klientów z wykształceniem podstawowym stwierdzono również w Zawodziu,

29

która to dzielnica w 2011 i 2010 roku zajmowała w rankingu drugą pozycję. W latach 2007-

2009 odnotowano jej spadek w rankingu – 2009 – dziewiąta, 2008 –ósma, 2007 –szósta

pozycja. Dąbrówka Mała w latach 2010-2011 zajmowała trzecią pozycję.

Tabela 6. UDZIAŁ KLIENTÓW Z WYKSZTAŁCENIEM ZASADNICZYM ZAWODOWYM KORZYSTJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ WZGLĘDEM KLIENTÓW OGÓŁEM W DZIALNICACH MIASTA I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC KATWOEIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 16 21,63 16 20,70 16 20,84 21 15,83 21 15,83


cześć zachodnia 13 21,96 8 21,94 7 23,87 17 17,12 17 17,12

Zawodzie 18 21,34 14 20,78 14 20,96 10 18,57 10 18,57


Muchowiec 22 18,26 22 14,98 22 11,39 6 20,56 6 20,56




Załęże 4 23,82 5 23,58 8 23,78 7 19,94 7 19,94

Osiedle Witosa 21 19,95 21 17,58 18 20,58 16 17,17 16 17,17


Dąb 1 25,26 1 26,13 1 27,37 1 24,11 1 24,11


Koszutka 19 20,55 13 21,35 20 20,42 11 18,47 11 18,47

Bogucice 17 21,57 15 20,77 19 20,52 15 17,22 15 17,22

Dąbrówka Mała 9 22,25 10 21,72 12 22,07 20 15,92 20 15,92



Giszowiec 15 21,64 6 22,84 6 23,89 13 17,29 13 17,29

Murcki 10 22,25 19 19,37 13 21,50 9 19,36 9 19,36


Zarzecze 2 25,00 4 23,86 3 24,78 19 16,28 19 16,28

Kostuchna 12 22,05 9 21,76 10 22,78 5 21,29 5 21,29

Podlesie 3 23,91 2 24,90 4 24,55 2 21,90 2 21,90


Największą dystrybucję klientów z wykształceniem zasadniczym zawodowym

stwierdzono w dzielnicach: Dąb, Podlesie, Piotrowice -Ochojec.

W Dąbie 2011 roku udział klientów z wykształceniem zasadniczym zawodowym

wśród ogółu klientów MOPS wynosił 24,11%, co lokowo tą dzielnicę w rankingu na

pierwszej pozycji. Analiza mapy oraz danych statystycznych wskazuje również, że pozycja w

rankingu w całym okresie badania (2007-2011) nie uległa zmianie. Wystąpiły jednak w

poszczególnych latach zmiany w udziale procentowym badanej cechy beneficjentów. Szersze

omówienie dynamiki zmian wskaźnika zostało zamieszczone w dalszej części niniejszego

opracowania. W Podlesiu w ostatnim roku badania analizowany udział procentowy stanowił

21,90%, co lokowało w rankingu tą dzielnicę na drugiej pozycji. W 2010 roku (21,90%)

30

stratyfikacja w rankingu nie uległa zmianie zajmując tym samym pierwszą pozycję. W

kolejnych latach pozycja w rankingu uległa spadkowi w dół, pomimo wyższego udziału

procentowego klientów z tym wykształceniem – 2009 – czwarta pozycja (24,55%); 2008 –

druga pozycja (24,90%); 2007 –trzecia pozycja (23,91%). W Piotrowicach-Ochojcu w 2011

roku udział badanej grupy klientów stanowił 21,86%. Tym samym ta dzielnica zajęła w

rankingu trzecią pozycję.

Tabela 7. UDZIAŁ KLIENTÓW Z WYKSZTAŁCENIEM ŚREDNIM OGÓLNOKSZTAŁCĄCYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC

KATOWIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 12 8,38 11 8,69 12 8,88 14 6,73 14 6,73


częśc zachodnia 10 8,55 12 8,03 13 8,22 9 7,75 9 7,75

Zawodzie 17 6,32 18 6,51 18 5,77 16 6,27 16 6,27


Muchowiec 1 19,18 1 19,81 1 22,77 1 22,65 1 22,65

Brynów Częśc

wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka

7 9,89 8 9,75 11 9,19 12 7,11 12 7,11


Załęże 19 5,65 20 4,94 22 4,09 19 4,10 19 4,10

Osiedle Witosa 13 8,26 7 9,89 9 9,50 10 7,61 10 7,61


Dąb 11 8,46 15 7,60 14 7,96 15 6,38 15 6,38


Koszutka 3 14,62 3 14,33 3 15,24 2 14,92 2 14,92

Bogucice 15 7,02 17 6,75 17 6,39 18 5,91 18 5,91

Dąbrówka Mała 22 4,17 22 4,05 16 6,45 17 5,93 17 5,93



Giszowiec 9 9,00 9 9,58 7 9,94 8 8,10 8 8,10

Murcki 20 5,63 16 7,07 21 4,36 21 3,98 21 3,98


Zarzecze 16 6,73 14 7,95 8 9,73 13 6,98 13 6,98

Kostuchna 14 7,25 10 8,82 10 9,49 11 7,28 11 7,28

Podlesie 6 10,10 6 10,12 6 10,11 5 10,48 5 10,48


31

RYSUNEK 14. UDZIAŁ OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS Z WYKSZTAŁCENIEM PODSTAWOWYM I

NIŻSZYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


32

RYSUNEK 15. UDZIAŁ OSÓB KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS Z WYKSZTAŁCENIEM ZASADNICZYM

ZAWODOWYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH

2007-2011


33

Analiza danych wskazuje, że w dzielnicach: Osiedle Paderewskiego-Muchowiec,

Koszutka, Osiedle Tysiąclecia, stwierdzono skumulowane ogniska zamieszkania klientów z

wykształceniem średnim ogólnokształcącym. W dzielnicy Osiedle Paderewskiego-

Muchowiec stwierdzono największy udział badanej grupy w całym okresie badania. W

obszarze dzielnicy Koszutka udział ten był równie wysoki. W 2011 roku – 14,92% lokując tą

dzielnicę w rankingu na drugiej pozycji. W kolejnym roku (2010 -14,92%) pozycja w

rankingu nie uległa zmianie. W latach 2007 -2009 odnotowano spadek udziału w dzielnicy.

Trzecią pozycję w ostatnim roku badania zajmowało Osiedle Tysiąclecia. Pozycję w

rankingu w kolejnych latach prezentuje załączona tabela.

Kolejna tabela 8 przedstawia analizę dystrybucji w przestrzeni miejskiej Katowic miejsc

zamieszkania klientów MOPS z wykształceniem średnim zawodowym.

Tabela 8. UDZIAŁ KLIENTÓW Z WYKSZTAŁCENIEM ŚREDNIM ZAWODOWYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 17 3,50 18 4,15 16 4,76 15 3,79 15 3,79

Załęska Hałda - Brynów częśc

zachodnia 10 5,17 11 5,04 11 5,52 12 4,52 12 4,52

Zawodzie 12 4,41 7 5,72 15 4,88 8 5,48 8 5,48


Muchowiec 5 6,39 3 8,21 4 7,92 1 10,45 1 10,45

Brynów Część wschodnia



Załęże 21 2,50 22 2,03 22 2,63 21 3,02 21 3,02

Osiedle Witosa 11 4,59 16 4,67 8 6,07 9 5,43 9 5,43


Dąb 4 6,41 6 5,87 6 6,70 4 6,38 4 6,38


Koszutka 6 6,19 5 6,38 7 6,47 7 5,65 7 5,65

Bogucice 16 3,72 9 5,09 10 5,86 14 3,83 14 3,83

Dąbrówka Mała 13 4,17 15 4,70 18 4,30 20 3,04 20 3,04



Giszowiec 8 5,37 17 4,60 5 6,77 5 6,23 5 6,23

Murcki 14 4,09 14 4,71 19 3,74 22 2,92 22 2,92


Zarzecze 15 3,85 21 2,27 17 4,42 6 5,81 6 5,81

Kostuchna 22 2,42 12 5,00 14 5,06 18 3,23 18 3,23

Podlesie 1 8,08 2 8,56 3 8,30 13 4,44 13 4,44


34

Ważnym elementem planowania pomocy jest wiedza o wieku beneficjentów. W toku

przeprowadzonych badań przeprowadzono analizę zróżnicowania struktury beneficjentów

według ekonomicznych grup wiekowych w układzie terytorialnym.

Tabela 9. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW KATOWIC W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC MIASTA W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku przedprodukcyjnym

względem mieszkańców dzielnic Katowic

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 3 23,00 2 25,00 2 26,00 2 28,00 2 30,00

Załęska Hałda - Brynów część zachodnia

12 11,00 12 11,00 12 12,00 12 11,00 15 10,00

Zawodzie 3 23,00 3 23,00 3 23,00 3 26,00 4 24,00


22 3,00 22 4,00 22 3,00 21 6,00 22 4,00

Brynów część wschodnia Osiedle Zgrzebnioka

9 14,00 8 14,00 6 16,00 15 10,00 15 10,00


Załęże 6 18,00 6 18,00 5 17,00 4 20,00 4 24,00

Osiedle Witosa 20 6,00 20 6,00 18 7,00 19 7,00 17 8,00


Dąb 6 18,00 6 18,00 4 18,00 6 18,00 5 18,00


Koszutka 7 15,00 7 17,00 7 15,00 6 18,00 7 17,00

Bogucice 12 11,00 13 10,00 12 12,00 11 13,00 10 15,00

Dąbrówka Mała 4 19,00 6 18,00 8 14,00 8 17,00 7 17,00


Janów - Nikiszowiec 10 12,00 11 12,00 9 13,00 9 15,00 9 16,00

Giszowiec 20 6,00 20 6,00 21 5,00 19 7,00 19 7,00

Murcki 15 10,00 11 12,00 14 11,00 15 10,00 12 12,00


Zarzecze 16 9,00 18 7,00 16 9,00 22 4,00 19 7,00

Kostuchna 21 5,00 21 5,00 21 5,00 21 6,00 20 6,00

Podlesie 17 8,00 16 8,00 17 8,00 16 9,00 21 5,00


Analiza miejsce zamieszkania klientów MOPS w wieku przedprodukcyjnym wskazuje, że

ich największy udział względem mieszkańców Katowic w dzielnicach ogółem odnotowano w

2011roku w: Szopienicach-Borowcu, Śródmieściu, Zawodziu, Załężu. W analizowanym

okresie czasu (2007-2011) największy udział klientów w wieku przedprodukcyjnym

odnotowano w Szopienicach-Burowcu. W całym badanym okresie ta dzielnica zajmowała

pierwszą pozycję w rankingu. Największy udział procentowy odnotowano w roku 2011 –

30,0%; 2010-28,0%; 2009-26,0%; 2008-25,0%; 2007-23,0%. Centralna dzielnica Katowic

Śródmieście w latach 2008-2011 lokuje się na drugiej pozycji. W 2007 roku odnotowano

35

spadek w rankingu o jedną pozycję. Trzecią pozycję w rankingu w latach 2007-2010

zajmowało Zawodzie, a w 2011 czwartą.

Tabela 10. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku przedprodukcyjnym

względem klientów MOPS z dzielnic Katowic

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 19 24,00 17 27,00 13 28,00 12 31,00 14 32,00


8 27,00 9 29,00 10 30,00 12 31,00 6 36,00

Zawodzie 6 28,00 9 29,00 10 30,00 12 31,00 12 34,00


19 24,00 14 28,00 19 25,00 22 23,00 20 28,00


19 24,00 18 26,00 15 27,00 19 26,00 18 29,00


Załęże 4 29,00 3 32,00 1 34,00 1 36,00 1 39,00

Osiedle Witosa 14 25,00 14 28,00 10 30,00 12 31,00 13 33,00


Dąb 19 24,00 19 25,00 18 26,00 17 28,00 16 30,00


Koszutka 22 18,00 22 21,00 22 21,00 22 23,00 21 25,00

Bogucice 12 26,00 14 28,00 7 31,00 8 32,00 9 35,00

Dąbrówka Mała 14 25,00 14 28,00 18 26,00 17 28,00 20 28,00



Giszowiec 12 26,00 9 29,00 11 29,00 5 34,00 9 35,00

Murcki 2 30,00 1 34,00 2 33,00 6 33,00 3 37,00


Zarzecze 1 34,00 2 33,00 7 31,00 17 28,00 9 35,00

Kostuchna 19 24,00 17 27,00 18 26,00 8 32,00 6 36,00

Podlesie 4 29,00 4 31,00 4 32,00 3 35,00 12 34,00


W toku procesu badawczego dokonano również analizy udziału klientów MOPS w

wieku przedprodukcyjnym wśród klientów ogółem. Tym samym stwierdzono, że w Załężu w

ostatnim roku badania oraz w 2010 i 2009 roku wystąpiło skumulowanie ognisk zamieszkania

klientów w tym wieku. W tych latach ta dzielnica w rankingu zajmowała pierwszą pozycję.

W latach 2008 i 2007 odnotowano spadek w rankingu. W dzielnicy Janów – Nikiszowiec w

2011 roku udział procentowy badanej grupy wynosił 38,0%, co lokowało tą dzielnicę na

drugiej pozycji. W latach 2007 – 2010 udział badanej grupy był relatywnie niższy, co

znalazło odzwierciedlenie w rankingu dzielnic. Trzecią pozycję w 2011 roku zajmowała

natomiast dzielnica Murcki z 37,0% udziałem. W 2008 roku Murcki w rankingu zajmowały

pierwszą pozycję.

36

RYSUNEK 16. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM (0-17 LAT)

WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011


37

RYSUNEK 17. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM (0-17 LAT)

WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS KATOWICE MOPS W DZIELNICACH KATOWIC

LATACH 2007-2011


38

Tabela 11. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW KATOWIC W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKIGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku produkcyjnym

względem ogólnej liczby mieszkańców Katowic w dzielnicach i ranking

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 2 16,00 2 14,00 2 13,00 2 12,00 2 12,00


zachodnia 14 6,00 14 5,00 14 5,00 16 4,00 19 3,00

Zawodzie 5 11,00 6 10,00 3 10,00 3 10,00 6 8,00


Muchowiec 22 1,00 22 1,00 22 1,00 22 2,00 22 1,00

Brynów część wschodnia



Załęże 4 12,00 6 10,00 7 8,00 6 9,00 4 9,00

Osiedle Witosa 21 3,00 21 2,00 21 2,00 22 2,00 21 2,00


Dąb 7 10,00 6 10,00 5 9,00 6 9,00 6 8,00


Koszutka 7 10,00 7 8,00 7 8,00 7 8,00 7 7,00

Bogucice 12 7,00 14 5,00 14 5,00 13 5,00 12 5,00

Dąbrówka Mała 3 13,00 6 10,00 5 9,00 6 9,00 4 9,00



Giszowiec 21 3,00 20 3,00 21 2,00 22 2,00 21 2,00

Murcki 12 7,00 11 6,00 14 5,00 13 5,00 12 5,00


Zarzecze 19 4,00 20 3,00 17 4,00 19 3,00 15 4,00

Kostuchna 19 4,00 17 4,00 19 3,00 19 3,00 19 3,00

Podlesie 16 5,00 17 4,00 17 4,00 16 4,00 19 3,00


Kolejna mapa (rysunek 18) przedstawia wizualizację w przestrzeni miejskiej udziału

beneficjentów sytemu pomocy społecznej w wieku produkcyjnym wśród mieszkańców

Katowic. W Szopienicach-Burowcu w całym okresie badania (2007-2011) udział tej grupy

klientów był najwyższy, lokując tą dzielnicę na pierwszej pozycji. Śródmieście (2007-2011)

jako centralna dzielnica Katowic lokuje się na drugim. Na kolejnych pozycjach lokują się:

Załęże oraz Dąbrówka Mała. Analiza mapy (rysunek 19) ujawnia, że największy udział

klientów w wieku produkcyjnym wśród ogółu klientów odnotowano w Dąbrówce Małej.

Drugą pozycję w rankingu zajęły Szopienice-Burowiec, a trzecią Podlesie.

39

Tabela 12. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU PRODUKCYJNYM WZGLĘDEM KLIENTÓW OGÓŁEM W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku produkcyjnym względem ogólnej

liczby klientów MOPS i miejsce dzielnic w rankingu

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 14 62,13 15 57,84 14 57,28 13 55,62 11 54,31


cześć zachodnia 8 63,25 11 59,59 11 57,43 8 57,25 15 53,06

Zawodzie 15 61,56 12 59,11 10 57,73 5 58,00 12 54,17


Muchowiec 22 51,14 21 48,79 22 47,52 21 49,57 22 41,71




Załęże 12 62,95 8 60,21 13 57,31 12 55,78 13 53,57

Osiedle Witosa 2 66,74 3 62,91 8 58,84 6 57,96 6 55,89


Dąb 9 63,21 9 59,87 9 58,66 3 58,25 4 56,42


Koszutka 19 56,49 19 52,40 19 51,20 20 50,05 20 50,16

Bogucice 3 66,58 2 64,07 6 59,58 7 57,83 5 56,17

Dąbrówka Mała 4 65,09 7 60,29 3 60,55 2 58,86 1 59,63



Giszowiec 1 66,82 1 64,64 1 62,58 4 58,05 9 55,18

Murcki 10 63,17 10 59,69 16 55,76 15 55,33 18 52,32


Zarzecze 21 53,85 22 47,73 20 50,44 10 56,52 8 55,32

Kostuchna 7 63,44 13 58,82 7 58,86 16 54,90 10 54,73

Podlesie 18 58,59 18 54,09 17 53,43 19 50,18 3 56,82


Analiza mapy (rysunek 20) wskazuje, że w Śródmieściu wystąpił największy udział

klientów MOPS w wieku poprodukcyjnym wśród mieszkańców Katowic. W 2011 roku udział

ten wynosił 8,0%. Natomiast w 2007 roku był relatywnie wyższy (10,0%) lokując tą dzielnicę

w rankingu na pierwszej pozycji. Równie wysoki udział w 2011 roku odnotowano w

Dąbrówce Małej (8,0%). Trzecią pozycję zajmuje w 2011 roku dzielnica Piotrowice –

Ochojec. Analiza mapy (rysunek 21) wskazuje natomiast udział klientów w wieku

poprodukcyjnym względem ogółu klientów w dzielnicach.

40

RYSUNEK 18. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRODUKCYJNYM WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW

DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011


41

RYSUNEK 19. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRODUKCYJNYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ

LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


42

Tabela 13. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW KATOWIC DZIELNIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku poprodukcyjnym względem

ogólnej liczby mieszkańców Katowic i miejsce w rankingu dzielnic

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 1 10,00 1 11,00 1 10,00 4 8,00 2 8,00


zachodnia 20 3,00 19 3,00 18 4,00 21 3,00 22 2,00

Zawodzie 5 8,00 5 8,00 6 8,00 6 7,00 6 6,00


Muchowiec 22 2,00 22 2,00 22 2,00 21 3,00 22 2,00

Brynów cześć wschodnia



Załęże 7 6,00 11 5,00 10 5,00 9 5,00 7 5,00

Osiedle Witosa 20 3,00 22 2,00 20 3,00 21 3,00 22 2,00


Dąb 11 5,00 11 5,00 10 5,00 15 4,00 10 4,00


Koszutka 6 7,00 6 7,00 7 7,00 6 7,00 6 6,00

Bogucice 16 4,00 17 4,00 18 4,00 15 4,00 10 4,00

Dąbrówka Mała 3 9,00 4 9,00 3 9,00 4 8,00 2 8,00



Giszowiec 22 2,00 22 2,00 22 2,00 22 2,00 22 2,00

Murcki 20 3,00 19 3,00 20 3,00 21 3,00 15 3,00


Zarzecze 11 5,00 7 6,00 6 8,00 15 4,00 15 3,00

Kostuchna 16 4,00 17 4,00 18 4,00 15 4,00 22 2,00

Podlesie 11 5,00 11 5,00 10 5,00 9 5,00 22 2,00


43

RYSUNEK 20. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM

MIESZKAŃCÓW DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011


44

RYSUNEK 21. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM OGÓLNEJ

LICZBY KLIENTÓW W MOPS W DZIELNICAH KATOWIC LATACH 2007-2011


45

Tabela 14. UDZIAŁ KLIENTÓW W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM KLIENTÓW MOPS OGÓŁEM W DZILNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział klientów pomocy społecznej w wieku poprodukcyjnym względem ogólnej liczby klientów MOPS i miejsce w rankingu dzielnic

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 6 13,75 7 15,22 11 14,40 12 12,95 8 13,36


zachodnia 15 9,71 15 11,03 15 12,16 15 11,66 13 11,22

Zawodzie 13 10,42 14 11,44 13 12,37 16 10,93 11 11,59


Muchowiec 1 25,11 4 23,19 1 27,72 2 27,09 1 30,48

Brynów część wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka 5 17,49 6 17,74 6 16,54 5 20,06 5 18,09


Załęże 17 7,87 20 7,86 21 8,28 19 8,60 20 7,72

Osiedle Witosa 16 8,49 17 9,34 16 11,35 17 10,70 12 11,28


Dąb 7 12,69 8 14,80 8 15,36 10 13,49 7 13,47


Koszutka 2 25,11 1 26,16 2 27,69 3 26,63 3 25,29

Bogucice 19 7,36 19 7,89 18 9,74 18 9,86 19 8,97

Dąbrówka Mała 14 9,74 12 11,99 12 13,87 13 12,73 9 12,71



Giszowiec 22 6,79 21 6,81 20 8,46 21 8,05 15 9,76

Murcki 21 6,91 22 6,81 17 10,90 14 11,68 14 10,60


Zarzecze 8 12,50 5 19,32 5 18,58 6 15,94 17 9,57

Kostuchna 10 12,08 10 14,41 9 14,87 11 13,17 18 9,12

Podlesie 9 12,46 9 14,79 10 14,44 8 14,84 16 9,66


Największy udział badanej grupy stwierdzono w 2011 roku w dzielnicy

Paderewskiego. Zajmując tym samym w rankingu pierwszą pozycje. Osiedle Tysiąclecia w

ostatnim roku badania zajęło drugą pozycje, a trzecia pozycję zajęła Koszutka.

Status na rynku pracy to kolejny ważny wskaźnik dla zbiorowości klientów

Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach. Umożliwia on identyfikację

głównego problemu społecznego w mieście. Rozkład statystyczny tej cechy w zbiorowości

klientów pomocy społecznej obrazują zestawy map oraz załączone tabele. W zbiorowości

klientów pomocy społecznej w Katowicach w latach 2007-2011 najczęściej reprezentowane

były osoby o statusie biernej zawodowo.

46

Tabela 15. UDZIAŁ BIERNYCH ZAWODOWO KLIENTÓW WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Dzielnica Katowic

Udział biernych zawodowo klientów pomocy społecznej względem ogólnej liczby

klientów MOPS i miejsce w rankingu dzielnic Katowic w latach 2007-2011

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 12 67,08 9 71,39 11 72,74 18 55,90 12 65,62


część zachodnia 13 66,56 12 70,64 8 73,31 17 56,30 6 67,35

Zawodzie 14 65,74 13 69,10 15 70,86 8 63,89 13 64,73


Muchowiec 8 69,86 7 73,43 9 73,27 1 81,88 2 71,12

Brynów część wschodnia Osiedle Zgrzebnioka 11 67,73 11 70,76 18 70,22 21 51,22 7 67,34


Załęże 18 64,25 18 67,64 16 70,47 16 56,73 17 63,00

Osiedle Witosa 19 63,91 22 65,93 21 66,49 14 58,48 16 63,16


Dąb 16 65,21 19 67,51 14 71,79 9 61,73 11 65,77


Koszutka 6 70,97 4 74,91 1 78,78 5 67,96 3 69,80

Bogucice 20 63,72 17 67,71 20 68,34 19 54,24 19 61,61

Dąbrówka Mała 17 64,44 20 66,94 22 66,21 22 50,36 22 59,14



Giszowiec 10 68,41 16 67,96 10 72,94 11 60,59 15 64,02

Murcki 2 72,99 5 73,56 6 73,52 20 54,11 21 59,67


Zarzecze 4 71,15 3 76,14 2 77,88 13 59,30 8 67,02

Kostuchna 1 76,67 1 77,81 4 75,00 4 69,27 5 67,57

Podlesie 5 71,04 10 70,82 13 71,84 6 67,30 10 66,48


W obszarze dzielnicy Osiedle Tysiąclecia w 2011 roku w wyniku analizy map

stwierdzono największy udział klientów o statusie biernego zawodowo, sytuując tą dzielnicę

w rankingu na pierwszej pozycji. Udział procentowy badanej cechy wynosił 72,45%. Rok

później ta sama dzielnica zajmowała w rankingu pierwszą pozycję. Udział procentowy w

2010 roku wyniósł 81,88%. W kolejnych latach odnotowano spadki w rankingu dzielnic,

kolejno – w 2009 zajmując trzecią pozycję, 2008 – drugą pozycję, 2007 - trzecią pozycję.

Dzielnica Osiedle Paderewskiego w ostatnim roku badania zajmowała w rankingu drugą

pozycję. Udział procentowy wynosił 71,12%. Ta sama dzielnica w 2010 roku zajmowała w

rankingu pierwszą pozycję. Natomiast w latach 2007-2009 odnotowano znaczny spadek w

rankingu dzielnic. W 2009 roku zajmując dziewiątą pozycję (73,27%), 2008 – siódmą pozycję

(73,43%), 2007- ósmą pozycję (69,86%). Koszuta w rankingu dzielnic w 2011 roku zajęła

trzecią pozycję. Udział procentowy wynosił 69,80%.

47

TABELA 16 UDZIAŁ BEZROBOTNYCH KLIENTÓW WZGLĘDEM KLIENTÓW OGÓŁEM W DZIELNICACH I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Nazwa dzielnicy 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 9 21,87 11 16,75 7 16,386 7 15,78 8 19,88

Załęska Hałda - Brynów część zachodnia 13 20,11 14 13,48 12 12,725 14 13,13 14 15,82

Zawodzie 5 23,62 6 18,93 3 17,526 3 17,84 6 20,62


Muchowiec 18 13,24 18 9,66 17 11,386 4 16,72 22 9,63




Załęże 7 22,97 8 18,00 4 17,154 5 16,63 2 23,91

Osiedle Witosa 11 21,61 10 16,76 10 15,303 12 13,70 16 14,79


Dąb 4 23,84 7 18,51 11 13,966 9 15,43 11 16,80


Koszutka 10 21,71 13 16,39 14 12,351 10 14,67 7 19,96

Bogucice 3 24,04 3 19,31 6 16,457 6 16,39 4 23,01

Dąbrówka Mała 6 23,01 5 19,12 1 20,117 1 18,96 1 26,49



Giszowiec 14 20,00 12 16,39 16 11,839 19 8,72 19 13,92

Murcki 22 9,35 20 8,64 21 8,723 20 8,49 18 14,10


Zarzecze 20 10,58 22 6,82 22 5,310 21 8,14 13 15,96

Kostuchna 19 10,61 21 7,69 19 9,810 18 11,05 21 13,18

Podlesie 21 9,76 19 9,34 20 9,386 22 7,94 10 18,18


W Dąbrówce Małej w roku 2011 odnotowano największy udział bezrobotnych

klientów. Udział procentowy w tej dzielnicy wynosił 26,49%, co lokowało ją na pierwszej

pozycji. W latach 2009-2010 pozycja w rankingu dzielnic nie uległa zmianie. Natomiast w

latach 2007-2008 odnotowano spadek pozycji w dół – 2008 – piąta pozycja, 2007 – szósta

pozycja. Załęże w rankingu w ostatnim roku badania zajmowało drugą pozycję. Udział

procentowy wynosił 23,91%. W latach 2007-2010 odnotowano spadek w rankingu jak i w

samym udziale procentowym. Trzecią pozycję w 2011 w rankingu zajmuje Janów –

Nikiszowiec.

48

RYSUNEK 22. UDZIAŁ OSÓB BIERNYCH ZAWODOWO KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓŁU



49

RYSUNEK 23. UDZIAŁ OSÓB BEZROBOTNYCH KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW

MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


50

Tabela 17. UDZIAŁ PRACUJACYCH KLIENTÓW WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW DZIELNIC KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

Nazwa dzielnicy 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 18 11,06 20 11,86 21 10,87 19 9,14 17 11,66

Załęska Hałda - Brynów część zachodnia 8 13,33 6 15,88 11 13,96 7 13,67 10 13,44

Zawodzie 20 10,64 19 11,97 18 11,62 15 10,78 16 11,71

Osiedle Paderewskiego

- Muchowiec 4 16,89 5 16,91 5 15,35 1 22,30 11 13,37

Brynów część

wschodnia Osiedle Zgrzebnioka 17 11,17 17 12,28 15 13,05 22 6,50 19 11,45


Załęże 10 12,78 10 14,36 16 12,38 16 9,50 20 11,33

Osiedle Witosa 6 14,48 3 17,31 2 18,21 3 15,00 4 16,54


Dąb 19 10,95 11 13,98 10 14,25 11 11,73 5 15,53


Koszutka 22 7,32 22 8,70 22 8,86 21 6,66 22 7,68

Bogucice 15 12,23 14 12,98 7 15,20 13 11,15 12 13,24

Dąbrówka Mała 12 12,55 12 13,94 14 13,67 20 9,12 14 12,50



Giszowiec 16 11,59 7 15,65 6 15,22 10 11,84 15 12,13

Murcki 3 17,66 2 17,80 3 17,76 5 14,59 1 22,30


Zarzecze 2 18,27 4 17,05 4 16,81 8 12,79 3 17,02

Kostuchna 11 12,73 9 14,50 8 15,19 2 15,90 2 17,91

Podlesie 1 19,19 1 19,84 1 18,77 4 14,60 9 13,64


Ostatnią grupą beneficjentów badaną w kategorii zajmowanego statusu na rynku pracy

są pracujący klienci. Analiza mapy oraz tabeli pozwoliła zidentyfikować przestrzeń miejską,

w której występuję największa koncentracja miejsc zamieszkania klientów o tym statusie.

Największą koncentrację pracujących klientów stwierdzono w dzielnicy Murcki, która w

2011 roku zajmowała pierwszą pozycje w rankingu. Równie wysoki udział odnotowano w,

Kostuchnie, która zajmowała drugą pozycję. Natomiast trzecią pozycję zajmuje Zarzecze.

Wykształcenie świadczeniobiorców pomocy społecznej znacząco determinuje do

funkcjonowania w sferze sytemu pomocy społecznej. Im niższy poziom wykształcenia, tym

mniejsze szanse na znalezienie pracy i tym samym samodzielność socjalną. Przeprowadzona

analiza wskazuje, iż beneficjenci o statusie osoby bezrobotnej w zdecydowanej większości

posiadają stosunkowo niski poziom wykształcenia. W 2007 roku bezrobotni klienci o

wykształceniu podstawowym i niższym stanowili ogółem 3659 osób a roku 2011 -1419 osób.

51

RYSUNEK 24. UDZIAŁ OSÓB PRACUJĄCYCH KORZYSTAJĄCYCH Z MOPS WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW MOPS W LATACH 2007-2011


52

Natomiast zasadnicze zawodowe bezrobotni klienci posiadali w liczbie 2117 osób w

2007 roku, a w 2011 roku -1410 osób. Analiza zasobów informatycznych za 2007 rok

Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Katowicach wskazuje, że bezrobotni klienci

najczęściej utrzymują się z niezarobkowych źródeł dochodu tj. inne źródła dochodu -1302

osób, zasiłek dla bezrobotnych -719 osób, otrzymywane dary i alimenty-787 osób, inne

świadczenia socjalne-4031 osób. Natomiast ze świadczenia pracy ta kategoria klientów

stanowiła ogółem w kategoriach: praca najemna dorywcza -808 osób, praca najemna stała -

978 osób.

W oparciu o zasoby informatyczne Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej zostały

opracowane wizualizacje w postaci map prezentujące rozkład przestrzenny form udzielnego

wsparcia w latach 2007-2010, mowa o świadczeniach pieniężnych i niepieniężnych.

Tabela 18. UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH WŚRÓD OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ MOPS W KATOWICACH KLIENTOM Z DZIELNIC MIASTA W LATACH 2007-2011

Nazwa dzielnicy 2007 2008 2009 2010

Miejsce % Miejsce % Miejsce % Miejsce %

Śródmieście 9 72,87 9 66,66 9 61,53 6 66,18

Załęska Hałda - Brynów część zachodnia 8 74,09 5 67,15 6 61,96 5 66,73

Zawodzie 10 72,29 3 67,66 7 61,88 7 65,23


Muchowiec 22 55,00 22 55,38 16 55,32 20 53,09


Osiedle Zgrzebnioka 12 69,92 10 65,73 8 61,57 15 59,42

Ligota - Panewniki 14 67,85 16 60,99 20 53,13 16 58,60

Załęże 7 75,62 7 66,86 2 64,24 3 70,40

Osiedle Witosa 17 66,67 2 67,84 3 64,21 10 63,83

Osiedle Tysiąclecia 16 66,83 18 58,52 18 54,91 19 55,50

Dąb 15 67,03 12 64,38 15 57,28 17 58,25

Wełnowiec - Józefowiec 11 71,75 8 66,67 11 60,63 12 63,36

Koszutka 13 69,89 13 63,73 13 57,91 14 60,11

Bogucice 3 79,19 11 65,18 12 59,22 11 63,49

Dąbrówka Mała 4 78,79 6 67,12 4 63,46 4 66,89

Szopienice - Burowiec 1 84,00 1 73,43 1 68,02 2 73,32

Janów-Nikiszowiec 2 80,65 14 63,40 5 62,27 9 64,11

Giszowiec 6 76,41 4 67,57 10 60,78 8 64,84

Murcki 5 76,42 17 60,48 22 48,65 21 48,39

Piotrowice Ochojec 18 65,49 15 62,64 14 57,52 13 60,55

Zarzecze 21 57,33 19 57,69 17 55,29 1 75,61

Kostuchna 20 61,03 20 57,14 19 53,16 18 57,14

Podlesie 19 64,15 21 56,10 21 51,40 22 47,47


Z przeprowadzonej analizy w toku procesu badawczego wynika, iż dominującą formą

wsparcia MOPS –u w Katowicach są świadczenia pieniężne. Realizowana forma wsparcia

53

podlega jednak zróżnicowaniu przestrzennemu. Prezentuje to mapa świadczeń pieniężnych

(rysunek 25).

Największy udział świadczeń pieniężnych w stosunku do ogółu wydanych świadczeń

stwierdzono w Zarzeczu. Udział procentowy w 2011 wynosił 75,61%, co lokowało

wspomnianą dzielnicę na pierwszej pozycji. Równie wysoki udział świadczeń pieniężnych

stwierdzono w Szopienicach-Burowcu oraz Załężu.

Tabela 19. UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH MOPS WŚRÓD OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ W LATACH 2007-2011 W DZIELNICACH KATOWIC



Śródmieście 14 27,13 14 33,34 14 38,47 17 33,82


cześć zachodnia 15 25,91 18 32,85 17 38,04 18 33,27

Zawodzie 13 27,71 20 32,34 16 38,12 16 34,77


Muchowiec 1 45,00 1 44,62 7 44,68 3 46,91

Brynów Cześć

wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka 11 30,08 13 34,27 15 38,43 8 40,58


Załęże 16 24,38 16 33,14 21 35,76 20 29,60

Osiedle Witosa 6 33,33 21 32,16 20 35,79 13 36,17


Dąb 8 32,97 11 35,62 8 42,72 6 41,75


Koszutka 10 30,11 10 36,27 10 42,09 9 39,89

Bogucice 20 20,81 12 34,82 11 40,78 12 36,51

Dąbrówka Mała 19 21,21 17 32,88 19 36,54 19 33,11



Giszowiec 17 23,59 19 32,43 13 39,22 15 35,16

Murcki 18 23,58 6 39,52 1 51,35 2 51,61


Zarzecze 2 42,67 4 42,31 6 44,71 22 24,39

Kostuchna 3 38,97 3 42,86 4 46,84 5 42,86

Podlesie 4 35,85 2 43,90 2 48,60 1 52,53


Mapa (rysunek 26) ukazuje natomiast zróżnicowanie przestrzenne udzielanego wsparcia

przez MOPS w formie niepieniężnej. Największy udział tych świadczeń stwierdzono 2011

roku w Podlesiu. Zajmując tym samym w rankingu dzielnic pierwszą pozycje. W latach

2007-2009 udział świadczeń niepieniężnych był równie wysoki zajmując kolejno: 2007 –

czwartą (38,85%); 2008 –drugą (43, 90%); 2009 – drugą pozycję (48,60). Relatywnie wysoki

udział tej formy wsparcia odnotowano również w dzielnicach: Murcki, Osiedle

54

Paderewskiego-Muchowiec. Zajmując w ostatnim roku badania drugą i trzecią pozycję w

rankingu.

Analiza zasobów informatycznych MOPS oraz map pozwala stwierdzić, iż

dominującymi formami wsparcia są zasiłki celowe, okresowe, stałe oraz pomoc w formie

posiłków. Analiza map pozwala stwierdzić, że w obszarze miasta (podobnie jak w przypadku

innych badanych cech) występuje zróżnicowanie w obrębie miejsc zamieszkania klientów

otrzymujących świadczenia w postaci zasiłków.

Tabela 20. UDZIAŁ ZASIŁKÓW CELOWYCH WŚRÓD OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ MOPS W LATACH 2007-2010 W DZIELNICACH KATOWIC



Śródmieście 14 33,0 17 34,4 15 33,7 5 31,6


cześć zachodnia 17 32,7 16 34,5 21 30,7 15 28,5

Zawodzie 11 33,8 16 34,5 11 34,3 9 30,2


Muchowiec 12 33,6 3 40,8 5 37,6 21 25,9




Załęże 2 37,8 8 37,1 6 37,5 2 35,1

Osiedle Witosa 6 35,4 1 44,7 5 37,6 16 28,1


Dąb 22 29,4 21 32,8 18 32,2 10 29,2


Koszutka 21 29,6 20 33,0 22 29,4 18 27,5

Bogucice 4 37,4 14 34,7 14 34,0 8 30,7

Dąbrówka Mała 11 33,8 13 35,0 7 35,7 6 31,3



Giszowiec 20 31,3 7 37,5 10 34,5 20 26,4

Murcki 1 43,4 5 39,0 20 30,8 22 24,5


Zarzecze 13 33,3 10 35,9 1 41,2 1 39,0

Kostuchna 5 36,4 2 42,0 2 40,1 12 29,0

Podlesie 3 37,7 4 39,5 3 38,8 11 29,1


55

RYSUNEK 25. UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ PRZEZ



56

RYSUNEK 26. UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ

PRZEZ MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2010


57

Zasiłek celowy stanowił w strukturze wypłacanych świadczeń jedną z najczęściej

realizowanych form wsparcia przez MOPS. Przykładowo w 2010 roku udzielono ogółem

11636 świadczeń w formie zasiłku celowego oraz zasiłku celowego specjalnego, a w 2007 -

7432 świadczeń. Na podstawie opracowanej mapy (rysunek 27) udało się zidentyfikować

obszary miasta, w których zamieszkują klienci otrzymujący tą formę wsparcia. W Zarzeczu

udział procentowy zasiłków celowych względem ogólnej liczby wydanych świadczeń

stanowił 39,0%. Lokując tym samym tą dzielnicę w rankingu w 2011 roku na pierwszej

pozycji. Równie wysoki udział procentowy odnotowano w Załężu i Szopienicach-Burowcu.

W Załężu udział procentowy wyniósł 35,1%, a Szopienicach-Burowcu 33,0%.

Tabela 21. UDZIAŁ ZASIŁKÓW OKRESOWYCH WŚRÓD OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ MOPS W LATACH 2007-2010 W DZIELNICACH KATOWIC



Śródmieście 10 28,5 9 21,7 7,000 22,6 6 22,6

Załęska Hałda – Brynów

cześć zachodnia 7 30,2 8 21,8 2,000 23,2 5 23,2

Zawodzie 8 29,9 2 24,0 3,000 23,6 4 23,6

Osiedle Paderewskiego –

Muchowiec 22 15,7 22 9,2 19,000 16,9 19 16,9


Osiedle Zgrzebnioka 15 25,1 4 22,2 14,000 21,0 11 21,0

Ligota – Panewniki 14 25,4 14 17,0 16,000 17,6 17 17,6

Załęże 13 27,0 12 20,3 4,000 25,1 2 25,1

Osiedle Witosa 18 22,9 17 15,6 6,000 24,7 3 24,7

Osiedle Tysiąclecia 18 22,9 19 12,5 17,000 15,9 20 15,9

Dąb 12 28,2 5 22,0 11,000 19,4 15 19,4

Wełnowiec – Józefowiec 7 30,2 3 22,4 8,000 20,8 12 20,8

Koszutka 9 28,6 13 19,8 9,000 21,8 9 21,8

Bogucice 3 33,6 6 21,9 12,000 22,0 8 22,0

Dąbrówka Mała 5 32,7 10 21,2 10,000 21,1 10 21,1

Szopienice – Burowiec 2 37,9 1 28,8 1,000 27,4 1 27,4

Janów-Nikiszowiec 1 38,2 8 21,8 5,000 22,1 7 22,1

Giszowiec 4 33,1 12 20,3 13,000 19,4 15 19,4

Murcki 11 28,3 16 16,7 18,000 11,6 21 11,6

Piotrowice Ochojec 16 24,9 15 16,9 15,000 19,1 16 19,1

Zarzecze 20 20,0 18 15,4 20,000 19,5 13 19,5

Kostuchna 21 19,0 22 9,2 22,000 17,1 18 17,1

Podlesie 19 22,6 20 11,2 21,000 11,4 22 11,4


W 2010 roku wydano 8373 świadczeń w formie zasiłku okresowego. Natomiast w

2007- 6535 świadczeń w tej formie. W tymże roku badania największy udział zasiłków

okresowych wypłaconych przez MOPS stwierdzono w dzielnicach: Szopienice-Burowiec,

Załęże, Osiedle Witosa.

58

Pomoc w formie posiłków kierowana głównie do dzieci i młodzieży w szkołach

stanowiła w 2010 roku 5722 świadczeń, a 2007 – 1531 świadczeń.

Tabela 22. UDZIAŁ ZFINASOWANYCH POSIŁKÓW WŚRÓD OGÓŁU WYDANYCH PRZEZ MOPS ŚWIADCZEŃ W LATACH 2007-2010 W DZIELNICACH KATOWIC



Śródmieście 10 8,2 19 11,8 17 17,0 16 14,0


cześć zachodnia 13 7,6 4 17,1 8 20,6 10 16,2

Zawodzie 5 11,0 12 15,1 11 19,7 11 15,9


Muchowiec 8 10,0 9 16,2 18 16,3 16 14,0




Załęże 6 10,5 11 15,5 9 20,5 6 17,8

Osiedle Witosa 1 16,7 8 16,6 6 21,8 2 21,7


Dąb 11 8,0 20 10,5 19 15,2 20 11,8


Koszutka 20 2,6 22 8,6 22 12,1 22 10,6

Bogucice 18 3,0 8 16,6 5 22,7 5 19,0

Dąbrówka Mała 16 5,1 15 14,0 16 17,7 17 13,8



Giszowiec 15 6,7 3 17,6 5 22,7 4 19,4

Murcki 22 1,4 3 17,6 7 21,6 7 17,4


Zarzecze 2 16,0 6 16,7 1 27,1 14 14,6

Kostuchna 7 10,3 10 16,0 3 23,2 3 19,5

Podlesie 4 11,8 1 18,0 2 25,2 1 25,9

Zróżnicowanie przestrzenne „posiłków” podobnie jak innych form wsparcia w Katowicach

jest bardzo duże. Załączona mapa (rysunek 29) obrazuje zróżnicowanie przestrzennej badanej

kwestii i wskazuje miejsca w przestrzeni miasta o największym udziale procentowym. W

2010 roku w Podlesiu udział tej formy wsparcia wynosił 25,9%, co lokowało tą dzielnicę na

pierwszej pozycji. W latach 2007 – 2008 udział sfinansowanych posiłków przez MOPS był

równie wysoki, prezentuje to tabela oraz mapa.

Zasiłek stały, jako forma świadczenia pieniężnego również stanowił ważny element

wsparcia przez pomoc społeczną. W 2010 roku wydano 3490 tego typu świadczeń, a 2007 –

2021 świadczeń.

59

Tabela 23. UDZIAŁ ZASIŁKÓW STAŁYCH DO OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ MOPS KATOWICE W

LATACH 2007-2010 W DZIELNICACH MIASTA



Śródmieście 4 10,1 5 9,2 9 6,6 7 9,6


zachodnia 3 10,2 4 9,6 2 8,7 4 10,7

Zawodzie 14 7,4 9 8,1 10 6,2 5 9,9


Muchowiec 19 4,3 22 2,3 19 3,5 21 5,3




Załęże 7 9,6 11 7,9 15 5,3 9 9,0

Osiedle Witosa 17 6,2 18 6,0 18 4,4 14 8,1


Dąb 10 8,9 6 8,9 12 5,9 11 8,3


Koszutka 2 10,5 4 9,6 3 7,6 6 9,7

Bogucice 14 7,4 13 7,8 11 6,1 12 8,2

Dąbrówka Mała 1 11,3 1 9,8 4 7,4 2 12,0



Giszowiec 8 9,5 13 7,8 8 6,7 14 8,1

Murcki 21 2,8 21 3,3 20 3,2 20 5,8


Zarzecze 20 4,0 16 6,4 17 4,7 1 12,2

Kostuchna 18 5,1 19 5,0 21 3,0 18 6,2

Podlesie 22 1,9 20 4,4 22 2,8 22 3,8


W Zarzeczu stwierdzono największy udział zasiłków stałych (rysunek 30), lokując tą

dzielnicę w 2010 roku na pierwszej pozycji. Udział procentowy w 2010 wynosił 12,2%.

Natomiast Dąbrówka Mała zajęła drugą pozycję z 11,0% udziałem. Trzecią pozycję zajęły

Szopienice-Burowiec.

60

RYSUNEK 27. UDZIAŁ ZASIŁKÓW CELOWYCH W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ PRZEZ MOPS

W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2010


61

RYSUNEK 28. UDZIAŁ ZASIŁKÓW OKRESOWYCH W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ PRZEZ



62

RYSUNEK 29. UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ W FORMIE POSIŁKU W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ

PRZEZ MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2010


63

RYSUNEK 30. UDZIAŁ ZASIŁKÓW STAŁYCH W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ PRZEZ MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2010


64

Należy jednak zwrócić uwagę, że ustawa o pomocy społecznej precyzuje przyczyny

ubiegania się o wsparcie socjalne ze strony sytemu pomocy społecznej. W przedmiotowej

analizie prezentujemy występujące przyczyny przyznania pomocy społecznej i ich

dystrybucje w przestrzeni miasta.

Tabela 24. GŁÓWNE DYSFUNKCJE I PROBLEMY SPOŁECZNE KLIENTÓW MOPS W KATOWICACH

ODNOTOWANE W SYSTEMIE INFORMATYCZNYM „POMOST” W LATACH 2007-2011

Główne dysfunkcje i problemy społeczne klientów pomocy społecznej w Katowicach

2007 2008 2009 2010 2011


alkoholizm 6 1,98 6 1,81 7 1,84 7 1,88 6 2,05

bezradność w sprawach

opiekuńczo-wychowawczych 3 16,3 2 24,7 1 34,8 1 36,3 3 18,5

Bezrobocie 1 27,7 3 21,9 2 18,7 2 21,6 4 16,3

brak przystosowania do życia opuszczeniu placówki

opiekuńczo- wychowawczej 10 0,07 10 0,04 9 0,12 10 0,11 10 0,1

długotrwała lub ciężka choroba 5 9,27 5 9,99 4 11,4 4 11,7 5 15

Narkomania 11 0,06 11 0,03 11 0,01 11 0,05 11 0,05

niepełnosprawność 2 17,6 4 18 3 18 3 18,3 2 19,5

potrzeba ochrony macierzyństwa i

wielodzietność

4 64 1 31,9 5 3,1 5 2,99 7 0,94

przemoc w rodzinie 8 0,39 8 0,45 8 0,46 8 0,41 8 0,21

trudności w przystosowaniu do

życia po opuszczeniu zakładu karnego

9 0,15 9 0,11 10 0,1 9 0,18 9 0,16

Ubóstwo 7 0,55 7 0,51 6 2,23 6 2,4 1 22,5


W świetle danych, zawartych w tabeli 24 w 2011 roku najczęstszą przyczyną

przyznawania wsparcia socjalnego przez MOPS było ubóstwo, lokując tym samym ten

problem społeczny na pierwszej pozycji. Analiza danych wskazuje jednak, iż w latach

poprzednich (2007-2010) pozycja tego problemu społecznego w rankingu była znacznie

niższa. Kolejno – w 2007- siódma, 2008-siódma, 2009-szósta, 2010- szósta pozycja.

Przestrzenne rozmieszczenie klientów z tym problemem przedstawia poniższa mapa (rysunek

31). W latach 2007-2008 do dzielnic o najwyższym wskaźniku klientów z problemem

ubóstwa sięgającym od 2,2 % do 4,3 % należało Załęże oraz Osiedle Witosa. W roku 2009

najwyższy udział osób dotkniętych problemem ubóstwa uzyskała dzielnica Dąbrówka Mała

z 15,9% oraz Bogucice -8,8% osób z tym problemem. W 2011 roku najwyższy udział osób

ubogich miały dzielnice: Dąbrówka Mała (29,4%), Szopienice-Burowiec oraz Załęże (obie

po 26,9%), Janów Nikiszowiec (26,1%).

65

RYSUNEK 31 UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEME UBÓSTWA WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC W LATACH 2007-2011


66

Udział klientów objętych pomocą społeczna z tytułu niepełnosprawności w 2011

roku wynosił 19,5%, co lokowało ją wśród badanych dysfunkcji klientów w mieście na

drugiej pozycji. Analiza tabeli 24 pozwala stwierdzić, że alokacja w rankingu tej dysfunkcji

społecznej klientów w poprzednich latach była równie wysoka – 2007- druga (17,6%); 2008-

czwarta(18,0%); 2009-trzecia(18%); 2010-trzecia (18,3%). Zatem niepełnosprawność jest

jednym z głównych powodów uprawniających do korzystania ze świadczeń z pomocy

społecznej. Natomiast grupa osób niepełnosprawnych stanowi w badanym okresie (2007-

2011) jedną z głównych kategorii klientów. Kolejną dominującą dysfunkcją klientów

uprawniającą do pomocy społecznej jest bezradność w sprawach opiekuńczo –

wychowawczych. Zajmuje ona w rankingu, w ostatnim roku badania trzecią pozycję

osiągając udział procentowy na poziomie ponad 18,0%. Najwyższy udział badanego zjawiska

odnotowano w 2009 i 2010 roku lokując ją w rankingu na pierwszej pozycji. W 2008 na

drugiej, a w 200 na trzeciej pozycji. Równie dotkliwym problemem społecznym

motywującym do ubiegania się o wsparcie ze strony MOPS w 2011 roku, były uciążliwości

wynikające ze stanu bezrobocia (tabela 25). Zajmowana czwarta pozycja w rankingu

uzasadniona jest stanem faktycznym, bowiem w ostatnim roku badania udział klientów

objętych z tytułu bezrobocia wynosił 16,3%. W poprzednich latach udział ten był jeszcze

większy, lokując bezrobocie w strukturze dysfunkcji społecznych klientów na jeszcze

wyższych pozycjach – 2007-pierwsza, 2008-trzecia, 2009-druga, 2010 druga pozycja. Nieco

niższy udział i tym samy niższą pozycje zajmuje długotrwała lub ciężka choroba. W 2011

udział procentowy badanej dysfunkcji społecznej wynosi 15,0%. Zajmując tym samym w

rankingu piąte miejsce. W latach 2007-2010 pozycja w analizowany rankingu była równie

wysoka. Zajmując kolejno – 2007 -piatą, 2008 -piatą,2009 -czwartą, 2010 -czwartą pozycję.

67

Tabela 25. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM BEZROBOCIA WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 11 28,05 7 23,18 5 20,41 6 23,78 8 17,73


cześć zachodnia 13 26,90 14 19,83 8 18,23 15 18,12 12 14,14

Zawodzie 2 32,49 5 24,43 3 21,64 5 24,55 6 18,38


Muchowiec 17 22,34 16 18,24 17 14,09 19 13,91 21 6,03




Załęże 9 28,47 9 22,35 2 22,02 2 26,60 2 22,03

Osiedle Witosa 5 31,23 4 25,85 4 21,49 4 25,45 7 17,73


Dąb 7 30,40 10 21,31 14 16,45 16 17,50 13 13,49


Koszutka 14 25,63 11 21,29 13 16,68 11 19,87 10 16,73

Bogucice 1 33,72 1 27,16 10 18,10 3 25,54 4 20,70

Dąbrówka Mała 10 28,43 13 20,49 11 17,67 8 22,23 1 23,78



Giszowiec 12 27,21 15 19,38 15 15,69 14 18,36 11 14,96

Murcki 22 12,09 21 11,65 19 11,96 20 13,25 17 12,16


Zarzecze 20 15,08 19 15,54 20 11,56 12 19,57 22 5,63

Kostuchna 21 14,75 22 8,20 22 8,31 21 11,62 14 13,02

Podlesie 19 17,53 20 12,85 21 10,26 22 7,91 20 9,00


68

RYSUNEK 32. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM BEZROBOCIA WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


69

Załączona mapa (rysunek 32) stanowi wizualizację przestrzennego zróżnicowania problemu

społecznego jakim jest niewątpliwie stan pozostawania bez pracy. W obrębie dwudziestu

dwóch dzielnic Katowic w Dąbrówce Małej stwierdzono w 2011 roku największy udział

procentowy klientów, którzy zostali objęci wsparciem z tytułu bezrobocia. Udział ten wynosił

23,78%, co usytuowało ją w rankingu na pierwszej pozycji wśród dzielnic Katowic. W

Załężu udział procentowy wynosił natomiast 22,03%, lokując ją na drugiej pozycji.

Natomiast Szopienice-Burowiec zajmowały trzecią pozycje, gdzie to odnotowano ponad

dwadzieścia jeden procent. Bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych należy

również odnotować jako problem społeczny pociągający za sobą duże koszty społeczne jak

ekonomiczne dla władz miasta.

TABELA 26. UDZIAŁ KLIENTÓW Z PROBLEMEM BEZRADNOŚCI WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 4 2,59 13 22,94 12 35,62 8 37,56 17 18,44

Załęska Hałda -

Brynów część

zachodnia

16 0,94 6 30,39 11 36,64 10 37,38 3 26,22

Zawodzie 13 1,18 12 23,71 13 34,70 12 35,88 11 21,32

Osiedle Paderewskiego

- Muchowiec 22 0,00 21 18,87 10 37,25 16 34,22 18 17,24

Brynów część

wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka

19 0,45 22 18,10 18 31,06 21 30,50 14 19,90


Załęże 14 1,02 9 28,79 4 42,49 3 47,06 4 25,52

Osiedle Witosa 17 0,92 18 20,68 6 40,99 2 48,21 6 25,12


Dąb 20 0,34 14 22,92 17 32,22 14 34,51 16 18,65

Wełnowiec -

Józefowiec 11 1,39 16 21,16 16 33,56 13 35,68 13 20,00

Koszutka 12 1,21 19 20,57 21 29,05 19 32,93 20 13,51

Bogucice 8 1,93 10 27,92 14 34,67 20 31,28 8 24,23

Dąbrówka Mała 1 4,55 20 19,76 22 22,19 22 16,88 21 12,70



Giszowiec 18 0,50 8 29,44 8 38,73 6 43,50 2 26,77

Murcki 7 2,25 5 30,44 2 44,38 1 51,66 1 41,22


Zarzecze 22 0,00 2 36,49 1 48,55 17 33,70 22 11,27

Kostuchna 3 2,61 1 37,19 7 40,13 4 46,80 7 24,48

Podlesie 5 2,41 3 35,33 3 43,59 7 42,31 12 20,90


70

W tym przypadku okazało się, iż największy udział klientów MOPS zgłaszających o pomoc z

tytułu „bezradności” stwierdzono w dzielnicach” Murcki, Giszowiec, Załęska Hałda

(rysunek 33). W przypadku niepełnosprawności, jako tytułowi przyznania pomocy

społecznej stwierdzono największy udział klientów w obszarze dzielnic: Paderewskiego,

Tysiąclecia, Brynów Cześć wschodnia Osiedle Zgrzebnioka (rysunek 34).

Tabela 27. UDZIAŁ KLIENTÓW Z PROBLEMEM NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIOC W LATACH 2007-2011

NAZWA

DZIELNICY

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 7 19,82 7 19,73 9 18,95 7 19,74 7 22,05

Załęska Hałda -

Brynów cześć

zachodnia

16 14,03 15 14,68 18 14,42 15 15,71 13 17,74

Zawodzie 9 18,46 11 17,02 14 16,11 10 18,97 10 19,33


Muchowiec

1 29,21 5 22,01 6 20,81 2 24,06 1 33,62

Brynów Cześć

wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka

3 23,80 1 25,83 3 22,21 5 22,15 3 25,51


Załęże 21 11,77 20 13,19 19 13,63 20 13,62 20 12,76

Osiedle Witosa 12 16,01 14 15,19 22 11,24 22 11,29 11 19,21


Dąb 10 18,19 9 18,24 8 19,64 11 18,23 6 22,42

Wełnowiec -

Józefowiec 8 19,15 8 18,31 13 17,36 9 19,01 16 16,67

Koszutka 4 22,12 3 23,24 2 24,01 4 22,79 4 24,29

Bogucice 17 13,85 17 13,96 20 12,84 21 13,58 18 15,71

Dąbrówka Mała 18 13,38 22 11,67 21 11,88 19 13,91 17 16,22

Szopienice -

Burowiec 15 14,34 13 15,36 15 15,53 14 15,90 15 17,45


Giszowiec 5 21,55 6 20,41 11 18,43 12 18,08 9 20,47

Murcki 19 12,91 19 13,20 12 17,93 16 15,67 14 17,57


Zarzecze 22 11,56 21 12,16 5 20,81 1 25,00 22 8,45

Kostuchna 14 15,51 10 17,42 10 18,65 17 15,66 12 18,75

Podlesie 13 15,98 18 13,92 16 15,15 13 17,09 19 14,93


Klienci, którzy otrzymali świadczenia z pomocy społecznej z tytułu długotrwałej

choroby w 2011 roku najczęściej zamieszkiwali w dzielnicach: Tysiąclecia, Paderewskiego,

Piotrowice Ochojec (rysunek 35).

71

Tabela 28. UDZIAŁ KLIENTÓW Z PROBLEMEM DŁUGOTRWAŁEJ CHOROBY WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW W DZIELNICACH KATOWIC I MIEJSCE W RANKINGU DZIELNIC W LATACH 2007-2011

NAZWA

DZIELNICY

2007 2008 2009 2010 2011


Śródmieście 9 8,29 14 9,15 14 10,12 14 9,58 12 14,68

Załęska Hałda -

Brynów część

zachodnia

14 7,82 12 9,47 13 10,38 17 9,45 8 16,20

Zawodzie 19 6,43 19 7,06 17 8,40 18 9,12 15 11,13

Osiedle

Paderewskiego -

Muchowiec

3 13,40 4 14,15 2 17,79 8 14,35 2 24,14

Brynów część wschodnia Osiedle

Zgrzebnioka

7 10,28 7 11,55 8 13,97 4 16,85 7 19,39


Załęże 20 6,31 20 6,21 20 6,89 20 8,25 17 10,25

Osiedle Witosa 21 5,91 17 7,43 15 9,75 13 10,39 10 15,27


Dąb 13 7,99 11 9,64 16 9,55 10 12,35 4 22,02

Wełnowiec -

Józefowiec 6 10,79 10 10,10 7 14,00 9 13,26 11 14,93

Koszutka 2 17,32 3 14,62 4 16,91 3 16,90 6 20,69

Bogucice 18 6,93 22 5,41 19 7,41 15 9,51 18 8,96

Dąbrówka Mała 10 8,26 15 9,14 11 11,36 16 9,46 13 13,24

Szopienice -

Burowiec 17 6,95 21 6,16 21 6,81 22 6,62 20 7,62


Giszowiec 15 7,75 16 7,79 10 12,20 11 12,29 9 15,75

Murcki 4 12,68 9 10,70 22 6,16 21 7,95 21 7,43


Zarzecze 22 5,53 8 11,49 12 10,40 1 19,57 22 4,23

Kostuchna 11 8,14 6 12,15 9 13,17 12 11,11 16 10,42

Podlesie 12 8,08 13 9,21 5 14,45 6 15,60 14 11,19


72

RYSUNEK 33. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM BEZRADNOŚCI W SPRAWACH OPIEKUŃCZO-

WYCHOWAWCZYCH WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W

LATACH 2007-2011


73

RYSUNEK 34. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI WZGLĘDEM OGÓLNEJ LICZBY



74

RYSUNEK 35. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM DŁUGOTRWAŁEJ I CIĘŻKIEJ CHOROBY WZGLĘDEM OGÓLNEJ

LICZBY KLIENTÓW MOPS W DZIELNICAH KATOWIC W LATACH 2007-2011


75

W dalszej kolejności ze względu na częstość występowania w bazie „POMOST” w ostatnim

roku badania pojawiły się przyczyny ubiegania się o pomoc:

1. Alkoholizm (2,05%)

2. Potrzeba ochrony macierzyństwa i wielodzietność (0,94%)

3. Przemoc w rodzinie (0,21%)

4. Trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego (0,16%)

5. Brak przystosowania do życia opuszczeniu placówki opiekuńczo- wychowawczej

(0,1%) 6. Narkomania (0,05%).

Z sumowanie problemów społecznych i dysfunkcji społecznych klientów MOPS wskazało

obszary dezorganizacji wśród klientów pomocy społecznej (tabela 29,

Tabela 29. SUMA PROBLEMÓW ZAREJESTROWANYCH W BAZIE DANYCH MOPS W DZIELNICACH

KATOWIC W LATACH 2007-2011

NAZWA DZIELNICY 2007 2008 2009 2010 2011

Miejsce LICZBA Miejsce LICZBA Miejsce LICZBA Miejsce LICZBA Miejsce LICZBA

Śródmieście 1 10619 1 9736 1 9004 1 7519 1 3378


część zachodnia 11 1803 10 1553 10 1706 11 1407 13 389

Zawodzie 5 2893 4 2902 4 2749 4 2578 4 952


Muchowiec 21 291 21 318 21 298 21 453 22 116


16 895 17 840 14 995 16 623 17 196

Ligota - Panewniki 3 3531 3 2932 3 2812 5 2527 5 918

Załęże 6 2838 6 2577 6 1944 7 1902 6 917

Osiedle Witosa 18 762 19 619 18 605 18 558 16 203

Osiedle Tysiąclecia 12 1624 12 1495 12 1358 10 1417 8 802

Dąb 13 1490 13 1431 13 1319 13 1223 11 504

Wełnowiec - Józefowiec 8 2308 9 1961 9 1728 6 2262 9 750

Koszutka 7 2310 7 2100 8 1745 8 1746 7 807

Bogucice 9 2180 8 1977 7 1823 9 1672 10 681

Dąbrówka Mała 14 1428 14 1225 15 951 14 877 14 370

Szopienice - Burowiec 2 7010 2 6151 2 5724 2 5302 2 1903

Janów-Nikiszowiec 10 1804 11 1520 11 1367 12 1307 12 486

Giszowiec 15 1007 15 975 16 803 15 708 15 254

Murcki 17 844 16 841 19 552 21 453 19 148

Piotrowice Ochojec 4 3243 5 2794 5 2609 3 2903 3 1179

Zarzecze 22 199 22 148 22 173 22 92 20 142

Kostuchna 19 651 18 683 17 638 17 594 18 192

Podlesie 20 582 20 467 20 429 19 468 21 134


76

Największa liczba problemów występujących u klientów MOPS odnotowano w

centralnej dzielnicy Katowic Śródmieściu. W całym badanym okresie Śródmieście

zajmowało pierwszą pozycję w rankingu wśród dwudziestu dwóch dzielnic. W 2011 roku

suma problemów wyniosła 3378 ; 2010- 7519; 2009-9004; 2008-9736; 2007-10619

przypadków. Szopienice-Burowiec w przeprowadzonym rankingu zajęły w całym badanym

okresie drugą pozycję. Suma problemów względem Śródmieścia okazała znacznie niższa:

2011-1903; 2010-5302; 2009-5724; 2008-6151; 2007-7010 przypadków. Relatywnie wysoki

poziom sumy problemów odnotowano również w Piotrowicach -Ochojcu, Zawodziu,

Ligocie-Panewnikach, Załężu. Poniższa mapa prezentuje rozmieszczenie przestrzenne sum

problemów w mieście w podziale na dzielnice.

RYSUNEK 36. ROZMIESZCZENIE SUM PROBLEMÓW W KATOWICACH W LATACH 2007-2011


77

4. Dynamika wybranych kwestii społecznych w mieście w latach 2007-2011

Analiza dynamiki wybranych cech klientów pomocy społecznej w Katowicach

jednoznacznie wskazuje na pewne dominujące przestrzenie, charakteryzujące się

jednoznacznym wzrostem, stagnacją lub spadkiem udziału tych cech w latach 2007-2011 w

stosunku do ogólnej liczby klientów danej dzielnicy. Wpierw analizie dynamiki zostanie

poddana grupa wszystkich beneficjentów ośrodka pomocy społecznej w stosunku do ogólnej

liczby mieszkańców dzielnic Katowic.

4.1. Dynamika udziałów ogółu klientów MOPS w latach 2007-2011 względem

mieszkańców dzielnic Katowic

Charakterystyka ogółu beneficjentów jednoznacznie wskazuje, iż nie można

wyznaczyć konkretnych grup dzielnic, w których następował regularny wzrost czy spadek

udziału omawianej grupy w badanych latach. Należy zaznaczyć, że ogólny spadek udziału

beneficjentów we wszystkich dzielnicach wystąpił po roku 2007. Największy spadek w latach

2007-2008 nastąpił w dzielnicach: Dąbrówka Mała- o 2,03 punktów procentowych (dalej

zwane p.p), Szopienice - Burowiec- o 1,88 p.p, Załęże- o 1,32 p.p, Śródmieście – o 1,09 p.p,

Bogucice – o 1,27 p.p, Wełnowiec - Józefowiec- o 1,25 p.p, Janów – Nikiszowiec- o 1,23 p.p.

Wymienione cztery pierwsze dzielnice należą także do obszarów z jednym z wyższych

wskaźników. W kolejnych latach w tych dzielnicach widać brak wyraźnych wahań

wskaźnika. I tak w latach 2008-2009 w dzielnicach: Szopienice-Burowiec nastąpił niewielki

wzrost wskaźnika (z 18,3 % do 18,4%), podobnie w Śródmieściu (z 14,8% do 14,3),

Janowie-Nikiszowcu (z 6,9 % do 7,0%), Wełnowcu-Józefowcu (z 6,5 % do 6,1 %),

Bogucicach ( z 5,9, do 6,0), a jedynie w dzielnicach Załęże ( z 10,8 % do 9,2 %) i Dąbrówka

Mała (11,3 % do 9,5%) nastąpił nieco większy spadek udziału klientów. W roku 2010 w

omawianej grupie nastąpił zdecydowany wzrost wskaźnika. I tak, w trzech z omawianych

dzielnicach tj. Szopienice-Burowiec ( z 18,4% do 21,6%), Dąbrówka Mała (z 9,5 % do

12,9%) i Załęże ( z 9,2% do 12,6%) nastąpił największy wzrost wskaźnika o ponad 3 punkty

procentowe, a z kolei w pozostałych dzielnicach wzrostowy skok był nieco mniejszy. W

kolejnym roku wszystkie wskaźniki w tej grupie dzielnic miały tendencje malejące.

Największy spadek osiągnęły Szopienice-Burowiec – spadek o 4,7 p.p, w pozostałych

dzielnicach spadek był nieco niższy w granicach 3,0-1,2 p.p. Poniższy wykres 1 przedstawia

grupę siedmiu omówionych wcześniej dzielnic. Natomiast poniższa mapa (rysunek 37)

78

przedstawia udział klientów korzystających z pomocy społecznej względem mieszkańców

dzielnic Katowic w latach 2007-2011.

RYSUNEK 37. UDZIAŁ KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNENJ WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW DZIELNIC KATOWIC W LATACH 2007-2011


79

WYKRES 1. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW W WYBRANYCH

DZIELNICACH W LATACH 2007-2011 (Dane w %)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z MOPS Katowice

Kolejną grupę dziewięciu dzielnic wydzielono według niewielkich spadków i

wzrostów badanego wskaźnika w omawianej pięciolatce, uwzględniając fakt większego

spadku w 2011 roku. I tak, w dzielnicy Zarzecze nastąpił największy spadek omawianej grupy

o 1 p.p, w dzielnicach Brynów część wschodnia-osiedle Zgrzebnioka, Podlesie, Załęska

Hałda - Brynów część zachodnia oraz Osiedle Witosa spadek ten był nieco mniejszy w

granicach 0,61 – 0,67 p.p a w dzielnicach Dąb, Murcki, Giszowiec i Osiedle Tysiąclecia

spadek był minimalny. W kolejnych latach tj. 2008-2009 w przypadku tej grupy dzielnic

spadki i wzrosty tego wskaźnika są także niewielkie osiągające maksymalnie ruch 1,1 p.p. Z

dziewięciu dzielnic pięć z nich osiągnęło tych latach nieznaczny wzrost wskaźnika,

największy w Zarzeczu (z 4,5 % do 5,6%). W latach 2009-2010 w Brynowie- część

wschodnia osiedle Zgrzebnioka i w Zarzeczu wskaźnik miał tendencję malejącą, natomiast w

pozostałych dzielnicach wskaźnik niewiele wzrósł maksymalnie do 1,1 p.p w Murckach. W

ostatnim omawianym roku udział klientów w tej grupie miał ogólnie tendencję malejącą,

przy czym należy zauważyć, iż w dzielnicy Zarzecze, jako jednej z wszystkich 22 dzielnic

nieznacznie wskaźnik wzrasta o 0,3 p.p (do 4,3 %). W pozostałych dzielnicach wskaźnik ten

spada, osiągając dla Brynowa część wschodnia- Osiedle Zgrzebnioka największy spadek o

2,8 p.p ( z 7,1 % do 4,3 %) kolejno w Podlesiu o 2,6 p.p, w Załęskiej Hałdzie – Brynów

część Zachodnia - 2,1, w dzielnicy Dąb- 1,8 p.p i w pozostałych dzielnicach spadek był

minimalny. Poniższy wykres przedstawia grupę dziewięciu dzielnic, w których wystąpiły

najmniejsze wahania wskaźnika udziału klientów MOPS względem mieszkańców dzielnic.

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

2007 2008 2009 2010 2011

Szopienice - Burowiec

Dąbrówka Mała

Śródmieście

Janów-Nikiszowiec

Wełnowiec - Józefowiec

Załęże

Bogucice

80




Ostatnią grupą są dzielnice o małych spadkach udziałów w badanych latach, przy

czym występujące wzrosty w niektórych dzielnicach nie są aż tak istotne. Maksymalne

wzmaganie się wskaźnika nastąpiło o 1,7 p.p. I tak, w dzielnicy Zawodzie w latach 2007-

2008 następował niewielki spadek udziału klientów, w kolejnych latach także widoczna jest ta

tendencja, w 2010 roku jest tu największy skok wzrostowy w tej grupie dzielnic po czym w

2011 wystąpił największy spadek punktów procentowych o 2,7p.p. W Koszutce (z 9,5% do

8,9%) , Ligocie-Panewnikach (5,5 % do 4,8%) i Piotrowicach-Ochojcu ( z 6,8% do 6,2%) w

latach 2007-2008 nastąpił niewielki spadek udziałów klientów w granicach 0,77-0,67 p.p a w

Kostuchnie, Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu wahania były poniżej 0,05 p.p. W latach

2008-2009 tylko w Ligocie-Panewnikach nastąpi nieznaczny wzrost wskaźnika, w

pozostałych dzielnicach odnotowano nieznaczny spadek punktów procentowych. W latach

2009-2010 nastąpił ogólny wzrost wskaźnika w całej grupie, przy czym największy

odnotowano w Zawodziu ( z 11,3% do13,0%), Koszutce (z 8,4% do10%) i Piotrowicach –

Ochojcu ( z 6,1% do 7,4%). W kolejnym roku nastąpił ogólny spadek wskaźnika przy czym w

Zawodziu spadek ten był największy w porównaniu z roku 2007. W pozostałych dzielnicach

spadki były mniejsze tj. w Koszutce o 2 p.p , w Ligocie Panewnikach o 1,4 p.p, a w

Kostuchnie, Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu i Piotrowicach-Ochojcu minimalny spadek

osiągnął poniżej 1 p.p. Poniższy wykres przedstawia udziały klientów względem

mieszkańców w sześciu wybranych dzielnicach Katowic.

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

2007 2008 2009 2010 2011

Brynów Częśc wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Podlesie

Załęska Hałda - Brynów częśc zachodnia Dąb

Zarzecze

Murcki

Giszowiec

Osiedle Witosa

Osiedle Tysiąclecia

81




4.2. Dynamika udziałów klientów MOPS w podziale na ekonomiczne grupy

wieku i bezrobotnych w dzielnicach Katowic w latach 2007-2011

Wydzielenie grup dzielnic względem podziału na ekonomiczne grupy wiekowe

beneficjentów ośrodka a także ich dynamiki w omawianych latach jednoznacznie wskazuje

pewne tendencje nasilania się problemu „dziedziczenia” korzystania z pomocy społecznej w

danych rejonach. Istotne znaczenie mają wskaźniki osób w wieku przedprodukcyjnym

względem ogólnej liczby klientów w dzielnicach, ukazując jednoznacznie wzrastające

nasilenie biedy wśród dzieci, i co gorsza w większości dzielnic mające tendencje wzrostową.

Wśród 22 dzielnic systematyczne potęgowanie się wskaźnika z roku na rok zaobserwowano

w 10 dzielnicach. Największe wzrosty wskaźniki w tych dzielnicach osiągnęły w 2011 roku.

Wśród nich największe skoki z roku na rok uzyskały: Szopienice-Burowiec z 28 % udziału w

2007 roku powiększenie o 2 p.p w każdym roku by osiągnąć w 2011 roku-36 %, Śródmieście

z 24 % w 2007 do 27 % w 2008 i osiągnięcie wskaźnika 32 % - w 2011 roku, a także Załęska

Hałda - Brynów część zachodnia z 27 % w 2007 roku, w latach 2008-2010 co jeden punkt

wyżej i w 2011 –wzrost do 36%, Zawodzie- z 28% w 2007 r., w latach 2008-2010 co jeden

punkt wyżej i skok do 34 % w 2011 roku, Załęże – wzrost w ciągu 5 lat o 10 punktów

procentowych z 29 % w 2007 roku do 39% w 2011, Osiedle Witosa- narastanie zjawiska z

25% w 2007 roku do 33 % w 2011 roku , Dąb- natężenie wskaźnika co jeden p.p począwszy

od 2007 -24% do 2009 – 26% a w kolejnych latach wzrost o dwa p.p., Wełnowiec-Józefowiec

– systematyczny wzrost w latach 2007-2010 o jeden p.p zaczynając od 26 %, a w roku 2011

spory skok o 5 p.p, Bogucice – wzrost z 26 % w 2007 do 35% w 2011 roku, Janów -

Nikiszowiec wzrost w omawianej pięciolatce o 11 p.p z 27% do 38 % w 2011.

0,00

2,00

4,00

6,00

8,00

10,00

12,00

14,00

2007 2008 2009 2010 2011

Zawodzie

Koszutka

Ligota - Panewniki

Kostuchna

Piotrowice Ochojec

82

WYKRES 4. DYNAMIKA UDZIAŁU (%) KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W

LATACH 2007-2011 (Dane w %)


W drugiej grupie znalazły się obszary o niewielkim wzroście udziału grupy

przedprodukcyjnej w omawianych latach bądź też stagnacji udziałów w niektórych okresach

czasu. Można zatem stwierdzić, iż w tej grupie ryzyko zwiększania się biedy wśród dzieci jest

mniejsze niż w poprzedniej. Z obszarów o najmniejszym udziale tej grupy wyodrębnia się

Koszutka, w której od 2007 roku udział osób w wieku przedprodukcyjnym osiągnął 18 %, w

latach 2008-2009 wykazywał się stagnacją na poziomie 21 % a do roku 2011 wzrósł do 25 %.

Druga dzielnica o najmniejszym udziale osób w 2007 roku w badanym przedziale wieku to

Osiedle Tysiąclecia, które w latach 2007-2010 wykazywało się wzrostem średnio o 1 p.p

zaczynając od 21% przy czym w 2011 także nastąpił spadek o 1 p.p. Te dwie dzielnice

charakteryzują się najmniejszym skokiem wskaźnika (o 3 p.p) w okresie 2007-2011. W

Dąbrówce Małej nastąpił spadek z 25 % w 2007 do 28 % w 2008 roku i w kolejnych latach

stagnacja tego wskaźnika. Większe tendencje skokowe wykazywały dzielnice: Osiedle

Paderewskiego-Muchowiec (w 2007 roku -24%, później wzrost w 2008, spadek w 2009 i

2010 i ponowny wzrost wskaźnika ), Murcki, w których osiągnięto duży udział w 2007 roku

tj. 30% badanej grupy, ze stagnacją w latach 2009-2010 na poziomie 33% a następnie wzrost

w 2011 roku o 4 p.p. Podobną tendencje ze stagnacją w latach 2008-2009 miała dzielnica

Giszowiec, przy czym wzrost w ciągu lat 2007-2011 był większy tj. o 9 p.p. Sukcesywny

spadek udziału osób w wieku przedprodukcyjnym wykazuje dzielnica Zarzecze , w której w

2007 roku wskaźnik osiągnął 34 % i był najwyższy w Katowicach, sukcesywnie obniżając się

do 28 % w 2010 roku a w 2011 roku osiągnął wartość 35 %, co oznacza najmniejsze wahania

wskaźnika w czasookresie 2007-2011 o 1 p.p. W pozostałych wymienionych poniżej

20

22

24

26

28

30

32

34

36

38

40

2007 2008 2009 2010 2011

Śródmieście

Załęska Hałda - Brynów część zachodnia Zawodzie

Załęże

Osiedle Witosa

Dąb

Wełnowiec - Józefowiec

Bogucice

83

dzielnicach nastąpił ogólny wzrost wskaźnika przy czym w pewnych przypadkach dla każdej

z dzielnic wskaźnik nieznacznie wykazywał wahania. I tak w Podlesiu wskaźnik wzrósł z

29% w 2007roku do 34% w 2011 roku przy czym w 2010 roku osiągnął najwyższą wartość

tj. 35 %, w Kostuchnie wskaźnik wzrósł z 24 % w 2007 do 36% w 2011 przy czym w latach

2008-2009 zmalał z 27 do 26 p.p, w Piotrowicach –Ochojcu wskaźnik zwiększył się o 7 p.p a

w latach 2007-2008 spadł o 1 p.p z 22 % do 21% a następnie nastąpił wzrost do 29%, w

Brynowie - część wschodnia osiedle Zgrzebnioka udział klientów w latach 2007-2009

wzrastał z 24% do 27%, w 2010 roku spadł osiągając wartość niższą od początkowej tj. 23%

a w kolejnym roku wzrósł o 2 p.p. W Ligocie-Panewnikach udział klientów w wieku

przedprodukcyjnym sukcesywnie się zwiększał, w omawianym przedziale czasu wzrósł

nieznacznie, bo o 5 p.p natomiast niewielki spadek wskaźnika o 1 p.p był w latach 2008-2009

z 28 % do 29 % a następnie w kolejnym roku wskaźnik wzrósł do 31 %.

Dokładne rozmieszczenie na osi czasu udziału klientów ośrodka pomocy społecznej

w wieku przedprodukcyjnym względem ogólnej liczby klientów w dzielnicach w badanej

grupie przedstawia poniższy wykres.

WYKRES 5. UDZIAŁ KLIENTÓW KORZYSTAJĄCYCH Z POMOCY SPOŁECZNEJ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM W WYBRANYCH DZIELNICACH (Dane w %)


Udziały klientów w wieku przedprodukcyjnym względem mieszkańców dzielnic,

jednoznacznie wskazują na duży udział owej grupy w tych dzielnicach, które wykazywały

także duże udziały względem ogółu klientów pomocy społecznej. Największy udział klientów

pomocy społecznej a zarazem największy wzrost tego wskaźnika uwidacznia się w dzielnicy

Szopienice-Burowiec. W 2007 roku wskaźnik osiągnął wartość 27,4% i z roku na rok

sukcesywnie wzrasta o 2-3 p.p , w latach 2010 -2011 osiągnął wartość 32 % przez co i w

15

20

25

30

35

40

2007 2008 2009 2010 2011

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec Brynów część wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Osiedle Tysiąclecia

Koszutka

Dąbrówka Mała

Giszowiec

Murcki

Piotrowice Ochojec

Zarzecze

84

2011 roku jest to obszar o wskaźniku najwyższym i co gorsza nadal rosnącym. Równie

wysoki wskaźnik udziałów wykazuje dzielnica Śródmieście. W latach 2007-2011 udział

klientów był na poziomie 22,9% i z roku na rok wzrastał sukcesywnie o 2 p.p, w 2011 roku

osiągnął wartość 30,2% ( w 2008-24,5%, w 2009-26,1%;2010-28,1%). Powyższe dzielnice

należą do obszarów o największym zagrożeniu biedy dzieci i sukcesywnie zwiększających się

wskaźnikach w porównaniu z innymi dzielnicami w mieście. Obszarem o równie wysokim

wskaźniku a także w omawianym przedziale czasu rosnącym jest Załęże, które w 2007 roku

wykazywało się wskaźnikiem 18,33% w 2008-18,21%; 2009-16,76%, w 2010 nastąpił jego

wzrost do wartości 20,41% a w kolejnym roku także wzrost do 23,9%. Poniższy wykres

przedstawia udziały klientów w przedziale czasu 2007-2011 w dzielnicach o najwyższym

omawianym wskaźniku.

WYKRES 6. UDZIAŁ KLIENTÓW POMOCY SPOŁECZNEJ W WIEKU PRZEDPRODUKCYJNYM (Dane w %)


W pozostałych dzielnicach wskaźnik utrzymuje się na podobnym poziomie, przez co

dzielnice te nie są bezpośrednim zagrożeniem biedy dzieci w przyszłości ale wskaźniki w

niektórych przypadkach osiągają równie wysokie wartości. Załęska Hałda - Brynów część

zachodnia – wskaźnik na poziomie 10 -12 % utrzymuje się w latach 2007-2010 z tendencją

malejącą w 2011 roku, Osiedle Paderewskiego - Muchowiec – wskaźnik jest niski na

poziomie 3-5 % z tendencją malejącą w ostatnim roku i co ważne jest on najniższy w

omawianym okresie czasu, Brynów część wschodnia - Osiedle Zgrzebnioka –wskaźnik w

latach 2007-2009 wzrasta lecz w kolejnych latach spada do poziomu 9,9 %, w dzielnicach:

Ligota –Panewniki, Osiedle Witosa, Osiedle Tysiąclecia, Giszowiec, Zarzecze, Kostuchna i

Podlesie wskaźniki równie niskie osiągające wartości maksymalnie 10 % we wszystkich

badanych latach.

Następną kategorią klientów sytemu pomocy społecznej w ramach grup aktywności

zawodowej stanowią klienci w wieku produkcyjnym. Analiza danych w latach 2007-2011

0

10

20

30

40

2007 2008 2009 2010 2011

Śródmieście

Załęże


85

wskazuje jednoznacznie iż udziały tej grupy wiekowej klientów ulegają w większości

zmniejszeniu. Tylko w jednym przypadku tj. w Zawodziu udział zwiększył się z 53,8 % w

2007 do 55,3% w 2011 roku. Największe obniżenie się udziału beneficjentów tej grupy

wiekowej między 2007-2011 nastąpiło w Giszowicu – o 11,6 p.p, w Murckach i Osiedlu

Witosa o 10,85 p.p, równie szybki spadek nastąpił w dzielnicy Bogucice, Ligota – Panewniki

i Załęska Hałda – Brynów część zachodnia. Poniższy wykres przedstawia rozmieszczenie

udziałów klientów na osi czasu w wybranych dzielnicach o największych tendencjach do

zmniejszania się omawianego wskaźnika.

WYKRES 7. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU PRODUKCYJNYM W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC W BADANYM OKRESIE (Dane w %)


W latach 2007-2008 we wszystkich dzielnicach nastąpił spadek wskaźnika a

największe obniżenie wskaźnika osiągnięto w Piotrowicach – Ochojcu ( z 59,3 % do 54,3%)

i Dąbrówce Małej (z 65,0 % do 60,3%).W kolejnym przedziale czasowym 2008-2009 do

dzielnic w których wskaźnik wzrósł należał Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka

przy czym był to wzrost mało znaczący o 0,28 p.p zwłaszcza że w pozostałych latach

następował jego dalszy spadek. W Dąbrówce Małej również nastąpił niewielki wzrost

wskaźnika przy czym w kolejnych latach udział wahał się osiągając w 2011 r. 59,3%. W

latach 2010- 2011 wskaźnik miał dla większości dzielnic tendencje malejące, największe

obniżenie wykazała dzielnica Osiedle Paderewskiego-Muchowiec o 7,8 p.p. Jedynie w

czterech przypadkach w badanym okresie nastąpił jego wzrost tj. w Podlesiu- największy

wzrost wskaźnika z 50,2% w 2010 do 56,8% w 2011, w pozostałych dzielnicach: Dąbrówka

Mała, Koszutka i Osiedle Tysiąclecia spadek był maksymalnie o 1 p.p.

50,00

52,00

54,00

56,00

58,00

60,00

62,00

64,00

66,00

2 007 2 008 2 009 2 010 2 011

Załęska Hałda - Brynów częśc zachodnia

Ligota - Panewniki

Osiedle Witosa

Bogucice

Giszowiec

Murcki

86

Analiza dynamiki wskaźnika osób w wieku produkcyjnym w stosunku do

mieszkańców dzielnic także wykazuje tendencje malejące lub też stagnację w badanym

okresie czasu. Do dzielnic w których wskaźnik wzrósł w latach 2007-2010 należą tylko dwie

dzielnice, tj. Osiedle Paderewskiego - Muchowie i Józefowiec –Wełnowiec przy czym wzrost

był bardzo mało znaczący o niespełna 1 p.p. W pozostałych dzielnicach nastąpił spadek

wskaźnika. W latach 2010-2011 tendencje wzrostowe wskaźnika wykazywały tylko cztery

dzielnice, przy czym wzrost był równie mało znaczący co w poprzednich latach od 0,8 p.p w

Zarzeczu do 0,09 p.p w Dąbrówce Małej. Poniższy wykres prezentuje przebieg udziałów

klientów w wieku produkcyjnym w latach 2007-2011 w wybranych dzielnicach z

uwzględnieniem największych wartości w początkowym okresie czasu tj, w roku 2007.

WYKRES 8. DYNAMIKA UDZIAŁU KLIENTÓW POMOCY SPOŁECZNEJ W WIEKU PRODUKCYJNYM W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC (Dane w %)


Szczegółowa analiza tabeli oraz map porównawczych pozwoliła określić największą

koncentrację w przestrzeni miasta klientów pomocy społecznej w wieku poprodukcyjnym

wśród klientów w poszczególnych dzielnicach oraz wyznaczyć dynamikę udziałów w latach

2007-2011. Udział klientów Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w wieku

poprodukcyjnym wśród ogółu klientów wskazuje, iż największa koncentracja w przestrzeni

miasta tej grupy wystąpiła w dzielnicach: Osiedle Paderewskiego – Muchowiec, Osiedle

Tysiąclecia, Koszutka. Najmniejszy udział zaś stwierdzono w dzielnicach: Janów -

Nikiszowiec, Szopienice – Burowiec, Załęże. W analizowanych pięciu latach dynamika

zjawiska wskazuje jednoznacznie, iż większość tj. 14 dzielnic- wykazała się wzrostem w

2007 roku udziału procentowego klientów w wieku poprodukcyjnym w stosunku do 2011

roku. W latach 2007-2008 w prawie wszystkich dzielnicach nastąpił wzrost udziału tej grupy

5

7

9

11

13

15

17

19

21

23

2007 2008 2009 2010 2011

Śródmieście

Zawodzie

Załęże

Dąb

Dąbrówka Mała


87

badanych beneficjentów. Największe nasilanie się wskaźnika odnotowano w dzielnicy

Zarzecze o 6,8 p.p ( z 12,5% do 19,3%) i Piotrowice – Ochojec ( z 19,2 % do 24,5%). W

latach 2008-2009 również w większości dzielnic nastąpił wzrost wskaźnika, największy na

Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu o 4,5 p.p, a w Śródmieściu, Brynowie –część wschodnia

Osiedle Zgrzebnioka , Janowie - Nikiszowcu, Piotrowicach – Ochojcu, Zarzeczu i Podlesiu

nastąpił w badanych latach nieznaczny wzrost wskaźnika maksymalnie do 1,4 p.p. W latach

2009-2010 widoczny w większości dzielnic jest ogólny spadek udziału badanej grupy osób,

dotyczy to 15 dzielnic, z których w Piotrowicach – Ochojcu i Zarzeczu wzrost był największy

bo o 2,6 p.p w obu dzielnicach. Między 2010 a 2011 tylko w sześciu dzielnicach widoczny

był wzrost wskaźnika maksymalnie o 3,4 p.p na Osiedlu Paderewskiego – Muchowiec ( z

27,0 % do 30,4% w 2011) a w pozostałych pięciu osiedlach tj. Śródmieściu, Zawodziu,

Ligocie-Panewnikach, Osiedlu Witosa i Giszowcu nie przekroczył wzrostu o 2 p.p.

Największe spadki w badanym czasookresie odnotowano w Zarzeczu o 6,3 p.p – z 15,9 %

do 9,7 %, w Podlesiu o 5,1 p.p – z 14,8% do 9,6% oraz w Kostuchnie o 4 p.p z 13,1 % do

9,1 %. Poniższy wykres przedstawia udział osób w wieku poprodukcyjnym względem ogółu

klientów w dzielnicach, w wybranych obszarach, w których nastąpił wzrost wskaźnika w

latach 2010-2011.

WYKRES 9. UDZIAŁ OSÓB W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW W LATACH 2007-2011 (Dane w %)


Ostatnią analizą dokonaną w tym rozdziale było przedstawienie dynamiki udziału

wieku poprodukcyjnego klientów MOPS wśród mieszkańców dzielnic. W dzielnicach:

Śródmieście, Zawodzie, Wełnowiec – Józefowiec, Dąbrówka Mała, Szopienice – Burowiec,

Piotrowice - Ochojec wystąpiła największa koncentracja beneficjentów pomocy społecznej w

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

30,00

35,00

2 007 2 008 2 009 2 010 2 011

Śródmieście

Zawodzie


Ligota - Panewniki

Osiedle Witosa

Giszowiec

88

badanym wieku wśród mieszkańców Katowic. Najmniejszy udział wśród mieszkańców

badanej grupy beneficjentów odnotowano w dzielnicach: Podlesie, Giszowiec. Dynamika

zjawiska ujawnia, że corocznie następuje w większości dzielnic spadek udziału o kilka

punktów procentowych. Największy spadek wskaźnika w latach 2007-2010 zaobserwowano

w Śródmieściu tj. z 10,3 % do 8,0% i w Brynowie cześć wschodnia -Osiedle Zgrzebnioka z

5,0% do 3,4 % oraz w Zawodziu z 8,2 do% 7,2%. W pozostałych dzielnicach tj. Załęska

Hałda - Brynów część zachodnia, Brynów część Zachodnia - Osiedle Zgrzebnioka, Załęże,

Osiedle Witosa, Dąb, Dąbrówka Mała, Janów-Nikiszowiec, Szopienice-Burowiec, Giszowiec

i Zarzecze, wskaźnik zmniejszył się średnio o 1 punkt procentowy. Tylko w Bogucicach

wskaźnik w 2007 roku nie uległ zmianie w stosunku do 2011 i wynosił 4,2%. W okresie

2007-2010 w dziewięciu dzielnicach Katowic udział osób w wieku poprodukcyjnym

względem mieszkańców dzielnic wzrósł od 1,3 p.p w Wełnowcu-Józefowcu do ułamków

procenta w Podlesiu i w pozostałych dzielnicach. W latach 2010-2011 udział osób po 65 roku

życia w stosunku do mieszkańców w większości dzielnic wykazywał tendencję malejącą bądź

zastojową przy czym tylko w Śródmieściu i Giszowcu nieznacznie wzrósł. W Wełnowcu -

Józefowcu i Podlesiu zmniejszył się o ponad 2 p.p a na Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu,

Koszutce, Szopienicach-Borowcu, Janowie - Nikiszowcu i Kostuchnie od 1 p.p wzwyż a w

pozostałych dzielnicach wzrósł nieznacznie maksymalnie do 1 p.p. Na wykresie poniżej

zaprezentowano udział klientów pomocy społecznej względem mieszkańców dzielnic w

latach 2007-2011, uwzględniając tylko te dzielnice w których nastąpiły największe wahania

wskaźnika pomiędzy 2010 a 2011.

WYKRES 10. UDZIAŁ KLIENTÓW MOPS W WIEKU POPRODUKCYJNYM WZGLĘDEM MIESZKAŃCÓW DZIELNIC BĘDĄCYCH KLIENTAMI W WYBRANYCH DZIELNICACH (Dane w %)


0

2

4

6

8

10

2007 2008 2009 2010 2011

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec Wełnowiec - Józefowiec

Koszutka


Janów-Nikiszowiec

Kostuchna

89

4.3. Zróżnicowanie statusu klientów MOPS w Katowicach na rynku pracy

Status na rynku pracy jest ważnym wskaźnikiem określającym aktywność zawodową

klientów oraz identyfikację głównych problemów w mieście. W zbiorowości beneficjentów

ośrodka pomocy w latach 2007-2011 najczęściej reprezentowane były osoby o statusie biernej

zawodowo. Analiza dynamiki zjawiska w latach 2007-2011 wskazuje, iż 2011 roku w

stosunku do 2007 w większości dzielnic następował spadek tej kategorii osób. Inaczej jednak

udziały prezentują się w poszczególnych przedziałach czasu. W latach 2007-2008

odnotowano w 20 dzielnicach wzrost tego wskaźnika, a największy powyżej 4 p.p

odnotowano w Janowie - Nikiszowcu z 63,1% do 68,4%, w Zarzeczu –z 71,1% do76,1%,

w Śródmieściu- z 67,0% do 71,4%, w Załęskiej Hałdzie-Brynów część zachodnia z 66,5% do

70,6%. W latach 2008-2009 również w większości dzielnic wskaźnik zwiększył się o kilka

punktów procentowych. Skok ten najbardziej widoczny był w Giszowcu, Janowie -

Nikiszowcu i Dębie. Niewielki spadek maksymalnie do 1 punku procentowego udziału

biernych zawodowo nastąpił w sześciu dzielnicach. Najbardziej widoczny spadek wskaźnika

zanotowano w Kostuchnie o 2,8 p.p W przedziale czasu 2010-2011 w siedemnastu

dzielnicach nastąpił wzrost wskaźnika udziału osób biernych zawodowo. Największe

wzmaganie się omawianego udziału nastąpiło w Brynowie część wschodnia – osiedle

Zgrzebnioka, wzrost z 51,2 % do 67,3% o ponad 16 p.p a także w Załęskiej Hałdzie-

Brynów część zachodnia z 56,3% do 67,3% o ponad 11 p.p. Zmniejszenie się udziału w tych

latach nastąpiło tylko w trzech dzielnicach, z tym że na Osiedlu Paderewskiego-Muchowiec

spadł aż o ponad 10 p.p. W pozostałych dzielnicach udziały wzrosły od 0,4 punkty w

Piotrowicach –Ochojcu do ponad 8 p.p w Dąbrówce Małej.

Wykres nr 11, który zamieszczono poniżej pokazuje udziały klientów biernych

zawodowo, które w przeciągu 2010-2011 wykazały się największym wzrostem lub

największy spadkiem wskaźnika. Drugą grupą klientów pomocy społecznej najbardziej

narażoną na życie w ubóstwie, są osoby bezrobotne, a szczególnie długotrwale bezrobotne.

Największy udział bezrobotnych klientów MOPS wśród ogółu klientów w 2011 roku

ujawniono w dzielnicach: Dąbrówka Mała – 26,5 %, Janów – Nikiszowiec oraz Załęże i

Bogucice. W latach 2007-2008 nastąpił ogólny spadek wskaźnika osób bezrobotnych dla

całego miasta. W latach 2008-2010 także ta tendencja jest utrzymywana, lecz tylko w

osiemnastu dzielnicach.

90

WYKRES 11. DYNAMIKA UDZIAŁÓW KLIENTÓW O STATUSIE OSOBY BIERNEJ ZAWODOWO WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW DZIELNIC (Dane w %)

Źródło: Opracowanie własne Anna Jagódka-Dudek, Arkadiusz Dudek

W pozostałych trzech tj. Osiedle Paderewskiego-Muchowiec wskaźnik wzrósł z 9,6%

do 16,7% czyli o ponad 7 p.p i był to najwyższy skok tej grupy, oraz w Kostuchnie o 3.3 p,p i

Piotrowicach –Ochojcu o 2,7 p.p. Nieoczekiwany wzrost udziału bezrobotnych nastąpił w

latach 2010-2011 we wszystkich dzielnicach. Największy wzrost wskaźnika nastąpił w

Podlesiu z 7,9 % do nieco ponad 18%, zwiększając się o ponad 10 p.p. Drugą dzielnicą o tak

wysokim skoku był Janów- Nikiszowiec zwiększając udziały z 13,4% do 23,5 %. W

dzielnicach: Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, Załęże, Koszutka, Dąbrówka Mała,

Giszowiec, Murcki i Zarzecze udziały w 2011 roku zwiększyły się o ponad 5 p.p w stosunku

do 2010 r. Poniższy wykres przedstawia dzielnice o największych wahaniach wskaźnika

udziału osób bezrobotnych w przeciągu pięciu omawianych lat.

WYKRES 12. UDZIAŁ OSÓB BEZROBOTNYCH WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW MOPS W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC (Dane w %)


40,00

50,00

60,00

70,00

80,00

90,00

2 007 2 008 2 009 2 010 2 011

Śródmieście

Załęska Hałda - Brynów częśc zachodnia Osiedle Paderewskiego - Muchowiec

Brynów Częśc wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Ligota - Panewniki

Bogucice

Dąbrówka Mała

4,00

9,00

14,00

19,00

24,00

29,00

2007 2008 2009 2010 2011

Brynów Częśc wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Osiedle Witosa

Dąb


Giszowiec

Zarzecze

Podlesie

91

Najbardziej aktywną i jednocześnie najmniejszą grupą klientów w tej kategorii

stanowią pracujący klienci ośrodka pomocy społecznej. W badanym okresie czasu między

2007 a 2011 roku zwiększenie się wskaźnika udziału pracujących odnotowano w czternastu

dzielnicach, największy skok odnotowano w Kostuchnie, Murckach i Dębie. W latach 2007-

2008 w większości dzielnic procentowy udział zwiększył się o kilka punktów procentowych.

W kolejnych latach 2008-2010 zmniejszenie udziału w tej grupie najbardziej widoczne było

w dwudziestu dzielnicach, jedynie Osiedle Paderewskiego-Muchowiec (o 5,4 p.p) i

Kostuchna ( o 1,4 p.p) to osiedla o zwiększającym się udziale pracujących w tym czasie. W

okresie 2010-2011 w dziewiętnastu dzielnicach Katowic udział pracujących zwiększył się o

kilka punktów procentowych, najbardziej widoczne jest to w Murckach gdzie procentowy

udział pracujących zwiększył się z 14,6% do 22,3%, Brynowie część wschodnia-Osiedle

Zgrzebnioka z 6,5 % do 11,4 %, w Zarzeczu z 12,8% do 17,0%. Niepokojącym zjawiskiem

jest zmniejszanie się udziału pracujących klientów ośrodka pomocy społecznej, które

występuje w badanym okresie w trzech dzielnicach: największy na Osiedlu Paderewskiego-

Muchowcu z 22,3% do 13,4%, o niespełna 9 p.p, a niewielkie spadki wyznaczono w

dzielnicach Załęska Hałda –Brynów część zachodnia i w Podlesiu osiągające spadki o niecały

1 p.p. Poniższy wykres przedstawia rozkład tej cechy w latach między 2010-2011 w trzech

wymienionych powyżej dzielnicach o zmniejszającym się udziale beneficjentów pracujących

w latach 2010-2011 oraz trzy przypadki dzielnic o najwyższym skoku udziału owej grupy.

WYKRES 13. UDZIAŁ OSÓB O STATUSIE OSOBY PRACUJĄCEJ WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW MOPS W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC (Dane w %)


Dynamika udziałów wydanych świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w latach

2007-2010 jednoznacznie wskazuje na zwiększający się z roku na rok udział wydanych

5,00

7,00

9,00

11,00

13,00

15,00

17,00

19,00

21,00

23,00

25,00

rok2007 rok2008 rok2009 rok2010 rok2011




Murcki

Zarzecze

92

świadczeń niepieniężnych w stosunku do ogółu wydanych świadczeń, jednak częściej i więcej

wydawanych jest świadczeń pieniężnych. Wśród 22 dzielnic miasta tylko Zarzecze ujawniło

wzrost wskaźnika wydanych świadczeń pieniężnych między 2007 a 2010 rokiem aż o 18,2

p.p, z 57,3 % do 75,6%. Reszta dzielnic okazywała się spadkiem udziału świadczeń

pieniężnych, ze zwiększeniem udziału wydanych świadczeń niepieniężnych. W dzielnicy

Murcki zmniejszenie udziału świadczeń pieniężnych na rzecz świadczeń niepieniężnych było

największe- zmiany o 28 p.p z 76,4% do 48,4%, nieco mniej w Janowie - Nikiszowcu- z

80,6% do 64,1% w którym udział w 2007 roku był największy dla całego miasta, a także w

Podlesiu – z 64,1 do 47,4% o 16,7 p.p. Poniższe wykresy przedstawiają udziały świadczeń

pieniężnych i niepieniężnych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń w latach 2007 i 2010 w

wybranych dzielnicach.

WYKRES 14. PROCENTOWY UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH I NIEPIENIĘŻNYCH W 2007 ROKU W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC


WYKRES 15. PROCENTOWY UDZIAŁ ŚWIADCZEŃ PIENIĘŻNYCH I NIEPIENIĘŻNYCH W 2010 ROKU (Dane w %)


0%

20%

40%

60%

80%

100%

świadczenia niepieniężne

świadczenia pieniężne

0,00

20,00

40,00

60,00

80,00

100,00

Serie2

Serie1

93

4.4. Dynamika udziałów wydanych w MOPS Katowice świadczeń pieniężnych i

niepieniężnych w latach 2007-2011

W analizowanym przedziale czasu między 2007 a 2010 rokiem w obrębie świadczeń

pieniężnych dominowały świadczenia w postaci zasiłków celowych. Udział zasiłków

celowych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń w latach 2007-2008 zwiększył się w

siedemnastu dzielnicach, zatem w pięciu dzielnicach uległ zmniejszeniu. Na Osiedlu Witosa

zwiększenie udziału wydanych świadczeń w postaci zasiłku celowego było największe – z

35,3 % do 44,7% tj., o 9,3 p.p., kolejno na Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu o7,2 p.p oraz

o 6,2 p.p w Giszowcu. W tych trzech dzielnicach był to jedyny skok tego wskaźnika w stronę

zwiększenia udziałów wydanych zasiłków celowych, w kolejnych latach udziały w

omówionych dzielnicach spadają o kilka punktów procentowych. W latach 2008-2009

wydatkowanie na zasiłki celowe zwiększyło się w sześciu dzielnicach o kilka punktów

procentowych, największy wzrost osiągnęła dzielnica Zarzecze tj. z 33,3% do 35,9 %, w

pozostałych pięciu przypadkach udział zwiększył się maksymalnie o 2 p.p. W latach 2009-

2010 wydatki w postaci zasiłków celowych uległy zmniejszeniu we wszystkich dzielnicach.

W 2010 roku najmniej zasiłków celowych wydano na Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu

(25,9%) oraz w Murckach (24,5%). Najwięcej zasiłków stałych wydano w Zarzeczu (39%), w

Załężu (35,1%), w Szopienicach – Burowcu ( 33%), w Wełnowcu-Józefowcu (31,9%), w

Śródmieściu (31,6%) oraz w Dąbrówce Małej (31,3%). Równomierne wydatkowanie

zasiłków celowych można zauważyć w kilku dzielnicach o najmniejszym spadku udziałów do

maksymalnie 2 p.p w przeciągu czterech lat występującym w Dębie ( z 29,4% do 29,2%),

Śródmieściu (z 33,0% do 31,6%) i Piotrowicach-Ochojcu (z 32,8% do 31,0%).

Podsumowując analizę można stwierdzić, iż w roku 2010 udział omawianego wskaźnika uległ

pomniejszeniu w 21 dzielnicach w stosunku do 2007 roku od 0,2 p.p do 18,9 p.p Jedynie w

Zarzeczu nastąpił przyrost udziału wydanych świadczeń w postaci zasiłku celowego o 5,7p.p.

Poniższy wykres przedstawia udziały wydanych zasiłków celowych w latach 2007-2010 w

dzielnicach o najmniejszym spadku między 2007 a 2010 tj. Śródmieście, Dąb i Piotrowice-

Ochojec, największym spadku tj. Murcki, Kostuchna i Podlesie oraz jednym wzroście udziału

w Zarzeczu.

Wśród ogółu wydanych świadczeń pieniężnych kolejną dużą grupę stanowią wydatki

na zasiłki okresowe. Ich udziały między 2007 a 2010 uległy zdecydowanie pomniejszeniu.

Jedynie w dwóch dzielnicach tj. na Osiedlu Witosa i Osiedlu Paderewskiego-Muchowcu

94

nieznacznie uległy zwiększeniu w 2010 w stosunku do 2007. Średnio udziały zasiłków

okresowych zmniejszyły się o 7,3 p.p.

WYKRES 16. UDZIAŁ WYDANYCH ZASIŁKÓW CELOWYCH WZGLĘDEM OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ W LATACH 2007-2010 (Dane w %)


W latach 2007-2008 we wszystkich dzielnicach Katowic nastąpił spadek

analizowanego wskaźnika, największy w Janowie - Nikiszowcu z 38,2% do 21,8%, w

Giszowcu z 33,1 % do 20,3% oraz w Bogucicach z 33,6% do 21,9%. W okresie 2008-2009 w

czterech dzielnicach tj. Osiedle Witosa (z 15,6% do 19,9%)o 4,3p.p , Osiedle Paderewskiego-

Muchowiec ( z 9,2% do 11,3%) o 2,1 p.p oraz w Załężu i Osiedlu Tysiąclecia o mniej niż 05

p.p. nastąpiło powiększenie wydatków na zasiłki okresowe. W pozostałych dzielnicach

wydatkowanie na analizowane zasiłki zmniejszyło się. W latach 2009-2010 udziały

wydatkowania na zasiłki okresowe we prawie wszystkich (oprócz Murcek, w których udział

zmalał o 0,8 p.p) dzielnicach wzrosły, przy czym wzrost był w większości o kilka punktów

procentowych, największy zaś w Zarzeczu o 10,1 p.p z 9,4 % do 19,5% oraz w Kostuchnie o

9,5 p.p z 7,6% do 17,1%. W 2007 roku udział zasiłków okresowych w stosunku do ogółu

wydanych świadczeń największy był w Janowie – Nikiszowcu (38,2%) oraz w Szopienicach

– Burowcu (37,9%). W 2010 roku udział zasiłków okresowych w największy był w

Szopienicach-Burowcu (27,4%) i w Załężu (25,1%). Prezentowany poniżej wykres

przedstawia udział zasiłków okresowych w okresie 2007-2010, w tych dzielnicach, w których

wystąpiły największe wahania badanego wskaźnika w 2010 względem 2007.

Duży udział wydanych świadczeń pieniężnych wystąpił także w przypadku

wydatkowania na zasiłki stałe. Średnia dla wskaźnika udziału świadczeń w postaci zasiłków

stałych wynosi 7,3%. Najwięcej zasiłków stałych w 2007 roku wydano w Dąbrówce Małej

( 11,3%) i Koszutce ( 10,5%), w 2008 roku także w Dąbrówce Małej ( 9,8%) w 2009 roku w

Brynowie część wschodnia - Osiedle Zgrzebnioka (9,8%) a w 2010 w Zarzeczu.

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

2007 2008 2009 2010

Śródmieście

Dąb

Murcki

Piotrowice Ochojec

Zarzecze

Kostuchna

Podlesie

95

WYKRES 17. UDZIAŁ WYDANYCH ZASIŁKÓW OKRESOWYCH WZGLĘDEM OGÓŁU WYDANYCH ŚWIADCZEŃ W LATACH 2007-2010 (Dane w %)


W latach 2007-2008 w udziałach wydanych zasiłków stałych widać nieznaczne

wahania w górę bądź w dół o maksymalnie 2,5 p.p, nie można więc mówić o większej

tendencji malejącej bądź wzrastającej. W kolejnych latach 2008-2009 wahania wskaźnika

były nieznaczne, widoczna jest tu ogólna tendencja malejąca, wykluczając dwie dzielnice, w

których nastąpił niewielki wzrost wskaźnika tj. Osiedle Paderewskiego-Muchowiec z 2,3 %

do 3,5% oraz Brynów część wschodnia – Osiedle Zgrzebnioka z 8,5 % do 9,8%. W

pozostałych obszarach wskaźnik uległ zmniejszeniu, najbardziej widocznym o 3 p.p w Dębie.

Między 2009-2010 udział wydanych zasiłków stałych w 21 dzielnicach zwiększył się średnio

o 2,6 p.p. Jedyną dzielnicą w której zmalał był Brynów część wschodnia - Osiedle

Zgrzebnioka, pomniejszając udział o 4 p.p z 9,8% do 5,8%. Podsumowując analizę udziału

zasiłków stałych można stwierdzić, iż w siedmiu dzielnicach Katowic tj. w Śródmieściu, w

Brynowie część wschodnia –Osiedle Zgrzebnioka, Załężu, Osiedlu Tysiąclecia, Dębie,

Koszutce i Giszowcu wydatki na zasiłki stałe uległy zmniejszeniu w 2010 roku w stosunku do

roku 2007, natomiast w pozostałych dzielnicach wzrosły średnio o 1,9 p.p.

Ostatnia grupa świadczeń pieniężnych poddana rozkładowi to świadczenia z tytułu

sfinansowanych posiłków. Analiza tej grupy jednoznacznie wskazuje, iż udział wydanych

świadczeń z tytułu sfinansowanych posiłków w 2010 roku w stosunku do roku 2007

zwiększył się średnio o 8,2 p.p. Największy wzrost udziałów sfinansowanych posiłków

nastąpił w Murckach i Bogucicach o 16 p.p oraz w Janowie – Nikiszowcu o 15,5 p.p i

Podlesiu 14,2 p.p. W latach 2007-2008 wydatki na posiłek zwiększyły się najbardziej w

dzielnicach: Murcki z 17,6 % do 21,6%, Janów – Nikiszowiec z 16,8% do 18,5%, Bogucice z

16,6% do 22,7%. Najmniejsze zmiany zaobserwowano w dzielnicach Osiedle Witosa i

Zarzecze, gdzie udział zwiększył się o niecały 1 p.p. W latach 2008-2009 we wszystkich

dzielnicach widać wyraźny skok wskaźnika w górę, powodując jednocześnie że w 2009 roku

wskaźnik ten osiągnął najwyższe wartości w większości dzielnic, ze średnią dla miasta 19,3

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

2007 2008 2009 2010

Bogucice

Dąbrówka Mała


Janów-Nikiszowiec

Giszowiec

Murcki

Podlesie

96

% ( w porównaniu z 2008 – 14,6%). W latach 2009-2010 w całym mieście zmniejszono

wydatkowanie na posiłki, skutkiem czego w niektórych dzielnicach wydatki na posiłki w

2010 roku były mniejsze lub prawie równe jak w 2007 roku , mowa o Zarzeczu i Wełnowcu -

Józefowcu. Największe zmiany w latach 2009-2010 z tytułu zmniejszenia wydatkowania na

rzecz posiłków widoczne były w Zarzeczu- gdzie udział zmalał o 12,4 p.p z 27,1% do 16,6%

oraz w Załęskiej Hałdzie-Brynów część zachodnia, w Ligocie-Panewnikach i Murckach

gdzie udział zmniejszył się średnio o 4-5 p.p Poniższy wykres przedstawia udział

sfinansowanych posiłków w ogólnej liczbie wydanych świadczeń w latach 2007-2010 w

wybranych dzielnicach na podstawie największego skoku wskaźnika tj. powyżej 8 p.p

miedzy rokiem 2007 a 2010.

WYKRES 18. UDZIAŁ SFINANSOWANYCH POSIŁKÓW W OGÓLNEJ LICZBIE WYDANYCH ŚWIADCZEŃ W WYBRANYCH DZIELNICACH W LATACH 2007-2010 (Dane w %)


Najistotniejszym problemem społecznym w Katowicach, jak wynika z wcześniejszej

analizy danych oraz map problemów społecznych jest bezrobocie wśród klientów MOPS,

jako tytuł przyznania świadczenia. Średnie udziały osób z tym problemem względem

klientów w danej dzielnicy w 2007 roku były na poziomie 25,7% i były najwyższe w badanej

pięciolatce. W związku z powyższym istotną informacją jest fakt zmniejszania się z roku na

rok problemu bezrobocia wśród klientów MOPS. W latach 2007-2008 zmniejszenie udziału

bezrobocia nastąpiło w 21 dzielnicach, za wyjątkiem Zarzecza, gdzie udział nieznacznie się

zwiększył o 0,5 p.p. lecz wzrost ten nie miał większego znaczenia zwłaszcza że w tej

dzielnicy udział bezrobotnych beneficjentów w 2011 był najmniejszy z wszystkich dzielnic.

W pozostałych dzielnicach udział zmniejszył się średnio o 5,6 p.p , przy czym skok ten

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

2007 2008 2009 2010

Załęska Hałda - Brynów częśc zachodnia Osiedle Tysiąclecia

Bogucice

Dąbrówka Mała


Janów-Nikiszowiec

Giszowiec

Murcki

Piotrowice Ochojec

Kostuchna

97

najbardziej widoczny był w Dębie, Zawodziu, Dąbrówce Małej, Giszowcu, Janowie -

Nikiszowcu i Załęskiej Hałdzie-Brynów część zachodnia. W latach 2008-2009 udziały osób

bezrobotnych względem ogółu klientów również zmalały, jednak nie we wszystkich

dzielnicach. Również nie były to skoki godne uwagi, jedynie w dwóch dzielnicach o

niespełna 0,5 p.p. Istotne znaczenie miał przełom lat 2009-2010, gdzie udziały bezrobotnych

zwiększyły się w 20 dzielnicach. Jedynie w Podlesiu i Załęskiej Hałdzie-Brynów część

zachodnia udziały spadły o mniej niż 2,5 p.p. W rozpatrywanych latach udziały badanej

grupy zwiększyły się maksymalnie o 8 p.p w Zarzeczu i 7,4 p.p w Bogucicach. W kolejnym

okresie 2010-2011 wskaźniki ponownie uległy zmniejszeniu w większości dzielnic.

Największy skok odnotowano w Zarzeczu- z 19,6% do 5,6% o niespełna 14 p.p . W

pozostałych dzielnicach skok nie był większy niż o 8 p.p. Podsumowując dynamikę udziału

bezrobotnych klientów stwierdza się iż wskaźnik zmniejszył się we wszystkich dzielnicach w

2011 roku względem 2007, średnia udziału bezrobotnych w 2011 roku to 15,1% czyli dla

całego miasta nastąpiło zmniejszenie udziału bezrobotnych o 10,7%. Poniższy wykres

prezentuje dynamikę zjawiska w wybranych dzielnicach w latach 2007-2011.

WYKRES 19. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM BEZROBOCIA WZGLĘDEM OÓŁU KLIENTÓW MOPS W LATACH 2007-2011 W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC (Dane w %)


Kolejnym ważnym wskaźnikiem w tej analizie jest udział osób z problemem

bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych wśród klientów pomocy społecznej.

W przeprowadzonej analizie dynamiki tego problemu zauważono, iż największy średni udział

bezradnych wystąpił w 2010 roku ze średnią 37,5%, podczas gdy w 2007 wskaźnik ten był

minimalny na poziomie około 2 %. Wynikiem takich dużych różnic w badanych wskaźnikach

może być inna interpretacja tego problemu w poszczególnych latach oraz niekompletność

baz danych. W latach 2007-2008 wskaźnik średnio wzrósł o 24,6 p.p. Skupiając się na

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

2007 2008 2009 2010 2011

Śródmieście

Zawodzie

Osiedle Paderewskiego - Muchowiec Brynów Częśc wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Ligota - Panewniki

Osiedle Witosa


Zarzecze

98

interpretacji tabel oraz map w latach 2008-2009 można jednoznacznie stwierdzić dalszy

wzrost wskaźnika we wszystkich dzielnicach. Największy skok dokonał się na Osiedlu

Witosa z 20,7 % do 40,1% o ponad 20 p.p oraz na Osiedlu Paderewskiego-Muchowiec z

18,9% do 37,2%. W latach 2008-2009 również nastąpił wzrost wskaźnika, ale nie tak duży

jak w latach poprzednich, średnio o 1,2 p.p. i nie we wszystkich dzielnicach. W siedmiu

dzielnicach tj. Osiedle Paderewskiego-Muchowiec, Brynów część wschodnia - Osiedle

Zgrzebnioka, Bogucice, Dąbrówka Mała, Szopienice-Burowiec, Zarzecze i Podlesie nastąpił

spadek udziału bezradnych klientów, w Zarzeczu największy bo o niemal 15 p.p. W

kolejnych latach 2010-2011 nastąpił spadek udziału bezradnych beneficjentów, średnio o 16,1

p.p. Obniżenie wskaźnika najbardziej widoczne było na Osiedlu Witosa o 23,1 p.p , w

Zarzeczu o 22,4 p.p i Kostuchnie 22,3 p.p. Podsumowując analizę problemu jakim jest

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych stwierdzić należy, iż wzrost wskaźnika

w roku 2011 w stosunku do roku 2007 był wysoki w niemal każdej dzielnicy, średnio

wskaźnik wzrósł o 19,9 p.p co w efekcie zwiększa rolę tego problemu w ogólnej analizie

wszystkich problemów społecznych w mieście. Poniższy wykres przedstawia udział osób z

problemem bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych względem ogółu klientów

w latach 2007-2011 w dzielnicach, w których nastąpił największy skok (ponad 20 p.p)

wskaźnika w 2011 względem 2007.

WYKRES 20. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM BEZRADNOŚCI W SPRAWACH OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZYCH WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC W LATACH 2007-2011 (Dane w %)


Istotne znaczenie w badaniu problemów w mieście ma także kwestia długotrwałej lub

ciężkiej choroby wśród klientów MOPS. W badanej pięciolatce średni udział klientów z tym

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

2007 2008 2009 2010 2011


Zawodzie

Ligota - Panewniki

Załęże

Osiedle Witosa

Bogucice

99

problemem to 11,7 %. W 2011 roku udział osób długotrwale lub ciężko chorych w stosunku

do 2007 roku zwiększył się we wszystkich dzielnicach średnio o 5,4%. We niemal wszystkich

dzielnicach widoczne jest systematycznie zwiększanie się tej grupy klientów z roku na rok.

Największy skok dokonał się w dzielnicy Dąb z 8,0% do 22,0%, Ligota –Panewniki z 8,9%

do 20,7 % , Piotrowice – Ochojec z 12,3 % do 23,2 % oraz Osiedle Paderewskiego-

Muchowiec z 13,4 do 24,1%. Najmniejszy skok dokonał się w Janowie-Nikiszowcu oraz w

Szopienicach –Burowcu, w których udziały długotrwale i ciężko chorych były ogólnie niskie

dla całych pięciu lat. Jedynie w dwóch dzielnicach nastąpił ogólny wzrost wskaźnika tj. w

Murckach o 5,2 p.p i Zarzeczu o 1,3 p.p.

Poniższy wykres przedstawia udział osób z problemem długotrwałej lub ciężkiej

choroby względem ogółu klientów w latach 2007-2011 w dzielnicach, w których nastąpił

największy skok (ponad 8 p.p) wskaźnika w 2011 względem 2007.

WYKRES 21. UDZIAŁ OSÓB Z PROBLEMEM DŁUGOTRWAŁEJ LUB CIEŻKIEJ CHOROBY WZGLĘDEM OGÓŁU

KLIENTÓW MOPS W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC W LATACH 2007-2011 (Dane w %)


Istotnym problemem jest także niepełnosprawność klientów MOPS. Udział osób

niepełnosprawnych jako przyczyny przyznania pomocy w 2007 roku był średnio na poziomie

17,5 % a w 2011 na poziomie 19,3% co oznacza zwiększanie się badanego problemu w

mieście. Największy udział osób z tym problemem w 2007 roku wykazywała dzielnica

Osiedle Paderewskiego-Muchowiec – z 29,2 %, która także mimo stosunkowo niewielkiego

wzrostu bo o 4,4 p.p była w 2011 roku także na pierwszym miejscu. W 2011 roku udział

niepełnosprawnych beneficjentów w stosunku do 2007 roku zwiększył się w 18 dzielnicach,

co oznacza że w 4 dzielnicach wskaźnik uległ zmniejszeniu. Do tych dzielnic należy Zarzecze

– z 11,6% do 8,5%, Wełnowiec-Józefowiec z 19,2% do 16,7%, oraz Giszowiec i Podlesie ze

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

2007 2008 2009 2010 2011

Załęska Hałda - Brynów częśc zachodnia Osiedle Paderewskiego - Muchowiec Brynów Częśc wschodnia Osiedle Zgrzebnioka Ligota - Panewniki

Osiedle Witosa

Osiedle Tysiąclecia

Dąb

Giszowiec

Piotrowice Ochojec

100

spadkiem o 1,1 p.p. Poniższy wykres przedstawia udział osób z problemem

niepełnosprawności względem ogółu klientów w latach 2007-2011 w dzielnicach, w których

nastąpił największy skok (ponad 4 p.p) wskaźnika w 2011 względem 2007.

WYKRES 22. UDZIAŁ NIEPEŁNOSPRAWNYCH KLIENTÓW MOPS WZGLĘDEM OGÓŁU KLIENTÓW W WYBRANYCH DZIELNICACH KATOWIC (Dane w %)


5. Zróżnicowanie obszarów natężenia świadczeń pomocy społecznej MOPS w latach

2007-2011 - podsumowanie badań

W wyniku przeprowadzonej analizy zasobów informatycznych Miejskiego Ośrodka Pomocy

Społecznej w Katowicach oraz opracowanych na jej podstawie elektronicznych map udało się

odpowiedzieć na pytanie czy w przestrzeni miasta występują obszary cechujące się wysokim

udziałem klientów publicznej pomocy społecznej wśród mieszkańców oraz jaki jest rozkład

charakterystyk społeczno – demograficznych klientów MOPS w dzielnicach Katowic. Zatem

odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Wyodrębniono dwa typy dzielnic na podstawie ilości

klientów korzystających z pomocy społecznej a także ich cech społeczno-demograficznych

oraz problemów i kwestii społecznych w okresie pięciu lat. Pierwszym typem są dzielnice o

wysokim udziale osób korzystających z pomocy społecznej . Należą do nich Szopienice-

Burowiec oraz Śródmieście. Na poniższej mapie (rysunek 38) ramki tych dzielnic oznaczono

kolorem czerwonym. Dzielnice o tak wysokim wskaźniku mogą powodować wysokie skutki

ekonomiczne i wymagają ciągłej interwencji poprzez programy celowe. Drugim typem są

dzielnice o znacznym udziale osób korzystających z pomocy społecznej. Na mapie oznaczone

kolorem żółtym, należą do nich: Zawodzie, Załęże i Dąbrówka Mała. Dzielnice te stanowią

obszary, które w przyszłości mogą stanowić zagrożenie ze względu na utrzymujący się

relatywnie wysoki poziom wskaźnika w badanych latach.

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

2007 2008 2009 2010 2011



Ligota - Panewniki

Osiedle Witosa

Dąb

101

RYSUNEK 38. OBSZARY O NAJWEKSZEJ KONCENTRACJI KLIENTÓW MOPS KATOWICE W LATACH 2007-2011


102

Kolejnym wnioskiem badawczym jest fakt, iż beneficjentem sytemu pomocy społecznej w

Katowicach w latach 2007-2011 w przeważającej większości są kobiety. Z kolei analiza wieku

beneficjentów ujawniła bardzo wysoki udział świadczeniobiorców w wieku przedprodukcyjnym,

który to dotyczy najmłodszego pokolenia osób do 17 roku życia. Stosunkowo duży udział tej

grupy wiekowej klientów w Śródmieściu, Załężu i Szopienicach - Burowcu oraz wzrastający

udział tej grupy w latach 2007-2011 szczególnie w przyszłości może pociągnąć za sobą skutki

społeczno-ekonomiczne. Może bowiem dochodzić do powielania wzorów życia na zasiłku przez

najmłodsze pokolenie. Jednak nie można jednoznacznie postawić takiej tezy, bowiem

wymagałoby to dodatkowych badań związanych z analizą czasu korzystania klientów z systemu

pomocy społecznej.

Udało się również zidentyfikować dynamikę omawianych zjawisk społecznych w latach 2007

– 2011. Określono zatem trendy badanego zjawiska, oznaczające w tym przypadku czy dany

wskaźnik w roku 2011 wzrósł czy zmalał w porównaniu z rokiem w 2007 uznawanym za

podstawowy. Według tej procedury badawczej można w sposób mocno zgeneralizowany określić

tempo zmian wybranych cech klientów pomocy społecznej zachodzących w poszczególnych

dzielnicach Katowic. Dwa główne trendy określono na postawie wybranych cech klientów MOPS

oraz dystrybucji miejsc zamieszkania klientów MOPS i ich dysfunkcji społecznych tj. udział klientów

względem mieszkańców dzielnic Katowic, udziały klientów wg ekonomicznych grup wiekowych

względem ogółu klientów dzielnic oraz względem mieszkańców dzielnic Katowic, udział klientów wg

statusu na rynku pracy względem ogółu klientów w dzielnicach, udziały osób dotkniętych problemem

społecznym (jako głównej przyczyny przyznania świadczenia) względem ogółu klientów MOPS w

dzielnicach.

A. Trend rosnący. Dzielnice o największym wzroście wskaźnika

1. Udział klientów korzystających z MOPS w wieku przedprodukcyjnym względem

mieszkańców dzielnic Katowic : Śródmieście, Załęże, Szopienice-Burowiec, Bogucice,

Janów-Nikiszowiec

2. Udział klientów korzystających z pomocy społecznej w wieku przedprodukcyjnym względem

klientów w dzielnicach Katowic: Kostuchna, Janów-Nikiszowiec, Załęże, Załęska Hałda-

Brynów część zachodnia, Bogucice

3. Udział klientów korzystających z pomocy społecznej w wieku produkcyjnym względem

klientów w dzielnicach Katowic ( jedyny przypadek): Zarzecze

4. Udział klientów korzystających z pomocy społecznej w wieku poprodukcyjnym względem

mieszkańców dzielnic Katowic (jedynie dwa przypadki): Murcki, Ligota-Panewniki

103

5. Udział klientów pomocy społecznej z problemem ubóstwa względem klientów w dzielnicach

Katowic ( trend rosnący w całym mieście): Dąbrówka Mała, Szopienice-Burowiec, Janów-

Nikiszowiec, Zawodzie, Bogucice

6. Udział klientów o statusie osoby biernej zawodowo względem klientów w dzielnicach

Katowic (jedynie pięć wymienionych przypadków): Osiedle Paderewskiego-Muchowiec,

Załęska Hałda-Brynów część zachodnia, Szopienice-Burowiec, Dąb, Osiedle Tysiąclecia

7. Udział osób korzystających z pomocy społecznej o statusie osoby pracującej względem

klientów w dzielnicach Katowic: Kostuchna, Murcki, Dąb, Szopienice-Burowiec, Osiedle

Witosa

8. Udział osób korzystających z pomocy społecznej o statusie osoby bezrobotnej względem

klientów dzielnic Katowic: Podlesie, Zarzecze, Murcki, Dąbrówka Mała, Kostuchna

9. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem alkoholizmu względem

klientów dzielnic Katowic: Kostuchna, Giszowiec, Piotrowice-Ochojec, Osiedle

Tysiąclecia, Podlesie

10. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem bezradności w sprawach

opiekuńczo-wychowawczych względem klientów dzielnic Katowic: Murcki, Giszowiec,

Załęska Hałda-Brynów część zachodnia, Załęże, Osiedle Witosa

11. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem bezrobocia względem klientów

dzielnic Katowic (jedynie trzy przypadki): Kostuchna, Dąbrówka Mała, Murcki

12. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem braku przystosowania do życia

młodzieży po opuszczeniu placówki opiekuńczo-wychowawczej względem klientów dzielnic

Katowic: Janów –Nikiszowiec, Załęska Hałda-Brynów część zachodnia, Dąb, Ligota-

Panewniki, Śródmieście

13. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem długotrwałej lub ciężkiej

choroby względem klientów dzielnic Katowic: Dąb, Piotrowice-Ochojec, Osiedle

Paderewskiego-Muchowiec, Osiedle Witosa, Brynów część wschodnia - Osiedle

Zgrzebnioka

14. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem narkomanii względem

klientów dzielnic Katowic (jedynie trzy przypadki): Murcki, Załęże, Śródmieście

15. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem niepełnosprawności względem

klientów dzielnic Katowic: Ligota-Panewniki, Murcki, Osiedle Paderewskiego-

Muchowiec, Dąb, Załęska Hałda-Brynów część zachodnia

16. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem przemocy w rodzinie

względem klientów dzielnic Katowic: Podlesie, Kostuchna, Giszowiec, Murcki, Brynów

część wschodnia –Osiedle Zgrzebnioka

104

17. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem potrzeby ochrony

macierzyństwa i wielodzietności względem klientów dzielnic Katowic (jedyny przypadek):

Zarzecze

B. Trend malejący. Dzielnice o największym spadku wskaźnika

1. Udział klientów korzystających z MOPS w dzielnicach względem mieszkańców dzielnic

Katowic. (Trend malejący dla całego miasta): Brynów część zachodnia-Osiedle

Zgrzebnioka, Szopienice-Burowiec, Dąbrówka Mała, Podlesie, Śródmieście

2. Udział klientów w wieku przedprodukcyjnym względem mieszkańców dzielnic Katowic:

Brynów część wschodnia- Osiedle Zgrzebnioka, Podlesie, Dąbrówka Mała, Zarzecze,


3. Udział klientów w wieku produkcyjnym względem mieszkańców dzielnic Katowic:

Szopienice, Śródmieście, Brynów część wschodnia –Osiedle Zgrzebnioka, Dąbrówka

Mała, Załęże,

4. Udział klientów w wieku produkcyjnym względem klientów w dzielnicach Katowic:

Giszowiec, Murcki, Osiedle Witosa, Bogucice, Załęska Hałda-Brynów część zachodnia

5. Udział klientów w wieku poprodukcyjnym względem mieszkańców dzielnic Katowic:

Podlesie, Szopienice-Burowiec, Brynów część wschodnia-Osiedle Zgrzebnioka,

Śródmieście, Zarzecze

6. Udział klientów w wieku poprodukcyjnym względem klientów w dzielnicach Katowic:

Kostuchna, Zarzecze, Podlesie, Janów-Nikiszowiec, Szopienice-Burowiec

7. Udział osób korzystających z pomocy społecznej o statusie biernych zawodowo względem

ogółu klientów w dzielnicach : Murcki, Kostuchna, Dąbrówka Mała, Podlesie, Giszowiec

8. Udział osób korzystających z pomocy społecznej o statusie osoby pracującej względem ogółu

klientów w dzielnicach Katowic: Podlesie, Osiedle Paderewskiego, Osiedle Tysiąclecia,

Załęże, Janów-Nikiszowiec

9. Udział osób korzystających z pomocy społecznej o statusie osoby bezrobotnej względem

ogółu klientów w dzielnicach Katowic: Dąb, Osiedle Witosa, Giszowiec, Szopienice-

Burowiec, Brynów część wschodnia – Osiedle Zgrzebnioka

10. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem alkoholizmu względem ogółu

klientów w dzielnicach Katowic: Dąb, Zawodzie, Szopienice-Burowiec, Załęska Hałda-

Brynów część zachodnia, Ligota-Panewniki

11. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem bezrobocia względem ogółu

klientów w dzielnicach Katowic: Osiedle Paderewskiego, Brynów część wschodnia -

Osiedle Zgrzebnioka, Zarzecze, Ligota - Panewniki, Wełnowiec - Józefowiec

12. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem braku przystosowania do życia

młodzieży po opuszczeniu placówki opiekuńczo-wychowawczej (jedynie 4 przypadki)

105

względem ogółu klientów w dzielnicach Katowic: Kostuchna, Osiedle Tysiąclecia,

Wełnowiec-Józefowiec, Koszutka

13. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem długotrwałej lub ciężkiej

choroby względem ogółu klientów dzielnic Katowic (jedynie dwa przypadki): Murcki,

Zarzecze

14. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem narkomanii względem ogółu

klientów dzielnic Katowic : Janów-Nikiszowiec, Zawodzie, Koszutka, Szopienice-

Burowiec

15. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem niepełnosprawności względem

ogółu klientów dzielnic Katowic: Zarzecze, Wełnowiec-Józefowiec, Giszowiec, Podlesie,

Janów-Nikiszowiec

16. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem potrzeby ochrony

macierzyństwa i wielodzietności względem ogółu klientów dzielnic Katowic: Dąbrówka

Mała, Podlesie, Kostuchna, Murcki, Ligota-Panewniki

17. Udział osób korzystających z pomocy społecznej z problemem przemocy w rodzinie

względem ogółu klientów dzielnic: Janów-Nikiszowiec, Dąbrówka Mała, Załęże, Załęska

Hałda – Brynów - część zachodnia, Zawodzie

Należy zatem wskazać konieczność ciągłego monitoringu, badania i ewaluacji służby

społecznej w Katowicach, bowiem istnienie tak dużej ilości wskaźników rosnących, będzie miało

w przyszłości swoje skutki społeczno-ekonomiczne. W toku procesu badawczego dokonano nie

tylko diagnozy stanu, ale został stworzy system monitorowania powyższych wskaźników w

standardzie GIS. Bazy danych oraz stworzone na ich podstawie mapy, mają możliwość łatwej i

szybkiej aktualizacji danych z systemu. Potrzebna jest także modyfikacja systemu POMOST, w

postaci dodania zakładki z informacją o miejscu zamieszkania klienta w dzielnicy ( nie tylko rejon

opiekuńczy i ulica) aby można było jeszcze szybciej wygenerować dane o miejscu zamieszkania

klientów w podziale na dzielnice . Zaś monitorowanie w sposób ciągły „obszarów biednych i

zagrożonych biedą” może przyczynić się do sprecyzowania polityki społecznej najkorzystniej

dostosowanej do potrzeb lokalnych. .

Kończąc refleksje nad przestrzenną dystrybucją klientów pomocy społecznej i ich cech

społecznych wyrażamy przekonanie, że badania zasobów informatycznych Miejskiego Ośrodka

Pomocy Społecznej będą kontynuowane, tak aby mogły dostarczać jeszcze więcej informacji.

106

WNIOSKI

Spis rysunków

Rysunek 1. Pomoc Społeczna w Częstochowie. Miejsca zamieszkania klientów –środowisk objętych

pomocą ośrodka pomocy społecznej w 2000 roku .........................................................................7

Rysunek 2. Koncentracja biedy w dzielnicy Łódź – Śródmieście w 1996 r. ......................................8

Rysunek 3. Przykłady map zastosowanych we wrocławskiej Diagnozie Społecznej w 2009 r .............9

Rysunek 4. Udział klientów MOPS w populacji mieszkańców Rudy Śląskiej w 2008 r. ..................10

Rysunek 5. Mapy porównawcze pokazujące jednakowy podział przestrzenny Katowic na dzielnice, z

wyznaczonymi obszarami przykładowego zjawiska ...................................................................13

Rysunek 6. Skala barw w mapach porównawczych ....................................................................14

Rysunek 7. Prezentacja dwóch zjawisk na mapie: ludność wg ekonomicznych grup wiekowych oraz

charakterystyka ludności Katowic wg typów modeli demograficznych ..........................................15

Rysunek 8. Udział klientów MOPS względem mieszkańców dzielnic Katowic w latach 2007-2011 18

Rysunek 9. Udział kobiet korzystających z MOPS względem ogólnej liczby mieszkańców dzielnic

Katowic w latach 2007-2011 ....................................................................................................21

Rysunek 10. Udział kawalerów korzystających z MOPS względem ogólnej liczby klientów mops w

dzielnicah katowic w latach 2007-2011 ..................................................................................23

Rysunek 11. Udział panien korzystających z MPS względem ogólnej liczby klientów mops w

dzielnicach Katowic w latach 2007-2011 .................................................................................25

Rysunek 12. Udział zamężnych korzystających z MOPS względem ogólnej liczby klientów mops w

dzielnicah katowic w latach 2007-2011.....................................................................................26

Rysunek 13 . Udział żonatych korzystających z MOPS względem ogólnej liczby klientów mops w

dzielnicah katowic w latach 2007-2011 ....................................................................................27

Rysunek 14. Udział Osób korzystających z MOPS z wykształceniem podstawowym i niższym

względem ogólnej liczby klientów mops w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 .....................31

Rysunek 15. Udział Osób korzystających z MOPS z wykształceniem zasadniczym zawodowym

względem ogólnej liczby klientów mops w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 .......................32

Rysunek 16. Udział klientów MOPS w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) względem

mieszkańców dzielnic Katowic w latach 2007-2011 ....................................................................36

Rysunek 17. Udział klientów MOPS w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) względem ogólnej

liczby klientów MOPS Katowice mops w dzielnicach Katowic latach 2007-2011 .........................37

Rysunek 18. Udział klientów MOPS w wieku produkcyjnym względem mieszkańców dzielnic

Katowic w latach 2007-2011 ....................................................................................................40

Rysunek 19. Udział klientów MOPS w wieku produkcyjnym względem ogólnej liczby klientów

MOPS w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 .......................................................................41

Rysunek 20. Udział klientów MOPS w wieku poprodukcyjnym względem mieszkańców dzielnic

Katowic w latach 2007-2011 ...................................................................................................43

Rysunek 21. Udział klientów MOPS w wieku poprodukcyjnym względem ogólnej liczby klientów w

mops w dzielnicah katowic latach 2007-2011 ............................................................................44

Rysunek 22. Udział osób biernych zawodowo korzystających z MOPS względem ogółu klientów

mops w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 .........................................................................48

Rysunek 23. Udział osób bezrobotnych korzystających z MOPS względem ogółu klientów mops w

dzielnicah katowic w latach 2007-2011 ...................................................................................49

107

Rysunek 24. Udział osób pracujących korzystających z MOPS względem ogółu klientów MOPS w

latach 2007-2011 ..................................................................................................................51

Rysunek 25. Udział świadczeń pieniężnych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez MOPS w

dzielnicah katowic w latach 2007-2010 ....................................................................................55

Rysunek 26. Udział świadczeń niepieniężnych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez MOPS

w dzielnicah katowic w latach 2007-2010 ..................................................................................56

Rysunek 27. Udział zasiłków celowych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez MOPS w

dzielnicah katowic w latach 2007-2010 .....................................................................................60

Rysunek 28. Udział zasiłków okresowych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez MOPS w

dzielnicah katowic w latach 2007-201 ......................................................................................61

Rysunek 29. Udział świadczeń w formie posiłku w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez

MOPS w dzielnicah katowic w latach 2007-2010 ......................................................................62

Rysunek 30. Udział zasiłków stałych w ogólnej liczbie wydanych świadczeń przez MOPS w

dzielnicah katowic w latach 2007-2010 ...................................................................................63

Rysunek 31. Udział osób z probleme ubóstwa względem ogólnej liczby klientów mops w dzielnicach

katowic w latach 2007-2011 .....................................................................................................65

Rysunek 32. Udział osób z problemem bezrobocia względem ogólnej liczby klientów MOPS w

dzielnicah katowic w latach 2007-2011.....................................................................................68

Rysunek 33. Udział osób z problemem bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych

względem ogólnej liczby klientów MOPS w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 .....................72

Rysunek 34. Udział osób z problemem niepełnosprawności względem ogólnej liczby klientów

MOPS w dzielnicah katowic w latach 2007-2011 ......................................................................73

Rysunek 35. Udział osób z problemem długotrwałej i ciężkiej choroby względem ogólnej liczby

klientów MOPS w dzielnicah katowic w latach 2007-2011.........................................................74

Rysunek 36. Rozmieszczenie sum problemów w katowicach w latach 2007-2011 ..............76

Rysunek 37. Udział klientów korzystających z pomocy społecznenj względem mieszkańców

dzielnic Katowic w latach 2007-2011 ....................................................................................78

Rysunek 38. Obszary o najwekszej koncentracji klientów mops katowice w latach 2007-2011

........................................................................................................................................... 101

108

Spis tabel

Tabela 1. Udział klientów MOPS w dzielnicach Katowic względem ogólnej liczby mieszkańców

dzielnic Katowic i miejsce w rankingu dzielnic Katowic w latach 2007 - 2011 ...............................17

Tabela 2. Udział kobiet korzystających z pomocy społecznej względem ogólnej liczby klientów mops

w dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic Katowic w latach 2007 - 2011 ......................19

Tabela 3. Udział kawalerów korzystających z pomocy społecznej względem klientów MOPS ogółem


Tabela 4. Udział zamężnych korzystających z pomocy społecznej względem klientów MOPS ogółem


Tabela 5. Udział klientów z wykształceniem podstawowym i niższym korzystających z pomocy

społecznej względem klientów MOPS ogółem w dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic

Katowic w latach 2007 - 2011 .................................................................................................28

Tabela 6. Udział klientów z wykształceniem zasadniczym zawodowym korzystjących z pomocy

społecznej względem klientów ogółem w dzialnicach katowic i miejsce w rankingu dzielnic Katwoeic

w latach 2007-2011 .................................................................................................................29

Tabela 7. udział klientów z wykształceniem średnim ogólnokształcącym względem ogólnej liczby

klientów MOPS w dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic katowic w latach 2007-2011..30

Tabela 8. Udział klientów z wykształceniem średnim zawodowym względem ogólnej liczby klientów

MOPS w dzielnicach katowic i miejsce w rankingu dzielniclatach 2007-2011 ................................33

Tabela 9. Udział klientów w wieku przedprodukcyjnym względem mieszkańców katowic w

dzielnicach i miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 .....................................................34

Tabela 10. Udział klientów w wieku przedprodukcyjnym względem ogólnej liczby klientów MOPS w

dzielnicach miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011.......................................................35

Tabela 1.1Udział klientów w wieku produkcyjnym względem mieszkańców Katowic w dzielnicach i

miejsce w rankigu dzielnic w latach 2007-2011 ..........................................................................38

Tabela 12. Udział klientów w wieku produkcyjnym względem klientów ogółem w dzielnicach i

miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 ........................................................................39

Tabela 13. Udział klientów w wieku poprodukcyjnym względem mieszkańców Katowic dzielnic i


Tabela 14. Udział klientów w wieku poprodukcyjnym względem klientów MOPS ogółem w

dzilnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 ..........................................45

Tabela 15. Udział biernych zawodowo klientów względem ogólnej liczby klientów w dzielnicach i


Tabela 16. Udział bezrobotnych klientów względem klientów ogółem w dzielnicach i miejsce w

rankingu dzielnic w latach 2007-2011 .......................................................................................47

Tabela 17. Udział pracujacych klientów względem ogólnej liczby klientów dzielnic Katowic i miejsce

w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 ....................................................................................50

Tabela 18. Udział świadcze ń pieniężnych wśród ogólu wydanych świadczeń w latach 2007-2011 ...52

Tabela 19. Udział świadczeń niepeiniężnych wśród ogółu wydanych świadczeń w latach 2007-2011

.............................................................................................................................................53

Tabela 20. Udział zasiłków celowych wśród ogólu wydanych świadczeń w latach 2007-2010 ..........54

Tabela 21. Udział zasiłków okresowych wśród ogółu wydanych świadczeń w latach 2007-2010 ......57

Tabela 22. Udział zfinasowanych posiłków wśród ogólu wydanych świadczeń w latach 2007-2010 ..58

109

Tabela 23. Udział zasiłków stałych do ogółu wydanych świadczeń w latach 2007-2010 ..................59

Tabela 24. Główne dysfunkcje i problemy społeczne klientów MOPS w Katowicach odnotowane w

systemie informatycznym „POMOST” w latach 2007-2011 .........................................................64

Tabela 25. Udział osób z problemem bezrobocia względem ogólnej liczby klientów MOPS w

dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 .........................................67

Tabela 26. Udział klientów z problemem bezradności względem ogólnej liczby klientów MOPS w

dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 .........................................69

Tabela 27. Udział klientów z problemem niepełnosprawności względem ogólnejklientów MOPS w

dzielnicach Katowic i miejsce w rankingu dzielnioc w latach 2007-2011 .......................................70

Tabela 28. Udział klientów z problemem długotrwałej choroby względem ogólnej liczby klientów w

dzielnicach katowic i miejsce w rankingu dzielnic w latach 2007-2011 .........................................71

Tabela 29. Suma problemów w dzielnicach katowic w latach 2007-2011 ......................................75

110

Spis wykresów

Wykres 1. Udział klientów MOPS względem mieszkańców w wybranych dzielnicach w latach 2007-

2011 ......................................................................................................................................79


2011 ......................................................................................................................................80


2011 ......................................................................................................................................81

Wykres 4. Dynamika udziału (%) klientów MOPS w wieku przedprodukcyjnym w latach 2007-2011

.............................................................................................................................................82

Wykres 5. Udział klientów korzystających z pomocy społecznej w wieku przedprodukcyjnym w

wybranych dzielnicach ............................................................................................................83

Wykres 6. Udział klientów pomocy społecznej w wieku przedprodukcyjnym .................................84

Wykres 7. Udział klientów w wieku produkcyjnym ....................................................................85

Wykres 8. Dynamika udziału klientów pomocy społecznej w wieku produkcyjnym ........................86

Wykres 9. Udział osób w wieku poprodukcyjnym względem ogółu klientów w latach 2007-2011 ...87

Wykres 10. Udział klientów MOPS względem mieszkańców dzielnic w wybranych dzielnicach ......88

Wykres 11. Dynamika udziałów klientów o statusie osoby biernej zawodowo względem ogółu

klientów dzielnic ....................................................................................................................90

Wykres 12. Udział osób bezrobotnych względem ogółu klientów MOPS w wybranych dzielnicach .90

Wykres 13. Udział osób o statusie osoby pracującej względem ogółu klientów MOPS w wybranych

dzielnicach .............................................................................................................................91

Wykres 14. Procentowy udział świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w 2007 roku .....................92

Wykres 15. Procentowy udział świadczeń pieniężnych i niepieniężnych w 2010 roku .....................92

Wykres 16. Udział wydanych zasiłków celowych względem ogółu wydanych świadczeń w latach

2007-2010..............................................................................................................................94

Wykres 17. Udział wydanych zasiłków okresowych względem ogółu wydanych świadczeń w latach

2007-2010..............................................................................................................................95

Wykres 18. Udział sfinansowanych posiłków w ogólnej liczbie wydanych świadczeń w wybranych

dzielnicach w latach 2007-2010 ...............................................................................................96

Wykres 19. Udział osób z problemem bezrobocia względem oółu klientów MOPS w latach 2007-

2011 w wybranych dzielnicach Katowic ....................................................................................97

Wykres 20. Udział osób z problemem bezradności w sprawach opiekuńczo - wychowawczych

względem ogółu klientów w wybranych dzielnicach w latach 2007-2011 ......................................98

Wykres 21. Udział osób z problemem długotrwałej lub cieżkiej choroby względem ogółu klientów

MOPS w wybranych dzielnicach w latach 2007-2011 .................................................................99

Wykres 22. Udział niepełnosprawnych klientów MOPS względem ogółu klientów w wybranych

dzielnicach ........................................................................................................................... 100

Documents

RAPORT Z BADANIA - efs.2007-2013.gov.pl · raport z badania b4 dla projektu diagnoza problemÓw spoŁecznych i monitoring aktywizacji polityki rozwoju zasobÓw ludzkich w katowicach