Embed Size (px)
Citation preview
Arkadiusz Biały, Andrzej Juros, Zygmunt Klimczuk, Beata Romejko, Dariusz Wadowski
RAPORT ZBIORCZY z monitoringu wdrażania postanowień
Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
w województwie lubelskim
wykonany w ramach projektu „Lubelskie Gwarancje na START -
monitoring jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim
pod kątem dostosowania do postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych”
Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych
Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki
Fundacja Wolności
Lublin, marzec 2019
Projekt pt. „Lubelskie Gwarancje na START - monitoring jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim pod kątem dostosowania do postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych” jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Arkadiusz Biały, Andrzej Juros, Zygmunt Klimczuk, Beata Romejko, Dariusz Wadowski
Raport zbiorczy
z monitoringu wdrażania postanowień
Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
w województwie lubelskim
Lublin, marzec 2019
2
Autorzy raportu:
Eksperci ds. badań i analiz: Arkadiusz Biały, Andrzej Juros, Zygmunt Klimczuk, Beata Romejko, Dariusz Wadowski
Współpraca:
Personel zarządzający Projektem: Wojciech Dec, Katarzyna Barcikowska, Krzysztof Jakubowski
Eksperci ds. osób niepełnosprawnych: Zofia Brzozowska, Dorota Fornalska, Wanda Kociuba, Alicja Jankiewicz, Łukasz Lewicki
Eksperci ds. monitoringu: Tomasz Chuszcza, Krzysztof Kowalik, Katarzyna Krupska-Grudzień, Radosław Grudzień, Paweł Romański
© Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych, Fundacja Wolności, Lubelskie Forum Organizacji Osób
Niepełnosprawnych - Sejmik Wojewódzki
Lublin, marzec 2019
ISBN 978-83-947007-0-6
Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich
Organizacji Pozarządowych
ul. Krakowskie Przedmieście 53, 20-076 Lublin
Tel.: 81 533 12 17, fax: 81 533 12 18
e-mail: [email protected]
www.flop.lublin.pl
facebook.com/flop.lublin
Fundacja Wolności
ul. Peowiaków 10/8
20-007 Lublin
Tel. 513 97 95 97
e-mail: [email protected]
www.fundacjawolnosci.org
facebook.com/FundacjaWolnosci
Lubelskie Forum Organizacji Osób
Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki
ul. St. Leszczyńskiego 23 p. 14, 20-068 Lublin
Tel. 81 533 10 22
e-mail: [email protected]
www.lfoon.lublin.pl
www.niepelnosprawni.lublin.pl
3
Spis treści
Wykaz skrótów ............................................................................................................................................................................ 5
Wprowadzenie ............................................................................................................................................................................ 7
I. Charakterystyka województwa lubelskiego ............................................................................................................................ 9
I.1. Podstawowe dane o regionie .......................................................................................................................................................... 9
I.2. Osoby z niepełnosprawnością w województwie lubelskim ............................................................................................................... 17
II. Metodologia działań monitoringowych ................................................................................................................................ 29
II.1. Cel główny monitoringu .............................................................................................................................................................. 29
II.2. Procedura doboru jednostek administracji publicznej w woj. lubelskim do monitoringu .................................................................... 29
II.3. Obszary monitoringu .................................................................................................................................................................. 36
II.4. Harmonogram działań monitoringowych ...................................................................................................................................... 49
II.5. Zastosowane metody zbierania danych ........................................................................................................................................ 54
III. Analiza przestrzegania Konwencji w IM i ich jednostkach organizacyjnych ...................................................................... 57
III.1. Problemy, jakie napotkały zespoły monitoringowe w trakcie monitoringów .................................................................................... 57
III.2. (Kluczowe) bariery we wdrażaniu Konwencji ............................................................................................................................... 60
III.3. Dostępność budynków i informacji ............................................................................................................................................. 72
III.4. Pozostałe obligatoryjne i dodatkowe obszary monitoringu ............................................................................................................ 91
III.5. Dobre praktyki w zakresie działań na rzecz zwiększenia dostępności dla OzN ................................................................................. 95
IV. Stopień realizacji rekomendacji ......................................................................................................................................... 104
4
Bibliografia .............................................................................................................................................................................. 109
Spis kartogramów, tabel i wykresów ...................................................................................................................................... 111
Kartogramy .................................................................................................................................................................................... 111
Tabele ........................................................................................................................................................................................... 111
Wykresy ......................................................................................................................................................................................... 112
Załączniki ................................................................................................................................................................................ 115
5
Wykaz skrótów
AS – ankieta samooceny
BDL GUS – Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego
BIP – Biuletyn Informacji Publicznej
FGI – Zogniskowany wywiad grupowy
IDI – indywidulane wywiady pogłębione
IM – instytucja monitorowana
Konwencja/KPON – Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
Metodologia – „Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób
z niepełnosprawnościami zawierająca minimalne wymogi dla przeprowadzenia tego monitoringu, w tym projekt narzędzia do wykorzystania
przez projektodawców przy prowadzeniu ww. monitoringu” – załącznik nr 17 do „Regulaminu konkursu POWR.02.06.00-IP.03-00-002/16
Monitoring działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami”.
MOPS/GOPS – Miejski/Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
MRPiPS – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
NSP 2002/2011 – Narodowy Spis Powszechny w 2002/2011 r.
OzN – osoby z niepełnosprawnością
OZPS – Ocena Zasobów Pomocy Społecznej
PES – Podmioty ekonomii społecznej
6
PJM/SJM – Polski Język Migowy/ System Językowo-Migowy
Projekt – „Lubelskie Gwarancje na START – monitoring jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim pod kątem dostosowania
do postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych”
WUP/PUP – Wojewódzki/Powiatowy Urząd Pracy
RPW – Roczny program współpracy z organizacjami pozarządowymi
WCAG 2.0 – Web Content Accessibility Guidelines (ISO/IEC 40500:2012), w tłumaczeniu na język polski: wytyczne dotyczące ułatwień
w dostępie do treści publikowanych w internecie. Zbiór dokumentów zawierający zalecenia dotyczące tworzenia dostępnych serwisów
internetowych
W/PZON – Wojewódzki/Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności
ZM – Zespół Monitoringowy
7
Wprowadzenie
Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych z dn. 13 grudnia 2006 r. jest pierwszym międzynarodowym aktem prawnym mającym
przyczynić się do kompleksowej poprawy sytuacji osób z niepełnosprawnościami, poprzez umożliwienie im rzeczywistego korzystania ze
wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, na równi ze wszystkimi obywatelami. Celem Konwencji jest popieranie, ochrona
i zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby
z niepełnosprawnościami.
Polska podpisała Konwencję w marcu 2007 r. (jako jeden z pierwszych krajów), zaś ratyfikowała ją we wrześniu 2012 r. Przystępując do tej
umowy Polska zobowiązała się do wdrażania zawartych w niej regulacji, a organy władzy publicznej na każdym szczeblu zostały zobligowane do
przestrzegania jej postanowień. Polskie prawodawstwo wprawdzie przestrzega większość praw zapisanych w Konwencji, jednak w codziennym
życiu występuje jeszcze wiele barier, które uniemożliwiają ich realizację, ograniczając osobom z niepełnosprawnościami możliwość pełnego
uczestnictwa w życiu społeczno-gospodarczym.
Jednym z obowiązków wynikających z ratyfikacji Konwencji jest monitorowanie postępów w jej wdrażaniu i przestrzeganiu przez państwa-
strony. W 2016 roku Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) ogłosiło konkurs na realizację projektów badawczo-
wdrożeniowych, mających na celu dokonanie analizy realizowanych zadań jednostek administracji rządowej i samorządowej oraz opracowanie
dla wszystkich jednostek objętych przeglądem zaleceń, rekomendacji pod kątem dostosowania do postanowień Konwencji. Na terenie
województwa lubelskiego badania monitoringowe zostały przeprowadzone przez Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji
Pozarządowych w partnerstwie z Fundacją Wolności oraz Lubelskim Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki,
w ramach projektu pt. „Lubelskie Gwarancje na START – monitoring jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim pod kątem
dostosowania do postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych” WND-POWR.02.06.00-00-0037/16, współfinansowanego
przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.
8
Zgodnie z założeniami Projektu i Metodologii prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób
z niepełnosprawnościami1 monitoringowi poddano 56 jednostek administracji publicznej (IM) w woj. lubelskim, obejmujących następujące
poziomy administracji:
A. urząd wojewódzki wraz z delegaturami, w których prowadzona jest obsługa mieszkańców – 1 IM;
B. administracja zespolona działająca na poziomie wojewódzkim – 2 IM;
C. urząd marszałkowski wraz z wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi – 1 IM;
D. starostwa powiatowe i urzędy miast na prawach powiatu wraz z jednostkami organizacyjnymi powiatu/miasta – 16 IM (w tym 4 miasta
na prawach powiatu);
E. urzędy gmin wraz z jednostkami organizacyjnymi gmin – 36 IM.
Zakres badań realizowanych w okresie od 1 maja 2017 r. do 31 stycznia 2019 r. obejmował: zebranie danych nt. instytucji w obszarach
objętych monitoringiem pod kątem dostosowania jej działań do postanowień Konwencji, analizę zebranych danych, opracowanie rekomendacji
i raportów wstępnych dla każdej IM. Wstępne wersje raportu wraz z załącznikami zostały skonsultowane z przedstawicielami Instytucji
Monitorowanych, treść i zakres rekomendacji możliwych do realizacji w okresie realizacji Projektu uzgodniono na spotkaniach
podsumowujących. W oparciu o zgłoszone uwagi i propozycje opracowano Raporty końcowe. Kolejnym etapem było przeprowadzenie wizyt
weryfikacyjnych i opracowanie raportów weryfikacyjnych z wykorzystania rekomendacji przez Instytucje. Końcowym rezultatem
podsumowującym działania monitoringowe przeprowadzone w województwie lubelskim jest niniejszy raport zbiorczy, opracowany na podstawie
wszystkich raportów końcowych (n=56) i weryfikacyjnych (n=56).
1 Zob. [b.a.], Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami zawierająca minimalne wymogi dla przeprowadzenia tego monitoringu, w tym projekt narzędzia do wykorzystania przez projektodawców przy prowadzeniu ww. monitoringu, [b. m i r.] – załącznik nr 17 do „Regulaminu konkursu POWR.02.06.00-IP.03-00-002/16 Monitoring działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami”.
9
I. Charakterystyka województwa lubelskiego
I.1. Podstawowe dane o regionie
Województwo lubelskie położone jest we wschodniej części Polski, w obszarze międzyrzecza Wisły i Bugu. Graniczy z województwami:
podlaskim, mazowieckim, świętokrzyskim i podkarpackim. Wschodnia granica z Białorusią i Ukrainą województwa wyznacza jednocześnie
wschodnią granicę Unii Europejskiej. Przez region prowadzą najważniejsze transkontynentalne szlaki drogowe i kolejowe z Brukseli, Berlina
i Warszawy do Lwowa, Odessy, Kijowa, Mińska, Moskwy2.
Stolicą województwa jest Lublin, największe miasto wschodniej Polski (339 850 mieszkańców – dane za 2017 r.). Lublin pełni rolę
administracyjnego, gospodarczego i kulturalnego centrum regionu.
W ujęciu statystycznym województwo lubelskie jest najsłabiej rozwiniętym regionem Polski, o relatywnie niskim poziomie rozwoju.
Lubelszczyzna jest regionem typowo rolniczym, z najwyższym udziałem powierzchni użytków rolnych (UR) w kraju. Obszary wiejskie
w województwie lubelskim obejmują obszar 24 152 km2, co stanowi 96,1% powierzchni regionu3. Strukturę administracyjną województwa
tworzą:
• na poziomie powiatowym 20 powiatów ziemskich i 4 miasta na prawach powiatu (tzw. powiaty grodzkie, tj. Lublin, Biała Podlaska,
Chełm i Zamość),
• na poziomie gminnym: 213 gmin, w tym 20 gmin miejskich, 27 miejsko-wiejskich i 166 wiejskich4
2 Zob. http://www.archiwalne.lubelskie.pl/index.php?pid=395 (2018.12.27).
3 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.). Aneks statystyczno-diagnostyczny, Departament Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin 2014, s. 14, 28.
4 Dane za 2017 rok według Banku Danych Lokalnych GUS.
10
Charakterystyka demograficzna ludności zamieszkującej Lubelszczyznę wskazuje m.in. na nasilanie się spadku liczby ludności, postępujący
proces migracji społeczeństwa i ujemny przyrost naturalny. Analizując strukturę ludności pod względem płci i grup wiekowych w województwie
lubelskim można zauważyć, że wiek jest zmienną różnicującą mężczyzn i kobiety. Według danych GUS z końca 2016 roku woj. lubelskie
zamieszkiwało 2 133 340 osób, w tym 1 099 600 kobiet i 1 033 740 mężczyzn (zob. wykres I.1).
Wykres I.1. Liczba ludności w woj. lubelskim w latach 2010-2016, podział na płeć
Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS 2018
Mężczyźni przeważają do 50 roku życia, szczególnie w wieku 25-45 lat, natomiast kobiety – po 50 roku życia. Najwięcej osób jest w wieku 55-
65 lat (I fala wyżu demograficznego) oraz 25-45 (II fala wyżu demograficznego). Są to młodzi ludzie w wieku produkcyjnym mobilnym, dla
których istotnym aspektem będzie znalezienie pracy w miejscu zamieszkania lub poza nim (emigracja do innego, większego miasta lub za
granicę). Warto ponadto zwrócić uwagę na I falę (powojennego) wyżu demograficznego, który wchodzi w okres emerytalny. Przesuwanie się w
czasie roczników wyżów i niżów demograficznych, jak również zmniejszanie dzietności kobiet oraz wydłużenie się przeciętnego czasu życia
powoduje, że maleje liczba dzieci i młodzieży, a także osób w wieku produkcyjnym, a wzrasta liczba osób starszych, co w konsekwencji wiązać
się będzie z nowymi wyzwaniami, przed którymi stanie region i instytucje zajmujące się wsparciem i pomocą społeczną, służba zdrowia oraz
1 1
22
26
0
1 1
18
87
1
1 1
15
84
9
1 1
10
80
0
1 1
06
75
6
1 1
02
67
4
1 0
99
60
0
1 0
56
35
1
1 0
52
98
6
1 0
49
80
2
1 0
45
35
0
1 0
40
99
0
1 0
37
05
2
1 0
33
74
0
980 000
1 000 000
1 020 000
1 040 000
1 060 000
1 080 000
1 100 000
1 120 000
1 140 000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
11
organizacje działające na rzecz osób starszych, czy niepełnosprawnych. Istnieje związek pomiędzy wiekiem osoby a niepełnosprawnością, jak to
zostanie wykazane w dalszej części raportu (zob. wykres I.2).
Wykres I.2. Struktura ludności według płci i grup wiekowych w woj. lubelskim w latach 2002, 2016 i 2050 (prognoza)
Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS 2018
12
Dane Głównego Urzędu Statystycznego wykazują, że liczba ludności w województwie lubelskim spada (w 2016 roku odnotowano spadek liczby
ludności o 45 271 osób w stosunku do 2010 roku). Według prognoz GUS liczba ludności zmniejszy się z 2,13 mln osób w 2016 r. do 2,01 mln
w 2030 r. (spadek o 118 861 osób) (zob. wykres I.3).
Wykres I.3. Prognoza liczby ludności w woj. lubelskim do 2030 roku
Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS 2018
Prognozy pokazują ponadto, że przez najbliższe lata ta tendencja spadkowa będzie się utrzymywała zarówno w grupie osób w wieku
przedprodukcyjnym, jak i produkcyjnym (spadek odpowiednio o 12,8% i 12,4% w stosunku do 2016 r.). Natomiast w przypadku osób w wieku
poprodukcyjnym – ich liczba będzie wzrastać (wzrost o 21,1% w stosunku do 2016 r.), co ma związek z przesuwaniem się I fali wyżu
demograficznego w wiek emerytalny (zob. wykres I.4).
2 1
33
34
0
2 1
25
73
3
2 1
18
20
1
2 1
10
61
4
2 1
02
94
5
2 0
95
12
7
2 0
87
17
9
2 0
79
02
3
2 0
70
62
8
2 0
61
96
0
2 0
52
99
9
2 0
43
76
1
2 0
34
22
4
2 0
24
39
9
2 0
14
27
9
1 940 000
1 960 000
1 980 000
2 000 000
2 020 000
2 040 000
2 060 000
2 080 000
2 100 000
2 120 000
2 140 000
2 160 000
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030
13
Wykres I.4. Prognoza liczby ludności według ekonomicznych grup wieku w woj. lubelskim do 2030 roku
Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS 2018
Skutkiem postępującego kryzysu demograficznego będzie pogłębiający się proces starzenia się społeczeństwa i wyludniania się społeczności
lokalnych, szczególnie na terenach wiejskich Lubelszczyzny. Wyzwaniem stanie się polityka utrzymania aktywności fizycznej, społecznej
i zawodowej osób starszych w społeczeństwie (zwłaszcza kobiet)5. Konieczny będzie rozwój usług instytucjonalnych, rodzinnych
i pozarodzinnych, w tym specjalistycznych, dla osób starszych i z niepełnosprawnością6.
Województwo lubelskie jest najbiedniejszym regionem w Polsce i jednym z najuboższych w Unii Europejskiej. Według danych GUS
województwo lubelskie jest regionem o najniższym poziomie PKB na 1 mieszkańca (68,9% średniej krajowej). Najwyższy poziom PKB na
5 Por. G. Ciura, J. Szymańczak (2012), Starzenie się społeczeństwa polskiego, „INFOS Zagadnienia społeczno-gospodarcze”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 12(126), s. 3.
6 Por. J. Hrynkiewicz, Sytuacja ludzi starszych i niesamodzielnych, w: Perspektywy demograficzne jako wyzwanie dla polityki ludnościowej Polski, J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Warszawa 2016, s. 94, 96.
37
8 5
15
37
5 3
67
37
2 6
13
37
0 4
23
36
9 5
55
36
8 1
79
36
6 9
24
36
4 5
41
36
1 5
06
35
7 4
17
35
1 6
00
34
5 3
82
33
9 9
80
33
5 0
49
33
0 1
29
1 3
14
73
8
1 2
99
42
2
1 2
84
34
2
1 2
69
72
2
1 2
53
97
9
1 2
39
60
1
1 2
25
41
3
1 2
12
50
7
1 2
00
83
5
1 1
91
03
6
1 1
83
50
1
1 1
76
70
3
1 1
68
80
0
1 1
59
95
4
1 1
51
10
7
44
0 0
87
45
0 9
44
46
1 2
46
47
0 4
69
47
9 4
11
48
7 3
47
49
4 8
42
50
1 9
75
50
8 2
87
51
3 5
07
51
7 8
98
52
1 6
76
52
5 4
44
52
9 3
96
53
3 0
43
0
500 000
1 000 000
1 500 000
2 000 000
2 500 000
2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 2026 2027 2028 2029 2030
przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny
14
1 mieszkańca w 2016 roku był w regionie warszawskim stołecznym, gdzie wynosił 218,9% średniej krajowej i przewyższał ponad 3-krotnie
wartość PKB na 1 mieszkańca regionu lubelskiego (zob. kartogram I.1)7.
Kartogram I.1. Produkt krajowy brutto (PKB) na 1 mieszkańca Polski według regionów w 2016 r.
Źródło: opracowanie na podstawie danych BDL GUS 2018
7 Zob. Produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto w przekroju regionów w 2016 r., „Informacje Sygnalne”, GUS, 28.09.2018 r., s. 2.
15
Tabela I.1. Regionalny Produkt Krajowy Brutto (GPD) na mieszkańca w EU w 2017 r. (EU=100)
NAJWYŻSZY wskaźnik GPD
NAJNIŻSZY wskaźnik GPD
Lp. Region GPD
Lp. Region GPD
1 Inner London - West (UK)* 626
1 North-West (BG) 31
2 Luxembourg (LU)* 253
2 North-Central (BG) 34
3 Southern (IE) 220
- Mayotte (FR) 34
4 Hamburg (DE) 202
4 South-Central (BG) 35
5 Brussels Region (BE)* 196
5 North-East (BG) 39
6 Eastern & Midland (IE)* 189
- North-East (RO) 39
7 Prague (CZ)* 187
7 South-East (BG) 43
8 Bratislava (SK)* 179
- North Great Plain (HU) 43
9 Upper Bavaria (DE) 177
9 South Transdanubia (HU) 45
- Île-de-France (FR)* 177
- South-West Oltenia (RO) 45
11 Inner London - East (UK)* 168
11 East Macedonia, Thrace (EL) 46
12 North Holland (NL)* 167
- North Hungary (HU) 46
13 Capital (region) (DK)* 166
13 Epirus (EL) 48
- Stockholm (SE)* 166
- North Aegean (EL) 48
15 Stuttgart (DE) 159
- South Great Plain (HU) 48
16 Darmstadt (DE) 157
- Lubelskie (PL) 48
17 Bremen (DE) 155
17 Western Greece (EL) 49
- Utrecht (NL) 155
- French Guiana (FR) 49
19 Warsaw-Capital (PL)* 152
- Warmińsko-Mazurskie (PL) 49
20 Vienna (AT)* 151
- Podkarpackie (PL) 49
- Salzburg (AT) 151
Źródło: GDP per capita in 281 EU regions, Eurostat Newsrelease, 34/2019 – 26 luty 2019 r., [s. 2].
16
Według danych Europejskiego Urzędu Statystycznego Eurostat w 2017 r. regionalny PKB na mieszkańca w 281 regionach UE wahał się od 31%
do 626% średniej unijnej. Najbogatszym regionem Europy jest Zachodni Londyn, gdzie przeciętny mieszkaniec wypracowuje 611 procent
średniej unijnej. Najbiedniejszym regionem był Severozapaden w zachodniej Bułgarii. PKB na mieszkańca wyniósł tam 29 proc. średniej unijnej.
Region warszawski stołecznym, z PKB wynoszącym 153% średniej unijnej znalazł się na 19 miejscu najbogatszych regionów w Europie.
Województwo lubelskie (48% średniej UE), obok podkarpackiego i warmińsko-mazurskiego (49% średniej UE), znajduje się w grupie 20
najbiedniejszych regionów Unii Europejskiej8 (zob. tabelę I.1.).
8 Zob. GDP per capita in 281 EU regions, Eurostat Newsrelease, 34/2019 - 26 luty 2019 r.
17
I.2. Osoby z niepełnosprawnością w województwie lubelskim
Nie sposób ustalić dokładnej liczby osób z niepełnosprawnością. Dostępne źródła podają jedynie szacunkowe wartości. Najbardziej zbliżone
wydają się być dane z Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku (NSP 2002) i z 2011 roku (NSP 2011).
Kartogramy I.2-3. Udział osób z niepełnosprawnością w liczbie mieszkańców województw w Polsce w 2002 i 2011 r.
NSP 2002 NSP 2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
18
Według NSP 2002 w Polsce było 5,4 mln osób z niepełnosprawnością pow. 15 roku życia, co stanowi 14,3% ludności Polski. Z kolei dane z NSP
2011 wykazały, że w Polsce było 4,7 mln osób z niepełnosprawnością (osoby te stanowią 12,2% ludności Polski). Analizując regionalny wymiar
niepełnosprawności można zauważyć, że zarówno w NSP 2002, jak i NSP 2011 województwo lubelskie jest regionem, w którym – obok woj.
lubuskiego – występowały najwyższe wskaźniki niepełnosprawności (lubuskie: NSP 2002 – 16,9%; NSP 2011 – 16,7%; lubelskie: NSP 2002 –
18,0%; NSP 2011 – 14,3%). Najniższe wskaźniki udziału osób z niepełnosprawnością w liczbie mieszkańców występowały w woj. mazowieckim
(NSP 2002 – 11,0%; NSP 2011 – 9,8%) i dolnośląskim (NSP 2002 – 9,6%; NSP 2011 – 10,2%) (zob. kartogramy I.2-3).
Porównując dane NSP 2002 z NSP 2011 można zauważyć, że niemal we wszystkich województwach Polski mamy do czynienia ze spadkiem ich
liczby. Wyjątkiem jest woj. dolnośląskie i śląskie, gdzie zanotowano nieznaczny wzrost liczby osób z niepełnosprawnościami (odpowiednio
o 0,6% i 0,4%). Największy spadek zaobserwowano w takich województwach, jak: małopolskie (spadek o 6%) i lubelskie (spadek o 3,7%).
Należy jednak podkreślić, że wyniki NSP 2011 nie odzwierciedlają faktycznej skali zjawiska niepełnosprawności w Polsce. Zgodnie z art. 6, ust. 4
Ustawy z dnia 4 marca 2010 r. o narodowym spisie powszechnym ludności i mieszkań w 2011 roku9 dane dotyczące niepełnosprawności mogły
być uzupełniane jedynie na zasadzie dobrowolności ze względu na specyfikę i wrażliwość tematu. Według informacji podanej przez Główny
Urząd Statystyczny blisko 1,5 mln osób odmówiło udzielenia odpowiedzi na pytania związane z niepełnosprawnością. Na wyniki dotyczące
struktury osób niepełnosprawnych mogą rzutować również braki danych (ok. 1,94 mln) oraz brak możliwości zebrania bardziej szczegółowych
danych o kondycji zdrowotnej osób przebywających za granicą dłużej niż 12 miesięcy10.
Dane NSP 2002 wykazały, że najniższy odsetek osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie mieszkańców występował przede wszystkim
w Mieście Biała Podlaska (11,7%) i powiecie łukowskim (12,9%), a najwyższy w powiecie chełmskim (osoby z niepełnosprawnością
pow. 15 roku życia stanowiły tu 24,8% mieszkańców powiatu) (zob. kartogram I.4).
9 Dz. U. z 2010 nr 47 poz. 277.
10 Por. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014, s. 63-64; K. Slany, Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. – wybrane aspekty, „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania”, nr II (11) 2014, s. 44-62.
19
Kartogramy I.4-5. Odsetek osób z niepełnosprawnością w liczbie mieszkańców powiatów woj. lubelskiego
NSP 2002 NSP 2011
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z NSP 2002 i 2011
20
Z kolei dane NSP 2011 wskazują, że w województwie lubelskim najwięcej niepełnosprawnych było w mieście Chełm (18,7%) i powiecie
chełmskim (18,1%). Wysoki udział osób z niepełnosprawnością w ogólnej liczbie mieszkańców wystąpił również w powiatach: krasnostawskim
(16,9%), świdnickim (16,5%) i puławskim (16,3%). Z kolei najniższe wskaźniki niepełnosprawności występowały w powiatach: janowskim
(9,1%), łukowskim (10,6%), biłgorajskim (11,6%), łęczyńskim (11,9%) oraz w mieście Biała Podlaska (11,0%) (zob. kartogram I.5).
Analiza danych NSP 2011 wykazała ponadto, że z niepełnosprawnością zmagają się głównie osoby starsze, bardziej kobiety (54%) niż
mężczyźni (46%). Ponad połowa niepełnosprawnych (53,5%) to osoby w wieku 60 lat i więcej. Najmniejszą grupę stanowią osoby
niepełnosprawne w wieku do 19 lat (zob. wykres I.5).
Wykres I.5. Osoby niepełnosprawne w województwie lubelskim według grup wieku i płci (NSP 2011)
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS 2017
5,3%
6,7%
4,0%
9,3%
11,4%
7,6%
31,9%
35,2%
29,1%
53,5%
46,7%
59,3%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
OGÓŁEM
MĘŻCZYŹNI
KOBIETY0-19 lat
20-39 lat
40-59 lat
60 i więcej
21
Udział osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym, czy przedprodukcyjnym jest znacznie niższy niż w wieku
poprodukcyjny. W Polsce co trzeci senior w wieku emerytalnym jest osobą niepełnosprawną. W woj. lubelskim osoby niepełnosprawne w wieku
poprodukcyjnym stanowiły 40,5% wszystkich osób w tej kategorii wiekowej (zob. wykres I.6).
Wykres I.6. Udział osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie osób w danej grupie wiekowej (NSP 2011)
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS 2017
Osoby z niepełnosprawnością biologiczną, tj. takie, które nie posiadały orzeczenia, ale miały (odczuwały) całkowicie lub poważnie ograniczoną
zdolność do wykonywania czynności podstawowych stanowiły 33,3% wszystkich osób z niepełnosprawnością, w przypadku województwa
lubelskiego – stanowiły one 36% OzN. Największy udział osób z niepełnosprawnością biologiczną zanotowano w powiatach: zamojskim
(46,1%), bialskim (46%), hrubieszowskim (44,6%) i opolskim (44,1%), a najniższy w powiecie włodawskim (20,6%), mieście Chełm (25,4%)
i powiecie chełmskim (26,9%) (zob. wykres I.7).
3,0%
2,8%
3,7%
9,2%
10,5%
10,7%
33,8%
40,5%
45,4%
0,0% 20,0% 40,0% 60,0%
POLSKA
LUBELSKIE
LUBLIN
przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny
22
Wykres I.7. Liczba i odsetek osób z niepełnosprawnością według kategorii i stopnia niepełnosprawności (NSP 2011)
Źródło: opracowanie własne na podstawie BDL GUS 2017
Dane NSP 2011 wykazały ponadto, że w woj. lubelskim niepełnosprawność deklarują przede wszystkim osoby w wieku produkcyjnym
niemobilnym (44%) oraz poprodukcyjnym (38%). Niepełnosprawność biologiczna związana jest z wiekiem osoby uczestniczącej w spisie
powszechnym w 2011 roku i deklarującej niepełnosprawność. W przypadku osób w wieku przedprodukcyjnym osoby z niepełnosprawnością
1 5
65
59
2
11
2 2
84
7 0
10
1 6
93
2 9
40
1 1
83
1 9
54
3 5
53
3 9
04 4
60
5
4 6
69
4 3
25
7 5
73
3 1
46
2 6
30
4 2
33
7 6
21
2 3
38
4 4
56
18
22
6
1 6
80
5 7
82
4 7
27
3 7
64
7 7
92
2 4
74
89
3 6
47
62
50
0 2 1
46
1 1
26
1 4
81
1 8
01
1 0
05
2 0
77
3 8
68
1 8
97
2 2
60
2 6
55 2
88
6
2 9
99
1 5
55 2
25
8
4 7
30
1 5
24
2 8
43
11
40
6 80
4
2 6
73
1 7
05
1 5
35
3 8
33
1 4
34
1 1
89
35
7
74
04
4
3 0
30
1 4
61
1 9
52
1 3
59
1 5
08
3 1
66
3 1
45 2
21
8
2 5
79
2 4
04
3 2
09
3 2
84
2 1
90 2 2
40
4 9
62
1 5
31
2 9
95
15
37
6
1 0
56
3 7
82
2 6
19 1 7
49
4 4
45
1 7
84
80
2 7
33
49
34
0
2 3
21
96
3
1 5
92
1 1
20
1 6
22
2 4
41
3 0
68
1 1
73
1 6
30
2 1
43
2 0
98
2 5
63
1 5
90
1 7
30
3 1
37
1 1
32
1 3
32
8 4
33
55
1
2 2
49
1 9
59
1 0
52
2 2
83
1 1
58
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
PO
LSK
A
LUB
ELSK
IE
Po
wia
t b
ials
ki
Po
wia
t p
arcz
ew
ski
Po
wia
t ra
dzy
ńsk
i
Po
wia
t w
łod
awsk
i
m.B
iała
Po
dla
ska
Po
wia
t b
iłgo
rajs
ki
Po
wia
t ch
ełm
ski
Po
wia
t h
rub
iesz
ow
ski
Po
wia
t kr
asn
ost
awsk
i
Po
wia
t to
mas
zow
ski
Po
wia
t za
mo
jski
m.C
heł
m
m.Z
amo
ść
Po
wia
t lu
bar
tow
ski
Po
wia
t lu
be
lski
Po
wia
t łę
czyń
ski
Po
wia
t św
idn
icki
m.L
ub
lin
Po
wia
t ja
no
wsk
i
Po
wia
t kr
aśn
icki
Po
wia
t łu
kow
ski
Po
wia
t o
po
lski
Po
wia
t p
uła
wsk
i
Po
wia
t ry
cki
ON biologicznie ON prawnie - znacznym ON prawnie - umiarkowanym ON prawnie - lekkim
23
biologiczną stanowiły tylko 25,3% OzN, w grupie osób w wieku produkcyjnym mobilnym – 41,5%, produkcyjnym niemobilnym – 41,8%,
a poprodukcyjnym – 43,8% (zob. wykres I.8).
Wykres I.8. Liczba osób z niepełnosprawnością według kategorii niepełnosprawności w woj. lubelskim w 2011 r.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z NSP 2011
Dane na temat osób, które mają orzeczoną niepełnosprawność przetwarzane są również przez Wojewódzki/Powiatowe Zespoły ds. Orzekania
o Niepełnosprawności (W/PZON). Według danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie w 2017 r. powiatowe
zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności na Lubelszczyźnie wydały łącznie 39 369 orzeczeń o stopniu niepełnosprawności osobom
8 567
37 010
107 369
87 684
2 902
26 304
76 957
68 264
0 20 000 40 000 60 000 80 000 100 000 120 000 140 000 160 000 180 000 200 000
Przedprodukcyjny
Produkcyjny mobilny
Produkcyjny niemobilny
Poprodukcyjny
Prawnie Biologicznie
24
pow. 16 roku życia11. Najwięcej Miejski Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie (6 432 orzeczeń) oraz PZON w Puławach (4 246
orzeczeń), a najmniej PZON we Włodawie (652) oraz w Parczewie (792).
Wykres I.9. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych w latach 2015-2017 przez poszczególne PZON-y w woj. lubelskim (osoby pow. 16 roku życia)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie
Analiza danych z NSP 2002/2011, czy W/PZON wykazała, że niepełnosprawność dotyka przede wszystkim osoby w wieku powyżej 40 roku życia
(osoby wieku produkcyjnym niemobilnym), a szczególnie osoby po 60-ce. Osoby w wieku 41 lat i więcej stanowią ponad 82% osób
w województwie lubelskim zaliczonych do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem (zob. wykres I.10).
11 Należy jednak podkreślić, że liczba wydawanych orzeczeń nie kumuluje się z roku na rok, ponieważ osoby mogły otrzymać orzeczenie np. na rok i po tym okresie ponownie mogły obiegać się o jego przedłużenie.
2 2
39
2 4
24
4 4
08
1 3
64
99
5
2 4
96
1 6
17
9 5
99
2 8
96
1 3
32
3 1
93
1 2
68
96
7
5 4
12
1 3
93
1 9
92
1 4
36
85
4
2 7
72
1 9
84
2 3
68 3 4
15
1 2
59
1 0
94 2 1
26
1 4
63
6 4
32
2 3
37
1 1
40 2
70
5
1 1
18
79
2
4 2
46
1 1
25
1 5
92
1 2
53
65
7
2 2
63
0
2000
4000
6000
8000
10000
120002015 2016 2017
25
Wykres I.10. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem –
podział ze względu na wiek (osoby pow. 16 roku życia)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie
Płeć wydaje się być zmienną, która w niewielkim stopniu różnicuje otrzymywanie, bądź nie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Analiza
danych WZON w Lublinie wykazała, że na przestrzeni lat 2011-2017, to kobiety najczęściej otrzymywały orzeczenie o niepełnosprawności.
Nieznaczna przewaga mężczyzn wystąpiła tylko w latach 2014-2015 (zob. wykres I.11).
3 686
3 876
3 693
3 505
3 544
3 255
2 924
4 158
4 535
4 547
4 460
4 756
4 039
4 134
16 172
16 826
17 079
15 545
16 496
13 914
13 797
21 890
23 955
18 188
18 677
23 860
18 246
18 514
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000 50000
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
16-25 26-40 41-59 60 lat i więcej
26
Z kolei analiza pod kątem stopnia niepełnosprawności wykazała, że w latach 2011-2017 najczęściej przyznawano orzeczenie o umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności (od 42% do nawet 51,8%). Lekki stopień otrzymywała niemal co czwarta osoba, a znaczny – ok. 27% osób,
którym wydano orzeczenie w ostatnich dwóch latach (zob. wykres I.12).
Wykres I.11. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia
niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem – podział ze względu na płeć
(osoby pow. 16 roku życia)
Wykres I.12. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia
niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem – podział ze względu na
stopień niepełnosprawności (osoby pow. 16 roku życia)
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie
Według danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie głównym powodem przyznawania orzeczenia
o niepełnosprawności przez PZON w woj. lubelskim było upośledzenie narządu ruchu (w 2015 r. – 15 666 osób, 2016 r. – 10 928 osób,
a w 2017 – 11 222 osoby), choroby układu oddechowego i krążenia (w 2015 r. – 9 534 osoby, 2016 r. – 7 416 osób, 2017 – 7 239 osób)
25
88
0
27
33
2
22
52
2
21
00
9
23
82
2
20
18
5
20
05
4
20
02
6
21
86
0
20
98
5
21
17
8
24
83
5
19
26
9
19
31
5
0
10000
20000
30000
40000
50000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
K M
16
00
3
16
43
2
11
59
4
11
15
9
12
40
6
10
85
7
10
65
0
19
24
8
21
08
7
19
61
0
20
08
2
25
22
7
18
94
4
19
25
5
10
65
5
11
67
3
12
30
3
10
94
6 11
02
4
9 6
53
9 4
64
0
10 000
20 000
30 000
40 000
50 000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
znaczny umiarkowany lekki
27
choroby neurologiczne (w 2015 r. – 8 742 osoby, 2016 r. – 7 300 osób, a w 2017 – 7 067 osób), oraz choroby psychiczne (w 2015 r. – 3 550
osób, 2016 r. – 3 489 osób, a w 2017 – 3 527 osób) (zob. wykres I.13).
Wykres I.13. Osoby zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem w woj. lubelskim
według symbolu przyczyny niepełnosprawności (osoby powyżej 16 roku życia)
01-U upośledzenie umysłowe
02-P choroby psychiczne
03-L zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu
04-O choroby narządu wzroku
05-R upośledzenie narządu ruchu
06-E epilepsja
07-S choroby układu oddechowego i krążenia
08-T choroby układu pokarmowego
09-M choroby układu moczowo-płciowego
10-N choroby neurologiczne
11-I inne, w tym schorzenia endokrynologiczne, metaboliczne, zaburzenia enzymatyczne itd.
12-C całościowe zaburzenia rozwojowe, np. autyzm
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Lublinie
3346 3495 3444 3464 3550 3489 3527
1932 2037 2072 1661 1746 1743 1676
13 49214 466
12 964 12 92415 666
10 928 11 222
10 74211 646
8 7618 215
9 534
7 416 7 239
7 587
7 996
7 4247 392
8 742
7 300 7 067
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
50000
2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017
12-C
11-I
10-N
09-M
08-T
07-S
06-E
05-R
04-O
03-L
02-P
01-U
28
Przedstawiona w tej części raportu charakterystyka woj. lubelskiego i liczby osób z niepełnosprawnością wykazała, że:
• województwo lubelskie jest najbiedniejszym regionem w Polsce i UE (na 281 regionów w UE Lubelszczyzna zajmuje 266 miejsce);
• w regionie występuje jeden z najwyższych wskaźników liczby osób niepełnosprawnych w liczbie mieszkańców (wskaźnik ten jest wysoki
szczególnie w mieście Chełm i powiecie chełmskim);
• niepełnosprawność dotyka głównie osoby po 40 roku życia, a szczególnie osoby w wieku emerytalnym (dane NSP 2002, 2011
i W/PZON).
• na Lubelszczyźnie będzie postępował proces starzenia się społeczeństwa (niepełnosprawność jest powiązana z wiekem osoby). W 2016
roku osoby w wieku 60+ stanowiły 23,9% mieszkańców województwa. Według prognoz GUS w 2030 roku osoby te stanowić będą
30,0%, w 2040 r. – 35,8%, a w 2050 r. nawet 42,7%;
• wśród osób deklarujących niepełnosprawność osoby z niepełnosprawnością biologiczną stanowią 36% OzN, pozostałe to osoby
z niepełnosprawnością prawną, którym PZON, ZUS, KRUS przyznał orzeczenie o niepełnosprawności;
• orzeczenia o niepełnosprawności wydawane są głównie z powodu upośledzenia narządu ruchu (05-R: 2017 – 11 222) oraz chorób
układu oddechowego i krążenia (07-S: 2017 – 7 239). Stanowiły one, w zależności od roku, w którym przyznano im orzeczenie, od
46,5% do nawet 53,1% wszystkich orzeczeń;
• orzeczenia wydawane z powodu zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu stanowiły od 3,9% do 4,8% (03-L: 2017 – 1 676);
• orzeczenia wydawane z powodu choroby narządu wzroku stanowiły od 1,9% do 2,4% (04-O: 2017 – 796).
29
II. Metodologia działań monitoringowych
II.1. Cel główny monitoringu
Celem głównym monitoringu jest zwiększenie zdolności 56 jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim do wdrażania
postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych poprzez analizę działań instytucji, sformułowanie rekomendacji dotyczących
działań instytucji oraz weryfikację ich wykorzystania.
II.2. Procedura doboru jednostek administracji publicznej w woj. lubelskim do monitoringu
Procedura doboru jednostek administracji publicznej została przeprowadzona w dniu 4 maja 2017 r. przez zespół ekspertów ds. badań i analiz
w składzie:
• dr hab. Dariusz Wadowski (ZM1/S1),
• dr Arkadiusz Biały (ZM2/S2),
• dr Andrzej Juros (ZM3/S3),
• Zygmunt Klimczuk (ZM4/S4),
• Beata Romejko (ZM5/SW).
Zgodnie z założeniami Metodologii oraz Projektu monitoringowi dobrano 56 IM obejmujących następujące poziomy administracji
(zob. tabelę II.1):
A. urząd wojewódzki wraz z delegaturami, w których prowadzona jest obsługa mieszkańców – 1 IM;
B. administracja zespolona działająca na poziomie wojewódzkim – 2 IM;
C. urząd marszałkowski wraz z wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi – 1 IM;
D. starostwa powiatowe/urzędy miast (miasta na prawach powiatu) wraz z jednostkami organizacyjnymi powiatu/miasta na prawach
powiatu – 16 IM (w tym 4 miasta na prawach powiatu);
30
E. urzędy gmin wraz z jednostkami organizacyjnymi gmin – 36 IM.
Tabela II.1. Liczba jednostek administracji rządowej i samorządowej w woj. lubelskim dobranych do badań monitoringowych
– populacja (N=249) i próba badawcza (n=56)
Poziom Rodzaj JST Badana
populacja
Próba
n=23* Próba n=56**
Wo
jew
ód
zk
i Urząd wojewódzki 1 1 1
Administracja zespolona działająca na poziomie wojewódzkim 14 2 2
Urząd Marszałkowski 1 1 1
Instytucje wojewódzkie ogółem 16 4 4 (25,0%)
Po
wia
tow
y
miasta na prawach powiatu 4 4 4 (1miasto x 4subr.)
powiaty 20 9 12 (3pow.z. x 4subr.)
Powiaty ogółem 24 13 16 (66,7%)
Gm
inn
y
gminy miejskie (bez miast powiatowych) 16 1 12 (1gm. x 3pow.z. x 4subr.)
gminy miejsko-wiejskie 22 1 12 (1gm. x 3pow.z. x 4subr.)
gminy wiejskie 171 4 12 (1gm. x 3pow.z. x 4subr.)
Gminy ogółem 209 6 36 (17,2%)
RAZEM 249 23 56 (22,5%)
* Zgodnie z założeniami Metodologii (s. 39-44) w każdym województwie należało przeprowadzić monitoring co najmniej 23 IM, w **Projekcie próbę zwiększono do 56 IM.
Źródło: Opracowanie własne
Dobór instytucji na poziomie wojewódzkim (SW):
Sposób doboru próby: celowy.
31
A. Monitoringowi poddano Lubelski Urząd Wojewódzki wraz z delegaturami, w których prowadzona jest obsługa mieszkańców (1 IM).
B. W przypadku administracji zespolonej działającej na poziomie województwa lubelskiego wybrano 2 IM spośród listy instytucji wymienionych
w tabeli 1 zamieszczonej na s. 40 Metodologii, tj.:
• Kuratorium Oświaty w Lublinie,
• oraz Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w Lublinie.
Wyboru dokonano zgodnie z założeniami Metodologii, tj. po przeanalizowaniu zakresu zadań wszystkich służb zespolonych działających na
poziomie województwa i wyłonieniu tych IM, które podejmują działania istotne w kontekście przestrzegania Konwencji ONZ o prawach osób
niepełnosprawnych (zob. Metodologia, s. 40).
C. Monitoringiem objęto również Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego wraz z wojewódzkimi samorządowymi jednostkami
organizacyjnymi (łącznie stanowią one 1 IM).
Dobór gmin i powiatów: losowo-warstwowy. Proponowany sposób doboru próby podyktowany był koniecznością zbadania spójności działań
prowadzonych przez władze i ich jednostki pomocnicze (na wszystkich trzech szczeblach: wojewódzkim ↔ powiatowym ↔ i gminnym) na rzecz
OzN.
Na potrzeby realizacji Projektu woj. lubelskie podzielono na 4 podregiony, tzw. subregiony (S1-4) (zob. kartogram II.1).
Każdy subregion liczy po 6 powiatów (1 grodzki + 5 ziemskich):
• S1 (subregion lubelski) – m. Lublin; powiaty ziemskie: lubartowski, lubelski, puławski, opolski, kraśnicki,
• S2 (subregion bialski) – m. Biała Podlaska; powiaty ziemskie: podlaski, parczewski, radzyński, łukowski, rycki,
• S3 (subregion chełmski) – m. Chełm; powiaty ziemskie: chełmski, włodawski, łęczyński, świdnicki, krasnostawski,
• S4 (subregion zamojski) – m. Zamość; powiaty ziemskie: zamojski, tomaszowski, biłgorajski, janowski, hrubieszowski.
32
Kartogram II.1. Podział województwa lubelskiego na subregiony S1-4 na potrzeby realizowanego Projektu
Źródło: Opracowanie własne
33
W każdym subregionie:
A. [Powiaty grodzkie] przeprowadzono obowiązkowy monitoring 1 powiatu grodzkiego12;
B. [Powiaty ziemskie] wylosowano po 3 powiaty ziemskie;
C. [Gminy] w każdym wylosowanym powiecie ziemskim dobrano lub wylosowano po:
a) 1 gminie miejskiej (jeśli taka gmina występowała);
b) 1 gminie miejsko-wiejskiej (jeśli taka gmina występowała);
c) 1 gminie wiejskiej.
Jeżeli w wylosowanym powiecie nie było gmin miejskich lub miejsko-wiejskich, to w jej miejsce dolosowywano kolejną gminę wiejską.
Tabela II.2. Charakterystyka dobranych powiatów i gmin z podziałem na subregiony
Kod JST Rodzaj JST Ogółem Próba S1 S2 S3 S4
n n % z ogółem n n n n
0 Powiat grodzki (wyłączono z losowania) 4 4 100,0% 1 1 1 1
4 Powiat ziemski 20 12 60,0% 3 3 3 3
1 Gmina miejska 16 8 50,0% 1 3 2 2
2 Gmina wiejska 170 18 10,6% 4 6 5 3
3 Gmina miejsko-wiejska 23 10 43,5% 4 0 2 4
Razem 233 52 22,3% 13 13 13 13
Źródło: Opracowanie własne
12 Zgodnie z założeniami Metodologii w woj. lubelskim monitoringowi należało poddać wszystkie miasta na prawach powiatu, stąd też wyłączono je z losowania (zob. Metodologia, s. 41-42).
34
W oparciu o ww. założenia wyłoniono 12 powiatów ziemskich, 8 gmin miejskich, 18 gmin wiejskich oraz 10 gmin miejsko-wiejskich
(zob. tabelę II.2). Większa liczba gmin wiejskich niż zakładana w ww. tabeli 1 wynika z tego, że nie we wszystkich wylosowanych powiatach
ziemskich występowały gminy miejskie lub miejsko-wiejskie.
W celu objęcia monitoringiem zarówno gmin o wysokich, jak i niskich dochodach na mieszkańca, wykorzystano publikowany przez Ministerstwo
Finansów wskaźnik G – podstawowych dochodów podatkowych na 1 mieszkańca gminy przyjęty do obliczania subwencji wyrównawczej na rok
201613. Przed losowaniem gmin obliczono medianę wskaźnika G dla każdej z gmin w województwie lubelskim (Me=915,62 zł) i podzielono
gminy według zmiennej wskazującej czy wskaźnik G danej gminy jest powyżej/poniżej obliczonej mediany (zob. Załącznik 1. Dobór IM
z uwzględnieniem wskaźnika G – arkusz kalkulacyjny).
W grupie wylosowanych IM znalazło się 22 gmin o wysokich dochodach na mieszkańca i 18 o niskich dochodach (wskaźnik G). Wysokie
dochody na 1 mieszkańca występują we wszystkich gminach miejskich (Nogółem=16; npróba=8) i miastach na prawach powiatu. Niskie dochody na
1 mieszkańca występują głównie w gminach wiejskich (zob. tabelę II.3).
Tabela II.3. Charakterystyka gmin w województwie lubelskim ogółem i dobranych z uwzględnieniem wskaźnika G (na 2016 r.)
Kod
JST Rodzaj JST
Wskaźnik G (ogółem) Wskaźnik G (próba)
> 915,62 zł < 915,62 zł > 915,62 zł < 915,62 zł
0 Powiat grodzki (wyłączono z losowania) 4 0 4 0
1 Gmina miejska 16 0 8 0
2 Gmina wiejska 69 101 4 14
3 Gmina miejsko-wiejska 17 6 6 4
Razem 106 107 22 18
Źródło: Opracowanie własne w oparciu o dane z Ministerstwa Finansów, Wskaźniki dochodów podatkowych dla poszczególnych gmin, powiatów i województw na 2016 r., http://www.mf.gov.pl/
13 Zob. Ministerstwo Finansów, Wskaźniki dochodów podatkowych dla poszczególnych gmin, powiatów i województw na 2016 r., http://www.mf.gov.pl/
35
Lista 56 dobranych IM z podziałem na subregiony (S1-5):
S2 Subregion bialski S2.1 Biała Podlaska (pow. grodzki) S2.2 Powiat bialski (pow. ziemski) S2.3 Międzyrzec Podlaski (g. miejska) S2.4 Terespol (g. wiejska) S2.5 Rossosz (g. wiejska) S2.6 Powiat łukowski (pow. ziemski) S2.7 Łuków (g. miejska) S2.8 Stoczek Łukowski (g. miejska) S2.9 Adamów (g. wiejska) S2.10 Powiat parczewski (pow. ziemski) S2.11 Jabłoń (g. wiejska) S2.12 Siemień (g. wiejska) S2.13 Milanów (g. wiejska)
Kartogram II.2. Lista dobranych IM (gmin i powiatów) w woj. lubelskim
z podziałem na subregiony (S1-4)
S3 Subregion chełmski S3.1 Chełm (powiat grodzki) S3.2 Powiat chełmski (powiat ziemski) S3.3 Rejowiec Fabryczny (g. miejska) S3.4 Sawin (g. wiejska) S3.5 Rejowiec Fabryczny (g. wiejska) S3.6 Powiat łęczyński (pow. ziemski) S3.7 Puchaczów (g. wiejska) S3.8 Spiczyn (g. wiejska) S3.9 Łęczna (g. miejsko-wiejska) S3.10 Powiat świdnicki (pow. ziemski) S3.11 Świdnik (g. miejska) S3.12 Trawniki (g. wiejska) S3.13 Piaski (g. miejsko-wiejska)
S1 Subregion lubelski S1.1 Lublin (pow. grodzki) S1.2 Powiat rycki (pow. ziemski) S1.3 Jabłonna (g. wiejska) S1.4 Niemce (g. wiejska) S1.5 Bychawa (g. miejsko-wiejska) S1.6 Powiat kraśnicki (pow. ziemski) S1.7 Kraśnik (g. miejska) S1.8 Gościeradów (g. wiejska) S1.9 Annopol (g. miejsko-wiejska) S1.10 Powiat puławski (pow. ziemski) S1.11 Kazimierz Dolny (g. miejsko-wiejska) S1.12 Wąwolnica (g. wiejska) S1.13 Nałęczów (g. miejsko-wiejska)
S4 Subregion zamojski S4.1 Zamość (pow. grodzki) S4.2 Powiat biłgorajski (powiat ziemski) S4.3 Biłgoraj (g. miejska) S4.4 Potok Górny (g. wiejska) S4.5 Józefów (g. miejsko-wiejska) S4.6 Powiat janowski (pow. ziemski) S4.7 Chrzanów (g. wiejska) S4.8 Janów Lubelski (g. miejsko-wiejska) S4.9 Modliborzyce (g. miejsko-wiejska) S4.10 Powiat tomaszowski (pow. ziemski) S4.11 Tomaszów Lubelski (g. miejska) S4.12 Lubycza Królewska (g. miejsko-wiejska) S4.13 Tyszowce (g. miejsko-wiejska)
36
Lista dobranych IM w subregionie S5 (instytucje działające na poziomie wojewódzkim):
S5.1 Lubelski Urząd Wojewódzki wraz z delegaturami, w których prowadzona jest obsługa mieszkańców.
S5.2 Kuratorium Oświaty w Lublinie (administracja zespolona).
S5.3 Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w Lublinie (administracja zespolona).
S5.4 Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego wraz z wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi.
II.3. Obszary monitoringu
Obligatoryjne i dodatkowe obszary monitoringu zostały dobrane zgodnie z procedurą podaną w Metodologii14. Po przeprowadzeniu analizy
dokumentów strategicznych, serwisów internetowych 56 IM zespoły monitoringowe ustaliły, a także określiły jednostki organizacyjne, których
działalność dotyczyła danego obszaru monitoringu i szacunkowy czas monitoringu poszczególnych obszarów. Najwięcej czasu zaplanowano na
monitoring dostępności budynków zgodnie z załącznikiem 3 do Metodologii.
Zestawienie obszarów Konwencji, które zostały zmonitorowane w jednostkach administracji publicznej w woj. lubelskim:
(1) Dostępność wybranych budynków:
• otoczenie przed budynkiem;
• wejście do budynku;
• ciągi komunikacyjne w budynku: recepcja/punkt informacyjny, parter i kolejne kondygnacje budynku, winda;
• dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna).
14 Zob. [b.a.], Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami zawierająca minimalne wymogi dla przeprowadzenia tego monitoringu, w tym projekt narzędzia do wykorzystania przez projektodawców przy prowadzeniu ww. monitoringu, [b. m i r.]., s. 12-13.
37
(2) Dostosowanie form informacji do potrzeb osób niepełnosprawnych
• dostępność informacji publikowanych przez instytucję monitorowaną w wersjach dla osób z niepełnosprawnością (np. ulotki
informacyjne, ogłoszenia, raporty, publikacje, strony www);
• zrozumiałość informacji, tekstu dla osób z niepełnosprawnością;
• stosowanie kryteriów dostępności przy zamawianiu lub opracowywaniu nowych stron internetowych, usług elektronicznych;
• podstawa prawna obligująca instytucję do stosowania kryteriów dostępności w tego rodzaju zamówieniach.
(3) Działania na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w instytucji
• działania promujące zatrudnienie osób niepełnosprawnych;
• zatrudnianie osób niepełnosprawnych w instytucji i jednostkach organizacyjnych.
(4) Działania informacyjne ukierunkowane na zwalczanie stereotypów, podnoszenie świadomości dotyczącej praw
i godności osób niepełnosprawnych oraz promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych
• działania informacyjne dotyczące praw osób niepełnosprawnych skierowane do społeczeństwa, formy ich realizacji (np. tv/radio,
outdoor, spotkania bezpośrednie, konferencje);
• podmioty, z którymi instytucja współpracuje/współpracowała w prowadzeniu tego rodzaju działań informacyjnych;
• liczba osób/podmiotów objętych tymi działaniami; efekty podjętych działań; czy realizowano je w sposób włączający.
(5) Konsultacje społeczne w instytucji
• liczba konsultacji społecznych przeprowadzonych w ciągu ostatnich 12 miesięcy;
• dostępność informacji o konsultacjach społecznych dla osób niepełnosprawnych i formy konsultacji społecznych;
• uczestnictwo osób niepełnosprawnych, ich otoczenia lub organizacji pozarządowych działających na rzecz osób
z niepełnosprawnością w konsultacjach społecznych (liczba osób/podmiotów).
38
(6) Kompetencje pracowników instytucji
• potrzeby zgłaszane przez osoby niepełnosprawne i ich otoczenie w zakresie kontaktu z instytucją i jej jednostkami
organizacyjnymi; system monitorowania tych potrzeb;
• potrzeby zgłaszane przez pracowników instytucji monitorowanej i jej jednostek organizacyjnych w zakresie szkoleń nt. osób
niepełnosprawnych; system monitorowania tych potrzeb;
• przygotowanie pracowników do kontaktów z osobami niepełnosprawnymi (także w zakresie PJM lub SJM) i wykorzystanie
zdobytej wiedzy w praktyce.
(7) Wypełnianie obowiązków ogólnych wynikających z Konwencji
• działania podjęte w zakresie wdrożenia Konwencji w instytucji lub jej jednostkach organizacyjnych;
• uwzględnianie prawa i potrzeb osób niepełnosprawnych przy tworzeniu nowych aktów prawnych, przepisów; angażowanie osób
niepełnosprawnych i reprezentujących ich organizacji w procesy decyzyjne w instytucji;
• konsultowanie z osobami niepełnosprawnymi projektów aktów prawnych, przepisów, które mają istotny wpływ na ich życie;
• stosowanie zasad uniwersalnego projektowania; stosowanie warunków dostępności lub wykorzystania uniwersalnego
projektowania w toku procedur zakupowych; stosowanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych;
• działania mające na celu wyeliminowanie dyskryminacji osoby niepełnosprawnej przez pracowników instytucji oraz osoby,
organizacje lub prywatne przedsiębiorstwa;
• badania, wytwarzanie oraz zapewnianie dostępności i korzystania z towarów, usług, wyposażenia i urządzeń uniwersalnie
zaprojektowanych, wykorzystywania nowych technologii, w tym technologii informacyjno-komunikacyjnych, przedmiotów
wspierających poruszanie się, urządzeń i wspomagających technologii odpowiednich dla osób niepełnosprawnych;
• dostęp do informacji o przedmiotach wspierających poruszanie się, urządzeniach i wspomagających technologiach, w tym
nowych technologiach, a także o innych formach pomocy, usług i ułatwień;
• popieranie szkoleń specjalistów i personelu pracującego z osobami niepełnosprawnymi, w zakresie praw uznanych w Konwencji.
39
(8) Dostępność informacji oraz udział w wyborach i referendach
• dostosowanie informacji dotyczących wyborów i referendów do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• informowanie osób z niepełnosprawnością o możliwych sposobach głosowania;
• dostosowanie lokali obwodowych komisji wyborczych do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• zapewnienie osobom z niepełnosprawnością transportu do lokalu obwodowej komisji wyborczej.
(9) Dostępność przestrzeni publicznych
• monitorowanie potrzeb mieszkańców w zakresie dostępności przestrzeni publicznych;
• działania instytucji na rzecz zwiększenia dostępności przestrzeni publicznych, w tym działania rewitalizacyjne podejmowane
w ciągu ostatnich 5 lat;
• działania na rzecz dostosowywania infrastruktury przystanków komunikacji miejskiej wraz z dojściami do nich i systemu
informacji pasażerskiej do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
(10) Dostępność usług i urządzeń dla osób niepełnosprawnych
• działania na rzecz zapewnienia dostępności informacji o usługach dla osób z niepełnosprawnością;
• dostępność usług asystenckich dla osób z niepełnosprawnością;
• problemy w dostępności usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych świadczonych na rzecz osób
z niepełnosprawnością;
• deinstytucjonalizacja usług świadczonych na rzecz osób z niepełnosprawnością;
• mechanizmy pozwalające odbiorcom usług na ich ocenę i wykorzystywanie wniosków płynących z tej oceny.
(11) Dostępność wydarzeń z zakresu kultury, rekreacji, wypoczynku i sportu
• dostępność informacji o tego typu wydarzeniach w formie dostosowanej do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• transport osób niepełnosprawnych na miejsce organizowanych wydarzeń;
40
• dostosowanie wydarzeń i ich miejsc do potrzeb osób niepełnosprawnych wynikających z ich ograniczeń (np. teatry, kina, muzea);
dostęp do miejsc zabytkowych;
• uwzględnianie w toku organizacji imprez/wydarzeń udziału osób z niepełnosprawnością (np. maraton, koncerty);
• place zabaw uwzględniające potrzeby dzieci z niepełnosprawnością;
• wspieranie rozwoju umiejętności osób z niepełnosprawnością, kluby, teatry, organizacje społeczne zrzeszające osoby
z niepełnosprawnością.
(12) Działania na rzecz dostępności transportu publicznego i specjalistycznego
• informacja o kursach komunikacji miejskiej dostosowanej do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• ulgowe opłaty za przejazd środkami publicznego transportu zbiorowego;
• dostosowanie taboru komunikacji publicznej do potrzeb osób z niepełnosprawnością (np. tabor niskopodłogowy, wyposażony
w dźwiękowy lub wizualny system informacyjny);
• monitorowanie potrzeb osób niepełnosprawnych w zakresie dostępności dostosowanego taboru oraz kwalifikacji personelu
komunikacji publicznej;
• szkolenie personelu komunikacji miejskiej (kontrolerzy, kierowcy, motorniczy, pracownicy infolinii) w zakresie kontaktu
i świadczenia usług dla osób z niepełnosprawnością;
• finansowanie usług specjalistycznego przewozu osób niepełnosprawnych.
(13) Działania na rzecz usług wspierających osoby niepełnosprawne w ich samodzielności
• monitorowanie potrzeb osób z niepełnosprawnością w zakresie usług wspierających;
• włączanie osób z niepełnosprawnością w proces przygotowywania usługi wspierającej;
• organizacje pozarządowe świadczące usługi dla osób z niepełnosprawnością i ich współpraca z samorządem.
41
(14) Działania na rzecz zabezpieczenia praw osoby niepełnosprawnej oraz podnoszenia świadomości prawnej osób
niepełnosprawnych
• działania na rzecz podnoszenia świadomości w zakresie praw i wolności osób z niepełnosprawnością oraz ich otoczenia,
współpraca z organizacjami społecznymi w tym zakresie;
• dostęp do bezpłatnych usług prawnych, działania na rzecz podniesienia kwalifikacji personelu świadczącego bezpłatne usługi
prawne w zakresie kontaktu i świadczenia usług dla osób z niepełnosprawnością;
• dostosowanie oferowanego wsparcia do indywidualnych potrzeb danej osoby z niepełnosprawnością.
(15) Mobilność osoby niepełnosprawnej
• informowanie osób z niepełnosprawnością o możliwościach w zakresie zakupu sprzętu ułatwiającego przemieszczanie się;
• pomoc w otrzymaniu psów asystujących i współpraca z organizacjami społecznymi w tym zakresie;
• szkolenia dla osób z niepełnosprawnością i dla personelu pracującego z osobami niepełnosprawnymi dotyczące umiejętności
poruszania się;
• ułatwienia związane z zakupem pojazdu i samochodu lub jego dostosowania wykorzystywanego na rzecz osób
z niepełnosprawnością;
• inne ułatwienia w zakresie mobilności osobistej osoby z niepełnosprawnością.
(16) Organizacja oświaty
• dodatkowe środki wynikające ze zwiększonych wag subwencyjnych na realizację zaleceń dla uczniów z niepełnosprawnością;
• dostosowanie procesu kształcenia do potrzeb i możliwości uczniów z niepełnosprawnością;
• zatrudnienie w szkołach nauczycieli wspomagających, asystentów osób z niepełnosprawnościami;
• wsparcie specjalistów dla uczniów (np. doradca zawodowy, pielęgniarka, psycholog, ale też wsparcie specjalistów wspierających
uczniów z niepełnosprawnością - np. rehabilitant, logopeda);
• współpraca nauczycieli z rodzicami dzieci niepełnosprawnych;
• tworzenie indywidualnych programów terapeutycznych dla osób z niepełnosprawnościami;
42
• organizacja specjalistycznych zajęć dla uczniów z orzeczeniami.
(17) Podnoszenie świadomości i współpraca lokalna na rzecz edukacji włączającej
• włączenie tematyki praw osób niepełnosprawnych i poszanowania ich godności do edukacji w szkołach i przedszkolach;
• działania (w tym kampanie społeczne) mające na celu zmianę postaw uczniów i ich rodziców wobec osób z niepełnosprawnością;
• współpraca między szkołami, organizacjami pozarządowymi a rodzinami na rzecz edukacji włączającej.
(18) Racjonalne usprawnienia w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania dokumentów tożsamości oraz
paszportów
• usprawnienia stosowane w instytucji w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania dokumentów tożsamości osobom
z niepełnosprawnością;
• problemy organizacyjne w instytucji w tym zakresie (np. przyjęcie wniosku o wydanie dowodu osobistego w miejscu pobytu
osoby niepełnosprawnej);
• usprawnienia stosowane w urzędzie wojewódzkim (delegaturze) w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania paszportów
osobom niepełnosprawnym;
• problemy organizacyjne w urzędzie wojewódzkim (delegaturze) w tym zakresie.
(19) Usługi socjalne i odpowiednie warunki życia
• usługi oferowane osobom niepełnosprawnym;
• informowanie osób z niepełnosprawnością o usługach dla nich dostępnych, dostępność tych informacji;
• programy realizowane w zakresie ochrony socjalnej i poprawy warunków życia;
• szkolenie personelu w zakresie kontaktu i świadczenia usług dla osób z niepełnosprawnością.
(20) Współpraca na rzecz odpowiednich warunków życia i ochrony socjalnej
• jednostki organizacyjne świadczące usługi na rzecz osób z niepełnosprawnością;
• współpraca instytucji z organizacjami pozarządowymi w zakresie zapewnienia dostępu do wysokiej jakości usług.
43
(21) Dostęp do informacji o usługach, ofertach pracy i szkoleniach
• działania powiatowego/wojewódzkiego urzędu pracy w zakresie zapewnienia dostępu do informacji o ofertach pracy i usługach
na rzecz osób z niepełnosprawnością;
• przygotowanie personelu powiatowego/wojewódzkiego urzędu pracy do kontaktu i świadczenia usług dla osób
z niepełnosprawnością;
• możliwość dojazdu do powiatowego/wojewódzkiego urzędu pracy komunikacją publiczną lub też transportem specjalistycznym
dostosowanym do potrzeb osób z niepełnosprawnością.
(22) Działania w zakresie ochrony życia
• działania instytucji wspierające matki mające urodzić niepełnosprawne dziecko;
• dostosowywanie budynków, w których są świadczone usługi medyczne do potrzeb osób z niepełnosprawnością;
• zapewnienie transportu medycznego sprofilowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych.
(23) Instrumenty rynku pracy
• szkolenia, poradnictwo zawodowe, pośrednictwo pracy uwzględniające uczestnictwo osób z niepełnosprawnością;
• staże, szkolenia, studia podyplomowe dla osób z niepełnosprawnością;
• środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej;
• monitorowanie potrzeb osób z niepełnosprawnością w zakresie usług oferowanych przez powiatowe urzędy pracy.
(24) Dostępność oferty organizacji pozarządowych finansowanych ze środków instytucji
• konsultacje programu współpracy samorządu z organizacjami pozarządowymi ze środowiskiem osób niepełnosprawnych;
• współpraca samorządu z organizacjami społecznymi na rzecz zapewnienia udziału osób z niepełnosprawnością w życiu
kulturalnym, rekreacji, wypoczynku i sporcie;
• uwzględnianie udziału osób niepełnosprawnych w inicjatywach organizowanych przez organizacje społeczne i w programach
44
współpracy.
(25) Działalność rad konsultacyjnych, rad pożytku publicznego i społecznych rad ds. osób niepełnosprawnych
• działania społecznej rady ds. osób niepełnosprawnych działającej przy instytucji (w zakresie: integracji zawodowej i społecznej
osób niepełnosprawnych, realizacji praw osób niepełnosprawnych, opiniowania projektów uchwał i programów przyjmowanych
przez władze gminy/powiatu/województwa pod kątem ich skutków dla osób niepełnosprawnych);
• przeszkody w realizacji praw osób niepełnosprawnych zgłaszane przez członków społecznej rady ds. osób niepełnosprawnych;
• czy przy instytucji została powołana Rada Działalności Pożytku Publicznego?
• uczestnictwo organizacji zajmujących się tematyką praw osób niepełnosprawnych lub osób niepełnosprawnych w Radzie
Działalności Pożytku Publicznego;
• działania istotne z punktu widzenia praw osób niepełnosprawnych podejmowane przez Gminną Radę Działalności Pożytku
Publicznego.
(26) Działalność wojewódzkich pełnomocników ds. równego traktowania, pełnomocników ds. osób niepełnosprawnych
• działania podejmowane przez pełnomocników ds. osób niepełnosprawnych w ramach swojej działalności;
• główne bariery dla realizacji praw osób niepełnosprawnych identyfikowane przez pełnomocnika i przyczyny ich występowania;
• efekty działalności pełnomocników (zmiany w sposobie działania instytucji).
(27) Działania na rzecz mieszkalnictwa
• na ile lokale będące w zasobach gminy są dostępne dla osób z niepełnosprawnością (uwzględniają ograniczenia wynikające
z określonego rodzaju niepełnosprawności)?;
• wsparcie w zakresie dostosowania mieszkań własnych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
• wpływ osób niepełnosprawnych na sposób dostosowania lokalu (np. jak ma wyglądać podjazd).
(28) Jakość i sposób dostosowania doradztwa zawodowego w szkołach do potrzeb osób z niepełnosprawnością
• na ile system doradztwa zawodowego uwzględnia potrzeby uczniów z niepełnosprawnością;
45
• wsparcie osób z niepełnosprawnością w kształceniu zawodowym przygotowującym do wymagań lokalnego/regionalnego rynku
pracy.
(29) Bezpłatny transport dzieci do szkoły/przedszkola i opieka
• bezpłatny transport i opieka dla dzieci z niepełnosprawnością w trakcie przewozu do najbliższej szkoły, przedszkola;
• dostosowanie transportu do przewozu dzieci z niepełnosprawnością, opieka podczas transportu;
• zróżnicowanie w dostępności bezpłatnego transportu do placówek publicznych i niepublicznych;
• zwrot kosztów przejazdu dziecka oraz jego opiekuna do przedszkola na zasadach określonych w zawartej umowie.
(30) Współpraca lokalna na rzecz aktywizacji zawodowej
• współpraca instytucji z organizacjami pozarządowymi lub pracodawcami na rzecz promocji zatrudnienia osób
z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy;
• współpraca z organizacjami pozarządowymi przy realizacji projektów związanych z wprowadzaniem osób z niepełnosprawnością
na otwarty rynek pracy;
• wymiana informacji pomiędzy instytucjami rynku pracy i pomocy społecznej, szkołami i placówkami oświatowymi oraz
organizacjami pozarządowymi w celu zwiększenia szans na aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych.
Poniżej zaprezentowano zbiorcze zestawienie obszarów z informacją w ilu IM zostały zmonitorowane. Szczegółowy wykaz obszarów z podziałem
na poszczególne IM znajduje się w Załączniku 3. Wykaz obszarów objętych monitoringiem w IM (arkusz kalkulacyjny).
46
Tabela II.4. Zestawienie obszarów Konwencji objętych monitoringiem w 56 IM
Nr
ob
sza
ru
Obszary monitoringu
Obligatoryjne
Do
da
tko
we
ob
sza
ry
Lic
zb
a I
M,
w k
tóry
ch
zm
on
ito
row
an
o o
bsza
r
Urz
ędy g
min
Sta
rost
wa p
ow
iato
we/
mia
sta p
ow
.
Urz
ąd m
ars
załk
ow
ski i
woje
wódzk
ie s
am
orz
ądow
e
jednost
ki org
aniz
acy
jne
1 Dostępność budynków - monitoring będzie prowadzony zgodnie z załącznikiem 3 x x x 56
2 Dostosowanie form informacji do potrzeb osób niepełnosprawnych x x x 56
3 Działania na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w instytucji x x x 56
4
Działania informacyjne ukierunkowane na zwalczanie stereotypów, podnoszenie świadomości
dotyczącej praw i godności osób niepełnosprawnych oraz promocji zatrudnienia osób
niepełnosprawnych
x x x
56
5 Konsultacje społeczne w instytucji x x x 56
6 Kompetencje pracowników instytucji x x x 56
7 Wypełnianie obowiązków ogólnych wynikających z Konwencji x x x x 56
8 Dostępność informacji oraz udział w wyborach i referendach x x 45
9 Dostępność przestrzeni publicznych x x x 53
10 Dostępność usług i urządzeń dla osób niepełnosprawnych x x x x 53
11 Dostępność wydarzeń z zakresu kultury, rekreacji, wypoczynku i sportu x x x x 53
12 Działania na rzecz dostępności transportu publicznego i specjalistycznego x x x x 53
47
13 Działania na rzecz usług wspierających osoby niepełnosprawne w ich samodzielności x x x 52
14 Działania na rzecz zabezpieczenia praw osoby niepełnosprawnej oraz podnoszenia świadomości
prawnej osób niepełnosprawnych x x
x 52
15 Mobilność osoby niepełnosprawnej x x x 52
16 Organizacja oświaty x x x 52
17 Podnoszenie świadomości i współpraca lokalna na rzecz edukacji włączającej x x x x 53
18 Racjonalne usprawnienia w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania dokumentów
tożsamości oraz paszportów x x
x 53
19 Usługi socjalne i odpowiednie warunki życia x x x x 53
20 Współpraca na rzecz odpowiednich warunków życia i ochrony socjalnej x x x 52
21 Dostęp do informacji o usługach ofertach pracy i szkoleniach x x x 17
22 Działania w zakresie ochrony życia x x x 25
23 Instrumenty rynku pracy x x x 17
24 Dostępność oferty organizacji pozarządowych finansowanych ze środków instytucji x x 43
25 Działalność rad konsultacyjnych, rad pożytku publicznego i społecznych rad ds. osób
niepełnosprawnych
x x 7
26 Działalność wojewódzkich pełnomocników ds. równego traktowania, pełnomocników ds. osób
niepełnosprawnych
x 2
27 Działania na rzecz mieszkalnictwa x 6
28 Jakość i sposób dostosowania doradztwa zawodowego w szkołach do potrzeb osób z
niepełnosprawnością
x 21
29 Bezpłatny transport dzieci do szkoły/przedszkola i opieka x 17
30 Współpraca lokalna na rzecz aktywizacji zawodowej x 24
48
Wybór dodatkowych obszarów monitoringu dokonano zgodnie z założeniami Metodologii15. W trakcie konsultacji lokalnych przedstawiciele IM,
organizacji społecznych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością, osoby z niepełnosprawnością oraz ich rodziny lub opiekunowie
zostali poproszeni o wskazanie spośród dodatkowych obszarów działań instytucji monitorowanej, które w ich opinii powinny być objęte
monitoringiem. W wyniku przeglądu wstępnego w IM oraz analizy ankiet samooceny, dokumentów strategicznych, stron internetowych
wybranych instytucji publicznych w gminie, Zespół Monitoringowy określał potencjalny poziom istnienia niezgodności, w ważnych dla danej
instytucji obszarach monitoringu oraz możliwość uzyskania dostępu do danych na temat poszczególnych obszarów działania instytucji.
15 Zob. Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami…, s. 21-22.
49
II.4. Harmonogram działań monitoringowych
Działania monitoringowe rozpoczęto w kwietniu 2017 roku od przeprowadzenia procedury doboru 56 IM zgodnie z założeniami Metodologii
i Projektu. Proces rekrutacji wylosowanych IM (wizyta w urzędzie, podpisanie „Porozumienia o współpracy”) prowadzono w maju i czerwcu
2017 r. Ostatnią z 56 IM zrekrutowano w październiku 2017 r. (co wynikało z odmowy udziału kilku wylosowanych IM i konieczności doboru
kolejnych jednostek administracji publicznej).
Zbieranie danych o IM polegające na wypełnieniu przez IM AS, przeprowadzeniu badań IDI i FGI oraz realizacji wstępnych przeglądów w IM,
prowadzono od momentu podpisania Porozumienia o współpracy z IM do września 2017 r. W oparciu o zebrane dane wybrano obszary
Konwencji, które zostały poddane monitoringowi oraz opracowano Plany monitoringu dla każdej IM (łącznie 56 Planów monitoringu).
Właściwy proces przeprowadzania monitoringu polegający na:
• zbieraniu danych w wybranych obszarach,
• analizie dostępności budynków/do informacji (badania i obserwacje bezpośrednie, dane pozyskane od IM, OzN, ich otoczenia,
organizacji/ ciał społecznych),
• analizie zebranych danych,
• tworzeniu rekomendacji,
• opracowaniu 56 Raportów Wstępnych, a następnie 56 Raportów Końcowych (po konsultacjach z przedstawicielami IM i wizytach
podsumowujących),
• realizacji przez IM zaproponowanych i uzgodnionych rekomendacji,
trwał od października 2017 roku do grudnia 2018 roku.
W styczniu 2019 r. przeprowadzono wizyty weryfikujące w IM, a następnie opracowano 56 Raportów Weryfikacyjnych (styczeń-luty 2019).
Efektem końcowym działań monitoringowych jest niniejszy Raport Zbiorczy będący podsumowaniem najważniejszych działań monitoringowych
przeprowadzonych pod kątem wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych w woj. lubelskim (marzec 2019) (zob. tabelę II.5).
50
Tabela II.5. Harmonogram działań monitoringowych
Etap Działania Okres realizacji
I. Dobór IM do badań 1. Dobór 56 IM, które objęto monitoringiem (próba losowo-warstwowa uwzględniająca wskaźnik G) IV – V 2017
2. Rekrutacja wylosowanych IM, podpisanie „Porozumienia o współpracy” V – VI 2017
II. Zbieranie
danych o IM
1. Opracowanie i udostępnienie IM Ankiety Samooceny V – VI 2017
2. Analiza wyników samooceny z wykorzystaniem dostępnych danych na temat IM VI – VIII 2017
3. Przeprowadzenie "konsultacji na temat działań IM" (m.in. badania IDI, FGI) VI – VIII 2017
4. Wstępny przegląd w IM (identyfikacja dodatkowych obszarów monitoringu, określenie nakładu pracy,
zapoznanie się ZM z personelem IM) VII – IX 2017
III. Opracowanie
„Planu monitoringu”
1. Wybór obszarów, które były przedmiotem monitoringu VIII – IX 2017
2. Opracowanie „Planu monitoringu” i przekazanie IM X 2017
IV. Przeprowadzenie
monitoringu
1. Zebranie danych w wybranych obszarach, analiza dostępności budynków/do informacji (badania i
obserwacje bezpośrednie, dane pozyskane od IM, OzN, ich otoczenia, organizacji/ ciał społecznych) IX 2017 – I 2018
2. Analiza zebranych danych i tworzenie rekomendacji II – X 2018
3. Przygotowanie „Raportu wstępnego” i przekazanie IM VII – X 2018
4. Analiza „Raportu wstępnego” przez IM i naniesienie uwag X – XI 2018
5. Spotkania podsumowujące, opracowanie treści „Raportu końcowego” wraz z rekomendacjami XI – XII 2018
V. Weryfikacja
wykorzystania
rekomendacji
1. Wizyta weryfikująca w IM I 2019
2. Opracowanie „Raportu weryfikacyjnego” i przekazanie IM I – II 2019
3. Wykorzystanie przez IM wypracowanych rekomendacji do I 2019
VI. Opracowanie
„Raportu zbiorczego”
1. Opracowanie „Raportu zbiorczego” z monitoringu. Raport zbiorczy stanowi podsumowanie projektu I – III 2019
2. Przedłożenie Komitetowi Sterującemu (KS) „Raportu zbiorczego” III 2019
Praca w terenie (wyjazdy do IM) Ok. 6-7 wyjazdów
51
Szczegółowy wykaz dat rozpoczęcia monitoringu (data tożsama z datą podpisania Porozumienia o współpracy) i zakończenia działań
monitoringowych w poszczególnych IM przedstawia poniższa tabela.
Tabela II.6. Wykaz dat: zawarcia „Porozumienia o współpracy”, rozpoczęcia i zakończenia działań monitoringowych
Numer i nazwa Instytucji Monitorowanej Data zawarcia
Porozumienia
Data ROZPOCZĘCIA
monitoringu
Data ZAKOŃCZENIA
monitoringu
S1 Subregion lubelski (Kierownik - Dariusz Wadowski)
S1.1 Lublin 2017-06-26 2017-06-26 2019-01-28
S1.2 Powiat rycki 2017-10-09 2017-10-09 2019-01-25
S1.3 Jabłonna 2017-06-26 2017-06-26 2019-01-31
S1.4 Niemce 2017-07-06 2017-07-06 2019-01-31
S1.5 Bychawa 2017-06-30 2017-06-30 2019-01-31
S1.6 Powiat kraśnicki 2017-08-09 2017-08-09 2019-01-21
S1.7 Kraśnik 2017-06-16 2017-06-16 2019-01-21
S1.8 Gościeradów 2017-07-03 2017-07-03 2019-01-24
S1.9 Annopol 2017-06-20 2017-06-20 2019-01-24
S1.10 Powiat puławski 2017-08-04 2017-08-04 2019-01-25
S1.11 Kazimierz Dolny 2017-07-10 2017-07-10 2019-01-18
S1.12 Wąwolnica 2017-07-25 2017-07-25 2019-01-18
S1.13 Nałęczów 2017-07-06 2017-07-06 2019-01-18
52
S2 Subregion bialski (Kierownik - Arkadiusz Biały)
S2.1 Biała Podlaska 2017-06-20 2017-06-20 2019-01-30
S2.2 Powiat bialski 2017-06-05 2017-06-05 2019-01-31
S2.3 Międzyrzec Podlaski 2017-06-12 2017-06-12 2019-01-23
S2.4 Terespol 2017-07-07 2017-07-07 2019-01-29
S2.5 Rossosz 2017-05-31 2017-05-31 2019-01-18
S2.6 Powiat łukowski 2017-06-13 2017-06-13 2019-01-21
S2.7 Łuków 2017-06-12 2017-06-12 2019-01-22
S2.8 Stoczek Łukowski 2017-06-30 2017-06-30 2019-01-17
S2.9 Adamów (pow. łukowski) 2017-06-08 2017-06-08 2019-01-24
S2.10 Powiat parczewski 2017-05-30 2017-05-30 2019-01-25
S2.11 Jabłoń 2017-05-30 2017-05-30 2019-01-16
S2.12 Siemień 2017-05-31 2017-05-31 2019-01-18
S2.13 Milanów 2017-06-13 2017-06-13 2019-01-16
S3 Subregion chełmski (Kierownik - Andrzej Juros)
S3.1 Chełm 2017-06-21 2017-06-21 2019-01-29
S3.2 Powiat chełmski 2017-06-26 2017-06-26 2019-01-30
S3.3 Rejowiec Fabryczny (g. miejska) 2017-06-29 2017-06-29 2019-01-30
S3.4 Sawin 2017-06-26 2017-06-26 2019-01-15
S3.5 Rejowiec Fabryczny (g. wiejska) 2017-06-22 2017-06-22 2019-01-29
S3.6 Powiat łęczyński 2017-06-20 2017-06-20 2019-01-21
53
S3.7 Puchaczów 2017-06-09 2017-06-09 2019-01-23
S3.8 Spiczyn 2017-06-09 2017-06-09 2019-01-23
S3.9 Łęczna 2017-06-09 2017-06-09 2019-01-21
S3.10 Powiat świdnicki 2017-06-22 2017-06-22 2019-01-28
S3.11 Świdnik 2017-06-22 2017-06-22 2019-01-28
S3.12 Trawniki 2017-06-27 2017-06-27 2019-01-31
S3.13 Piaski 2017-06-27 2017-06-27 2019-01-31
S4 Subregion zamojski (Kierownik - Zygmunt Klimczuk)
S4.1 Zamość 2017-06-05 2017-06-05 2019-01-09
S4.2 Powiat biłgorajski 2017-06-06 2017-06-06 2019-01-08
S4.3 Biłgoraj 2017-06-01 2017-06-01 2019-01-08
S4.4 Potok Górny 2017-06-12 2017-06-12 2019-01-07
S4.5 Józefów 2017-06-01 2017-06-01 2019-01-16
S4.6 Powiat janowski 2017-06-08 2017-06-08 2019-01-14
S4.7 Chrzanów 2017-06-02 2017-06-02 2019-01-07
S4.8 Janów Lubelski 2017-06-01 2017-06-01 2019-01-14
S4.9 Modliborzyce 2017-06-21 2017-06-21 2019-01-15
S4.10 Powiat tomaszowski 2017-06-12 2017-06-12 2019-01-11
S4.11 Tomaszów Lubelski 2017-05-31 2017-05-31 2019-01-11
S4.12 Lubycza Królewska 2017-06-01 2017-06-01 2019-01-10
S4.13 Tyszowce 2017-05-31 2017-05-31 2019-01-10
54
SW Subregion wojewódzki (Kierownik - Beata Romejko)
SW.1 Lubelski Urząd Wojewódzki 2017-06-27 2017-06-27 10 01 2019
SW.2 Kuratorium Oświaty w Lublinie (administracja
zespolona) 2017-06-30 2017-06-30 10 01 2019
SW.3 Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w
Lublinie (administracja zespolona) 2017-06-26 2017-06-26 21 01 2019
SW.4 Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego 2017-07-17 2017-07-17 14 01 2019
II.5. Zastosowane metody zbierania danych
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Metodologii16 Zespół Monitoringowy dążył do pozyskania danych z różnorodnych źródeł i różnymi metodami.
Zbieranie danych o instytucji monitorowanej rozpoczęto od udostępnienia odpowiedniemu personelowi z IM ankiety samooceny (AS) w wersji
papierowej oraz on-line w serwisie www.webankieta.pl (z obowiązkiem uzupełnienia AS w wersji on-line). Zakres tematyczny ankiety
obejmował wybrane aspekty działalności IM pozwalające określić, jak instytucja postrzega swoje działania w kontekście postanowień
Konwencji. Ankietę wypełniły wszystkie IM (n=56). Wyniki AS zostały skonfrontowane z dostępnymi danymi na temat IM. Pochodziły one
z publicznie dostępnych dokumentów, stron internetowych, opisów działań, projektów i procedur pochodzących z IM lub obowiązujących IM.
Po przeprowadzeniu analizy wyników ankiet samooceny wypełnionych przez instytucje biorące udział w monitoringu, a także analizie
dostępnych danych na temat IM, zespoły monitoringowe przeprowadziły konsultacje z IM na temat ich działań podejmowanych na rzecz OzN.
Konsultacje te, w zależności od rodzaju badanej instytucji, prowadzono w formie pogłębionych wywiadów indywidualnych (IDI) lub
zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI). W gminach miejskich, miejsko-wiejskich i wiejskich (n=36) przeprowadzono indywidualne
wywiady pogłębione (IDI), natomiast w miastach grodzkich (n=4) oraz powiatach ziemskich (n=12) – badania fokusowe (FGI). Zogniskowany
16 Zob. Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami…, s. 23-25.
55
wywiad przeprowadzono również z przedstawicielami instytucji szczebla wojewódzkiego (n=1). Konsultacje pozwoliły na pozyskanie
dodatkowych informacji o sposobie działania badanych IM oraz weryfikację danych podanych w ankiecie samooceny17.
Celem indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI) oraz badań fokusowych (FGI) była ocena możliwości jakie stwarza osobom
z niepełnosprawnością społeczność lokalna w zakresie korzystania z przysługujących im praw oraz identyfikacja obszarów działań IM, m.in.
z listy obszarów dodatkowych wymienionych w załączniku 4 do Metodologii18, które – w opinii badanych – powinny być objęte monitoringiem.
Wykresy II.1-2. Liczba (odsetek) osób biorących udział w badaniach
IDI (n=75) FGI (n=153)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o wyniki badań IDI i FGI
17 Por. tamże, s. 12.
18 Zob. tamże, s. 64-69.
36
48%
7
10%
19
25%
13
17%IM
NGO
ON
RON
62
41%
38
25%
42
27%
11
7%
IM
NGO
ON
RON
56
W badaniach IDI uczestniczyło 75 osób, w tym 36 przedstawicieli IM (48%), 7 przedstawicieli NGO działających na rzecz OzN (9%), 19 OzN
(25%) oraz 13 rodziców OzN (17%). W 17 badaniach FGI uczestniczyło 153 osób, w tym 62 przedstawicieli IM (41%), 38 przedstawicieli NGO
działających na rzecz OzN (25%), 42 OzN (27%) oraz 11 rodziców OzN (7%) (zob. wykresy II.1-2).
Zbierając dane ZM stosowały również inne metody, m.in. takie jak:
• badania i obserwacje bezpośrednie (miejsc, budynków, wydarzeń);
• pozyskiwanie danych od personelu Instytucji Monitorowanej (m.in. w formie wywiadów przeprowadzonych osobiście, w formie
pisemnej/mailowej);
• pozyskiwanie danych od osób z niepełnosprawnością i ich otoczenia oraz innych podmiotów (w tym organizacji społecznych), które
współpracują z Instytucją (wywiady indywidualne, analiza stron internetowych organizacji społecznych działających na danym terenie,
dokumentów opracowanych przez Instytucję);
• analiza dokumentacji Instytucji Monitorowanej dostępnej m.in. na stronie internetowej (analiza dokumentów strategicznych, w tym
strategii, programów, uchwał, zarządzeń itp.);
• działania analityczne – badanie związków przyczynowo skutkowych (m.in. w oparciu o źródła dostępne w Banku Danych Lokalnych GUS,
Wojewódzkim i Powiatowych Zespołach ds. Orzekania o Niepełnosprawności, ZUS).
Analizując zebrane dane, brano pod uwagę ich dostępność i stopień wiarygodności.
57
III. Analiza przestrzegania Konwencji w IM i ich jednostkach organizacyjnych
Przeprowadzone działania monitoringowe w 56 IM wykazały, że największe trudności są z realizacją art. 9 ust. 1 Konwencji, która zakłada m.in.
konieczność zapewnienia dostępności budynków, dróg, transportu, szkół, mieszkań, instytucji zapewniających opiekę medyczną, miejsc pracy
oraz dostępności do informacji, komunikacji i innych usług, w tym usług elektronicznych.
III.1. Problemy, jakie napotkały zespoły monitoringowe w trakcie monitoringów
Poniżej zaprezentowaną ogólną charakterystykę problemów z jakimi spotkały się Zespoły Monitoringowe w trakcie działań monitoringowych.
Subregion 1 – lubelski
Trudności występujące niemal w każdej IM: wybory samorządowe i zmiana władz lokalnych, duża obawa urzędników przed
monitoringiem (mylenie z kontrolą); niska świadomość problematyki OzN i ich praw wśród urzędników; trudności w dotarciu do urzędników
decyzyjnych; niedecyzyjna osoba wyznaczona do kontaktu.
Miasto grodzkie, powiaty ziemskie: mało zintegrowana, kompleksowa polityka wobec OzN; sieć placówek kultury i oświaty działa w
zasadzie niezależnie od UM/Starostwa; niska świadomość problemów OzN w wydziałach Urzędu niezajmujących się sprawami społecznymi;
skomplikowany sposób zarządzania w dużym samorządzie (zdobywanie podpisów, zawiadamianie jednostek o wizycie); trudności w uzyskaniu
informacji z placówek oświaty i innych instytucji; duże zróżnicowanie jednostek monitorowanych o nieporównywalnej sytuacji; niedecyzyjna
osoba wyznaczona do kontaktu; długi czas załatwiania wszelkich spraw (podpisy, ustalanie wizyt) związany z chęcią uzyskania jak najlepszych
wyników; życzenia uwzględniania wszelkich zmian w raportach – konieczność ciągłego nanoszenia korekt.
Gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie: rutyna działań OPS skoncentrowanych na zasiłkach; trudności z dotarciem do decyzyjnych
urzędników; trudna sytuacja zastana (niski budżet gminy, niewielkie możliwości zmian związane z ukształtowaniem terenu, budynkami).
58
Trudności występujące rzadko: remonty budynków utrudniające monitoring dostępności; trudny kontakt telefoniczny i mailowy (brak
odpowiedzi, nieodbieranie telefonów); duża obawa przed monitoringiem ze względu na słaby poziom zabezpieczenia praw OzN; zmiana
dyrektora PCPR; wyszukiwanie przepisów i usprawiedliwień przez urzędników niechętnych wprowadzaniu zmian służących OzN; trudności
w przekonaniu ich do zmian służących OzN w związku z opieką konserwatora nad miastem i polityką miasta nastawioną na turystów; niewielkie
możliwości zmian (ukształtowanie terenu, stare budynki); zmiana siedziby OPS w czasie monitoringu; ogólna niechęć do zmian i rutynowość
działań; zmiana koordynatora.
Subregion 2 – bialski
Trudności występujące niemal w każdej IM: wybory samorządowe, urlopy pracowników instytucji monitorowanych i koordynatora, długa
AS; zwlekanie z odpowiedzią na rekomendacje, konieczność zapoznania ich z przygotowanym materiałem (raportami, załącznikami,
rekomendacjami itp.); odległość-dojazd wymagający czasu (niewystarczająca ilość godzin pracy w projekcie); ograniczone środki finansowe na
likwidację barier architektonicznych.
Miasto grodzkie, powiaty ziemskie: duży samorząd – zebranie danych wymagało czasu, konieczność pisania pism do władz lokalnych i
dyrektorów/kierowników niektórych instytucji niemal w każdej sprawie; ograniczone możliwości spotkania się z osobami decyzyjnymi;
przedstawiciele niektórych jednostek organizacyjnych wskazywali na władze Miasta/Starostwa, jako właściwego adresata rekomendacji,
twierdzili, że ich głos jest nieznaczący.
Gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie: trudna sytuacja finansowa samorządu (szczególnie w samorządach o niskim wskaźniku G);
zachowawczość w podejmowaniu wymagających decyzji (wynikająca z bardzo trudnej sytuacji finansowej samorządu); ASF; niepewna sytuacja
w niektórych placówkach oświatowych i ośrodkach kultury odnośnie dalszego ich funkcjonowania.
Trudności występujące rzadko: zmiana władzy, pomieszczenia instytucji są wynajmowane od innego podmiotu – monitorowana jednostka
ma ograniczone możliwości w zakresie likwidacji barier architektonicznych w budynku (wąskie drzwi i z progami, nierównomierne oświetlenie
powierzchni; brak oznaczeń na schodach; toaleta dla OzN tylko na parterze); zachowawcze podejście władz samorządowych do problemów
59
OzN; brak uchwalonego rocznego programu współpracy z organizacjami pozarządowymi; planowane jest przeniesienie OPS/PCPR do nowego
budynku; trudna współpraca pomiędzy instytucjami przebywającymi w jednym obiekcie w kontekście likwidacji barier architektonicznych w
budynku i przed budynkiem; prace remontowe przeprowadzane w niektórych obiektach.
Subregion 3 – chełmski
Trudności występujące praktycznie w każdej IM: wybory samorządowe; urlopy pracowników instytucji monitorowanych i koordynatora;
koordynator obciążony zbyt wieloma funkcjami.
Miasto grodzkie, powiaty ziemskie: duży samorząd – zebranie danych wymagało czasu, ograniczone możliwości spotkania się z osobami
decyzyjnymi; instytucjonalne podejście do polityki społecznej PCPR-u.
Gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie: instytucjonalny model zarządzania gminą; zmiana podejście władz samorządowych do
problemów OzN (w stosunku do poprzedniej ekipy) z uspołecznionego na instytucjonalny; przedstawiciele niektórych jednostek organizacyjnych
wskazywali na władze gminy, jako właściwego adresata rekomendacji; niekorzystne warunki lokalowe, kadrowe i proceduralne OPS;
ograniczone środki finansowe.
Trudności występujące rzadko: sceptyczny stosunek przedstawicieli niektórych IM do projektu, zwlekanie z podjęciem konkretnych decyzji
dotyczących realizacji projektu; zmiana władzy; niepewna sytuacja w niektórych placówkach oświatowych odnośnie dalszego ich
funkcjonowania; trudna współpraca pomiędzy instytucjami przebywającymi w jednym obiekcie.
Subregion 4 – zamojski
Trudności występujące praktycznie w każdej IM: wybory samorządowe; urlopy pracowników instytucji monitorowanych i koordynatora,
nadmierna dokumentacja w projekcie oraz utrudnienie w zdobyciu podpisów samorządu; niewystarczająca ilość godzin pracy w projekcie; mało
decyzyjny koordynator wyznaczony do współpracy z ZM w niektórych IM.
60
Miasto grodzkie, powiaty ziemskie: duże samorządy; trudności w zdobyciu podpisów przedstawicieli samorządu.
Gminy wiejskie, miejsko-wiejskie i miejskie: małe zainteresowanie projektem władz decyzyjnych, szczególnie przed wyborami.
Trudności występujące rzadko: niechęć do współpracy niektórych instytucji; zmiana władzy; niewystarczająca komunikacja z IM.
Subregion 5 – wojewódzki
Specyfiką Urzędu Marszałkowskiego jest wielość instytucji podległych. Spowodowało to bardzo złożony i rozciągnięty w czasie proces zbierania
danych do monitoringu. Złożony proces decyzyjny bardzo wydłużał realizację poszczególnych etapów monitoringu. W wyniku wyborów
samorządowych nastąpiła zmiana Marszałka Województwa oraz Zarządu Województwa. W końcowej fazie realizacji monitoringu nastąpiła
zmiana koordynatora, co utrudniło kontakt z Urzędem.
III.2. (Kluczowe) bariery we wdrażaniu Konwencji
Najczęściej występujące bariery we wdrażaniu Konwencji:
Mała świadomość znaczenia Konwencji oraz niewystarczający poziom wiedzy na jej temat (brak odniesień do Konwencji w dokumentach
strategicznych, brak szkoleń dla pracowników jednostek administracji publicznej, „nieświadome” wdrażanie Konwencji).
Powszechnie występujące bariery architektoniczne – najczęściej w najmniejszych gminach wiejskich, w starych i zabytkowych obiektach –
niedostępne toalety; niedostosowane toalety dla OzN i/lub bez wymaganych udogodnień, nieprawidłowo wykonane podjazdy; parkingi z
wysokimi krawężnikami, oddalone od budynku; instytucje zajmujące się pomocą społeczną znajdują się na wysokich piętrach; awarie platform
windowych, problemy z uruchomieniem wideotłumacza (rzadko używane); konserwator zabytków mający własną wizję dostępności obiektu
zabytkowego; wysokie lady; nowobudowane obiekty – z barierami architektonicznymi.
Monitorowane instytucje są praktycznie niedostępne dla osób niewidomych, czy niesłyszących:
61
• brak oznakowania kontrastowego schodów oraz innych niebezpiecznych przedmiotów w budynkach użyteczności publicznej, a także
oznaczeń brajlowskich; brak faktur dotykowych w obiektach (wyjątkiem BOM w Lublinie) i innych materiałów/oznaczeń dla niewidomych
(w ocenie przedstawicieli IM: brak takich osób, które mogłyby korzystać z tego typu rozwiązań);
• brak lub ograniczony dostęp do tłumaczy języka migowego (online), szczególnie w gminach wiejskich; brak pętli indukcyjnych (w ocenie
przedstawicieli IM: brak takich osób, które mogłyby korzystać z tego typu rozwiązań).
Ograniczanie przestrzeni do poruszania się przez zastawianie jej meblami, stolikami, kserokopiarkami, kwiatami, koszami na śmieci, stojącymi
reklamami itp.
Niski stopień aktywności obywatelskiej przejawiającej się m.in. w organizowaniu się w stowarzyszenia czy fundacje – szczególne na rzecz osób
z niepełnosprawnością. Konsultacje społeczne, jako forma współtworzenia prawa lokalnego, a tym samym realne uczestnictwo w procesach
demokratycznych/decyzyjnych (szczególnie OzN) praktycznie nie istnieje.
Niska świadomość społeczna/urzędników nt. praw osób z niepełnosprawnością: częste zjawisko usprawiedliwiania się w przypadku braku
dostępności lub wskazywanie na stosowanie pozornych rozwiązań; często występująca „mentalność opiekuna”: „wniesiemy
niepełnosprawnych”; „wyjdziemy do nich i sprawę załatwimy przed urzędem”; „pojedziemy do nich do domu i załatwimy sprawę urzędową”;
„jak trzeba będzie, to dostosujemy (np. urząd/szkołę). Na razie nikt nam nie zgłaszał takiej potrzeby” „póki co nie mieliśmy/nie mamy osób z
niepełnosprawnością ruchową/niewidomych/niesłyszących”. Osoby z niepełnosprawnością chcą samodzielnie załatwić np. sprawę urzędową;
krępuje je nadmierna troska/współczucie/ pomoc na siłę, „szum”/zamieszanie wokół własnej osoby (np. operacja z uruchomieniem platformy
przyschodowej); niektóre OzN czują się obywatelami „drugiej kategorii”: „dlaczego mam być obsługiwany przed urzędem, a nie w środku”?;
„dlaczego nie mogę wjechać głównym wejściem, jak każdy inny człowiek, tylko od zaplecza”?
Barierą dla wdrażania Konwencji jest także brak (spójnych) przepisów wykonawczych. W odpowiedzi na wiele pytań urzędy przekazywały
informację, że nie muszą, a wręcz nie mogą czegoś realizować, jeśli nie jest to wprost zapisane w przepisach prawa (instalacja alarmowa w
toaletach dla OzN, pętla indukcyjna, świetlny alarm w obiekcie).
62
Inne, powszechnie występujące problemy: poręcze – najczęściej po jednej, zewnętrznej stronie, dotyczy to także niektórych nowoczesnych
budynków, gdzie brak poręczy po stronie ściany; brak możliwości zapewnienia dojazdu OzN do lokalu wyborczego – zdaniem przedstawicieli IM,
głównie na obszarach wiejskich, może to być odczytane przez mieszkańców jako dowożenie wyborców urzędującego wójta/burmistrza na
wybory. W ocenie przedstawicieli IM – jeżeli będzie przepis umożliwiający takie wsparcie OzN, to gmina je zapewni. W wielu instytucjach
występuje polityka oszczędzania energii elektrycznej, samorządowcy wskazują na rosnące ceny energii/rachunki; powszechny brak wiedzy nt.
dźwiękowego lub świetlnego powiadamiania alarmowego. Brak procedury ewakuacji OzN z budynku. Przepisy (m.in. rozporządzenie Ministra
Infrastruktury z 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, Dz.U. z 2015 r. poz.
1422) określają wymagania w zakresie długości i szerokości dróg ewakuacyjnych, ich przebiegu i oznakowaniu, miejscach zbiórki po ewakuacji,
a także obowiązkowych ćwiczeniach (tzw. ewakuacjach próbnych). Brak jednak szczegółowych wymagań dotyczących ewakuacji z budynku, w
którym pracę wykonuje kilka osób niepełnosprawnych. W IM dominuje myślenie o OzN jako klientach urzędu gminy/OPS/szkoły itp. brak
myślenia o tej grupie jako pracownikach; niedostosowane toalety dla OzN, a tam gdzie są, w wielu wypadkach nie spełniają standardów
dostępności; brakuje również wiedzy nt. standardów dostępności i jak je stosować poprawnie.
Powiatowe programy działań na rzecz osób niepełnosprawnych są niedocenionym instrumentem wdrażania praw osób z niepełnosprawnością
(zapisanych m.in. w Konwencji) – są tworzone, bo wymaga tego ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych.
Poniżej zaprezentowano charakterystykę najczęściej występujących barier we wdrażaniu Konwencji w poszczególnych subregionach i IM.
Subregion 1 – lubelski
S1.1 Lublin – wiele obiektów zabytkowych; niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród pracowników wydziałów niezajmujących się
bezpośrednio takimi sprawami; opór ze strony urzędników do podejmowania niestandardowych działań; duża niezależność placówek
oświatowych względem Urzędu Miasta; wielość problemów OzN, które miasto musi uwzględniać, spowodowana wielkością miasta; duża liczba
barier architektonicznych (chodniki, ulice, stare niedostosowane budynki); brak odpowiedniej wielkości środków finansowych na działania
dostosowujące.
63
S1.2 Powiat rycki – niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród urzędników; niewielka innowacyjność i opór urzędników, dyrektorów
instytucji przed podejmowaniem niestandardowych działań; brak systemowych rozwiązań, procedur ukierunkowanych na zabezpieczenie praw
OzN; specyfika powiatu (niewielki, dwa średnie miasta o porównywalnej wielkości, konieczność duplikacji urzędów); brak nowych budynków i
środków na dostosowania.
S1.3 Jabłonna – stare, nieremontowane budynki urzędu gminy (aktualnie – budowany nowy); niska świadomość potrzeb i problemów OzN;
brak organizacji pozarządowych; niska aktywność obywateli; ucieczka OzN z terenu gminy poszukujących wsparcia i usług w pobliskim Lublinie;
brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
S1.4 Niemce – stare, nieremontowane budynki (OPS), trudności lokalowe; niska świadomość potrzeb i problemów OzN; działania gminy
ukierunkowane na osoby młode, osiedlające się na terenie gminy; słabość organizacji pozarządowych; ucieczka OzN z terenu gminy
poszukujących wsparcia i usług w pobliskim Lublinie; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
S1.5 Bychawa – stare, niedostosowane budynki; brak środków finansowych na remonty i działania na rzecz OzN; niska świadomość potrzeb i
problemów OzN wśród urzędników; brak komunikacji publicznej; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN
scedowane na OPS i ŚDS; Siedziba OPS znajduje się na piętrze budynku, na parterze jest wideotelefon, OzN mogą dzwonić i prosić o zejście.
S1.6 Powiat kraśnicki – niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród urzędników starostwa; rutynowość działań urzędników, opór
przed działaniami niestandardowymi.
S1.7 Kraśnik – niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród urzędników; trudności w dostosowaniu budynków zabytkowych;
nieodpowiedni lokal OPS; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
S1.8 Gościeradów – brak środków finansowych na remonty, dostosowania, nowe budynki; brak współpracy między gminą a DPS należącym
do powiatu; opór przed zmianami i działaniami niestandardowymi; brak komunikacji publicznej; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych
na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
64
S1.9 Annopol – niedostosowane budynki; brak środków na dostosowania; słabość organizacji pozarządowych; niska aktywność obywateli;
brak komunikacji publicznej; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS i ŚDS.
S1.10 Powiat puławski – niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród urzędników starostwa; niewielka innowacyjność i opór
urzędników przed podejmowaniem niestandardowych działań; zabytkowe budynki.
S1.11 Kazimierz Dolny – zabytkowe budynki, miasto objęte opieką konserwatora; specyfika terenu (wzgórza, wąwozy, nadrzecze); polityka
władz ukierunkowana na przyciąganie turystów; brak środków finansowych; niska świadomość potrzeb i problemów OzN wśród urzędników;
brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
S1.12 Wąwolnica – brak środków finansowych na remonty i dostosowania; brak odpowiednich budynków; trudny teren (wzgórza, wąwozy);
słabość infrastruktury; niska aktywność obywatelska, brak organizacji pozarządowych; brak komunikacji publicznej; brak systemowych
rozwiązań ukierunkowanych na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
S1.13 Nałęczów – brak środków finansowych na remonty i dostosowania; zabytkowe budynki; brak systemowych rozwiązań ukierunkowanych
na OzN, sprawy OzN scedowane na OPS.
Subregion 2 – bialski
S2.1 Miasto Biała Podlaska – dużo zabytkowych obiektów z barierami architektonicznymi, ale są one systematycznie likwidowane;
niedostosowane serwisy internetowe; zarządzenia, uchwały, dokumenty strategiczne, także te poddawane konsultacjom – to najczęściej skany
niemożliwe do odczytania za pomocą programów lektorskich; ograniczony dostęp do wydarzeń kulturalnych ze względu na bariery
architektoniczne.
S2.2 Powiat bialski – Starostwo i PCPR mieszczą się w budynku należącym do Miasta Biała Podlaska (ZGL), planowane jest przeniesienie tych
instytucji do innego obiektu. Teren przed PUP w Białej Podlaskiej ma kilku właścicieli. Podobna sytuacja jest w Międzyrzecu Podlaskim, gdzie
obiekt i teren należy do Szkoły; serwisy instytucji są niedostosowane do standardów WCAG 2.0, zarządzenia, uchwały, dokumenty strategiczne,
65
także te poddawane konsultacjom – to najczęściej skany niemożliwe do odczytania za pomocą programów lektorskich; brak transportu
publicznego w powiecie (prywatni przewoźnicy lub z innych powiatów).
S2.3 Międzyrzec Podlaski (gmina miejska) – stare budownictwo z barierami architektonicznymi (są systematycznie likwidowane, brak
jednak środków na przyspieszenie procesu likwidacji barier architektonicznych); brak ramp krawężnikowych w niektórych miejscach miasta;
brak stanowisk postojowych dla OzN położonych blisko Urzędu Miasta, MOK i Biblioteki (wydzielone stanowiska postojowe dla OzN są oddalone
od tych instytucji).
S2.4 Terespol (gmina wiejska) – niska aktywność obywatelska i organizacji społecznych, brak organizacji działających na rzecz OzN; duże
odległości pomiędzy miejscowościami.
S2.5 Rossosz – brak nowych i dostosowanych budynków, większość powstała czynem społecznym; brak komunikacji publicznej w gminie,
brak wykwalifikowanych OzN, które można byłoby zatrudnić w urzędzie, niska aktywność obywatelska, w tym środowiska OzN; uboga gmina
(gmina z jednym z najniższych wskaźników G) – brak środków finansowych na likwidację barier architektonicznych; niska aktywność organizacji
społecznych, brak organizacji działających na rzecz OzN; OPS będzie przenoszone do nowego budynku.
S2.6 Powiat łukowski – komunikacja publiczna niedostosowana do potrzeb OzN (tabor wymagający wymiany); wiele zabytkowych obiektów
niedostosowanych do potrzeb OzN; brak środków finansowych na likwidację barier architektonicznych; Inspektorat Nadzoru Budowlanego z
małym budżetem, w obiekcie zabytkowym; zachowawcze podejście Inspektora Nadzoru Budowlanego do spraw związanych z dostępnością
obiektu dla OzN.
S2.7 Łuków (gmina miejska) – brak toalet dostosowanych do potrzeb OzN (z wyjątkiem ŁOK), stanowisk postojowych dla OzN położonych
blisko instytucji; wysokie krawężniki utrudniające poruszanie się osobom na wózkach inwalidzkich, czy wjazd ze stanowiska postojowego dla
OzN na chodnik; ruchliwa DK z niebezpiecznym przejściem dla pieszych i z głębokimi rynienkami/wysokimi krawężnikami; MOPS na 1 piętrze;
brak środków finansowych na likwidację barier architektonicznych.
S2.8 Stoczek Łukowski (gmina miejska) – małe miasteczko z niewielką liczbą mieszkańców, część pracuje w Warszawie, Miasto wydaje się
mieć zawyżony wskaźnik G – ma bardzo mały budżet w porównaniu do gminy wiejskiej Stoczek Łukowski. Samorząd nie stać na realizację wielu
66
zaplanowanych przedsięwzięć; brak możliwości likwidacji barier architektonicznych bez wsparcia zewnętrznego; brak obiektów dostosowanych
do potrzeb OzN (z wyjątkiem WTZ); wysokie krawężniki w wielu miejscach Miasta, utrudniające poruszanie się OzN ruchową; brak aktywnych
organizacji społecznych działających na rzecz OzN (w rejestrze KRS są organizacje działające na rzecz OzN, których aktywność zanikła).
Trudności z wdrażaniem rekomendacji wynikające z trudnej sytuacji samorządu.
S2.9 Adamów – niemal wszystkie monitorowane instytucje mieszczą się w starych i niedostosowanych budynkach, GOPS na 1 piętrze, brak
toalet dostosowanych do potrzeb OzN (z wyjątkiem Biblioteki); transport publiczny niedostosowany do potrzeb OzN, brak środków finansowych
na likwidację barier architektonicznych.
S2.10 Powiat parczewski – brak transportu publicznego w powiecie (głównie prywatni przewoźnicy lub z innych powiatów), tabor
(auto)busów przyjeżdżających przez gminy jest niedostosowany do potrzeb OzN.
S2.11 Jabłoń – GOPS na 1 piętrze niedostosowanego budynku; obiekt w którym mieści się Urząd Gminy i GOPS z ograniczonymi
możliwościami dostosowania do obowiązujących przepisów (wąskie korytarze/klatki schodowe; brak możliwości zainstalowania windy, brak
możliwości dostosowania toalety do potrzeb OzN); Ośrodek Kultury mieści na piętrze – brak możliwości dostania się tam OzN ruchową; brak
środków finansowych na likwidację barier architektonicznych; likwidacja Stowarzyszenia działającego na rzecz OzN wynikająca z braku lidera.
S2.12 Siemień – obiekty niedostosowane do potrzeb OzN, z licznymi barierami, brak toalet przystosowanych do potrzeb OzN; liczne potrzeby,
ale ograniczone środki finansowe – możliwość pozyskania funduszy z zewnątrz przyspieszyłby proces likwidacji barier architektonicznych; GOK
niedostępny i z ograniczeniami lokalowymi; nieaktualne strategie rozwoju gminy i rozwiązywania problemów społecznych.
S2.13 Milanów – obiekty niedostosowane do potrzeb OzN, z licznymi barierami, brak toalet przystosowanych do potrzeb OzN; liczne potrzeby,
ale ograniczone środki finansowe; wysokie krawężniki; zwiększone potrzeby/wyzwania związane z przeniesieniem WZT do dawnego Liceum w
Milanowie.
67
Subregion 3 – chełmski
S3.1 Miasto Chełm – ogromne zadłużenie Miasta, najuboższy powiat Polski, peryferyjne położenie powiatu z bardzo niekorzystnymi
charakterystykami demograficznymi, najwyższy w Polsce wskaźnik liczebności OzN w populacji. Duże zróżnicowanie ternu (MDK), zabytkowych
charakter obiektów ze stopniowo usuwanymi barierami architektonicznymi; niedostosowane serwisy internetowe.
S3.2 Powiat chełmski – Najuboższy powiat Polski, z najniższą w Polsce absorbcją środków z budżetu UE, z stolicą powiatu wskazaną w
raporcie NIKu (06.2018) jako jedno z 10 miast o najgorszych perspektywach rozwojowych w Polsce. Pomieszczenia Starostwa PUP i PCPR są
wynajmowane od Urzędu Wojewódzkiego – Starostwo ma ograniczone możliwości w zakresie likwidacji barier architektonicznych w budynku
(brak windy, różnice poziomów na jednej kondygnacji, wąskie drzwi i progi, nierównomierne oświetlenie powierzchni; brak oznaczeń na
schodach; brak w pełni przystosowanej toalety dla OzN w całym budynku mieszczącym jednostki UW, UM, Starostwa i Urzędu Miasta).
Stosunkowo niski poziom jednostek oświatowych podlegających Staroście, przy braku współdziałania z Miastem Chełm na rzecz budowania
wspólnego systemu oświaty (aktualna sytuacja powyborcza stwarza nowe szanse). PUP prowadzony przez starostwo dla obszaru Miasta i
powiatu, z niedostatecznie wypracowanym mechanizmem partnerstwa w zarządzaniu. Serwisy internetowe instytucji są niedostosowane do
standardów WCAG 2.0, a zawarte w nich treści ubogie.
S3.3 Rejowiec Fabryczny (g. miejska)/ S3.5 Rejowiec Fabryczny (g. wiejska) – wspólny budynek UM i UG z barierami
architektonicznymi, które ze względu na brak środków nie mogą być w krótkiej perspektywie zlikwidowane. Potencjał rozwojowy (dochody i
pozyskiwane środki UE) obu małych gmin (miejskiej i wiejskiej) liczony osobno, zbyt mały, przy jednoczesnym powielaniu zadań
administracyjnych, nie stwarza dobrych perspektyw samodzielnego nadania silnego impulsu rozwojowego. Brak jest także zarysowania
partnerskiej współpracy obu samorządów w ich dokumentach strategicznych jak również w LSR Lokalnej Grupy Działania "Promenada S12".
Brak środków finansowych na likwidację barier architektonicznych, a także podejmowania innych działań na rzecz OzN (brak jasnej wizji tego
typu działań), przekłada się na niską aktywność obywatelską, w tym środowiska OzN (jedyna organizacja działająca na rzecz OzN zlokalizowana
w DPS i prowadzona przez pracowników).
68
S3.4 Sawin – najwyższy wskaźnik OzN w powiecie, a zarazem w Polsce. Problemy budżetowe. W ubiegłej kadencji samorządu drastycznie
obniżona aktywność obywatelska, spowodowana słabszą współpracą władz z organizacjami społecznymi, które były wcześniejszymi liderami
procesów integracyjnych w gminie.
S3.6 Powiat łęczyński – mankamentem jest mała wielkość powiatu, która sprawia, że koszty realizacji zadań przewyższają dochody, co przy
ogromnym zróżnicowaniu dochodowym gmin (jedna z najbogatszych, przy jednej z najbiedniejszych w Polsce) sprawia, że trudno jest
kształtować jednolitą politykę, a jednocześnie powiat ma zbyt mały potencjał by prowadzić samodzielną politykę na rzecz zrównoważenia.
S3.7 Puchaczów – jedna z najbogatszych gmin w Polsce, co nie przekłada się w sposób widoczny na przełamywanie barier architektonicznych
i politykę dostępności. Brak jest pełnej integracji działań w zakresie zdrowia, oświaty i pomocy społecznej. Odkładane od wielu lat rozpoczęcie
budowy budynku UG, obecny jest całkowicie niedostosowany do potrzeb OzN.
S3.8 Spiczyn – niski stan zatrudnienia w UG sprawia, że funkcjonowanie gminy koncentruje się na działaniach administracyjnych z
niedostatecznym podejmowaniem działań innowacyjnych. Gmina ma niski wskaźnik G, nie stać ją na realizację wielu zaplanowanych
przedsięwzięć; brak możliwości likwidacji barier architektonicznych bez wsparcia zewnętrznego. UG niedostosowanych do potrzeb OzN, a
dobudowana część obiektu z infrastrukturą gwarantującą niemal całkowite dostosowanie dla potrzeb OzN (winda, toalety) w fazie finalnego
integrowania jej ze starą częścią jest blokowana przez Radę Gminy w zakresie wydatkowania dodatkowych środków inwestycyjnych.
S3.9 Łęczna – główny budynek UM i USC oraz okalający plac stanowią przestrzeń pod nadzorem konserwatora zabytków - tym niemniej w
ramach współpracy udało się zlikwidować wiele barier. Częściowe adaptacje do potrzeb ON są możliwe w trakcie realizowanej rewitalizacji tzw.
starej Łęcznej (otoczenie Biblioteki). Monitorowane instytucje mieszczą się w starych i niedostosowanych budynkach, brak toalet
dostosowanych do potrzeb OzN (z wyjątkiem Biblioteki).
S3.10 Powiat świdnicki – brak ścisłego współdziałania, w zakresie polityki dostępności, zarówno pomiędzy różnymi jednostkami
organizacyjnymi zlokalizowanymi w powiecie (np. niedostosowanie budynku, w którym jest zlokalizowany zarówno PUP, jak i np. Powiatowa
Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Świdniku); jak i gminami (siedziba zamiejscowa PUP w Piaskach zlokalizowana w budynku, w którym
69
mieści się OPS i świadczone jest nieodpłatne poradnictwo prawne). Także niedostateczne zintegrowanie działań PCPR i PUP w zakresie oferty
dla OzN.
S3.11 Świdnik – najważniejszym ograniczeniem jest skala potrzeb finansowych.
S3.12 Trawniki – GOPS na I piętrze niedostosowanego budynku. Obiekty w nikły stopniu dostosowane do potrzeb OzN, z licznymi barierami,
brak toalet przystosowanych do potrzeb OzN; liczne potrzeby, ale ograniczone środki finansowe i możliwość pozyskania funduszy z zewnątrz;
brak organizacji działających na rzecz OzN, przy jednocześnie słabej aktywności obywatelskiej, przy rolniczym charakterze terenu nie ma
żadnego KGW.
S3.13 Piaski – instytucje, zwłaszcza GOPSu i siedziby zamiejscowej PUP, mieszczą się w obiektach całkowicie niedostosowanych do potrzeb
OzN, z licznymi barierami, brak toalet przystosowanych do potrzeb OzN; liczne potrzeby, ale ograniczone środki finansowe.
Subregion 4 – zamojski
Często pojawiające się trudności, występujące niemal w każdej IM: niewystarczająco wysoki poziom dostosowania informacji do
potrzeb osób z niepełnosprawnością; niewystarczająca aktywność samych OzN oraz świadomość istnienia Konwekcji wśród przedstawicieli IM i
społeczności lokalnej; brak środków na działania na rzecz OzN w budżecie samorządu; niewystarczająca aktywność samych OzN.
S4.1 Zamość – wiele obiektów zabytkowych, duże potrzeby finansowe różnych instytucji, konieczność rozłożenia w czasie dostosowywania
obiektów, część obiektów budowana w latach 70 XX wieku, brak pełnomocnika do OzN i niechęć do tworzenia tego stanowiska, poprawy
wymagają procedury przyjmowania wniosków oraz wydawania paszportów i dowodów osobistych. Warto także poprawić jakość dostępności
architektonicznej placówek oświatowych.
S4.2 Powiat biłgorajski – niedostępność architektoniczna budynków i niedostosowanie informacji. Oprócz zmodernizowanego niedawno
obiektu Starostwa, pozostałe to obiekty z lat 70 XX, trudne do zmodernizowania, bez wind, tylko z podjazdami.
S4.3 Biłgoraj – oczekiwanie na rewitalizację miasta wstrzymało część prac modernizacyjnych przestrzeni publicznych, urzędu; brak
komunikacji publicznej; niedostępność architektoniczna budynków i niedostosowanie informacji.
70
S4.4 Potok Górny – mała gmina o niewielkich zasobach finansowych, stare obiekty z lat 70 XX w., duże koszty modernizacji, niewystarczająca
świadomość dotycząca przepisów i potrzeb osób niepełnosprawnych, brak komunikacji publicznej w gminie; niewystarczająca aktywność
obywatelska OzN, niewystarczający poziom świadomości potrzeb OzN zarówno u przedstawicieli administracji, jak i samych OzN.
S4.5 Józefów – obiekt Domu Kultury niemodernizowany i niedostępny, w oczekiwaniu na program rewitalizacji, brak komunikacji publicznej w
gminie.
S4.6 Powiat janowski – funkcjonowanie w jednym budynku wspólnie z UM, brak miejsca na toalety dla OzN, przeciągająca się procedura
oddawania windy w budynku, niewystarczająca ilość szkoleń z obsługi klienta z niepełnosprawnością, niewystarczająco skuteczny przekaz
informacji w formie dostosowanej do potrzeb OzN.
S4.7 Chrzanów – budynek UG został częściowo zmodernizowany, ale nie zadbano o podjazd ani miejsce postojowe dla OzN, niska aktywność
organizacji pozarządowych, brak komunikacji publicznej, brak NGO działających na terenie gminy, mała aktywność obywatelska OzN.
S4.8 Janów Lubelski – brak komunikacji publicznej, część obiektów budowana w latach 70 XX wieku i jest niedostosowana (szkoła);
niewystarczająca ilość szkoleń z obsługi klienta z niepełnosprawnością, niewystarczająco skuteczny przekaz informacji w formie dostosowanej
do potrzeb OzN.
S4.9 Modliborzyce – brak komunikacji publicznej, obiekt UM wymagający zmodernizowania (małe środki samorządu na te cele),
niewystarczająca ilość szkoleń z obsługi klienta z niepełnosprawnością, niewystarczająco skuteczny przekaz informacji w formie dostosowanej
do potrzeb OzN.
S4.10 Powiat tomaszowski – niedostępność architektoniczna budynków – obiekt zabytkowy Inspekcji Sanitarnej trudny do modernizacji,
muzeum w trakcie prac rewitalizacyjnych, będzie dostosowane, niska świadomość standardów WCAG 2.0.
S4.11 Tomaszów Lubelski – brak komunikacji publicznej, część obiektów budowana w latach 70 XX wieku, niedostosowana (urząd).
S4.12 Lubycza Królewska – brak komunikacji publicznej, część obiektów budowana w latach 70 XX wieku, niedostosowany urząd w bardzo
złych warunkach dla OzN.
71
S4.13 Tyszowce – brak dostępności OPS, brak komunikacji publicznej, niewystarczające działania samorządu w kwestii dostosowania
obiektów i informacji do potrzeb OzN.
Subregion 5 – wojewódzki
S5.1 Lubelski Urząd Wojewódzki – siedziba Delegatury w Białej Podlaskiej znajduje się w budynku należącym do Miasta Biała Podlaska
(obiektem zarządza Zakład Gospodarki Lokalowej), co powoduje brak wpływu na zmiany w budynku.
S5.2 Kuratorium Oświaty w Lublinie (administracja zespolona) – siedziba Kuratorium Oświaty w Lublinie jest obiektem zabytkowym, co
powoduje trudności z przebudową wejścia do budynku, zmiany drzwi. Konserwator zabytków nie wyraża zgody. Siedziba Delegatury w Chełmie
znajduje się w budynku należącym do Urzędu Wojewódzkiego. Zatem nie ma możliwości bezpośredniego wpływu na zmiany w budynku.
S5.3 Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w Lublinie (administracja zespolona) – siedziba Delegatury w Zamościu znajduje
się w budynku należącym do zewnętrznego właściciela i nie ma możliwości wybudowania windy.
S5.4 Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego – część budynków to budynki zabytkowe: np. Lubelskie Samorządowe Centrum
Doskonalenia Nauczycieli. W budynku brak windy. Jednak podejmowane są starania, aby konserwator zabytków wydał zgodę na budowę
zewnętrznej windy. Jeden z budynków: Centrum Spotkania Kultur to budynek bardzo nowoczesny, uzyskał honorową nagrodę SARP za projekt
architektoniczny. Przestrzeń została zaprojektowana nowocześnie, ale nie jest dostosowana do potrzeb OzN. Problemem jest przearanżowanie
modernistycznego budynku, wiązałoby się to praktycznie z koniecznością stworzenia nowego projektu i przebudową obiektu. Tarasy w CSK są
niedostępne dla OzN, a schody w budynku posiadają przeszklone balustrady bez poręczy, jest wiele płaszczyzn przeszklonych powodujących
odbicie świateł oraz trudność oceny, gdzie kończą się poszczególne płaszczyzny. Budynek Wojewódzkiego Urzędu Pracy jest tak położony, że ze
względu na różnicę poziomów pomiędzy ulicą a parkingiem niemożliwe jest wybudowanie podjazdu dla OzN umożliwiającego przedostanie się
na wózku na parking z ulicy.
72
III.3. Dostępność budynków i informacji
Monitoring obiektów użyteczności publicznej przeprowadzono w oparciu o załącznik 3 do Metodologii „Matryca diagnostyczna”. Na jej podstawie
dokonano oceny stanu aktualnego w zakresie dostępności architektonicznej obiektów ww. instytucji w takich obszarach, jak:
• otoczenie przed budynkiem,
• wejście do budynku,
• ciągi komunikacyjne w budynku (korytarze, schody, windy, toalety),
• dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo).
Monitoringiem objęto 275 instytucji i jednostek organizacyjnych. Poniżej zaprezentowano typy monitorowanych instytucji, jednostek
organizacyjnych z podziałem na rodzaj prowadzonej działalności (zob. tabelę III.1). Szczegółowy wykaz instytucji, które monitorowano pod
kątem dostępności budynków i realizacji innych obszarów Konwencji znajduje się w Załączniku 2. Wykaz monitorowanych instytucji, jednostek
organizacyjnych (arkusz kalkulacyjny).
Tabela III.1. Typy monitorowanych instytucji, jednostek organizacyjnych z uwzględnieniem rodzaju prowadzonej działalności
Rodzaj instytucji/ działalności prowadzonej przez instytucję Liczba %
Obsługa administracyjna mieszkańców (urząd gminy/starostwo) 55 20,0%
Działalność w zakresie pomocy społecznej (OPS-y) 40 14,5%
Działalność w zakresie pomocy społecznej i rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych (PCPR, WTZ, ŚDS) 15 5,5%
Działalność w obszarze polityki społecznej (ROPS) 1 0,4%
Działalność w zakresie polityki rynku pracy (PUP, WUP) 17 6,2%
Działalność sportowa i rekreacyjna 8 2,9%
Działalność edukacyjna 62 22,5%
Działalność kulturalna 52 18,9%
Urząd Marszałkowski + Filie 2 0,7%
73
Urząd Wojewódzki 1 0,4%
Delegatury urzędu wojewódzkiego 3 1,1%
Siedziba powiatowych służb zespolonych 15 5,5%
Siedziba wojewódzkich służb zespolonych 4 1,5%
Razem 275 100,0%
Źródło: opracowanie własne
Największą grupę stanowią instytucje prowadzące działalność edukacyjną (n=62; 22,5%), obsługę administracyjną mieszkańców na poziomie
gmin i starostw (n=55; 20%) oraz kulturalną (n=52; 18,9%).
Znaczącą grupę monitorowanych podmiotów stanowiły również instytucje prowadzące działalność w obszarze pomocy społecznej (OPS-y –
n=40), rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych (PCPR, WTZ, ŚDS – n= 15) oraz w zakresie polityki społecznej (ROPS – n=1), łącznie
stanowiły one 20,4% wszystkich monitorowanych instytucji.
Monitoringiem objęto również 16 powiatowych urzędów pracy i 1 WUP (6,2%).
Co czwarta monitorowana instytucja podlega pod starostwo (n=70; 25,5%) lub gminę wiejską (n=68; 24,7%). W gminach miejskich
zmonitorowano 39 instytucji (14,2%), a miejsko-wiejskich – 47 (17,1%). W miastach na prawach powiatu (Lublin, Biała Podlaska, Chełm
i Zamość) monitoringowi poddano 34 instytucji (12,4%). Na poziomie wojewódzkim zmonitorowano łącznie 17 instytucji (w tym Urząd
Marszałkowski wraz filiami i jednostkami organizacyjnymi, Urząd Wojewódzki wraz z delegaturami i 2 administracje zespolone)
(zob. tabelę III.2).
74
Tabela III.2. Typy monitorowanych instytucji, jednostek organizacyjnych z uwzględnieniem rodzaju JST
Rodzaj JST Liczba %
Gmina miejska 39 14,2%
Gmina wiejska 68 24,7%
Gmina miejsko-wiejska 47 17,1%
Powiat ziemski 70 25,5%
Powiat grodzki 34 12,4%
Urząd Wojewódzki 4 1,5%
Urząd Marszałkowski 9 3,3%
Administracja zespolona działająca na poziomie wojewódzkim 4 1,5%
Razem 275 100,0%
Źródło: opracowanie własne
Główne problemy w zakresie dostępności obiektów monitorowanych instytucji i do informacji (n=28719):
Otoczenie przed budynkiem
Sygnalizacja świetlna i dźwiękowa na przejściach dla pieszych występuje głównie w miastach grodzkich, powiatowych i gminach miejskich.
Brak ramp krawężnikowych na przejściach dla pieszych prowadzących do budynku (dotyczy 40,7% monitorowanych budynków, przed którym
jest przejście dla pieszych).
Brak zmiany faktury nawierzchni na granicy pomiędzy chodnikiem a jezdnią (dotyczy 77,6% monitorowanych budynków, przed którym jest
przejście dla pieszych).
19 Monitoringiem objęto 275 instytucji. Niektóre mieściły się w tym samym obiekcie, ale każda z nich została zakodowana odrębnie. W kilku przypadkach (głównie budynki szkolne) instytucja mieściła się w obiekcie składającym się np. ze starej i nowej części, połączonych łącznikiem. Ze względu na różny stopień dostępności każda z tych części zakodowana została oddzielnie, stąd liczba 287 budynków.
75
Brak wyznaczonych miejsc postojowych dla osób niepełnosprawnych (dotyczy 53,8% monitorowanych budynków).
Wykresy III.1. Otoczenie przed budynkiem (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Wejście do budynku
Brak przynajmniej jednego wejścia zapewniającego dostęp do budynku osobie niepełnosprawnej (np. brak różnicy poziomów/ podjazd/ winda/
platforma/ podnośnik) (dotyczy 28,2% monitorowanych budynków).
Pochylnie nie spełniające wymaganych parametrów (dotyczy 44,2% monitorowanych budynków z pochylniami).
Brak wyróżnionego kontrastowym kolorem oraz zmianą w fakturze początku i końca biegu pochylni (dotyczy 90,3% monitorowanych budynków
z pochylniami).
31
23
137
55
132
110
201
205
94
190
154
22
55
59
56
42
1
155
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Na przejściach dla pieszych prowadzących do budynku zastosowanosygnalizację świetlną
Na przejściach dla pieszych prowadzących do budynku zastosowanosygnalizację dźwiękową
Na przejściach dla pieszych prowadzących do budynku zastosowano rampykrawężnikowe
Na granicy pomiędzy chodnikiem a jezdnią jest zmiana faktury nawierzchni
Wyznaczone są miejsca postojowe dla osób niepełnosprawnych
Miejsca postojowe dla osób niepełnosprawnych znajdują się blisko wejścia dobudynku
Tak Nie Nie dotyczy
76
Wykresy III.2. Wejście do budynku – część 1 (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Brak oznaczenia o zmiennej fakturze w podłożu przy wejściu do budynku (np. kafelki, maty z wyżłobieniami) (dotyczy 83,8% monitorowanych
budynków).
Poręcze przy schodach, przed ich początkiem i na końcu nie są przedłużone o 30 cm (dotyczy 83,0% monitorowanych budynków ze schodami
prowadzącymi do wejścia).
206
273
86
82
15
45
81
14
68
69
139
233
0
0
133
136
133
9
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Przynajmniej jedno z wejść zapewnia dostęp do budynku osobieniepełnosprawnej (np. brak różnicy poziomów/podjazd/ winda/platforma/
podnośnik)
Dojście do budynku ma szerokość min. 1,5 m
Minimalna szerokość pochylni to 1,2 m, max. długość pojedynczego biegu nieprzekracza 9 m, pochylnia posiada krawężniki o wysok. min. 7cm
Odstęp między poręczami pochylni wynosi 1-1,1 m. i są one zainstalowane nawysokości 0, 9m i 0,75 m od poziomu pochylni
Początek i koniec biegu pochylni jest wyróżniony przy pomocy kontrastowegokoloru oraz zmiany w fakturze
Przy wejściu do budynku znajdują się oznaczenia o zmiennej fakturze w podłożu(np. kafelki, maty z wyżłobieniami)
Tak Nie Nie dotyczy
77
Brak oznaczenia zewnętrznych schodów kontrastowo (kontrast barwny na krawędzi pierwszego i ostatniego stopnia) (dotyczy 97,7%
monitorowanych budynków ze schodami prowadzącymi do wejścia).
Brak oznaczeń na szklanych drzwiach wejściowych (elementy kolorystyczne naklejone na szyby) (dotyczy 41,3% monitorowanych budynków).
Wykresy III.3. Wejście do budynku – część 2 (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Recepcja/punkt informacyjny
Brak recepcji/punktu informacyjnego jako takiego (często brak takiej potrzeby – np. w szkołach rolę tę pełnią sekretariaty) (dotyczy 64,1%
monitorowanych budynków).
273
115
25
5
248
10
88
14
83
122
211
38
275
62
0
89
140
71
1
2
137
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Budynek jest wyraźnie oznakowany tablicą informacyjną
Schody wyposażone są w poręcze, również po stronie ściany
Poręcze przy schodach, przed ich początkiem i na końcu są przedłużone o 30cm
Czy schody są oznaczone kontrastowo? (Kontrast barwny powinien być nakrawędzi pierwszego i ostatniego stopnia)
Drzwi wejściowe mają w świetle ościeżnicy co najmniej: szerokość 0,9 m iwysokość 2 m; (max. wysokość progu to 2 cm)
Drzwi wejściowe otwierają się automatycznie
Szklane drzwi wejściowe są oznaczone kontrastowo tzn. zawierają elementykolorystyczne naklejone na szyby
Tak Nie Nie dotyczy
78
Brak oznaczenia zmienną fakturą w podłożu dojścia do recepcji/punktu informacyjnego (dotyczy 100% monitorowanych budynków, w których
jest recepcja/punkt informacyjny).
Brak stanowiskowej pętli indukcyjnej w recepcji/punkcie informacyjnym (dotyczy 98,1% monitorowanych budynków, w których jest
recepcja/punkt informacyjny).
Wykresy III.4. Recepcja/punkt informacyjny (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
103
91
66
0
48
65
2
184
12
37
102
55
38
101
0
184
184
185
184
184
184
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
W budynku znajduje się recepcja/punkt informacyjny
Recepcja/punkt informacyjny jest zlokalizowany w pobliżu wejścia
Recepcja/punkt informacyjny jest wyróżniona przez elementy architektury, rożnemateriały i wizualny kontrast
Dojście do recepcji/punktu informacyjnego jest oznaczone zmienną fakturą wpodłodze
Lada recepcji/punktu informacyjnego na odcinku przynajmniej 0,9 m jestobniżona do wysokości max. 0,8 m
Osoba w recepcji/informacji jest widoczna
Recepcja/punkt informacyjny jest wyposażony w stanowiskową pętlę indukcyjną
Tak Nie Nie dotyczy
79
Parter, pierwsze, drugie piętro itd.
Monitorowane instytucje mają pomieszczenia przede wszystkim na parterze (89,5%), pierwszym (77,4%) i drugim piętrze (30%), rzadko
mieszczą się w części piwnicznej lub na wyższych kondygnacjach (zob. poniższy wykres).
Wykresy III.5. Ciągi komunikacyjne w budynkach monitorowanych Instytucji (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Brak możliwości ominięcia schodów w budynku na piętra windą/platformą/ podnośnikiem (dotyczy 69,9% monitorowanych budynków)
Na parterze występują zmiany poziomów (pojedyncze stopnie) (dotyczy 36,6% monitorowanych budynków).
24
257
222
86
23
7
2
1
8
263
30
65
201
264
280
285
286
279
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Niski parter, część piwniczna
Parter
I piętro
II piętro
III piętro
IV piętro
V piętro
VI piętro
Sala gimnastyczna,…
Tak Nie
80
Brak oznaczenia wewnętrznych schodów kontrastowo (kontrast barwny na krawędzi pierwszego i ostatniego stopnia) (dotyczy 90,5%
monitorowanych budynków).
Brak oznaczenia schodów za pomocą zmiennej faktury (kafelek/mat z wypukłościami) (dotyczy 81,0% monitorowanych budynków).
Drzwi w budynkach z progami (38,2% monitorowanych budynków) i poniżej wymaganej szerokości, tj. 90 cm (dotyczy 37,5% monitorowanych
budynków).
Wykresy III.6. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 1) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
239
163
155
135
18
36
161
67
17
94
37
36
171
153
26
128
31
30
95
116
98
98
100
92
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Korytarze mają szerokość min. 1,2 m (nie dotyczy to przewężeń do min. 0,9 m namaksymalnej długości 0,5 m
W ramach jednej kondygnacji budynku brak zmian poziomów (szczególniepojedynczych stopni)
Minimalna szerokość biegu schodów to 1,2 m
Schody przeznaczone do pokonywania wysokości większej niż 0,5 m wyposażonesą w poręcze
Początek i koniec biegu schodów jest wyróżniony przy pomocy kontrastowegokoloru
Schody oznaczone są za pomocą zmiennej faktury (kafelek z wypukłościami,maty z wypukłościami
Schody wyposażone są w poręcze
Schody w budynku można ominąć windą/platformą/ podnośnikiem
Tak Nie Nie dotyczy
81
Wykresy III.7. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 2) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
204
201
220
158
184
58
227
157
88
49
50
31
95
68
63
24
97
76
34
36
36
34
35
166
36
33
123
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Stosowane materiały wykończeniowe nawierzchni podłóg, schodów mająwłaściwości antypoślizgowe
Meble (stoliki, krzesła, elementy wiszące itp.) nie utrudniają poruszania się pokorytarzach i nie zawężają wymaganej szerokości korytarza (1,2 m)
Pomieszczenia są zaaranżowane w sposób przewidywalny/ uporządkowany, zodpowiednio wydzielonymi kolorystycznie ciągami komunikacyjnymi
Drzwi wewnętrzne, mają co najmniej szerokość 0,9 m i wysokość 2 m w świetleościeżnicy
Framugi drzwi oraz drzwi są w kolorze kontrastowym do koloru ściany, w którejsię znajdują
Skrzydła drzwiowe, wykonane z przezroczystych tafli, są oznakowane wwidoczny sposób
Klamki można obsługiwać jedna ręką, nie wymagają mocnego ściskania ichwytania
Drzwi w budynkach nie mają progów
Dywany, wykładziny podłogowe są na stałe przymocowane do podłoża
Tak Nie Nie dotyczy
82
Wykresy III.8. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 3) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Brak na parterze toalety przystosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych (dotyczy 59,8% monitorowanych budynków).
Brak na piętrach toalety przystosowanej do potrzeb osób niepełnosprawnych (dotyczy 80,8% monitorowanych budynków).
210
243
157
99
67
50
72
37
6
42
12
77
147
36
53
31
66
95
35
32
53
41
184
184
184
184
186
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Brzeg elementów wiszących, których dolna krawędź znajduje się poniżej 2,2 m(np. gabloty), nie znajdują się dalej niż 10 cm od płaszczyzny ściany
Oświetlenie sztuczne pomieszczeń równomiernie oświetla całą ichpowierzchnię
Wszystkie stanowiska obsługujące petentów są dostępne dla osób m.in.poruszających się na wózkach inwalidzkich (obniżona lada do wysokości max.…
Na sprawdzanej kondygnacji znajduje się toaleta przystosowana do potrzebosób niepełnosprawnych
Toaleta posiada powierzchnię manewrową o minimalnych wymiarach 1,5 m x1,5 m oraz 0,9 m wolnej przestrzeni przynajmniej z jednej strony miski…
Toaleta wyposażona jest w pochwyty po obu stronach toalety i umywalki
Toaleta wyposażona jest w umywalkę niskosyfonową
Toaleta wyposażona jest w baterię umywalkową automatyczną lub zprzedłużonym uchwytem
Toaleta wyposażona jest w instalację alarmową
Tak Nie Nie dotyczy
83
Brak instalacji alarmowej w toaletach dla OzN (dotyczy 94,1% monitorowanych budynków, w których są toalety dla OzN).
Większość dostępnych toalet dla OzN nie spełnia wymaganych standardów (odpowiednia powierzchnia manewrowa, prawidłowo zainstalowane
uchwyty, niskosyfonowa umywalka z baterią umywalkową automatyczną lub z przedłużonym uchwytem, lustro uchylne lub zainstalowane na
odpowiedniej wysokości) (dotyczy 81,2% monitorowanych budynków, w których są toalety dla OzN).
Wykresy III.9. Dostępność toalet dla OzN na poszczególnych kondygnacjach budynków (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
2
99
40
18
7
2
1
1
1
14
147
168
64
15
5
1
0
5
270
41
79
205
265
280
285
286
281
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Niski parter, część piwniczna
Parter
I piętro
II piętro
III piętro
IV piętro
V piętro
VI piętro
Sala gimnastyczna,sala wystawowa, internat, itp.
Tak Nie Nie dotyczy
84
Wykresy III.10. Dostępność toalet dla OzN w monitorowanych budynkach – podsumowanie (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
Winda
Brak windy w obiekcie (dotyczy 72% monitorowanych budynków).
Przycisk kondygnacji „zero” nie jest dodatkowo wyróżniony kolorystycznie i dotykowo (dotyczy 81,5% monitorowanych budynków, w których
jest winda).
100
120
30
41
22
157
165
180
240
95
30
2
77
6
170
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
W budynku NA PARTERZE, kondygnacji zajmowanej przez Instytucję jest toaletaprzystosowana do potrzeb OzN
W budynku, na kondygnacjach zajmowanych przez Instytucję jestPRZYNAJMNIEJ JEDNA toaleta przystosowana do potrzeb OzN
W budynku jest toaleta przystosowana do potrzeb OzN przynajmniej na 2KONDYGNACJACH zajmowanych przez Instytucję
W budynku jest toaleta przystosowana do potrzeb OzN na WSZYSTKICHKONDYGNACJACH zajmowanych przez Instytucję
Przynajmniej 1 Toaleta dla OzN spełnia wszystkie lub prawie wszystkie (bezalaramu lub jednej zmiennej) wymagane standardy
Tak Nie Nie dotyczy
85
Wykresy III.11. Winda (część 1) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
69
56
56
65
59
43
40
63
177
5
5
2
7
21
24
4
41
226
226
220
221
223
223
220
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Budynek jest wyposażony w windę
Odległość pomiędzy drzwiami przystankowymi dźwigu osobowego, aprzeciwległą ścianą lub inną przegrodą nie jest mniejsza niż 1,6 m
Co najmniej jeden z dźwigów jest przystosowany do przewozu osóbniepełnosprawnych
Winda zawiera zewnętrzny panel sterujący na wysokości 0,8 – 1,2 m od posadzki
Winda dysponuje sygnalizacją świetlną przyjazdu windy (która windaprzyjechała, oraz w którą zmierza stronę)
Winda dysponuje sygnalizacją dźwiękową, która informuje o zamykaniu iotwieraniu drzwi
Winda dysponuje sygnalizacją dźwiękową przyjazdu windy, (która windaprzyjechała, oraz w którą zmierza stronę)
Wewnętrzny panel sterujący jest umieszczony na wysokości 0,8 – 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od narożnika kabiny
Tak Nie Nie dotyczy
86
Wykresy III.12. Winda (część 2) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
41
56
12
61
60
63
34
37
66
25
8
53
7
6
5
33
24
2
221
223
222
219
221
219
220
226
219
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Panel sterujący jest wyposażony w dodatkowe oznakowania dla osóbniewidomych oraz informację głosową mówiącą na którym piętrze winda się
zatrzymała
W kabinie windy powyżej panelu sterującego lub nad drzwiami windyumieszczony jest wyświetlacz pokazujący numer piętra, na którym znajduje się
winda
Przycisk kondygnacji „zero” jest dodatkowo wyróżniony kolorystycznie i dotykowo
Drzwi windy otwierają się i zamykają automatycznie
Drzwi windy wyposażone są w system zatrzymujący ich zamykanie jeżelijakikolwiek przedmiot /osoba przeszkodzą w ich zamknięciu.
Winda ma szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m.
Winda jest wyposażona w poręcze po obu stronach kabiny
Na ścianie windy przeciwnej do drzwi wejściowych umieszczone jest lustro
Drzwi windy mają szerokość 0,9 m
Tak Nie Nie dotyczy
87
Dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna)
Informacje umieszczone na stronie internetowej instytucji nie są zgodne ze standardami dostępności WCAG 2.0 (dotyczy 91,1%
monitorowanych budynków).
Analizę dwóch serwisów w każdej z 56 IM (analiza podstawowa głównego serwisu badanych instytucji + analiza uproszczona wybranej
jednostki organizacyjnej) powierzono audytorowi technicznemu dostępności stron internetowych, wyłonionemu w trybie zapytania ofertowego.
Rezultatem przeprowadzonych analiz jest 56 opracowań z podstawowej analizy dostępności wybranych serwisów IM (analiza strony głównej
pod kątem standardów WCAG 2.0) i 56 opracowań z uproszczonej analizy dostępności wybranych serwisów jednostek organizacyjnych
(3 najczęściej występujące błędy na głównej stronie). Analiza serwisów www 56 IM wykazała, że do najczęściej popełnianych błędów
dostępności dla osób z niepełnosprawnościami możemy zaliczyć:
• Zaburzoną nawigację, w tym:
o Brak dostępności części serwisu przy pomocy klawiatury – najczęściej brak dostępności menu serwisu.
o Niezrozumiałe poza kontekstem wizualnym dla osób niewidomych odnośniki – linki.
• Brak opisów alternatywnych elementów graficznych – zdjęcia, linki graficzne.
• Brak alternatywy tekstowej dla graficznych obrazów tekstu – plakaty.
• Nieprawidłowy kontrast.
• Brak dostępności szeregu dokumentów pdf.
• Brak skip linków – przycisk przejdź do treści.
Żadna spośród 112 analizowanych stron nie spełniała standardów WCAG 2.0. W nielicznych przypadkach można było spotkać się z serwisami
zbudowanymi na szablonach dostępnych dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, zgodnymi z wytycznymi WCAG 2.0, które zostały
przygotowane przez specjalistów z dziedziny dostępności. Jednak znalezione na stronie błędy redaktorskie, leżące po stronie osób dodających
treści sprawiały, że serwis nie można było uznać za zgodny z wytycznymi WCAG 2.0.
88
Wykresy III.13. Dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna) (część 1) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
23
69
126
174
267
181
186
115
234
236
158
146
110
15
104
52
137
43
28
60
15
3
5
2
49
35
10
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Informacje umieszczone na stronie internetowej instytucji zgodne są zestandardem dostępności WCAG 2.0
Na poszczególnych kondygnacjach umieszczone są czytelne informacje onumerze piętra widoczne zarówno dla osób poruszających się po budynku
schodami jak i windą
Informacje (umieszczone na panelach elektronicznych, gablotach, tabliczkachitp.) umieszczone w przestrzeni budynku są czytelne (duża i bezszeryfowa
czcionka)
Informacje umieszczone w przestrzeni budynku są widoczne zarówno w pozycjistojącej jak i siedzącej
Miejsce umieszczenia informacji jest tak zorientowane , aby unikać odbiciaświatła dziennego jak i sztucznego
W przestrzeni budynku zastosowane zostały piktogramy z podstawowymifunkcjami obiektu i kierunkami dotarcia do najważniejszych pomieszczeń
Czcionka i piktogramy kontrastują z tłem
Dostępne są informacje pisemne – wyświetlacze/ wideotekst/prezentacje
Brzeg tablic informacyjnych wiszących, których dolna krawędź znajduje sięponiżej 2,2 m (np.gabloty), nie odstaje od płaszczyzny ściany więcej niż 10 cm
Tak Nie Nie dotyczy
89
Wykresy III.14. Dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna) (część 2) (n=287)
Źródło: opracowanie własne w oparciu o dane z matryc dostępności monitorowanych budynków
40
11
4
11
15
48
3
250
135
34
245
17
269
11
4
222
282
37
152
253
2
259
14
265
268
17
2
0
0
0
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
W budynku zastosowano bezpośredni lub zdalny dostęp do tłumacza językamigowego
Czy miejsce gdzie dostępny jest wideotłumacz jest odpowiednio oznaczoneznakiem graficznym?
W budynku, poza recepcją znajdują się pomieszczenia wyposażone w pętlęinduktofoniczną
Czy warunki techniczne dla zdalnego tłumaczenia na język migowy sąodpowiednie (np. sprzęt jest skonfigurowany, łącze internetowe zapewnia…
Czy pracownicy instytucji umieją zainicjować usługę zdalnego tłumaczenia (np.odnaleźć i włączyć program na komputerze)?
Czy w budynku są pomieszczenia wyposażone w urządzenia wspomagającesłuch? Jakie są to pomieszczenia ?
W budynku zastosowano oznaczenia dróg ewakuacji za pomocą pisma Braille’a lub system wypukłych znaków
Istnieje czytelna informacja wizualna o drogach ewakuacji w postacipiktogramów
W budynku znajduje się dźwiękowy system powiadamiania alarmowego
W budynku znajduje się świetlny system powiadamiania alarmowego
Tak Nie Nie dotyczy
90
Brak bezpośredniego lub zdalnego dostępu do tłumacza języka migowego (dotyczy 86% monitorowanych budynków)
Brak czytelnych informacji (duża i bezszeryfowa czcionka) umieszczonych na panelach elektronicznych, gablotach, tabliczkach itp.) (dotyczy
53,7% monitorowanych budynków).
Brak pomieszczeń w budynku wyposażonych w pętlę induktofoniczną (dotyczy 98,5% monitorowanych budynków).
Brak oznaczenia dróg ewakuacji za pomocą pisma Braille’a lub system wypukłych znaków (dotyczy 98,9% monitorowanych budynków).
Brak wiedzy nt. dźwiękowego (53%) i świetlnego (88,2%) systemu powiadamiania alarmowego.
Szczegółowa analiza dostępności obiektów i informacji w IM przedstawiona została w Załączniku 4. Analiza dostępności budynków i informacji.
91
III.4. Pozostałe obligatoryjne i dodatkowe obszary monitoringu
Po zebraniu informacji w wybranych obszarach każdy Zespół Monitoringowy oceniał w jakim stopniu dany obszar Konwencji jest realizowany
w IM, wykorzystując 4 stopniową skalę, gdzie stopień 3 oznaczał „obszar jest realizowany w pełni/bardzo dobrze”, stopień 2: „obszar jest
realizowany”, stopień 1: „obszar jest realizowany częściowo”, a stopień 0: „obszar nie jest realizowany” (zob. tabelę III.3).
Analiza przeprowadzona przez ZM1-5 w zakresie stopnia wdrażania różnych obszarów Konwencji w poszczególnych IM wykazała, że najlepiej
realizowane są obszary w zakresie:
• (18) racjonalnych usprawnień w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania dokumentów tożsamości oraz paszportów (2,3 pkt
na 3 możliwe);
• (21) dostępności do informacji o usługach ofertach pracy i szkoleniach (instytucje rynku pracy – PUP i WUP) (2 pkt);
• (16) organizacji oświaty (1,86 pkt);
• (23) dostępności instrumentów rynku pracy (1,82 pkt).
Do najsłabiej realizowanych obszarów zaliczono:
• (12) działania na rzecz dostępności transportu publicznego i specjalistycznego (0,8 pkt);
• (7) wypełnianie obowiązków ogólnych wynikających z Konwencji (1 pkt), co związane jest z nieznajomością Konwencji i świadomością,
że wiele jej zapisów realizowanych poprzez inne krajowe ustawy i rozporządzenia;
• (27) działania na rzecz mieszkalnictwa (1 pkt) – działania występujące głównie w miastach grodzkich;
• (2) brak lub niski stopień dostosowania form informacji do potrzeb osób niepełnosprawnych (1,1 pkt);
• (4) brak lub niewielka liczba działań informacyjnych ukierunkowanych na zwalczanie stereotypów, podnoszenie świadomości dotyczącej
praw i godności osób niepełnosprawnych oraz promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych (1,16 pkt);
• (9) brak dostępności przestrzeni publicznych (1,19 pkt).
92
Tabela III.3. Stopień realizacji obszarów Konwencji w IM
Nr
OB
SZ
AR
U Stopień realizacji obszarów Konwencji w IM
Stopień 3: Obszar jest realizowany w pełni/bardzo dobrze Stopień 2: Obszar jest realizowany
Stopień 1: Obszar jest realizowany częściowo
Stopień 0: Obszar nie jest realizowany
Średnia
dla OBSZARU
2 Dostosowanie form informacji do potrzeb osób niepełnosprawnych 1,11
3 Działania na rzecz zatrudnienia osób niepełnosprawnych w instytucji 1,29
4 Działania informacyjne ukierunkowane na zwalczanie stereotypów, podnoszenie świadomości dotyczącej praw i
godności osób niepełnosprawnych oraz promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych 1,17
5 Konsultacje społeczne w instytucji 1,23
6 Kompetencje pracowników instytucji 1,23
7 Wypełnianie obowiązków ogólnych wynikających z Konwencji 1,00
8 Dostępność informacji oraz udział w wyborach i referendach 1,50
9 Dostępność przestrzeni publicznych 1,19
10 Dostępność usług i urządzeń dla osób niepełnosprawnych 1,60
11 Dostępność wydarzeń z zakresu kultury, rekreacji, wypoczynku i sportu 1,25
12 Działania na rzecz dostępności transportu publicznego i specjalistycznego 0,88
13 Działania na rzecz usług wspierających osoby niepełnosprawne w ich samodzielności 1,58
14 Działania na rzecz zabezpieczenia praw osoby niepełnosprawnej oraz podnoszenia świadomości prawnej osób
niepełnosprawnych 1,21
15 Mobilność osoby niepełnosprawnej 1,31
16 Organizacja oświaty 1,87
17 Podnoszenie świadomości i współpraca lokalna na rzecz edukacji włączającej 1,53
93
18 Racjonalne usprawnienia w procedurze przyjmowania wniosków i wydawania dokumentów tożsamości oraz paszportów 2,30
19 Usługi socjalne i odpowiednie warunki życia 1,70
20 Współpraca na rzecz odpowiednich warunków życia i ochrony socjalnej 1,73
21 Dostęp do informacji o usługach ofertach pracy i szkoleniach 2,00
22 Działania w zakresie ochrony życia 1,36
23 Instrumenty rynku pracy 1,82
24 Dostępność oferty organizacji pozarządowych finansowanych ze środków instytucji 1,50
25 Działalność rad konsultacyjnych, rad pożytku publicznego i społecznych rad ds. osób niepełnosprawnych 2,14
26 Działalność wojewódzkich pełnomocników ds. równego traktowania, pełnomocników ds. osób niepełnosprawnych 1,50
27 Działania na rzecz mieszkalnictwa 1,00
28 Jakość i sposób dostosowania doradztwa zawodowego w szkołach do potrzeb osób z niepełnosprawnością 1,33
29 Bezpłatny transport dzieci do szkoły/przedszkola i opieka 1,38
30 Współpraca lokalna na rzecz aktywizacji zawodowej 1,64
Średnia 1,42
Z kolei analiza stopnia realizacji obszarów Konwencji w IM z uwzględnieniem podziału na typ IM (wg GUS i Metodologii) wykazała, że
z przestrzeganiem Konwencji najlepiej radzą sobie miasta grodzkie (1,94 pkt) szczególnie Lublin (2,21 pkt), Miasto Chełm (2 pkt) oraz instytucje
wojewódzkie (1,59 pkt). Najtrudniejsza sytuacja w zakresie wdrażania postanowień Konwencji występuje w gminach wiejskich (1,2 pkt)
i miejsko-wiejskich (1,32 pkt) (zob. tabelę III.4).
94
Tabela III.4. Stopień realizacji obszarów Konwencji w IM z uwzględnieniem podziału na typ IM (wg GUS i Metodologii)
Typ IM wg GUS Pkt
Typ IM wg METODOLOGII Pkt
1: Gmina miejska 1,56
1: Urząd Miasta 1,94
2: Gmina wiejska 1,20
2: Starostwo powiatowe 1,47
3: Gmina miejsko-wiejska 1,32
3: Urząd gminy 1,39
4: Powiat ziemski 1,47
4: Urząd Wojewódzki 1,57
5: Powiat grodzki 1,94
5: Urząd Marszałkowski 1,67
6: Instytucje wojewódzkie 1,59
6: Administracja zespolona na poziomie wojewódzkim 1,75
Pogłębiona analiza w zakresie stopnia wdrażania postanowień Konwencji w IM w ujęciu statystycznym znajduje się w załączniku 5. Stopień
realizacji obszarów Konwencji.
95
III.5. Dobre praktyki w zakresie działań na rzecz zwiększenia dostępności dla OzN
S1 – subregion lubelski
Miasto Lublin – działania na rzecz dostępności komunikacji miejskiej (komunikacja głosowa w autobusach i trolejbusach, napisy w Braille’u,
kontrastowa kolorystyka, niskie stopnie i platformy, szkolenia personelu, przejazdy ulgowe, dostęp do specjalistycznych przewozów,
dostosowanie przystanków), stanowisko pełnomocnika Prezydenta ds. osób niepełnosprawnych i funkcjonowanie Biura ds. Osób
Niepełnosprawnych Urzędu Miasta Lublin, działania na rzecz dostępności informacji dla osób niepełnosprawnych (strony internetowe,
informatory, punkt informacyjny), działania na rzecz promocji zatrudnienia osób niepełnosprawnych, działania na rzecz edukacji włączającej
i edukacji zawodowej osób niepełnosprawnych, uwzględnianie problematyki osób niepełnosprawnych w dokumentach strategicznych
(uchwalane programy i strategie), działania na rzecz deinstytucjonalizacji usług dla osób niepełnosprawnych (zlecanie wielu usług NGO),
uwzględnianie dostępności dla osób niepełnosprawnych przestrzeni miejskich podlegających rewitalizacji (np. rampy krawężnikowe, płyty
z wypustkami, sygnalizacja świetlna i dźwiękowa na przejściach dla pieszych), dostęp do tłumaczy języka migowego zatrudnionych w Biurze ds.
Osób Niepełnosprawnych Urzędu Miasta, działania na rzecz uczestnictwa w kulturze i aktywności sportowo-rekreacyjnej osób
niepełnosprawnych (imprezy, kluby).
S2 – subregion bialski
Powiat łukowski i Miasto Łuków – W pow. łukowskim i Mieście Łuków podejmuje się szereg działań na rzecz poprawy sytuacji OzN, w tym
również mających na celu zwiększenie zatrudnienia OzN w jednostkach administracji publicznej, a także na otwartym lub chronionym rynku
pracy. Starostwo i jednostki mu podległe współpracuje z lokalnymi organizacjami społecznymi, podmiotami ekonomii społecznej (ZAZ, WTZ)
i przedsiębiorcami zatrudniającymi OzN (m.in. Łuksja) w zakresie promowania zatrudniania tych osób w jednostkach administracji publicznej
i na lokalnym rynku pracy.
96
W powiecie organizuje się wiele inicjatyw i wydarzeń ukierunkowanych na zwalczanie stereotypów, podnoszenie świadomości dotyczącej praw
i godności osób niepełnosprawnych. Okazją do prowadzenia działań informacyjnych skierowanych do społeczeństwa, a dotyczących praw OzN
są różnego rodzaju wydarzenia organizowane we współpracy z lokalnymi instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz OzN. Wśród nich
warto wskazać na cykliczną imprezę "Bądźmy Razem" dedykowaną OzN z powiatu łukowskiego. W imprezie udział bierze udział ok. 1 tys. osób,
podczas wydarzenia zapewniony jest tłumacz języka migowego; osoby z niepełnosprawnościami mają zapewniony transport na wydarzenie.
Ponadto różne instytucje i organizacje organizują inicjatywy związane z obchodami Dni Osoby Niepełnosprawnej, Światowego Dnia Wiedzy
o Autyzmie (akcja „Zaświeć się na niebiesko dla autyzmu” organizowana przez Łukowskie Stowarzyszenie Wspierania Osób z Autyzmem i ich
Rodzin „Labirynt” oraz Ośrodek Sportu i Rekreacji w Łukowie).
Miasto Międzyrzec Podlaski – na terenie Miasta funkcjonuje powołany Uchwałą Nr VI/26/15 Rady Miasta Międzyrzec Podlaski z dnia
24 lutego 2015 r. Zespół na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i Starszych. Funkcję pełnomocnika ds. osób niepełnosprawnych w ramach Punktu
Informacji i Koordynacji dla Osób Niepełnosprawnych pełni pani Justyna Melaniuk-Lewko. Rolą pełnomocnika jest m.in. podniesienie jakości
życia z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb, szczególnie w zakresie dążenia do likwidacji barier utrudniających normalne funkcjonowanie
w środowisku lokalnym: współpraca z instytucjami i organizacjami, które działają na rzecz osób z niepełnosprawnością (m.in. ze Specjalnym
Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym, Powiatowym Ośrodkiem Wsparcia dla Osób z Zaburzeniami Psychicznymi; Polskim Związkiem
Niewidomych, Koło w Międzyrzecu Podlaskim, Polskim Związkiem Emerytów Rencistów i Inwalidów, Podlaskim Stowarzyszeniem Osób
Niepełnosprawnych); przekazywanie informacji w zakresie możliwości uzyskania wsparcia, pomoc w skompletowaniu wymaganych
dokumentów, pisaniu pism, odwołań itp. Do najczęściej zgłaszanych problemów utrudniających realizację praw osób niepełnosprawnych, które
są identyfikowane przez pełnomocnika, należy korzystanie z porad specjalistów, długi okres oczekiwania na wizytę, wysokie koszty leczenia.
W Mieście funkcjonują także inne społeczne rady/zespoły, m.in. Rada Seniorów, Rada Rodziny, Społeczna Rada Kultury, Społeczna Rada
Wędkarska; działa Młodzieżowa Rada Miasta Międzyrzec Podlaski. W 2017 r. uruchomiono Budżet Obywatelski Międzyrzec Podlaski (kwota do
rozdysponowania – 100 tys. zł).
Aktywną działalność na rzecz osób niepełnosprawnych prowadzą takie organizacje społeczne, jak:
97
o Podlaskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych w Międzyrzecu Podlaskim (lokal w siedzibie MOSiR);
o Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych „Zrozumieć Ich Świat” (przy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
w Międzyrzecu Podlaskim);
o Polski Związek Niewidomych (PZN), Koło w Międzyrzecu Podlaskim;
o Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Koło w Międzyrzecu Podlaskim (lokal w siedzibie MOPS);
o Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – Oddział Rejonowy w Międzyrzecu Podlaskim (lokal w siedzibie MOPS);
o Fundacja na rzecz Osób Niepełnosprawnych „Pierwszy Przyjaciel” (siedziba w Krzymoszycach)
Przy Miejskim Ośrodku Kultury działa Międzyrzecki Uniwersytet Trzeciego Wieku, który jest filią Lubelskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
W Międzyrzecu Podlaskim działa ponadto Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Międzyrzecu Podlaskim. Placówka, w partnerstwie
z Urzędem Gminy w Międzyrzecu Podlaskim i Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie, realizuje projekt pod nazwą „Szpital
Środowiskowy dla Międzyrzecczyzny”. Celem projektu jest wsparcie deinstytucjonalizacji opieki nad osobami zależnymi poprzez rozwój
alternatywnych form opieki nad osobami niesamodzielnymi, w tym osobami starszymi. Efektem projektu ma być m.in. powstanie wyodrębnionej
jednostki organizacyjnej SPZOZ – Dziennego Domu Opieki Medycznej (DDOM). DDOM jest formą opieki, skierowanej do osób niesamodzielnych,
w szczególności powyżej 65 roku życia, których stan zdrowia nie pozwala na pozostawanie wyłącznie pod opieka podstawowej opieki
zdrowotnej i ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, a jednocześnie nie wymaga całodobowego nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego
realizowanego w trybie stacjonarnym20.
Gminne Centrum Kultury w Terespolu: Jednostka przy organizacji różnego rodzaju imprez (masowych) uwzględnia potrzeby osób m.in.
starszych i z niepełnosprawnościami. Podczas organizowanych wydarzeń OzN mają dostęp do specjalnej strefy położonej najbliżej
organizowanego wydarzenia, zapewniana jest również toaleta dostosowana do ich potrzeb. Jeżeli jest taka konieczność, to osoba może być
dowieziona na dane wydarzenie. Na stronie internetowej promującej dane wydarzenie zamieszczana jest informacja o udogodnieniach, z jakich
20 Zob. Dzienny Dom Opieki Medycznej – projekt w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020, http://miedzyrzecgmina.pl/dzienny-dom-opieki-medycznej-projekt-w-ramach-programu-operacyjnego-wiedza-edukacja-rozwoj-2014-2020/
98
mogą skorzystać osoby z niepełnosprawnością w trakcie imprezy. OzN chcące skorzystać z takich udogodnień mogą skontaktować się
z organizatorem wydarzenia.
S3 – subregion chełmski
Miasto Chełm – cały tabor Chełmskich Linii Autobusowych jest niskopodłogowy i przystosowany do potrzeb OzN, jednocześnie Prezes ChLA,
jeśli taka będzie decyzja Rady Miasta, widzi możliwość objęcia swoim działaniami całego obszaru powiatu. W strategii rozwoju wykonano dobrą
analizę uwarunkowań i kondycji transportu publicznego w powiecie (prywatni przewoźnicy lub z innych powiatów), przy braku - do ostatnich
wyborów - szans rozwiązania tych problemów. Obecny układ polityczny stwarza szansę zintegrowania działań powiatów grodzkiego i ziemskiego
w tym zakresie.
Podczas II Forum Doradztwa Zawodowego (26 października 2016) powołano do życia Chełmski Klaster Poradnictwa Zawodowego. Jego celem
jest zwalczanie bezrobocia. Uczestniczą w nim m.in. przedstawiciele samorządu, chełmskich szkół, wyższych uczelni, PUP-u, WUP-u, OHP,
CEiPM, Lubelskiej Izby Rzemieślniczej. Koordynatorem jest Anna Antczak, Miejski Koordynator ds. Poradnictwa i Orientacji Zawodowej. Klaster
wspiera przedsięwzięcia służące skutecznemu działaniu na rzecz zatrudnienia i tworzy warunki do jak najlepszego wyboru drogi zawodowej
przez Chełmian. Istotnym elementem ChKPZ jest wdrażanie wymogów edukacji włączającej.
Gmina miejska Świdnik – przeprowadzone w trakcie monitoringu rozmowy z dyrektorem Miejskiego Ośrodka Kultury w Świdniku tej placówki
doprowadziły do tego, że zorganizowany w dniach 9-10 czerwca 2018 r. I Świdnik Air Fastival (pierwsza edycja wydarzenia, które było
największą imprezą plenerową w historii Świdnika) została przystosowana do uczestnictwa w nim OzN (bezpłatny wstęp rodzin OzN, bezpłatny
parking dla OzN, uzgodnienia z PKP (składy Firmy Polregio) i MPK na zapewnienie dostosowanych środków transportu, toalety przystosowane
dla OzN, pomoc wolontariuszy). Taka organizacja imprezy spowodowała, że widocznym jej uczestnikiem były OzN.
Sukcesywnie kolejne obiekty Miasta są przystosowywane kompleksowo do obowiązujących przepisów (oddanie nowego obiektu Urzędu Miasta,
pełna adaptacja Miejskiego Ośrodka Kultury.
99
Powiat świdnicki – bardzo dobrze zbudowana strona internetowa powiatu, z bogatą treścią wspierającą obywateli w zakresie funkcjonowania
w przestrzeni publicznej i prostym dostępem. Wymaga ona jedynie wplecenia w tą przestrzeń osobnej zakładki integrującej bogatą ofertę
kierowaną do OzN (np. informacja o PSRds.ON jest na ostatnim miejscu w zakładce „Zdrowie”).
Puchaczów – OPS Puchaczów wyróżnia się wśród gmin wiejskich powiatu zakresem oferty dla OzN i jej skoordynowania np. w ramach
PPDznrON.
Gmina Sawin – pomimo poważnych problemów finansowych Gminy Sawin (jedna z najbiedniejszych gmin Polski, o najwyższym wskaźniku
OzN), i obniżonej współpracy UG z organizacjami pozarządowymi, na uwagę zasługuje systemowe podejście gminy do włączania OzN w
przestrzeń życia publicznego. Obok istniejących od lat WTZ-tu, ŚDS-u i świetlicy środowiskowej (szczególnym uczestnikiem są dzieci z
niepełnosprawnością) oraz prężnie rozwijającej się SS „Vita Solis” zatrudniającej OzN, utworzono Dzienny Dom Seniora "Wigor". Dzięki
inicjatywie obywatelskiej rewitalizacji został poddany zabytkowy obiekt o charakterze użyteczności publicznej, jakim jest przytułek-szpital w
zespole sakralnym parafii rzymsko-katolickiej p.w. Przemienienia Pańskiego w Sawinie. Jest to wynik współpracy UG, parafii rzymsko-katolickiej
i Regionalnego Towarzystwa Gminy Sawin. Będzie on z jednej strony służył przywróceniu świadomości ciągłości historycznej działań
podejmowanych od kilku wieków w gminie na rzecz pełnej integracji osób podlegających wykluczeniu (ubodzy, osoby niepełnosprawne), z
drugiej strony, w ramach prac nad wykorzystaniem go do współczesnej funkcji użytkowej planowane jest przystosowanie go dla OzN oraz
uruchomienie w nim gminnego punktu informacji (obywatelskiej, turystycznej), który będzie obejmował również zagadnienia ważne dla OzN.
Powiat łęczyński i miasto Łęczna – na szczególną uwagę zasługuje Forum Partnerstwa na Rzecz Ochrony Zdrowia Psychicznego w Powiecie
Łęczyńskim. Już w momencie jego powołania deklarację podpisało 42 partnerów (13.11.2014 r.). Liderem Partnerstwa jest Łęczyńskie
Stowarzyszenie Inicjatyw Społecznych (pełniące funkcję Centrum Aktywności Lokalnej), a współpraca pomiędzy partnerami obejmuje obszary:
zdrowia, pomocy społecznej, edukacji, bezpieczeństwa, zatrudnienia, kultury. Jest to integracja dotychczasowych działań, które na terenie
powiatu zaowocowały dwoma ŚDS-ami, dwoma WTZ-tami, PZAZ-em, a ostatnio powołaniem publiczno-prywatnej spółdzielni socjalnej.
100
Miasto Łęczna od pierwszej połowy lat konsekwentnie stwarza w przestrzeni publiczne możliwości do aktywizowania się środowiska OzN, w
ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi powierza im i wspiera realizację zadań zarówno dofinansowując jak udostępniając lokale
(punkt informacyjny dla emerytów, rencistów i inwalidów, centrum aktywności lokalnej, klub samopomocy).
Na uwagę zasługuje również dobra polityka informacyjna na stronie internetowej powiatu (począwszy od informacji dotyczących praw
obywatelskich, poprzez bieżącą inf. o prowadzonych przez poszczególne instytucje działaniach, projektach, po inf. dotyczącą transportu i
komunikacji na terenie powiatu).
S4 – subregion zamojski
Gmina Józefów – tworzenie miejsc pracy w sektorze Ekonomii Społecznej dla OzN.
Gmina Józefów jest kolebką przedsiębiorczości społecznej w kraju, ma najwięcej stowarzyszeń i spółdzielni socjalnych w Polsce w przeliczeniu
na 1 000 mieszkańców. W 2018 roku w gminie funkcjonowało 9 spółdzielni i 11 stowarzyszeń, dzięki czemu powstało 180 miejsc pracy, z czego
120 w spółdzielniach, a 60 w stowarzyszeniach. Gmina wspiera działalność spółdzielni i stowarzyszeń m.in. zlecając im wykonanie niektórych
zadań publicznych. W 2018 r. Józefów przeznaczył 937 tys. zł w ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o
których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Gmina chętnie dzieli się swoimi doświadczeniami z
innymi samorządami, które od kilku lat ją odwiedzają, by uzyskać wiedzę i podpatrzeć, jak organizować spółdzielnie. W 2017 i 2018 roku
Józefów odwiedzało po około 20 samorządów. Gmina pokazuje na swoim przykładzie jak można zaangażować ekonomię społeczną w rozwój
samorządu lokalnego, zarówno poprzez znaczące zmniejszenie kosztów jej funkcjonowania, jak i też stworzenie dużej ilości miejsc pracy dla
osób z niepełnosprawnością, a także mało dostępnych usług dla swoich mieszkańców. Gmina ma rozwinięty system wspierania OzN.
Funkcjonują tam WTZ, ŚDS, dwa Rodzinne Domy Pomocy oraz Józefowskie Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych "Nadzieja",
Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Rodzinie "Podaj Dłoń", które prowadzi Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "PODAJ DŁOŃ" - Zakład
rehabilitacji w Józefowie oraz Dzienny Dom "Senior-Wigor".
101
Lubycza Królewska – Stowarzyszenie Na rzecz Społeczno-Kulturalnego Rozwoju Gminy Lubycza Królewska zorganizowało już pięć edycji
Roztoczańskiej Spartakiady Osób Niepełnosprawnych. W wydarzeniu uczestniczą osoby niepełnosprawne z różnych instytucji: wychowankowie
OREW, uczestnicy OW i WTZ oraz uczniowie NSSPDP. Spartakiada rozgrywana jest na dostosowanych obiektach sportowych w Lubyczy
Królewskiej, w organizację tej imprezy zaangażowani są uczniowie wolontariusze. V edycja została zorganizowana przez Stowarzyszenie na
Rzecz Społeczno-Kulturalnego Rozwoju Gminy Lubycza Królewska „Razem dla Lubyczy”, Burmistrza Lubyczy Królewskiej oraz Szkołę
Podstawową w Lubyczy Królewskiej, przy wsparciu finansowym Starostwa Powiatowego w Tomaszowie Lubelskim i Gminnej Komisji ds.
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz sponsorów: Banku Spółdzielczego w Lubyczy Królewskiej, Gminnej Spółdzielni „Samopomoc
Chłopska” w Lubyczy Królewskiej i Sklepu Spożywczego „Groszek” w Bełżcu. W zawodach wzięło udział 97 osób. Byli to uczniowie Szkoły
Podstawowej w Lubyczy Królewskiej, Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Janusza Korczaka w Tomaszowie Lubelskim,
Powiatowego Zespołu Placówek Szkolno-Wychowawczych w Hrubieszowie, Warsztatów Terapii Zajęciowej w Grabowicy oraz Polskiego
Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Tomaszowie Lubelskim, w tym Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-
Wychowawczy, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Ośrodek Wsparcia, Niepubliczna Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy w Tomaszowie
Lubelskim a także Wiktoria Hantz z Zamościa, dla której zbierano nakrętki na rehabilitację. Uczestnikom towarzyszyli rodzice, opiekunowie,
wolontariusze i harcerki z Drużyny Harcerskiej „Włóczykije” działające przy Szkole Podstawowej w Lubyczy Królewskiej. W sumie w
Spartakiadzie uczestniczyło 157 osób21.
Miasto Zamość – dostosowywanie taboru MZK w Zamościu do potrzeb OzN
MZK w Zamościu posiada 46 autobusów, w tym 37 autobusów niskopodłogowych, które są przystosowane do przewozu osób
niepełnosprawnych. Większość z tych autobusów jest wyposażona w platformy najazdowe, które umożliwiają osobom niepełnosprawnym
poruszającymi się na wózkach inwalidzkich korzystanie z przejazdów komunikacją miejską. Ponadto 12 autobusów zostało wyposażonych w
dodatkowe systemy informacji pasażerskiej dla osób niepełnosprawnych tj. zapowiedzi głosowe dla osób niedowidzących oraz monitory
informacyjne dedykowane osobom niedosłyszącym.
21 Źródło: http://www.psouutomaszow.pl/aktualnosci/77-spartakiada-w-lubyczy-krolewskiej; http://pzpswhrubieszow.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/281537/spartakiada__lubycza_krolewska_2018; http://www.zslubycza.pl/index.php?p=1_123_archiwum-2017-2018
102
S5 – subregion wojewódzki
Na uwagę zasługuje fakt, że w Lubelskim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Lublinie (IM-Urząd Marszałkowski), który na
początkowym etapie monitoringu był budynkiem najsłabiej przystosowanym do potrzeb OzN, wprowadzono najwięcej rekomendacji w trakcie
realizacji projektu i spotkano się tam z największym zrozumieniem personelu w zakresie potrzeb osób z niepełnosprawnością.
Instytucje, których budynki – zdaniem Zespołu Monitoringu – były najlepiej przystosowane do potrzeb OzN na etapie badania
przeprowadzonego zgodnie z załącznikiem 3 do Metodologii w pierwszej połowie 2018 r.:
S1 – subregion lubelski
1. Urząd Miasta Lublin – Biuro Obsługi Mieszkańców,
2. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kraśniku,
3. Przedszkole Publiczne w Niemcach,
4. Powiatowy Środowiskowy Dom Samopomocy w Górze Puławskiej,
5. Środowiskowy Dom Samopomocy w Annopolu.
S2 – subregion bialski
1. Urząd Gminy Terespol,
2. Urząd Miasta Biała Podlaska,
3. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Międzyrzecu Podlaskim,
4. Zespół Placówek w Łukowie,
5. PUP – Oddział w Międzyrzecu Podlaskim.
103
S3 – subregion chełmski
1. Miejski Ośrodek Kultury (Świdnik),
2. Urząd Miasta w Świdniku,
3. Szkoła Podstawowa Nr 4 w Chełmie,
4. Urząd Miasta Łęczna,
5. Komenda Powiatowa Policji w Łęcznej.
S4 – subregion zamojski
1. Starostwo Powiatowe w Tomaszowie Lubelskim,
2. Starostwo Powiatowe w Biłgoraju,
3. Biłgorajskie Centrum Kultury,
4. Janowskie Centrum Kultury,
5. Ośrodek Sportu i Rekreacji w Biłgoraju, Kryta Pływalnia MOSiR w Janowie Lubelskim.
S5 – subregion wojewódzki
1.Urząd Marszałkowski w Lublinie (ul. Grottgera 2),
2. Lubelski Urząd Wojewódzki w Lublinie (ul. Spokojna 4),
3. Urząd Marszałkowski w Lublinie – ROPS przy ul. Diamentowej 2,
4. Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego w Lublinie, przy ul. Diamentowej 5.
Najczęściej są to nowoczesne obiekty lub dostosowane pod kątem prowadzenia działalności na rzecz OzN.
104
IV. Stopień realizacji rekomendacji
Zgodnie z założeniami Metodologii, rekomendacje tworzono w oparciu o metodę MoSCoW. Rekomendacje zostały podzielone na takie, które:
• muszą być wdrożone (MUST),
• powinny być wdrożone (SHOULD),
• mogą być wdrożone (COULD),
• nie będą wykorzystane w trakcie trwania projektu (WON'T).
Następnie rekomendacje podzielono na takie, które:
• można zrealizować do końca stycznia 2019 roku,
• są możliwe do wykorzystania przez instytucję dopiero po styczniu 2019 roku.
Każdą z rekomendacji, niezależnie od klasyfikacji metodą MoSCoW, poddano ocenie metodą SMART. Sprawdzano na ile dana rekomendacja
jest:
• (S) Szczegółowa – zrozumienie i interpretacja rekomendacji nie mogą sprawiać problemów personelowi instytucji monitorowanej.
Rekomendacje muszą dotyczyć konkretnych działań instytucji.
• (M) Mierzalna – rekomendacja musi zostać wyrażona w taki sposób, aby możliwy był jej pomiar oraz określenie czy została
wykorzystana przez instytucję.
• (A) Akceptowalna – rekomendacja powinna mieć charakter racjonalnych usprawnień. Tworząc je uwzględnia się otoczenie, w którym
realizowany jest monitoring.
• (R) Realistyczna – możliwa do wdrożenia w przewidywalnym okresie czasu (dotyczy to jedynie rekomendacji typu MUST, COULD,
SHOULD),
• (T) Określona w czasie (Timebound) – rekomendacja musi określać horyzont czasowy jej wykorzystania.
Zespoły Monitoringowe zaproponowały łącznie 5 887 rekomendacji możliwych ich zdaniem do wdrożenia w IM w najbliższym okresie czasowym
lub w dłuższej perspektywie czasowej [1]. W wyniku spotkań i rozmów z przedstawicielami IM wyodrębniono 1 036 rekomendacji, które uznano
105
za możliwe do wdrożenia jeszcze w trakcie trwania Projektu, tj. do końca stycznia 2019 roku [2]. Rekomendacje te stanowią 17,6% wszystkich
zaproponowanych propozycji do realizacji przez instytucje i jednostki organizacyjne w IM.
Tabela IV.1. Liczba rekomendacji ogółem, zaproponowanych do wdrożenia do końca projektu i wdrożonych –
podział na typy IM (podział wg GUS i Metodologii)
Po
dzia
ł w
g
Typ IM/Subregion
Liczba/odsetek rekomendacji:
OGÓŁEM wyznaczonych do
realizacji DO KOŃCA PROJEKTU
WDROŻONYCH DO KOŃCA PROJEKTU
zaplanowanych do wdrożenia PO PROJEKCIE a
WDROŻONYCH w trakcie
WDROŻONYCH do końca projektu + nieplanowane
[1] [2] [3] [4] [3] + [4]
N N % z [1] N % z [2] N % z [2] N % z [2] % z [1]
GU
S
Gmina miejska 883 125 14,2% 67 53,6% 15 12,0% 82 65,6% 9,3%
Gmina wiejska 1773 288 16,2% 150 52,1% 30 10,4% 180 62,5% 10,2%
Gmina miejsko-wiejska 918 184 20,0% 113 61,4% 1 0,5% 114 62,0% 12,4%
Powiat ziemski 1499 246 16,4% 154 62,6% 19 7,7% 173 70,3% 11,5%
Powiat grodzki 642 123 19,2% 71 57,7% 17 13,8% 88 71,5% 13,7%
Instytucje wojewódzkie 172 70 40,7% 38 54,3% 7 10,0% 45 64,3% 26,2%
Me
tod
olo
gii
Urząd Miasta 642 123 19,2% 71 57,7% 17 13,8% 88 71,5% 13,7%
Starostwo powiatowe 1499 246 16,4% 154 62,6% 19 7,7% 173 70,3% 11,5%
Urząd gminy 3574 597 16,7% 330 55,3% 46 7,7% 376 63,0% 10,5%
Urząd Wojewódzki 49 19 38,8% 8 42,1% 5 26,3% 13 68,4% 26,5%
Urząd Marszałkowski 85 32 37,6% 21 65,6% 1 3,1% 22 68,8% 25,9%
Administracja zespolona na poziomie wojewódzkim
38 19 50,0% 9 47,4% 1 5,3% 10 52,6% 26,3%
RAZEM 5 887 1 036 17,6% 593 57,2% 89 8,6% 682 65,8% 11,6%
106
W trakcie wizyt weryfikacyjnych ustalono, że IM wdrożyły 593 rekomendacji uznanych za możliwe do realizacji jeszcze w trakcie trwania
Projektu [3] oraz 89 rekomendacji, których realizację odłożono w czasie, a mimo to zostały wykonane [4]. W sumie zrealizowano 682
rekomendacji, tj. 65,8% wszystkich rekomendacji wyznaczonych do realizacji do końca stycznia 2019 r. Stanowią one 11,6% wszystkich
zaproponowanych rekomendacji (zob. tabelę IV.1).
Tabela IV.2. Liczba rekomendacji ogółem, zaproponowanych do wdrożenia do końca projektu i wdrożonych –
podział na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję
Podział wg rodzaju działalności prowadzonej przez instytucję
[RAZEM] Liczba rekomendacji
OGÓŁEM wyznaczonych do
realizacji DO KOŃCA PROJEKTU
WDROŻONYCH DO KOŃCA PROJEKTU
zaplanowanych do wdrożenia PO PROJEKCIE a WDROŻONYCH w trakcie
WDROŻONYCH do końca projektu +
nieplanowane
[1] [2] [3] [4] [3]+[4]
n % z n n % z [1] % z n n % z [2] % z n n % z [2] % z n n % z [2] % z [1]
Działalność w zakresie pomocy społecznej (OPS-y)
792 59,7% 137 17,3% 54,2% 82 59,9% 48,5% 15 10,9% 55,6% 97 70,8% 49,5%
Działalność w zakresie pomocy społecznej i rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych (PCPR, WTZ, ŚDS) oraz w obszarze polityki społecznej (ROPS)
303 22,9% 54 17,8% 21,3% 40 74,1% 23,7% 7 13,0% 25,9% 47 87,0% 24,0%
Działalność w zakresie polityki rynku pracy (PUP, WUP)
231 17,4% 62 26,8% 24,5% 47 75,8% 27,8% 5 8,1% 18,5% 52 83,9% 26,5%
RAZEM 1326 100,0% 253 19,1% 100,0% 169 66,8% 100,0% 27 10,7% 100,0% 196 77,5% 100,0%
W przypadku instytucji prowadzących działalność w zakresie pomocy społecznej (OPS-y) poziom wdrożonych rekomendacji wyznaczonych do
końca 2019 roku kształtuje się na poziomie 70,8%. Jeszcze wyższy jest on w przypadku instytucji prowadzących działalność w zakresie polityki
107
rynku pracy (PUP i WUP) (83,9%), czy wśród instytucji zajmujących się pomocą społeczną i rehabilitacją społeczną osób niepełnosprawnych
(PCPR, WTZ, ŚDS), czy polityką społeczną na poziomie regionu (ROPS) (87%) (zob. tabelę IV.2).
Rekomendacje, które ZM1-5 najczęściej proponowały IM do wdrożenia w trakcie projektu:
• Wyróżnienie początku i końca schodów wewnątrz budynku za pomocą kontrastowego koloru.
• Dostosowanie strony internetowej jednostki do standardu WCAG 2.0. Umieszczanie na stronach internetowych jednostki i BIP informacji
o udogodnieniach dla osób niepełnosprawnych zastosowanych w obiekcie.
• Umieszczanie na tablicach ogłoszeń w budynku informacji w taki sposób, aby były dostępne dla wszystkich (duża bezszeryfowa
czcionka, kontrast, brak odbicia światła, odpowiednia wysokość umożliwiająca odczytanie także przez osoby na wózku).
Inne, równie często występujące propozycje rekomendacji do wdrożenia w najbliższym okresie czasowym:
• Instalacja windy lub podnośnika.
• Przystosowanie łazienki do potrzeb osób z niepełnosprawnością zgodnie z standardami dostępności (dot. również poszczególnych
elementów toalety jak umywalka niskosyfonowa, pochwyty, lustro, alarm itp.).
• Wyznaczenie i prawidłowe oznakowanie (znakami poziomymi i pionowymi) stanowiska postojowego dla osób z niepełnosprawnościami,
znajdującego się blisko wejścia do budynku.
• Zamieszczenie na stronie www Instytucji informacji o możliwości skorzystania z tłumacza języka migowego.
• Oznaczenie kontrastowo szklanych drzwi.
• Przymocowanie do podłoża elementów leżących (wycieraczki, wykładziny, dywany).
• Wyróżnienie przycisku „zero” w windzie.
Rekomendacje, które były najczęściej wdrażane w IM
• Wyróżnienie początku i końca schodów wewnątrz budynku za pomocą kontrastowego koloru.
108
• Umieszczanie na tablicach ogłoszeń w budynku informacji w taki sposób, aby były dostępne dla wszystkich (duża bezszeryfowa
czcionka, kontrast, brak odbicia światła, odpowiednia wysokość umożliwiająca odczytanie także przez osoby na wózku).
Inne, równie często wdrażane rekomendacje:
• Wyznaczenie i prawidłowe oznakowanie (znakami poziomymi i pionowymi) stanowiska postojowego dla osób z niepełnosprawnościami,
znajdującego się blisko wejścia do budynku.
• Dostosowanie strony internetowej jednostki do standardu WCAG 2.0.
• Zastosowanie w budynku czytelnych informacji o drogach ewakuacyjnych.
• Oznaczenie kontrastowo szklanych drzwi.
• Oznaczenie dojścia do windy.
• Oznaczenie za pomocą kontrastowego koloru progów w drzwiach do pomieszczeń w budynku, niskich stropów, odstających rur.
• Aranżacja przestrzeni tak, aby meble (stoliki, krzesła, elementy wiszące itp.) nie utrudniały poruszania się po korytarzach i nie zwężały
wymaganej szerokości korytarza (1,2 m).
• Zalecenie obniżenia wysokości lady do 0,80 m na długości co najmniej 0,90 m.
• Organizacja różnego rodzaju wydarzeń (kulturalnych, sportowych, rekreacyjnych, szkoleń, konferencji itp.) z uwzględnieniem potrzeb
osób starszych i z niepełnosprawnościami.
• Przymocowanie do podłoża elementów leżących (wycieraczki, wykładziny, dywany).
• Umieszczanie informacji dla OzN w jednym miejscu w BIP pod symbolem niepełnosprawności lub utworzenie dodatkowej zakładki na
stronie głównej instytucji (np. "Informacje dla osób z niepełnosprawnością") oznaczonej odpowiednim piktogramem, w której można
byłoby przedstawić informację nt. dostępności obiektu dla osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności.
Analiza w zakresie stopnia wykorzystania rekomendacji znajduje się w załącznikach: 6.1. Liczba i stopień wykorzystania rekomendacji – podział
wg typu IM oraz 6.2. Liczba i stopień wykorzystania rekomendacji – podział wg typu jednostek organizacyjnych.
109
Bibliografia
Ciura G., Szymańczak J., Starzenie się społeczeństwa polskiego, „INFOS Zagadnienia społeczno-gospodarcze”, Biuro Analiz Sejmowych,
nr 12(126) 2012.
GDP per capita in 281 EU regions, Eurostat Newsrelease, 34/2019 - 26 luty 2019 r.
Hrynkiewicz J., Sytuacja ludzi starszych i niesamodzielnych, w: Perspektywy demograficzne jako wyzwanie dla polityki ludnościowej Polski,
J. Hrynkiewicz, A. Potrykowska (red.), Warszawa 2016, s. 92-96.
Metodologia prowadzenia monitoringu działań jednostek administracji pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami zawierająca
minimalne wymogi dla przeprowadzenia tego monitoringu, w tym projekt narzędzia do wykorzystania przez projektodawców przy
prowadzeniu ww. monitoringu, [b. m i r.] – załącznik nr 17 do „Regulaminu konkursu POWR.02.06.00-IP.03-00-002/16 Monitoring
działań jednostek administracji rządowej i samorządowej pod kątem realizacji praw osób z niepełnosprawnościami”.
Ministerstwo Finansów, Wskaźniki dochodów podatkowych dla poszczególnych gmin, powiatów i województw na 2016 r., http://www.mf.gov.pl/
Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Raport z wyników, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2014.
Produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto w przekroju regionów w 2016 r., „Informacje Sygnalne”, GUS, 28.09.2018 r.
Slany K., Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. – wybrane aspekty,
„Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania”, nr II (11) 2014, s. 44-62.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.). Aneks statystyczno-diagnostyczny, Departament
Polityki Regionalnej, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego w Lublinie, Lublin 2014.
110
Netografia
Banku Danych Lokalnych GUS, https://bdl.stat.gov.pl/
http://www.archiwalne.lubelskie.pl/index.php?pid=395 (2018.12.27).
Dzienny Dom Opieki Medycznej – projekt w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020,
http://miedzyrzecgmina.pl/dzienny-dom-opieki-medycznej-projekt-w-ramach-programu-operacyjnego-wiedza-edukacja-rozwoj-2014-2020/
http://www.psouutomaszow.pl/aktualnosci/77-spartakiada-w-lubyczy-krolewskiej
http://pzpswhrubieszow.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/281537/spartakiada__lubycza_krolewska_2018
http://www.zslubycza.pl/index.php?p=1_123_archiwum-2017-2018
Informacje o Projekcie na stronie Lidera i partnerów Projektu:
Związek Stowarzyszeń Forum Lubelskich Organizacji Pozarządowych: http://www.flop.lublin.pl/pages/posts/lubelskie-gwarancje-na-start---
monitoring-jednostek-administracji-publicznej-w-wojewodztwie-lubelskim-pod-katem-dostosowania-do-postanowien-konwencji-onz-o-prawach-
osob-niepelnosprawnych-1094.php
Lubelskie Forum Organizacji Osób Niepełnosprawnych – Sejmik Wojewódzki:
https://www.lfoon.lublin.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=262&Itemid=475
Fundacja Wolności: https://fundacjawolnosci.org/realizowane_projekty/lubelskie-gwarancje-na-start/
111
Spis kartogramów, tabel i wykresów
Kartogramy
Kartogram I.1. Produkt krajowy brutto (PKB) na 1 mieszkańca Polski według regionów w 2016 r. ............................................................. 14
Kartogramy I.2-3. Udział osób z niepełnosprawnością w liczbie mieszkańców województw w Polsce w 2002 i 2011 r. ................................ 17
Kartogramy I.4-5. Odsetek osób z niepełnosprawnością w liczbie mieszkańców powiatów woj. lubelskiego ............................................... 19
Kartogram II.1. Podział województwa lubelskiego na subregiony S1-4 na potrzeby realizowanego Projektu ............................................... 32
Kartogram II.2. Lista dobranych IM (gmin i powiatów) w woj. lubelskim z podziałem na subregiony (S1-4) ............................................... 35
Tabele
Tabela I.1. Regionalny Produkt Krajowy Brutto (GPD) na mieszkańca w EU w 2017 r. (EU=100) ................................................................ 15
Tabela II.1. Liczba jednostek administracji rządowej i samorządowej w woj. lubelskim dobranych do badań monitoringowych –
populacja (N=249) i próba badawcza (n=56) ..................................................................................................................... 30
Tabela II.2. Charakterystyka dobranych powiatów i gmin z podziałem na subregiony ................................................................................ 33
Tabela II.3. Charakterystyka gmin w województwie lubelskim ogółem i dobranych z uwzględnieniem wskaźnika G (na 2016 r.) ................... 34
Tabela II.4. Zestawienie obszarów Konwencji objętych monitoringiem w 56 IM ........................................................................................ 46
Tabela II.5. Harmonogram działań monitoringowych .............................................................................................................................. 50
Tabela II.6. Wykaz dat: zawarcia „Porozumienia o współpracy”, rozpoczęcia i zakończenia działań monitoringowych ................................... 51
112
Tabela III.1. Typy monitorowanych instytucji, jednostek organizacyjnych z uwzględnieniem rodzaju prowadzonej działalności..................... 72
Tabela III.2. Typy monitorowanych instytucji, jednostek organizacyjnych z uwzględnieniem rodzaju JST ................................................... 74
Tabela III.3. Stopień realizacji obszarów Konwencji w IM ....................................................................................................................... 92
Tabela III.4. Stopień realizacji obszarów Konwencji w IM z uwzględnieniem podziału na typ IM (wg GUS i Metodologii) .............................. 94
Tabela IV.1. Liczba rekomendacji ogółem, zaproponowanych do wdrożenia do końca projektu i wdrożonych – podział na typy
IM (podział wg GUS i Metodologii) ................................................................................................................................... 105
Tabela IV.2. Liczba rekomendacji ogółem, zaproponowanych do wdrożenia do końca projektu i wdrożonych – podział na
rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję ............................................................................................................... 106
Wykresy
Wykres I.1. Liczba ludności w woj. lubelskim w latach 2010-2016, podział na płeć ................................................................................... 10
Wykres I.2. Struktura ludności według płci i grup wiekowych w woj. lubelskim w latach 2002, 2016 i 2050 (prognoza) ............................... 11
Wykres I.3. Prognoza liczby ludności w woj. lubelskim do 2030 roku ....................................................................................................... 12
Wykres I.4. Prognoza liczby ludności według ekonomicznych grup wieku w woj. lubelskim do 2030 roku .................................................... 13
Wykres I.5. Osoby niepełnosprawne w województwie lubelskim według grup wieku i płci (NSP 2011) ........................................................ 20
Wykres I.6. Udział osób niepełnosprawnych w ogólnej liczbie osób w danej grupie wiekowej (NSP 2011) ................................................... 21
Wykres I.7. Liczba i odsetek osób z niepełnosprawnością według kategorii i stopnia niepełnosprawności (NSP 2011) .................................. 22
Wykres I.8. Liczba osób z niepełnosprawnością według kategorii niepełnosprawności w woj. lubelskim w 2011 r. ....................................... 23
113
Wykres I.9. Liczba orzeczeń o niepełnosprawności wydanych w latach 2015-2017 przez poszczególne PZON-y w woj. lubelskim
(osoby pow. 16 roku życia) ............................................................................................................................................... 24
Wykres I.10. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem – podział ze
względu na wiek (osoby pow. 16 roku życia) ...................................................................................................................... 25
Wykres I.11. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem – podział ze
względu na płeć (osoby pow. 16 roku życia) ....................................................................................................................... 26
Wykres I.12. Osoby w woj. lubelskim zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem – podział ze
względu na stopień niepełnosprawności (osoby pow. 16 roku życia) ..................................................................................... 26
Wykres I.13. Osoby zaliczone do stopnia niepełnosprawności prawomocnym orzeczeniem w woj. lubelskim według symbolu
przyczyny niepełnosprawności (osoby powyżej 16 roku życia) .............................................................................................. 27
Wykresy II.1-2. Liczba (odsetek) osób biorących udział w badaniach ...................................................................................................... 55
Wykresy III.1. Otoczenie przed budynkiem (n=287) ............................................................................................................................. 75
Wykresy III.2. Wejście do budynku – część 1 (n=287) .......................................................................................................................... 76
Wykresy III.3. Wejście do budynku – część 2 (n=287) .......................................................................................................................... 77
Wykresy III.4. Recepcja/punkt informacyjny (n=287) ........................................................................................................................... 78
Wykresy III.5. Ciągi komunikacyjne w budynkach monitorowanych Instytucji (n=287) ............................................................................ 79
Wykresy III.6. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 1) (n=287).......................................................................................... 80
Wykresy III.7. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 2) (n=287).......................................................................................... 81
Wykresy III.8. Ciągi komunikacyjne w budynku – PARTER (część 3) (n=287).......................................................................................... 82
114
Wykresy III.9. Dostępność toalet dla OzN na poszczególnych kondygnacjach budynków (n=287) ............................................................. 83
Wykresy III.10. Dostępność toalet dla OzN w monitorowanych budynkach – podsumowanie (n=287) ....................................................... 84
Wykresy III.11. Winda (część 1) (n=287) ............................................................................................................................................ 85
Wykresy III.12. Winda (część 2) (n=287) ............................................................................................................................................ 86
Wykresy III.13. Dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna)
(część 1) (n=287) ............................................................................................................................................................ 88
Wykresy III.14. Dostęp do informacji (w tym bezpieczeństwo: system powiadamiania alarmowego, droga ewakuacyjna)
(część 2) (n=287) ............................................................................................................................................................ 89
115
Załączniki
Załącznik 1. Dobór IM z uwzględnieniem wskaźnika G
Załącznik 2. Wykaz monitorowanych instytucji, jednostek organizacyjnych
Załącznik 3. Wykaz obszarów objętych monitoringiem z podziałem na IM
Załącznik 4. Analiza dostępności budynków i informacji
Załącznik 5. Stopień realizacji obszarów Konwencji
Załącznik 6.1. Liczba i stopień wykorzystania rekomendacji – podział wg typu IM
Załącznik 6.2. Liczba i stopień wykorzystania rekomendacji – podział wg typu jednostek organizacyjnych
Projekt pt. „Lubelskie Gwarancje na START - monitoring jednostek administracji publicznej w województwie lubelskim pod kątem dostosowania do postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych” jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
„Miarą jakości życia w społeczności jest w dużym stopniu opieka, jaką otacza ona najsłabszych i najbardziej potrzebujących, oraz poszanowanie
ich ludzkiej godności. Prawa nie mogą być przywilejem tylko zdrowych. Także osobie niepełnosprawnej należy umożliwić uczestniczenie –
na miarę jej możliwości – w życiu społeczeństwa i dopomóc w wykorzystaniu całego swojego potencjału fizycznego, psychicznego i duchowego.
Tylko wówczas gdy uznawane są prawa najsłabszych, społeczeństwo może twierdzić, że jest zbudowane na fundamencie prawa
i sprawiedliwości: niepełnosprawny nie jest osobą w inny sposób niż pozostali, a zatem uznając i chroniąc jego godność i prawa, uznajemy
i chronimy godność i prawa nas wszystkich i każdego.
Społeczeństwo, w którym byłoby miejsce tylko dla osób w pełni sprawnych, całkowicie samodzielnych i niezależnych, nie byłoby
społeczeństwem godnym człowieka. Dyskryminacja według kryterium sprawności jest nie mniej haniebna niż dyskryminacja z powodu rasy, płci
czy religii”.
Przesłanie Jana Pawła II do uczestników międzynarodowego sympozjum na temat:
«Godność i prawa osoby z upośledzeniem umysłowym»
Watykan, 5 stycznia 2004 r.
