RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN …eduart0.tripod.com/sitebuildercontent/sitebuilderfiles/raportivjetorBSH2012.pdfGrafik 5.2. Ecuria e aktiveve dhe portofolit

Raporti i Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e parë të vitit 2012 Raporti i Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e parë të vitit 2012

PB Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë �

RAPORTI I STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN

E PARË TË VITIT 20�2

B a n k a e S h q i p ë r i s ë


2 Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë �



Nëse përdorni të dhëna të këtij publikimi, jeni të lutur të citoni burimin.Botuar nga: Banka e Shqipërisë, sheshi “Avni Rustemi”, nr.24, TiranëTel: �55 4 24�9�0�/2/�Faks: + �55 4 24�9409/�0/��E-mail: [email protected]

Tirazhi: 900 kopje

www.bankofalbania.org





P Ë R M B A J T J A

HYRJE 7

SQARIME 8

DEKLARATA E STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN E PARË TË VITIT 2012 9

1. ZHVILLIMET NDËRKOMBËTARE 151.1 Zhvillimet kryesore në tregjet financiare 19

2. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE NË SHQIPËRI GJATË GJASHTËMUJORIT TË PARË TË VITIT 2012 232.1 Sektori i ekonomisë reale 232.2 Tregu i banesave 262.3 Pozicioni financiar dhe ekspozimi ndaj rreziqeve i individëve dhe bizneseve 28

3. TREGJET FINANCIARE 413.1 Tregu primar i titujve të borxhit 413.2 Tregu sekondar i titujve të borxhit 433.3 Tregu ndërbankar 443.4 Tregu i këmbimeve valutore 45

4. ZHVILLIMET NË SISTEMIN E PAGESAVE GJATË GJASHTËMUJORIT TË PARË TË VITIT 2012 464.1 Ecuria e sistemit të pagesave 46

5. ZHVILLIME TË SISTEMIT FINANCIAR 48

6. SEKTORI BANKAR 536.1 Ecuria e aktiv-pasiveve dhe përbërja e tyre 536.2 Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve 546.3 Teprica e kredisë 576.4 Ecuria e depozitave 636.5 Kapitalizimi i veprimtarisë 656.6 Rezultati financiar dhe eficienca e burimeve 66

7. MONITORIMI I RREZIQEVE NDAJ TË CILËVE EKSPOZOHET SEKTORI BANKAR 697.1 Rreziqet e tregut 697.2 Rreziku i kreditit 717.3 Rreziku i likuiditetit 757.4 Vlerësim i qëndrueshmërisë së sektorit bankar sipas ushtrimit të provës së rezistencës 77

ANEKS 81Shtojcë 1. Indeksi i Fortësisë Financiare 81Shtojcë 2. Indeksi i rrezikut sistemik dhe rezultatet e vrojtimit për perceptimin e rrezikut sistemik nga bankat 84


4 Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë 5



H A P Ë S I R A I N F O R M U E S E

P Ë R M B A J T J A E T A B E L A V E

�. Zhvillimet ndërkombëtareTabelë 1.1. Disa tregues kryesorë makroekonomikë për SHBA-në dhe Eurozonën. 17Tabelë 1.2. Disa tregues kryesorë makroekonomikë për Evropën Lindore Qendrore e Juglindore. 19Tabelë 1.3. Të dhëna financiare mbi grupet e huaja bankare të pranishme në Shqipëri (miliardë euro). 22

2. Zhvillimet makroekonomike në Shqipëri gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2Tabelë 2.1. Ecuria e investimeve të huaja direkte sipas vendeve. 26

4. Zhvillimet në sistemin e pagesave gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2Tabelë 4.1. Aktiviteti në AIPS për gjashtëmujorin e parë 2012. 46Tabelë 4.2. Aktiviteti në AECH për periudhën janar-qershor 2012. 46Tabelë 4.3. Shpërndarja e pagesave për klient sipas llojit të instrumenteve për periudhën janar-qershor 2012. 47

5. Zhvillimet në sistemin financiarTabelë 5.1. Pesha e segmenteve të sistemit financiar ndaj PBB-së në vite (në përqindje). 48Tabelë 5.2. Ecuria e disa treguesve të aktivitetit të shoqërive të kursim-kreditit dhe unioneve të tyre. 51

6. Sektori bankarTabelë 6.1. Angazhimet e marra nga bankat mëma dhe bankat e tjera të grupit. 55Tabelë 6.5.1. Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit. 65Tabelë 6.6.1. Zbërthimi i ROE-s. 67

7. Monitorimi i rreziqeve ndaj të cilëve ekspozohet sektori bankarTabelë 7.4.1. Supozimet për ndërtimin e stress test-it. 78Tabelë 7.4.2 a). Rezultatet për fundin e vitit 2012. 79Tabelë 7.4.2 b). Rezultatet për fundin e vitit 2013. 79

ShtojcaTabelë 8.1. Ecuria e nënindekseve dhe indeksit të fortësisë financiare për sektorin bankar. 83

Hapësirë Informuese 1. Vendimet politike të Samitit Evropian të 28-29 qershorit 2012. 18Hapësirë informuese 1.2. Zhvillimet për grupet bankare që operojnë në Shqipëri. 22Hapësirë informuese 2. Ekspozimi i ekonomisë shqiptare ndaj Greqisë dhe Italisë. 25Hapësirë informuese 3. Vrojtimi mbi situatën financiare të individëve dhe bizneseve. 38Hapësirë informuese 5.1. Sektori financiar jobankar. 50Hapësirë Informuese 6.2. Ekspozimi i sektorit bankar me jorezidentët. 56Hapësirë informuese 6.3.1. Kredia e re. 59Hapësirë informuese 6.3.2. Lidhja midis kredisë së re nga njëra anë, dhe cilësisë së portofolit dhe normave të interesit nga ana tjetër. 61Hapësirë informuese 6.4.1. Depozitat e reja me afat. 64Hapësirë informuese 6.6. Faktorët që ndikojnë kthimin nga kapitali (ROE). 67Hapësirë informuese 7.4. Prova e rezistencës përmes përqasjes “poshtë-lart”. 80Hapësirë informuese 8.1. Indeksi i rrezikut sistemik financiar për Shqipërinë 84Hapësirë informuese 8.2. Rezultatet e vrojtimit “Perceptimi i rrezikut sistemik nga sektori bankar”. 86





P Ë R M B A J T J A E G R A F I K Ë V E

�. Zhvillimet ndërkombëtareGrafik 1.1. Ecuria e normave të interesit në tregjet kryesore të parasë dhe të obligacioneve shtetërore. 20

2. Zhvillimet makroekonomike në Shqipëri gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2Grafik 2. Struktura e eksport-importeve sipas vendeve. 25Grafik 2.1. Zhvillimet në tregun e banesave. 27Grafik 2.2. Pozicioni financiar i individëve ndaj sistemit. 29Grafik 2.3. Ecuria e kredisë për individët. 30Grafik 2.4. Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të kursit të këmbimit. 31Grafik 2.5. Cilësia e kredisë së individëve. 31Grafik 2.6. Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kredisë për shkak të normës së interesit. 32Grafik 2.7. Pozicioni financiar i bizneseve. 33Grafik 2.8. Struktura e kredisë sipas afatit të maturimit për bizneset. 34Grafik 2.9. Cilësia e portofolit të bizneseve. 35Grafik 2.10. Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë për shkak të kursit të këmbimit. 35Grafik 2.11. Cilësia e kredisë për bizneset. 36Grafik 2.12. Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të normës së interesit. 37Grafik 2.13. Balanca neto e përgjigjeve mbi zhvillimet në aftësitë paguese të individëve dhe pritshmëritë përkatëse. 39Grafik 2.14. Indeksi i shpërndarjes së pritshmërive mbi pagesën e huasë. 40

�. Tregjet financiareGrafik 3.1.1. Ecuria e normës mesatare të interesit të borxhit të emetuar në letra me vlerë (në %). 42Grafik 3.1.2. Vëllimi dhe normat e kthimit të bonove në tregun primar. 42Grafik 3.1.3. Ecuria e ankandeve të obligacioneve. 43Grafik 3.1.4. Normat mesatare të interesit të borxhit në tregun primar. 43Grafik 3.2.1. Vëllimi i tregtimit të bonove në tregun sekondar. 44Grafik 3.3.1. Vëllimi dhe normat e interesit në tregun ndërbankar. 44Grafik 3.4.1. Ecuria e kursit të këmbimit për tre monedhat kryesore. 45Grafik 3.4.2. Treguesit e kursit nominal efektiv (NEER) dhe të kursit real efektiv (REER). 45

5. Zhvillimet në sistemin financiarGrafik 5.1. Pesha e subjekteve të sistemit financiar ndaj totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi, në përqindje. 49Grafik 5.2. Ecuria e aktiveve dhe portofolit të kredisë për institucionet financiare jobanka. 50Grafik 5.3. Ecuria e mjaftueshmërisë së kapitalit dhe e raportit të huave me probleme, në përqindje. 50Grafik 5.4. Pesha e zërave të aktiveve të shoqërive të sigurimit, në përqindje. 52

6. Sektori bankarGrafik 6.1.1. Kontributi i zërave të aktiveve në rritjen e aktiveve, në pikë përqindje. 53Grafik 6.1.2. Financimi me bazë vjetore i aktiveve të sektorit bankar, në pikë përqindje. 54Grafik 6.2.1. Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve. 55Grafik 6.2.2. Ekspozimi i sektorit bankar me jorezidentët. 56Grafik 6.3.1. Ecuria vjetore e kredisë për subjektet individë dhe biznese, në përqindje. 58Grafik 6.3.2. Ecuria e kredisë për subjektet private dhe sektorët me kontributin në rritje. 58





Grafik 6.3.3. Shpërndarja e tepricës së kredisë për biznesin dhe individët sipas qëllimit të përdorimit. 58Grafik 6.3.4. Kredia e re dhe përdorimi i kredisë. 59Grafik 6.3.5. Shpërndarja e peshave të kredisë së re për sektorin e biznesit dhe për individët sipas qëllimit të përdorimit, në përqindje. 59Grafik 6.3.6. Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve të ekonomisë. 60Grafik 6.3.7. Ecuria e normës të interesave për kreditë e reja në lekë dhe valutë. 61Grafik 6.3.8. Indeksi i korrelacionit midis kredisë së re dhe raportit të kredive me probleme, ` sipas sektorëve. 62Grafik 6.3.9. Indeksi i korrelacionit midis kredisë së re dhe normës së interesit, sipas qëllimit të përdorimit. 62Grafik 6.4.1. Norma e rritjes së depozitave, në përqindje. 63Grafik 6.4.2. Struktura e depozitave të sektorit bankar sipas maturimit. 63Grafik 6.4.3. Ecuria e depozitave të reja. 64Grafik 6.4.4. Normat e interesit për depozitat e reja me afat, në përqindje. 64Grafik 6.5.1. Ecuria e normës së mjaftueshmërisë së kapitalit, në përqindje. 65Grafik 6.6.1. Ecuria e kthimit nga kapitali (RoE) dhe aktivet (RoA), në përqindje. 66Grafik 6.6.2. Kthimi nga kapitali dhe aktivet për grupet sipas madhësisë së aktivitetit, në përqindje. 66Grafik 6.6.3. Ecuria dhe përbërja (e linearizuar) e ROE-s. 68

7. Monitorimi i rreziqeve ndaj të cilëve ekspozohet sektori bankarGrafik 7.1.1. Pesha e aktiveve dhe detyrimeve në valutë ndaj totalit të aktiveve të sektorit bankar, në përqindje (dhjetor ’06 – qershor ’12). 69Grafik 7.1.2. Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator, në përqindje. 69Grafik 7.1.3. Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator për grupet sipas madhësisë së aktivitetit, në përqindje. 70Grafik 7.1.4. Diferenca midis aktiveve-pasiveve sipas periudhave të riçmimit (në mln lekë). 70Grafik 7.1.5. Ecuria e ndryshimit të normave të kredive dhe depozitave me afat, në përqindje. 71Grafik 7.2.1. Ecuria e aktiveve me rrezik, indeks dhjetor 2005=100. 72Grafik 7.2.2. Ecuria e aktiveve me rrezik sipas grupeve të bankave, në përqindje. 72Grafik 7.2.3. Ecuria e huave me probleme, në përqindje. 72Grafik 7.2.4. Ecuria e provigjoneve (boshti në të majtë) dhe e raportit të mbulimit të huave me probleme (boshti në të djathtë), në përqindje. 73Grafik 7.2.5. Ecuria e klasave të portofolit të kredisë, në përqindje. 73Grafik 7.2.6. Cilësia e portofolit të kredisë sipas sektorëve të ekonomisë, në përqindje. 74Grafik 7.2.7. Ecuria e kredisë sipas llojit të kolateraleve. 75Grafik 7.3.1. Maturimi mesatar i mbetur i aktiveve dhe detyrimeve, në muaj. 75Grafik 7.3.2. Maturimi mesatar i mbetur i depozitave dhe kredive, në muaj. 76Grafik 7.3.3. Ecuria e aktiveve likuide ndaj totalit të aktiveve për sektorin bankar dhe grupet e bankave sipas madhësisë së aktivitetit, në përqindje. 76Grafik 7.3.4. Ecuria e aktiveve likuide ndaj detyrimeve afatshkurtra, në përqindje. 77Grafik 7.4.1. Shpërndarja e dendurive të vlerave të raportit të kredive me probleme për tremujorin e fundit të vitit 2012 dhe 2013 të simuluara me metodën Monte Carlo sipas skenarit bazë dhe skenarit të rënduar. 78

ShtojcaGrafik 8.1. Ecuria e Indeksit të Fortësisë Financiare. 82Grafik 8.1.1. Indeksi i rrezikut sistemik financiar. 84Grafik 8.1.2. Indeksi i stresit të sistemit financiar pa përfshirjen e nënindeksit të tregut të shtëpive. 85Grafik 8.2.1. Rreziqet më të vështira për t’u përballuar në nivel institucioni. 86Grafik 8.2.2. Probabiliteti i ndodhjes së një rreziku të rëndësishëm sistemik. 86Grafik 8.2.3. Ndryshimi i probabilitetit të ndodhjes së një rreziku sistemik. 87Grafik 8.2.4. Besueshmëria e bankave në sistemin financiar shqiptar. 87





Ky është numri i tetë i Raportit të Stabilitetit Financiar, një dokument i Bankës së Shqipërisë që publikohet dy herë në vit. Qëllimi i raportit është identifikimi dhe vlerësimi i rreziqeve me të cilat ndeshet sistemi financiar dhe infrastruktura e tij, për t’i dhënë autoriteteve publike mundësinë që të identifikojnë masat përkatëse për korrigjimet e nevojshme. Në hyrje të dokumentit është vendosur Deklarata e Stabilitetit Financiar, publikimi i së cilës çdo gjashtë muaj është një kërkesë ligjore.

Për hartimin e raportit, janë shfrytëzuar të dhëna që disponohen në Bankën e Shqipërisë, është shkëmbyer informacion me autoritete të tjera që mbikëqyrin veprimtarinë e tregut financiar, si edhe janë shfrytëzuar informacione dhe analiza të institucioneve të vendit dhe të atyre financiare ndërkombëtare, publike dhe private. Të dhënat dhe analizat e paraqitura përfshijnë kryesisht zhvillimet gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2. Nëse nuk përcaktohet ndryshe në raport, pritjet për zhvillimet e ardhshme ekonomike dhe financiare shtrihen deri në fund të vitit 20�2.

Qëndrueshmëria e sistemit financiar është vlerësuar në bazë të ecurisë dhe rreziqeve që krijohen nga ndërveprimi i tij me mjedisin e përgjithshëm ekonomik, të brendshëm dhe të jashtëm, si edhe nga vetë veprimtaria e tij. Për të vlerësuar rreziqet që vijnë për shkak të ndërveprimit me mjedisin rrethues, janë analizuar zhvillimet më të fundit në tregjet financiare ndërkombëtare dhe në ekonomitë e zhvilluara e ato të rajonit, si dhe është bërë një vlerësim mbi ndikimin e tyre në sistemin financiar të vendit dhe sektorin bankar. Ndër treguesit e brendshëm, janë vlerësuar zhvillimet e përgjithshme dhe pritshmëritë për rritjen ekonomike, bilancin tregtar, nivelin e përgjithshëm të çmimeve, kursin e këmbimit dhe treguesit fiskalë. Gjithashtu, nëpërmjet një analize të situatës së punëzënies dhe të ecurisë së të ardhurave, është vlerësuar gjendja financiare e bizneseve dhe e individëve dhe ndikimi mbi aftësinë paguese të kredimarrësve të sektorit bankar.

HyRJE


� Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë 9



Në fund të muajit qershor 20�2, bankat e sektorit bankar shqiptar ndahen sipas madhësisë së aktivitetit të tyre në:

a) banka të Grupit � (secila nga 0-2% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka e Bashkuar e Shqipërisë, Veneto Banka, Banka Ndërkombëtare Tregtare, Banka e Parë e Investimeve, Banka e Kreditit të Shqipërisë;

b) banka të Grupit 2 (secila nga 2-7% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka Procredit, Banka Emporiki, Banka Kombëtare e Greqisë, Banka Societe Generale - Albania, Banka Alfa – Shqipëri, Banka Union;

c) banka të Grupit � (secila mbi 7% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka Raiffeisen, Banka Credins, Banka Kombëtare Tregtare, Banka Intesa Sanpaolo –Shqipëri, Banka Tirana.

Në fund të muajit qershor 20�2, sipas origjinës së kapitalit, bankat e sektorit bankar shqiptar ishin:

d) me kapital� austriak: Banka Raiffeisen;

e) me kapital italian: Banka Intesa Sanpaolo – Shqipëri, Veneto Banka;

f) me kapital grek: Banka Alfa-Shqipëri, Banka Tirana, Banka Kombëtare e Greqisë;

g) me kapital francez: Banka Societe Generale, Banka Emporiki;

h) me kapital shqiptar: Banka Credins, Banka Union.

Në fund të muajit qershor 20�2, shtrirje të rrjetit të degëve jashtë vendit evidenton Banka Kombëtare Tregtare dhe Banka Intesa Sanpaolo – Shqipëri, përkatësisht në Prizren, Kosovë dhe Athinë, Greqi.

1 Sipas origjinës së kapitalit, kur kapitali i huaj përbën më shumë se 50% të madhësisë së kapitalit të paguar të bankës.

SQARIME





Në mbështetje të kërkesës së nenit 69 të ligjit nr. �269, datë 2�.�2.�997 “Për Bankën e Shqipërisë”, i ndryshuar, dhe të nenit � të ligjit nr. 9962, datë ��.�2.2006 “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar, për të informuar Kuvendin e Republikës së Shqipërisë dhe Këshillin e Ministrave, si edhe për të tërhequr vëmendjen e institucioneve financiare dhe të publikut mbi gjendjen e sistemit financiar në vend dhe rreziqet potenciale që mund të kërcënojnë qëndrueshmërinë e tij, Banka e Shqipërisë publikon këtë deklaratë periodike. Kjo deklaratë është pjesë përbërëse e Raportit të Stabilitetit Financiar për të njëjtën periudhë.

Gjatë periudhës, gjendja dhe ecuria e sektorit bankar dhe e sistemit financiar u paraqitën të qëndrueshme. Sektori bankar dhe sistemi financiar kanë vepruar në një mjedis më sfidues, të karakterizuar nga ngadalësim i rritjes ekonomike të brendshme dhe të jashtme, rënie e stimulit financiar publik dhe ngadalësim i investimeve dhe konsumit privat, ngadalësim i ritmeve të kreditimit të sektorit bankar dhe rënie e mëtejshme e cilësisë së saj, si edhe ndryshime të diktuara strukturore të likuiditetit në tregun ndërbankar. Megjithatë, gjatë periudhës, sektori bankar ka gjeneruar fitim dhe treguesit e kapitalizimit e të likuiditetit të veprimtarisë u paraqitën në nivele të mira. Ndikimi i drejtpërdrejtë i rreziqeve të tregut në sektorin bankar vlerësohet i moderuar, por ndikimi i tërthortë që buron si rezultat i ekspozimit të individëve dhe bizneseve është i rëndësishëm, duke sugjeruar nevojën për një monitorim të kujdesshëm nga ana e sektorit bankar. Rënia e cilësisë së kredisë përfaqëson shqetësimin kryesor për qëndrueshmërinë e treguesve financiarë të sektorit bankar. Në kushtet kur zhvillimet në mjedisin ekonomik të brendshëm dhe të jashtëm nuk mbështesin një përmirësim të qëndrueshëm të pritjeve të operatorëve për zhvillimet ekonomike, përmirësimi i cilësisë së kredisë nuk mund të vijë në masën dhe me shpejtësinë e duhur vetëm nga veprimtaria normale e sektorit bankar. Trajtimi me efektivitet i këtij problemi, kërkon bashkëpunimin dhe angazhimin e sektorit bankar dhe të autoriteteve publike në vend, për ndërmarrjen e masave paralele në disa drejtime, si në vijim.

Së pari, përmirësimi i monitorimit të kredisë në banka duhet të vijojë me përparësi në drejtim të: forcimit të strukturave përkatëse për vlerësimin e cilësisë së kredimarrësit dhe mbledhjen e kredisë; përshpejtimit të veprimeve që mundësojnë ristrukturimin e kredisë për kredimarrësit e vlefshëm; krijimin e rezervave për mbrojtjen nga rreziku i kredisë në mënyrë proaktive; ndërmarrjen e veprimeve të vendosura për njohjen e efektit financiar që buron nga kreditë e humbura, fshirjen e tyre nga bilanci dhe ekzekutimin e kolateralit për rikuperimin maksimal të vlerës

DEKLARATA E STABILITETIT FINANCIAR PËR GJASHTËMUJORIN E PARË TË VITIT 20�2


�0 Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë ��



së kredisë. Nëse kryhen në mënyrë profesionale dhe transparente, këto veprime do të çlirojnë burime financiare për sektorin bankar që do të mbështesin më mirë veprimtarinë e kreditimit në vijim.

Së dyti, angazhimi i autoriteteve publike, duke përfshirë Ministrinë e Drejtësisë dhe Ministrinë e Financave, është i nevojshëm për të stimuluar dhe përshpejtuar këto procese në sektorin bankar nëpërmjet krijimit të stimujve të nevojshëm ligjorë dhe financiarë. Banka e Shqipërisë thekson rëndësinë që ka përmirësimi i shpejtë i kuadrit ligjor për forcimin e infrastrukturës së ekzekutimit të kolateralit për kredinë bankare, dhe vlerëson reformën e rëndësishme të realizuar me krijimin e subjekteve përmbarimore private. Në vijim, është e nevojshme të kryhen përmirësime të tjera ligjore dhe operacionale që: përmirësojnë edukimin financiar të gjykatësve dhe rrisin eficiencën e gjykatave në trajtimin e shpejtë e të saktë të praktikave kredituese të paraqitura; sigurojnë konsistencën e vendimeve të gjykatave të së njëjtës shkallë për praktika të ngjashme kredituese; çojnë në përmirësimin e rezultatit të ankandit për shitjen e kolateralit që siguron kredinë; lidhin më mirë shpërblimin financiar të subjekteve përmbarimore private me performancën e tyre në zbatimin e urdhrit të ekzekutimit të kolateralit; nxisin zgjidhjen jashtë gjykatës të pretendimeve mes kreditorit dhe debitorit; mundësojnë formimin dhe hyrjen në treg të institucioneve financiare jobanka që, nëpërmjet negocimit me bankat, marrin përsipër të vlerësojnë dhe të administrojnë apo blejnë pjesë të portofolit të kredive me probleme. Banka e Shqipërisë vlerëson se këto propozime, të identifikuara nëpërmjet bashkëpunimit mes autoriteteve publike, institucioneve financiare ndërkombëtare dhe Shoqatës Shqiptare të Bankave, ofrojnë zgjidhje të provuara edhe në vende edhe situata të ngjashme, duke krijuar premisat për një trajtim të gjithanshëm dhe zgjidhje të qëndrueshme të kredive me probleme.

Së treti, në këtë proces sektori bankar duhet të vijojë të mbetet i mirëkapitalizuar dhe likuid. Për këtë qëllim, Banka e Shqipërisë do të sigurojë që bankat të realizojnë vlerësime të sakta të nevojave të tyre për kapital shtesë dhe për mjete likuide, duke analizuar me kujdes profilin e rrezikut të veprimtarisë së tyre dhe duke vepruar në mënyrë proaktive për sigurimin e tyre.

Më konkretisht, ndërveprimi i sistemit financiar me mjedisin ekonomik

dhe ekspozimi ndaj rreziqeve të ndryshme në gjashtëmujorin e parë të vitit 20�2, vlerësohet në vijim.

Gjatë periudhës, ritmet e rritjes së ekonomisë botërore ishin të paqëndrueshme. Ato reflektuan kryesisht ecurinë e dobët ekonomike të Eurozonës dhe dobësitë strukturore, kryesisht në tregjet e punës dhe të pasurive të paluajtshme. Kontributi i vendeve të zhvilluara në rritjen ekonomike botërore vijoi të ishte ndjeshëm më i ulët se ai i vendeve në zhvillim. Pritjet më të ulëta për rritjen e ekonomisë botërore si edhe tensionet në tregjet financiare, veçanërisht në Eurozonë, kanë nxitur autoritetet evropiane të ndërmarrin disa veprime që synojnë të lehtësojnë





koston e rifinancimit të borxhit për vendet anëtare periferike, të stabilizojnë sistemin bankar dhe të forcojnë mekanizmat evropiane për kapitalizimin e tij. Suksesi i këtyre masave është i dëshiruar jo vetëm për vendet e Eurozonës, por edhe për vendet e tjera që rrethojnë Bashkimin Evropian dhe që ndikohen negativisht nga gjendja e tij përmes kanaleve të tregtisë, të lëvizjeve të kapitalit njerëzor dhe financiar, si edhe të integrimit të sistemit financiar.

Rënia e kërkesës së huaj, duket se ka patur ndikimin e saj edhe në ecurinë e dobët të ekonomisë së vendit. Prodhimi i Brendshëm Bruto u tkurr në tremujorin e parë të vitit 20�2 me 0.2% në terma vjetorë dhe �.2% në terma tremujorë. Sektorët që kontribuan në këtë rënie ishin industria, ndërtimi, postë-komunikacioni dhe transporti. Sektorët që patën një ecuri pozitive ishin shërbimet, tregtia dhe bujqësia. Treguesit e tërthortë sugjerojnë se zhvillimet në terma të konsumit privat dhe investimeve private janë të ngadalta, duke sjellë ulje të kontributit të tyre në ecurinë e ekonomisë. Procesi i konsolidimit fiskal është shoqëruar me tkurrjen e stimulit financiar publik për ekonominë. Dobësia e kërkesës së huaj u shoqërua me një ngadalësim të ndjeshëm të eksporteve shqiptare krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Gjendja financiare e individëve/familjeve dhe bizneseve, shfaqi të njëjtat prirje si në periudhën e mëparshme. Individët kanë zgjeruar më tej pozicionin e tyre kreditor, për shkak të rritjes së depozitave më shpejt se kreditimi në sistemin financiar. Pozicioni i bizneseve vijon të mbetet thellësisht debitor dhe në pjesën dërrmuese të tij është në valutë. Kreditimi i sektorit të biznesit gjatë pjesës së parë të vitit 20�2 u rrit me ritme më të ulëta, ndërsa kreditimi i individëve u tkurr. Cilësia e kredisë për individët dhe bizneset ka rënë. Individët dhe bizneset janë të ekspozuar ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit, që mund të vijë për shkak të lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit ose në normën e interesit.

Aktiviteti i operatorëve në tregjet financiare është zgjeruar. Tregu ndërbankar është karakterizuar nga vëllime më të larta të transaksioneve dhe qëndrueshmëri e normave të interesit, duke dëshmuar aftësinë për të përmbushur nevojat e bankave për likuiditet. Në tregun e titujve të borxhit, janë regjistruar nivele më të larta të kërkesë-ofertës në tregun primar dhe tregtimin e tyre në atë sekondar. Gjatë periudhës, tregu sekondar i titujve të borxhit ka shënuar vëllime më të larta të tregtimit, duke reflektuar veprimet mes bankave për t’iu përshtatur ndryshimeve strukturore të likuiditetit, si edhe hyrjen në treg të operatorëve të rinj jobankarë. Një ndër zhvillimet kryesore në tregjet financiare ka qenë vendimi i një banke të madhe në vend, pjesë e një grupi të rëndësishëm bankar evropian, për tërheqjen e papritur nga ankandet e borxhit të Qeverisë Shqiptare. Shkak për këtë veprim ishte kërkesa e autoritetit rregullativ të vendit të origjinës, në zbatim të rekomandimeve të Autoritetit Bankar Evropian për përmirësimin e treguesve të kapitalit të grupeve më të mëdha bankare evropiane. Oferta e likuiditetit të bankave të tjera të sektorit dhe veprimet e fuqishme mbështetëse të Bankës së Shqipërisë, arritën të plotësojnë





vakumin e krijuar dhe të ruajnë luhatshmëri të ulët të normave të interesit tek titujt e borxhit të qeverisë. Sidoqoftë, kjo ngjarje, e cila testoi kuadrin e Bankës së Shqipërisë për operacionet në treg, tregoi nevojën për rritjen e konkurrencës në tregun bankar, për zgjerimin e bazës së investitorëve në titujt e borxhit të qeverisë dhe përmirësimin e funksionimit të tregut sekondar, me qëllim uljen e përqendrimit në shpërndarjen e borxhit dhe pakësimin e rrezikut të rifinancimit. Edhe tregu i këmbimeve valutore ka njohur rritje të vëllimeve të tregtimit. Në këtë treg, monedha kombëtare ka shfaqur qëndrueshmëri ndaj shportës së valutave kryesore.

Sistemi financiar zgjeroi më tej veprimtarinë e tij, ndonëse me ritme më të ngadalësuara. Niveli i ndërmjetësimit financiar në Shqipëri, i llogaritur si raport i aktiveve të sistemit financiar ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) vlerësohet në nivelin 92.�% në fund të qershorit 20�2, nga �9.5% në fund të vitit 20�� dhe �6.9% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Sektori bankar mbetet segmenti kryesor i ndërmjetësimit financiar, aktivet e të cilit përfaqësojnë rreth 9�.9% të totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi dhe rreth �7.2% të PBB-së. Gjatë periudhës, aktivet e sektorit bankar u zgjeruan me rreth �.4% krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe me rreth ��% ndaj së njëjtës periudhë të një viti më parë. Shoqëritë e sigurimit përfaqësojnë segmentin e dytë më të rëndësishëm të sistemit financiar. Në këtë periudhë, ka filluar të veprojë edhe një institucion financiar që ofron skema të investimit kolektiv, duke zgjeruar mundësitë e investimit të subjekteve të ndryshme. Në sektorin bankar, kontribuesi kryesor në ecurinë e aktiveve është aktiviteti kreditues, ndonëse ai ka ardhur në rënie si pasojë e ngadalësimit të rritjes ekonomike dhe të një sjelljeje më të kujdesshme nga ana e bankave në akordimin e kredisë. Në financimin e aktivitetit bankar ka kontribuar pothuaj totalisht aktiviteti depozitues. Ky konsiderohet si zhvillim pozitiv, i cili ndikon në qëndrueshmërinë e gjendjes së likuiditetit të sektorit bankar. Nga ana tjetër, ky zhvillim evidenton nevojën për ruajtjen e vazhdueshme të besimit të publikut në sektorin bankar. Në fund të periudhës, treguesi i mjaftueshmërisë së kapitalit rezultoi �5.7%. Sektori bankar gjeneroi rezultat financiar pozitiv, ndonëse ai vijoi të ishte i përqendruar tek bankat më të mëdha. Cilësia e kredisë ka shënuar rënie, pothuaj në të gjitha grupndarjet e saj. Raporti i kredisë me probleme ndaj totalit të kredisë shënoi vlerën 2�.�% në fund të periudhës.

Rreziqet për sistemin financiar burojnë nga ndërveprimi i tij me mjedisin ekonomik rrethues dhe nga vetë veprimtaria e tij.

Në lidhje me ndikimin prej zhvillimeve makroekonomike, vlerësohet se stimuli fiskal dhe kontributi i kërkesës së huaj në rritjen ekonomike do të mbeten të ulëta. Ashtu si edhe në deklaratat e mëparshme, Banka e Shqipërisë vlerëson se përparësi e politikës fiskale duhet të jenë veprimet që synojnë uljen e deficitit buxhetor dhe të borxhit publik, uljen e rrezikut të rifinancimit përmes zgjatjes së afatit mesatar të maturimit të borxhit dhe zgjerimit të bazës së investitorëve institucionalë dhe të individëve, sigurimin e burimeve të nevojshme për financimin ose shlyerjen e detyrimeve





në valutë. Disa nga këta objektiva bëhen më të vështirë në kushtet e performancës së ekonomisë në tremujorin e parë të vitit, dobësisë së kërkesës së jashtme dhe uljes së pritjeve për rritjen ekonomike përgjatë vitit. Në afat të parashikueshëm, presionet inflacioniste mund të vijojnë të mbeten të dobëta duke i dhënë më shumë mundësi autoritetit monetar për ruajtjen e kushteve monetare akomoduese. Sidoqoftë, shkalla e përfitimit të operatorëve ekonomikë në treg prej mundësisë së kushteve më të favorshme monetare do të varej nga gjendja e tyre financiare, si edhe nga sasia e kreditimit nga sektori bankar e niveli përkatës i normës së interesit.

Rreziku i drejtpërdrejtë dhe ai i tërthortë i kreditit përfaqësojnë rreziqet kryesore për sektorin bankar. Ndonëse me ritme të ndryshme, cilësia e kredisë ka rënë për kredinë në lekë, për kredinë në valutë, për kredinë për sektorin e biznesit dhe për individët. Rënia e cilësisë së kredisë përfshin sektorët kryesorë të ekonomisë. Trajtimi i kredive me probleme në sektorin bankar, është i rëndësishëm për ritmin e dhënies së kredisë dhe kontributin e ardhshëm që mund të japë sektori bankar dhe sistemi financiar në zhvillimin ekonomik të vendit. Për këtë arsye, Banka e Shqipërisë nxit bashkëpunimin mes autoriteteve publike dhe sektorit bankar në vend, për të ndërmarrë masa që do të ofronin një zgjidhje të qëndrueshme dhe gjithëpërfshirëse të këtij problemi. Disa nga këto veprime, janë përmendur si pjesë e deklaratës së stabilitetit financiar që çel këtë raport.

Sektori bankar paraqitet relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë prej lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit, por ndjeshmëria është rritur. Pozicioni i hapur në valutë i sektorit bankar është brenda niveleve historike. Ndërkohë, vlerat e aktiveve dhe të detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit janë të krahasueshme me njëra-tjetrën. Megjithatë, sektori bankar paraqitet i ndjeshëm ndaj ndikimit që japin mbi klientët e tij lëvizjet në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit. Një nënçmim i ndjeshëm i kursit të këmbimit ose një rritje e tillë e normës së interesit, mund të dëmtojë aftësinë paguese të klientëve të sektorit bankar, veçanërisht të sektorit të biznesit. Kanali kryesor i transmetimit të këtij rreziku përfaqësohet nga kredia në valutë kur burimi kryesor i shlyerjes së saj është në monedhën vendase, dhe nga kredia me normë të ndryshueshme të interesit.

Rreziku i likuiditetit për sektorin bankar, vlerësohet gjithashtu në nivele të moderuara. Si edhe më parë, depozitat përbëjnë burimin kryesor të financimit për sektorin bankar dhe ato janë rritur me ritme të mira. Huamarrja nga jorezidentët mbetet në nivele të kontrolluara. Aktivet likuide të sektorit, në lekë dhe në valutat kryesore, janë mbi nivelet minimale të kërkuara nga kuadri rregullativ.

Treguesit e kapitalizimit të veprimtarisë janë aktualisht në nivele të mira por bankat duhet të vlerësojnë me kujdes nevojat e tyre për kapital shtesë në të ardhmen. Gjatë periudhës, kontributin kryesor në këtë ecuri, e ka dhënë ngadalësimi i rritjes së aktiveve të ponderuara me koeficientët e


�4 Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë �5



rrezikut, si edhe rritja e moderuar e kapitalit. Pavarësisht arritjes së një rezultati financiar pozitiv, aftësia e sektorit bankar për të prodhuar të ardhura të mjaftueshme për të mbështetur rritjen e kapitalit dhe zhvillimin e veprimtarisë me burime të brendshme, është ende e paqëndrueshme. Nga ana tjetër, mbulimi me kapital i kredisë me probleme neto është ulur. Për këto arsye, vlerësimi i kujdesshëm dhe proaktiv i nevojave për kapital shtesë në përputhje me profilin e rrezikut të veprimtarisë, përfaqëson një domosdoshmëri për bankat.

Ushtrimi i provës së rezistencës mund t’iu shërbejë bankave si mjet për të mbështetur vlerësimin e nevojave të mundshme për kapital shtesë. Banka e Shqipërisë realizon rregullisht ushtrimet e provës së rezistencës, për të vlerësuar ndjeshmërinë e treguesve kryesorë të kapitalizimit të sektorit bankar ndaj lëvizjeve në treguesit makroekonomikë. Skenarët, bazë dhe të rrezikut, përfshijnë supozime lidhur me lëvizjet në normën e rritjes së PBB-së, në nivelin e kursit të këmbimit dhe të normës së interesit, si edhe në nivelin e kreditimit, dhe shtrihen për një periudhë dyvjeçare, deri në fund të vitit 20��. Rezultatet e ushtrimit tregojnë që në tërësi, sektori bankar paraqitet i qëndrueshëm në rast të realizimit të supozimeve për treguesit përkatës. Niveli i kapitalizimit për të gjithë sektorin mbetet mbi nivelin minimal të kërkuar në rastin e skenarit bazë. Në rastin e skenarëve më të rënduar që përfshijnë supozimet përkatëse për uljen e normës së rritjes së PBB-së, uljen e nivelit të kreditimit dhe nënçmimin e kursit të këmbimit, banka të veçanta mund të kenë nevojë për kapital shtesë.

Infrastruktura teknike që mbështet veprimtarinë e sektorit bankar, vlerësohet të ketë funksionuar sipas parametrave të pritshëm. Sistemet e pagesave janë një pjesë e rëndësishme në strukturën e një sistemi financiar, duke qenë kanalet nëpërmjet të cilave mundësohet transferimi i fondeve ndërmjet bankave, institucioneve të tjera financiare dhe klientëve. Si rrjedhojë, operimi i tyre në mënyrë të qëndrueshme dhe eficiente kontribuon në mënyrë të rëndësishme në ruajtjen e stabilitetit financiar. Në këtë kuadër, vlerësohet që sistemet AIPS dhe AECH, infrastruktura bazë e pagesave në lekë, kanë operuar në përputhje me kërkesat që përcakton kuadri i tyre rregullativ dhe operacional. Banka e Shqipërisë mbetet e angazhuar të kryejë të gjitha përmirësimet e nevojshme në kuadrin rregullativ dhe infrastrukturën teknologjike mbështetëse, që ecuria e këtyre sistemeve t’i paraprijë nevojave të operatorëve për një veprimtari pagesash të sigurt dhe eficiente.





Gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, ritmet e rritjes së ekonomisë botërore ishin të paqëndrueshme. Ato reflektuan kryesisht ecurinë e dobët ekonomike të Eurozonës dhe dobësitë strukturore, kryesisht në tregjet e punës dhe të pasurive të paluajtshme. Kontributi i vendeve të zhvilluara në rritjen ekonomike botërore vijoi të ishte ndjeshëm më i ulët se ai i vendeve në zhvillim. Pritjet më të ulëta për rritjen e ekonomisë botërore si edhe tensionet në tregjet financiare, veçanërisht në Eurozonë, kanë nxitur autoritetet evropiane të ndërmarrin disa veprime që synojnë të lehtësojnë koston e rifinancimit të borxhit për vendet anëtare periferike, të stabilizojnë sektorin bankar dhe të forcojnë mekanizmat evropianë për kapitalizimin e tij. Suksesi i këtyre masave është i dëshiruar jo vetëm për vendet e Eurozonës, por edhe për vendet e tjera që rrethojnë Bashkimin Evropian dhe që ndikohen negativisht prej gjendjes së tij përmes kanaleve të tregtisë, të lëvizjeve të kapitalit njerëzor dhe financiar, si edhe të integrimit të sistemit financiar.

Pas një periudhe të pafavorshme në gjysmën e dytë të vitit 20��, ekonomia botërore shfaqi shenja stabilizimi në fillim të vitit 20�2, duke shënuar një rritje vjetore prej �.6%2 në tremujorin e parë. Tregtia dhe prodhimi industrial u rigjallëruan duke favorizuar ekonomitë eksportuese si ato të Azisë apo të Gjermanisë. Këto zhvillime ishin kryesisht rezultat i lehtësimit të tensioneve në tregjet financiare pas një sërë veprimesh politike dhe ekonomike në Eurozonë, ku veçohen: operacionet e rifinancimit afatgjatë të Bankës Qendrore Evropiane (BQE) për bankat evropiane dhe hartimi i programeve fiskale afatmesme nga qeveritë e Eurozonës, veçanërisht në Itali dhe Spanjë, për konsolidimin fiskal dhe për mbështetjen e reformave ambicioze që liberalizojnë tregun e punës dhe përmirësojnë konkurrueshmërinë e ekonomisë. Megjithatë, këto zhvillime pozitive rezultuan afatshkurtra pasi në periudhën maj-qershor 20�2, vendet periferike të Eurozonës u vendosën sërish në qendër të tensioneve në tregjet financiare. Shqetësimet lidhur me mungesën e stabilitetit politik e financiar në Greqi pas zgjedhjeve politike në maj, problemet e sektorit bankar në Spanjë dhe rritja e dyshimeve mbi zbatimin e plotë dhe rezultatin e reformave fiskale nga qeveritë e Eurozonës pas zgjedhjeve presidenciale në Francë, nxitën një valë të re mosbesimi në tregjet financiare. Perceptimi më i lartë për rreziqet e ndryshme u shfaq me lëvizje të kapitalit drejt produkteve më të sigurta dhe likuide në ekonomitë më të qëndrueshme, rritje të normave të interesit të borxhit të qeverive në vendet periferike të Eurozonës dhe shtrëngim të kushteve të rifinancimit për sektorin bankar në Eurozonë.

2 Parashikim i FMN-së, Korrik 2012.

I. ZHVILLIMET NDËRKOMBËTARE





Në këtë mënyrë, efekti stabilizues i masave të lartpërmendura u zbeh shpejt dhe treguesit e sektorit real të ekonomisë në tremujorin e dytë të vitit reflektuan efektin frenues të tensioneve në Eurozonë. Ecuria më e dobët ekonomike në tremujorin e dytë të vitit, ka ndikuar edhe pritjet për rritjen e ekonomisë botërore për vitin 20�2. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar (FMN), rritja e ekonomisë botërore parashikohet të jetë e moderuar gjatë vitit 20�2 në nivelin �.5% dhe të gjallërohet disi gjatë vitit të ardhshëm në nivelin �.9%, çka përbën gjithsesi një parashikim të përkeqësuar krahasuar me parashikimin e prillit 20�2. Në vendet e zhvilluara, ngadalësimi ekonomik shfaqet më i ndjeshëm dhe ky grup vendesh pritet të rritet me një normë �.4% në vitin 20�2 (�.6% në vitin 20��) dhe �.95% në vitin 20��. Kjo pritshmëri reflekton tkurrjen e ekonomisë së Eurozonës dhe dobësitë strukturore kryesisht në tregjet e punës dhe të pasurive të paluajtshme. Në vendet në zhvillim, aktiviteti ekonomik ka vazhduar të zgjerohet me ritme të larta gjatë vitit 20�2, duke siguruar kontributin kryesor në rritjen e ekonomisë botërore. Gjithsesi, ritmi i rritjes ekonomike pritet të ulet në nivelin 5.6% gjatë vitit 20�2 (nga 6.2% në vitin 20��) si pasojë e reflektimit të politikave konsoliduese fiskale dhe dobësimit të kërkesës nga vendet e zhvilluara, dhe të përmirësohet në 5.9% në vitin 20��. Ndërkohë, presionet inflacioniste kanë ardhur duke u zbehur si rezultat i dobësimit të kërkesës globale dhe stabilizimit të çmimit të naftës dhe të lëndëve të para. Në shkallë botërore, inflacioni pritet të bjerë në nivelin �-�.5% në fund të vitit 20�2, krahasuar me 4.5% në fund të vitit 20��.

Optimizmi që karakterizoi aktivitetin ekonomik të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (SHBA) në fund të vitit 20�� me një rritje vjetore 4.�% në tremujorin e fundit, u zbeh në dy tremujorët e parë të vitit 20�2 kryesisht për shkak të rënies së konsumit në sektorin privat e atë shtetëror dhe kontributit negativ të tregtisë neto. Besimi i biznesit shënoi rënie në tremujorin e dytë në kushtet e përkeqësimit të mjedisit makroekonomik global, veçanërisht në rajonin e Eurozonës. Gjithsesi, efektet negative nga Eurozona u kompensuan pjesërisht si pasojë e lëvizjes së kapitalit nga tregjet evropiane drejt atyre amerikane të konsideruara më të sigurta e likuide. Kushtet në tregun e punës dhanë shenja përmirësimi, veçanërisht në tremujorin e parë të vitit dhe norma e papunësisë është stabilizuar rreth nivelit �.2%. Aktiviteti në tregun e pasurive të paluajtshme, pavarësisht disa sinjaleve pozitive, vazhdon të mbetet një dobësi strukturore që frenon rritjen ekonomike. Presionet inflacioniste kanë qenë të dobëta (Tabela �.�). Në këto kushte, Rezerva Federale ka mbajtur të pandryshuar normën e interesit për huadhënien e fondeve në nivelin 0-0.25%, dhe ka deklaruar publikisht prirjen për të ruajtur këtë nivel të normës së interesit deri në fund të vitit 20�4.

Në Eurozonë, aktiviteti ekonomik u ngadalësua ndjeshëm gjatë pjesës së parë të vitit 20�2, ndonëse pati ritme të ndryshme midis vendeve anëtare. Pas një situate ekonomike relativisht të stabilizuar në fillim të vitit, pritshmëritë për ecurinë ekonomike të rajonit u goditën nga rritja e tensioneve lidhur me qëndrueshmërinë financiare të disa vendeve.





Eurozona hyri sërish në recesion ekonomik në tremujorin e dytë të vitit 20�2�. Rënia ekonomike u theksua më tej në vendet më të prekura nga kriza e borxhit si Greqia, Italia, Spanja e Portugalia. Nga ana tjetër, vendet më të zhvilluara si Gjermania, Finlanda, Franca dhe Austria ruajtën një rritje pozitive modeste gjatë të dy tremujorëve (Tabela �.�). Ecuria e dobët ekonomike shpjegohet kryesisht me dobësimin e kërkesës së brendshme nga kombinimi i një sërë faktorësh, si efekti negativ i krizës së borxhit tek besimi i bizneseve dhe i konsumatorëve, dhe kushtet e pafavorshme të kredidhënies e shtrëngimi fiskal në disa nga vendet anëtare. Për Eurozonën, FMN parashikon një recesion ekonomik në masën 0.�% për vitin 20�2 dhe një rritje të lehtë ekonomike prej 0.7% për vitin 20��4. Në kushtet e dobësimit të aktivitetit ekonomik dhe uljes së luhatshmërisë së çmimeve të lëndëve të para dhe ushqimore, inflacioni ka ardhur në rënie në gjysmën e parë të vitit 20�2 dhe pritet të luhatet nën nivelin 2% në vitin 20��. Progresi i konsolidimit fiskal në Eurozonë ishte i konsiderueshëm gjatë vitit 20�� dhe ka vazhduar intensivisht në gjysmën e parë të vitit 20�2. Gjithsesi, deficitet buxhetore në shumicën e vendeve mbeten mbi nivelin referencë prej �%. Në tregun e punës, kushtet kanë vazhduar të përkeqësohen dhe norma e papunësisë është rritur duke arritur nivelin ��.2% në qershor 20�2. Ekspertët evropianë presin që papunësia në Eurozonë të arrijë pikun prej ��.4% gjatë vitit të ardhshëm dhe të bjerë në nivelin �0.�% në vitin 20�4.

Tabelë 1.1. Disa tregues kryesorë makroekonomikë për SHBA-në dhe Eurozonën.

Ndryshimi i PBB-së (% vjetore) Inflacioni (% vjetore) Papunësia (% vjetore) Borxhi sovran (% ndaj PBB-së)

20�� 20�2* T�’�2 T2’�2 20�� Maj’�2 Korr.’�2 20�� Maj’�2 Korr.’�2 20�� T�’�2SHBA �.� 2.0 2.4 2.� �.2 �.7 �.4 9 �.2 �.� �02.9* :Eurozonë �.4 -0.� 0.0 -0.5 2.7 2.4 2.4 �0.2 ��.2 ��.� �7.� �9.�Gjermani �.0 �.0 �.2 �.0 2.5 2.2 �.9 6 5.5 5.5 ��.2 �0.9Francë �.7 0.� 0.� 0.� 2.� 2.� 2.2 9.6 �0.� �0.� �5.� �9.2Itali 0.4 -�.9 -�.4 -2.5 2.9 �.5 �.6 �.4 �0.5 �0.7 �20.� �2�.�Greqi -6.9 : -6.5 -6.2 �.� 0.9 0.9 �7.7 2�.� : �65.� ��2.�Spanjë 0.7 -�.5 -0.6 -�.� �.� �.9 2.2 2�.7 24.� 25.� 6�.5 72.�

Burimi: Byroja e Analizave Ekonomike - SHBA, Eurostat, BQE: Buletine Mujore (Qershor 2012, Shtator 2012). * Parashikim i FMN-së.: Nuk ka të dhëna.

Në përgjigje të këtyre zhvillimeve negative, autoritetet evropiane kanë ndërmarrë disa nisma që synojnë stabilizimin e kushteve në tregjet financiare dhe nxitjen e rritjes ekonomike. Takimi evropian i 2�-29 qershorit 20�2, përfaqëson një moment kulmor për identifikimin e këtyre nismave, ku vendimet përfshijnë ngritjen e një mekanizmi të vetëm mbikëqyrës dhe autorizimin e Mekanizmit të Stabilitetit Evropian për rikapitalizimin e drejtpërdrejtë të bankave evropiane (Hapësirë informuese �).

3 Sipas vlerësimeve më të fundit të Eurostat-it. 4 Parashikim i korrikut 2012.


�� Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë �9



Hapësirë informuese 1. Vendimet politike të Samitit Evropian të 28-29 qershorit 2012.

Në 28 - 29 qershor 2012, krerët e vendeve të Eurozonës u takuan për të diskutuar masa të mëtejshme lidhur me krizën në Eurozonë dhe sigurimin e stabilitetit në rajon. Takimi u pasua nga dy mbledhje të tjera të Eurogrupit në 9 dhe 20 korrik, për të diskutuar detajet e zbatimit të tyre. Vendimet kryesore të dala nga këto mbledhje ishin: • Ngritja e një mekanizmi të vetëm mbikëqyrës të drejtuar nga Banka Qendrore Evropiane e më pas autorizimi i Mekanizmit të Stabilitetit Evropian (ESM) për të rikapitalizuar direkt bankat. Kjo synon të thyejë rrethin vicioz të krijuar mes ekspozimit të bankave evropiane në borxhin sovran dhe qëndrueshmërinë e këtij të fundit, çka ka luajtur një rol mjaft negativ në zgjatjen e krizës së borxhit. Rikapitalizimi i drejtpërdrejtë i bankave përmes ESM-së nuk do të rrisë barrën e borxhit shtetëror, duke ulur në këtë mënyrë presionet mbi këto tregje.

• Aprovimi i ndihmës financiare për rikapitalizimin e bankave në Spanjë (në mbledhjen e Eurogrupit të datës 20 korrik), në formën e një huaje deri në 100 miliardë euro. Kjo do të sigurohet fillimisht nga Fondi i Stabilitetit Financiar Evropian (EFSF) sipas rregullave ekzistuese, derisa ESM të fillojë funksionimin (pas korrikut 2012). Më pas, fondet do të transferohen pranë ESM-së pa marrë statusin e fondeve shtetërore.

• Rritje e fleksibilitetit në përdorimin e instrumenteve ekzistuese të EFSF/ESM me qëllim stabilizimin e tregjeve të borxhit sovran nga ato vende të Eurozonës që kanë arritur të respektojnë në kohë rekomandimet dhe angazhimet e caktuara nga autoritetet evropiane.

Zbatimi në kohë i këtyre masave mund të mos jetë i lehtë pasi disa prej tyre kërkojnë unanimitet të të gjithë anëtarëve të eurogrupit, ndërkohë që shumë detaje teknike mbeten ende të paqarta. Gjithsesi, Samiti i qershorit, duke vënë në lëvizje procesin drejt një mbikëqyrjeje të unifikuar, hodhi hapin e parë drejt një bashkimi bankar në Eurozonë dhe përbën një iniciativë të rëndësishme për rindërtimin e besimit të tregjeve.

Në vijim, BQE uli normën bazë të interesit në korrik 20�2 duke zbritur në nivelin 0.75% dhe vazhdoi të sigurojë likuiditet të bollshëm për bankat, për të adresuar nevojat e tyre për rifinancim të detyrimeve dhe vijimin e kreditimit.

Thellimi i problemeve në Eurozonë ka vazhduar të dëmtojë aktivitetin ekonomik të vendeve në zhvillim të Evropës. Rritja ekonomike në shumicën e vendeve të Evropës Qendrore e Lindore është dobësuar veçanërisht gjatë tremujorit të dytë 20�2. Vendet me performancë më të dobët kanë qenë Republika Çeke dhe Hungaria, recesioni ekonomik i të cilave është thelluar për shkak të rënies së kërkesës së jashtme dhe masave për shtrëngime fiskale. Polonia dhe vendet e rajonit të Baltikut kanë kryesuar rritjen ekonomike në këtë rajon, por me shenja të dukshme ngadalësimi gjatë vitit 20�2. Përsa i përket vendeve të Evropës Juglindore (rajoni i Ballkanit), të dhënat për tremujorin e parë 20�2 tregojnë rënie të aktivitetit ekonomik, veçanërisht në Kroaci, në Ish - Republikën





Jugosllave të Maqedonisë dhe në Serbi, duke thelluar një prirje të nisur që në tremujorin e fundit 20��. Edhe treguesit ekonomikë për Bosnje dhe Hercegovinën, dhe Malin e Zi sinjalizojnë një performancë të dobët ekonomike gjatë këtij viti. Përkeqësimi ekonomik i vendeve të këtij rajoni erdhi kryesisht si rezultat i rënies së eksporteve, të ndikuara negativisht nga përkeqësimi i kushteve të mjedisit të jashtëm. Në të kundërt, Turqia vazhdon të regjistrojë norma të larta të rritjes ekonomike duke kryesuar në vlerat e ritmit të rritjes ekonomike për vendet në zhvillim të Evropës.

Tabelë 1.2. Disa tregues kryesorë makroekonomikë për Evropën Lindore Qendrore e Juglindore.

Evropa Lindore Qendrore

Rritja e PBB-së(% vjetore) Inflacioni (% vjetore) Papunësia (% vjetore) Borxhi sovran

(% PBB-së)20�� T�’ �2 T2’�2 Dhj.’�� Maj ‘�2 Korr’�2 20�� Maj ‘�2 Korr ‘�2 20�� T�’�2

Hungari �.6 -�.2 -� 4.� 5.4 5.7 ��.0 ��.0 �0.� �0.6 79.0Poloni 4.� �.5 2.5 4.5 �.6 4.0 9.7 �0.0 �0.0 56.� 56.�Rumani 2.5 �.2 �.7 �.2 2.0 �.� 7.4 7.� 7.0 ��.� �4.� Serbi �.6 -�.� -0.6 7* 2.7 5.5 2�.0 25.5** : 47.7 50.7Kosovë 4.9*** : : 4.�* �.� : : : : : :Bosnje&Hercegovinë �.6 : : 4.0 2.� : 4�.� 4�.�** 44.�** 25.7 26.�IRJ Maqedonisë �.� -�.4 : 2.� �.4 2.� ��.4 ��.5** : 2�.2 :Mal i Zi 2.5 : : �.0 -�.5 �.� ��.2 : : 45.� 45.�Turqi �.5 �.2 : 9.2* �.2� 9.07 9.� �0.4** : ��.4f :

Burimi: Eurostat, Komisioni Evropian, bankat qendrore përkatëse, institucionet statistikore përkatëse.

f - Parashikim i ECFIN, vjeshtë 2011.* Të dhënat për T4 2011. ** Të dhënat e papunësisë janë për T1 2012 , T2 2012.*** Parashikim i ECFIN, FMN.: Nuk ka të dhëna.

Zhvillimet negative në Eurozonë dhe në rajon pritet të vazhdojnë të ndikojnë negativisht mbi ekonominë e vendit tonë. Dobësimi i aktivitetit ekonomik në Evropë do të ndikojë negativisht në kërkesën për eksporte shqiptare, ndërkohë që rënia e presioneve inflacioniste mund të ndikojë në uljen e çmimeve të importit. Nga ana tjetër, nivelet ende të larta të papunësisë në Eurozonë dhe veçanërisht në Itali dhe Greqi, kombinuar dhe me zbatimin e mëtejshëm të masave shtrënguese fiskale, do të vazhdojnë të rëndojnë situatën financiare të emigrantëve shqiptarë në këto vende dhe të ndikojnë negativisht dërgesat e tyre në atdhe përgjatë kohës.

�.� ZHVILLIMET KRyESORE NË TREGJET FINANCIARE

Tregjet financiare përjetuan një moment qetësimi në fillim të vitit por pas rezultatit të zgjedhjeve politike të majit në Greqi dhe rritjes së dyshimeve mbi shëndetin e sistemit bankar në Spanjë, besimi i tregjeve u lëkund përsëri dhe lëvizja e kapitalit drejt tregjeve më të sigurta dhe likuide, u intensifikua.


20 Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë 2�



Sidoqoftë, në tregjet evropiane të parasë normat e interesit ishin të stabilizuara dhe me një prirje rënëse gjatë gjithë gjashtëmujorit të parë, si rezultat i likuiditetit të bollshëm të siguruar nga BQE përmes operacioneve të rifinancimit dhe lehtësimit të mëtejshëm të politikës monetare me uljen e normës bazë deri në 0.75% në korrik 20�2. Në tregjet e borxhit sovran, ndryshimet e normave të kthimit kanë qenë të skajshme, duke reflektuar lëvizjet e kapitalit drejt vendeve me ecurinë më të mirë ekonomike dhe fiskale. Nga njëra anë patëm rënien e ndjeshme të normave të kthimit për borxhin sovran të SHBA-së, Zvicrës, Gjermanisë (për këtë fundit, norma e kthimit për borxhin 2-vjeçar zbriti poshtë 0), ndërsa nga ana tjetër patëm rritje të luhatshmërisë dhe përgjithësisht një prirje rritëse të normave të kthimit për borxhin sovran të Italisë dhe Spanjës. Përkohësisht, normat e kthimit për borxhin �0-vjeçar të Italisë dhe të Spanjës, u ngjitën mbi nivelin 7%, gjerësisht të konsideruar si kufiri maksimal që përcakton qëndrueshmërinë e tij.

Aktiviteti në tregjet e kapitalit përjetoi një periudhë përmirësimi në tremujorin e parë të vitit, kur çmimet e aksioneve u rritën në tregjet amerikane dhe ato evropiane, dhe kushtet e tregtimit u përmirësuan edhe në tregjet e obligacioneve të korporatave. Por rritja e pasigurisë lidhur me krizën evropiane në periudhën mars–qershor shkaktoi një tkurrje të re të aktivitetit në tregjet e kapitalit, veçanërisht në segmentin e institucioneve financiare. Së fundmi, iniciativat politike për të forcuar stabilitetin financiar në Eurozonë dhe zgjatja e politikës monetare akomoduese në ShBA, kanë ndikuar pozitivisht në stabilizimin e kushteve në këto tregje. Në tregjet e monedhave, euro ka patur një prirje nënçmuese kundrejt monedhave kryesore që pas fundit të shkurtit 20�2 e në vazhdim, duke reflektuar pasigurinë e investitorëve lidhur me zhvillimet fiskale e ekonomike të Eurozonës. Nga ana tjetër, lëvizja e fondeve drejt tregjeve të sigurta, një pjesë e të cilave brenda Eurozonës (si obligacionet shtetërore të Gjermanisë, Austrisë), kanë ndihmuar në ruajtjen e vlerës së euros.

Burimi: Banka Qendrore Evropiane, Eurostat.

Grafik 1.1. Ecuria e normave të interesit në tregjet kryesore të parasë dhe të obligacioneve shtetërore.

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

Jan' 08

Maj '08

Sht '08

Jan '09

Maj '09

Sht '09

Jan '10

Maj '10

Sht '10

Jan '11

Maj '11

Sht '11

Jan'12

Maj '12

EONIA Euribor 1-mujorEuribor 3-mujor Libor 3-mujor (dollarë)Libor 3-mujor (jen) Libor 3-mujor (paund)

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

Jan' 07M

aj '07Sht '07Jan' 08M

aj '08Sht '08Jan '09M




aj '12

Eurozonë SHBA Japoni





Në tregjet e lëndëve të para, çmimet e naftës u rritën me shpejtësi në fillim të vitit 20�2, duke reflektuar rritjen e tensioneve gjeopolitike në rajonin e Lindjes së Mesme dhe optimizmin mbi ecurinë e ekonomisë botërore pas daljes së të dhënave pozitive të ekonomisë amerikane dhe asaj kineze. Kjo rritje kulmoi në muajin mars, kur çmimi i naftës arriti në �22.7 dollarë/fuçi. E njëjta prirje rritëse u shfaq edhe në çmimet e lëndëve të tjera të para gjatë kësaj periudhe. Në tremujorin e dytë të vitit, dobësimi i aktivitetit ekonomik në vendet e zhvilluara dhe në Kinë, si edhe ruajtja e niveleve të prodhimit të naftës, rikthyen prirjen rënëse të çmimit të naftës. Si rezultat, çmimi i një fuçie naftë zbriti në 90 dollarë në 26 qershor 20�2, rreth 2�% më i ulët krahasuar me nivelin e shënuar në fund të tremujorit të parë 20�2.

Grupet e Mëdha Komplekse Bankare Globale (GMKBG) zhvilluan veprimtarinë në një mjedis sfidues, veçanërisht për bankat me ekspozim të lartë ndaj pasurive të paluajtshme. Grupet bankare amerikane u ndikuan negativisht nga zhvillimet në Eurozonë, ndërsa fitimet e grupeve bankare angleze u goditën nga rënia e çmimeve të pasurive të paluajtshme. Të ardhurat nga aktiviteti i tregtimit shënuan përmirësim pas rënies së theksuar në fund të vitit 20��, ndërsa të ardhurat nga interesat ishin përgjithësisht të qëndrueshme. Treguesit e kapitalit për GMKBG mbetën përgjithësisht të pandryshuar gjatë fundit të vitit 20�� dhe tremujorit të parë 20�2. Pas vlerësimit të mjaftueshmërisë së kapitalit nga autoritetet, niveli i saj rezultoi pozitiv për bankat amerikane, ndërkohë që bankave angleze iu kërkua shtim kapitali. Çmimet e aksioneve të këtyre grupeve bankare, veçanërisht të atyre amerikane, regjistruan rritje në fillim të vitit 20�2, por kjo rritje rezultoi e përkohshme për shkak të pasigurisë së tregjeve në tremujorin e dytë të vitit.

Performanca financiare e Grupeve të Mëdha e Komplekse Bankare të Eurozonës (GMKBE) u dobësua pas marsit 20�2 duke reflektuar rritjen e rrezikut të kreditit dhe përkeqësimin e kushteve në tregun e pasurive të paluajtshme në disa prej vendeve. Nga ana tjetër, shumica e bankave të mëdha të Eurozonës përmirësuan normat e tyre të kapitalit gjatë tremujorit të parë 20�2, si pjesë e zbatimit të rekomandimeve të Autoritetit Bankar Evropian (EBA) për të rritur kapitalin pas ushtrimit të provës së rezistencës së zhvilluar në nëntor 20��. Më tej, shumë banka të mëdha evropiane kanë njoftuar planet e tyre të ristrukturimit, që përfshijnë zvogëlim të aktivit gjatë periudhës afatmesme dhe mbështetjen në burime të qëndrueshme financimi. Kjo periudhë ndryshimesh strukturore të nevojshme për sektorin bankar, është mbështetur me likuiditet të bollshëm nga Eurosistemi.





Hapësirë informuese 1.2. Zhvillimet për grupet bankare që operojnë në Shqipëri.

Në tabelën e mëposhtme paraqiten në mënyrë të përmbledhur treguesit kryesorë të pasqyrave financiare të grupeve bankare që operojnë në Shqipëri. Në krahasim me fundin e vitit të kaluar apo me të njëjtën periudhë të një viti më parë, këta tregues paraqesin një prirje rënëse të nivelit të fitimit, kryesisht prej rënies së të ardhurave, pavarësisht pakësimit të shpenzimeve të veprimtarisë. Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit paraqitet në nivele të kënaqshme për këto grupe, pa shfaqur nevojën për shtesë të kapitalit ekzistues, sipas përcaktimeve të detyrimeve ligjore. Totali i aktiveve të secilës bankë në vendin tonë ndaj totalit të aktiveve të grupit të tyre zotërues ka shfaqur ndryshime mjaft të lehta për të gjitha grupet bankare të shqyrtuara në krahasim me periudhat e mëparshme.

Tabelë 1.3. Të dhëna financiare mbi grupet e huaja bankare të pranishme në Shqipëri (miliardë euro).

Raiffesen

Bank InternationalI�

Intesa San PaoloII

2

Alpha Bank*III

�

Piraeus Bank* IV4

National Bank of

Greece*V5

Societe GeneraleVI

6

Credit AgricoleVII

7

Totali i aktiveve �52.7 666.4 57.6 46.4 �04.� �,246.7 �,956.7Ndryshimi 6-mujor �.9% 4.�% -�2% 6% 4.�%Vëllimi i kredive të klientëve �4.9 �74.9 4�.7 �4.� 70.7 �60.5 �05.6Ndryshimi 6-mujor 4.�% -0.5% -5% -2% 0.�%Vëllimi i depozitave të klientëve 72 �65.6 27.9 20.7 57.4 �4�.5 67�.�Ndryshimi 6-mujor 7.9% 2.�% -�5% 2% �.7%Norma e kredive me probleme 9.�% 7% �4.9%Provigjone 0.4 2.� �.� 0.� 0.�Fitimi neto 0.7� �.� -0.� 0.� -0.5 -�.2 �.7Ndryshimi vjetor �.�% -9.�% -29.9% -��.2%Të ardhurat operative 2.6 �.9 0.5 0.4 0.� 2.5 �.4Ndryshimi vjetor -4.9% 2.6% -�5.5% 4% -2�%Të ardhurat neto nga interesi, ndryshim vjetor -�.6% �.6% -5%Të ardhurat neto nga komisionet, ndryshim vjetor -2.2% -5.9% -7.7%

Shpenzimet operative, ndryshim vjetor 0.2% -�.9% -�.�% -7% -�.5% 0%Kosto të stafit, ndryshim vjetor �.5% -�.4% -�.9%Rezultati neto operativ, ndryshim vjetor -��.2% 7.4% -�.2%Marzhi neto nga interesat 2.�% 2.�% 4%Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit �0.6% ��.7% 9.6% 9% �.�% ��.6% �2.7%Totali i aktiveve të bankës në Shqipëri ndaj totalit të grupit �.52% 0.�4% 0.�2% �.��% 0.26% 0.0�% 0.0�%

*Të dhënat për tremujorin e parë të vitit 2012.I

1 Raporti financiar gjashtëmujor, qershor 2012, URL: http://investor.rbinternational.com/fileadmin/ir/2012_Q2/2012-08-29_Q2_Report_RBI.pdf

II2 Raporti financiar gjashtëmujor, qershor 2012, URL: http://www.group.intesasanpaolo.

com/scriptIsir0/si09/contentData/view/20120824_Relazione_Semestrale_06_12_uk.pdf?id=CNT-04-00000000BCF2B&ct=application/pdf

III3 Rezultatet financiare për tremujorin e parë 2012, njoftim për shtyp, URL: http://www.

alpha.gr/files/deltia_typou/Deltio_Typou_20120531EN.pdfIV

4 Pasqyrat financiare për tremujorin e parë 2012, URL: http://www.piraeusbank.gr/Documents/internet/ConsolidatedCo2012/3M_1st_ENG.pdf

V5 Rezul ta te t f inanciare për t remujor in e parë 2012, URL: h t tp://www.

nbg .g r /wps /wcm/connec t /2c09bb804b6 f4e f ca8e6ae277c464667/20120530+NBG+%26+Group+Q1+2012+Results+EN.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=2c09bb804b6f4efca8e6ae277c464667

VI6 Informacioni financiar për gjashtëmujorin e parë 2012, njoftim për shtyp, URL: http://www.

societegenerale.com/sites/default/files/documents/CP_Q212-.pdfVII

7 Rezultatet financiare për gjashtëmujorin e parë 2012, URL: http://www.credit-agricole.com/en/Finance-and-Shareholders/Financial-reporting/Credit-Agricole-S.A.-financial-results





2.� SEKTORI I EKONOMISË REALE

Në tremujorin e parë të vitit 20�2, ekonomia shqiptare u tkurr me 0.2% në terma vjetorë dhe �.2% në terma tremujorë. Industria dhe ndërtimi kanë reflektuar një thellim të ndjeshëm të tkurrjes së tyre vjetore gjatë tremujorit të parë 20�2, përkatësisht me �9.�% dhe �7.6%, ndërkohë që si postë-komunikacioni ashtu edhe transporti shënojnë rënie. Sektorët e shërbimeve të tjera dhe tregtia vijojnë të kontribuojnë pozitivisht në rritjen ekonomike me përkatësisht ��.�% dhe 5.�% në terma vjetorë. Edhe bujqësia është rritur me 4.5% ndaj fillimit të vitit 20�� dhe me �.6% ndaj fundvitit 20��.

Treguesit e tërthortë sugjerojnë se zhvillimet në terma të konsumit privat dhe investimeve private janë të ngadalta. Rritja e prirjes për kursim e shoqëruar nga një sjellje konsumatore e kujdesshme është reflektuar në një kontribut të kufizuar të konsumit në rritjen ekonomike. Pavarësisht mbështetjes së investimeve private me kredi, prania e kapaciteteve të lira të prodhimit, ulja e kërkesës agregate dhe zhvillimet e ngadalta në tregun e punës janë reflektuar në nivele të ulëta të investimeve private. Gjatë kësaj periudhe, politika fiskale është përcaktuar si konsoliduese duke ulur stimulin fiskal në ekonomi. Zhvillime të dobëta janë shfaqur dhe nga krahu i kërkesës së huaj, të cilat të shoqëruara nga ulja e prodhimit të energjisë elektrike, janë reflektuar në një ngadalësim të ndjeshëm të eksporteve shqiptare krahasuar me fillimin e vitit të kaluar.

Duke prezantuar më në detaje zhvillimet e mësipërme, vlerësohet se përkeqësimi i ndjeshëm i besimit konsumator5 në gjashtëmujorin e parë 20�2 reflekton pritshmëritë në rënie për situatën ekonomike të konsumatorëve dhe rritje të prirjes për kursim. Tremujori i parë i vitit 20�2, shënoi dhe një tkurrje të ndjeshme të pagës mesatare në ekonomi me �2.4% në terma realë. E shoqëruar dhe me rënien e dërgesave të emigrantëve me 2.0�% në terma vjetorë gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit, vlerësohet se të ardhurat e disponueshme janë në ngadalësim.

Konsumi është kufizuar dhe nga zhvillimet në tregun e punës. Në tremujorin e parë 20�2, norma e papunësisë shënoi vlerën ��.�2% krahasuar me ��.29% në fund të vitit 20��. Gjithsesi, norma e papunësisë ka shënuar rënie me 0.�� pikë përqindje ndaj një viti më parë. Zhvillimet e punësimit në sektorin privat jobujqësor mbeten pozitive me një zgjerim

5 Në tremujorin e dytë të vitit 2012, Treguesi i Besimit Konsumator (TBK) ra me 1.1 pikë përqindje në vijim të prirjes rënëse të nisur në fund të vitit 2011.

2. ZHVILLIMET MAKROEKONOMIKE NË SHQIPËRI GJATË GJASHTËMUJORIT TË PARË TË VITIT 20�2





prej �.�% ndaj një viti më parë, por më të ngadalta se në fundin e vitit 20��, kur shënonte një zgjerim prej 9.9%. Nga ana tjetër, punësimi në sektorin shtetëror në fillim të vitit vijon të shënojë rënie me 0.5% në terma vjetorë. Pritshmëritë6 për tregun e punës gjatë tremujorit të dytë të vitit 20�2 vlerësohen në rënie për sektorët e industrisë dhe të ndërtimit, ndërkohë që sektori i shërbimeve ka pritshmëri pozitive por me një ritëm më të ulët rritjeje.

Ulja e stimulit fiskal në ekonomi gjatë gjashtëmujorit të parë 20�2, është reflektuar në rritjen e të ardhurave me 4.�% në terma vjetorë, në nivelin �6�.6 miliardë lekë, dhe rënien e shpenzimeve buxhetore me 0.�% në terma vjetorë, në nivelin ��2.7 miliardë lekë. Rritja e të ardhurave ka reflektuar ecurinë e të ardhurave tatimore dhe jotatimore, ndërsa ulja e shpenzimeve është ndikuar kryesisht prej atyre kapitale. Si rezultat i këtyre zhvillimeve, në fund të periudhës buxheti rezultonte me një deficit prej 2�.� miliardë lekësh ose �.�% të PBB-së7. Financimi i deficitit është bërë në masën 60.6% nga burime të brendshme dhe �9.4% nga burime të jashtme. Në fund të periudhës, stoku i borxhit publik ka arritur në �00.9 miliardë lekë. Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit, borxhi i brendshëm përbën 56.6% të totalit. Kohëzgjatja mesatare e borxhit ka qenë e luhatshme përgjatë gjashtëmujorit por ka qenë në rritje që prej muajit maj, duke arritur në ��6 ditë deri në maturim në fund të periudhës.

Zhvillimet në tregtinë me jashtë gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit, reflektojnë një ngushtim të deficitit të llogarisë korrente në nivelin 446 milionë euro, duke u tkurrur me �7.�% në terma vjetorë. Gjatë së njëjtës periudhë, deficiti tregtar vlerësohet në nivelin 904 milionë euro duke u zvogëluar me �0.�% në terma vjetorë. Ky zhvillim reflekton një zgjerim të ulët të eksporteve me 0.5% në terma vjetorë gjatë gjashtëmujorit të parë 20�2, ndërkohë që importet janë ulur me 4.2% në terma vjetorë. Ndërkohë, në të njëjtën periudhë, llogaria kapitale dhe financiare shënon vlerën 425.7 milionë euro duke u ngushtuar me �.�% në terma vjetorë. Investimet e huaja direkte janë rritur me 2�.5% në terma vjetorë ndaj një viti më parë, ndërkohë që investimet e portofolit dhe investimet e tjera janë tkurrur.

Përsa i përket zhvillimeve në ecurinë e çmimeve në vend, inflacioni gjatë gjashtëmujorit të parë të 20�2 ka qenë nën nivelin minimal të synuar nga Banka e Shqipërisë, ndonëse ka ardhur në rritje kryesisht për shkak të rritjes së çmimeve të ushqimeve të papërpunuara. Në tremujorin e dytë të vitit 20�2, inflacioni mesatar vjetor shënoi vlerën �.9%, rreth 0.� pikë përqindje më shumë se në fillim të vitit.

Së fundi, zhvillimet negative në Eurozonë dhe në rajon pritet të vazhdojnë të ndikojnë negativisht mbi ekonominë e vendit tonë. Dobësimi i aktivitetit

6 Bazuar në Indeksin e Besimit të Bizneseve, në tremujorin e parë të 2012, Indeksi i Pritshmërive për Punësim shënon vlerën -2.8 për industrinë, -7.6 për ndërtimin dhe 2.1 për shërbimet.

7 Raporti bazohet mbi vlerësimet për PBB-në e gjashtëmujorit të parë të 2012.





ekonomik në Evropë do të vazhdojë të ndikojë negativisht tregtimin e eksporteve shqiptare, ndërkohë që rënia e presioneve inflacioniste mund të ndikojë në uljen e çmimeve të importit. Nga ana tjetër, nivelet ende të larta të papunësisë në Eurozonë dhe veçanërisht në Itali dhe Greqi, kombinuar dhe me zbatimin e mëtejshëm të shtrëngimeve fiskale, do të vazhdojnë të rëndojnë situatën financiare të emigrantëve shqiptarë në këto vende dhe të ushtrojnë presion për pakësimin e dërgesave të tyre në atdhe.

Hapësirë informuese 2. Ekspozimi i ekonomisë shqiptare ndaj Greqisë dhe Italisë.

Ekspozimi i ekonomisë shqiptare ndaj Greqisë dhe Italisë në terma të ekonomisë së jashtme vlerësohet i rëndësishëm. Kanalet kryesore përmes të cilave ekonomia jonë ndikohet nga zhvillimet në këto vende janë në terma të kërkesës për eksporte, të vlerës së dërgesave të emigrantëve (remitancave)* e të investimeve të huaja direkte që vijnë prej tyre.

Në grafikun 1.1 paraqitet ecuria e eksporteve dhe importeve nga Greqia dhe Italia duke i krahasuar me zhvillimet në totalin e tregtisë me jashtë. Pesha e eksporteve shqiptare në Greqi ka ardhur vazhdimisht në rënie dhe në qershor 2012 shënon vlerën 3.9% të totalit të eksporteve. Vlerat e ulëta të ekspozimit me Greqinë e bëjnë të përballueshëm ndikimin prej një krize edhe më të thelluar në Greqi. Në të njëjtën periudhë, eksportet me Italinë përfaqësonin 52.1% të totalit të eksporteve, duke e bërë të rëndësishëm ndikimin mbi ekonominë tonë të një ngadalësimi ose tkurrjeje të ekonomisë italiane.

Përsa i përket strukturës së eksporteve, në qershor 2012, 39.2% e eksporteve drejt Greqisë përbëhet nga materiale ndërtimi dhe metale, 23.8% nga tekstile dhe këpucë, dhe 19.4% nga ushqim, pije dhe duhan. Në rastin e Italisë, 50.7% përbëhet nga tekstile dhe këpucë, 25% nga minerale, lëndë djegëse, energji elektrike dhe 10.2% nga materiale ndërtimi dhe metale. Këto zhvillime tregojnë se ulja e eksporteve drejt Greqisë prek kryesisht sektorin e ndërtimit, ndërsa ulja e eksporteve ndaj Italisë prek sektorin e tekstileve dhe të mineraleve, lëndëve djegëse dhe energjisë

Burimi: Banka e Shqipërisë.

Grafik 2. Struktura e eksport importeve sipas vendeve.

Eksporte

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Jan-96

Jan-98

Jan-00

Jan-02

Jan-04

Jan-06

Jan-08

Jan-10

Jan-12

Greqi Itali Totali

Importe

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Jan-96

Jan-98

Jan-00

Jan-02

Jan-04

Jan-06

Jan-08

Jan-10

Jan-12

Greqi Itali Totali





elektrike. Gjithsesi, reagimi i bizneseve shqiptare përmes rritjes së përpjekjeve për diversifikim të vendeve me të cilat bëjnë tregti, ka zbutur disi efektet negative të krizës financiare.

Nga ana e importeve, varësia ndaj Greqisë është më e lartë, me 8.9% të totalit, tregues që ka ardhur gjithashtu në rënie. Përgjithësisht, diversifikimi i importeve është më i lehtë se i eksporteve, ndaj problemet e mundshme në sigurimin e importeve nga Greqia janë më të përballueshme.

Përsa i përket remitancave, ato do të ndikohen negativisht nga zhvillimet ekonomike në Greqi e Itali, duke patur ndikim në të ardhurat e disponueshme dhe konsumin e familjeve në vend. Ndikimi tek remitancat pritet të jetë më i dukshëm në një periudhë afatmesme.

Në lidhje me zhvillimet në Investimet e Huaja Direkte, pesha e kapitalit grek në totalin e stokut është e rëndësishme, por ka ardhur në rënie. Të dhënat më të fundit zyrtare i referohen vitit 2010, ku pesha e investimeve të huaja direkte nga Greqia është zvogëluar në 27.42% të totalit nga niveli 42.48% që përbënte në vitin 2007. Ndërkohë, investimet e huaja direkte nga Italia përbëjnë një peshë në rritje me 15.18% në vitin 2010 nga niveli 11.72% në vitin 2007. Këto zhvillime reflektojnë ndikimin e ndjeshëm të krizës financiare që ka prekur këto vende në financimin e investimeve të tyre drejt vendeve të tjera. Gjithsesi, zgjerimi i totalit të Investimeve të Huaja Direkte (tabela 2.1) në kushtet kur pesha e Greqisë ka rënë vazhdimisht tregon mundësinë e vendit për thithjen e kapitalit edhe nga vende të tjera jo fqinje.

Tabelë 2.1. Ecuria e investimeve të huaja direkte sipas vendeve.Investimet e huaja direkte në mln euro

Periudhat Greqi Itali Totali i IHD-ve2007 77�.05 2�2.7 �,��5.0�200� 694.22 ��7.57 2,0�9.�52009 670.69 �49.99 2,2��.��20�0 72�.97 400.62 2,6�9.�5


Gjithsesi, një pjesë e investimeve të huaja direkte në formën e kapitalit nga Greqia, kanë qenë të rëndësishme për mbështetjen e veprimtarisë së bankave me kapital grek që veprojnë në vend.

* Të dhëna të përditësuara për dërgesat e emigrantëve nga Greqia mungojnë. Gjithsesi, sipas publikimit nga A. Frashëri, “Informacion mbi rezultatet e vrojtimit pranë familjeve”, Buletini Ekonomik, Banka e Shqipërisë, Shtator 2007, 37.7% e dërgesave të emigrantëve janë nga Greqia dhe 45.8% vijnë nga Italia.

2.2 TREGU I BANESAVE

Gjatë periudhës, zhvillimet në tregun e banesave nuk shfaqin ndryshime të dukshme në krahasim me periudhat e kaluara, në kushtet kur indekset kryesore kanë lëvizur pranë prirjes së tyre afatgjatë. Në pjesën e parë të vitit 20�2, indeksi i çmimit të banesave ka shënuar një rritje më të shpejtë se indeksi i çmimit të qirasë. Kredia për blerje pasurie të paluajtshme është tkurrur edhe në kushtet e një kërkese më të ulët nga individët, ndërkohë që cilësia e saj vijon të përkeqësohet. Fakti që indekset e banesave janë rritur në një kohë kur kredia për blerje pasurie të paluajtshme është





tkurrur, është një tregues i kompleksitetit të faktorëve që ndikojnë kërkesën për pasuri të paluajtshme, madhësinë e ndikimit të tyre në një periudhë kohe të caktuar dhe mund të jetë gjithashtu një tregues për nevojën e përmirësimit të metodologjisë së ndërtimit të indekseve.

2.2.� ZHVILLIMET NË TREGUN E BANESAVE

Gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2, indeksi i çmimit të banesave� ka shënuar një rritje mesatare prej �.�% në terma vjetorë kundrejt një rritjeje prej 2.�% të indeksit të çmimit të qirasë. Në terma tremujorë, është shënuar një rënie e indeksit të qirasë me 6.�%, në një nivel më të ulët se ai i fundit të vitit 20��, ndërsa indeksi i çmimit të banesave është rritur me �.6% duke qëndruar më lart se niveli i fundit të vitit 20��. Në fund të periudhës, raporti midis indeksit të çmimit të banesave dhe të qirasë arriti në 2.�4 nga �.96 që shënonte në fund të 20��-ës.

Tremujori i dytë i vitit 20�2 shënoi tkurrje me 0.6% në terma vjetorë të tepricës së kredisë për blerje pasurie të paluajtshme pas një ritmi pozitiv zgjerimi me 6.�% në tremujorin e parë. Në të njëjtën linjë, kostoja relative e pagesës së kredisë për blerje pasurie të paluajtshme ka shënuar rënie gjatë tremujorit të dytë 20�2 me �.27 pikë përqindje ndaj një viti më parë, ndërkohë që fillimi i vitit kishte një rritje të kostos me 0.6� pikë përqindje. Ky zhvillim9 reflekton kryesisht një rritje më të shpejtë të çmimit të banesave që në terma relativë e bën koston e pagesës për këtë kredi më të ulët. Norma e ponderuar e interesit për investim në pasuri të paluajtshme gjatë tremujorit të dytë 20�2 ka një rënie shumë të lehtë, me vetëm 0.� pikë përqindje në terma vjetorë.

8 Indekset e çmimeve të banesave ndërtohen vetëm për qytetin e Tiranës.9 Kostoja relative e pagesës për blerje pasurie të paluajtshme është matur si diferenca midis

normës së interesit të kredisë për pasuri të paluajtshme dhe normës mesatare të rritjes së çmimit të banesave për katër tremujorët e kaluar. Në rast se norma e interesit rritet më shpejt se rritja e çmimit të banesave, atëherë kostoja relative vlerësohet në rritje dhe anasjelltas.


Grafik 2.1. Zhvillimet në tregun e banesave.

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

T4-05

T3-06

T2-07

T1-08

T4-08

T3-09

T2-10

T1-11

T4-11

mln

, lek

ë

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

%

Kredi për blerje pasurie të paluajtshmeKosto e pagesës së kredisë për blerje pasurie të paluajtshme

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

160.0

180.0

200.0

T1-05

T3-05T1-06

T3-06T1-07

T3-07T1-08

T3-08T1-09

T3-09T1-10

T3-10

T1-11T3-11

T1-12

Çmimi i qirasëÇmimi i banesave


2� Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë 29



Tkurrja e kredisë për pasuri të paluajtshme ka ardhur edhe në kushtet e një kërkese më të ulët të individëve për kredi për shtëpi, ndonëse në tremujorin e dytë të periudhës ka një përmirësim ndaj tremujorit të parë�0. Ndërkohë, bankat raportojnë se kushtet e miratimit të kredisë në total për individët nuk kanë ndryshuar gjatë tremujorit të dytë dhe pritet të përmirësohen gjatë tremujorit të tretë.

Përsa i përket cilësisë së portofolit të kredisë për pasuri të paluajtshme, ajo vijon të përkeqësohet. Në qershor 20�2, raporti i kredive me probleme për pasuri të paluajtshme shënoi vlerën ��.9% në krahasim me �2.55% në dhjetor 20��. Në krahasim me totalin e portofolit të kredisë, cilësia e portofolit për pasuri të paluajtshme mbetet më e mirë për shkak të lidhjes më të fortë që ekziston mes huamarrësit, objektit të kredisë dhe kolateralit të saj.

2.� POZICIONI FINANCIAR DHE EKSPOZIMI NDAJ RREZIQEVE I INDIVIDËVE DHE BIZNESEVE

Gjendja financiare e individëve/familjeve dhe bizneseve, shfaqi të njëjtat prirje si në periudhën e mëparshme. Individët kanë vijuar prirjen e tyre për kursim, duke zgjeruar më tej pozicionin e tyre kreditor ndaj sistemit financiar për shkak të rritjes së depozitave më shpejt se kreditimi. Pozicioni i bizneseve vijon të mbetet thellësisht debitor, dhe në pjesën dërrmuese të tij është në valutë. Kreditimi i sektorit të biznesit gjatë pjesës së parë të vitit 20�2 u rrit me ritme më të ulëta, ndërsa kreditimi i individëve u tkurr. Cilësia e kredisë për individët dhe bizneset ka rënë. Individët dhe bizneset, ndonëse në mënyra të ndryshme, mbeten të ekspozuar ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit që mund të vijë për shkak të lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit ose në normën e interesit.

· INDIVIDËT

Në fund të gjashtëmujorit të parë 20�2, pozicioni financiar kreditor�� i individëve shënoi vlerën 65�.� miliardë lekë, rreth 9�.9� miliardë lekë më shumë se në qershorin e vitit 20�� dhe �7.�7 miliardë lekë më shumë se në dhjetor të vitit 20��. Në krahasim me një vit më parë, depozitat e individëve në sistemin financiar janë rritur me �7.7 miliardë lekë, ndërsa kredia është ngushtuar me 6.� miliardë lekë. Sipas valutës, individët janë kreditorë në masën �55.� miliardë lekë në monedhën vendase dhe 29� miliardë lekë në monedhë të huaj. Pozicioni kreditor në lekë është zgjeruar me �5.� miliardë lekë në krahasim me një vit më parë kryesisht

10 Sipas Vrojtimit të Aktivitetit Kreditues për tremujorin e dytë të vitit 2012, kërkesa e individëve për blerje shtëpie ka shënuar vlerat negative -30.0 dhe -6.1 për tremujorin e parë dhe të dytë të vitit.

11 Pozicioni financiar i individëve vlerësohet si diferenca midis depozitave të individëve dhe kredive të tyre në sistem. Në kushtet kur kjo diferencë është pozitive, atëherë individët janë kreditorë të sistemit.





për shkak të zgjerimit më të shpejtë të kredisë në lekë krahasuar me rritjen e depozitave në lekë. Për të njëjtën periudhë, pozicioni kreditor në valutë është zgjeruar me 64 miliardë lekë, kryesisht nga rritja e depozitave në valutë.

2.�.� RREZIKU I KREDISË

Gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, teprica e kredisë për individë�2 është tkurrur në mënyrë të vazhdueshme, duke rënë me �.72% në terma vjetorë. Një vit më parë, kjo tepricë ishte zgjeruar me 5.57%, ndërkohë që shenjat e ngadalësimit u shënuan në dhjetor 20�� me një zgjerim vetëm 0.5% në terma vjetorë. Gjatë kësaj periudhe, kredia afatmesme ka shënuar edhe normën më të lartë të tkurrjes me �6%, ndërkohë që ajo afatgjatë u tkurr me �% në terma vjetorë. Vetëm kredia afatshkurtër për individë vijon të zhvillohet me ritme pozitive me një rritje vjetore prej 6%. Struktura e kredisë sipas maturitetit vijon të mbetet e njëjtë, ku kredia afatshkurtër përbën 6.�% të totalit, ajo afatmesme ��.7% dhe ajo afatgjatë 79.�%. Tkurrja më e madhe është reflektuar për kredinë në valutë e cila ka rënë me 6.9% në terma vjetorë, ndërkohë që kredia në lekë ka një zgjerim të lehtë me �%. Si rrjedhim, në qershor 20�2 kredia në valutë përbën 55.6% të totalit të kredisë për individë, kundrejt 57.�% që shënonte një vit më parë, dhe 56.6% në dhjetor 20��.

12 Në llogaritje nuk përfshihen jorezidentët.

*Në grafikun majtas paraqitet ecuria e depozitave të individëve, kredisë së individëve dhe pozicionit kreditor që matet si diferencë midis depozitave dhe kredisë. Në grafikun djathtas, pozicioni financiar i individëve është paraqitur për lekun dhe valutën.


Grafik 2.2. Pozicioni financiar i individëve ndaj sistemit*.Pozicioni financiar, individë

-400

-200

0

200

400

600

800

1,000

Jan 2007Pri 2007Korr 2007Tet 2007Jan 2008Pri 2008Korr 2008Tet 2008Jan 2009Pri 2009Korr 2009Tet 2009Jan 2010Pri 2010Korr 2010Tet 2010Jan 2011Pri 2011Korr 2011Tet 2011Jan 2012Pri 2012

mld

, lek

ë

DepozitaKrediPozicioni kreditor

Pozicioni financiar i individëve sipas valutës

0

100

200

300

400

500

600

700


mld

, lek

ë

Lekë Valutë





Përkeqësimi i ecurisë së kreditimit i shfaqur me një rritje të vazhdueshme të stokut të kredive me probleme, ka sjellë rritjen e raportit të kredive me probleme për individët. Në qershor 20�2, ky raport shënoi vlerën �6.4�%, krahasuar me �5.4% në fund të vitit 20�� dhe ��.9% në qershor 20��. Rritja e stokut të kredive me probleme gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2 ka ndodhur me një ritëm më të ngadaltë, por në kushtet kur edhe bankat kanë tkurrur huadhënien për individët, prirja mbetet shqetësuese. Pritshmëritë e fundit të vitit për një ekspozim më të lartë të individëve ndaj rrezikut të kredisë, në kushtet e një rritjeje ekonomike të ngadaltë dhe tendencë më të ulët të bankave për të kredituar, tashmë janë materializuar. Vlerësohet se zhvillimi�� në terma të kreditimit për individët për pjesën e dytë të vitit 20�2, kryesisht nga ana e kërkesës, do të jetë i ngjashëm me pjesën e parë të vitit.

2.�.2 RREZIKU I TËRTHORTË I KREDITIT PËR SHKAK TË KURSIT TË KËMBIMIT

Në qershor 20�2, raporti “kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për individët/ kredia totale për individë” shënon vlerën �7.7%. Një vit më parë, ky raport qëndronte në nivelin 4�.4% dhe në dhjetor 20�� ishte në nivelin 40.4%.

Rreth �4.5% e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit përbëhet nga kredia për blerje shtëpie. Ky raport ka shënuar rritje ndaj nivelit �2.4% që shënonte një vit më parë.

13 Sipas Vrojtimit të aktivitetit kreditues për tremujorin e dytë 2012, kërkesa e individëve për kredi është në rënie edhe pse bankat raportojnë pritshmëri pozitive në terma të çlirimit të standardeve të miratimit të kredisë.

*Në grafikun djathtas, paraqitet norma vjetore e rritjes së stokut të kredive me probleme, të tepricës së kredisë së individëve

(në përqindje) në boshtin e majtë dhe raporti i kredive me probleme në përqindje në boshtin e djathtë.Burimi: Banka e Shqipërisë.

Grafik 2.3. Ecuria e kredisë për individët*.Normat e rritjes vjetore të tepricës së kredisë sipas afateve të maturimit për individë

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Jan 2007Prill 2007Korr 2007Tet 2007D

hj 2007M

ar 2008Q

er 2008Sht 2008D

hj 2008M

ar 2009Q

er 2009Sht 2009D

hj 2009M

ar 2010Q

er 2010Sht 2010D

hj 2010M

ar 2011Q

er 2011Sht 2011D

hj 2011M

ar 2012Q

er 2012

Afatshkurtër Afatmesme Afatgjatë

Cilësia e portofolit individë

-0.1

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

0.05

0.07

0.09

0.11

0.13

0.15

0.17

Kredia me problemeTeprica e kredisë

Raporti i kredive me probleme





Cilësia e portofolit të kredisë së pambuluar nga lëvizjet e kursit të këmbimit është përkeqësuar më shpejt se portofoli i kredisë në valutë dhe portofoli i përgjithshëm i kredisë. Në qershor 20�2, pjesa problematike e kredive të pambuluara nga rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit, për individët, u ngjit në nivelin �9.7%, nga �7.7% që shënonte në dhjetor 20�� dhe �4.7% një vit më parë.

Treguesi i cilësisë për portofolin e kredisë për individë në valutë, shënon �7.5�% ndërsa për portofolin total të kredisë për individë qëndron në nivelin �6.4�%. Për sa i përket cilësisë së portofolit për blerje banese, treguesi shënon �9.9%, një përkeqësim me 2.4 pikë përqindje ndaj fundit të vitit 20�� dhe 5.� pikë përqindje ndaj qershorit 20��.

*Grafiku djathtas paraqet ecurinë e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për individët me dy përbërësit kryesorë të saj: kredia për blerje banese dhe kredia konsumatore.


Grafik 2.4. Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të kursit të këmbimit*.

Individë

0.0

10,000.0

20,000.0

30,000.0

40,000.0

50,000.0

60,000.0

70,000.0

80,000.0

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

mln

lekë

Kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit

Kredi për blerje baneseKredi konsumatore

Individë

22%

27%

32%

37%

42%

47%

52%

T3 2006

T1 2007

T3 2007

T1 2008

T3 2008

T1 2009

T3 2009

T1 2010

T3 2010

T1 2011

T3 2011

T1 2012

Teprica e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit/Teprica e kredisë


Grafik 2.5. Cilësia e kredisë së individëve.Raporti i kredive me probleme ndaj tepricës së kredisë për individë

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

Kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimitKredi totalKredi në valutë

Vlera mesatare e kredisë për huamarrës

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

mijë

lek

Kredia në valutëKredia në valutë për blerje banese





Në gjysmën e parë të vitit 20�2, treguesi “hua për blerje banese/ individë” është pothuaj i pandryshuar në nivelin 2.�� milionë lekë kundrejt 2.�6 milionë lekë që shënonte në dhjetor 20��. Pavarësisht se pjesa më e madhe e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit është e mbrojtur me kolateral, përkeqësimi i vazhdueshëm i cilësisë së saj duhet monitoruar me kujdes. Mbiçmimi mesatar i kursit të këmbimit lek/euro me �.2% gjatë kësaj periudhe ka ndikuar pozitivisht në aftësitë paguese të huamarrësve, por faktorë të tjerë që ndikojnë të ardhurat e disponueshme mund të kenë patur një ndikim të kundërt më të rëndësishëm.

2.�.� RREZIKU I TËRTHORTË I KREDITIT PËR SHKAK TË NORMËS SË INTERESIT

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 20�2, ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të normës së interesit vijon prirjen rënëse. Raporti i kredisë me normë të ndryshueshme interesi ndaj totalit të tepricës së kredisë për individë arriti në nivelin 2�.4%, nga 2�.�% që shënonte në dhjetor 20�� dhe 26.5% një vit më parë. Ndërkohë normat e interesit për kredinë e marrë nga individët në monedhën vendase dhe atë të huaj, kanë shënuar rënie.


Grafik 2.6. Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kredisë për shkak të normës së interesit.

Raporti i kredisë me normë të ndryshueshme interesi ndaj tepricës totale të kredisë për individë

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

2008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T2

Mesatare afatgjatë

Norma e interesit për individët

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

18.00

Jan 2010

Mar 2010

Maj 2010

Korr 2010

Sht 2010

Nën 2010

Jan 2011

Mar 2011

Maj 2011

Korr 2011

Sht 2011

Nën 2011

Jan 2012

Mar 2012

Maj 2012

Lek Usd Euro





Zhvillimet e pritshme për pjesën e dytë të vitit 20�2 do të përcaktohen nga balancimi i faktorëve përcaktues të normave të interesit. Nga njëra anë, politika monetare akomoduese në vend ushtron presion për rënien e normave të interesit në afatin e parashikueshëm, ndërkohë që shtrëngimi i kushteve të miratimit të kredisë�4 në terma të marzhit mesatar�5 do të balancojë disi këtë efekt. Në tregjet ndërkombëtare, vlerësohet se normat e interesit për valutat kryesore do të ruhen në nivele të ulëta në kushtet e ngadalësimit të aktivitetit ekonomik.

· BIZNESET

Në qershor 20�2, pozicioni debitor i bizneseve�6 shënoi vlerën 296.5 miliardë lekë, duke u zgjeruar me 40.�7 miliardë lekë në krahasim me vitin e kaluar dhe me �5.44 miliardë lekë në krahasim me dhjetorin 20��. Ky zhvillim reflekton rritjen e kredisë me ��.79 miliardë lekë në krahasim me një vit më parë, ndërkohë që depozitat janë ngushtuar me 2.0� miliardë lekë. Sipas valutës, bizneset janë debitorë në masën �4.7 miliardë lekë në monedhën vendase dhe 2��.7� miliardë lekë në monedhë të huaj. Pozicioni debitor në monedhën vendase është zgjeruar me 20.4� miliardë lekë dhe ai në valutë të huaj me 20.�9 miliardë lekë kryesisht për shkak të rritjes më të shpejtë të kredisë në valutë ndaj depozitave.

14 Sipas vrojtimit të aktivitetit kreditues të bankave, vlerësohet se standardet për miratimin e kredisë së re për bizneset janë shtrënguar lehtë në tremujorin e dytë të vitit 2012. Kjo politikë e bankave është zbatuar nëpërmjet zgjerimit të marzhit mesatar, rritjes së kërkesës për kolateral, rritjes së komisioneve dhe uljes së maturitetit maksimal të kredisë.

15 Marzhi mesatar përcaktohet si ndryshimi ndërmjet normës së interesit të kredisë dhe normës së interesit të referencës së bankës (për shembull, norma e bonove të thesarit, Euribor, Libor).

16 Pozicioni financiar i bizneseve vlerësohet si diferenca midis depozitave të bizneseve dhe kredive të tyre në sistem. Në kushtet kur kjo diferencë është negative, atëherë bizneset janë debitore të sistemit.

*Në grafikun majtas paraqitet ecuria e depozitave të bizneseve, kredisë së bizneseve dhe pozicionit debitor që matet si diferencë midis depozitave dhe kredisë. Në grafikun djathtas, pozicioni financiar i bizneseve është paraqitur per lekun dhe valuten.


Grafik 2.7. Pozicioni financiar i bizneseve*.Pozicioni financiar, biznese

-400

-300

-200

-100

0

100

200


mld

, lek

ë

Depozita Kredi Pozicioni debitor

Pozicioni financiar i bizneseve sipas valutës

-350

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

50


mld

, lek

ë

LekëValutë





2.�.4 RREZIKU I KREDITIT

Gjashtëmujori i parë i vitit 20�2 ka shënuar një ngadalësim të vazhdueshëm të normës së rritjes së kreditimit të bizneseve. Në qershor 20�2, kredia për biznese u zgjerua me ��.9% në terma vjetorë kundrejt �6.6% në dhjetor 20�� dhe �4.�% një vit më parë. Në strukturën e kreditimit sipas bizneseve vihet re një rritje e kreditimit për biznesin e vogël kundrejt ngadalësimit të kreditimit për biznesin e mesëm. Biznesi i madh reflekton një prirje të lehtë ngadalësuese të kreditimit. Ai ka ulur në mënyrë të ndjeshme peshën e huamarrjes afatgjatë�7 dhe afatshkurtër duke u përqendruar kryesisht te huamarrja afatmesme. Biznesi i vogël ka ulur peshën e huamarrjes afatshkurtër dhe afatmesme, duke rritur peshën e huamarrjes afatgjatë. Nga ana tjetër, biznesi i mesëm është përqendruar kryesisht te huamarrja afatshkurtër.

Gjatë periudhës, ritmi i përkeqësimit të kredive me probleme për bizneset zbriti në 42.9%, nga 6�.2% që shënonte në dhjetor 20��. Gjithsesi, rritja e raportit të kredive me probleme në nivelin 22.�% mbetet shqetësuese.

17 Në qershor 2012, huamarrja afatgjatë përbën 28.3% të totalit kundrejt 30.4% një vit më parë.


Grafik 2.8 Struktura e kredisë sipas afatit të maturimit për bizneset.

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Jan 2007Q

er 2007N

ën 2007M

ar 2008G

us 2008Jan 2009Q

er 2009N

ën 2009Prill 2010Sht 2010Shk 2011Korr 2011D

hj 2011M

aj 2012

Maj 2007

Tet 2007Shk 2008Korr 2008D

hj 2008M

aj 2009Tet 2009M

ar 2010G

us 2010Jan 2011Q

er 2011N

ën 2011Prill 2012

Prill 2007Sht 2007Jan 2008Q

er 2008N

ën 2008Prill 2009Sht 2009Shk 2010Korr 2010D

hj 2010M

aj 2011Tet 2011M

ar 2012

Kredi afatshkurtër Kredi afatmesme Kredi afatgjatë

Biznesi i vogël Biznesi i mesëm Biznesi i madh





Raporti i kredive me probleme për bizneset është rreth 6.4 pikë përqindje më i lartë se i njëjti raport për individët, të cilët nga ana tjetër kanë patur një tkurrje të kreditimit. Pavarësisht se me ritme të ngadalësuara, bizneset vijojnë të mbështeten me kreditim me një rritje vjetore �5.9% në fund të gjashtëmujorit të dytë 20�2.

Për pjesën e dytë të vitit, në kushtet kur aktiviteti ekonomik dhe pritshmëritë e bankave për kreditim vlerësohen të ngjashme me pjesën e parë të vitit, rreziku i kredisë për bizneset do të vijojë të jetë i pranishëm.

2.�.5 RREZIKU I TËRTHORTË I KREDITIT PËR SHKAK TË KURSIT TË KËMBIMIT

Gjysma e parë e vitit 20�2 ka shënuar një ulje të ndjeshme të ekspozimit të bizneseve ndaj luhatjeve të kursit të këmbimit. Raporti i kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit ndaj tepricës totale të kredisë shënon nivelin �0% në krahasim me �7.2% në fund të vitit 20��. Kredia në valutë ndaj tepricës së kredisë për biznese gjithashtu ka shënuar rënie në 70.4%, kundrejt 7�.4% në dhjetor 20�� dhe 72.�% një vit më parë.

Viti 20�2 shënoi dhe tkurrjen e parë për kredinë e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit akorduar bizneseve me mesatarisht 4.�%, ndërkohë që tkurrja për të njëjtën kredi për individët ka filluar në fund të vitit 2009��. Gjatë këtyre 6 muajve të parë të 20�2-ës, 45.4% e 18 Mesatarja e tkurrjes për kredinë në valutë të pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për

individët, është 14.4% gjatë gjashtëmujorit të parë 2012.

Grafik 2.9 Cilësia e portofolit të bizneseve*.

*Në grafik paraqitet norma vjetore e rritjes së stokut të kredive me probleme, të tepricës së kredisë së bizneseve (në përqindje) në boshtin majtas

dhe raporti i kredive me probleme në përqindje në boshtin djathtas.Burimi: Banka e Shqipërisë.

Cilësia e portofolit të bizneseve

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

Kredia me problemeTeprica e kredisë

Raporti i kredive me probleme


Grafik 2.10 Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë për shkak të kursit të këmbimit.

Bizneset

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

mln

, lek

ë

Kredi për bizneseKredi për zhvillimin e pasurive të paluajtshmeKredi për zhvillim biznesiKredi për tregti

Bizneset

22%

24%

26%

28%

30%

32%

34%

36%

38%

40%T3 2006T4 2006T1 2007T2 2007T3 2007T4 2007T1 2008T2 2008T3 2008T4 2008T1 2009T2 2009T3 2009T4 2009T1 2010T2 2010T3 2010T4 2010T1 2011T2 2011T3 2011T4 2011T1 2012T2 2012

Teprica e kredisë e pambuluar nga rreziku i kursit të kembimit/ Teprica e kredisë





kredisë së pambuluar nga rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit për bizneset përbëhet nga kredia “për tregti”, në rritje me 2.4 pikë përqindje ndaj fundit të vitit 20�� por në rënie me �.5 pikë përqindje ndaj një viti më parë. Përbërësi i dytë i rëndësishëm i kësaj kredie është “për zhvillim biznesi” dhe përbën �0.5% të totalit, në rritje të vazhdueshme ndaj vitit 20��. Ndërkohë, kredia për zhvillimin e pasurive të paluajtshme është zvogëluar në nivelin 9.6% të totalit nga �0.4% që shënonte në dhjetor 20��.

Cilësia e portofolit për kredinë e pambuluar nga lëvizjet e kursit të këmbimit të bizneseve është përkeqësuar më shpejt se portofoli i kredisë totale dhe i kredisë në valutë. Në qershor 20�2, raporti i kredive me probleme në valutë për kredinë e pambuluar nga rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit shënoi vlerën më të lartë historike 25.2%. Ky tregues është në nivelin 24.�% për kredinë në valutë të bizneseve dhe 22.77% për kredinë totale të bizneseve. Përkeqësimi është vërejtur në të gjitha kategoritë e kredisë në valutë të bizneseve.

Portofoli i kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për qëllime tregtie është me probleme në masën �9.�% nga �4.�% që shënonte në dhjetor 20��. Ndërkohë, ky tregues për kredinë për zhvillim biznesi, ka kërcyer në nivelin �5.�% nga 27.2% në dhjetor 20��. Përkeqësimi është edhe më i ndjeshëm për kredinë dhënë bizneseve për zhvillim të pasurive të paluajtshme në nivelin �7.6% nga ��% që shënonte në fund të vitit 20��. Këto zhvillime reflektojnë një rritje të stokut të kredive me probleme por edhe tkurrjen e kreditimit të pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2.


Grafik 2.11. Cilësia e kredisë për bizneset.

Raporti i kredive me probleme ndaj tepricës së kredisë, biznese

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

Kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit"Kredi total

Kredi në valutë

Vlera mesatare e kredisë për huamarrës, biznese

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

T3 2009

T4 2009

T1 2010

T2 2010

T3 2010

T4 2010

T1 2011

T2 2011

T3 2011

T4 2011

T1 2012

T2 2012

mijë

lek

Kredia në valutëKredi për tregti

Kredi dhënë bizneseve për zhvillimin e pasurive të paluajtshme

Kredi per zhvillim biznesi





2.�.6 RREZIKU I TËRTHORTË I KREDITIT PËR SHKAK TË NORMËS SË INTERESIT

Në qershor të vitit 20�2, ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të normës së interesit është rritur. Raporti i kredisë me normë të ndryshueshme të interesit ndaj tepricës së kredisë për bizneset arriti në 6�.�% kundrejt 6�.5% në dhjetor 20�� dhe 60.�% një vit më parë. Raporti vijon të mbetet mbi mesataren afatgjatë të tij.

Pavarësisht se në qershor 20�2 normat e interesit të kredisë së re për bizneset kanë shënuar një rritje të lehtë për kredinë në lekë dhe dollarë, sërish ato mbeten në nivele të ulëta në krahasim me një vit më parë. Më konkretisht, norma e interesit të kredisë për bizneset është zvogëluar me përkatësisht 0.46 pikë përqindje, �.� pikë përqindje dhe 0.55 pikë përqindje për kredinë në lekë, dollarë dhe euro, kundrejt një zvogëlimi me �.07 pikë përqindje, 0.4� pikë përqindje dhe �.22 pikë përqindje përkatësisht për individët. Këto zhvillime reflektojnë tendencën e bankave për të mbështetur bizneset me kredi por duke zbutur më pak koston e tyre.


Grafik 2.12. Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të normës së interesit.

Raporti i kredisë me normë të ndryshueshme interesi ndaj tepricës totale të kredisë për biznese

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

2008T12008T22008T32008T42009T12009T22009T32009T42010T12010T22010T32010T42011T12011T22011T32011T42012T12012T2

Mesatare afatgjatëNorma e interesit për bizneset

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

Jan 2010M

ar 2010M

aj 2010Korr 2010Sht 2010N

ën 2010Jan 2011M

ar 2011M

aj 2011Korr 2011Sht 2011N

ën 2011Jan 2012M

ar 2012M

aj 2012

Lek Usd Euro





Hapësirë informuese 3. Vrojtimi mbi situatën financiare të individëve dhe bizneseve.

Për të mbështetur vlerësimin mbi gjendjen financiare të individëve dhe të bizneseve, Banka e Shqipërisë kryen një vrojtim të posaçëm i cili zhvillohet çdo gjashtë muaj. Vrojtimi i fundit u krye në periudhën qershor-korrik 2012, duke u fokusuar në zhvillimet e gjashtëmujorit të parë të vitit.

A. VROJTIMI MBI SITUATËN FINANCIARE DHE HUAMARRJEN E INDIVIDËVE

• Situata financiareSipas rezultateve të vrojtimit, gjatë periudhës burimet kryesore të të ardhurave për individët vazhdojnë të mbeten: vetëpunësimi, pensioni dhe puna në sektorin privat, përkatësisht për 25%, 28% dhe 24% të numrit total të të punësuarve në familjet e anketuara. Pesha e “emigracionit” si burim të ardhurash në 6-mujorin e parë 2012, ka mbetur në nivele të njëjta me 6-mujorin e fundit të vitit 2011, ndërsa është rritur pesha e të vetëpunësuarve në raport me totalin e të punësuarve.

• HuamarrjaNë totalin e familjeve të intervistuara, rreth 31% e kampionit (373 familje) pohojnë se kanë aktualisht një hua për të paguar, çka përbën një rritje me rreth 4 pikë përqindje krahasuar me gjashtëmujorin e kaluar. Në 43% të rasteve, familjet huamarrëse deklarojnë se kanë marrë hua nga bankat (39%) dhe institucione të tjera financiare jobankare (4%); në 54% të rasteve, familjet huamarrëse deklarojnë se i janë drejtuar burimeve informale, nga persona fizikë (40%) dhe nga dyqanet (15%). Në 13% të rasteve, familjet deklarojnë se kanë aktualisht më shumë se një hua të marrë nga burime të ndryshme.

Qëllimet kryesore të marrjes së huasë nga familjet mbeten “blerja/riparimi i një prone të paluajtshme” në 36% të rasteve, “konsumi” në 27% të rasteve dhe “zhvillimi i biznesit” në 16% të rasteve. Pesha e familjeve që deklarojnë se kanë marrë hua me qëllim blerje/riparim të një prone ka shënuar rënie me 4 pikë përqindje krahasuar me 6-mujorin e kaluar, ndërsa dy zërat e tjerë kanë qëndruar në nivele të ngjashme. Euroizimi i huamarrjes vazhdon të jetë i ulët (91% e rasteve në lekë), kryesisht për shkak të huamarrjes së lartë nga persona fizikë. Koha e mbetur për shlyerjen e stokut të huasë në momentin e intervistimit, është kryesisht 1-3 vjet në 39% të rasteve dhe deri në 12 muaj në 34% të rasteve.

• Ngarkesa e borxhit për familjetNë këtë vrojtim, rreth 32% e familjeve borxhmarrëse deklarojnë përkeqësim të aftësisë së tyre paguese, kryesisht për shkak të rënies së të ardhurave, rritjes së shpenzimeve të domosdoshme ose si kombinim i të dyjave. Për të përballuar vështirësitë financiare lidhur me shlyerjen e detyrimeve të borxhit, nga përgjigjet rezulton se në 45% të rasteve familjet ulin shpenzimet e tyre dhe vetëm 8% e rasteve kërkojnë një rinegocim të kushteve të borxhit.

Për gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, rreth 65% e familjeve huamarrëse nuk presin ndryshim të aftësisë së tyre paguese, ndërsa rreth 26% presin përkeqësim, krahasuar me 16% në vrojtimin e kaluar. Përsa i përket mundësisë së marrjes së një borxhi të ri në gjashtëmujorin e ardhshëm, rreth 61% e të përgjigjurve* kanë deklaruar se nuk ekziston si mundësi.





B. VROJTIMI MBI SITUATËN FINANCIARE DHE HUAMARRJA E BIZNESEVE

• Situata financiarePër të analizuar gjendjen financiare dhe të huamarrjes së bizneseve në vend në kushtet e mungesës së të dhënave zyrtare, marrim në konsideratë rezultatet e vrojtimit të realizuar për gjashtëmujorin e parë të vitit, nëpërmjet një kampioni prej 712 biznesesh të intervistuara të shpërndara gjeografikisht në të gjithë vendin. Gjatë kësaj periudhe, vetëm 15.7% e bizneseve të intervistuara kanë pohuar zgjerim të veprimtarisë së tyre apo rritje investimesh në 6 muajt e fundit, ndërkohë që pjesa kryesore e tyre (56.7%) nuk e kanë ndryshuar veprimtarinë e tyre.

• HuamarrjaNë totalin e ndërmarrjeve të përgjigjura, 56.4% (ose 47.9% e kampionit total) kanë aktualisht një hua për të paguar, një rritje prej 6.5 pikësh përqindje në krahasim me gjashtëmujorin e kaluar. Financimi i veprimtarisë nëpërmjet huamarrjes si burim më vete apo i kombinuar është realizuar për 29.3% të bizneseve të intervistuara (209 të tilla), rreth 3.6 pikë përqindje më tepër se në gjashtëmujorin e kaluar. Shitjet kanë financuar vetëm 15.3% të ndërmarrjeve të kampionit total ose 31.3% të bizneseve të përgjigjura, duke konfirmuar uljen e nivelit të shitjeve në këtë gjashtëmujor, të pohuar nga 41.7% e ndërmarrjeve të intervistuara. Në kushtet kur pjesa më e madhe e bizneseve pohojnë se mbi 80% e produkteve të tyre shiten brenda vendit, ngadalësimi i aktivitetit ekonomik në vend ndikon në ngadalësimin e shitjeve të bizneseve. Në këtë aspekt, rezultati financiar ka pësuar ulje gjatë këtij gjashtëmujori, e raportuar nga 43.5% e ndërmarrjeve. Ndërkohë, 26.4% e tyre dëshmojnë një rezultat financiar të pandryshuar në këtë periudhë.

Veprimtaria e biznesit është realizuar kryesisht në lekë për 75.3% të bizneseve të përgjigjura dhe vetëm në lekë për 17.5% të tyre. Ndërkohë, bizneset huamarrëse të përgjigjura tregojnë që shuma e huasë së mbetur për t’u paguar është në monedhën vendase për 52.9% të tyre dhe në euro për 36.4% të tyre, duke dëshmuar për ekspozim ndaj rrezikut të kursit të këmbimit.

Huaja e bizneseve është përfituar në 5 vitet e fundit për 49% të të intervistuarve dhe gjatë vitit të fundit për 29.3% të tyre. Sidoqoftë, 48.4% e huave të këtyre

Burimi: Llogaritje të Departamentit të Stabilitetit Financiar.

Grafik 2.13. Balanca neto e përgjigjeve mbi zhvillimet në aftësitë paguese të individëve dhe pritshmëritë përkatëse.

Pritshmëria e aftësisë paguese të familjeve huamarrëse

9% 9%

4%

8%

-12%-14%

-16%

-26%

-12%

-18%

-2% -5%

-30%

-25%

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

15%

6M II-2010 6M I-2011 6M II-2011 6MI-2012

Do të rritetDo të uletBalanca neto

Mundësia për të rimarrë hua në 6 muajt e ardhshëm

56% 55%60% 61%

27%31%

28%31%

12%10% 9% 7%

5% 4% 3% 2%0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

6MII-

2010

6MI-

2011

6MII-

2011

6MI-

2012

Nuk ekziston si mundësiKa pak mundësi

Ka shumë mundësi

Është e sigurt





ndërmarrjeve do të shlyhen brenda një afati të mesëm kohor, 29% e tyre në një afat të gjatë, duke lënë kështu një përqindje më të ulët për periudhën afatshkurtër. Qëllimi i përdorimit të huasë është përballimi i shpenzimeve afatshkurtra për 35.6% të bizneseve të përgjigjura dhe kryerja e një investimi afatgjatë për 34.1% të tyre. 73.3% e bizneseve kanë vendosur si kolateral një pasuri të paluajtshme për huanë e tyre, ndërkohë që huamarrja pa kolateral ka vijuar të zvogëlohet, duke arritur në vetëm 2.3% të ndërmarrjeve të intervistuara.

• Ngarkesa e borxhit të bizneseveVlera e përgjithshme e huasë në krahasim me kapitalin është afërsisht sa gjysma për 70.4% të ndërmarrjeve të përgjigjura, rreth 3.1% më pak se gjashtëmujorin e kaluar. Rreth 74% e bizneseve të përgjigjura pohojnë se në gjashtë muajt e kaluar shpenzimi për huanë ka zënë deri në 20% të të ardhurave, ndërsa 19.5% e tyre kanë shpenzuar 20-50% të të ardhurave të tyre për ta shlyer atë. Ndër bizneset e përgjigjura, 79% pranojnë që shpenzimi i tyre për pagesën e huasë nuk ka ndryshuar, por 17.2% tregojnë që ky shpenzim ka ardhur në rritje gjatë periudhës së analizuar.

Duke vlerësuar pritshmëritë për gjashtëmujorin e ardhshëm, nga totali i huamarrësve të përgjigjur pritet një rritje e lehtë e pagesës së huasë, ndonëse për sektorë të ndryshëm këto rezultate janë të ndryshme. Gjithsesi, 67.3% e bizneseve nuk parashikojnë të marrin një hua në gjashtëmujorin e dytë të vitit.

* Kjo pyetje i drejtohet të gjithë kampionit të familjeve (1209 familje) dhe i është përgjigjur 85% e tij (1027 familje).

Grafik 2.14. Indeksi i shpërndarjes së pritshmërive mbi pagesën e huasë*.

*Ky indeks është ndërtuar nëpërmjet kuantifikimit të përgjigjeve cilësore mbi pritshmëritë e bizneseve për pagesën totale të huasë

në gjashtëmujorin pasardhës. Ai llogaritet si mesatare e ponderuar e frekuencave të përgjigjeve dhe vlerës së tyre për secilën

alternativë. Konkretisht, këto vlera janë: 0 = nuk do të ndryshojë, 1 = do të rriten, -1 = nuk do të rriten.

Burimi: Llogaritje të Departamentit të Stabilitetit Financiar.

Indeksi i shpërndarjes së pritshmërive mbi pagesën e huasë

-20%

-15%

-10%

-5%

0%

5%

10%

6M I 2011

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

6M I 2011

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

6M I 2011

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

6M I 2011

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

6M I 2011

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

Totali i huamarrësve

Industria Shërbimi Ndërtimi Tjetër





Gjashtëmujori i parë i vitit 20�2 ka shënuar një rritje të aktivitetit në tregjet financiare. Tregu ndërbankar është karakterizuar nga vëllime më të larta të transaksioneve, duke dëshmuar përshtatshmërinë e likuiditetit dhe perceptimin më të qëndrueshëm për ecurinë e normave të interesit nga ana e operatorëve të tregut. Një ndër zhvillimet kryesore në tregjet financiare ka qenë vendimi i një banke të madhe në vend, pjesë e një grupi të rëndësishëm bankar evropian, për tërheqjen e papritur nga ankandet e borxhit të Qeverisë Shqiptare. Shkak për këtë veprim ishte kërkesa e autoritetit rregullativ të vendit të origjinës, në zbatim të rekomandimeve të Autoritetit Bankar Evropian për përmirësimin e treguesve të kapitalit të grupeve më të mëdha bankare evropiane. Oferta e likuiditetit të bankave të tjera të sektorit dhe veprimet e fuqishme mbështetëse të Bankës së Shqipërisë, arritën të plotësojnë vakumin e krijuar dhe të ruajnë luhatshmëri të ulët të normave të interesit tek titujt e borxhit të qeverisë. Sidoqoftë, kjo ngjarje, e cila testoi kuadrin e Bankës së Shqipërisë për operacionet në treg, tregoi nevojën për rritjen e konkurrencës në tregun bankar, për zgjerimin e bazës së investitorëve në titujt e borxhit të qeverisë dhe përmirësimin e funksionimit të tregut sekondar, me qëllim uljen e përqendrimit në shpërndarjen e borxhit dhe pakësimin e rrezikut të rifinancimit. Emetimet e borxhit gjatë periudhës ishin më të larta në afatin �2-mujor, për t’iu përgjigjur më mirë preferencës së pjesëmarrësve të tregut. Gjatë periudhës, tregu sekondar i titujve të borxhit ka shënuar vëllime më të larta të tregtimit, duke reflektuar veprimet mes bankave për t’iu përshtatur ndryshimeve strukturore të likuiditetit në treg si edhe hyrjen e operatorëve të rinj jobankarë. Tregu i këmbimeve valutore, gjithashtu ka njohur rritje të vëllimeve të tregtimit. Në këtë treg, monedha kombëtare ka shfaqur qëndrueshmëri ndaj shportës së valutave kryesore. Një analizë më e detajuar e ecurisë së tregjeve individuale paraqitet në vijim.

�.� TREGU PRIMAR I TITUJVE TË BORxHIT

Vëllimi i letrave me vlerë të borxhit të qeverisë të emetuara gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2, është ngjitur në nivelin 2��.4 miliardë lekë nga ��5.6 miliardë lekë që rezultonte një gjashtëmujor më parë. Për sa i takon përbërjes së emetimeve, bonot e thesarit zënë �2.2% dhe notat/obligacionet zënë �7.�% të vlerës. Gjatë gjysmës së parë të vitit, pesha e borxhit me afat më të gjatë se një vit në totalin e borxhit ekzistues është rritur me �.2 pikë përqindje.

�. TREGJET FINANCIARE





Norma mesatare e interesit të borxhit të emetuar gjatë periudhës është rritur lehtë me 0.06 pikë përqindje në nivelin 7.29%. Në krahasim me një gjashtëmujor më parë, norma mesatare e interesit të bonove të thesarit ka shënuar rënie, ndërsa ajo e borxhit me afat mbi një vit ka shënuar rritje duke kontribuar në rritjen e normës mesatare të interesit për të gjithë borxhin.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, bonot e thesarit kanë arritur një vlerë prej �90.2 miliardë lekësh nga �5�.4 miliardë lekë në fund të vitit 20��. Vëllimi i instrumenteve të emetuara është rritur me 20.�% ndaj fundit të vitit 20��, dhe me 4% ndaj së njëjtës periudhë të një viti më parë. Në krahasim me fundin e vitit 20��, rritja në vëllimin e bonove të thesarit të emetuara i atribuohet rritjes së atyre me afat maturimi �2 muaj me rreth 4� miliardë lekë ose 47.6%, ndërkohë që bonot me afat maturimi 6 muaj kanë rënë me �.� miliardë lekë ose 2.9%, dhe ato me afat � muaj kanë rënë me 7.9 miliardë lekë ose 2�.5%. Në fund të periudhës, në borxhin ekzistues në bono thesari, ato me afat maturimi �2 muaj zinin 66.9%, ato me afat maturimi 6 muaj zinin 22.6% dhe ato me afat maturimi � muaj zinin �0.5%. Në borxhin e emetuar me instrumentin e bonove të thesarit, konstatohet prirja për zhvendosjen drejt emetimeve me afat �2 muaj, duke reflektuar edhe preferencën e subjekteve investuese.

Norma mesatare e interesit vijon rënien me ritme të lehta. Niveli në fund të periudhës ishte 6.9%, ose 0.05 pikë përqindje më i ulët se në fund të gjashtëmujorit të dytë të vitit 20�� dhe 0.0� pikë përqindje më i ulët se një vit më parë. Ky nivel vlerësohet 0.5 pikë përqindje më i ulët se mesatarja 4-vjeçare.

Gjatë periudhës, edhe emetimet e borxhit në formën e notave/obligacioneve janë rritur, duke u ngjitur në vlerën 4�.2 miliardë lekë ose 5�.7% më shumë krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe ��.�% më shumë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ndër këto emetime, titujt me afat maturimi 2-vjeçar zënë

52.5% të vlerës, pasuar nga ato me afat maturimi 5-vjeçar me normë interesi të ndryshueshme që zënë 2�.5%, ato me afat maturimi �-vjeçar që zënë �2.�%, ato me afat maturimi 5-vjeçar me normë interesi të pandryshueshme që zënë 5.�% dhe ato me afat maturimi 7-vjeçar me normë interesi të ndryshueshme dhe të pandryshueshme që së bashku

Grafik 3.1.1. Ecuria e normës mesatare të interesit të borxhit të emetuar në letra me vlerë (në %).


Norma mesatare e interesit (në %)

6.60

6.80

7.00

7.20

7.40

7.60

7.80

8.00

8.20

8.40

1H '08

2H '08

1H '09

2H '09

1H '10

2H '10

1H '11

2H '11

1H '12

Grafik 3.1.2. Vëllimi dhe normat e kthimit të bonove në tregun primar.


Vëllimi i ankandeve të bonove të thesarit dhe norma mesatare e interesit

0

50

100

150

200

250

1H

'08

2H

'08

1H

'09

2H

'09

1H

'10

2H

'10

1H

'11

2H

'11

1H

'12

Mld

lek

6.2

6.4

6.6

6.8

7

7.2

7.4

7.6

7.8

8

8.2

%

Bono Thesari 3 MBono Thesari 6 M

Bono Thesari 12 MNorma mesatare e interesit (boshti në të djathtë)





zënë 6% të vlerës. Në krahasim me fundin e vitit 20��, borxhi me afat maturimi 2-vjeçar është rritur me 4.4 miliardë lekë ose 25.6% dhe ai me afat maturimi �-vjeçar pothuaj është dyfishuar duke u rritur me �.5 miliardë lekë.

Norma e interesit për këto instrumente ka vijuar prirjen rritëse të vërejtur që nga viti i kaluar, megjithatë në raport me mesataren 4-vjeçare qëndron vetëm 0.04 pikë përqindje më lart.

Në vijim pasqyrohet ecuria e normave të interesit sipas strukturës së maturimit të letrave me vlerë të borxhit të qeverisë.

�.2 TREGU SEKONDAR I TITUJVE TË BORxHIT

Në gjysmën e parë të vitit 20�2, është vënë re një aktivizim i konsiderueshëm i tregtimit të titujve në tregun sekondar, ku vijon të mbizotërojë shitblerja e bonove të thesarit.

Vëllimi i transaksioneve të bonove të thesarit regjistroi në vlerë nominale një shifër prej ��.4 miliardë lekësh, pothuaj dy herë më e lartë se vlera e tregtimit të realizuar gjatë gjithë vitit 20�� (9.� miliardë lekë). Vlerat më të larta të tregtimit vijojnë t’i regjistrojnë bonot me afat maturimi �2 muaj, ndonëse gjatë periudhës vëllimi i tregtuar i bonove me afat maturimi � muaj pati një rritje më të shpejtë.

Grafik 3.1.3. Ecuria e ankandeve të obligacioneve.


Vëllimi i ankandeve të obligacioneve dhe norma mesatare e interesit

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

1H '08

2H '08

1H '09

2H '09

1H '10

2H '10

1H '11

2H '11

1H '12

Mld

lek

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

%

Obligacione 2-vjeçareObligacione 3-vjeçare Obligacione 5-vjeçare FixObligacione 5-vjeçare Variabël

Obligacione 7-vjeçare Fix

Norma mesatare e interesit (boshti në të djathtë)


Grafik 3.1.4. Normat mesatare të interesit të borxhit në tregun primar.

Kurba e normave të interesit të bonove të thesarit

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

1H '09

2H '09

1H '10

2H '10

1H '11

2H '11

1H '12

Bono Thesari 3 M


Kurba e normave të interesit të obligacioneve

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

1H '09

2H '09

1H '10

2H '10

1H '11

2H '11

1H '12

Obligacione 2-vjeçareObligacione 3-vjeçare

Obligacione 5-vjeçare





�.� TREGU NDËRBANKAR

Vëllimi i transaksioneve në tregun ndërbankar u rrit me 42.9% gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2. Në terma vjetorë, vëllimi i tregut ndërbankar pothuajse është dyfishuar. Për këtë zhvillim kanë kontribuar një sërë faktorësh të përmendur edhe më parë, ku veçojmë veprimet e bankave për t’iu përshtatur ndryshimeve strukturore të likuiditetit në treg, rënien e ritmit të rritjes së kreditimit dhe rritjen e depozitave. Këto faktorë kanë ndikuar përgjithësisht në rritjen e madhësisë së fondeve të disponueshme për veprime në tregun ndërbankar, dhe kanë ushtruar presion për uljen e normave të interesit në këtë treg.

Në transaksionet e tregut ndërbankar, vijojnë të mbizotërojnë ato me afat maturimi �-ditor,

ndonëse numri i transaksioneve me afat maturimi �-javor dhe �-mujor është rritur. Gjatë periudhës, vëllimet më të larta të transaksioneve për secilin afat maturimi, u realizuan në muajin mars kur u materializuan ndryshimet e para strukturore të likuiditetit nga operatorët në treg.

Veprimet lehtësuese të politikës monetare në gjashtëmujorin e parë të vitit janë reflektuar edhe në normat e interesit në tregun ndërbankar, ku mesatarja e ponderuar ka zbritur në nivelin 4.�7%, nga 5.�2% një periudhë më parë. E njëjta prirje është transmetuar edhe në ecurinë e normave të interesit të kredive dhe të depozitave të reja në monedhën vendase (trajtuar më gjerë në paragrafët përkatës të kredisë dhe depozitave).

Përsa i përket normës së interesit sipas afatit të maturimit të transaksionit, interesat për transaksionet ditore dhe javore kanë qenë më të larta në tremujorin e parë dhe më të ulëta në tremujorin e dytë, krahasuar me normën bazë të interesit. Ky devijim është minimizuar në fund të qershorit 20�2.

Grafik 3.2.1. Vëllimi i tregtimit të bonove në tregun sekondar.


0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

1H '07

2H '07

1H '08

2H '08

1H '09

2H '09

1H '10

2H '10

1H '11

2H '11

Mld

lek

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

Mln

lek


Bono Thesari 6 MVlera për transaksion (boshti në të djathtë)

Grafik 3.3.1. Vëllimi dhe normat e interesit në tregun ndërbankar.


-

10

20

30

40

50

60

70

01-0603-0605-0607-0609-0611-0601-0703-0705-0707-0709-0711-0701-0803-0805-0807-0809-0811-0801-0903-0905-0907-0909-0911-0901-1003-1005-1007-1009-1011-1001-1103-1105-1107-1109-1111-1101-1203-1205-12

Mili

ardë

ALL

-

1

2

3

4

5

6

7

8

%

VëllimiMesatarja e ponderuar e interesit Norma repo





�.4 TREGU I KËMBIMEVE VALUTORE

Ecuria e kursit të këmbimit të euros ndaj valutave kryesore vlerësohet e qëndrueshme, duke reflektuar kryesisht ecurinë e tyre në tregjet ndërkombëtare të këmbimit.

Krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, monedha vendase është mbiçmuar ndaj monedhës evropiane me rreth 2.4%, ndërkohë që ndaj dollarit amerikan është nënçmuar me rreth �2.0%. Krahasuar me fundin e vitit 20��, leku është paraqitur i qëndrueshëm në këmbimin me euron, duke u nënçmuar me rreth 5.�% ndaj dollarit amerikan.

Në terma realë, gjatë periudhës kursi nominal efektiv (NEER) dhe kursi real efektiv (REER) i lekut kanë forcuar prirjet e tyre vjetore, duke u dobësuar përkatësisht me �.�% dhe �.�%. Kjo ecuri ofron një mbështetje më të mirë për konkurrueshmërinë e produkteve shqiptare në tregjet e huaja, përsa i takon çmimit të tyre. Sidoqoftë, ky ndikim vlerësohet i moderuar në kushtet kur faktorë të tjerë që lidhen me cilësinë e produkteve dhe tregtueshmërinë e tyre janë shumë të rëndësishëm, dhe kur importet dhe eksportet tona vlerësohen me ndjeshmëri të ulët ndaj ndryshimit të çmimit.

Grafik 3.4.1. Ecuria e kursit të këmbimit për tre monedhat kryesore.


0

20

40

60

80

100

120

140

160

1M `07

4M `07

7M `07

10M `07

1M `08

4M `08

7M `08

10M `08

1M `09

4M `09

7M `09

10M `09

1M `10

4M `10

7M `10

10M `10

1M `11

4M `11

7M `11

10M `11

1M `12

4M `12

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

Lek/EURLek/USD EUR/USD

Grafik 3.4.2. Treguesit e kursit nominal efektiv (NEER) dhe të kursit real efektiv (REER).


Treguesit e kursit nominal efektiv (NEER) dhe të kursit real efektiv (REER)

85

90

95

100

105

110

115

120

1M `07

7M `07

1M `08

7M `08

1M `09

7M `09

1M `10

7M `10

1M `11

7M `11

1M `12

NEER REER





4.� ECURIA E SISTEMIT TË PAGESAVE

Sistemet e pagesave janë një pjesë e rëndësishme në strukturën e një sistemi financiar, duke qenë kanalet nëpërmjet të cilave mundësohet transferimi i fondeve ndërmjet bankave, institucioneve të tjera financiare dhe klientëve. Si rrjedhojë, operimi i tyre në mënyrë të qëndrueshme dhe eficiente kontribuon në mënyrë të rëndësishme në ruatjen e stabilitetit financiar. Në këtë kuadër, vlerësohet që sistemet AIPS dhe AECH, infrastruktura bazë e pagesave në lekë, kanë operuar në përputhje me kërkesat që përcakton kuadri i tyre rregullativ dhe operacional.

Të dhënat statistikore në lidhje me vlerat dhe vëllimet e transaksioneve të procesuara në këto dy sisteme, gjatë periudhës janar–qershor 20�2, tregojnë një rritje të konsiderueshme në terma të vlerës, në një kohë që numri i transaksioneve paraqitet i qëndrueshëm. Në sistemin AIPS, rritja e konsiderueshme e vlerës së transaksioneve ka ardhur kryesisht si pasojë e zërit “Transaksione/instrumente financiare BSH” dhe “Pagesa ndërbankare”, duke reflektuar veprimet e bankave në tregun ndërbankar për t’iu përshtatur ndryshimeve strukturore të likuiditetit.

Tabelë 4.1. Aktiviteti në AIPS për gjashtëmujorin e parë 2012.Sistemi AIPS Janar - qershor 20�� Janar - qershor 20�2 Numri i transaksioneve �7,045.00 �7,250.00 Vlera e transaksioneve (miliardë lekë) �,�7�.2� 2,670.66 Vlera mesatare për transaksion (milionë lekë) 50.57 7�.70


Tabelë 4.2. Aktiviteti në AECH për periudhën janar-qershor 2012.Sistemi AECH Janar - qershor 20�� Janar - qershor 20�2Numri i transaksioneve ��,�42 ��,62�Vlera e transaksioneve (milionë lekë) 2�,624 �2,257Vlera mesatare e transaksionit (milionë lekë) 0.�6 0.��


4 bankat më aktive në sistem zënë 26.2% të numrit të transaksioneve dhe 45.�% të vlerës së tyre.

Përsa u përket instrumenteve të pagesave, transfertat e kreditit mbizotërojnë në totalin e pagesave, por pesha e tyre është në rënie në favor të pagesave elektronike, pagesave me kartë bankare, debitimit direkt dhe home banking.

4. ZHVILLIMET NË SISTEMIN E PAGESAVE GJATË GJASHTËMUJORIT TË PARË TË VITIT 20�2





Tabelë 4.3. Shpërndarja e pagesave për klient sipas llojit të instrumenteve për periudhën janar- qershor 2012.

Numri Vlera200� 2009 20�0 20�� 20�2 200� 2009 20�0 20�� 20�2

Transferta kreditimi të iniciuara nga klientët

��.�0% �2.�6% ��.0�% 79.�5% 75.5�% 97.96% 96.0�% 94.25% 95.2�% 94.5�%

�-transfertë krediti në formë letër 9�.42% 97.59% 97.29% 97.05% 96.6�% 9�.27% 97.9�% 97.�5% 97.25% 96.7�% 2-transfertë krediti në formë joletër �.5�% 2.4�% 2.7�% 2.95% �.�9% �.7�% 2.07% 2.�5% 2.75% �.29%

Pagesa të iniciuara nga klientët me kartë

4.60% 5.�5% 7.�5% 9.��% ��.90% 0.��% 0.�4% 0.22% 0.2�% 0.�5%

Debitimi direkt 5.5�% �0.94% �0.�4% �0.75% ��.��% 0.4�% �.79% �.55% 2.29% 2.��% Çeqet �.56% �.06% 0.9�% 0.77% 0.7�% �.44% �.99% �.99% 2.20% 2.��%






Zhvillimet financiare paraqiten të qëndrueshme. Sektori bankar paraqitet i mirëkapitalizuar, likuid dhe me rritje të treguesve të fitimit, megjithatë evidentohet një ritëm më i ulët i rritjes së nivelit të aktiveve krahasuar me një vit më parë. Ritmi vjetor i rritjes së kredisë ka rënë, ndërkohë që depozitat vijojnë të rriten me ritme të qëndrueshme. Institucionet financiare jobanka dhe shoqëritë e kursim-kreditit kanë zgjeruar aktivitetin e tyre, ndërkohë që aktiviteti i shoqërive të sigurimit paraqet ngadalësim. Tregu i pensioneve private suplementare, ndonëse i kufizuar, paraqet zhvillime pozitive që janë reflektuar në rritjen e nivelit të aktiveve të shoqërive që administrojnë fondet e pensionit. Gjatë periudhës, patëm hyrjen në treg dhe zgjerimin e shpejtë të veprimtarisë së një fondi investimi. Krahas zhvillimeve pozitive në sistemin financiar, rreziku i kreditit vijon të mbetet rreziku kryesor për institucionet që kryejnë aktivitet kreditues në vend.

Niveli i ndërmjetësimit financiar në Shqipëri, i llogaritur si raport i aktiveve të sistemit financiar�9 ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) vlerësohet në nivelin 92.�% në fund të qershorit 20�2, nga �9.5% në fund të vitit 20�� dhe �6.9% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Vëllimi i aktiveve të institucioneve financiare u rrit me rreth 4.2% krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe rreth ��.6% krahasuar me një vit më parë. Sektori bankar mbetet segmenti kryesor i ndërmjetësimit financiar, aktivet e të cilit përfaqësojnë rreth 9�.9% të totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi dhe rreth �7.2% të PBB-së.

Tabelë 5.1. Pesha e segmenteve të sistemit financiar ndaj PBB-së në vite (në përqindje).

Autoriteti licencues dhe mbikëqyrës Sistemi financiar 2007 200� 2009 20�0 20�� 20�2-6M�

Banka e Shqipërisë

Sistemi bankar 75.9 76.7 77.5 �0.9 �4.7 �7.2Institucione

jobanka �.5 �.7 2.2 2.7 2.5 2.5

SHKK-të dhe Unionet e tyre 0.6 0.7 0.� 0.� 0.7 0.7

Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare

Shoqëri sigurimi �.4 �.4 �.5 �.4 �.5 �.5

Fondet e pensionit - - 0.0� 0.0� 0.0� 0.0�

Fonde Investimi 0.�6Burimi: Banka e Shqipërisë, Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.

19 Sistemi financiar përbëhet nga bankat, institucionet financiare jobanka, shoqëritë e kursim-kreditit (SHKK), shoqëritë e sigurimit, fondet e pensioneve private suplementare si dhe fonde të investimit. Në analizën e këtij kapitulli, ju lutemi konsideroni faktin që aktiviteti i jobankave mbështetet në të dhënat e raportuara prej tyre dhe në vlerësime të Departamentit të Stabilitetit Financiar.

5. ZHVILLIME TË SISTEMIT FINANCIAR





Sektori financiar jobankar, vijon të pasqyrojë një peshë totale të vogël ndaj tërësisë së sistemit financiar. Kështu, totali i aktiveve të sektorit financiar jobankar20 përfaqëson rreth 6.�% të sistemit financiar, duke shënuar rritje të peshës referuar fundit të vitit 20�� kur rezultonte 5.�%. Kjo rritje i atribuohet futjes në treg gjatë periudhës të fondit të investimit “Raiffeisen Prestige”. Në fund të periudhës, pesha e aktivitetit të sektorit financiar jobankar ndaj PBB-së ishte 5.6%.

20 Informacioni për totalin e aktiveve të fondeve të pensionit është marrë nga publikimi më i fundit i AMF, 19 qershor 2012.

Burimi: Banka e Shqipërisë, Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.

Grafik 5.1. Pesha e subjekteve të sistemit financiar ndaj totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi, në përqindje.

Pesha e aktiveve të subjekteve të sistemit financiar ndaj totalit të aktiveve të sistemit financiar, Qershor 2012

93.9%

1.6%0.9%

2.7%

0.0%0.8%

Sektori bankarJobankat

Shoqëritë e sigurimit Fonde pensioniSHKK-tëFondi i investimit

Pesha e aktiveve të subjekteve të sistemit financiar ndaj totalit të aktiveve të sistemit financiar, Dhjetor 2011

94.7%

2.8%

1.6% 0.0%0.8%

Sektori bankarJobankat

Shoqëritë e sigurimitFonde pensioniSHKK-të





Hapësirë informuese 5.1. Sektori financiar jobankar.

AKTIVITETI I INSTITUCIONEVE FINANCIARE JOBANKA

Institucionet financiare jobanka licencohen dhe mbikëqyren nga Banka e Shqipërisë. Në gjysmën e parë të vitit 2012, aktivet e institucioneve financiare jobanka rezultuan 33.8 miliardë lekë, rreth 115.5 milionë lekë (ose 0.3%) më shumë se në fundin e vitit 2011 dhe 1.1 miliardë lekë (ose 3.4%) më shumë se në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Peshën kryesore në aktivitetin e jobankave e zë aktiviteti kreditues, me një peshë prej 60% të totalit të aktiveve. Edhe pse me ritme pozitive rritjeje, portofoli i kredisë mbetet me një tendencë në rënie që nga gjysma e dytë e vitit 2010.

Niveli i kapitalizimit, i matur si raport i llogarisë së kapitalit me totalin e aktiveve në gjysmën e parë të vitit 2012, ka shënuar rritje në nivelin 38.5% nga 36.8% në fund të vitit 2011 dhe 36.4% në të njëjtën periudhë të një viti më parë.


Grafik 5.2. Ecuria e aktiveve dhe portofolit të kredisë për institucionet financiare jobanka.

Ecuria e kredive në mld lek dhe rritja e tyre në %

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

Mar 05

Qer 05

Sht 05D

hj 05M

ar 06Q

er 06Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

-5

0

5

10

15

20

25

30

Portofoli i kredisë % e rritjes

Ecuria e aktiveve të institucioneve financiare jobanka (mln lek)

-

5,000.00

10,000.00

15,000.00

20,000.00

25,000.00

30,000.00

35,000.00

40,000.00

Mar 05

Qer 05

Sht 05D

hj 05M

ar 06Q

er 06Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12


Grafik 5.3. Ecuria e mjaftueshmërisë së kapitalit dhe raportit të huave me probleme, në përqindje.

Kredi me probleme ndaj totalit të kredive (në %)

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

Mar 05

Qer 05

Sht 05D

hj 05M

ar 06Q

er 06Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

Llogaria kapitale ndaj totalit të aktiveve (në %)

-

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

Mar 05

Qer 05

Sht 05D

hj 05M

ar 06Q

er 06Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12





Cilësia e portofolit të kredisë për institucionet financiare jobanka ka vijuar rënien referuar fundit të vitit 2011 dhe të njëjtës periudhë të një viti më parë. Më konkretisht, raporti “hua me probleme / totalit të kredisë” u ngjit në 8.9% nga 6.9% në fund të vitit 2011 dhe 7.6% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Përkeqësimi i cilësisë së kredisë, reflekton ngadalësimin e përgjithshëm të rritjes ekonomike dhe një mjedis përgjithësisht më sfidues për huamarrësit.

Institucionet financiare jobanka kanë shënuar rritje të rezultatit financiar në gjysmën e parë të vitit 2012, ku fitimi neto rezultoi 788 milionë lekë, nga 742 milionë lekë referuar të njëjtës periudhë të një viti më parë. Përsa i përket nivelit të të ardhurave për të njëjtën periudhë, ato shënuan nivelin 3.9 miliardë lekë, nga 3.7 miliardë lekë një vit më parë. Kontributin kryesor në këtë rritje të të ardhurave e dhanë kryesisht “të ardhurat nga komisionet” të cilat u rritën me 256 milionë lekë, duke zbutur efektin negativ të rënies së të ardhurave nga interesat, të cilat ranë me 26 milionë.

AKTIVITETI I SHOQËRIVE TË KURSIM-KREDITIT

Veprimtaria e shoqërive të kursim-kreditit në gjysmën e parë të vitit 2012 paraqet zhvillime pozitive përsa i përket rritjes së nivelit të aktiveve dhe zgjerimit të portofolit të kredisë krahasuar me fundin e vitit 2011. Megjithatë, ato kanë thelluar humbjen financiare referuar një viti më parë, kryesisht si rezultat i rënies së cilësisë së portofolit të kredisë.

Tabelë 5.2. Ecuria e disa treguesve të aktivitetit të shoqërive të kursim-kreditit dhe unioneve të tyre.

6M �-20�0 6M 2-20�0 6M �-20�� 6M 2-20�� 6M �-20�2Totali i aktiveve (mln lek) 9,�7�.00 9,705.00 9,649.57 9,�0�.6� 9,90�.69Teprica e kredisë (mln lek) 7,�25.00 7,072.00 6,946.5� 7,��.6� 7,26�.55Teprica e kredisë/totalit të aktiveve (%) 75.90 72.�0 7�.99 72.5� 7�.�4Kredi me probleme (mln lek) 2�7.�0 �57.90 ��5.�� 5.65 ��9.20Kredi me probleme/tepricës së kredisë (%) �.�0 5.06 4.54 4.40 5.�6


Shoqëritë e kursim-kreditit bashkë me unionet e tyre kanë thelluar humbjen financiare në nivelin 35.9 milionë lekë, ndërkohë që një vit më parë ato rezultonin me një fitim pozitiv prej 9.6 milionë lekësh. Ky rezultat negativ është kryesisht rrjedhojë e rritjes së provigjoneve të një prej unioneve financiare, ndërkohë që paralelisht me këtë zhvillim evidentohet rritje në shpenzimet administrative dhe të tjera.

AKTIVITETI I SHOQËRIVE TË SIGURIMIT DHE SHOQËRIVE TË PENSIONEVE PRIVATE SUPLEMENTARE

Tregu i sigurimeve për periudhën janar-qershor 2012* paraqet një ngadalësim të aktivitetit të tij ku të ardhurat nga primet dhe numri i kontratave të reja kanë shënuar rënie. Ky ngadalësim është evidentuar edhe në nivelin e kapitalizimit si dhe në treguesit e performancës financiare RoE dhe RoA. Ky treg vijon të mbetet i orientuar tek sigurimet e jojetës.

Gjatë periudhës janar-qershor 2012, të ardhurat nga primet e sigurimit arritën rreth 4,072 milionë lekë ose 5.56% më pak se në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2012, dëmet e paguara arritën nivelin 1,501 milionë lekë ose 35.9% më shumë se një vit më parë. Si rezultat i kësaj rritjeje, raporti dëme/prime, i cili mat dhe depërtimin e tregut të sigurimeve në sistemin





financiar shënoi një rritje të qenësishme në nivelin 36.8% nga 26% që llogaritej në fund të vitit 2011. Numri i kontratave të lidhura shënoi një rënie me rreth 25.4% krahasuar me periudhën e një viti më parë.

Tregu vijon të mbetet sërish i orientuar tek sigurimet e jojetës, të cilat sollën rreth 88.63% të vëllimit të përgjithshëm të primeve. Parë nga këndvështrimi i ndarjes së tregut sipas llojit të sigurimit, i detyrueshëm dhe vullnetar, primet e shkruara bruto të sigurimit vullnetar përfaqësuan 54.48% dhe primet e shkruara bruto të sigurimit të detyrueshëm zunë 45.52% të totalit të tregut. Aktivet e sektorit të sigurimeve** për tremujorin e parë të vitit 2012, rezultuan rreth 19.6 miliardë lekë, me një rritje të lehtë prej 234 milionë lekësh (ose 1.21%) referuar fundit të vitit 2011 dhe me 1.3 miliardë lekë (ose 7.3%) më shumë se në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Peshën kryesore në totalin e aktiveve të shoqërive të sigurimit e përbën zëri “depozita, certifikata depozitash dhe llogari në banka” me rreth 42.7%.

Treguesi që mat aftësinë e shoqërive të sigurimit për të përballuar humbjet, përfaqësohet nga raporti “kapital ndaj rezervave teknike”, i cili për tremujorin e parë të

vitit 2012 zbriti në nivelin 132% nga 133.8% në fund të vitit 2011 dhe 172% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rënia e treguesit ka ardhur si rezultat i rritjes më të madhe të rezervave teknike, e cila tregon edhe një pritshmëri më të madhe të ekspozimit ndaj rreziqeve gjatë kryerjes së veprimtarisë të sigurimeve në vend.

Shoqëritë e sigurimit paraqesin një nivel më të ulët të rezultatit financiar i cili në tremujorin e parë të vitit 2012 rezultoi 46.7 milionë lekë nga 331.8 milionë lekë një vit më parë. Ngadalësimi i ndjeshëm i fitimit është reflektuar edhe në treguesit e kthimit RoA dhe RoE, të cilët ranë respektivisht në nivelet 0.25% dhe 0.44%, nga 1.9% dhe 3.4% që shënonin një vit më parë.

Në tremujorin e parë të vitit 2012, një ecuri pozitive shfaqi aktiviteti i shoqërive të pensioneve private suplementare, aktivet e të cilave u ngjitën në nivelin 194.8 milionë lekë nga rreth 154.7 milionë lekë që rezultonin në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Numri i shoqërive administruese të fondeve private të pensioneve vijon të jetë 3.

Në gjysmën e parë të vitit 2012, ka nisur veprimtarinë fondi i investimit “Raiffeisen Prestige”, i cili u licencua në fund të vitit 2011. Në fund të periudhës, ky fond investimi kishte një vlerë aktivesh prej 11.4 miliardë lekësh, duke përbërë 0.92% të totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi.

* Mbështetur në publikimin statistikor “Mbi tregun e sigurimeve janar-qershor 2012”, Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF).

** Sipas raportimit më të fundit të bilancit të shoqërive të sigurimit pranë Bankës së Shqipërisë.

Grafik 5.4. Pesha e zërave të aktiveve të shoqërive të sigurimit, në përqindje.

Burimi: Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.

Peshat e zërave të aktiveve të shoqërive të sigurimit ndaj totalit të aktiveve në %

TI-2012

42.7% 9.2%

2.8%

6.0%

6.8%

Depozita, certifikata depozitash dhe llogari në banka Investime në pasuri të paluajtshme Mjete të qëndrueshme (të trupëzuara dhe të patrupëzuara)Provigjone teknikeLetra me vlerë të ndryshme nga aksionet





6.� ECURIA E AKTIV-PASIVEVE DHE PËRBËRJA E TyRE

Totali i aktiveve të sektorit bankar përbën rreth �2% të PBB-së së vendit. Në gjysmën e parë të vitit 20�2, aktivet e sektorit bankar u zgjeruan me rreth �.4% krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe me rreth ��% ndaj së njëjtës periudhë të një viti më parë. Ecuria historike e aktiveve të sektorit bankar paraqitet e luhatshme, rrjedhojë kjo e ndryshimeve në kontributin e zërave kryesorë të aktivit (grafik 6.�.�).

Në ecurinë e aktiveve, shfaqet mbizotërues kontributi i aktivitetit kreditues (përfaqësuar nga “veprime me klientët”). Së fundmi, ky kontribut ka ardhur në rënie si pasojë e ngadalësimit të rritjes ekonomike dhe të një sjelljeje më të kujdesshme nga ana e bankave në akordimin e kredisë. Gjithashtu, zhvillimet që pasuan krizën financiare ndërkombëtare sollën përkeqësim të cilësisë së portofolit të kredisë duke rezultuar në rritje të nivelit të provigjoneve, të cilat kanë tkurrur ecurinë normale të aktiveve, dhe kanë ndikuar negativisht në nivelin e përfitueshmërisë së sektorit bankar. Kërkesa e lartë për financimin e borxhit sovran ka mbajtur të lartë kontributin e “Veprimeve me thesarin dhe ndërbankare” në ecurinë e aktiveve të sektorit bankar.

Në financimin e aktivitetit bankar (në pasiv të bilancit të bankës), vërehet se së fundmi kontributi në gjenerimin e fondeve ka ardhur tërësisht nga aktiviteti depozitues (përfaqësuar nga “veprime me klientët”). Ky konsiderohet si zhvillim pozitiv, i cili ndikon në qëndrueshmërinë e gjendjes së likuiditetit të sektorit bankar. Nga ana tjetër ky zhvillim evidenton nevojën për ruajtjen e vazhdueshme të besimit të publikut në sektorin bankar.

Bankat kanë stabilizuar raportin e përdorimit të kapitalit të tyre (zëri “burime të përhershme”) për financimin e veprimtarisë, duke iu përshtatur njëkohësisht kërkesave për shtim kapitali nga autoriteti mbikëqyrës, në kuadër të respektimit të normave rregullative. Përdorimi i kapitalit ka qenë burim i rëndësishëm i financimit të aktivitetit bankar në periudhën e shpërthimit të krizës financiare ndërkombëtare (200�-2009), ndjekur nga

6. SEKTORI BANKAR

Grafik 6.1.1. Kontributi i zërave të aktiveve në rritjen e aktiveve, në pikë përqindje.


(15.00)

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00Jan 09M

ar 09M

aj 09Korr 09Sht 09N

en 09Jan 10M

ar 10M

aj 10Korr 10Sht 10N

en 10Jan 11M

ar 11M

aj 11Korr 11Sht 11N

en 11Jan 12M

ar 12M

aj 12

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

Veprimet me thesarin dhe ndërbankare

Veprimet me klientëVeprimet me letra me vlerë

Fonde rezervë të krijuaraMjete të tjera

Mjete të qëndrueshmeInteresa të përllogarituraTotali i aktiveve





veprimet e Bankës së Shqipërisë për injektimin e likuiditetit dhe ruajtjen e stabilitetit të sistemit financiar në vend.

Sektori bankar shqiptar mbetet i dominuar nga 5 banka. Së bashku këto banka përfaqësojnë rreth 6�% të huadhënies dhe 75% të depozitave të publikut. Kjo nënkupton që këto banka luajnë një rol të rëndësishëm në kreditimin e ekonomisë dhe një funksion të rëndësishëm në ecurinë dhe qëndrueshmërinë e sistemit financiar shqiptar.

6.2 POZICIONI I SEKTORIT BANKAR NDAJ JOREZIDENTËVE

Investimet e sektorit bankar në mjete të subjekteve jorezidente janë zgjeruar, ku evidentohet rritje e vendosjeve në formën e llogarive rrjedhëse dhe depozitave. Njëkohësisht, përdorimet e linjave të kreditit me grupin bankar zotërues kanë shënuar rënie. Këto zhvillime tregojnë për një situatë të përmirësuar të likuiditetit në sektorin bankar për periudhën e analizuar.

Investimet e sektorit bankar në mjete të subjekteve jorezidente rezultuan 2�4.5 miliardë lekë, në rritje me rreth �7% krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe rreth 66% në terma vjetorë. Vendosjet e sektorit bankar pranë institucioneve jorezidente u rritën me 25% në terma gjashtëmujorë dhe 77% në terma vjetorë, kryesisht si rezultat i rritjes së llogarive rrjedhëse dhe depozitave. Në përgjithësi, aktivet me jorezidentët përbëjnë ��.5% të totalit të aktiveve, duke shfaqur rritje krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe me një vit më parë.

Përsa i përket detyrimeve të sektorit bankar ndaj jorezidentëve ato u vlerësuan në masën 79.� miliardë lekë, duke përbërë 6.�% të totalit të detyrimeve. Në këto detyrime, pjesën dërrmuese e zënë detyrimet ndaj grupeve bankare zotëruese.

Grafik 6.1.2. Financimi me bazë vjetore i aktiveve të sektorit bankar, në pikë përqindje.


(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

Janar 09M

ars 09M

aj 09Korrik 09Shtator 09N

entor 09Janar 10M

ars 10M


entor 10Janar 11M

ars 11M


entor 11Janar 12M

ars 12M

aj 12

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

Veprimet me thesarin dhe ndërbankareVeprime me klientët

Veprime me letrat me vlerë

Detyrime të tjera

Burimet e përhershme

Interesa të përllogaritura

Totali i aktiveve





Vlera e linjave të kreditit të përfituara nga grupet bankare zotëruese ka shënuar rënie, dhe kjo prirje është shfaqur edhe në ecurinë e pjesës së përdorur dhe të papërdorur të linjave të kreditit.

Tabelë 6.1. Angazhimet e marra nga bankat mëma dhe bankat e tjera të grupit.Mln lek Totali i linjës Pjesa e përdorur Pjesa e papërdorurQershor 20�2 55,5�0.�4 ��,750.�7 4�,760.67 Dhjetor 20�� 6�,422.40 �6,90�.90 46,5��.50 Qershor 20�� 65,5�2.5� �9,504.29 46,07�.24


Nga analiza e mësipërme, ku evidentohet që aktivet e sektorit bankar ndaj jorezidentëve janë pothuaj tre herë më të larta se detyrimet ndaj jorezidentëve, vlerësohet se varësia e sektorit bankar në vend nga grupet bankare zotëruese është e ulët. Megjithatë, në banka të veçanta kjo varësi është më e ndjeshme dhe kërkon një monitorim të kujdesshëm. Nga ana tjetër, bankat evropiane, të cilat zotërojnë disa nga bankat që operojnë në vend, janë ndikuar ndjeshëm nga kriza financiare ndërkombëtare. Përçimi i problemeve të tyre tek bankat që operojnë në vend përfaqëson një kanal të mundshëm rreziku. Është e nevojshme që bankat të llogarisin përmasat e këtij rreziku dhe të vlerësojnë qëndrueshmërinë e tyre, duke ndërtuar skenarë që i përgjigjen realitetit të zhvillimeve financiare ndërkombëtare.

Grafik 6.2.1. Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve.


Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve, në %

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

16.0%

18.0%

20.0%

Dhj 07

Mar 07

Qer 07

Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

Aktive jorezidente/Totalit të aktivevePasive jorezidente/Totalit të pasiveve





Hapësirë informuese 6.2. Ekspozimi i sektorit bankar me jorezidentët.

Pesha ndaj totalit të aktivit. Në fund të muajit qershor 2012*, pretendimet totale ndaj jorezidentëve zinin 10.8% të totalit të aktiveve dhe ato ndaj grupeve bankare zotëruese zinin 3.4% të tyre. Ndërkohë, detyrimet ndaj jorezidentëve zinin 1.7% të pasiveve dhe ato ndaj grupeve bankare zotëruese zinin 1.4% të tyre.

Ecuria në kohë. Totali i pretendimeve ndaj institucioneve jorezidente ka shfaqur rritje në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, si edhe në krahasim me fundin e vitit 2011. Pretendimet totale thuajse janë dyfishuar në raport me një vit më parë dhe kanë pasur një rritje prej 27.9% në krahasim me fundin e vitit. Të njëjtën prirje kanë pasur edhe pretendimet ndaj grupeve bankare zotëruese të bankave që operojnë në vendin tonë, ku në vlerë absolute këto pretendime thuajse janë trefishuar, ndërkohë që në raport me fundin e vitit kanë pasur një rritje prej 21.1%. Në fund të muajit qershor 2012, pretendimet ndaj grupeve bankare zotëruese në raport me totalin e pretendimeve ndaj jorezidentëve të sektorit bankar zinin 31.8%. Në anën e pasivit, vërehet një rënie e detyrimeve totale të sektorit tonë bankar ndaj institucioneve të tilla, duke shënuar një rënie me 22.6% në raport me qershorin e vitit 2011 dhe me 19.8% në krahasim me fundvitin 2011.

Pozicioni neto i ekspozimit ndaj jorezidentëve. Sektori bankar paraqitet me një pozicion neto pozitiv ndaj jorezidentëve. Ky pozicion është rritur ndjeshëm në krahasim me një vit më parë, dhe për rastin e marrëdhënies me grupet bankare zotëruese ka kaluar nga vlera negative në vlera pozitive.

Struktura e maturimit të ekspozimeve me afat. Pjesa kryesore e pretendimeve ndaj jorezidentëve maturohet në një afat të shkurtër kohor. Në fund të muajit qershor 2012, pretendimet të cilat maturohen deri në 1 muaj zinin 81.6% të pretendimeve me afat, ndërkohë që detyrimet të cilat maturohen në këtë hark kohor zinin 11.4% të detyrimeve me afat. Peshën më të madhe të detyrimeve e zënë detyrimet të cilat maturohen në më tepër se 6 muaj, me 88.6% të totalit.

Përbërja sipas monedhave.: Në qershor 2012, pretendimet ndaj jorezidentëve paraqiten kryesisht në euro në masën 78.6%, ndërsa pjesa në euro e pretendimeve ndaj grupeve bankare zotëruese është më e lartë, në masën 87.7%. Në anën e detyrimeve ndaj jorezidentëve paraqitet një situatë e ngjashme, ku kryesisht monedha më e përdorur është ajo evropiane për 98.5% të totalit dhe për 98.25% të detyrimeve ndaj grupeve bankare zotëruese.

Burimi: Të dhënat operative të bankave, përpunim nga Departamenti i Stabilitetit Financiar.

Grafik 6.2.2. Ekspozimi i sektorit bankar me jorezidentët.

Detyrimet ndaj institucioneve jorezidente (në mln lekë)

-

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

50,000

Detyrimet totaleDetyrimet ndaj grupit bankar zotërues

Pozicionet neto të vendosjeve (në mln lekë)

(20,000)

-

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

Pozicioni neto i vendosjeve totale

Pozicioni neto i vendosjeve në grupin bankar zotërues

Pretendimet e sektorit bankar ndaj jorezidenteve (në mln lekë)

-

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

Qer 2011

Sht 2011

Tet 2011

Nën 2011

Dhj 2011

Jan 2012

Shk 2012

Mar 2012

Prill 2012

Maj 2012

Qer 2012

Qer 2011

Sht 2011

Tet 2011

Nën 2011

Dhj 2011

Jan 2012

Shk 2012

Mar 2012

Prill 2012

Maj 2012

Qer 2012

Qer 2011

Sht 2011

Tet 2011

Nën 2011

Dhj 2011

Jan 2012

Shk 2012

Mar 2012

Prill 2012

Maj 2012

Qer 2012

Pretendimet totalePretendimet ndaj grupit bankar zotërues





Përbërja e ekspozimit sipas origjinës së kapitalit të bankave. Në totalin e pretendimeve ndaj jorezidentëve, ato të grupit grek zënë 18% të totalit, ato të grupit italian zënë 14.4%, ato të grupit francez zënë 8.2% dhe ato të grupit shqiptar zënë 4.5%. Pretendimet totale ndaj jorezidentëve paraqiten më të larta se në fundin e vitit 2011 për grupin grek, italian dhe francez, dhe më të ulëta për grupin shqiptar. Pretendimet ndaj grupeve bankare zotëruese janë paraqitur të luhatshme dhe në krahasim me fundin e vitit 2011, ato kanë ardhur në rritje për grupin italian dhe atë francez, por kanë shënuar rënie të theksuar për grupin grek. Në fund të muajit qershor 2012, peshën më të lartë ndaj totalit të detyrimeve ndaj jorezidentëve e shfaq grupi francez me 57.6%, pasuar nga ai grek me 26% dhe ai italian me 10.5%. Ritme të ngjashme paraqiten edhe për detyrimet ndaj grupeve bankare zotëruese, duke qenë se një pjesë e konsiderueshme e detyrimeve totale ndaj jorezidentëve janë detyrime ndaj grupeve bankare zotëruese. Pozicioni neto i ekspozimit paraqitet negativ për grupin francez, ndonëse përmasat e tij janë zvogëluar ndjeshëm. Grupi italian dhe grupi grek shfaqen me një pozicion pozitiv dhe në rritje, ndonëse grupi grek ka shfaqur një luhatshmëri më të lartë.

* Kjo hapësirë informuese është bazuar në të dhënat operative të raportuara nga sektori ynë bankar mbi marrëdhëniet me jorezidentët.

6.� TEPRICA E KREDISË

Në fund të periudhës, pesha e portofolit të kredisë ndaj PBB-së vlerësohet 4�.5%. Teprica e kredisë ka vijuar ritmet e ngadalta të rritjes, si rrjedhojë e kërkesës së dobët për kredi dhe e shtrëngimit të kushteve të kredidhënies.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, teprica e kredisë u ngjit në nivelin 57�.9 miliardë lekë duke u rritur gjatë periudhës me vetëm 5.7 miliardë lekë ose �%. Në gjashtëmujorin e dytë të vitit 20��, teprica e kredisë u rrit me 42.7 miliardë lekë ose �.2%. Në terma vjetorë, në fund të qershorit 20�2, rritja e kredisë rezulton të jetë 9.�%.

Gjatë periudhës, sipas subjekteve kredimarrëse, rritja më e shpejtë evidentohet në kredinë akorduar ndërmarrjeve publike, në raport me ato private, ndërkohë që kredia dhënë individëve ka pësuar rënie. Më konkretisht, kredia ndaj sektorit publik u rrit me �.5 miliardë lekë ose 7.4%, duke vijuar me prirjen rritëse të një gjashtëmujori më parë kur rritja e kredisë shënonte 4.� miliardë lekë ose �0.�%. Kredia ndaj sektorit privat është rritur me 5.2 miliardë lekë ose me �.�%, shumë më e ulët se një gjashtëmujor më parë kur rritja e kredisë shënonte 4�.� miliardë lekë ose �2.2%. Kredia për individët, ka rënë me rreth � miliard lekë ose 0.7%, duke vijuar prirjen e një gjashtëmujori më parë kur ra me 5.� miliardë lekë ose me �.4%. Ky ngadalësim i ecurisë së kredisë reflekton një kërkesë më të dobët për kredi për shkak të pasigurisë së bizneseve dhe familjeve mbi ecurinë e ekonomisë dhe shtrëngimin e standardeve të kredidhënies nga bankat pas përkeqësimit të cilësisë së portofolit të kredisë.





Sipas monedhës, gjatë periudhës kredia në valutë ka pësuar rënie, ndërsa kredia në lekë është rritur me ritme të qëndrueshme. Më konkretisht, kredia e dhënë në lekë është rritur me 6.4 miliardë lekë ose me �.5%, ndërkohë që kredia në valutë ka rënë me 0.7 miliardë lekë ose me 0.2%. Në gjysmën e dytë të vitit 20��, rritja e kredisë në lekë ishte ��.� miliardë lekë ose ��.2% dhe rritja e kredisë në valutë ishte 24.5 miliardë lekë ose 6.�%.

Sipas afatit të maturimit, në rritjen e kredisë gjatë periudhës ka kontribuar pozitivisht kredia afatshkurtër me rreth 4.0 miliardë lekë (e rritur me 2.0%) dhe ajo afatgjatë me rreth 6.� miliardë lekë (e rritur me 2.7%). Nga ana tjetër, kredia afatmesme ka pësuar rënie me 5.0 miliardë lekë ose 4.4%.

Sipas sektorëve të ekonomisë, kredia është dhënë kryesisht për tregtinë, ndërtimin, industrinë dhe prodhimin e energjisë elektrike, ndërkohë që kredia për sektorët e tjerë ka rezultuar me rritje modeste. Në terma relativë, gjatë periudhës evidentohet rritje për sektorin e arsimit me rreth 22%, industrinë nxjerrëse me rreth 22% si dhe hotelerinë me rreth �2.�% si pasojë e efektit sezonal. Gjatë periudhës, kredia për sektorin e bujqësisë u tkurr me 0.7 miliardë lekë ose ��.�%.

Grafik. 6.3.1. Ecuria vjetore e kredisë për subjektet individë dhe biznese, në përqindje.


-0.05

0.05

0.15

0.25

0.35

0.45

0.55

0.65

1/1/1900

1/4/1900

1/7/1900

1/10/1900

1/13/1900

1/16/1900

1/19/1900

1/22/1900

1/25/1900

1/28/1900

1/31/1900

2/3/1900

2/6/1900

2/9/1900

2/12/1900

2/15/1900

2/18/1900

2/21/1900

Teprica e kredisë Kredia për biznesin

Kredia për individët

Grafik 6.3.2. Ecuria e kredisë për subjektet private dhe sektorët me kontributin në rritje.


-5%

5%

15%

25%

35%

45%

55%

T2:07

T3:07

T4:07

T1:08

T2:08

T3:08

T4:08

T1:09

T2:09

T3:09

T4:09

T1:10

T2:10

T3:10

T4:10

T1:11

T2:11

T3:11

T4:11

T1:12

T2:12

Tregtia, Riparimi i automjeteve dhe artikujve shtëpiakeNdërtimiIndustia

Prodhimi, shpërndarja e energjisë elektrike, e gazit dhe e ujitBujqësia, Gjuetia dhe Silvikultura

Të tjeraEcuria e kredisë për sektorët e ekonomisë


Grafik 6.3.3. Shpërndarja e tepricës së kredisë për biznesin dhe individët sipas qëllimit të përdorimit.

30.9 31.6

19.5 18.0

27.5 26.424.9 24.4

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Overdraft

Kapitalqarkullues

Investime

në blerjepajisjesh

Investime

për pasuri tëpaluajtshm

e

Shpërndarja e tepricës së kredisë për biznesin sipas qëllimit të përdorimit, në %

Qershor 2012 Mesatarja 5-vjeçare

5.4 4.912.3 10.6

6.0 7.5

70.7 69.6

5.1 7.4

0

20

40

60

80

Overdraft

Konsum i

mallrave jo të

qendrueshme

Konsum i

mallrave të

qendrueshme

Për pasuri tëpaluajtshm

e

Për ushtrimaktiviteti

Shpërndarja e tepricës së kredisë për individët sipas qëllimit të përdorimit, në %

Qershor 2012 Mesatarja 5-vjeçare





Sipas qëllimit të përdorimit, kredia për bizneset është orientuar kryesisht për blerje pajisjesh. Kredia në formën “Overdraft” vijon të mbizotërojë në përdorim dhe pesha e saj në total mbetet mbi mesataren 5-vjeçare, ndonëse shfaq një prirje të lehtë rënëse. Tek individët nuk vërehet ndonjë ndryshim strukturor në përdorimin e kredisë, ku kredia për pasuri të paluajtshme mban peshën më të madhe.

Hapësirë informuese 6.3.1. Kredia e re.

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, sektori bankar dha kredi të re në masën 126.3 miliardë lekë, duke shënuar një rënie të konsiderueshme prej 25.2 miliardë lekësh ose 16.7% krahasuar me fundin e vitit 2011 dhe me vetëm 3.5 miliardë lekë ose 2.7% referuar të njëjtës periudhë të një viti më parë. Për të njëjtën periudhë, sektori bankar mblodhi kredi në masën 119.5 miliardë lekë, nga rreth 116.6 miliardë lekë që shënonte në fund të dhjetorit 2011 dhe 103.2 miliardë lekë të mbledhura gjatë të njëjtës periudhë një vit më parë. Raporti i kredisë së mbledhur me kredinë e dhënë përfaqëson treguesin e përdorimit të kredisë. Për gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, ky raport u llogarit në nivelin 94.6% nga 77% në fund të gjashtëmujorit të dytë 2011 dhe 79.5% referuar gjashtëmujorit të parë 2011, si rezultat i ritmit më të ulët të rritjes së kredisë së re krahasuar me kredinë e mbledhur.

Sipas grupeve të përdoruesve, gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2012, sektori i biznesit ka përfituar rreth 109.9 miliardë lekë ose rreth 87.04% të kredisë së re, ndërkohë që sektori i individëve përfitoi rreth 16.4 miliardë lekë ose rreth 13% të totalit të kredisë së re. Grafiku 6.3.4 paraqet ecurinë e kredisë së re dhe treguesin e përdorimit të kredisë me bazë gjashtëmujore.

Grafik 6.3.4. Kredia e re dhe përdorimi i kredisë.


Kredia e re (majtas) dhe Përdorimi i kredisë (djathtas)

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

160.00

Qershor 06

Dhjetor 06

Qershor 07

Dhjetor 07

Qershor 08

Dhjetor 08

Qershor 09

Dhjetor 09

Qershor 10

Dhjetor 10

Qershor 11

Dhjetor 11

Qershor 12

mld

lek

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

70.0%

80.0%

90.0%

100.0%

Kredia e re Përdorimi i kredisë


Grafik 6.3.5. Shpërndarja e peshave të kredisë së re për sektorin e biznesit dhe për individët sipas qëllimit të përdorimit, në përqindje.

44% 45%

24% 23% 21%

15%11%

17%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

- Ovërdraft

- kapitalqarkullues

- investime

në blerjepajisjesh

- investime


e

Pesha e kredisë së re për biznesin sipas qëllimit të përdorimit Pesha e kredisë së re për individët sipas qëllimit të përdorimit

6MII-2011 6MII-2010

18%14%

22%19%

11%9%

40%

47%

10% 10%

0%

20%

40%

60%

Ovërdraft

konsum i

mallrave jo të

qendrueshëm

konsum i

mallrave të

qendrueshëm


e

për ushtrimaktiviteti

6MII-2011 6MII-2010





Shpërndarja e kredisë së re për sektorin e biznesit sipas qëllimit të përdorimit, tregon se në gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, kredia e re është zhvendosur drejt financimit të “kapitalit qarkullues”. Për sektorin e individëve vihet re një ritëm më i lartë i zgjerimit të kredisë së re për “konsum të mallrave të qëndrueshme”, ndërkohë që kredia e re “për ushtrim aktiviteti” është zgjeruar më ngadalë.

Shpërndarja sipas monedhave, evidenton rritjen e kredisë së re në monedhën vendase dhe në dollarë amerikanë me 0.6% dhe 44%, në nivelet 51.2 miliardë lekë dhe 18.5 miliardë lekë. Ndërkohë, shënohet rënie e konsiderueshme e kredisë së re akorduar në monedhën evropiane me 14.3%, duke zbritur në 56.6 miliardë lekë. Kjo tendencë mund të jetë rrjedhojë e zhvillimeve ndërkombëtare, ku monedha euro ka shfaqur paqëndrueshmëri krahasuar me monedhat e tjera. Nevojitet një periudhë më e gjatë kohe për të vlerësuar qëndrueshmërinë e kësaj prirjeje dhe arsyet e pasojat e saj.

Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve kryesorë të ekonomisë paraqitet në grafikun 6.3.6. Vihen re dy zhvillime kryesore. Së pari, është rritur pesha e kredisë së re dhënë sektorit të “tregtisë, riparimit të automjeteve dhe artikujve shtëpiakë” në rreth 38.8%, nga 32.5% në fund të muajit qershor 2011. Së dyti, ka rënë pesha e kredisë së re për sektorin e “industrisë përpunuese” në 9.1% nga 12.3% që ishte një vit më parë.

ECURIA E NORMAVE TË INTERESIT PËR KREDITË E REJA

Gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2012, vërehet një prirje e lehtë rënëse në normat e interesit të kredisë së re për të tre monedhat kryesore (lekë, usd dhe euro) që operojnë në treg. Interesat për kreditë e reja në lekë, kanë shfaqur luhatje të papërfillshme. Norma mesatare e interesit për këto kredi rezultoi 11.41% ose 0.06 pikë përqindje më e ulët se një gjashtëmujor më parë. Në

sektorin e biznesit vërehen kushte më pak të favorshme për kredinë e re dhënë në formën “overdraft”, pasi norma mesatare e interesit për këtë kategori është rritur me rreth 0.45 pikë përqindje, në nivelin 10.89%. Më të favorshme janë paraqitur kushtet për kredinë e re në lekë dhënë sektorit “individë”, ku norma mesatare e interesit të kredisë së re dhënë për ushtrim aktiviteti ka rënë me 0.7 pikë përqindje në nivelin 16.38%.

Gjatë periudhës, norma mesatare e interesit për kredinë e dhënë në usd zbriti në 6.88%, rreth 1.01 pikë përqindje më e ulët se në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2011. Ky fakt ka qenë favorizues për kredinë e re dhënë në formën “overdraft”, pasi norma mesatare e interesit zbriti me rreth 2.11 pikë përqindje, në nivelin 6.31%. Prirja në rënie e normës së interesit për kredinë e re në usd, mund të ketë ndikuar në rritjen e kërkesës për këtë kredi. Edhe norma mesatare e interesit për kreditë në euro për të njëjtën periudhë është ulur me rreth 0.25 pikë përqindje, duke zbritur në nivelin 7.25%. Në këtë rënie mund të ketë ndikuar ecuria e normave mesatare të Euriborit në tregjet ndërkombëtare që zbritën me rreth 0.6 pikë përqindje gjatë periudhës.

Grafik 6.3.6. Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve të ekonomisë.


0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

35.0%

40.0%

Bujqësia

Industria përpunuese

Prodhimi i energjisë elektrike

Ndërtimi

Tregtia, Riparimi i automjeteve dhe

artikujve shtëpiake

Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve të ekonomisë

6MII-2011 6MII-2010





Burimi: Departamenti i Stabilitetit Financiar.

Grafik 6.3.7. Ecuria e normave të interesave për kreditë e reja në lekë dhe valutë.

Ecuria e normës së interesave për kreditë e reja në lekë

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

Jan 07M

aj 07Sht 07Jan 08M

aj 08Sht 08Jan 09M

aj 09Sht 09Jan 10M

aj 10Sht 10Jan 11M

aj 11Sht 11Jan 12M

aj 12

Interesi i ponderuar për kreditë në lekëBono-thesari 12 mujore

Ecuria e normës së interesave për kreditë e reja në euro

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

Jan 07M

aj 07Sht 07Jan 08M

aj 08Sht 08Jan 09M

aj 09Sht 09Jan 10M

aj 10Sht 10Jan 11M

aj 11Sht 11Jan 12M

aj 12

Interesi i ponderuar për kreditë në euroEuribor

Ecuria e normës së interesave për kreditë e reja në usd

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

Jan 07M

aj 07Sht 07Jan 08M

aj 08Sht 08Jan 09M

aj 09Sht 09Jan 10M

aj 10Sht 10Jan 11M

aj 11Sht 11Jan 12M

aj 12

Interesi i ponderuar për kreditë në UsdLibor USD

Hapësirë informuese 6.3.2. Lidhja midis kredisë së re nga njëra anë, dhe cilësisë së portofolit dhe normave të interesit nga ana tjetër.

LIDHJA MIDIS KREDISË SË RE DHE CILËSISË SË PORTOFOLITNë fund të tremujorit të dytë 2012, ecuria e kredisë së re reflektoi prirjen e bankave për të mbështetur bizneset me kreditim, ndërkohë që kredia për individët është tkurrur. Në totalin e kredisë së re për bizneset, 37.3% e totalit është disbursuar për sektorin e tregtisë, riparimit të automjeteve dhe artikujve shtëpiakë, ndërkohë që sektori i ndërtimit përbën 16.3% dhe sektori i industrisë përpunuese 6.7%. Nga ana tjetër, cilësia e portofolit të kredisë së bizneseve është përkeqësuar më shumë se cilësia e portofolit të kredisë së individëve. Sipas sektorëve, raporti i kredive me probleme është 25.5% për sektorin e tregtisë, riparimit të automjeteve dhe artikujve shtëpiakë, 29.6% për sektorin e ndërtimit dhe 23.1% për industrinë përpunuese. Raporti i kredive me probleme për individët shënon 16.9% (pa përfshirë jorezidentët). Për të gjykuar nëse bankat kanë reaguar ndaj përkeqësimit të cilësisë së portofolit nëpërmjet uljes së kredisë së re për secilin sektor, bizneset dhe individët, është ndërtuar korrelacioni i ndryshueshëm në kohë që lidh pikërisht kredinë e re me raportin e kredive me probleme. Ecuria e korrelacionit për çdo sektor paraqitet në grafikët në vijim.

Indeksi i korrelacionit për totalin tregon se pas një niveli të lartë të tij në fillim të vitit 2009, indeksi është zvogëluar gradualisht duke reflektuar tendencën e bankave për të ngushtuar kredinë e re në kushtet e përkeqësimit të cilësisë së portofolit. Ndërkohë, pas shtatorit të vitit 2011 korrelacioni është rritur duke ndjekur kryesisht zhvillimet në treguesin e korrelacionit për bizneset, rritja e të cilit ka reflektuar rritjen e kredisë së re për ristrukturim. Gjatë dy muajve maj-qershor 2012, korrelacioni është ulur duke reflektuar tendencën e bankave për të ngadalësuar kreditimin e bizneseve. Ndërkohë për sektorët e veçantë, koeficienti i korrelacionit është pozitiv dhe i lartë për sektorin e prodhimit, shpërndarjes së energjisë elektrike, gazit dhe të ujit, dhe të bujqësisë. Sektori i ndërtimit reflekton një indeks negativ korrelacioni midis ecurisë së kredisë së re dhe cilësisë së tij të portofolit për të gjithë periudhën e paskrizës.





Nga ana tjetër, korrelacioni i kredisë së re dhe cilësisë së portofolit për individët në periudhën e paskrizës është negativ. Ky zhvillim reflekton reagimin e shpejtë të bankave në uljen e kredisë së re për individët në kushtet e përkeqësimit të cilësisë së kredisë por edhe të zhvendosjes së kreditimit për ristrukturim të bizneseve. Tendenca e fortë në rënie e koeficientëve të korrelacionit tregon se në kushtet e një reagimi të fortë të bankave gjatë gjysmës së parë të vitit 2012, kredia e re për individët është ngadalësuar në mënyrë të ndjeshme.

LIDHJA MIDIS KREDISË SË RE DHE NORMËS SË INTERESITLidhja që ekziston midis kredisë së re sipas sektorëve të ekonomisë dhe normës përkatëse të interesit vlerësohet nëpërmjet analizës së ecurisë së korrelacionit përkatës. Për sektorin e bizneseve, vlerësohet se koeficienti i korrelacionit është negativ për të gjithë periudhën duke reflektuar lidhjen e zhdrejtë që ekziston midis kredisë së re dhe normës së interesit. Gjithsesi, prirja në rritje e këtij korrelacioni pas qershorit 2011 për kredinë e re për kapital qarkullues dhe investime për pasuri të paluajtshme, reflekton tendencën e bankave për të ngadalësuar kreditimin për këto qëllime dhe rritjen e normave përkatëse të interesit. Tendenca në rënie e korrelacionit për kredinë overdraft reflekton prirjen e bankave për ngadalësim të


Grafik 6.3.8. Indeksi i korrelacionit midis kredisë së re dhe raportit të kredive me probleme, sipas sektorëve.

-0.60

-0.40

-0.20

0.00

0.20

0.40

0.60

Jan-09M

ar-09M

aj-09Korr-09Sht-09N

ën-09Jan-10M

ar-10M

aj-10Korr-10Sht-10N

ën-10Jan-11M

ar-11M

aj-11Korr-11Sht-11N

ov-11Jan-12M

ar-12M

aj-12

Bizneset Individët Totali

-0.20

-0.10

0.00

0.10

0.20

0.30

0.40

0.50

Tet-08Jan-09Pri-09Korr-09Tet-09Jan-10Pri-10Korr-10Tet-10Jan-11Pri-11Korr-11Tet-11Jan-12Pri-12

Bujqësia, Gjuetia dhe Silvikultura Peshkimi

-0.20-0.100.000.100.200.300.400.500.60

Industria nxjerrëseIndustria përpunueseProdhimi, shpërndarja e energjisë elektrike, e gazit dhe e ujit

-0.30

-0.20

-0.10

0.00

0.10

0.20

0.30

Tet-08

Mar-09

Gus-09

Jan-10

Korr-10

Nën-10

Pri-11

Sht-11

Shk-12

Tet-08

Mar-0

9

Gus-0

9

Jan-10

Korr-10

Nën-1

0

Pri-11

Sht-11

Shk-12

NdërtimiPasuritë e patundshme, dhënia me qira, etj.


Grafik 6.3.9 Indeksi i korrelacionit midis kredisë së re dhe normës së interesit sipas qëllimit të përdorimit.

Bizneset

-0.70-0.60-0.50-0.40-0.30-0.20-0.100.000.10

Overdraft

Kapital qarkullues

Investime në blerje pajisjesh

Investime për pasuri të paluajtshme

Individët

-0.80

-0.60

-0.40

-0.20

0.00

0.20

0.40

Overdraft

Konsum i mallrave jo të qëndrueshme

Konsum i mallrave të qëndrueshme

Për pasuri të paluajtshme

Për ushtrim aktivitetiTotali

-0.70-0.60-0.50-0.40-0.30-0.20-0.100.000.100.20

Dhj-08

Mar-09

Qer-09

Sht-09

Dhj-09

Mar-10

Qer-10

Sht-10

Dhj-10

Mar-11

Qer-11

Sht-11

Dhj-11

Mar-12

Qer-12

Dhj-08

Mar-09

Qer-09

Sht-09

Dhj-09

Mar-10

Qer-10

Sht-10

Dhj-10

Mar-11

Qer-11

Sht-11

Dhj-11

Mar-12

Qer-12

Dhj-08

Mar-09

Qer-09

Sht-09

Dhj-09

Mar-10

Qer-10

Sht-10

Dhj-10

Mar-11

Qer-11

Sht-11

Dhj-11

Mar-12

Qer-12

Biznese totali Individë totali Totali





kreditimit në formë overdraft-i por edhe të kostos së tij. Ndërkohë edhe kreditimi për investime në blerje pajisjesh është ngadalësuar, por norma e tij e interesit vijon të mbetet në rritje.

Përsa i përket individëve, korrelacioni pozitiv midis kredisë së re dhe normës së interesit për konsum të mallrave të qëndrueshme dhe jo të qëndrueshme para vitit 2010 pasqyron tendencën në rritje të kredisë për këtë qëllim shoqëruar nga norma më të larta interesi. Ndërkohë, korrelacioni për të gjitha kategoritë e tjera të kredisë është negativ.

Gjatë fillimit të vitit 2012, vërehet një rritje e korrelacionit për të gjitha kategoritë me përjashtim të mallrave të qëndrueshme për shkak të uljes së kredisë së re për këtë qëllim por edhe të normave përkatëse të interesit. Përjashtim bën kredia e re dhënë individëve për pasuri të paluajtshme, që gjatë muajve maj-qershor 2012 ka një rritje të lehtë por me një kosto më të lartë. Kjo tendencë e fortë e ngadalësimit të kredisë së re për individët është reflektuar në një rritje të shpejtë të korrelacionit total të tyre krahasuar me një tendencë më të zbutur për bizneset dhe kredinë në total.

6.4 ECURIA E DEPOZITAVE

Depozitat e sektorit bankar kanë vijuar të rriten gjatë periudhës, por me ritme më të ulëta se në periudhën paraardhëse.

Depozitat vijojnë të mbeten të përqendruara në bankat më të mëdha të sektorit bankar dhe shkalla e përqendrimit të tyre shënon rritje në terma vjetorë. Totali i depozitave, në gjysmën e parë të vitit 20�2, ka shënuar rritje me 4% në krahasim me muajin dhjetor 20�� dhe me �2.2% krahasuar me një vit më parë.

Gjatë periudhës, në strukturën e depozitave vërehet një rënie e vlerës së depozitave me afat maturimi 6-�2 muaj për rreth 2�%, dhe një zhvendosje drejt depozitave me afat më të shkurtër. Kjo ecuri mund të reflektojë një nevojë më të lartë për likuiditet nga ana e publikut (tërheqjen e kursimeve në një periudhë afatshkurtër), si rrjedhojë e pritshmërive për një ecuri ekonomike më të ngadaltë në vend. Për bankat, kjo ecuri rrit nevojën për monitorimin e kujdesshëm të madhësisë dhe ecurisë së aktiveve likuide.

Lidhur me strukturën e depozitave sipas monedhës, vërehet se në qershor të vitit 20�2, depozitat në lekë dhe ato në valutë zënë thuajse të njëjtën peshë në totalin e depozitave, secila me vlerë rreth 4�0 miliardë lekë. Një vit më parë depozitat në lekë zinin 4�% të totalit të depozitave.

Grafik 6.4.1. Norma e rritjes së depozitave, në përqindje.


Rritja vjetore e depozitave, %

(20.00)

(10.00)

-

10.00

20.00

30.00

40.00

Jan 08M

ar 08M

aj 08Korr 08Sht 08N

en 08Jan 09M

ar 09M

aj 09Korr 09Sht 09N

en 09Jan 10M

ar 10M

aj 10Korr 10Sht 10N

en 10Jan 11M

ar 11M

aj 11Korr 11Sht 11N

en 11Jan 12M

ar 12M

aj 12

Totali i depozitave Bizneset Individë

Grafik 6.4.2. Struktura e depozitave të sektorit bankar sipas maturimit.


19%17%

14%12%

16%

27%

15%

18%

34%

23%

3% 3%

0% 0%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

Deri në 7 ditë

7 ditë-1 muaj

1-3 muaj

3-6 muaj

6-12 muaj

1-5 vjet

mbi 5 vjet

Dhjetor 2011 Qershor 2012





Hapësirë informuese 6.4.1. Depozitat e reja me afat.

Ecuria e depozitave të reja me afat në monedhën vendase ka treguar rënie gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 2012. Gjatë kësaj periudhe u pranuan 250 miliardë lekë depozita të reja me afat në lekë ose rreth 23.3% më pak se në gjashtëmujorin e parë të vitit 2011. Kjo rënie ka ardhur në një kohë kur norma mesatare e interesit për depozitat në lekë ka pësuar ulje në 4.5%, nga 4.8%. Për sa i takon strukturës së maturimit të depozitave të reja në lekë, gjatë periudhës vërehet rënie me rreth 3.8 pikë përqindje në peshën e depozitave të reja me afat maturimi 3 muaj, në nivelin 19.3%, dhe rritje e peshës së depozitave të reja me afat maturimi 12 muaj me rreth 10.1 pikë përqindje, në nivelin 36.2%.

Depozitat e reja me afat në usd të pranuara nga sektori bankar, në gjashtëmujorin e parë të vitit 2012 ishin 363.6 milionë usd, rreth 23.6% më pak se një vit më parë. Struktura e depozitave ka shfaqur një rritje me 6.8 pikë përqindje të peshës së depozitave me afat 12 muaj dhe një rënie me 9 pikë përqindje të peshës së depozitave me afat maturimi 1 muaj. Gjatë periudhës, norma mesatare e interesit për depozitat e reja në usd, ka qenë 1.6%, krahasuar me 1.2% në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Depozitat e reja me afat në euro të pranuara nga sektori bankar ishin 1.68 miliardë euro, duke rënë me 31.6% në krahasim me gjashtëmujorin e parë të vitit 2011. Kjo normë rënieje është reflektuar pavarësisht rritjes me rreth 0.3 pikë përqindje të normës mesatare të interesit në krahasim me një vit më parë, nga 2.2 në 2.5%. Në lidhje me strukturën e maturimit të depozitave të reja në monedhën evropiane, vërehet rritje e peshës të depozitave me afat maturimi 12 muaj me 13.3 pikë përqindje, në nivelin 26.6%, ndërsa pesha e depozitave me afat maturimi 1 muaj ka rënë me 21.3 pikë përqindje, duke zbritur në nivelin 34.9%.

Grafik 6.4.3. Ecuria e depozitave të reja.


Depozitat e reja

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

Jan 09

Prill 09

Korr 09

Tet 09

Jan 10

Prill 10

Korr 10

Tet 10

Jan 11

Prill 11

Korr 11

Tet 11

Jan 12

Prill 12

0

500

1000

1500

2000

2500

Lek Dollar Euro

Grafik 6.4.4. Normat e interesit për depozitat e reja me afat, në përqindje.


Normat e interesit për depozitat e reja me afat

0.00

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

3.00

3.50

Jan 09

Mar 09

Maj 09

Korr 09Sht 09

Nën 09

Jan 10

Mar 10

Maj 10

Korr 10Sht 10

Nën 10

Jan 11

Mar 11

Maj 11

Korr 11

Sht 11N

ën 11

Jan 12M

ar 12

Maj 12

Dollar Euro





6.5 KAPITALIZIMI I VEPRIMTARISË

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, raporti i mjaftueshmërisë së kapitalit2� shënoi vlerën �5.66%, krahasuar me �5.56% në fund të vitit 20�� dhe �4.6% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ecuria e këtij treguesi jepet në grafikun 6.5.�.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, kapitali rregullator i sektorit bankar rezultoi �00.2 miliardë lekë ose �.7% më i lartë se në fund të vitit 20��. Aktivet dhe zërat jashtë bilancit të ponderuara me koeficientët e rrezikut shënuan një rritje me rreth 6.9 miliardë lekë (ose �.�%) krahasuar me fundin e vitit 20��, në nivelin 6�9.6 miliardë lekë.

Në vijim paraqiten në mënyrë të përmbledhur vlerat e treguesit të mjaftueshmërisë së kapitalit, për sektorin bankar dhe grupet e bankave sipas madhësisë së aktivitetit dhe origjinës së kapitalit.

Tabelë 6.5.1. Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit. Sektori Grupi � Grupi 2 Grupi � Italian Francez Grek Shqiptar

Qershor 20�2 �5.66 2�.5 ��.4 �5.� 20.2 ��.� �5.2 �4.6

Dhjetor 20�� 5.56 27.9 �4.� �5.5 20.2 �2.5 �6.6 ��.9

Qershor 20�� 4.64 �0 ��.5 �4.� ��.7 ��.� ��.� �2.7Burimi: Banka e Shqipërisë.

Niveli i kapitalizimit për tërësinë e sektorit bankar tejkalon normën minimale të kërkuar, ndërkohë që bankat e Grupit 2 evidentojnë vlerën më të ulët të treguesit prej ��.4%. Sipas origjinës së kapitalit, nivelet më të larta të normës së mjaftueshmërisë së kapitalit e shfaqin bankat me kapital italian dhe ato me kapital grek.

Kapitali i aksionerëve, në fund të muajit qershor 20�2, ishte 99.4 miliardë lekë, në rritje me rreth 2 miliardë lekë (ose 2.�%) kundrejt fundit të vitit 20��. Kapitali i paguar përbën zërin kryesor të kapitalit të aksionerëve të sektorit bankar, duke zënë 90% të tij. Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, kapitali i paguar kishte vlerën �9.6 miliardë lekë, rreth 6.� miliardë lekë ose �.�% më shumë se në fund të vitit 20��, duke evidentuar rritjen e kapitalit nga disa banka.

21 Raporti i kapitalit rregullator ndaj totalit të aktiveve të ponderuara me rrezikun.

Grafik 6.5.1. Ecuria e normës së mjaftueshmërisë së kapitalit, në përqindje.

Burimi:Banka e Shqipërisë.

Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit, në %

12

13

14

15

16

17

18

Mar 07

Qer 07

Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12





6.6 REZULTATI FINANCIAR DHE EFICIENCA E BURIMEVE

Në gjashtëmujorin e parë të vitit 20�2, aktivet mesatare që sjellin të ardhura u ngjitën në nivelin 977.5 miliardë lekë, duke përfaqësuar rreth 90.7% të vlerës së përgjithshme të aktiveve mesatare të sektorit bankar. Ky tregues shënoi rritje me ��.5 miliardë lekë ose 4.�% kundrejt muajit dhjetor 20�� dhe me 5�.� miliardë ose 6.�% kundrejt një viti më parë. Raporti “Pasive mesatare që shkaktojnë shpenzime/Aktive mesatare që sjellin të ardhura” është në nivelin 99.7%, rreth 5.4 pikë përqindje më i lartë se në fund të muajit dhjetor 20��, dhe 6.� pikë përqindje më i lartë se një vit më parë.

Të ardhurat neto të veprimtarisë22 së sektorit bankar, rezultojnë �7.� miliardë lekë ose 2�.6% më të ulëta se në të njëjtën periudhë të një viti më parë, dhe përfaqësohen totalisht nga të ardhurat neto nga interesat (të ardhurat neto nga veprimtaritë e tjera kanë vlerë negative). Kostot operative2� të veprimtarisë shënojnë vlerën �2.� miliardë lekë ose 5.2% më të larta se një vit më parë. Si rezultat, raporti i kostove operative ndaj të ardhurave neto rezulton në nivelin 7�% nga 52.9% për të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Raporti i shpenzimeve të përgjithshme të veprimtarisë24 ndaj të ardhurave arriti në �2.7%, krahasuar me 9�% në muajin qershor 20��, rrjedhojë e rënies së shpenzimeve për provigjone me rreth 6.� miliardë lekë.

Në gjysmën e parë të vitit 20�2, rezultati neto është pozitiv në masën 2.�6 miliardë lekë, i dyfishuar kundrejt së njëjtës periudhë të një viti më parë. Vlen të theksohet fakti se rezultati neto nga interesat është thuajse i pandryshuar, dhe ai nga veprimtaritë e tjera në rënie. Rritja e rezultatit neto vjen kryesisht nga rënia e konsiderueshme e shpenzimeve për provigjone. Gjithashtu, fitimi i sektorit bankar vazhdon të mbetet i përqendruar në bankat më të mëdha.

Kthimi mbi aktivet (RoA), i kthyer në bazë vjetore, ka rezultuar 0.42% nga 0.22% për të njëjtën periudhë të një viti më parë. Kthimi mbi kapitalin (RoE), i kthyer në bazë vjetore, ka rezultuar 4.�%. Në fund të muajit qershor 20��, ky tregues ishte 2.4%.

22 Të ardhurat neto nga interesat plus të ardhurat e tjera neto.23 Pa përfshirë shpenzimet për provigjone.24 Kosto oprerative plus shpenzime për provigjone dhe rezerva të tjera.

Grafik 6.6.1. Ecuria e kthimit nga kapitali (RoE) dhe aktiveve (RoA), në përqindje.


Ecuria e RoE (djathtas) dhe RoA (majtas) në %

0

5

10

15

20

25

Mar 2007

Qer 2007

Sht 2007Tet 2007D

hj 2007M

ar 2008Q

er 2008Sht 2008D

hj 2008M

ar 2009Q

er 2009Sht 2009D

hj 2009M

ar 2010Q

er 2010Sht 2010D

hj 2010M

ar 2011Q

er 2011Sht 2011D

hj 2011M

ar 2012Q

er 2012Kor 2012

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

RoE RoA






Grafik 6.6.2. Kthimi nga kapitali dhe aktivet për grupet sipas madhësisë sëaktivitetit, në përqindje.

Kthimi nga aktivet (RoA) sipas grupeve të bankave, në %

(3.00)

(2.50)

(2.00)

(1.50)

(1.00)

(0.50)

-

0.50

1.00

1.50

2.00

2.50

G1 G2 G3

Kthimi nga kapitali (RoE) sipas grupeve të bankave, në %

(40.00)

(30.00)

(20.00)

(10.00)

-

10.00

20.00

30.00

40.00

Dhj 07

Mar 08

Qer 08

Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

Dhj 07

Mar 08

Qer 08

Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

G1 G2 G3

Hapësirë informuese 6.6. Faktorët që ndikojnë kthimin nga kapitali (ROE).

Kthimi nga kapitali ROE, i përllogaritur si rezultati neto në raport me kapitalin, është gjerësisht i përdorur në matjen e përfitueshmërisë së bankës. Një rritje e ROE-s është përgjithësisht një zhvillim pozitiv, megjithatë duhet interpretuar me kujdes pasi mund të reflektojë ndryshime në faktorë të tjerë të ndryshëm nga përfitueshmëria, siç mund të jetë për shembull rritja e aktiviteteve me rrezik për bankën. Në këtë kuptim, një rritje e ROE-s jodetyrimisht reflekton një përmirësim të fortësisë financiare të sistemit.

Një mënyrë e zbërthimit të ROE-s, është ndarja e këtij treguesi në katër faktorë: marzhi i fitimit, të ardhurat e rregulluara me rrezikun, niveli i rrezikut dhe leva financiare (Tabela 6.6.1).*

Tabelë 6.6.1. Zbërthimi i ROE**.Faktori Përshkrimi dhe implikimi në stabilitetin financiarMarzhi i fitimit Mat diferencën mes të ardhurave dhe shpenzimeve Efekti i rritjes: pozitiv

Të ardhurat e rregulluara nga rreziqet Vlerëson nivelin e të ardhurave duke e skontuar me nivelin e rreziqeveEfekti i rritjes: pozitiv

Niveli i rrezikut Mat prirjen për rreziqe (i referohet nivelit të rrezikut të kredisë së një banke) Efekti i rritjes: negativ

Leva financiare Mat ndikimin e borxhit Efekti i rritjes: negativ

Sipas renditjes së mësipërme, një rritje e ROE-s si pasojë e një marzhi fitimi më të lartë (fitimi/të ardhurat nga veprimtaria kryesore) pranohet se redukton paqartësinë financiare të një banke, pasi reflekton një diferencë më të madhe mes të ardhurave dhe shpenzimeve. Një rritje në të ardhurat e rregulluara me rrezikun (të ardhurat nga veprimtaria kryesore/aktive të ponderuara me rrezikun) gjithashtu, mund të shihet si pozitive për stabilitetin, pasi pasqyron më shumë të ardhura lidhur me aktivet me rrezik.





Një rritje e ROE-s, pasojë e levës financiare (total i aktiveve/kapitalin) nga ana tjetër, mund të pasqyrojë një humbje të fortësisë financiare, pasi nënkupton një rritje të borxhit dhe/ose zvogëlim të kapitalit dhe për pasojë rritjen e rreziqeve për bankën. Një rritje e ekspozimit ndaj rrezikut (aktive të ponderuara me rrezikun/totalin e aktiveve), sipas të njëjtës logjikë, mund të ketë efekt negativ në gjendjen financiare, pasi mund të nënkuptojë që banka ka ndërmarrë investime në projekte me rrezik më të lartë.

Pra, për të vlerësuar nëse një ROE më e lartë nënkupton që një bankë është më rezistente ndaj goditjeve, duhet vlerësuar nëse kjo gjendje vjen kryesisht nga një marzh i mirë dhe një eficiencë më e lartë, apo nga një nivel i lartë rreziku dhe levë e lartë financiare.

Në rastin e bankave të sistemit, ndryshimet në ROE këto vitet e fundit kanë ardhur kryesisht nga luhatjet në marzhin e fitimit dhe në nivelin e rrezikut (Grafik 6.6.3). Në vitet 2008 dhe 2009, ROE ra me përkatësisht 9 dhe 7 pikë përqindje. Përveç rënies të marzhit të fitimit, vërehet zvogëlimi i efektit levë. Nga ana tjetër, trendi rënës i ROE-s (2009) u kompensua nga rritja e nivelit të rrezikut. Kjo do të thotë se rënia e ROE-s reflekton jo vetëm humbje të fortësisë financiare, por edhe një rritje të ekspozimit ndaj rreziqeve. Ndërkohë, efektshmëria e sistemit ka ardhur në rritje (të ardhurat e rregulluara me rrezikun).

Rënia e ROE-s në vitin 2011 ishte plotësisht pasojë e një marzhi të përkeqësuar fitimi që mund të shihet si një tregues i rënies së fuqisë financiare të sektorit bankar.

* Kjo analizë është përdorur fillimisht nga Banka e Anglisë në Raportin e Stabilitetit Financiar (Dhjetor 2003).

** Kjo përqasje nuk merr parasysh llojin e ekspozimeve jashtë bilancit të bankës dhe si këto të fundit ndikojnë në profilin e rrezikut për bankën.

Grafik 6.6.3. Ecuria dhe përbërja (e linearizuar) e ROE-s.


(3.00)

(2.50)

(2.00)

(1.50)

(1.00)

(0.50)

-

0.50

1.00

2006

2007

2008

2009

2010

2011

-

0.0500

0.1000

0.1500

0.2000

0.2500

Marzhi i fitimitTë ardhurat e rregulluara me rrezikunNiveli i rrezikutLeva financiare

ROE (boshti në të djathtë)





7.� RREZIQET E TREGUT

7.�.� RREZIKU I KURSIT TË KËMBIMIT

Ecuria e diferencës mes aktiveve në valutë dhe detyrimeve në valutë gjatë periudhës, si edhe rritja e peshës së pozicionit të hapur valutor ndaj kapitalit rregullator, tregojnë për një rritje të ndjeshmërisë së sektorit bankar ndaj lëvizjeve të kursit të këmbimit. Sidoqoftë, në rastin e supozimit të lëvizjeve të pafavorshme të kursit të këmbimit, vlerësohet se ato nuk do të kenë një ndikim të ndjeshëm në treguesit e kapitalit të sektorit bankar.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, aktivet në valutë të sektorit bankar shënuan vlerën 645.� miliardë lekë, me një rritje prej 4.�% krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe �7.9% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Pesha e aktiveve dhe e detyrimeve në valutë kundrejt totalit të aktiveve në fund të qershorit 20�2 është përkatësisht 55.�% dhe 52.�%. Krahasuar me një vit më parë, është rritur pesha e aktiveve dhe e detyrimeve në valutë kundrejt totalit, përkatësisht me 6.2� dhe �.9 pikë përqindje. Pavarësisht rritjes së diferencës ndërmjet aktiveve dhe pasiveve në valutë në nivelet më të larta të viteve të fundit, ajo mbetet brenda intervalit historik 0-�0%.

Sektori bankar paraqet një ekspozim më të lartë ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë të kursit të këmbimit, edhe pse kjo madhësi vlerësohet e kufizuar. Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, pozicioni valutor neto në termat e kapitalit rregullator ka shënuar vlerën 6.02%, më e larta që prej muajit korrik 20�0.

7. MONITORIMI I RREZIQEVE NDAJ TË CILËVE EKSPOZOHET SEKTORI BANKAR

Grafik 7.1.1. Pesha e aktiveve dhe detyrimeve në valutë ndaj totalit të aktiveve të sektorit bankar, në

përqindje (dhjetor ’06 – qershor ’12).


Aktive dhe detyrime në valutë ndaj totalit të aktiveve të sektorit bankar, në përqindje

20

25

30

35

40

45

50

55

60

Dhj 2006

Shk 2007Prill 2007Q

er 2007G

us 2007Tet 2007D

hj 2007Shk 2008Prill 2008Q

er 2008G

us 2008Tet 2008D


er 2009G

us 2009Tet 2009D

je 2009Shk 2010Prill 2010Q

er 2010G

us 2010Tet 2010D


er 2011G

us 2011Tet 2011D


er 2012

Aktive në valutë/Totali i aktivevePasive valutë/Totali i aktiveve

Grafik 7.1.2. Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator, në përqindje.


Pozicioni i hapur neto në valutë ndaj kapitalit bazë në %

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

Mar 07

Prill 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Prill 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Prill 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Prill 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar11Prill 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Prill 12M

aj 12Q

er 12

Pozicioni i hapur neto në valutë ndaj kapitalit bazë në %





Sipas grupeve të bankave, bankat e grupit 2 kanë thelluar pozicionin e tyre “në shitje” gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit, ndërsa bankat e grupeve � dhe � ishin pozicionuar “në blerje”.

7.�.2.RREZIKU I NORMËS SË INTERESIT

Gjatë periudhës, diferenca mes aktiveve dhe detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit sipas periudhave të riçmimit paraqitet negative. Për periudhën deri në � muaj kjo diferencë rezulton negative për rreth 0.7 miliardë lekë, për periudhën deri në � muaj kjo diferencë rezulton negative për rreth 7� miliardë lekë dhe për periudhën deri në �2 muaj kjo diferencë rezulton negative në masën �2 miliardë lekë.

Vlerat negative të diferencës mes aktiveve dhe pasiveve të ndjeshme ndaj normës së interesit, veçanërisht për periudhën e riçmimit mbi � muaj, e ekspozojnë sektorin bankar ndaj rrezikut të rritjes së normës së interesit. Megjithatë, efekti në kapitalin e sektorit bankar i rritjes së mundshme të normës së interesit vlerësohet i kufizuar në kushtet kur pesha e këtyre diferencave ndaj totalit të aktiveve të sektorit bankar është relativisht e ulët, respektivisht sipas periudhave të riçmimit 0.06%, 6.�% dhe 7.�%.

Grafik 7.1.4. Diferenca midis aktiveve-pasiveve sipas periudhave të riçmimit (në mln lekë).


(100,000)

(80,000)

(60,000)

(40,000)

(20,000)

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

T2' 12T1' 12T4 '11T3 '11T2 '11T1 '11T4 '10T3 '10T2 '10T1 '10T4 '09T3 '09T2 '09T1 '09T4 '08T3 '08T2 '08T1 '08T4 '07T3 '07T2 '07T1 '07T4 '06T3 '06T2 '06T1 '06T4 '05

Deri në 1 muajDeri në 3 muaj Deri në 1 vit

Diferenca midis aktiveve-pasiveve sipas periudhave te riçmimit (mln lekë)

Grafik 7.1.3. Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator për grupet sipas madhësisë

së aktivitetit, në përqindje.


-10

-5

0

5

10

15

DH

J-2007

MAR-2008

QER-2008

SHT-2008

DH

J-2008

MAR-2009

QER-2009

SHT-2009

DH

J-2009

MAR-2010

QER-2010

SHT-2010

DH

J-2010

MAR-2011

QERS2011

SHT2011

DH

J-2011

MAR-2012

QER-2012

G1 G2 G3





NDRYSHIMI MIDIS NORMAVE TË INTERESIT TË KREDIVE DHE DEPOZITAVE TË REJA

Gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, diferenca midis normës mesatare të kredive dhe normës mesatare të depozitave, është ngushtuar për të tre monedhat kryesore, përkatësisht me 0.5 pikë përqindje për veprimet në lekë, 0.6 pikë përqindje për veprimet në dollarë amerikanë dhe 0.� pikë përqindje për veprimet në euro. Për valutën, shkak kryesor për këtë ndryshim është ulja e normave mesatare të interesit për kreditë dhe rritja e normave mesatare të interesit të depozitave në euro dhe dollarë, ndërsa për lekun shkak është rënia më e lartë e normës mesatare të interesit të kredive kundrejt uljes së normës mesatare të depozitave. Vlen të theksohet fakti se spread-i për monedhën vendase është zgjeruar ndjeshëm në muajin qershor, si pasojë e rënies së lartë të normës së interesit për depozitat në lekë25, por kjo nuk ka arritur të ndikojë në rënien e vlerës mesatare të spread-it gjatë periudhës gjashtëmujore.

7.2 RREZIKU I KREDITIT

Gjatë periudhës, cilësia e kredisë ka vijuar rënien. Rreziku i kredisë është rreziku kryesor në aktivitetin e sektorit bankar.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, aktivet me rrezik26 të sektorit bankar rezultuan rreth 6�9.7 miliardë lekë, rreth 6.9 miliardë lekë ose �.�% më shumë se një gjashtëmujor më parë dhe 20.9 miliardë lekë ose �.4% më shumë se në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Aktualisht ato përbëjnë rreth 55.2% të totalit të aktiveve të sektorit bankar. Aktivet që konsiderohen pa rrezik (me koeficient rreziku 0%) rezultuan 457.9 miliardë lekë dhe kanë një rritje vjetore prej ��.6 miliardë lekësh ose 4.2%.

Në gjysmën e parë të vitit 20�2, aktivet me rrezik që ponderohen me koeficient rreziku �50%, shënuan një rritje me rreth �.6 miliardë lekë ose �.�% krahasuar me një gjashtëmujor më parë, duke u ngjitur në nivelin e �5�.9 miliardë lekëve. Aktivet me koeficient rreziku 50% dhe

25 Normat e depozitave me afat në lekë kanë rënë nga 4.4% (maj 2012) në 0.8% në qershor 2012, duke sjellë zgjerim të qenësishëm të spread-it për këtë monedhë.

26 Për qëllim të llogaritjes së normës së mjaftueshmërisë së kapitalit, aktivet ponderohen me një koeficient të caktuar rreziku (20%, 50%, 100% ose 150%). Në përgjithësi, aktivet me rrezik mbizotërohen nga portofoli i kredisë dhe përfshijnë edhe investimet në letrat me vlerë të borxhit e vendosjet pranë institucioneve financiare.

•

Grafik 7.1.5. Ecuria e ndryshimit të normave të kredive dhe depozitave me afat, në përqindje.


Spread-i kredi-depozita me afat, në %

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

Dhj-07

Mar-08

Qer-08

Sht-08

Dhj-08

Mar-09

Qer-09

Sht-09

Dhj-09

Mar-10

Qer-10

Sht-10

Dhj-10

Mar-11

Qer-11

Sht-11

Dhj-11

Mar-12

Qer-12

Leku Usd Euro





�00%, ranë respektivisht me rreth 2.9% dhe 0.6% referuar një gjashtëmujori më parë. Ndërkohë, aktivet me rrezik të ulët (me ponderim 20%), kanë shënuar rritje me rreth �2.� miliardë lekë ose 24% krahasuar me gjashtë muaj më parë. Edhe gjatë kësaj periudhe bankat kanë vijuar të investojnë në aktive me koeficient të ulët rreziku, duke reflektuar preferencën për vendosjet në formën e depozitave dhe të llogarive rrjedhëse, si edhe veprimet për zbatimin e kërkesave rregullative për treguesit e likuiditetit.

Sipas madhësisë së bankave, analiza tregon një raport më të ulët të aktiveve të ponderuara me koeficientët e rrezikut kundrejt totalit të aktiveve, për të gjitha grupet gjatë periudhës, si rezultat i ritmit më të lartë të rritjes së aktiveve. Peshën më të lartë të aktiveve me rrezik në totalin e aktiveve vijojnë ta kenë bankat e Grupit 2 me rreth 65.9%.

Në gjysmën e parë të vitit 20�2, vlera e huave me probleme të sektorit bankar ka vijuar prirjen rritëse duke u ngjitur në nivelin �20.6 miliardë lekë, nga �06 miliardë lekë në gjysmën e dytë të vitit 20�� dhe �9 miliardë lekë krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Raporti i huave me probleme ndaj totalit të huave u ngjit në nivelin 2�.�% nga ��.�% në gjysmën e dytë të vitit 20�� dhe �7% në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Totali i provigjoneve ka ndjekur të njëjtën prirje rritëse si huatë me probleme, duke zënë rreth ��.�% të totalit të kredisë në fund të qershorit 20�2. Krahasuar me një vit më parë, rritja e provigjoneve ka rezultuar me një ritëm më të lartë (rreth 40.6%) se rritja e huave me probleme (�5.6%) duke u reflektuar në një rritje të raportit të mbulimit (“provigjone/kredi me probleme”), në nivelin 5�.64% (rreth 2 pikë përqindje më shumë se në qershor 20��).

Grafik 7.2.1. Ecuria e aktiveve me rrezik, indeks dhjetor 2005=100.


0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

T-IV-05T-I-06T-II-06T-III-06T-IV-06T-I-07T-II-07T-III-07T-IV-07T-I-08T-II-08T-III-08T-IV-08T-I-09T-II-09T-III-09T-IV-09T-I-10T-II-10T-III-10T-IV-10T-I-11T-II-11T-III-11T-IV-11T-I-12T-II-12

Aktivet me rrezik Totali i aktiveve

Ecuria e aktiveve me rrezik dhe totalit të aktiveve (dhjetor 2005=100)

Grafik 7.2.2. Ecuria e aktiveve me rrezik sipas grupeve të bankave, në përqindje.


0

10

20

30

40

50

60

70

80

T-I-07T-II-07T-III-07T-IV-07T-I-08T-II-08T-III-08T-IV-08T-I-09T-II-09T-III-09T-IV-09T-I-10T-II-10T-III-10T-IV-10T-I-11T-II-11T-III-11T-IV-11T-I-12T-II-12

G1 G2 G3

Aktivet me rrezik ndaj totalit te aktiveve sipas grupeve të bankave, në %

Grafik 7.2.3. Ecuria e huave me probleme, në përqindje.


Ecuria e huave me probleme

-40

-20

0

20

40

60

80

100

120

6M1 2005

6M2 2005

6M1 2006

6M2 2006

6M1 2007

6M2 2007

6M1 2008

6M2 2008

6M1 2009

6M2 2009

6M1 2010

6M2 2010

6M1 2011

6M2 2011

6M1 2012

0

5

10

15

20

25

Ndryshimi në stokun e huave me probleme në 6-mujor, në % Hua me probleme ndaj totalit të kredisë në %, (boshti djathtas)





Aftësia e sektorit bankar për të mbuluar me kapital kreditë me probleme ka rënë, pasi raporti “hua me probleme neto / kapital rregullator” u ngjit në fund të periudhës në nivelin 55.�%, nga 52% në fund të vitit 20�� dhe 47.4% në fund të qershorit 20��. Rritja e këtij treguesi tregon se bankat duhet të gjejnë mënyra për të fuqizuar kapitalin e tyre rregullator, për të përballuar rënien e cilësisë së kredisë dhe rritjen e provigjoneve për rrezikun e kreditit.

Struktura e klasifikimit të kredive sipas cilësisë së tyre ka rezultuar me ndryshime të lehta në përbërjen e saj, megjithatë shfaqet një prirje rritëse e klasave më cilësi më të ulët. Gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2, kredia në klasën “standard” ka shënuar një rënie me rreth �� miliardë lekë ose me 2.6%, duke u zhvendosur në klasat e tjera të cilësisë më të ulët. Kështu, klasa “në ndjekje” është rritur me 2.4 miliardë lekë ose 5.�%, klasa “nënstandard” është rritur me rreth 2 miliardë lekë ose �.7%, klasa “të dyshimta” është rritur me 6.� miliardë lekë ose 27.5% dhe klasa “të humbura” regjistroi rritjen më të madhe në vlerë absolute me 6.� miliardë lekë ose �9.9%. Në totalin e kredisë së klasifikuar, kredia “standarde” ka humbur peshë me rreth 2.7 pikë përqindje duke zbritur gjatë periudhës në nivelin 7�.2%.

Sektori bankar vijon të paraqitet më i ekspozuar ndaj rrezikut të kreditit në portofolin e kredisë në valutë dhe në atë për bizneset. Huatë me probleme bruto ndaj totalit të huave për të dy këto kategori u rritën përkatësisht në nivelet 22.6% dhe 2�.�%, nga �9.6% dhe 20.�% të llogaritura një gjashtëmujor më parë, duke qenë mbi nivelin mesatar të kredive me probleme.

Gjatë gjysmës së parë të vitit 20�2, një sërë sektorësh të cilët në vetvete zënë një peshë të vogël në totalin e kredisë, kanë paraqitur përkeqësime të cilësisë së kredisë. Këtë kategori e kryesojnë bizneset që operojnë në fushën e: shëndetësisë dhe veprimtarive sociale, ku raporti i kredive me probleme ndaj totalit të kredisë së dhënë në këtë fushë është rritur me ��.7 pikë përqindje; sektori i arsimit, ku raporti është rritur me �.2 pikë përqindje; bujqësia, ku raporti është rritur me 6.5 pikë përqindje. Cilësia e portofolit të kredisë ka shënuar rënie edhe për sektorët e administrimit publik, ku raporti i kredive me probleme është rritur me 20.� pikë përqindje, dhe të hotelerisë e restoranteve ku raporti

Grafik 7.2.4. Ecuria e provigjoneve (boshti në të majtë) dhe raportit të mbulimit të huave me

probleme (boshti në të djathtë), në përqindje.


Raporti i provigjioneve dhe mbulimi i huave me probleme me provigjione, në %

0

2

4

6

8

10

12

Jan 10

Mar 10

Maj 10

Korr 10

Sht 10

Nen 10

Jan 11

Mar 11

Maj 11

Korr 11

Sht 11

Nen 11

Jan 12

Mar 12

Maj 12

0

10

20

30

40

50

60

Provigjone/Teprica e kredisëRaporti i mbulimit

Grafik 7.2.5 . Ecuria e klasave të portofolit të kredisë, në përqindje.


0%

20%

40%

60%

80%

100%

1M `08

3M `08

5M `08

7M `08

9M `08

11M `08

1M `09

3M `09

5M `09

7M `09

9M `09

11M `09

1M `10

3M `10

5M `10

7M `10

9M `10

11M `10

1M `11

3M `11

5M `11

7M `11

9M `11

11M `11

1M `12

3M `12

5M `12

StandardNë ndjekje Nënstandard

Të dyshimta Të humbura





është rritur me 4.� pikë përqindje. Këta dy sektorë kanë përfituar edhe një pjesë të konsiderueshme të kredisë së re gjatë periudhës. Për sektorët më përfaqësues, ecuria e cilësisë së kredisë paraqitet në grafikun 7.2.6.

Teprica e kredisë në valutë ku të ardhurat e huamarrësit janë në lekë, ka pësuar rënie gjatë gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2 për rreth �5% në nivelin ��2.� miliardë lekë, duke zbritur në ��.9% të tepricës së kredisë dhe 47.6% të tepricës së kredisë në valutë. Sipas monedhave, rreth �5% e kësaj kredie është në euro dhe rreth �6.�% është në monedhën amerikane. Në fund të periudhës, raporti “hua me probleme në valutë, ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit / teprica e kredisë në valutë, ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit” është ngjitur në nivelin 2�.6%, duke u rritur me rreth 4.7 pikë përqindje krahasuar me një periudhë më parë dhe me 6.5 pikë përqindje krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Sipas monedhës, kontributin kryesor në rritjen e treguesit, e ka dhënë kredia në usd27.

Kjo ecuri mund të ketë qenë pasojë e nënçmimit të lekut ndaj monedhës amerikane gjatë vitit të fundit.

Mbulimi me kolateral2� i portofolit të kredisë, shënoi rritje në nivelin 7�.7% nga 76.4% në fund të vitit 20��. Për portofolin e kredisë me probleme, mbulimi me kolateral zbriti në masën �4.6%, duke shënuar rënie të lehtë nga mbulimi prej �5.2% që vlerësohej në fund të vitit 20��.

Grafikët në vijim tregojnë përbërjen e kredisë sipas llojit të kolateralit dhe ecurinë përkatëse të cilësisë së kredisë. Vërehet se kredia e kolateralizuar me “kolateral tjetër” është rritur gjatë viteve të fundit dhe cilësia e saj është përmirësuar gjatë periudhës. Një ecuri të mirë ka patur edhe kredia e pakolateralizuar, por rënia e cilësisë së saj në periudhën e fundit është shoqëruar me tkurrjen e ofertës nga bankat. Cilësia e kredive që ka si kolateral pasuritë e paluajtshme (tregtare dhe rezidenciale) është përkeqësuar gjatë periudhës.

27 Më konkretisht, sipas monedhave i njëjti tregues në euro, në qershor 2012 rezultoi 22.8% nga 20.3% në dhjetor 2011 dhe 17.6% në qershor 2011. Ndërsa në monedhën amerikane (usd) referuar të njëjtës periudhë, rezultoi 24.7% nga 10% në dhjetor 2011 dhe 13% në qershor 2011.

28 Kolaterali në formën e pasurive të paluajtshme (rezidenciale, tregtare ose tokë), cash etj.

Grafik 7.2.6. Cilësia e portofolit të kredisë sipas sektorëve të ekonomisë, në përqindje.


- 5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

Bujqësia


Prodhimi i energjisë

Ndërtimi

Tregtia

Cilësia e kredisë sipas sektorëve të ekonomisë, në %

6MI-2012 6MII-2011 6MI-2011





7.� RREZIKU I LIKUIDITETIT

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, diferenca në maturim midis aktiveve dhe detyrimeve është ngushtuar krahasuar me fundin e vitit 20�� dhe me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Kjo ecuri, ka përkuar me rritjen e vlerës së aktiveve likuide nga ana e sektorit bankar, duke përmirësuar qëndrueshmërinë e sektorit bankar ndaj rrezikut të likuiditetit.

Në fund të periudhës, afati mesatar i maturimit të mbetur për aktivet e sektorit bankar u vlerësua në 27.6 muaj, nga 2�.7 muaj në fund të vitit 20�� dhe �0.� muaj në të njëjtën periudhë të një viti më parë. I njëjti tregues për detyrimet e sektorit bankar rezultoi ��.7 muaj, nga �2.� muaj në fund të vitit 20�� dhe ��.5 muaj në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Diferenca në maturim midis aktiveve dhe detyrimeve është ngushtuar në nivelin �5.9 muaj, nga �6.4 muaj në fund të vitit 20�� dhe ��.5 muaj në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Ky ngushtim ka ardhur kryesisht si rezultat i rënies së maturimit të mbetur të kredive, të cilat përbëjnë zërin kryesor të aktiveve, me rreth �.2 muaj referuar fundit të vitit 20��, në nivelin 4�.� muaj. Përsa i përket zërit kryesor të detyrimeve, depozitat, maturimi mesatar i mbetur i tyre ka shënuar një rënie prej 0.72 muaj në nivelin 4.75 muaj nga 5.5 muaj në fund të vitit të kaluar. Kjo rënie mund të jetë një prirje e individëve


Grafik 7.2.7. Ecuria e kredisë sipas llojit të kolateraleve.

Kredia totale sipas kategorive të kolateraleve (në milionë lekë)

-

20,000.0

40,000.0

60,000.0

80,000.0

100,000.0

120,000.0

140,000.0

160,000.0

6M2 2009

6M1 2010

6M2 2010

6M1 2011

6M2 2011

6M1 2012

Pasuri të paluajtshme komercialePasuri të paluajtshme rezidenciale

Kredi e pakolateralizuarKolateral tjetër

TokëCash

NPL sipas kategorive të kolateraleve (në %)

0

5

10

15

20

25

30

6M2 2009

6M1 2010

6M2 2010

6M1 2011

6M2 2011

6M1 2012

Pasuri të paluajtshme tregtare

Pasuri të paluajtshme rezidencialeKredi e pakolateralizuar

Kolateral tjetër

TokëCash

Grafiku 7.3.1. Maturimi mesatar i mbetur i aktiveve dhe detyrimeve, në muaj.


0

5

10

15

20

25

30

35

Qer 06

Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11

Gapi i maturimit Maturimi aktive Maturimi pasive

Maturimi mesatar i mbetur i aktiveve dhe detyrimeve , në muaj.





për të vendosur kursimet e tyre në depozita me afat të shkurtër (niveli i depozitave ka shënuar rritje për shportat e maturimit �-� muaj dhe �-6 muaj dhe rënie për periudha më të gjata kohore). Kjo ecuri e cila mund të reflektojë preferencën e depozituesve në kushtet e rënies së normës së interesit të depozitave, duhet të monitorohet me kujdes dhe në periudhat e ardhshme pasi vijimi i saj e bën më të ndjeshëm sektorin bankar ndaj ndryshimeve në preferencat e depozituesve dhe goditjeve të ndryshme të situatës së likuiditetit.

Treguesit “aktive likuide / detyrime afatshkurtra” dhe “aktive likuide / totali i aktiveve” shfaqen të përmirësuar kundrejt fundit të vitit 20�� dhe kundrejt të njëjtës periudhë të një viti më parë, duke treguar nivel të kënaqshëm likuiditeti të sektorit bankar.

Në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 20�2, raporti “aktive likuide / detyrime afatshkurtra (me maturim deri në �2 muaj)” rezultoi �6%, kundrejt ��.2% në fund të muajit dhjetor 20�� dhe �0.2% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Sipas monedhave, vlera e raportit paraqitet më e lartë për lekun dhe euron dhe më e ulët për dollarin. Konkretisht, për lekun rezulton 45.4%, për euron 27.�% dhe për dollarin �9.9%. Gjatë periudhës, edhe raporti “aktive likuide / totali i aktiveve” ka shënuar rritje me �.4 pikë përqindje,

në nivelin 29%. Sipas madhësisë së aktivitetit, të tre grupet e bankave paraqesin rritje në të dy treguesit kundrejt një viti më parë. Përgjithësisht, e njëjta ecuri vlen edhe për bankat të ndara sipas origjinës së kapitalit, ku vetëm grupi francez shfaq një rënie të lehtë në treguesin “aktive

Grafik 7.3.2. Maturimi mesatar i mbetur i depozitave dhe kredive, në muaj.

Burimi:Banka e Shqipërisë.

Maturimi mesatar i mbetur i depozitave dhe kredive (në muaj)

36.00

38.00

40.00

42.00

44.00

46.00

48.00

50.00

Qer 06

Sht 06D

hj 06M

ar 07Q

er 07Sht 07D

hj 07M

ar 08Q

er 08Sht 08D

hj 08M

ar 09Q

er 09Sht 09D

hj 09M

ar 10Q

er 10Sht 10D

hj 10M

ar 11Q

er 11Sht 11D

hj 11M

ar 12Q

er 12

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

Maturimi i mbetur-kreditëMaturimi i mbetur-depozitat


Grafik 7.3.3. Ecuria e aktiveve likuide ndaj totalit të aktiveve për sektorin bankar dhe grupet e bankave sipas madhësisë së aktivitetit, në përqindje.

Aktive likuide ndaj totalit të aktiveve në %

-

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

Qer `12

Sht `11

Dhj `10

Mar `10

Qer `09

Sht `08

Dhj `07

Mar `07

Qer `06

Sht `05

Aktive likuide ndaj totalit të aktiveve sipas grupeve të bankave në %

-

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

70.00

80.00

90.00

Qer `12

Sht `11

Dhj `10

Mar `10

Qer `09

Sht `08

Dhj `07

Mar `07

Qer `06

Sht `05

G1 G2 G3





likuide / detyrime afatshkurtra”. Në tërësi, këto dy raporte paraqiten në përmirësim dhe në përgjithësi mbi nivelet minimale të përcaktuara nga Banka e Shqipërisë29.

7.4 VLERËSIM I QËNDRUESHMËRISË SË SEKTORIT BANKAR SIPAS USHTRIMIT TË PROVËS SË REZISTENCËS�0

Nëpërmjet provës së rezistencës ose analizës “stress-test” me vështrim nga e ardhmja, vlerësohet stabiliteti i sistemit financiar dhe mjaftueshmëria e kapitalit për sektorin bankar për një periudhë kohore deri në fund të vitit 20��. Prova e rezistencës vlerëson ndikimin e situatave makroekonomike në gjendjen financiare të sektorit bankar, duke përjashtuar mundësinë e rritjes së kapitalit të paguar gjatë periudhës së marrë në konsideratë. Në praktikë, situata zakonisht përkeqësohet gradualisht dhe bankat kanë kohë të marrin masat e nevojshme, duke injektuar kapital. Kjo analizë përmban tre skenarë: skenarin bazë dhe dy versione të skenarëve të rënduar.

Skenari bazë bazohet në parashikimin e treguesve ekonomikë dhe financiarë mbështetur kryesisht në ecurinë e tyre historike. Skenarët e rënduar të analizës supozojnë një situatë “të stresuar” me një probabilitet

29 Sipas ndryshimeve në rregulloren “Për administrimin e rrezikut të likuiditetit” miratuar me vendimin nr.71, datë 14.10.2009 të Këshillit Mbikëqyrës të Bankës së Shqipërisë, bankat duhet të respektojnë në çdo kohë nivelin minimal të aktiveve likuide ndaj detyrimeve afatshkurtra në masën 20% për monedhën kombëtare, 20% në monedhë të huaj dhe 25% në total.

30 Theksojmë që prova e rezistencës nuk përfaqëson një mënyrë parashikimi. Në mënyrë të qëllimshme skenarët përmbajnë zhvillime negative dhe ekstreme, por me një probabilitet të ulët ndodhjeje, për të provuar rezistencën e sektorit bankar ndaj tyre. Megjithëse bankat nxiten të vlerësojnë kapacitetin e gjendjes së tyre financiare për të përballuar ndikimin e këtyre skenarëve, ato nuk duhet t’i konsiderojnë këta skenarë si ngjarje të pritshme nga ana e Bankës së Shqipërisë për të ardhmen. Skenarët janë të ndryshueshëm përgjatë kohës, në varësi të zhvillimeve ekonomike dhe financiare. Nga ana tjetër, skenarët nuk marrin në konsideratë veprimet që mund të kryejnë bankat për të forcuar në vazhdimësi situatën e tyre financiare dhe qëndrueshmërinë ndaj rreziqeve.


Grafik 7.3.4. Ecuria e aktiveve likuide ndaj detyrimeve afatshkurtra, në përqindje.

Aktive likuide ndaj pasiveve afatshkurtra në %

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

Qer `12

Sht `11

Dhj `10

Mar `10

Qer `09

Sht `08

Dhj `07

Mar `07

Qer `06

Sht `05

Aktive likuide ndaj pasiveve afatshkurtra sipas grupeve të bankave në %

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

160.00

180.00

Qer `12

Qer `11

Qer `10

Qer `09

Qer `08

Qer `07

Qer `06

G1 G2 G3





të ulët ndodhjeje��, duke u mbështetur në tre goditje të mundshme në ekonominë shqiptare: a) ngadalësim i mëtejshëm i kreditimit; b) rritje e normave të interesit të tregut; dhe c) nënçmim i monedhës vendase.

Tabelë 7.4.1. Supozimet për ndërtimin e stress test-it.

Skenari bazë

Skenarët e rënduar

Goditje në krediGoditje në kredi dhe nënçmim i kursit të

këmbimitVlera në terma mesatarë 20�2 20�� 20�2 20�� 20�2 20��Rritja vjetore e PBB-së në % �.7 2.0� �.� �.� 0.6 �.��Rritja vjetore e normave të interesit të tregut 0.0 0.5 p.p. 0.5 pp � pp 0.5 pp � ppMbiçmimi i lekut kundrejt dy monedhave kryesore (EUR dhe USD) në % 0.9 0.05 0.9 0.05 -�0% -�0%

Rritja vjetore e parashikuar për tepricën e kredisë në % �.5 �.� 4.25 4.4 4.25 4.4

Burimi: Supozime të Departamentit të Stabilitetit Financiar dhe projeksione të Departamentit të Kërkimeve, Banka e Shqipërisë.

Vlerësimet për treguesin e cilësisë së portofolit të kredisë deri në fund të vitit 20�� (Grafik 7.4.2) tregojnë se probabiliteti i përballjes me vlera ekstreme (larg mesatares) të raportit të kredive me probleme është më i lartë në skenarin e rënduar krahasuar me skenarin bazë.

Ndikimi i ecurisë së mësipërme të cilësisë së portofolit të kredisë të portofolit (krahas ecurisë së elementeve të tjerë) në treguesit e kapitalit të sektorit bankar paraqitet në vijim. Rezultatet janë paraqitur në terma të mjaftueshmërisë së kapitalit për sektorin bankar në tërësi dhe të bankave individuale, respektivisht në fund të viteve 20�2 dhe 20��.

31 Departamenti i Kërkimeve, në Bankën e Shqipërisë.


Grafik 7.4.2. Shpërndarja e dendurive të vlerave të raportit të kredive me probleme për tremujorin e fundit të viteve 2012 dhe 2013 të simuluara me metodën

Monte Carlo sipas skenarit bazë dhe skenarit të rënduar.

Fund 2012

0

100

200

300

400

500

60012.3%14.5%16.7%18.9%21.1%23.3%25.5%27.7%29.9%32.1%34.3%36.5%38.7%40.9%43.1%45.3%47.5%49.7%51.9%54.1%56.3%58.5%

Skenari bazëNgadalësim i kredisë

Ngadalësim i kredisë dhe nënçmim i kursit të këmbimit

Fund 2013

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

12.3%14.4%16.5%18.6%20.7%22.8%24.9%27.0%29.1%31.2%33.3%35.4%37.5%39.6%41.7%43.8%45.9%48.0%50.1%52.2%54.3%56.4%58.5%

Skenari bazëNgadalësim i kredisë

Ngadalësim i kredisë dhe nënçmim i kursit të këmbimit





Tabelë 7.4.2 a). Rezultatet për fundin e vitit 2012.Skenari bazë Skenari i kredisë Skenari i kursit të këmbimit

Banka Sektori Banka Sektori Banka SektoriKapitali Rregullator I kapitalizuar I kapitalizuar I kapitalizuar Nënkapitalizim modest �/ Po Po Po Nënkapitalizim i rëndë 2/ Jo Jo PoKapital bazë (Kapitali bazë / Totali i aktiveve me rrezik) I kapitalizuar I kapitalizuar I kapitalizuar

Nënkapitalizim modest �/ Po Po Po Nënkapitalizim i rëndë 4/ Jo Po Po

Tabelë 7.4.2 b). Rezultatet për fundin e vitit 2013.Skenari bazë Skenari i kredisë Skenari i kursit të këmbimit

Banka Sektori Banka Sektori Banka SektoriKapitali rregullator I kapitalizuar I kapitalizuar I kapitalizuar Nënkapitalizim modest �/ Po Po Po Nënkapitalizim i rëndë 2/ Jo Jo PoKapital bazë (Kapitali bazë / Totali i aktiveve me rrezik) I kapitalizuar I kapitalizuar I nënkapitalizuar

Nënkapitalizim modest �/ Po Po Po Nënkapitalizim i rëndë 4/ Jo Po Po

/1= Nën raportin prej 12%./2= Nën raportin prej 8%./3= Nën raportin prej 6%./4= Nën raportin prej 3%.Burimi: Departamenti i Stabilitetit Financiar.

Rezultatet e ushtrimit tregojnë që në tërësi, sektori bankar paraqitet i qëndrueshëm në rast të realizimit të supozimeve për treguesit përkatës. Niveli i kapitalizimit për të gjithë sektorin mbetet mbi nivelin minimal të kërkuar në rastin e skenarit bazë. Në rastin e skenarëve më të rënduar që përfshijnë supozimet përkatëse për uljen e normës së rritjes së PBB-së, uljen e nivelit të kreditimit dhe nënçmimin e kursit të këmbimit, banka të veçanta dhe sektori bankar mund të kenë nevojë për kapital shtesë. Në kushtet e presioneve nga zhvillimet ndërkombëtare dhe aktivitetit ekonomik në vend, bankat duhet të monitorojnë me kujdes veprimtarinë e tyre për të mundësuar një nivel të përshtatshëm kapitalizimi për çdo situtatë.





Hapësirë informuese 7.4. Prova e rezistencës përmes përqasjes “poshtë-lart”.

Aktualisht, për realizimin e ushtrimit të provës së rezistencës, Banka e Shqipërisë ndërton skenarët makroekonomikë dhe përdor të dhënat zyrtare të raportuara nga bankat individuale për të vlerësuar ndikimin e këtyre skenarëve në kapitalizimin e bankave. Në këtë rast, i gjithë procesi kryhet pranë Bankës së Shqipërisë pa përfshirë bankat. Kjo përqasje, konceptohet ndryshe si “nga lart – poshtë”.

Gjatë vitit 2012, Banka e Shqipërisë ka ndërmarrë nismën e ndërtimit të ushtrimit të provës së rezistencës përmes përqasjes “nga poshtë-lart”, që do të zhvillohet me një frekuencë vjetore. Siç mund të kuptohet, kjo përqasje synon vlerësimin e qëndrueshmërisë së bankave dhe të sektorit bankar ndaj goditjeve makroekonomike përmes përfshirjes së rezultateve të vlerësuara nga vetë bankat sipas skenarëve të ofruar nga Banka e Shqipërisë. Bankat duhet të vlerësojnë ndikimin e goditjeve në treguesit e aktivitetit të tyre në terma të zërave të bilancit, tabelës së të ardhurave dhe shpenzimeve, rrezikut të kredisë, rrezikut të tregut etj. Pas përpunimit të rezultateve, bankat individuale i dërgojnë ato në Bankën e Shqipërisë e cila i përpunon dhe i krahason ato me vlerësime të brendshme të formës “nga lart-poshtë”. Çdo ndryshim në vlerësime midis Bankës së Shqipërisë dhe bankave individuale është objekt diskutimi në takimet e përbashkëta. Versioni përfundimtar i ushtrimit përmbledh vlerësimet e provës së rezistencës sipas rezultateve të bankave individuale të cilat janë rishikuar në rast nevoje.

Zbatimi i përqasjes “nga poshtë – lart” ofron mundësinë e përdorimit të një baze më të gjerë dhe më të detajuar të të dhënave të bankave në krahasim me ato që disponohen në Bankën e Shqipërisë, duke mundësuar potencialisht marrjen e rezultateve të një cilësie më të lartë. Gjithashtu, nëpërmjet angazhimit të bankave individuale në ushtrim, kjo përqasje rrit vigjilencën e tyre ndaj rreziqeve makroekonomike, si dhe nxit ndërtimin e kapaciteteve për realizimin e rregullt të ushtrimit të rezistencës nga vetë bankat.

Ushtrimi zyrtar i vitit 2012 u parapri nga një version pilot i realizuar në periudhën tetor-nëntor 2011, i cili iu drejtua të gjitha bankave të sektorit por ishte i detyrueshëm për 5 bankat më të mëdha. Në ushtrimin zyrtar u përfshinë 5 bankat më të mëdha në Shqipëri, aktivet e të cilave përfaqësonin 73.4% të totalit të aktiveve të sektorit bankar në fund të vitit 2011. Me krijimin e një baze më të gjerë rezultatesh dhe pas konsolidimit të cilësisë së tyre, ato do t’iu komunikohen bankave pjesëmarrëse, si edhe do të publikohen në formën e përshtatshme.





SHTOJCË �. INDEKSI I FORTËSISË FINANCIARE�2

32ECURIA E INDEKSIT TË FORTËSISË FINANCIARE TË SEKTORIT BANKAR QERSHOR 2012

Vlerësohet se në fund të qershorit 20�2, vlera e indeksit të fortësisë financiare ka zbritur në nivelin ��.�, duke shënuar një rënie me rreth 2.4% referuar fundit të vitit 20��, dhe një rritje të lehtë me 0.��% referuar të njëjtës periudhë të një viti më parë. Vlera e indeksit të fortësisë financiare paraqitet nën nivelin mesatar të periudhës�� prej 94.7 dhe njëkohësisht poshtë nivelit të periudhës bazë (Dhjetor 2005=�00). Rënia e indeksit u shkaktua si rezultat i efektit të kombinuar të ecurisë së nënindekseve përbërëse të indeksit të fortësisë financiare, si më poshtë:

Cilësia e aktiveve ka pësuar rënie të mëtejshme, si rezultat i rënies së nënindeksit në nivelin 66.5, nga 68.6 që vlerësohej në fund të vitit 2011. Kjo ka ardhur si rezultat i rritjes së huave me probleme (bruto) dhe (neto) të sektorit bankar.

Nënindeksi i likuiditetit ka shënuar rënie, me rreth 4.2% në nivelin 85.4 si rezultat i rënies së raportit përbërës të tij “aktive me maturim deri në 3 muaj/detyrime me maturim deri në 3 muaj”, raport i cili në gjysmën e parë të vitit ra nga 77.2% në 73.1%.

Nënindeksi i rrezikut të kursit të këmbimit ka shënuar rënie, çka tregon ekspozim më të lartë ndaj rrezikut të kursit të këmbimit, për shkak të llogaritjes së anasjelltë të këtij nënindeksi. Ky ekspozim më i lartë ka ardhur si rezultat i rritjes së raportit “zërat e bilancit34/kapitali rregullator” në 8.7% nga 3.7% e llogaritur në fund të vitit 2011.

Nënindeksi i mjaftueshmërisë së kapitalit ka shënuar rënie në gjysmën e parë të vitit 2012, me rreth 3.5% në nivelin 65.5. Edhe pse raporti i mjaftueshmërisë së kapitalit ka shënuar përmirësim në qershor 2012, përbërësi tjetër i këtij nënindeksi, “kapitali i lirë35/totali i aktiveve” ka shënuar rënie në nivelin 24% nga 29% që llogaritej në fund të vitit 2011 si rezultat i rritjes së huave me probleme neto.

32 Metodologjia e ndërtimit të Indeksit të Fortësisë Financiare është prezantuar në Raportin e Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e parë të vitit 2010.

33 Mesatarja i referohet periudhës dhjetor 2005-qershor 201234 Zërat e bilancit i referohen diferencës aktive minus pasive në valutë, pa përfshirë zërat jashtë

bilancit.35 Kapitali i lirë = Kapital aksioner - Aktive fikse (mjete të qëndrueshme+hua me probleme

neto).

•

•

•

•





Ndërkohë, nënindekset që kanë kontribuar pozitivisht në ecurinë e indeksit të fortësisë financiare dhe rrjedhimisht në performancën e sektorit bankar analizohen si më poshtë:

Nënindeksi i përfitueshmërisë ka shënuar një përmirësim të dukshëm në gjysmën e parë të vitit 2012, në nivelin 79.1 nga 71.1 në fund të vitit 2011, si rezultat i rritjes së njëkohshme të të dy raporteve përbërëse të këtij nënindeksi.

Nënindeksi i rrezikut të normës së interesit ka shënuar rritje, gjë e cila tregon për një ekspozim më të ulët ndaj këtij rreziku si rezultat i llogaritjes së anasjelltë të këtij nënindeksi. Në gjysmën e parë të vitit 2012, vlera e nënindeksit rezultoi 102.3 nga 92.7 që llogaritej në fund të vitit 2011.

Në vijim paraqitet grafikisht dhe në formë tabelore, ecuria e vlerave të indeksit të fortësisë financiare për sektorin bankar dhe e nënindekseve përbërëse të tij.

•

•

Burimi: Banka e Shqipërisë, llogaritje të Departamentit të Stabilitetit Financiar.

Grafik 8.1. Ecuria e Indeksit të Fortësisë Financiare.Indeksi i Fortësisë Financiare

70

75

80

85

90

95

100

105

110

TIV-05TI-06TII-06TIII-06TIV-06TI-07TII-07TIII-07TIV-07TI-08TII-08TIII-08TIV-08TI-09TII-09TIII-09TIV-09TI-10TII-10TIII-10TIV-10TI-11TII-11TIII-11TIV-11TI-12TII-12

Ecuria e nënindekseve të fortësisë financiare

60

80

100

120

140

160

180

TIV-05TI-06TII-06TIII-06TIV-06TI-07TII-07TIII-07TIV-07TI-08TII-08TIII-08TIV-08TI-09TII-09TIII-09TIV-09TI-10TII-10TIII-10TIV-10TI-11TII-11TIII-11TIV-11TI-12TII-12

Indeksi i cilësisë së aktiveve

Indeksi i rrezikut të likuiditetit

Indeksi i rrezikut të kursit të këmbimit

Indeksi i përfitueshmërisë

Indeksi i mjaftueshmërisë së kapitalit

Indeksi i rrezikut të normës së interesit





Tabe

lë 8

.1. E

curia

e n

ënin

deks

eve

dhe

inde

ksit

të fo

rtësi

së fi

nanc

iare

për

sek

torin

ban

kar.

Nën

inde

kset

Cilë

sia

e ak

tivev

e Rr

ezik

u i l

ikui

dite

tit

Rrez

iku

i kur

sit t

ë kë

mbi

mit

Përfi

tues

hmër

iaM

jaftu

eshm

ëria

e

kapi

talit

Rr

ezik

u i n

orm

ës s

ë in

tere

sit

Inde

ksi i

For

tësi

së

Fina

ncia

re

Dhj

etor

05

�00

.00

�00

.00

�00

.00

�00

.00

�00

.00

�00

.00

�00

.00

Mar

s 06

9

�.46

�

00.7

6 �

04.5

0 �

06.0

9 �

00.0

0 �

00.�

� �

0�.6

7 Q

ersh

or 0

6 9

6.97

�

00.0

2 �

55.�

� �

00.7

0 9

4.77

9

�.54

�

06.5

6 S

htat

or 0

6 9

�.46

9

7.40

�

0�.5

� �

00.�

5 9

4.77

9

7.�5

9

9.4�

D

hjet

or 0

6 9

�.46

9

�.40

�

�4.7

� �

00.5

0 9

4.77

9

�.92

9

�.64

M

ars

07

9�.

�5

95.

�7

��0

.97

�04

.��

�9.

54

96.

55

99.

2�

Qer

shor

07

9�.

�5

�9.

9�

�44

.07

�06

.�9

�9.

54

94.

55

�0�

.77

Sht

ator

07

97.

��

9�.

45

�02

.�9

�05

.��

�0�

.4�

97.

67

99.

52

Dhj

etor

07

97.

52

�7.

��

�4�

.�4

�04

.�4

�9.

54

94.

6�

�0�

.70

Mar

s 0�

9

6.06

9

0.�4

�

05.�

0 9

7.46

�

9.54

9

7.�2

9

6.00

Q

ersh

or 0

� 9

2.09

7

9.46

�

49.2

7 9

9.57

�

9.54

�

7.29

9

9.54

S

htat

or 0

� 9

2.�7

�

4.7�

�

2�.5

� 9

�.��

�

9.54

9

0.62

9

6.�5

D

hjet

or 0

� �

4.92

7

6.�6

�

�0.9

5 9

0.0�

�

9.54

�

00.2

7 9

5.4�

M

ars

09

��.

��

77.

25

�49

.27

72.

69

�9.

54

�02

.�2

95.

90

Qer

shor

09

�2.

95

7�.

62

�26

.�2

7�.

22

�9.

54

��

.5�

92.

50

Sht

ator

09

��.

��

77.

�0

�22

.2�

7�.

�6

�9.

29

�0�

.74

92.

��

Dhj

etor

09

�0.

75

77.

04

��4

.�4

7�.

5�

�7.

�7

��

.02

95.

�4

Mar

s �0

7

9.00

�

7.2�

�

�9.5

9 �

4.�9

�

5.�9

�

05.0

9 9

�.62

Q

ersh

or �

0 7

�.70

7

7.�4

�

�0.5

0 �

6.6�

�

6.72

�

0�.0

� 9

�.29

S

htat

or �

0 7

6.59

�

9.�2

�

�0.9

� �

�.�7

�

0.�2

�

09.0

� 9

4.75

D

hjet

or �

0 7

6.26

�

0.�9

�

��.7

� �

4.75

7

9.��

9

5.�4

�

�.0�

M

ars

��

75.

60

��.

6�

�24

.25

75.

65

74.

20

9�.

9�

�7.

�7

Qer

shor

��

70.

95

6�.

5�

��6

.7�

74.

64

65.

46

�02

.99

��.

2�

Sht

ator

��

69.

�6

�4.

72

�29

.52

7�.

5�

65.

�6

�00

.�4

�7.

27

Dhj

etor

��

6�.

6�

�9.

��

�22

.96

7�.

�4

67.

9�

92.

7�

�5.

4�

Mar

s �2

6

7.��

9

9.52

�

04.�

4 �

5.42

6

7.9�

�

05.9

5 �

�.�6

Q

ersh

or �

2 6

6.54

�

5.�6

�

0�.2

6 7

9.��

6

5.52

�

02.2

7 �

�.�4

Bu

rimi:

Bank

a e

Shqi

përis

ë, ll

ogar

itje

të D

epar

tam

entit

të S

tabi

litet

it Fi

nanc

iar.





Hapësirë informuese 8.1. Indeksi i rrezikut sistemik financiar për Shqipërinë (IRSF).

Matja e rrezikut sistemik* dhe analiza e tij mbeten të rëndësishme në vendimmarrjen makroprudenciale, duke ndihmuar në identifikimin dhe vlerësimin e kërcënimeve të stabilitetit financiar.

Për këtë qëllim më poshtë është paraqitur indeksi i rrezikut** sistemik i cili mat nivelin e stresit financiar për ekonominë e vendit tonë, nëpërmjet informacionit mbi segmente të ndryshme të sistemit financiar, të agreguar në një tregues të vetëm. Treguesit e përdorur, të grupuar në 4 nënindekse, përfaqësojnë segmente të rëndësishme të sistemit financiar në një ekonomi: sektorin bankar, tregun e parasë, tregun e këmbimeve (kursi i këmbimit) dhe tregun e shtëpive. Këto nënindekse paraqiten të peshuara në mënyrë që të reflektojnë kontributin e tyre në sistemin financiar dhe në aktivitetin ekonomik të vendit. Ata gjithashtu synojnë të sigurojnë informacion të ndryshëm dhe plotësues mbi nivelin e stresit financiar në segmente të ndryshme të tregut.

Më sipër, paraqitet Indeksi i Rrezikut Sistemik Financiar (IRSF), sipas kontributit të secilit nënindeks (në të majtë) në nivelin e përgjithshëm të tij (në të djathtë), si edhe sipas vlerësimit të korrelacioneve (në të djathtë), duke përdorur variancë-kovariancat përkatëse të secilit nënindeks. Sipas këtij indeksi dallohen periudhat kryesore me një nivel më të lartë stresi. Përveç situatës së theksuar të stresit me një fillim në fundin e vitit 2008 për shkak të krizës financiare, fundi i vitit 2011 ka paraqitur një nivel të dallueshëm stresi në sektorin financiar, i cili ndonëse me një ritëm rënës, ka vijuar edhe përgjatë tremujorit të parë të vitit aktual. Kërkesa e tkurrur për kredi*** , oferta më e shtrënguar dhe cilësia e përkeqësuar e saj, ndryshimet në kursin e këmbimit dhe në çmimet e shtëpive, të pasqyruar edhe në

SHTOJCË 2. INDEKSI I RREZIKUT SISTEMIK DHE REZULTATET E VROJTIMIT PËR PERCEPTIMIN E RREZIKUT SISTEMIK NGA BANKAT


Grafik 8.1.1 Indeksi i rrezikut sistemik financiar.

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

IRSF -mesatare rrëshqitëse e ponderuar eksponencialeIRSF -mesatare e ponderuar

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

Jan '00M

aj '00Sht 00Jan '01M












aj '12

Jan '00M













aj '12

Sektori bankarTregu i parasë Kursi i këmbimit

Tregu i shtëpive





efektin e kolateralit, kanë kontribuar në rritjen e nivelit të këtij indeksi të rrezikut sistemik financiar, kryesisht prej bashkëveprimit të segmenteve të ndryshme të sistemit financiar me njëri-tjetrin.

Përfshirja në këtë indeks e tregut të shtëpive, synon vlerësimin e ekspozimit të drejtpërdrejtë që ky treg përçon në tregjet e tjera në këtë sistem. Në rast të mospërfshirjes së tij, ecuria e indeksit të rrezikut sistemik financiar paraqitet në grafikun e mëposhtëm.

Sipas të dyja formave të vlerësimit, ekspozimi ndaj rrezikut ka pësuar një rënie graduale pas përfundimit të tremujorit të parë të vitit 2012.

* Rrezik sistemik është quajtur materializimi i goditjeve kur mungesa e stabilitetit financiar merr përmasa të tilla që dëmtojnë funksionimin e sistemit financiar deri në masën që mirëqenia dhe rritja ekonomike preken në mënyrë materiale (Hollo et al, 2011).

** Një prezantim i detajuar i metodologjisë së përdorur për ndërtimin e Indeksit të Rrezikut Sistemik paraqitet në materialin “Një indeks për rrezikun sistemik financiar në Shqipëri”, Vasilika Kota dhe Arisa Saqe, Departamenti i Stabilitetit Financiar, Banka e Shqipërisë, prezantuar në Workshop-in e 5-të të Kërkimeve në Evropën Juglindore, Tiranë, 10-11 nëntor 2011.

*** Sipas Vrojtimit të Aktivitetit Kreditues për tremujorin e parë 2012, përgatitur nga Departamenti i Politikës Monetare, Banka e Shqipërisë.


Grafik 8.1.2. Indeksi i stresit të sistemit financiar pa përfshirjen e nënindeksit të tregut të shtëpive.

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

Jan '00Q

er '00N

en '00Prill '01Sht '01Shk '02Korr '02D

hj '02M

aj '03Tet '03M

ar '04G

us '04Jan '05Q

er '05N

en '05Prill '06Sht '06Shk '07Korr '07D

hj '07M

aj '08Tet '08M

ar '09G

us '09Jan '10Q

er '10N

en '10Prill '11Sht '11Shk '12

Sektori bankarTregu i parasëKursi i këmbimit

0.0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1.0

Jan '00M













aj '12

IRSF -mesatare rrëshqitëse e ponderuar eksponencialeIRSF-mesatare e ponderuar





Hapësirë informuese 8.2. Rezultatet e vrojtimit “Perceptimi i rrezikut sistemik nga sektori bankar”.

Ky vrojtim me frekuencë tremujore, i nisur në mars 2012, ka si qëllim të kuantifikojë perceptimet e bankave që operojnë në vend, lidhur me rreziqet sistemike që mund të kërcënojnë sektorin bankar. Në këtë vrojtim marrin pjesë të gjitha bankat. Nga rezultatet e vrojtimit të dytë (korrik 2012), konstatohet:

5 rreziqet e cilësuara më shpesh nga bankat, të renditura sipas madhësisë së ndikimit në sistemin financiar në rast të materializimit të tyre janë: 1) Përkeqësimi i ekonomisë së brendshme; 2) Transferimi i goditjeve nga ekonomia e jashtme; 3)Vështirësi në ekzekutimin e kolateraleve; 4)Rritje e rrezikut të kreditit për bizneset; 5) Rritje e rrezikut të kreditit për të gjitha subjektet njëkohësisht.

3 rreziqet sistemike më pak shqetësuese për sektorin bankar rezultojnë të jenë: 1) Rreziku i inflacionit në vend; 2) Probleme të funksionimit të tregut ndërbankar; 3) Probleme në funksionimin e sistemit të pagesave.

Rreziqet sistemike që bankat konsiderojnë si “më të vështira” për t’u përballuar në nivel institucioni janë: “përkeqësimi i ekonomisë së brendshme” dhe “transferimi i goditjeve nga ekonomia e jashtme”. Kjo për shkak të natyrës komplekse dhe gjithëpërfshirëse të tyre. Lidhur me rrezikun e “vështirësisë në ekzekutimin e kolateraleve”, bankat e shohin problemin kryesisht tek mangësitë ligjore e rregullative që shkaktojnë vonesa në këtë proces.

Rreth 53% e sistemit bankar percepton një probabilitet mesatar të ndodhjes së një rreziku të rëndësishëm sistemik në afat të shkurtër (deri në 12 muaj), ndërkohë që kjo frekuencë rritet në 56% në periudhën afatmesme (1-3 vjet).

Rreth 67% e bankave të sistemit mendojnë se probabiliteti i ndodhjes së një rreziku sistemik është rritur në periudhën afatshkurtër deri në 1 vit dhe kjo përqindje rritet në 75% kur horizonti kohor shtrihet në periudhën afatmesme 1-3 vjet.

•

•

•

•

•

Burimi: Banka e Shqipërisë, Departamenti i Stabilitetit Financiar.

Grafik 8.2.2 Probabiliteti i ndodhjes së një rreziku të rëndësishëm sistemik.

Periudha afatshkurtër (0-12 muaj)

33%

47%

-20%

40%

53%

-7%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

I lartë

Mesatar

I ulët

Mars'12 Korrik'12

Periudha afatmesme (1-3 vjet)

44%38%

-19%

38%

56%

-6%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

I lartë

Mesatar

I ulët

Mars'12 Korrik'12





Ndër strategjitë kryesore të cilësuara nga bankat për zbutjen e rrezikut sistemik në periudhën afatshkurtër janë: “forcimi i sistemeve të brendshme të kontrollit” dhe “shtrëngimi i kushteve të kreditimit”. Me shtrirjen e horizontit kohor në afat të mesëm, bankat e vënë më shumë theksin në strategjitë e “diversifikimit të aktivitetit”, “shtimin e kapitalit”, “ndërmarrjen e politikave për të rritur depozitat” dhe “orientimin drejt sektorëve strategjikë të ekonomisë”.

Pavarësisht rritjes së rreziqeve të perceptuara, shumica e bankave deklarojnë se kanë besim të mjaftueshëm në sistemin financiar në vend si për periudhën afatshkurtër ashtu edhe për atë afatmesme. Kështu, në vrojtimin e korrikut 2012, 10 nga 16 banka (në total zotërojnë 76% të aktiveve të sistemit), deklarojnë se kanë besim të mjaftueshëm në sistemin financiar në periudhën afatshkurtër dhe ky numër rritet në 11 banka (77% e aktiveve të sistemit) në periudhën afatmesme.

Të pyetura se si ka ndryshuar niveli i besimit në sistemin financiar në vend gjatë 6 muajve të kaluar (duke patur si referencë muajin korrik 2012), 14 nga 16 banka të përgjigjura kanë deklaruar se niveli i besimit të tyre nuk ka ndryshuar, pasi sistemi është i mirëkapitalizuar dhe likuid.

•

•

•


Grafik 8.2.3. Ndryshimi i probabilitetit të ndodhjes së një rreziku sistemik.


53%

33%

-13%

20%

67%

33%

0%

33%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

Ështërritur

Nuk ka

ndryshuar

Është ulur

BalancaN

eto

Mars'12 Korrik'12


63%

19%

-19%

22%

75%

19%

-6%

34%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

Ështërritur

Nuk ka

ndryshuar

Është ulur

BalancaN

eto

Mars'12 Korrik'12


Grafik 8.2.4. Besueshmëria e bankave në sistemin financiar shqipëtar.

1

5

9

1

0

0

5

10

1

0

0 2 4 6 8 10 12

Besim të plotë

Shumë besim

Besim te mjaftueshëm

Pak besim

Aspak besim

Numri i bankave të përgjigjura

Mars'12 Korrik'12

0

5

11

0

0

0

4

1

0

11

0 2 4 6 8 10 12

Besim te plotë

Shume besim

Besim te mjaftueshëm

Pak besim

Aspak besim

Numri i bankave të përgjigjura

Mars'12 Korrik'12


�� Banka e Shqipërisë Banka e Shqipërisë PB

1

Raporti i Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e dytë të

vitit 2012

2

Përmbajtja

Raporti i Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012 ....................................................1

Hyrje..................................................................................................................................................4

Sqarime .............................................................................................................................................5

Deklarata e Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012 ................................................6

1. Zhvillimet ndërkombëtare..........................................................................................................14

1.1 Zhvillimet kryesore në tregjet financiare dhe të lëndëve të para ...........................................17

2. Zhvillimet makroekonomike në Shqipëri gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012 ........................21

2.1 Sektori i ekonomisë reale ...................................................................................................21

2.2 Tregu i banesave................................................................................................................23

2.2.1 Zhvillimet në tregun e banesave.........................................................................................23

2.3 Pozicioni financiar dhe ekspozimi ndaj rreziqeve i individëve dhe bizneseve ..........................24

2.3.1 Rreziku i kredisë ................................................................................................................26

2.3.2 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit ................................................26

2.3.3 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të normës së interesit ...............................................28

2.3.4 Rreziku i kredisë ................................................................................................................30

2.3.5 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit ................................................31

2.3.6 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të normës së interesit ...............................................33

3. Tregjet financiare ......................................................................................................................38

3.1 Tregu primar i titujve të borxhit ...............................................................................................38

3.2 Tregu sekondar i titujve te borxhit............................................................................................41

3.3 Tregu ndërbankar ....................................................................................................................42

3.4 Tregu i këmbimeve valutore.....................................................................................................43

4. Zhvillimet në sistemet e pagesave ..............................................................................................45

5. Ecuria e sistemit financiar ..........................................................................................................47

6. Sektori bankar ...........................................................................................................................52

6.1 Ecuria e aktiv-pasiveve dhe përbërja e tyre ...............................................................................52

6.2 Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve............................................................................54

6.3 Teprica e kredisë .....................................................................................................................56

6.4 Ecuria e depozitave .................................................................................................................62

6.5 Rezultati financiar dhe eficenca e burimeve ..............................................................................66

6.6 Kapitalizimi i veprimtarisë ........................................................................................................72

7. Monitorimi i rreziqeve ndaj të cilëve ekspozohet sektori bankar ......................................................76

3

7.1 Rreziqet e tregut .....................................................................................................................76

7.1.a Rreziku i kursit të këmbimit ...............................................................................................76

7.1.b Rreziku i normës së interesit ..............................................................................................78

7.2 Rreziku i kreditit ......................................................................................................................80

7.3 Rreziku i likuiditetit..................................................................................................................89

7.4 Vlerësim i qëndrueshmërisë së sektorit bankar sipas ushtrimit të provës së rezistencës ..............93

Shtojcë 1: Indeksi i fortësisë financiare ..............................................................................................97

Shtojce 2: Rreziku sistemik në Shqipëri ............................................................................................ 102

Hapësirë informuese 2.1: Indeksi i rrezikut të stresit të sistemit financiar për Shqipërinë (IRSF)....... 102

Hapësirë informuese 2.2: Rezultatet e vrojtimit të “Rrezikut sistemik ndaj sistemit bankar shqiptar”. .................................................................................................................................................. 103

Fjalorth .......................................................................................................................................... 107

4

Hyrje

Ky është numri i nëntë i Raportit të Stabilitetit Financiar, një dokument i

Bankës së Shqipërisë që publikohet dy herë në vit. Qëllimi i raportit është

identifikimi dhe vlerësimi i rreziqeve me të cilat ndeshet sistemi financiar dhe

infrastruktura e tij, për t‟i dhënë autoriteteve publike mundësinë që të identifikojnë

masat përkatëse për korrigjimet e nevojshme. Në hyrje të dokumentit është

vendosur Deklarata e Stabilitetit Financiar, publikimi i së cilës çdo gjashtë muaj

është një kërkesë ligjore.

Për hartimin e raportit, janë shfrytëzuar të dhëna që disponohen në Bankën e

Shqipërisë, është shkëmbyer informacion me autoritete të tjera që mbikëqyrin

veprimtarinë e tregut financiar, si edhe janë shfrytëzuar informacione dhe analiza

të institucioneve të vendit dhe të atyre financiare ndërkombëtare, publike dhe

private. Të dhënat dhe analizat e paraqitura përfshijnë kryesisht zhvillimet gjatë

gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012. Nëse nuk përcaktohet ndryshe në raport,

pritjet për zhvillimet e ardhshme ekonomike dhe financiare shtrihen, sipas rastit,

deri në fund të vitit 2013.

Qëndrueshmëria e sistemit financiar është vlerësuar në bazë të ecurisë dhe

rreziqeve që krijohen nga ndërveprimi i tij me mjedisin e përgjithshëm ekonomik,

të brendshëm dhe të jashtëm, si edhe nga vetë veprimtaria e tij. Për të vlerësuar

rreziqet që vijnë për shkak të ndërveprimit me mjedisin rrethues, janë analizuar

përmbledhtazi zhvillimet më të fundit në tregjet financiare ndërkombëtare dhe në

ekonomitë e zhvilluara e ato të rajonit, si dhe është bërë një vlerësim mbi ndikimin

e tyre në sistemin financiar të vendit dhe sektorin bankar. Ndër treguesit e

brendshëm, janë vlerësuar zhvillimet e përgjithshme dhe pritshmëritë për rritjen

ekonomike, bilancin tregtar, nivelin e përgjithshëm të çmimeve, kursin e këmbimit

dhe treguesit fiskalë. Gjithashtu, nëpërmjet një analize të situatës së punëzënies

dhe të ecurisë së të ardhurave, është vlerësuar gjendja financiare e bizneseve dhe

e individëve, dhe ndikimi mbi aftësinë paguese të kredimarrësve të sektorit bankar.

5

Sqarime Në fund të muajit dhjetor 2012, bankat e sektorit bankar shqiptar ndahen sipas

madhësisë së aktivitetit të tyre në:

a) banka të Grupit 1 (secila nga 0-2% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka

e Bashkuar e Shqipërisë, Veneto Banka, Banka Ndërkombëtare Tregtare, Banka

e Parë e Investimeve, Banka e Kreditit të Shqipërisë;

b) banka të Grupit 2 (secila nga 2-7% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka

Procredit, Banka Credit Agricole, Banka Kombëtare e Greqisë, Banka Societe

Generale - Albania, Banka Alfa – Shqipëri, Banka Union;

c) banka të Grupit 3 (secila mbi 7% të totalit të aktiveve të sektorit): Banka

Raiffeisen, Banka Credins, Banka Kombëtare Tregtare, Banka Intesa Sanpaolo –

Shqipëri, Banka Tirana.

Në fund të muajit dhjetor 2012, sipas origjinës së kapitalit, bankat e sektorit

bankar shqiptar grupoheshin si në vijim:

a) me kapital te huaj1: Banka Raiffeisen (Austri); Banka Intesa Sanpaolo –

Shqipëri, Veneto Banka (Itali); Banka Alfa-Shqipëri, Banka Tirana, Banka

Kombëtare e Greqisë (Greqi); Banka Kombëtare Tregtare (Turqi); Banka Societe

Generale, Banka Credit Agricole (Francë); Banka Procredit (Gjermani); Banka e

Parë e Investimeve (Bullgari); Banka Ndërkombëtare Tregtare (Malajzi); Banka

e Bashkuar e Shqipërisë (Arabia Saudite); Banka e Kreditit të Shqipërisë

(Kuvajt);

b) me kapital shqiptar: Banka Credins, Banka Union.

Në fund të muajit dhjetor 2012, shtrirje të rrjetit të degëve jashtë vendit evidenton

Banka Kombëtare Tregtare, në Prizren, Kosovë.

1 Sipas origjinës së kapitalit, kur kapitali i huaj përbën më shumë se 50% të madhësisë së kapitalit të paguar të bankës.

6

Deklarata e Stabilitetit Financiar për

gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012

Në mbështetje të kërkesës së nenit 69 të ligjit nr. 8269, datë 23.12.1997

“Për Bankën e Shqipërisë”, i ndryshuar, dhe të nenit 8 të ligjit nr. 9962, datë

18.12.2006 “Për bankat në Republikën e Shqipërisë”, i ndryshuar, për të informuar

Kuvendin e Republikës së Shqipërisë dhe Këshillin e Ministrave, si edhe për të

tërhequr vëmendjen e institucioneve financiare dhe të publikut mbi gjendjen e

sistemit financiar në vend dhe rreziqet potenciale që mund të kërcënojnë

qëndrueshmërinë e tij, Banka e Shqipërisë publikon këtë deklaratë periodike. Kjo

deklaratë është pjesë përbërëse e Raportit të Stabilitetit Financiar për të njëjtën

periudhë.

Gjatë periudhës, gjendja dhe ecuria e sektorit bankar dhe e sistemit

financiar u paraqitën të qëndrueshme. Sektori bankar përmirësoi më tej

rezultatin financiar, treguesit e kapitalizimit dhe të likuiditetit. Por vëllimi i

aktivitetit u zgjerua me ritme më të ulëta, në kushtet e rritjes më të

ngadaltë të depozitave dhe uljes së ndjeshme të ritmeve të kreditimit.

Kuadri makroekonomik ka qenë i qëndrueshëm, megjithë ngadalësimin e

mëtejshëm të rritjes ekonomike. Ai është karakterizuar nga një

luhatshmëri e ulët në kursin e këmbimit, presione të dobëta inflacioniste,

dhe rënie e kostos së huamarrjes të qeverisë pavarësisht rritjes së deficitit

buxhetor dhe të borxhit publik. Tregjet financiare kanë vepruar në

përputhje me prirjen e tyre në vitet e fundit, karakterizuar nga rritja e

vëllimit të veprimtarisë dhe e numrit të transaksioneve. Për sektorin

bankar, rreziku i kreditit përfaqëson sfidën më të rëndësishme të

veprimtarisë. Ekspozimi i tij ndaj rreziqeve të tregut dhe të likuiditetit

mbetet i kufizuar.

Në vijim paraqitet në mënyrë të përmbledhur analiza e zhvillimeve në

mjedisin ekonomik rrethues, të brendshëm dhe të jashtëm, si edhe në vetë

sistemin financiar.

Pavarësisht përmirësimit të funksionimit të tregjeve financiare

botërore, zhvillimet ekonomike mbeten të paqëndrueshme. Vendet e

zhvilluara kanë shënuar tkurrje të rritjes ekonomike, ndërsa vendet në zhvillim

vijojnë të kontribuojnë pozitivisht në rritjen ekonomike. Ngadalësimi i rritjes

ekonomike, në SHBA dhe në Evropë, ka qenë më i theksuar në tremujorin e fundit

të vitit 2012. Edhe në vendet e rajonit të Evropës Juglindore, pjesa e fundit e vitit

të kaluar u karakterizua nga ngadalësim i mëtejshëm i rritjes ekonomike ose

tkurrje e saj në vende të ndryshme. Presionet inflacioniste mbeten të dobëta në

kushtet e qëndrueshmërisë së hendekut të prodhimit, rritjes së papunësisë dhe

uljes së çmimit të naftës e të produkteve ushqimore. Politikat monetare mbeten

7

thellësisht lehtësuese, ndërsa veprimet e qeverive, veçanërisht në Evropë, po

synojnë konsolidimin fiskal, përmirësimin e klimës së biznesit dhe liberalizimin e

tregut të punës, me efekt kryesisht afatmesëm. Situata në tregjet financiare,

paraqitet më e stabilizuar veçanërisht pas veprimeve të ndërmarra nga Banka

Qendrore Evropiane. Megjithatë, kërkesa për kredi, veçanërisht në Eurozonë dhe në

rajonin e Evropës Qendrore e Juglindore, vijon të mbetet e dobët në kushtet e

perceptimit të rrezikut të kreditit dhe nevojës për ristrukturimin (shëndoshjen) e

mëtejshme të bilanceve të bankave dhe të institucioneve të tjera të kreditit. Tregjet

e kapitalit, veçanërisht ato në SHBA, kanë njohur rritje, për shkak të përmirësimit

të besimit të investitorëve në vijim të treguesve më optimistë për rritjen

ekonomike.

Zhvillimet ekonomike në vend kanë qenë të ngjashme me periudhën

e kaluar, duke u karakterizuar nga një ritëm më i ngadaltë i rritjes

ekonomike. Vlerësohet se në tremujorin e katërt të vitit 2012, ekonomia shqiptare

u rrit mesatarisht me 1.6%. Konsumi dhe investimet private vijojnë të jenë të

dobëta, ndërkohë që norma e papunësisë mbetet e qëndrueshme. Sektorët e

ekonomisë që kanë dhënë kontribut pozitiv në rritjen ekonomike ishin industria,

bujqësia dhe shërbimet, ndërsa ata që dhanë kontribut negativ ishin sektorët e

transportit dhe të ndërtimit. Gjatë periudhës, kërkesa e jashtme dha një kontribut

pozitiv në rritjen ekonomike, duke sjellë ulje të deficitit të llogarisë korrente dhe të

asaj tregtare, si në vlerë absolute ashtu edhe në raport me prodhimin e brendshëm

bruto. Sidoqoftë, zhvillimet ekonomike u reflektuan në një rënie vjetore të të

ardhurave fiskale, diktuar kryesisht nga rënia e të ardhurave tatimore. Në fund të

vitit 2012, deficiti fiskal vlerësohet në 3.4% të PBB-së. Në fund të periudhës,

Kuvendi miratoi kërkesën e qeverisë për rritje të nivelit të raportit të borxhit publik

ndaj PBB-së mbi vlerën 60%, e motivuar me nevojën për të rritur kontributin e

stimulit fiskal në rritjen ekonomike. Kohëzgjatja mesatare e borxhit vijoi të rritet

për shkak të rritjes më të shpejtë të vlerës së emetimeve të borxhit me afat

maturimi më të gjatë se 12 muaj. Gjatë periudhës, në kushtet e presioneve të ulëta

inflacioniste, Banka e Shqipërisë ndoqi një politikë monetare lehtësuese duke ulur

disa herë normën e interesit të transaksioneve të riblerjes me afat maturimi

njëjavor. Ky qëndrim i politikës monetare synon krijimin e kushteve më të mira për

mbështetjen e konsumit dhe të investimeve private përmes uljes së kostove të

financimit në monedhën kombëtare.

Gjatë periudhës, pozicioni financiar dhe ndjeshmëria ndaj rreziqeve e

individëve dhe bizneseve nuk ka patur ndryshime thelbësore. Pozicioni

kreditor i individëve është thelluar, kryesisht prej rritjes së ndjeshme të depozitave

në valutë. Cilësia e kredisë për individët ka ardhur në rënie, pothuaj për të gjithë

përbërësit e saj. Ekspozimi i individëve ndaj ndryshimeve të pafavorshme në kursin

e këmbimit dhe në normën e interesit nuk paraqet ndryshime thelbësore në

krahasim me periudhën e mëparshme. Tek bizneset, pozicioni debitor ka rënë gjatë

8

periudhës për shkak të rritjes së kredisë në masë më të vogël se depozitat.

Pozicioni debitor ndikohet kryesisht nga veprimtaria në valutë. Raporti i kredive me

probleme tek bizneset është rritur për shkak të ngadalësimit të ndjeshëm të

kreditimit, ndonëse ritmi i rritjes së stokut të kredisë me probleme është ulur.

Ekspozimi i bizneseve ndaj ndryshimeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe

në normën e interesit, ndonëse mbetet në nivele të larta, është zvogëluar disi gjatë

periudhës.

Tregjet financiare në vend kanë ndjekur përgjithësisht sipas prirjen e

tyre të viteve të fundit. Për aktivet jofinanciare, veçohet rënia e njëkohshme dhe

me ritme të ngjashme e indeksit të çmimit të banesave dhe e atij të qirasë. Kjo

ecuri ka ndodhur në kushtet kur rritja e kostos relative të pagesës së kredisë për

pasuri të paluajtshme, ka qenë më e ulët në tremujorin e fundit të vitit. Të

kombinuara, këto informacione sugjerojnë për vijimin, në mënyrë më të

qëndrueshme, të prirjes rënëse të çmimit të banesave. Në tregun e emetimit të

titujve të borxhit të qeverisë, është konstatuar rritja e preferencës së

pjesëmarrësve për emetimet e borxhit me afat maturimi mbi 12 muaj. Normat e

interesit kanë ardhur në rënie, duke reflektuar uljen e normës bazë të interesit nga

Banka e Shqipërisë, si edhe gjendjen e bollshme të likuiditetit për shkak edhe të

ngadalësimit të ndjeshëm të kredisë për sektorin privat. Në tregun sekondar të

titujve të borxhit, vëllimet e tregtimit mbeten të ulëta dhe të përqendruara vetëm

tek bonot e thesarit. Në tregun ndërbankar, vëllimi i aktivitetit është rritur

ndjeshëm. Transaksionet me afat maturimi njëditor zënë peshën kryesore në

numrin e transaksioneve, por rritja më e ndjeshme ka ndodhur në transaksionet me

afat maturimi njëjavor. Normat e interesit në transaksionet ndërbankare kanë

reflektuar ecurinë e normës bazë të interesit. Në tregun e këmbimeve valutore,

leku është paraqitur relativisht i qëndrueshëm në këmbimin me euron dhe me

dollarin amerikan.

Infrastruktura teknike që mbështet veprimtarinë e sektorit bankar,

vlerësohet të ketë funksionuar sipas parametrave të parashikuar. Sistemet

e pagesave janë një pjesë e rëndësishme në strukturën e një sistemi financiar,

duke qenë kanalet nëpërmjet të cilave mundësohet transferimi i fondeve ndërmjet

bankave, institucioneve të tjera financiare dhe klientëve. Si rrjedhojë, operimi i

qëndrueshëm dhe eficient i tyre kontribuon në mënyrë të rëndësishme në ruajtjen

e stabilitetit financiar. Gjatë periudhës, sistemet e pagesave AIPS dhe AECH, kanë

punuar në përputhje me kushtet teknike për të plotësuar nevojat e sektorit bankar

në shlyerjen e transaksioneve të pagesave në monedhën kombëtare. Në sistemin e

transaksioneve me vlerë të madhe, AIPS, është konstatuar një rritje e vëllimit dhe

vlerës së transaksioneve, duke u shoqëruar pothuaj me një dyfishim të vlerës për

transaksion. Në sistemin e transaksioneve me vlerë të vogël, AECH, numri i

transaksioneve dhe vlera e tyre kanë shënuar rënie. Në të dy sistemet,

transaksionet në emër të klientëve të bankave zënë peshën kryesore në numrin

9

dhe në vlerën e transaksioneve. Sipas bankave, veprimet që kryejnë 4 bankat më

të mëdha në këto sisteme, përfaqësojnë rreth 2/3 e numrit dhe të vlerës së

transaksioneve të procesuara. Për shkak të rëndësisë që kanë këto sisteme, Banka

e Shqipërisë mbetet e angazhuar të kryejë të gjitha përmirësimet e nevojshme në

kuadrin rregullativ dhe infrastrukturën teknologjike mbështetëse, që ecuria e tyre

t‟i paraprijë nevojave të operatorëve për një veprimtari pagesash të sigurt dhe

eficiente.

Gjatë periudhës, sektori bankar përmirësoi më tej rezultatin

financiar, treguesit e kapitalizimit dhe të likuiditetit. Por vëllimi i aktivitetit

u zgjerua me ritme më të ulëta, në kushtet e rritjes më të ngadaltë të

depozitave dhe uljes së ndjeshme të ritmeve të kreditimit. Niveli i

ndërmjetësimit financiar në Shqipëri, i llogaritur si raport i aktiveve të sistemit

financiar2 ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) vlerësohet në nivelin 93.9% në

fund të vitit 2012, nga 92.8% në gjysmën e parë të vitit 2012 dhe 89.5% një vit

më parë. Vëllimi i aktiveve të institucioneve financiare u rrit me rreth 2.9%

krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe rreth 7.3% krahasuar me një vit më

parë. Sektori bankar mbetet segmenti kryesor i ndërmjetësimit financiar, aktivet e

të cilit përfaqësojnë rreth 93.6% të totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi

dhe rreth 87.9% të PBB-së.

Në sektorin bankar, totali i aktiveve të sektorit u ngjit në 1,187.98 miliardë

lekë, duke shënuar një rritje prej 6.1% prej një viti më parë, por duke u tkurrur me

0.1% në tremujorin e fundit. Ritmi i rritjes vjetore të kredisë është ngadalësuar

ndjeshëm duke zbritur në 2%. Për shkak të tkurrjes së kredisë në valutë,

kontributin e vetëm në rritjen e kredisë e ka dhënë kredia në lekë, e cila është

rritur me 12.8%. Ngadalësimi i treguesve të sektorit bankar ka qenë më i dukshëm

gjatë tremujorit të fundit të vitit 2012, kur rritja ekonomike është ngadalësuar në

raport me periudhën e mëparshme. Në fund të vitit, raporti i kredive me depozitat

shënoi vlerën 58.6%. Gjatë vitit, rritja e stokut të kredisë shënoi 11.8 miliardë lekë,

krahasuar me 75.2 miliardë lekë në vitin 2011. Pavarësisht rritjes së ulët të stokut

të kredisë, kredia e re e sektorit bankar gjatë vitit 2012 ka qenë në nivele të

krahasueshme me një vit më parë. Ndaj, ndikimi në ecurinë e stokut të kredisë ka

ardhur nga rritja e arkëtimeve të kredisë, të cilat gjatë vitit 2012 kanë qenë në

nivele më të larta. Raporti i kredive me probleme ndaj totalit të kredisë ka shënuar

vlerën 22.5%, duke rënë në tremujorin e fundit me 0.24 pikë përqindje por duke u

rritur me 3.72 pikë përqindje në krahasim me fundin e vitit të kaluar. Për kredinë

në lekë, raporti shënoi vlerën 18.5%, me një rritje prej 1.6 pikë përqindje prej

dhjetorit 2011, dhe një përmirësim prej 0.9 pikë përqindje prej shtatorit 2012. Për 2 Sistemi financiar përbëhet nga bankat, institucionet financiare jobanka, shoqëritë e kursim-kreditit

(SHKK), shoqëritë e sigurimit, fondet e pensioneve private suplementare , si dhe fonde të investimit. Në analizën e këtij kapitulli, aktiviteti i jobankave, shoqërive të sigurimit, si dhe fondeve të pensionit

mbështetet në të dhënat e tremujorit të tretë, si më të fundit të raportuara pranë Bankës së Shqipërisë.

10

kredinë në valutë raporti shënoi vlerën 24.7%, me një rritje prej 5.0 pikë përqindje

prej fundit të vitit të kaluar dhe një rritje prej 0.3 pikë përqindje në tremujorin e

fundit të vitit 2012. Depozitat shënuan vlerën 991.6 miliardë lekë, duke u rritur

gjatë vitit me 7.3%. Rritja për depozitat në valutë ishte më e lartë se ajo për

depozitat në lekë.

Në nivel sektori, vërehet një rezultat financiar pozitiv, me një fitim neto të

akumuluar prej 3.8 miliardë lekësh. Në rezultatin financiar, “Të ardhurat neto nga

interesat” arritën vlerën 39.8 miliardë lekë, duke qenë 0.3% më të larta se një vit

më parë. Ndërkohë, provigjionet për humbjet nga kreditë janë rritur me rreth 19

miliardë lekë, rreth 12% më të ulëta se një vit më parë. Gjatë vitit, kapitali i paguar

u rrit me rreth 9.5 miliardë lekë (rreth 2/3 e kësaj rritjeje u kryen në

gjashtëmujorin e parë të vitit). Kapitali rregullator u ngjit në nivelin 104.1 miliardë

lekë, me një rritje prej 5.7% dhe aktivet me rrezik u ngjitën në nivelin 643.7

miliardë lekë, me një rritje vjetore vetëm 1.7%. Si rezultat, norma e

mjaftueshmërisë së kapitalit u ngjit në 16.2%.

Rreziqet për sistemin financiar burojnë nga ndërveprimi i tij me mjedisin

ekonomik rrethues dhe nga vetë veprimtaria e tij.

Në lidhje me ndikimin prej zhvillimeve makroekonomike, vlerësohet

se kontributi i stimulit fiskal në rritjen ekonomike do të ishte më i

ndjeshëm nëse do të shoqërohej me përmirësimin e besimit të agjentëve

ekonomikë në qëndrueshmërinë e treguesve fiskalë në afat të mesëm.

Rritja e deficitit buxhetor dhe e nivelit të borxhit publik, pritet të shoqërohet me një

stimul më të madh fiskal në veprimtarinë ekonomike në vend. Orientimi i

shpenzimeve drejt atyre kapitale, duke përfshirë edhe ato në formën e shlyerjes së

detyrimeve ekzistuese ndaj subjekteve të sektorit privat, do të ishte i rëndësishëm

për përmirësimin e gjendjes financiare të këtyre subjekteve dhe të subjekteve të

tjera të lidhura me to në marrëdhëniet e biznesit. Kjo sjellje do të përmirësonte

aftësinë paguese të tyre dhe do të shoqërohej me përmirësimin e cilësisë së borxhit

që këto subjekte kanë ndaj sektorit bankar. Nga ana tjetër, vështirësitë me të cilat

përballet ekonomia e vendit, por edhe ajo ndërkombëtare, përcaktohen në një

masë të konsiderueshme nga perceptimi i agjentëve ekonomikë për situatën

ekonomike. Një perceptim negativ i zgjatur në kohë, kthehet në një mungesë

besimi për zhvillime të ardhshme optimiste dhe dikton agjentët ekonomikë në

ndërmarrjen e veprimeve që synojnë të kufizojnë dëmin në performancën e tyre

financiare. Në një kuadër më të përgjithshëm, këto veprime të ndërmarra në nivel

individual, përforcojnë ciklin ngadalësues të zhvillimeve ekonomike duke sjellë

pasoja negative në një kontekst më të gjerë. Për këto arsye, Banka e Shqipërisë

vlerëson se objektivi i politikës fiskale për nxitjen e rritjes ekonomike, duhet të

shoqërohet me objektivin e përmirësimit të besimit të agjentëve ekonomikë në

qëndrueshmërinë e treguesve fiskalë. Kjo do të kërkonte vendosjen në afat të

shkurtër të një rregulli fiskal të qëndrueshëm, që të përcaktonte kufijtë maksimalë

11

të borxhit publik në afat të mesëm dhe të mundësonte rikthimin e këtij treguesi në

një prirje të qëndrueshme rënëse. Banka e Shqipërisë ka bërë propozimet

përkatëse për këtë qëllim dhe është e gatshme të kontribuojë në këtë proces për

mënyrën e ndërtimit dhe të funksionimit të këtij rregulli. Banka e Shqipërisë

vlerëson pozitivisht politikën e Ministrisë së Financave për shtimin e emetimit të

titujve të borxhit me afat maturimi mbi 12 muaj. Zgjatja e kohës mesatare të

maturimit të borxhit ul rrezikun e riinvestimit në titujt e borxhit si edhe

luhatshmërinë në koston e tij. Për këtë arsye, kjo politikë duhet të vazhdojë duke

konsideruar me kujdes situatën e likuiditetit në tregun ndërbankar dhe kërkesën e

investitorëve të tjerë. Monitorimi me kujdes i ecurisë së detyrimeve në valutë,

është një tjetër element i rëndësishëm në politikën fiskale. Përcaktimi i veprimeve

për sigurimin, në kohë dhe me kosto të pranueshme, të burimeve në valutë për

përballimin e këtyre detyrimeve, kontribuon në shmangien e pasigurive në treg dhe

në nxitjen e stabilitetit financiar.

Në veprimtarinë e sistemit financiar, rreziku i drejtpërdrejtë dhe ai i

tërthortë i kreditit përfaqësojnë rreziqet kryesore, veçanërisht për sektorin

bankar. Rënia e cilësisë së kredisë gjatë vitit të kaluar, u shoqërua me ngadalësim

të ndjeshëm të ritmit të kredidhënies. Këto janë dy prirje që përforcojnë njëra-

tjetrën, ndaj Banka e Shqipërisë e konsideroi të rëndësishme të ndërmarrë disa

masa për të nxitur bankat drejt kreditimit dhe angazhimit në ristrukturime më të

hershme të kredisë. Më konkretisht, për të nxitur kredidhënien, ndryshimet

rregullative parashikojnë:

a) heqjen e kërkesave për kapital për rritjen vjetore të stokut të kredisë për

ekonominë, nëse ajo është midis 4%-10%;

b) rritjen e kërkesave për kapital për shtesën e investimeve të sektorit bankar

me institucionet financiare jorezidente;

c) uljen e përgjithshme me 5 pikë përqindje të kërkesës rregullative për

nivelin e raportit minimal të likuiditetit në total, për lekun dhe për valutën,

në krahasim me nivelin ekzistues sipas profilit të rrezikut të bankave.

Për të adresuar dukurinë e rritjes së kredive me probleme, ndryshimet rregullative

mundësojnë:

a) ristrukturimin e kredisë që në fazën kur ajo kategorizohet si kredi e rregullt

por kredimarrësi nis të shfaqë problemet e para në pagesën e kredisë.

Qëllimi është që, me kushtet e reja të kredisë pas ristrukturimit, të ruhet

aftësia paguese e kredimarrësit dhe cilësia e kredisë. Kjo kredi do të vijojë

të klasifikohet si kredi e rregullt (në dy klasat e para të kategorizimit) por

do të kërkojë një normë provigjionimi më të lartë, prej 10%.

b) uljen nga 9 muaj (ose derisa kredimarrësi të ketë paguar tre këste të

kredisë) në 6 muaj të afatit të qëndrimit të kredisë së ristrukturuar në të

12

njëjtën kategori, për të nxitur interesin e bankave drejt procesit të

ristrukturimit.

Ndryshimi i kërkesave për kapital lidhur me rritjen vjetore të stokut të

kredisë dhe të fluksit të investimeve të sektorit bankar me subjektet jorezidente,

janë me natyrë kundërciklike, të përkohshme dhe do të shtrijnë efektin e tyre për

periudhën 2013-2014. Nëse Banka e Shqipërisë nuk vendos ndryshe me një vendim

të posaçëm, këto ndryshime do të shfuqizohen me përfundimin e periudhës së

sipërpërmendur, dhe bankat duhet të sigurojnë përputhshmërinë me kërkesat e

kuadrit rregullativ ekzistues deri në qershor 2015. Ky mekanizëm vlerësohet i

rëndësishëm për të ruajtur tek bankat kërkesën për një kreditim të kujdesshëm dhe

veprimtari të mirëkapitalizuar.

Këto masa vijnë në vijim të propozimeve ligjore për ndryshimet në Kodin

Civil dhe në Kodin e Procedurës Civile, që synojnë të përmirësojnë procesin e

ekzekutimit të kolateralit të kredisë. Banka e Shqipërisë vlerëson se miratimi i

këtyre ndryshimeve në një kohë të shkurtër në Kuvendin e Shqipërisë, do të

përfaqësonte një kontribut të rëndësishëm për trajtimin dhe lehtësimin e gjendjes

së kredive me probleme të sektorit bankar, duke mbështetur rimëkëmbjen e

kreditimit.

Banka e Shqipërisë ka si objektiv qendror ruajtjen e qëndrueshmërisë së

sektorit bankar. Për këtë arsye, sjellja e bankave nën efektin e këtyre ndryshimeve

do të mbikëqyret në mënyrë të posaçme dhe të vazhdueshme, për të vlerësuar

ndikimin e këtyre masave në treguesit e veprimtarisë bankare dhe për të

identifikuar nevojën për veprime të tjera.

Prania e stokut të lartë të kredive me probleme në bilancin e bankave, rrit

koston e veprimtarisë së bankave dhe kërkon një përdorim të shtuar e joeficient të

kapaciteteve të tyre. Si rezultat, shërbimet bankare priren të jenë më të shtrenjta

për konsumatorin. Në thelb, masat e mësipërme synojnë të ngadalësojnë rritjen e

mëtejshme të kredive me probleme në raport me totalin e kredisë. Në këtë kuadër,

është e rëndësishme të vlerësohen edhe veprimet e nevojshme shtesë për trajtimin

e stokut ekzistues të kredive me probleme.

Sektori bankar paraqitet relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të

drejtpërdrejtë prej lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në

normën e interesit, por ndjeshmëria është rritur. Pozicioni i hapur në valutë i

sektorit bankar është brenda niveleve historike dhe vlerat e aktiveve e të

detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit janë të krahasueshme.

Megjithatë, sektori bankar paraqitet i ndjeshëm ndaj ndikimit që japin mbi klientët

e tij, lëvizjet në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit. Një nënçmim i

ndjeshëm i kursit të këmbimit ose një rritje e tillë e normës së interesit, mund të

dëmtojë aftësinë paguese të klientëve të sektorit bankar, veçanërisht të sektorit të

biznesit. Kanali kryesor i transmetimit të këtij rreziku përfaqësohet nga kredia në

13

valutë kur burimi kryesor i shlyerjes së saj është në monedhën vendase, dhe nga

kredia me normë të ndryshueshme interesi.

Rreziku i likuiditetit për sektorin bankar, vlerësohet gjithashtu në

nivele të moderuara. Si edhe më parë, depozitat përbëjnë burimin kryesor të

financimit për sektorin bankar dhe ato janë rritur me ritme të mira, ndonëse më të

ngadalësuara, edhe gjatë periudhës së kaluar. Huamarrja nga jorezidentët ka

ardhur në rënie dhe mbetet në nivele të kontrolluara. Aktivet likuide të sektorit, në

lekë dhe në valutat kryesore, janë dukshëm mbi nivelet minimale që kërkohen nga

kuadri rregullativ. Raporti “kredi/depozita”, për shkak edhe të ngadalësimit të

kreditimit, është në nivele optimale.

Treguesit e kapitalizimit të veprimtarisë janë aktualisht në nivele të

mira por bankat duhet të vlerësojnë me kujdes nevojat e tyre për kapital

shtesë në të ardhmen. Gjatë kësaj periudhe, kontributin kryesor në këtë ecuri, e

ka dhënë ngadalësimi i rritjes së aktiveve të peshuara me koeficientët e rrezikut.

Pavarësisht gjenerimit të një rezultati financiar pozitiv, aftësia e sektorit bankar për

të gjeneruar të ardhura të mjaftueshme për të mbështetur rritjen e kapitalit dhe

zhvillimin e veprimtarisë me burime të brendshme, është ende e paqëndrueshme.

Nga ana tjetër, mbulimi me kapital i kredisë me probleme neto është ulur. Për këto

arsye, si edhe më parë, vlerësimi i kujdesshëm dhe proaktiv i nevojave për kapital

shtesë në përputhje me profilin e rrezikut të veprimtarisë mbetet një

domosdoshmëri për bankat. Kur del e nevojshme në bazë të këtij vlerësimi, bankat

duhet të veprojnë për fuqizimin e gjendjes së tyre të kapitalit, fillimisht përmes

kufizimit të shpërndarjes së fitimit e më pas përmes injektimit të kapitalit shtesë.

Ushtrimi i provës së rezistencës mund t’iu shërbejë bankave si

instrument për të mbështetur vlerësimin e nevojave të mundshme për

kapital shtesë. Banka e Shqipërisë realizon rregullisht ushtrimet e provës së

rezistencës, për të vlerësuar ndjeshmërinë e treguesve kryesorë të kapitalizimit të

sektorit bankar ndaj lëvizjeve në treguesit makroekonomikë. Skenarët, bazë dhe të

rrezikut, përfshijnë supozime lidhur me lëvizje të normës së rritjes së PBB-së, të

nivelit të kursit të këmbimit dhe të normës së interesit, si edhe të nivelit të

kreditimit, dhe shtrihen për një periudhë dyvjeçare, deri në fund të vitit 2014.

Rezultatet e ushtrimit tregojnë që në tërësi, sektori bankar paraqitet i qëndrueshëm

në rast të realizimit të supozimeve për treguesit përkatës. Niveli i kapitalizimit për

të gjithë sektorin mbetet mbi nivelin minimal të kërkuar në rastin e skenarit bazë.

Në rastin e skenarëve më të rënduar që përfshijnë supozimet përkatëse për uljen e

normës së rritjes së PBB-së, uljen e nivelit të kreditimit dhe nënçmimin e kursit të

këmbimit, banka të veçanta mund të kenë nevojë për kapital shtesë.

14

1. Zhvillimet ndërkombëtare

Aktiviteti ekonomik botëror ka vazhduar të rimëkëmbet gradualisht gjatë

gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012, por me ritme më të ngadalta se në pjesën e parë

të vitit, duke reflektuar kryesisht dobësimin ekonomik të Eurozonës dhe pasojat e tij në

pjesën tjetër të botës. Veprimet politike të ndërmarra nga autoritetet si përgjigje ndaj

përkeqësimit të perspektivës makroekonomike dhe veçanërisht masat e marra nga

Banka Qendrore Evropiane, patën efekt pozitiv në tregjet financiare. Besueshmëria e

investitorëve u rrit dhe kushtet e tregtimit u përmirësuan në pothuaj gjithë segmentet e

tregut.

Rritja e ekonomisë botërore gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, ka qenë

pozitive por me ritme më të ngadalësuara se në gjysmën e parë të tij. Ngërçi ekonomik

ishte më i theksuar në vendet e zhvilluara, veçanërisht në Eurozonë, për shkak të

dobësimit të konsumit të brendshëm dhe të investimeve, në kushtet e papunësisë së

lartë, rënies së kreditimit dhe zbatimit të reformave të forta fiskale. Ekonomitë në

zhvillim kryesuan rritjen ekonomike në këtë periudhë, megjithatë ritmi i tyre u

kushtëzua nga rënia e kërkesës së jashtme dhe zbatimi i politikave shtrënguese të

nisura gjatë vitit të kaluar. Aktiviteti tregtar botëror u dobësua kryesisht si pasojë e

rënies së kërkesës për eksporte nga ekonomitë e zhvilluara. Presionet inflacioniste në

shkallë globale janë lehtësuar në muajt e fundit të vitit 2012, pas një periudhe rritjeje

në tremujorin e tretë kryesisht për shkak të zhvillimeve në sektorin energjetik.

Pavarësisht zhvillimeve në sektorin real, ecuria e tregjeve financiare globale ka

qenë përgjithësisht pozitive në dy tremujorët e fundit të vitit 2012, duke reflektuar

efektet e nismave polit ike kryesisht në Eurozonë dhe në Shtetet e Bashkuara të

Amerikës (SHBA). Veprimet e Bankës Qendrore Evropiane (BQE) si: lehtësimi i

mëtejshëm i polit ikës monetare3, angazhimi për blerjen e një vlere të pakufizuar

obligacionesh shtetërore në tregjet sekondare4

, ristrukturimi i sektorit bankar në

Spanjë, rinovimi i huasë financiare për Greqinë etj., ndikuan pozitivisht besimin e

investitorëve në tregjet financiare. Normat e kthimit të kërkuara për titujt shtetërorë në

Eurozonë shënuan rënie dhe kushtet e tregtimit në pothuaj të gjitha segmentet e tregut

financiar u përmirësuan.

Nisur nga zhvillimet më të fundit të treguesve makroekonomikë, aktiviteti global

pritet të rigjallërohet gradualisht në fund të vitit 2013 dhe të forcojë këtë prirje gjatë

vitit të ardhshëm5, i mbështetur nga përmirësimi i kushteve financiare dhe politikat

monetare akomoduese në shumicën e ekonomive të zhvilluara dhe atyre në zhvillim.

3 Në korrik 2012, Banka Qendrore Evropiane njoftoi uljen e normës së fondeve në nivelin 0.75%.

4 Në shtator 2012, Banka Qendrore Evropiane njoftoi iniciativën për të blerë tituj shtetërorë të

vendeve të prekura nga kriza e borxhit në tregun sekondar, përmes një programi të ri, OMT (Outright

Monetary Transaction). Qëllimi i kësaj iniciative ishte ruajtja e transmisionit të politikës monetare dhe shmangia e pasigurive për të ardhmen e monedhës së përbashkët.

5 FMN parashikon një rritje mesatare të prodhimit botëror prej 3.5% në vitin 2013 dhe 4.1% në 2014-ën.

15

Gjithsesi, një sërë rreziqesh si: zbatimi i ngadaltë i reformave strukturore në Eurozonë,

dobësimi i mëtejshëm i tregtisë globale, konfliktet gjeopolitike dhe paqëndrueshmëria

makroekonomike në vendet e zhvilluara; vazhdojnë të jenë të pranishme. Këta faktorë

mund të ndikojnë negativisht ndjesinë në tregjet financiare dhe të lëndëve të para,

duke vonuar procesin e rimëkëmbjes së ekonomisë globale.

Aktiviteti ekonomik në Shtetet e Bashkuara të Amerikës u ngadalësua në

tremujorin e fundit të vitit 2012 krahasuar me ecurinë optimiste në tremujorin e tretë,

si rezultat i rënies së shpenzimeve qeveritare, rënies së inventarëve dhe ngadalësimit

të eksporteve në kushtet e dobësimit të tregtisë globale. Nga ana tjetër, rritja

ekonomike u mbështet nga rritja e shpenzimeve konsumatore dhe e investimeve

private. Ngadalësimi i ekonomisë amerikane pritet të vazhdojë dhe gjatë vitit 2013.

Kushtet në tregun e punës kanë dhënë shenja përmirësimi, ndërsa aktiviteti në tregun

e banesave ka vazhduar të rikuperohet gradualisht. Presionet inflacioniste kanë qenë të

ulëta gjatë gjithë gjashtëmujorit, ndihmuar edhe nga rënia e çmimit të naftës në muajt

e fundit të vitit. Pavarësisht shenjave pozitive, një sërë dobësish vazhdojnë të jenë të

pranishme, duke përfshirë këtu: dobësinë strukturore të tregut të punës, presionet për

uljen e levës financiare dhe veçanërisht paqartësinë lidhur me politikat fiskale për vitin

2013. Në këto kushte, politika monetare e Rezervës Federale ka qenë në mbështetje të

rritjes ekonomike, duke mbajtur të pandryshuara normat e interesit për huadhënien e

fondeve në nivelin 0%-0.25%.

Në Eurozonë, rënia ekonomike është thelluar më tej gjatë gjysmës së dytë të

vitit 2012, për shkak të rënies së konsumit dhe të kërkesës së brendshme, e kombinuar

dhe me dobësimin e kërkesës së jashtme. Aktiviteti i dobët ekonomik dhe rënia e

çmimeve në sektorin e energjisë, e kanë mbajtur inflacionin në nivele të ulëta. Kushtet

në tregun e punës kanë vazhduar të përkeqësohen në nivel rajoni, por me diferenca të

theksuara midis vendeve. Procesi i konsolidimit fiskal ka shënuar një progres të

dukshëm gjatë gjithë vit it 2012, duke rezultuar në një rënie të deficitit në 3.5% të PBB-

së (nga 4.2% në vitin 2011) dhe reduktim të borxhit në nivelin 90% të PBB-së. Në

sektorin bankar, kredit imi ndaj sektorit privat ka vazhduar të ulet, duke reflektuar

rrezikun e lartë të kreditit dhe procesin e përshtatjes së bilanceve për sektorin financiar

dhe jofinanciar. Treguesit për tremujorin e fundit të vitit konfirmojnë dobësimin e

mëtejshëm të kërkesës për kredi dhe efektin e rrezikut të kreditit në shtrëngimin e

kushteve të kreditimit. Në të njëjtën kohë, vihet re një efekt pozitiv i masave të marra

nga Eurosistemi në situatën e përgjithshme të likuiditetit dhe të financimit të sektorit

bankar, si dhe një përmirësim i dukshëm i ndjesisë ekonomike në tregjet financiare

evropiane.

Përsa i përket vitit në vazhdim , dobësia ekonomike e Eurozonës pritet të vazhdojë dhe

në gjysmën e parë të 2013-ës dhe të fillojë një rikuperim gradual gjatë fundit të vit it.

Kushtet në tregun e punës do të vazhdojnë të jenë të shtrënguara dhe parashikimet

mbi papunësinë janë në rritje, por me një ritëm më të ngadalësuar. Presionet

inflacioniste pritet të mbeten të ulëta, me norma të inflacionit nën 2%. Ndërkohë,

rreziqet kryesore që kërcënojnë perspektivën ekonomike të Eurozonës mbeten: rënia e

kërkesës së brendshme dhe eksporteve nën nivelet e pritura, si dhe rreziku i rikthimit

16

të krizës së borxhit në rastin e moszbatimit në kohë të reformave strukturore në

sektorin fiskal dhe atë financiar.

Tabela 1.1 Disa tregues kryesorë makroekonomikë për SHBA-në dhe Eurozonën.

Ndryshimi i PBB-së (%

vjetore) Inflacioni (% vjetore) Papunësia (% vjetore)

Borxhi bruto i qeverisë

(% PBB-së)

2012* T3'12 T4'12

Mes. 2012

Sht'12/Sht'11

Dhj'12/Dh'11

2012 Sht.'12 Dhj.'12 2011 T2'12 T3'12

SHBA 2.2 2.6 1.7 2.1 2.0 1.7 8.1 7.8 7.8 86.0 88.2 88.7

Eurozonë -0.6 -0.6 -0.9 2.5 2.6 2.2 11.4 11.6 11.7 87.3 89.9 90.0

Gjermani 0.7 0.9 0.4 2.1 2.1 2.0 5.5 5.4 5.3 80.5 82.4 81.7

Francë : -2.4 -2.7 3.3 3.4 2.6 10.6 10.9 11.3 120.7 126.0 127.3

Itali -6.4 -6.7 -6.0 1.0 0.3 0.3 : 26.2 27.0* 170.6 149.2 152.6

Greqi -1.4 -1.6 -1.8 2.4 3.5 3.0 25.0 25.7 26.1 69.3 76.0 77.4

Spanjë 2.2 2.6 1.7 2.1 2.0 1.7 8.1 7.8 7.8 86.0 88.2 88.7

Burimi: BQE, Eurostat, FMN.

*Parashikime të FMN-së, Tetor 2012.

Ecuria ekonomike e rajonit të Evropës Lindore është ngadalësuar në gjysmën e dytë të vitit, por me diferenca të dukshme midis vendeve. Vendet e mëdha si Rumania, Republika Çeke dhe Polonia kanë vazhduar të ndikohen negativisht nga rënia e kërkesës së jashtme dhe moderimi i kërkesës së brendshme, ndërkohë që rritja e kreditimit ka mbetur e ndrydhur dhe kushtet në tregun e punës të vështira.

Në Evropën Juglindore, pavarësisht diferencave, aktiviteti ekonomik përgjithësisht është ngadalësuar gjatë tremujorit të tretë të vitit 2012. Rritja ekonomike e Turqisë prej 1.6% rezultoi më e ulët nga sa pritej. Aktiviteti u ngadalësua dhe në Kosovë, Mal të Zi dhe Bosnjë-Hercegovinë, ndërkohë që në Kroaci dhe Serbi ekonomia vijoi të tkurrej. Në tregun e punës, kushtet u përmirësuan disi në Turqi, Mal të Zi dhe IRJ të Maqedonisë, ku normat e papunësisë regjistruan rënie krahasuar me një vit më parë. Ndërkohë papunësia vazhdon të mbetet problematike veçanërisht në pjesën më të madhe të vendeve të këtij rajoni. Presionet inflacioniste janë rritur në disa prej vendeve gjatë vitit 2012, të nxitura kryesisht nga faktorë të brendshëm, si politikat e taksave doganore. Në sektorin bankar, rritja e kreditimit është ngadalësuar më tej në dy tremujorët e fundit të vitit 2012 dhe në disa raste (si ashpër shembull, në Kroaci, Mal të Zi) ka shënuar rënie. Ndërkohë, cilësia e portofolit të kredive është përkeqësuar pothuaj në të gjitha vendet e këtij rajoni.

17

Tabela 1.2 Disa tregues kryesorë makroekonomikë për Evropën Lindore Qendrore dhe

Juglindore.

Evropa Lindore Qendrore

Rri tja e PBB-së(

%vjetore) Inflacioni (% vjetore) Papunësia (% vjetore) Borxhi sovran (% PBB-së)

2012* T3'

12 T4'12

Mes.

2012

Sht'12/Sht'

11

Dhj'12/

Dh'11 2012 Shtat'12 Dhj.'12 2011 T2'12 T3'12

Hungari -1.0 -1.7 -2.8 5.7 6.4 5.1 10.9* 10.8 10.9 81.4 78.9 78.6

Poloni 2.0 1.8 : 3.7 3.8 2.2 10.2 10.3 10.6 56.4 57.0 55.9

Rumani 0.9 -0.3 0.1 3.4 5.4 4.6 7.0 7.0 6.5 33.4 35.6 35.2

Evropa Juglindore (Rajoni i Ballkanit) 2012 T3’12 T4’12 2012 T3’12 T4’12 2011* T3’12 T4’12

Serbi -1.9p -2.5 -1.5 7.3p 10.3 12.2 26.4p 22.4 22.4 48.7 55.1 59.2

Kosovë 3.7p : : 0.6* 3.2 2.5 : : : : : :

IRJM 0.8p 0.2 : 3.3p 3.8 4.9 30.8p 30.6 : 27.7 : :

Mal i Zi 0.2p 0.0 : 3.9p 4.4 : 13.5p 12.2 13.5 46.8 : ;

Turqi 3.0p 1.6 : 8.9p 9.0 6.8 7.5p 8.8 : 39.2 : :

Burimi: BQE, Eurostat, FMN; Ecofin.

* Parashikime të FMN-së, Tetor 2012;

p- parashikime të Ecofin, Nëntor 2012.

1.1 Zhvillimet kryesore në tregjet financiare dhe të

lëndëve të para

Zhvillimet në tregjet financiare ndërkombëtare kanë vazhduar të reflektojnë perceptimet e investitorëve lidhur me ecurinë e krizës së borxhit në Eurozonë gjatë gjysmës së dytë të vitit. Gjithsesi, masat politike të marra nga autoritetet në Evropë dhe në SHBA, ulën ndjeshëm tensionet në tregje, veçanërisht në tremujorin e fundit të vitit, duke sjellë rritje të besimit të investitorëve dhe përmirësim të kushteve të tregtimit pothuaj në të gjitha segmentet e tregut.

Kështu, tregjet evropiane të parasë janë karakterizuar nga norma interesi në rënie dhe luhatshmëri e ulët, si rezultat i politikës akomoduese dhe mbështetjes së vazhdueshme me likuiditet nga BQE. Aktiviteti në tregun ndërbankar gjithashtu është rritur ndjeshëm, dhe fragmentimi është zbutur disi pas shtatorit 2012, duke pasqyruar rënien e rrezikut të kreditit. Edhe në tregjet amerikane të parasë, likuiditeti ka qenë i mjaftueshëm dhe normat e interesit të ulëta, veçanërisht pas njoftimit të Rezervës Federale për të mbajtur normën e fondeve në nivelin 0%-0.25% deri në mes të vitit 2015, dhe iniciativës për të blerë letra derivative hipotekare, deri në 40 miliardë dollarë në muaj.

Në tregjet e borxhit sovran në Eurozonë, tensionet u lehtësuan pas realiz imit të marrëveshjes për borxhin e Greqisë, progresit për ristrukturimin e sektorit bankar në Spanjë, dhe veçanërisht pas shpalljes nga BQE, në shtator 2012, të angazhimit për të blerë tituj të borxhit të vendeve problematike në tregun sekondar, pasi ato të kërkojnë zyrtarisht ndihmën e Bashkimit Evropian. Këto ngjarje zbutën perceptimin e rreziqeve për Eurozonën, duke sjellë rënie të

18

përgjithshme të normave të kthimit të kërkuar për borxhin sovran të vendeve anëtare. Në SHBA, normat e kthimit për titujt shtetërorë afatgjatë kanë qenë përgjithësisht të stabilizuara, por me një prirje rritëse në fund të vitit si rezultat i rritjes së besimit nga investitorët për ecurinë e ekonomisë dhe zhvendosjen e fondeve drejt tregjeve më fitimprurëse.

Grafik 1.1.1 Ecuria e normave të interesit në tregjet kryesore të parasë dhe të obligacioneve

shtetërore 10-vjeçare.

Burimi: BQE, Eurostat.

Aktiviteti në tregjet e kapitalit ka vazhduar të përmirësohet në gjashtëmujorin e dytë të vitit, pavarësisht pasigurisë lidhur me perspektivën ekonomike globale. Për shkak të pritjeve më optimiste, çmimet në tregjet e aksioneve u rritën në përgjithësi, dhe veçanërisht në tregjet amerikane. Kushtet e tregtimit u përmirësuan dhe në tregjet e kreditit, ku rritja e besueshmërisë së investitorëve solli rritje të kërkesës për tituj më fitimprurës, veçanërisht për obligacionet e korporatave, si në tregjet evropiane dhe në ato amerikane.

Në tregjet e monedhave, që nga fundi i muajit korrik 2012 e në vazhdim, euro ka patur prirje të vlerësohet ndaj dollarit amerikan dhe jenit japonez, duke reflektuar kryesisht perceptimet e tregut lidhur me agresivitetin e stimulit monetar të zbatuar në këto tregje.

Në tregjet e lëndëve të para, çmimi i naftës bruto erdhi në rritje duke shënuar vlerën 116 dollarë/fuçi6 në shtator 2012. E njëjta prirje rritëse karakterizoi dhe tregjet e lëndëve të para jo-energji, ku dominoi rritja e produkteve bujqësore. Në tremujorin e fundit të vitit 2012, dobësimi i aktivitetit ekonomik global ushtroi presion për rënien e çmimit të naftës dhe luhatjen e tij në kufijtë 107-112 dollarë/ fuçi7. Edhe çmimet e produkteve bujqësore pësuan rënie, si rezultat i tepricës së

6 Në datë 5 shtator 2013 (Buletini mujor i BQE - Janar 2013).

7 Në periudhën dhjetor 2012- janar 2013.

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

Janar' 0

7

Maj '0

7

Shta

tor '0

7

Janar' 0

8

Maj '0

8

Shta

tor '0

8

Janar '0

9

Maj '0

9

Shta

tor '0

9

Janar '1

0

Maj '1

0

Shta

tor '1

0

Janar '1

1

Maj '1

1

Shta

tor '1

1

Janar'12

Maj '1

2

Shta

tor'12

Eurozonw SHBA

Japoni

19

ofertës në kushtet e dobësimit të kërkesës. Për vitin në vazhdim, kërkesa globale për naftë parashikohet të mbetet e ndrydhur, ndërkohë që nivelet e prodhimit kanë vazhduar të mbeten të larta, gjë që pritet të rezultojë në një rënie të lehtë të çmimeve në periudhën afatmesme.

Grupet e Mëdha Globale Komplekse Bankare (GMGKB) kanë vepruar në një mjedis të vështirë ekonomik, të karakterizuar nga rënia e të ardhurave për shkak të papunësisë së lartë, niveli i ulët i normave të interesit dhe qëndrueshmëria e kredive me probleme, si edhe dobësia e tregut të pasurive të paluajtshme, veçanërisht në SHBA dhe në Mbretërinë e Bashkuar. Performanca financiare e tyre u dobësua gjatë tremujorit të dytë dhe të tretë të vitit 2012 8 , si rezultat i përkeqësimit të gjithë burimeve të mëdha të fitimit. Komisionet përgjithësisht mbetën burimi kryesor i të ardhurave, ndërkohë që të ardhurat nga interesat vazhduan të bien. Treguesit e kapitalit u përmirësuan në fillim të vitit 2012, kryesisht si rezultat i rritjes së fitimit të pashpërndarë dhe mbeten përgjithësisht në të njëjtat nivele gjatë vazhdimit të vitit. Gjithsesi performanca financiare e grupeve të mëdha globale bankare, gjatë kësaj periudhe, ishte më e mirë se ajo e Grupeve të Mëdha Komplekse Bankare Evropiane (GMKBE). Këto të fundit u ndikuan negativisht nga rritja e provigjioneve dhe humbjet nga aktivet me probleme. Pavarësisht mjedisit jofavorizues, me rënie të nivelit të kreditimit dhe të normave të interesit, të ardhurat nga interesat dhe komisionet mbetën përgjithësisht të stabilizuara. Fitimet e tyre pritet të rezultojnë të ulëta dhe për 3-mujorin e fundit të vitit 2012, si rezultat i kombinimit të zhvillimeve të reja ekonomike dhe rregullatore, dhe përpjekjes për të përshtatur modelet e biznesit me realitetin e ri ekonomik. Pozicioni i kapitalit në shumicën e bankave të mëdha evropiane u përmirësua ndjeshëm si përgjigje ndaj ushtrimit të provës së rezistencës nga Autoriteti Bankar Evropian dhe në vijim të progresit në procesin e zbatimit të standardit “Basel III”. Pavarësisht përmirësimit të ndjesisë ekonomike të tregjeve financiare ndaj bankave evropiane, pas masave të reja të BQE-së, situata mbetet gjithsesi delikate. Bankat e Eurozonës vazhdojnë të përballen me një sërë sfidash në periudhën afatshkurtër dhe afatmesme që do të ndikojnë në rezultatin e tyre financiar në afat të shkurtër. Këto sfida lidhen me nevojën për të përshtatur modelet e biznesit, për të përmirësuar qëndrueshmërinë e burimeve të financimit dhe për të përmirësuar cilësinë e aktiveve. Përballimi i tyre bëhet më i vështirë në kushtet e rritjes së dobët ekonomike.

Grupet bankare të Eurozonës, që veprojnë në Shqipëri, kanë shfaqur prirje të ndryshme të aktivitetit. Grupet bankare greke, kanë regjistruar rënie të kreditimit dhe të depozitave, dhe rënie të rezultatit financiar neto, ndonëse kanë ulur ndjeshëm kostot e veprimtarisë. Grupet bankare me origjinë nga vendet e tjera të Eurozonës, ndonëse kanë shënuar zgjerim të moderuar të veprimtarisë, janë përballur gjithashtu me rënie të fitimeve.

8 Raporti i Stabilitetit Financiar të BQE-së, dhjetor 2012.

20

Hapësirë informuese 1: Zhvillimet për grupet bankare që operojnë në Shqipëri.

Në tabelën e mëposhtme paraqiten në mënyrë të përmbledhur treguesit kryesorë të

pasqyrave financiare të grupeve bankare të cilat operojnë në Shqipëri. Në krahasim me

fundin e vitit të kaluar apo me të njëjtën periudhë të një viti më parë, këta tregues

paraqesin ndryshime të vëllimit të depozitave të klientëve dhe të kredive, si edhe të nivelit

të fitimit, pavarësisht shpenzimeve të reduktuara. Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit

paraqitet në nivele të kënaqshme për këto grupe, pa shfaqur nevojën për shtesë të kapitalit

ekzistues, sipas përcaktimeve në detyrimet ligjore. Totali i aktiveve të secilës bankë në

vendin tonë ndaj totalit të aktiveve të grupit bankar zotërues ka patur ndryshime të lehta

në krahasim me periudhat e mëparshme.

Tabelë 1.3. Të dhëna financiare mbi grupet e huaja bankare të pranishme në Shqipëri.

Raiffeisen Bank

International9

Intesa San

Paolo10

Alpha Bank11

Piraeus Bank*12

National Bank

of Greece

13

Societe Generale

14

Credit Agricole

15

Totali i aktiveve 136.1 673.5 58.4 75.3 104.8 1250.7 2008.2 Ndryshim vjetor16 -7.4% 5.3% -1.3%

-2% 6% 6.8%

Vëllimi i kredive të klientëve

83.3 376.6 45.1 42 70.5 350.2 734.9

Ndryshim vjetor 2.2% -0.1% -9.3%

-3% -5% -8%

Vëllimi i depozitave të klientëve

66.3 377.4 28.4 33.3 58.7 337.2 639

Ndryshim vjetor -0.7% 5.6% -3.2%

-1% -1% -4.2%

Norma e kredive me probleme

9.8%

22.8% 18% 18.3%

8.1%

Provigjione 1 4.7 4.6 4.6 2.5 2.8

Fitimi neto 0.73 1.6 -1.1 -0.6 -2.1 0.8 -0.5 Ndryshimi vjetor -25%

-67.5%

Të ardhurat operative

5.1 17.9 1.5 1.1 3.4 2.7 6

Ndryshimi vjetor -6.1% 6.5% -34.2%

-23% -35.9% -25.4%

Të ardhurat neto nga interesi, ndryshim vjetor

-5.3% -3.6% -21.7%

-12%

Të ardhurat neto nga komisionet, ndryshim vjetor

1.8% -0.3% -7.3%

0%

Shpenzimet operative, ndryshim vjetor

4.6% -2.5% 7.5%

-8% -3.5% 0.1%

9 Raporti vjetor 2012, URL: http://investor.rbinternational.com/fileadmin/ir/2012_FY/2013-04-10_2012_Annual_Report_RBI.pdf 10 Rezultatet financiare për vitin 2012, njoftim për shtyp, URL: http://www.group.intesasanpaolo.com/scriptIsir0/si09/contentData/view/20130312_RisultatiFY12_uk.pdf?id=CNT-04-00000000FF11B&ct=application/pdf 11 Rezultatet financiare për vitin 2012, njoftim për shtyp, URL: http://www.alpha.gr/files/deltia_typou/Deltio_Typou_20130327En.pdf 12 Pasqyrat financiare për tremujorin e tretë 2012, URL: http://www.piraeusbank.gr/Documents/internet/Group_Presentations/2012/9m_Results_Presentation_en.pdf 13 Rezultatet financiare për vitin 2012, URL: http://www.nbg.gr/wps/wcm/connect/ebe1c4aa-84d8-43f8-82cd-a4bf73026f65/Combined+Q42012+Presentation_FINAL.pdf?MOD=AJPERES&CONVERT_TO=url&CACHEID=ebe1c4aa-84d8-43f8-82cd-a4bf73026f65 14 Informacioni financiar për vitin 2012, URL: http://www.investor.socgen.com/phoenix.zhtml?c=69575&p=irol-results 15 Rezultatet financiare për vitin 2012, njoftim për shtyp, URL: www.credit-agricole.com/en/content/download/30520/924604/version/43/file/Press_release_VA_Q4-12.pdf 16 Ndryshim nëntëmujor për treguesit e bilancit në rastin e të dhënave për tremujorin e tretë 2012.

http://investor.rbinternational.com/fileadmin/ir/2012_FY/2013-04-10_2012_Annual_Report_RBI.pdf

http://investor.rbinternational.com/fileadmin/ir/2012_FY/2013-04-10_2012_Annual_Report_RBI.pdf

http://www.group.intesasanpaolo.com/scriptIsir0/si09/contentData/view/20130312_RisultatiFY12_uk.pdf?id=CNT-04-00000000FF11B&ct=application/pdf

http://www.group.intesasanpaolo.com/scriptIsir0/si09/contentData/view/20130312_RisultatiFY12_uk.pdf?id=CNT-04-00000000FF11B&ct=application/pdf

http://www.alpha.gr/files/deltia_typou/Deltio_Typou_20130327En.pdf

http://www.piraeusbank.gr/Documents/internet/Group_Presentations/2012/9m_Results_Presentation_en.pdf

http://www.nbg.gr/wps/wcm/connect/ebe1c4aa-84d8-43f8-82cd-a4bf73026f65/Combined+Q42012+Presentation_FINAL.pdf?MOD=AJPERES&CONVERT_TO=url&CACHEID=ebe1c4aa-84d8-43f8-82cd-a4bf73026f65



http://www.investor.socgen.com/phoenix.zhtml?c=69575&p=irol-results

http://www.credit-agricole.com/en/content/download/30520/924604/version/43/file/Press_release_VA_Q4-12.pdf

http://www.credit-agricole.com/en/content/download/30520/924604/version/43/file/Press_release_VA_Q4-12.pdf

21

Kosto të stafit, ndryshim vjetor

4.3% -1.5% 2%

-14%

Rezultati neto operativ, ndryshim vjetor

-20.3% 17.3%

Marzhi neto nga interesat

2.4%

2.4%

3.7%

Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit

10.7% 11.2% 9.5% 12.5% 8.8% 12.5% 11.8%

Totali i aktiveve të bankës në Shqipëri ndaj totalit të grupit

1.65% 0.13% 0.92% 0.88% 0.25% 0.03% 0.01%

Të dhënat paraqiten në miliardë euro.

*Të dhënat për tremujorin e tretë të vitit 2012.

2. Zhvillimet makroekonomike në Shqipëri

gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012

2.1 Sektori i ekonomisë reale

Në tremujorin e katërt të vitit 2012, ekonomia vendase u zgjerua me 1.7% në terma vjetorë. Kontribut pozitiv në rritjen ekonomike ka ofruar sektori i industrisë me 7.8%, sektori i bujqësisë me 6.1% dhe ai i shërbimeve me 4%. Në sektorin e shërbimeve, rritja më e lartë është shënuar nga postë-komunikacioni me 24%, ndjekur nga shërbimet e tjera me 7.8%. Ndërkohë, transporti dhe sektori i ndërtimit kanë vijuar të tkurren në këtë periudhë, përkatësisht me 8.4% dhe 15.4% në terma vjetorë. Tregtia ka pësuar gjithashtu një tkurrje prej 1.7% në terma vjetorë.

Bazuar në treguesit e tërthortë, gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012, konsumi dhe investimet private në vend mbetën në nivele të ulëta. Ngadalësimi i kreditimit dhe i stimulit fiskal, ndikuan në dobësinë e kërkesës së brendshme dhe të asaj agregate pavarësisht përmirësimit të eksporteve neto. Kërkesa e huaj mbetet sidoqoftë e paqëndrueshme në kushtet e performancës së dobët ekonomike në vendet partnere në tregti. Gjatë periudhës, politika monetare e ndjekur nga Banka e Shqipërisë ishte dukshëm lehtësuese, duke synuar të nxisë konsumin dhe investimet në vend.

Në fund të tremujorit të katërt 2012, paga mesatare në ekonomi shënoi një tkurrje prej 6.5% në terma realë. Në këtë mënyrë, presioni për rënie të të ardhurave të disponueshme ka qenë më i lartë. Kjo situatë është reflektuar edhe në treguesin e besimit konsumator17, i cili është përkeqësuar në tremujorin e fundit të vitit.

17 Treguesi i Besimit Konsumator ka rënë me 3.1 pikë përqindje në tremujorin e katërt të vitit 2012.

22

Zhvillimet në konsum kanë reflektuar edhe lëvizjet në tregun e punës. Norma e papunësisë shënoi një nivel prej 13.26% në fund të vitit 2012, duke u ngushtuar me vetëm 0.03 pikë përqindje në terma vjetorë. Në sektorin privat jobujqësor është shënuar një rritje e numrit të të punësuarve me 6.7% në terma vjetorë. Ndërkohë, numri i të punësuarve në sektorin shtetëror dhe në sektorin privat bujqësor ka patur një rënie prej përkatësisht 0.6% dhe 4.2%. Pritshmëritë18 për zhvillimet në

tregun e punës për periudhën pasardhëse nuk vlerësohen pozitive për sektorin e industrisë dhe atë të ndërtimit, por shfaqen më optimiste për sektorin e shërbimeve.

Të dhënat fiskale për fundin e vitit 2012 tregojnë për një rënie të totalit të të ardhurave me 0.03% në terma vjetorë, duke shënuar vlerën 330.4 miliardë lekë. Edhe shpenzimet kanë rënë në një masë të ngjashme, duke shënuar vlerën 376.2 miliardë lekë. Ecuria e të ardhurave të përgjithshme është diktuar nga performanca më e dobët e të ardhurave tatimore, për shkak të peshës së tyre më të lartë në buxhet, ndonëse të ardhurat jotatimore janë rritur në terma vjetorë. Totali i shpenzimeve ka reflektuar uljen e ndjeshme të shpenzimeve kapitale, megjithë rritjen e shpenzimeve korrente në këtë periudhë. Deficiti buxhetor rezultoi në një nivel prej 45.9 miliardë lekësh në fund të vitit 2012, ose 3.4% e PBB19-së. Ky deficit

është financuar nga burime të brendshme në masën 57.8% dhe nga burime të jashtme për 42.2% të tij. Për sa i përket borxhit publik, stoku i tij shënoi një vlerë prej 828 miliardë lekësh në fund të vitit 2012. Kohëzgjatja mesatare e tij është rritur në krahasim me fundin e vitit paraardhës, duke arritur në 386 ditë deri në maturim në fund të kësaj periudhe. Rreth 56.8% e stokut të borxhit përbëhet nga stoku i borxhit të brendshëm.

Ecuria e normës së inflacionit gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012 reflektoi presionet e ulëta inflacioniste duke rezultuar brenda zonës s synuar dhe nën objektivin pikësor të Bankës së Shqipërisë. Norma mesatare e inflacionit për këtë periudhë rezultoi 2.5% ose 0.6 pikë përqindje më e lartë se në gjashtëmujorin e parë të vitit.

Në fund të tremujorit të katërt 2012, deficiti i llogarisë korrente u ngushtua me 13.8% në terma vjetorë, duke shënuar vlerën 1.02 miliardë euro. Dërgesat e emigrantëve janë përmirësuar disi në tremujorin e fundit të vitit 2012 duke shënuar një rritje vjetore prej 1.6%. Deficiti tregtar pati një vlerë prej 1.99 miliardë euro në fund të kësaj periudhe, duke rënë me 10.8% në krahasim me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rënia e tij reflekton një rritje vjetore të eksporteve me 8.5% dhe një rënie të importeve me 3.4%. Për të njëjtën periudhë, llogaria financiare dhe kapitale regjistroi vlerën 867.3 milionë euro, me një zvogëlim prej 11.3% në terma vjetorë. Investimet e huaja direkte kanë mbetur në nivele thuajse të njëjta me një vit më parë, me një vlerë prej 744.9 milionë euro. Investimet e portofolit dhe investimet e tjera janë ngushtuar në këtë periudhë. Aktiviteti i dobët ekonomik në Eurozonë e në rajon, do të mbajë në nivele të ulëta kërkesën e jashtme për produkte të operatorëve ekonomikë në vend, si edhe do të ruajnë presionin mbi

18 Sipas Indeksit të Besimit të Bizneseve për tremujorin e katërt 2012, treguesi i pritshmërive për

punësimin ka një vlerë prej -2.3 për industrinë, -6.5 për ndërtimin dhe 4.6 për sektorin e shërbimeve.

19 Ky raport bazohet në vlerësime të PBB-së për vitin 2012.

23

dërgesat e emigrantëve. Nga ana tjetër, presionet inflacioniste nga mallrat e importuara do të vijojnë të jenë të ulëta.

2.2 Tregu i banesave

Gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit, zhvillimet në tregun e pasurive të

paluajtshme shfaqin ndryshime të moderuara krahasuar me periudhën paraardhëse. Në këtë periudhë, indeksi i çmimit të banesave ka shfaqur një rënie më të theksuar se ai i qirasë. Kredia për blerje pasurie të paluajtshme ka pësuar një rritje të lehtë. Cilësia e portofolit të kredisë për blerje pasurish të paluajtshme është përmirësuar në fund të këtij gjashtëmujori, ndërkohë që kostoja relative e blerjes së pasurive të paluajtshme ka shënuar rritje për këtë periudhë.

2.2.1 Zhvillimet në tregun e banesave

Në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012, indeksi i çmimit të banesave 20 ka pësuar një rënie mesatare vjetore prej 10%, ndërsa ai i qirasë ka rënë me 7.3%. Në fund të vitit 2012, raporti ndërmjet indeksit të çmimit të banesave dhe atij të qirasë shënoi një vlerë prej 2.03, me një ndryshim të lehtë me vlerën e këtij raporti në fund të vitit 2011, prej 1.96 njësi. Grafik 2.2.1.1 Zhvillimet në tregun e banesave.


20 Indeksi i çmimit të banesave dhe ai i qirasë i referohen vetëm kryeqytetit.

24

Tremujori i katërt i vitit 2012 shënoi një rritje të tepricës së kredisë për blerje pasurie të paluajtshme me 1.61% ndaj një viti më parë, pas një zgjerimi me 1.96% në tremujorin e tretë të vitit. Në fund të tremujorit të katërt 2012, norma e ponderuar e interesit për kredi për blerje pasurie të paluajtshme ka shfaqur një rritje prej 0.52 pikësh përqindje në terma vjetorë. Kostoja21 relative e pagesës së kredisë për blerje pasurie të paluajtshme ka shënuar gjithashtu një rritje në tremujorin e fundit të vitit me 2.58 pikë përqindje në terma vjetorë, por kjo ka qenë më e ulët se rritja prej 4.86 pikësh përqindje në tremujorin e tretë të vitit. Në kushtet kur norma mesatare e interesit të kredisë për blerje pasurish të patundshme është rritur vetëm me 0.52 pikë përqindje gjatë vitit 2012, rënia e treguesit të kostos relative reflekton kryesisht zvogëlimin më të madh të normës së rritjes së çmimit të banesave gjatë vitit të kaluar, ku kontributin kryesor e jep tremujori i fundit. Nëse kjo ecuri do të përsëritet në vitin 2013, ky do të jetë një tregues i hyrjes së tregut të banesave në një proces më të qëndrueshëm të korrektimit (rënies) të çmimit të banesave.

Pavarësisht standardeve të shtrënguara të kreditimit 22 nga ana e huadhënësve, kredia për blerje pronash të patundshme ka pësuar një përmirësim gjatë tremujorit të tretë dhe të katërt në terma vjetorë dhe tremujorë. Kërkesa për mbulim me kolateral të kredisë në raport me madhësinë e saj është rritur për bizneset dhe individët. Bankat gjithashtu raportojnë që standardet e kredisë për blerje banese kanë mbetur të pandryshuara për individët dhe sugjerojnë për një lehtësim të tyre në tremujorin e parë të vitit 2013.

Lidhur me cilësinë e portofolit të kredisë për pasuri të paluajtshme, vërehet një përmirësim i tij në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012. Kështu, raporti i kredive me probleme për blerje pasurie të patundshme ndaj tepricës së kredisë për këtë qëllim është 12.88%, krahasuar me 13.9% në fund të muajit qershor 2012. Në këtë nivel, ky tregues është më i lartë por pranë vlerës së treguesit për fundin e vitit 2011, prej 12.55%. Cilësia e kësaj pjese të kredisë, mbetet gjithsesi më e mirë se cilësia e portofolit total të kredisë, ku objekti i kredisë dhe lloji i kolateralit diktojnë një sjellje të kujdesshme si nga bankat ashtu edhe nga kredimarrësit.

2.3 Pozicioni financiar dhe ekspozimi ndaj rreziqeve i

individëve dhe bizneseve

Gjendja financiare e individëve/familjeve ruan të njëjtat karakteristika dhe prirje si në periudhën e mëparshme. Në gjysmën e dytë të vitit 2012, individët kanë vijuar prirjen e tyre për kursim por me ritëm më të ngadalësuar se në gjysmën e parë të tij. Duke qenë se kreditimi për individët është rritur me një vlerë shumë të vogël, pozicioni kreditor i tyre është zgjeruar më tej gjatë periudhës. Pozicioni i ndjeshëm debitor i bizneseve, veçanërisht në valutë, është rritur gjatë periudhës, 21 Kostoja relative e pagesës për blerje pasurie të paluajtshme është matur si diferenca midis normës

së interesit të kredisë për pasuri të paluajtshme dhe normës mesatare të rritjes së çmimit të banesave për katër tremujorët e kaluar. Në rast se kjo diferencë vjen në rritje, atëherë kostoja relative

vlerësohet në rritje dhe anasjelltas.

22 Bazuar në Vrojtimin e Aktivitetit Kreditues për tremujorin e katërt të vitit 2012, Banka e Shqipërisë.

25

por me një ritëm të ulët për shkak të ngadalësimit të ndjeshëm të kreditimit nga ana e sektorit bankar. Cilësia e kredisë për individët dhe bizneset ka vazhduar të bjerë gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012. Individët dhe bizneset, ndonëse në mënyra të ndryshme, mbeten të ekspozuar ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit që mund të vijë për shkak të lëvizjeve të pafavorshme të kursit të këmbimit ose të normës së interesit.

Individët

Në fund të vitit 2012, pozicioni financiar kreditor23 i individëve shënoi vlerën 674.23 miliardë lekë, rreth 20.94 miliardë më shumë se në fund të qershorit 2012 dhe rreth 58.82 miliardë lekë më shumë se në dhjetor 2011.

Në krahasim me një vit më parë, depozitat e individëve në sistemin financiar janë rritur me 59.69 miliardë lekë, ndërsa kreditimi ka shënuar një rritje të lehtë me 0.8 miliardë lekë. Gjatë periudhës, depozitat e individëve në banka u rritën me 22.2 miliardë lekë, më ulët se rritja prej 37.5 miliardë lekësh në gjashtëmujorin e parë. Kreditimi i individëve u rrit me 1.27 miliardë lekë, pas një tkurrjeje prej 0.41 miliardë lekësh në periudhën paraardhëse. Sipas valutës, individët janë kreditorë në masën 356.62 miliardë lekë në monedhën vendase dhe 317.62 miliardë lekë në monedhë të huaj. Pozicioni kreditor në lekë është zgjeruar me rreth 18.3 miliardë lekë krahasuar me një vit më parë (dhjetor 2011), kryesisht për shkak të rritjes më të shpejtë të depozitave në lekë krahasuar me rritjen e kredisë. Për të njëjtën periudhë, pozicioni kreditor në valutë është zgjeruar me 40.8 miliardë lekë, që ka ardhur si rezultat i rritjes së depozitave në valutë ndërkohë që kredia në valutë është tkurrur.

Grafik 2.3.1 Pozicioni financiar i individëve ndaj sistemit financiar24

.

23 Pozicioni financiar i individëve vlerësohet si diferenca midis depozitave të individëve dhe kredive të

individëve në sistem. Në rast se kjo diferencë është pozitive, atëherë individët janë „kreditorë‟ ndaj

sistemit financiar.

24 Në grafikun majtas paraqitet ecuria e depozitave të individëve, kredisë së individëve dhe pozicionit

kreditor që matet si diferencë midis depozitave dhe kredisë. Në grafikun djathtas, pozicioni financiar i individëve është paraqitur për lekun dhe valutën.

-400

-200

0

200

400

600

800

1,000

Jan

20

07

Qe

r 2

00

7

Në

n 2

00

7

Pri

20

08

Sht

20

08

Shk

20

09

Ko

rr 2

00

9

Dh

j 20

09

Maj

20

10

Tet

20

10

Mar

20

11

Gsh

20

11

Jan

20

12

Qe

r 2

01

2

Ne

n 2

01

2

mld

, le

kë

Depozita Kredi Pozicioni kreditor

0100200300400500600700800

Jan

20

07

Qe

r 2

00

7N

ën

20

07

Pri

20

08

Sht

20

08

Shk

20

09

Ko

rr 2

00

9

Dh

j 20

09

Maj

20

10

Tet

20

10

Mar

20

11

Gsh

20

11

Jan

20

12

Qe

r 2

01

2N

en

20

12

mld

, le

kë

Lekë Valutë

26


2.3.1 Rreziku i kredisë

Në fund të vitit, teprica e kredisë 25 për individë në sektorin bankar ka shënuar një rritje të lehtë prej 0.46% në terma vjetorë dhe një rritje prej 1.01% krahasuar me fundin e qershorit 2012. Sipas afatit, në gjashtëmujorin e dytë të vitit kredia afatshkurtër për individë është rritur me ritme të larta, duke shënuar një rritje vjetore prej 26%. Kredia afatmesme është tkurrur me 5.96% në terma vjetorë. Gjithashtu, është tkurrur edhe kredia afatgjatë ndonëse me ritme më të moderuara. Struktura e kredisë për individë sipas afatit të maturimit mbetet e ngjashme me periudhën paraardhëse, ku kredia afatshkurtër zë 7.7% të tepricës së kredisë për individët, kredia afatmesme zë 13.3% dhe ajo afatgjatë 79%. Edhe struktura e kredisë sipas monedhës ka mbetur thuajse e njëjtë, sipas të cilës kredia në valutë zë 55.3%, ndërsa ajo në lekë 44.7%. Në fund të gjashtëmujorit të dytë, kredia për individë në lekë është rritur me 3.3%, ndërsa ajo në valutë është tkurrur me 1.72%. Grafik 2.3.1.1 Ecuria e kredisë për individët26.


Cilësia e tepricës së kredisë është përkeqësuar për portofolin e individëve. Në

fund të gjashtëmujorit të dytë 2012, raporti “kredi me probleme për individët / totali i kredisë për individë” shënoi vlerën 16.9%, duke u rritur me 0.5 pikë përqindje në krahasim me fundin e gjashtëmujorit të parë dhe me 1.6 pikë përqindje në krahasim me fundin e vitit 2011.

2.3.2 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit

25 Në llogaritje përfshihen vetëm rezidentët.

26 Në grafikun djathtas, paraqitet norma vjetore e rritjes së stokut të kredive me probleme, të tepricës së kredisë së individëve (në përqindje) në aksin e majtë dhe raporti i kredive me probleme në

përqindje në aksin e djathtë.

27

Në dhjetor 2012, raporti “kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për individët / kredia totale për individë” u rrit në nivelin 39.0% krahasuar me 37.7% në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit, por rezultoi më i ulët krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, kur ky raport ishte 40.4%.

Rreth 85.1% e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit përbëhet nga “kredia për blerje shtëpie” dhe ky raport është rritur krahasuar me nivelin prej 83.7% të rezultuar një vit më parë.

Grafik 2.3.2.1 Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të kursit

të këmbimit27

.


Cilësia e portofolit të kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për individët në fund të vitit 2012, është përkeqësuar më shpejt se cilësia e portofolit të kredisë në valutë dhe e portofolit total të kredisë, por ky ritëm duket se është ngadalësuar në gjysmën e dytë të vitit 2012. Në dhjetor 2012, pjesa problematike e kredive të pambuluara nga rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit për individët, është rritur në 19.0%, nga 17.7% që rezultonte në dhjetor 2011, por është ulur pak krahasuar me vlerën 19.7% të qershorit 2012. Në të njëjtën kohë, treguesit e cilësisë për portofolin e kredisë për individë në valutë dhe për portofolin total të kredisë për individë, në fund të vitit 2012, kanë arritur respektivisht në nivelet 18.08% dhe 16.94% (Grafiku 2.3.2.2 -majtas).

Në fund të vitit 2012, treguesi “hua për blerje banese/për individ” ka rënë në nivelin 2.36 milionë lekë nga 2.38 milionë lekë në mes të vitit (qershor 2012), duke arritur pothuaj në një nivel me një vit më parë (Grafik 2.3.2.2- djathtas).

Grafik 2.3.2.2 Cilësia e kredisë së individëve.

27 Grafiku djathtas paraqet ecurinë e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për individët me dy përbërësit kryesorë të saj: kredia për blerje banese dhe kredia konsumatore.

22%

27%

32%

37%

42%

47%

52%

T3 2

00

6

T1 2

00

7

T3 2

00

7

T1 2

00

8

T3 2

00

8

T1 2

00

9

T3 2

00

9

T1 2

01

0

T3 2

01

0

T1 2

01

1

T3 2

01

1

T1 2

01

2

T3 2

01

2

Teprica e kredisës e pambuluar nga rreziku i kursit të kembimit/ Teprica e kredisë

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

T3 2

00

9

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

mln

lekë

Kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit

Kredi për blerje banese

Kredi konsumatore

28


Raporti i kredive me probleme tek kredia për individë për blerje banese e pambuluar ndaj rrezikut të kursit, rezultoi 18.6%, duke u përmirësuar me 1.3 pikë përqindje krahasuar me qershorin 2012, por duke u përkeqësuar me 1.1 pikë përqindje krahasuar me një vit më parë.

Pavarësisht se pjesa më e madhe e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit është e mbrojtur me kolateral, përkeqësimi i cilësisë së saj përbën një problem që duhet monitoruar me kujdes, për të njohur shkaqet dhe për të vlerësuar pritshmëritë për ecurinë në të ardhmen.

2.3.3 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të normës së interesit

Në fund të gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012, ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kreditit për shkak të lëvizjeve të pafavorshme në normën e interesit ka mbetur në të njëjtat nivele me fundin e gjashtëmujorit të parë. Për individët, raporti i kredisë me normë të ndryshueshme interesi ndaj totalit të tepricës së kredisë ishte 23.4%, duke rënë me 0.4 pikë përqindje krahasuar me fundin e vitit të mëparshëm. Për periudhën, normat e interesit të kredisë për individë në lekë dhe në valutë kanë rënë në krahasim me fundin e një viti më parë. Për kredinë e re për individë, normat e interesit ranë me 0.47 pikë përqindje për kredinë në lekë, me 1.34 pikë përqindje për atë në dollarë amerikanë dhe me 0.44 pikë përqindje për euron.

Grafik 2.3.3.1 Ekspozimi i individëve ndaj rrezikut të tërthortë të kredisë për shkak të

normës së interesit.

0.0%

20.0%

40.0%T3

20

09

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

Raporti i kredive me probleme ndaj tepricës së kredisë për individë

Kredi e pa mbuluar nga rreziku i kursit të këmbimit"Kredi totalKredi në valutë

0

1,000

2,000

3,000

T3 2

00

9

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

mijë

lek

Vlera mesatare e kredisë për huamarrës

Kredia në valutë

Kredia në valutë për blerje banese

29


Për periudhën pasardhëse, pritet që politika monetare lehtësuese të ndikojë

në rënien e normave të interesit të kredive në monedhën vendase, ndërkohë që politikat akomoduese në Eurozonë dhe ecuria e normave të interesit në tregjet ndërkombëtare do të mbështesin ruajtjen e niveleve aktuale të normave të interesit të kredisë për valutat kryesore në të ardhmen e parashikueshme.

Bizneset

Në dhjetor 2012, pozicioni debitor i bizneseve28 ndaj sistemit financiar në vend shënoi vlerën 288.4 miliardë lekë, duke u ngushtuar me 8.5 miliardë lekë krahasuar me fundin e qershorit 2012, por duke u zgjeruar me 7.4 miliardë lekë krahasuar me një vit më parë. Zhvillimi i pozicionit debitor gjatë gjysmës së dytë të vitit ka qenë rezultat i rënies së kredisë për bizneset me 2.74 miliardë lekë, ndërkohë që depozitat janë rritur me 5.31 miliardë lekë.

Sipas valutës, bizneset janë debitorë në masën 86.14 miliardë lekë në monedhën vendase dhe 202.32 miliardë lekë në monedhë të huaj. Gjatë periudhës, pozicioni debitor në monedhë vendase është zgjeruar me 1.42 miliardë lekë ndaj qershorit 2012, dhe me 9.79 miliardë lekë krahasuar me një vit më parë. Pozicioni debitor në valutë të huaj ka shfaqur tendencën e kundërt, duke u ngushtuar me 9.47 miliardë lekë krahasuar me qershorin 2012 dhe me 2.39 miliardë lekë krahasuar me një vit më parë.

Grafik 2.3.3.2 Pozicioni financiar i bizneseve29

.

28 Pozicioni financiar i bizneseve vlerësohet si diferenca midis depozitave të bizneseve dhe kredive të

bizneseve në sistem. Në kushtet kur kjo diferencë është negative, atëherë bizneset janë debitorë të

sistemit. 29 Në grafikun majtas paraqitet ecuria e depozitave të bizneseve, kredisë së bizneseve dhe pozicionit

debitor që matet si diferencë midis depozitave dhe kredisë. Në grafikun djathtas, pozicioni financiar i bizneseve është paraqitur për lekun dhe valutën.

30


2.3.4 Rreziku i kredisë

Kreditimi i bizneseve është ngadalësuar ndjeshëm përgjatë gjithë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012. Në muajin dhjetor 2012, kredia për biznese u zgjerua me vetëm 1.8% në terma vjetorë, kundrejt 11.9% në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit dhe 15.6% në fund të vitit 2011. Sipas strukturës së kreditimit sipas madhësisë së bizneseve, vërehet një rënie e peshës së kredisë së akorduar biznesit të vogël dhe të mesëm dhe një rritje e peshës së kreditimit të biznesit të madh, i cili zë 63.7% të portofolit të kredisë për bizneset ose 1.7 pikë përqindje më tepër se në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 2012. Biznesi i madh ka ulur lehtësisht nivelin e kredisë afatshkurtër dhe afatmesme, duke rritur disi nivelin e kredisë afatgjatë krahasuar me gjashtëmujorin paraardhës dhe me fundin e një viti më parë. Biznesi i mesëm ka shfaqur të njëjtën prirje ndërsa biznesi i vogël, në ndryshim nga biznesi i mesëm dhe biznesi i madh, është fokusuar në rritjen e peshës së kreditimit afatmesëm. Grafik 2.3.4.1 Struktura e kredisë sipas afatit të maturimit për bizneset.

-400

-300

-200

-100

0

100

200

Jan

20

07

Ko

rr 2

00

7

Jan

20

08

Ko

rr 2

00

8

Jan

20

09

Ko

rr 2

00

9

Jan

20

10

Ko

rr 2

01

0

Jan

20

11

Ko

rr 2

01

1

Jan

20

12

Ko

rr 2

01

2

mld

, le

kë

Depozita Kredi Pozicioni debitor

-350

-300

-250

-200

-150

-100

-50

0

50

Jan

20

07

Qe

r 2

00

7

Në

n 2

00

7

Pri

20

08

Sht

20

08

Shk

20

09

Ko

rr 2

00

9

Dh

j 20

09

Maj

20

10

Tet

20

10

Mar

20

11

Gsh

20

11

Jan

20

12

Qe

r 2

01

2

Ne

n 2

01

2

mld

, le

kë

Lekë Valutë

31


Gjatë periudhës, stoku i kredisë me probleme tek biznesi ka vijuar të tkurret,

duke ndjekur këtë prirje që prej tremujorit të katërt të vitit 2011. Megjithatë, për shkak të ngadalësimit të ndjeshëm të kreditimit, raporti i kredive me probleme është rritur në vlerën 24.5% në dhjetor 2012, krahasuar me 22.8% në qershor 2012 dhe 20.0% në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Grafik 2.3.4.2 Cilësia e portofolit të bizneseve30

.


2.3.5 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit

Gjithashtu, stoku i kredisë në valutë ndaj tepricës së kredisë për bizneset, ka vijuar rënien duke shënuar nivelin 67.0% në fund të vitit 2012. Në qershor 2012 ky tregues ishte 70.4%, ndërsa në fund të vitit 2011 ishte 71.4%. Ekspozimi i bizneseve ndaj luhatjeve të kursit të këmbimit ka vazhduar të bjerë gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, duke vijuar rënien e nisur gjatë gjysmës së parë të tij. Raporti “kredia e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit / teprica totale e kredisë”, ra në nivelin 28.4% në dhjetor 2012. Ky raport ishte në nivelin 30.0% në qershor 2012 dhe 37.2% në dhjetor 2011 (grafiku 2.3.5.1- majtas).

Grafik 2.3.5.1 Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë për shkak të kursit të

këmbimit.

30 Në grafik paraqitet norma vjetore e rritjes së stokut të kredive me probleme, të tepricës së kredisë

së bizneseve (në përqindje) në aksin majtas dhe raporti i kredive me probleme (në përqindje) në aksin djathtas.

32


Teprica e kredisë për biznese e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit është tkurrur gjatë gjithë vitit 201231 me 21.4% (grafiku 2.3.5.1- majtas). Në fund të vitit 2012, 46.3% e kredisë së pambuluar nga rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të kursit të këmbimit për bizneset, përbëhet nga kredia “për tregti”, 26.6% përbëhet nga kredia “për zhvillim biznesi” dhe 10.4% përbehet nga kredia “për zhvillimin e pasurisë të paluajtshme” (grafiku 2.3.5.1-djathtas).

Cilësia e portofolit për “kredinë e bizneseve të pambuluar nga lëvizjet e kursit të këmbimit”, ka vazhduar të përkeqësohet gjatë gjithë vitit 2012, ku pesha e kredisë me probleme ka arritur në nivelin 27.2% në dhjetor 2012, krahasuar me 25.2% në qershor 2012 dhe 19.4% në dhjetor 2011. Përkeqësimi i cilësisë të këtij portofoli në fund të vitit 2012 ka qenë më i lartë se përkeqësimi i kredisë totale të bizneseve, ku pesha e kredive me probleme ka rezultuar 24.5% dhe se e kredisë në valutë të bizneseve, ku kreditë me probleme kanë arritur në 26.7% (Grafiku 2.3.5.2-majtas).

Grafik 2.3.5.2 Cilësia e kredisë për bizneset.

31 Në dhjetor 2011, teprica e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit për bizneset rezultoi 155.03 milionë lekë dhe në dhjetor 2012, kjo tepricë ra në 121.85 milionë lekë.

.

22%24%26%28%30%32%34%36%38%40%

T3 2

00

6

T1 2

00

7

T3 2

00

7

T1 2

00

8

T3 2

00

8

T1 2

00

9

T3 2

00

9

T1 2

01

0

T3 2

01

0

T1 2

01

1

T3 2

01

1

T1 2

01

2

T3 2

01

2

Teprica e kredisë e pambuluar nga rreziku i kursit të kembimit/ Teprica e

kredisë

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

T3 2

00

9

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

mln

, le

kë

Kredi për biznese

Kredi për zhvillimin e pasurive të paluajtshme

Kredi për zhvillim biznesi

Kredi për tregti

33


Sipas objektit të kredisë, kredia “për tregti” ka rezultuar me probleme në masën 20.4% nga 19.1% në qershor 2012 dhe 14.1% në dhjetor 2011. Për kredinë për “zhvillim biznesi”, ky tregues është ngjitur në nivelin 37.9% nga 35.8% në qershor dhe 27.2% në fund të vitit të kaluar. Përkeqësimi ka qenë më i theksuar për kredinë e bizneseve me qëllim “zhvillimin e pasurisë së paluajtshme”, ku raporti i kredisë me probleme është ngjitur në nivelin 47.1% nga 37.6% në qershor 2011 dhe 33.0% një vit më parë. Në ecurinë e këtyre treguesve, krahas rritjes së stokut të kredive me probleme, ka ndikuar edhe tkurrja e kredisë së pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit krahasuar me një vit më parë.

2.3.6 Rreziku i tërthortë i kreditit për shkak të normës së interesit

Në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012, ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë të kredisë për shkak të normës së interesit ka ardhur në rënie. Raporti i kredisë me normë të ndryshueshme interesi ndaj tepricës së kredisë për biznese shënoi një vlerë prej 63% kundrejt 63.8% në fund të gjashtëmujorit të parë të vitit 2012. Sidoqoftë, ndonëse në rënie, kjo normë mbetet mbi vlerën mesatare afatgjatë të këtij raporti.

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

30.0%

T3 2

00

9

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

Raporti i kredive me probleme ndaj tepricës së kredisë, biznese

Kredi e pa mbuluar nga rreziku i kursit të këmbimit"

Kredi total

Kredi në valutë

0

10,000

20,000

30,000

T3 2

00

9

T4 2

00

9

T1 2

01

0

T2 2

01

0

T3 2

01

0

T4 2

01

0

T1 2

01

1

T2 2

01

1

T3 2

01

1

T4 2

01

1

T1 2

01

2

T2 2

01

2

T3 2

01

2

T4 2

01

2

mij

ë le

k

Vlera mesatare e kredisë për

huamarrës, biznese

Kredia në valutë

Kredi për tregti

Kredi dhënë bizneseve për zhvillimin e pasurive të paluajtshme

Kredi per zhvillim biznesi

34

Grafik 2.3.6.1 Ekspozimi i bizneseve ndaj rrezikut të tërthortë të kredisë për shkak të

normës së interesit.


Normat e interesit të kredisë së re për bizneset janë paraqitur më të larta për

monedhën vendase dhe dollarin amerikan, ndërkohë që janë ulur disi për monedhën euro. Normat e interesit për kredinë e re për bizneset janë rritur me 0.85 pikë përqindje dhe me 0.42 pikë përqindje, përkatësisht për lekun dhe dollarin amerikan, ndërkohë që janë ulur me 0.22 pikë përqindje për euron. Luhatja e këtyre normave ka reflektuar ecurinë e normave bazë të interesit sipas monedhave dhe vendimmarrjen e bankave në përcaktimin e marzheve të tyre.

Hapësirë informuese 2: Vrojtimi mbi situatën financiare të familjeve dhe

bizneseve.

Për të mbështetur vlerësimin mbi gjendjen financiare të familjeve dhe të bizneseve, Banka e

Shqipërisë kryen çdo gjashtë muaj një vrojtim të posaçëm . Vrojtimi i fundit u krye në

periudhën nëntor-dhjetor 2012, duke patur në fokus zhvillimet në gjysmën e dytë të vitit.

2.1 Vrojtimi mbi situatën financiare dhe huamarrjen e individëve32

Situata financiare

Sipas rezultateve të vrojtimit, burimet kryesore të të ardhurave të familjeve të vrojtuara

vazhdojnë të mbeten: të ardhurat nga vetëpunësimi, pensioni dhe puna në sektorin privat,

përkatësisht për 26%, 28% dhe 25% të totalit të personave që sigurojnë të ardhura. Pesha

e “emigracionit” si burim të ardhurash, në gjashtëmujorin e dytë 2012, ka mbetur në të

njëjtin nivel si dhe gjashtëmujorin e kaluar. Duke u fokusuar vetëm tek “totali i të

punësuarve”, rezulton se 41% janë të vetëpunësuar, 39% janë të punësuar në sektorin

privat dhe 18% në sektorin shtetëror. Pesha e “të vetëpunësuarve” në raport me totalin e të

punësuarve, është rritur krahasuar me gjashtëmujorin e parë të vitit 2012, ndërsa pesha e

të “punësuarve në sektorin shtetëror” ka rënë.

32 Vrojtohet një kampion prej 1210 familjesh të shpërndara në 16 rrethe të ndryshme të vendit. Në vrojtimin e fundit (6-mujori II 2012), janë përgjigjur 98% e familjeve të intervistuara (1184 familje).

35

Huamarrja

Në totalin e familjeve të intervistuara, rreth 33% e kampionit (401 familje) pohojnë se kanë

(në momentin e intervistimit) një hua të papaguar, çka përbën një rritje me rreth 2 pikë

përqindje krahasuar me gjashtëmujorin e kaluar. Në 45% të rasteve, familjet huamarrëse

deklarojnë se e kanë siguruar huanë/huatë nga burime formale, si “banka” (39%) dhe

“institucione të tjera financiare jobanka” (6%). Kjo përbën një rritje me 2 pikë përqindje

krahasuar me 6-mujorin e kaluar. Në 54% të rasteve, familjet huamarrëse deklarojnë se u

janë drejtuar burimeve informale si “persona fizikë” (41%) dhe “hua nga dyqanet” (13%).

Nga 401 familje huamarrëse, rreth 7% e tyre kanë më shumë se një hua të marrë nga

burime të ndryshme, kryesisht bankë dhe person fizik.

Qëllimet kryesore të marrjes së huasë nga familjet mbeten: “blerja/riparimi i një prone të

paluajtshme” në 33% të rasteve, “konsumi” në 32% të rasteve dhe “zhvillimi i biznesit” në

15% të rasteve. Numri i rasteve që deklarojnë se kanë marrë hua me qëllim blerje/riparim

të një prone, ka shënuar rënie me rreth 3 pikë përqindje krahasuar me gjashtëmujorin e

parë 2012, një prirje e nisur që në periudhën e mëparshme. Numri i rasteve ku deklarohet

se huaja është marrë për “konsum” është rritur me 4 pikë përqindje krahasuar me

gjashtëmujorin e kaluar. Euroizimi i huamarrjes së familjeve vazhdon të jetë i ulët (92% e

rasteve është në lekë), kryesisht për shkak të huamarrjes së lartë nga persona fizikë. Koha

e mbetur për shlyerjen e stokut të huasë në momentin e intervistimit, është kryesisht “deri

në 12 muaj” në 41% të rasteve dhe “1-3 vjet” në 34% të rasteve.

Grafik 2.1.1 Shpërndarja e familjeve huamarrëse sipas qëllimit dhe burimit të huamarrjes

(6-mujori II, 2012).


Ngarkesa në borxh e familjeve

Rreth 26% e familjeve huamarrëse (të përgjigjura), deklarojnë përkeqësim të aftësisë së

tyre paguese gjatë periudhës, kryesisht për shkak të rënies së të ardhurave, rritjes së

shpenzimeve të domosdoshme ose si kombinim i të dyjave. Për të përballuar vështirësitë

financiare lidhur me detyrimet e huasë së marrë, nga përgjigjet rezulton se në 51% të

rasteve familjet ulin shpenzimet e tyre, në 24% të rasteve kërkojnë një punë të dytë dhe

vetëm në 12% të rasteve kërkojnë lehtësim të kushteve të huasë.

Në këtë vrojtim, rreth 70% e familjeve huamarrëse nuk presin ndryshim të aftësisë së tyre

paguese në 6 muajt e ardhshëm, ndërsa 24% e tyre presin përkeqësim dhe 5% presin

përmirësim. Krahasuar me rezultatet e vrojtimit të kaluar, pesha e familjeve që nuk presin

ndryshime të aftësisë paguese është rritur me 5 ikë përqindje, ndërsa e familjeve që presin

64%77%

67% 65%

5%

33%

29%23%

25% 32%

91%

67%

7% 5%8% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Ble

rje/r

ipar

im

shtë

pie

/tok

e

Zhvillim

biz

nesi

Ble

rje

makin

e

Stu

dim

e

Konsum

Tje

tër

Hua formale (Bankë+Inst.

Jobankar)

Hua joformale (Person

fizik+hua dyqanesh)

Kombinim Burimesh

Tjetër

36

rënie është ulur me 2 pikë përqindje. Përsa i përket mundësisë së marrjes së një huaje të re

në gjashtëmujorin e ardhshëm, rreth 57% e të përgjigjurve33

e kanë përjashtuar si

mundësi.

Grafik 2.1.2 Rezultatet e përgjigjeve të familjeve mbi: pritshmërinë e aftësisë paguese

(majtas) dhe pritshmërinë e rimarrjes së huasë (djathtas), në 6 muajt e ardhshëm.


2.2 Vrojtimi mbi situatën financiare dhe huamarrjen e bizneseve

Situata financiare

Për të analizuar gjendjen financiare dhe të huamarrjes në vend, është vrojtuar një kampion

prej 727 ndërmarrjesh të shpërndara gjeografikisht në të gjithë vendin. Në gjashtëmujorin e

dytë të vitit 2012, prirja e dobët në favor të zgjerimit të veprimtarisë apo të rritjes së

investimeve ka vijuar. Balanca neto prej 1.7% e ndërmarrjeve që deklarojnë zgjerim/rritje

e dëshmon këtë, duke shfaqur gjithashtu një rënie prej 2.4 pikësh përqindje krahasuar me

periudhën paraardhëse. Nga ndërmarrjet aktive në këtë vrojtim, 53.6% (ose 43.6% e

kampionit total, 317 ndërmarrje) pohojnë që kanë një hua për të paguar aktualisht, rezultat

i cili tregon një rënie prej 2.8 pikësh përqindje krahasuar me përqindjen e ndërmarrjeve

huamarrëse në gjashtëmujorin e mëparshëm.

Huamarrja

Huamarrja si burim më vete apo i kombinuar është përdorur nga 65.9% e ndërmarrjeve të

përgjigjura (211 të tilla) në këtë vrojtim, duke u rritur me 5.9 pikë përqindje në këtë

gjashtëmujor. Ndërkohë, veprimtaria e biznesit është financuar vetëm nga shitjet për

27.2% të ndërmarrjeve. Rreth 71% e ndërmarrjeve deklarojnë se shesin më shumë se 80%

të produkteve të tyre brenda vendit. Rreth 25% e ndërmarrjeve deklarojnë një rezultat

financiar negativ nga veprimtaria e tyre. Veprimtaria e ndërmarrjeve është realizuar

“kryesisht në lekë” për 80.3% të tyre dhe “vetëm në lekë” për 15.4% të tyre.

Huaja është përfituar në lekë nga 49.3% e ndërmarrjeve, në euro për 36.1% të tyre dhe në

dollarë amerikanë për 2.1% të tyre. Rreth 29% e ndërmarrjeve pohojnë se e kanë përfituar

huanë gjatë vitit të fundit, ndërsa 48.2% e tyre e kanë përfituar atë prej një periudhe 1-5

33 Kjo pyetje i drejtohet të gjithë kampionit të familjeve (1210 familje) dhe janë përgjigjur 91% e tyre (1102 familje).

9% 9%

4%

8%5%

-12%-14%

-17%

-26%-24%

-2%

-5%

-12%

-18%-19%

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

6M II-2010 6M I-2011 6M II-2011 6MI-2012 6MII_2012

Do te rritetDo te ulet ndjeshemBalanca neto

56% 55%60% 61%

57%

27%31%

28%31% 30%

12%10% 9% 7%

11%

5% 4% 3% 2% 3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

6M

II_2010

6M

I _2011

6M

II _

2011

6M

I_2012

6M

II_2012

nuk ekziston si mundesi ka pak mundesi

ka shume mundesi eshte e sigurte

37

vjeçare. Për 60.1% të ndërmarrjeve, koha e mbetur për shlyerjen e plotë të vlerës së huasë

është 1-5 vjet, për 16.9% të ndërmarrjeve ky afat është deri në 12 muaj dhe për 23.1% të

tyre ky afat është mbi 5 vjet. Huaja ka pasur si qëllim përdorimi kryesisht përballimin e

shpenzimeve korrente për 37.3% të ndërmarrjeve, si edhe kryerjen e një investimi

afatgjatë për 30.2% të ndërmarrjeve, ndonëse numri i ndërmarrjeve të cilat kanë marrë

hua për këtë qëllim ka vijuar prirjen e mëparshme rënëse. Pasuritë e paluajtshme janë

përdorur si kolateral për përfitimin e huasë nga 63.7% e ndërmarrjeve, duke rënë në

krahasim me gjashtëmujorin paraardhës, por kjo formë kolaterali është përdorur edhe nga

ndërmarrjet të cilat kanë kombinuar disa forma kolateralizimi, përqindja e të cilave ka

rezultuar në rritje për këtë gjashtëmujor.

Ngarkesa e borxhit të bizneseve

Për më tepër se gjysmën e ndërmarrjeve, huaja shlyhet nëpërmjet pagesave me shuma të

barabarta, me frekuencë mujore dhe me një normë interesi të pandryshueshme deri në

fund të afatit të maturimit. Vlera e përgjithshme e huasë në raport me kapitalin e

ndërmarrjes ka qenë afërsisht sa gjysma e tij për 74.7% të ndërmarrjeve, 4.2 pikë

përqindje më tepër se në gjashtëmujorin e parë të vitit 2012. Në raport me nivelin e të

ardhurave, 68.6% e ndërmarrjeve tregojnë që në gjashtë muajt e kaluar kanë shpenzuar

për huanë deri në 20% të të ardhurave të tyre, ndërsa 27.1% e ndërmarrjeve pohojnë se

shpenzimi për huanë e tyre zë 20-50% të të ardhurave të tyre. Rritja e shpenzimit për

pagesën e huasë paraqitet e ngadalësuar në krahasim me periudhat e mëparshme, e

shprehur në një balancë neto pozitive prej 10.7% në fund të gjashtëmujorit të dytë 2012.

Grafik 2.2.1 Ndryshimi i shpenzimit për pagesën e huasë.


Pagesa totale e këstit të huasë pritet të mbetet thuajse e pandryshuar për gjashtëmujorin e

parë të vitit 2013, e shprehur nga balanca neto prej 0.65% të ndërmarrjeve që presin një

pagesë më të lartë në këtë gjashtëmujor, ndonëse për sektorë të ndryshëm këto rezultate

janë të ndryshme. Për sa i përket nevojës për huamarrje në gjashtëmujorin e ardhshëm,

83.8% e ndërmarrjeve shprehen se nuk e planif ikojnë diçka të tillë. Marrëdhënia me bankat

është vlerësuar “e domosdoshme” për 47.8% të ndërmarrjeve, me një rritje prej 2.8 pikësh

përqindje në krahasim me gjashtëmujorin paraardhës dhe “e rëndësishme” për 48.5% të

tyre. Ndërkohë, 52% e ndërmarrjeve e kanë konsideruar “normal” procesin e marrjes së një

huaje nga bankat, 37% e tyre si “të vështirë” dhe 6.6% e tyre e kanë konsideruar “shumë

të vështirë” këtë proces.

38

3. Tregjet financiare

Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, në tregun primar të titujve të borxhit të qeverisë, pjesëmarrësit kanë shfaqur një preferencë më të lartë për instrumentet me maturitet afatgjatë duke kontribuar kështu në rënien e normës mesatare të interesit të borxhit të emetuar në letra me vlerë.

Në tregun sekondar të tregtimit të titujve të borxhit të qeverisë, gjatë periudhës vëllimi i aktivitetit ka ruajtur prirjen e tij më afatgjatë. Në këtë treg vijon të mbizotërojë shitblerja e bonove të thesarit në masën 52.1% të transaksioneve.

Në tregun ndërbankar, vëllimi i aktivitetit është rritur, duke i shërbyer më mirë nevojave të bankave për likuiditet afatshkurtër. Në tregun e këmbimeve valutore, monedha vendase ka shfaqur qëndrueshmëri në tregtimin me valutat kryesore. Në fakt, ecuria e kursit të këmbimit të lekut, vlerësohet më e qëndrueshme se ajo e monedhave të tjera të rajonit të Evropës Lindore që zbatojnë një regjim të lirë të kursit të këmbimit.

Një analizë më e detajuar e ecurisë së tregjeve individuale paraqitet në vijim.

3.1 Tregu primar i titujve të borxhit

Vëllimi i letrave me vlerë të borxhit të qeverisë të emetuar gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, ka rënë në 196.6 miliardë lekë nga 231.4 miliardë lekë që rezultonte një gjashtëmujor më parë. Financimi i qeverisë është mundësuar me instrumente afatgjata, ku emetimi i obligacioneve është rritur me 4.6 pikë përqindje dhe zë 22.4% të vlerës totale të borxhit. Normat e interesit të kërkuara nga investitorët në titujt e borxhit kanë rënë, duke reflektuar rënien e normës bazë të interesit dhe situatën e bollshme të likuiditetit për shkak edhe të ngadalësimit të kreditimit për sektorin privat. Gjatë periudhës, norma mesatare e interesit të borxhit të emetuar ka shënuar rënie me 0.34 pikë përqindje, në nivelin 6.95%.

Grafik 3.1.1 Ecuria e normës mesatare të interesit të borxhit të emetuar në letra me vlerë,

në përqindje.


6.00

6.50

7.00

7.50

8.00

8.50

1H

'08

2H

'08

1H

'09

2H

'09

1H

'10

2H

'10

1H

'11

2H

'11

1H

'12

2H

'12

39

Gjatë periudhës, në ankandet e bonove të thesarit u emetuan 152.6 miliardë lekë, nga 190.2 miliardë lekë në fund të gjashtëmujorit të kaluar dhe 158.4 miliardë lekë në fund të vitit 2011.

Tek bonot e thesarit, interesi i pjesëmarrësve në ankande ka qenë më i madh për ato me afat maturimi 12 muaj. Gjatë periudhës janë organizuar edhe ankande të jashtëzakonshme, përfshi emetimin për herë të parë të bonos së thesarit me afat maturimi 9 muaj. Gjithashtu, është organizuar edhe një ankand për emetimin e një bonoje thesari me afat 12 muaj në euro, ku kërkesa e pjesëmarrësve tejkaloi ndjeshëm vlerën e emetuar.

Për bonot e thesarit, në fund të periudhës, norma mesatare e interesit rezultoi 6.4% ose 0.5 pikë përqindje më e ulët se në fundin e gjashtëmujorit të parë të vitit 2012, 0.6 pikë përqindje më e ulët se një vit më parë dhe 0.3 pikë përqindje më e ulët se mesatarja 4-vjeçare. Grafik 3.1.2 Vëllimi dhe norma mesatare e ponderuar e kthimit të bonove në tregun primar .


Shënim: Vëllimi i BTH 12-mujore përfshin edhe emetimin në monedhën evropiane (20 milionë Euro, konvertuar me kursin e datës së ankandit).

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

0

50

100

150

200

250

1H '08 2H '08 1H '09 2H '09 1H '10 2H '10 1H '11 2H '11 1H '12 2H '12

%

Mld

lek

Bono Thesari 3 M

Bono Thesari 6 M


Bono Thesari në Euro 12 M

40

Grafik 3.1.3 Ecuria e ankandeve të bonove të thesarit gjatë vitit 2012.


Emetimet e borxhit në formën e obligacioneve kanë shënuar një rritje të

lehtë krahasuar me një periudhë më parë, duke u ngjitur në fund të vitit 2012 në 44 miliardë lekë nga 41.2 miliardë lekë. Kjo rritje është e ndjeshme krahasuar me një vit më parë kur vlera e këtyre emetimeve ishte 27.2 miliardë lekë. Gjatë periudhës, rritja është përfaqësuar nga emetimi i titujve me afat maturimi 5-vjeçar (për të dyja kategoritë e normës së interesit, fikse dhe të ndryshueshme) me 5.5 miliardë lekë ose 31.6%. Pavarësisht rënies së emetimeve për obligacionet 2 dhe 3-vjeçare, për të gjitha kategoritë e emetimeve evidentohet rënie e normës së kërkuar të kthimit në nivelin mesatar prej 8.7%, nga 9.1% që shënonte një gjashtëmujor më parë. Norma e interesit për këto instrumente, në raport me mesataren 4-vjeçare qëndron 0.9 pikë përqindje më e ulët.

Grafik 3.1.4 Vëllimi dhe norma mesatare e ponderuar e kthimit të obligacioneve në tregun

primar.


0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

-

10

20

30

40

50

1H '08 2H '08 1H '09 2H '09 1H '10 2H '10 1H '11 2H '11 1H '12 2H '12

%

Mld

lek

Obligacione 2 vjeçare Obligacione 3 vjeçare

Obligacione 5 vjeçare Fix Obligacione 5 vjeçare Variabël

Obligacione 7 vjeçare Fix Norma mesatare e interesit (boshti në të djathtë)

41

Grafik 3.1.5 Ecuria e ankandeve të obligacioneve gjatë vitit 2012.


Në vijim pasqyrohet ecuria e normave të interesit sipas strukturës së maturimit të letrave me vlerë të borxhit të qeverisë.

Grafik 3.1.6 Normat mesatare të interesit të borxhit në tregun primar.


3.2 Tregu sekondar i titujve të borxhit

Vëllimi i transaksioneve të bonove të thesarit regjistroi në vlerë nominale një shifër prej 4.9 miliardë lekësh, duke rënë kështu me rreth 13.5 miliardë lekë ose 73.2% krahasuar me një gjashtëmujor më parë. Pas një aktivizimi të konsiderueshëm të tregtimit të titujve në tregun sekondar gjatë gjysmës së parë të vitit 2012 për shkak të lëvizjeve strukturore të likuiditetit dhe hyrjes në treg të operatorëve të rinj financiarë jobankarë, tregu është rikthyer pranë vlerës mesatare të tregtimit të dy viteve të fundit. Në treg vijon të mbizotërojë tregtimi i bonove me afat maturimi 12 muaj.

42

Grafik 3.2.1 Vëllimi i tregtimit të bonove në tregun sekondar.


3.3 Tregu ndërbankar

Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, vëllimi i aktivitetit në tregun ndërbankar është rritur. Transaksionet mbizotërohen nga ato me maturitet 1-ditor, megjithatë vërehet një rritje e konsiderueshme e transaksioneve javore dhe atyre deri në një muaj (respektivisht me 81.1 miliardë lekë ose 95.4% dhe 5 miliardë lekë ose 63.7%).

Ecuria e normës mesatare të ponderuar të interesit në tregun ndërbankar, ka vijuar të qëndrojë poshtë normës bazë34 të interesit, me një devijim më të vogël krahasuar me gjashtëmujorin e kaluar dhe duke e mbyllur vitin me një trajektore rënëse. Në fund të vitit, ajo shënonte 3.93% nga 4.16% një periudhë më parë. E njëjta prirje është transmetuar edhe në ecurinë e normave të interesit të kredive dhe të depozitave të reja në monedhën vendase (trajtuar më gjerë në paragrafët përkatës të kredisë dhe depozitave). Përsa i përket normës së interesit sipas afatit të maturimit të transaksionit, rënia e normave ka qenë e dukshme tek transaksionet javore, ndërkohë që interesi ditor shfaq luhatshmërinë më të lartë nga norma bazë.

34 Veprimet lehtësuese të politikës monetare kanë vijuar edhe gjatë gjashtëmujorit, duke e ulur me

0.25 pikë përqindje normën repo në 4% në korrik 2012, dhe duke e mbajtur të pandryshuar në 5 muajt në vijim.

-

5

10

15

20

25

-

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

6m I 2007

6m II 2007

6m I 2008

6m II 2008

6m I 2009

6m II 2009

6m I 2010

6m II 2010

6m I 2011

6m II 2011

6m I 2012

6m II 2012

Mln

lek

Mld

lek

3m 6m 12m Vlera per transaksion (boshti djathtas)

43

Grafik 3.3.1 Vëllimi dhe normat e interesit në tregun ndërbankar.


Grafik 3.3.2 Diferenca e normave sipas maturitetit në tregun ndërbankar nga norma bazë.


3.4 Tregu i këmbimeve valutore

Në tregun e këmbimeve valutore, leku është shfaqur përgjithësisht i qëndrueshëm në shkëmbimin me valutat kryesore. Krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë, monedha vendase është nënçmuar ndaj monedhës evropiane me rreth 1.03% dhe me rreth 1.42% ndaj dollarit amerikan. Kursi

-

1

2

3

4

5

6

7

8

-

10

20

30

40

50

60

70

80

07-0

6

09-0

6

11-0

6

01-0

7

03-0

7

05-0

7

07-0

7

09-0

7

11-0

7

01-0

8

03-0

8

05-0

8

07-0

8

09-0

8

11-0

8

01-0

9

03-0

9

05-0

9

07-0

9

09-0

9

11-0

9

01-1

0

03-1

0

05-1

0

07-1

0

09-1

0

11-1

0

01-1

1

03-1

1

05-1

1

07-1

1

09-1

1

11-1

1

01-1

2

03-1

2

05-1

2

07-1

2

09-1

2

11-1

2

%

Milia

rdë A

LL

Volumi Mesataria e ponderuar e Interesit Norma repo

3.00

3.50

4.00

4.50

5.00

02-J

ul-

12

10-J

ul-

12

18-J

ul-

12

26-J

ul-

12

03-A

ug-1

2

13-A

ug-1

2

21-A

ug-1

2

29-A

ug-1

2

06-S

ep-1

2

14-S

ep-1

2

24-S

ep-1

2

02-O

ct-

12

10-O

ct-

12

18-O

ct-

12

30-O

ct-

12

07-N

ov-1

2

15-N

ov-1

2

23-N

ov-1

2

05-D

ec-1

2

13-D

ec-1

2

21-D

ec-1

2

1 ditore 7 ditore 1 mujore REPO

44

mesatar lek/euro gjatë periudhës rezulton 138.81 nga 139.27 një gjashtëmujor më parë, ndërsa ai lek/usd rezulton 109 nga 107.36 një periudhë më parë. Grafik 3.4.1 Ecuria e kursit të këmbimit për tre monedhat kryesore.


Treguesit matës të ndryshimeve në kursin e këmbimit - kursi nominal efektiv

i këmbimit (NEER) shfaqet më i qëndrueshëm edhe për shkak të rënies së rreziqeve në tregjet ndërkombëtare, ndërkohë që ecuria e indeksit të lekut të korrektuar me çmimet e konsumit (kursi real efektiv i këmbimit - REER), tregon për një forcim prej vetëm 0.3% gjatë gjashtëmujorit, duke mos ndikuar shumë pozitën konkurruese apo të fuqisë blerëse me jashtë. Grafik 3.4.2 Treguesit e kursit nominal efektiv (NEER) dhe të kursit real efektiv (REER).


0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

70

80

90

100

110

120

130

140

1501M

07

3M

07

5M

07

7M

07

9M

07

11M

07

1M

08

3M

08

5M

08

7M

08

9M

08

11M

08

1M

09

3M

09

5M

09

7M

09

9M

09

11M

09

1M

10

3M

10

5M

10

7M

10

9M

10

11M

10

1M

11

3M

11

5M

11

7M

11

9M

11

11M

11

1M

12

3M

12

5M

12

7M

12

9M

12

11M

12

Lek/EUR Lek/USD EUR/USD (djathtas)

95

100

105

110

115

1M

07

7M

07

1M

08

7M

08

1M

09

7M

09

1M

10

7M

10

1M

11

7M

11

1M

12

7M

12

NEER (G5) REER (G5) cpi-based

45

4. Zhvillimet në sistemet e pagesave

Sistemet AIPS dhe AECH (infrastruktura bazë e pagesave në lekë) kanë vepruar në kushte normale dhe sipas parametrave të përcaktuar teknikë, duke reflektuar kështu qëndrueshmëri të infrastrukturës bazë të pagesave kombëtare në lekë.

Sistemet e pagesave janë një pjesë e rëndësishme në strukturën e një sistemi financiar, duke qenë kanalet nëpërmjet të cilave mundësohet transferimi i fondeve ndërmjet bankave, institucioneve të tjera financiare dhe klientëve. Si rrjedhojë, funksionimi i qëndrueshëm dhe eficient i tyre kontribuon në mënyrë të rëndësishme në ruajtjen e stabilitetit financiar.

Në vijim, pasqyrohen disa tregues për vëllimin e transaksioneve në sistemet AIPS dhe AECH. Sistemi AIPS Tabelë 4.1 Ecuria e sistemit AIPS.

Sistemi AIPS Korrik - Dhjetor

2011

Korrik - Dhjetor

2012

Numri i transaksioneve 38,224 39,840

Vlera e transaksioneve (miliardë lekë) 2,211.83 4,072.76

Vlera mesatare për transaksion (milionë lekë) 57.87 102.23


Pas një rritjeje të numrit të transaksioneve, vlera e transaksioneve totale në sistemin AIPS është pothuaj dyfishuar kundrejt së njëjtës periudhë të vitit të kaluar dhe e njëjta ecuri pasqyrohet edhe për vlerën mesatare të çdo transaksioni.

Gjatë gjithë vitit, rritja në vëllimin e transaksioneve të procesuara i detyrohet kryesisht “Transfertave ndërbankare” dhe “Instrumenteve financiare të BSh-së”, ndërkohë që përsa i përket vlerës, të gjitha llojet e transaksioneve kanë patur rritje në krahasim me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Përgjatë gjithë vitit 2012, “Pagesat për klientë” kanë vijuar të zënë peshën kryesore të numrit të transaksioneve me rreth 63.6% ndaj totalit të tyre.

Megjithëse “Instrumentet financiare të BSh-së” është lloji i transaksionit që zë vetëm 5% të numrit të transaksioneve në sistemin AIPS, vlera e tij përfaqëson 56% të vëllimit të transaksioneve.

Sistemi AECH

Në sistemin AECH procesohen dhe klerohen pagesat e klientëve të bankave me vlerë nën 1.5 milionë lekë. Gjatë gjashtëmujorit të dytë 2012, në sistemin AECH u procesuan rreth 178 mijë urdhërpagesa, me një vlerë mesatare për transaksion të shlyer prej 200 mijë lekësh.

46

Tabelë 4.2 Ecuria e aktivitetit të sistemit AECH.

Sistemi AECH AECHCHAECH Korrik - Dhjetor

2011

Korrik - Dhjetor

2012

Numri i transaksioneve 204,866 177,931

Vlera e transaksioneve (milionë lekë) 35,474.50 34,733.46

Vlera mesatare e transaksionit (milionë lekë) 0.17 0.20


Ulja në numrin e transaksioneve në sistemin AECH vjen si rezultat i uljes së numrit të pagesave të procesuara nga Ministria e Financave, duke qenë se kjo e fundit zë peshën më të madhe në procesimin e pagesave në këtë sistem. Por pavarësisht kësaj uljeje, Ministria e Financave vazhdon të jetë kontribuesi kryesor në procesimin e pagesave me vlerë të vogël, përkatësisht me 66% në numër dhe me 58% në vlerë. Për sa i takon rolit të bankave, të dhënat tregojnë se 4 bankat më aktive në sistem zënë rreth 60% të numrit të transaksioneve dhe 66.4% të vlerës së tyre. Tabelë 4.3 Treguesi i përqendrimit për sistemin AECH.

Sistemi AECH Numri i

transaksioneve

Vlera e transaksioneve (në

miliardë lekë)

4 banka35 68,061 17.13

Pesha ndaj totalit (%) 59.75 66.35

Totali 361,552 66.99


Përsa u përket instrumenteve të pagesave, transfertat e kreditit mbizotërojnë në totalin e pagesave, por pesha e tyre është në rënie në favor të pagesave elektronike, pagesave me kartë bankare, debitimit direkt dhe home banking. Tabelë 4.4 Pesha e pagesave të klientëve sipas instrumentit të pagesës.

6m II 2011 6m II 2012

Numri Vlera Numri Vlera

Transferta kreditimi të iniciuara nga

klientët 78.10% 95.36% 75.42% 95.38%

1-transfertë krediti në formë letër 75.73% 92.69% 72.59% 92.19%

2-transfertë krediti në formë jo-letër 2.37% 2.67% 2.83% 3.19%

Pagesa të kryera nga klientët me kartë 10.05% 0.29% 13.35% 0.37%

Debitim direkt 11.10% 2.15% 10.50% 2.06%

Çeqe 0.75% 2.20% 0.73% 2.19%

Burimi: Banka e Shqipërisë (Raportimet nga bankat sipas “Metodologjisë për raportimin e

instrumenteve të pagesave”).

35 Nuk përfshihen Banka e Shqipërisë dhe Ministria e Financave.

47

5. Ecuria e sistemit financiar

Ecuria e sistemit financiar paraqitet e qëndrueshme. Sektori bankar paraqitet i mirëkapitalizuar, likuid dhe me rritje të treguesve të fitimit, ndonëse gjatë periudhës u evidentua një ritëm më i ulët i rritjes së nivelit të aktiveve krahasuar me një vit më parë. Ritmi vjetor i rritjes së depozitave dhe të kredisë ka rënë, madje për kredinë ai ka rënë në nivelet më të ulëta historike. Institucionet financiare jobanka, shoqëritë e kursim-kreditit, shoqëritë e sigurimit, shoqëritë e pensioneve private suplementare dhe fondi i investimeve, kanë zgjeruar më tej aktivitetin e tyre. Krahas zhvillimeve pozitive në sistemin financiar, cilësia e kredisë vijon të paraqesë problemin kryesor për institucionet që kryejnë aktivitet kreditues në vend.

Niveli i ndërmjetësimit financiar në Shqipëri, i llogaritur si raport i aktiveve të sistemit financiar36 ndaj Prodhimit të Brendshëm Bruto (PBB) vlerësohet në nivelin 93.9% në fund të vitit 2012, nga 92.8% në gjysmën e parë të vitit 2012 dhe 89.5% një vit më parë. Vëllimi i aktiveve të institucioneve financiare u rrit me rreth 2.9% krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe rreth 7.3% krahasuar me një vit më parë. Sektori bankar mbetet segmenti kryesor i ndërmjetësimit financiar, aktivet e të cilit përfaqësojnë rreth 93.6% të totalit të aktiveve të sistemit financiar në tërësi dhe rreth 87.9% të PBB-së.

Tabelë 5.1 Pesha e segmenteve të sistemit financiar ndaj PBB-së në vite (në përqindje).

Autoriteti

licencues dhe

mbikëqyrës

Sistemi

financiar 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Banka e Shqipërisë

Sistemi bankar

75.9 76.7 77.5 80.9 84.7 87.9

Institucione

jobanka

1.5 1.7 2.2 2.7 2.5 2.6

SHKK-të dhe unionet e tyre

0.6 0.7 0.8 0.8 0.7 0.78

Autoriteti i

Mbikëqyrjes Financiare

Shoqëri sigurimi

1.4 1.4 1.5 1.4 1.5 1.5

Fonde

pensioni

- - 0.01 0.01 0.01 0.02

Fonde investimi

1.1


Sektori financiar jobankar, vijon të pasqyrojë një peshë totale të vogël ndaj

tërësisë së sistemit financiar. Totali i aktiveve të sektorit financiar jobankar përfaqëson rreth 6.4% të sistemit financiar, duke shënuar rritje të peshës referuar

36 Sistemi financiar përbëhet nga bankat, institucionet financiare jobanka, shoqëritë e kursim-kreditit

(SHKK), shoqëritë e sigurimit, fondet e pensioneve private suplementare , si dhe fonde të investimit. Në analizën e këtij kapitulli, aktiviteti i jobankave, shoqërive të sigurimit, si dhe fondeve të pensionit

mbështetet në të dhënat e tremujorit të tretë, si më të fundit të raportuara pranë Bankës së Shqipërisë.

48

fundit të vitit 2011 kur rezultonte 5.3%. Kjo rritje është pasojë e shtimit të numrit të institucioneve financiare jobanka. Në fund të vitit 2012, pesha e aktivitetit të sektorit financiar jobankar ndaj PBB-së ishte rreth 6%.

Grafik 5.1 Pesha e subjekteve të sistemit financiar ndaj totalit të aktiveve të sistemit

financiar në tërësi, në përqindje.


Hapësirë informuese 3: Sektori financiar jobankar.

Aktiviteti i institucioneve financiare jobanka 37

Institucionet financiare jobankare licencohen dhe mbikëqyren nga Banka e Shqipërisë. Tremujori i tretë i vitit 2012, njohu zhvillime pozitive në aktivitetin e jobankave ku u evidentua shtim i numrit të institucioneve38 (aktualisht numërohen 21 të tilla), çka ndikoi në zgjerimin e aktiveve referuar një viti më parë. Konkretisht, aktivet e institucioneve financiare jobanka rezultuan 34.6 miliardë lekë, rreth 631 milionë lekë (ose rreth 2%) më shumë se periudha e një viti më parë. Pjesën kryesore me rreth 66.9% të totalit të aktiveve jobanka e zotërojnë institucionet që kryejnë kryesisht aktivitet kreditues, ndjekur ato që kryejnë veprimtari të qirasë financiare me rreth 31.5% dhe me peshë më të ulët renditen institucionet e mikrokredisë dhe ato të faktoringut, respektivisht me rreth 1.2% dhe 0.4%. Aktiviteti kreditues edhe pse me ritme pozitive rritjeje paraqet një tendencë në rënie, e cila ka nisur që në gjysmën e dytë të vitit 2010.

Grafik 3.1 Ecuria e aktiveve dhe portofolit të kredisë për institucionet financiare jobanka.

37 Të dhënat e fundit të raportuara pranë Bankës së Shqipërisë i takojnë tremujorit të tretë të vitit 2012.

38 Dy institucione të reja u licencuan për të zhvilluar aktivitetin e tyre si jobanka. Aktualisht, vetëm një prej tyre ka raportuar për herë të parë në tremujorin e tretë 2012, pranë Bankës së Shqipërisë.

49


Niveli i kapitalizimit tek institucionet financiare jobanka, i matur si raport i llogarisë së kapitalit me totalin e aktiveve në tremujorin e tretë të vitit 2012, ka shënuar rritje në nivelin 38.7% nga 35.7% qç shënonte një vit më parë. Cilësia e portofolit të kredisë për institucionet financiare jobanka ka vijuar rënien referuar një viti më parë. Raporti “hua me probleme / totali i huasë” është ngjitur në nivelin 10.4% nga 8.1% për të njëjtën periudhë të një viti më parë. Përkeqësimi i cilësisë së kredisë, reflekton ngadalësimin e përgjithshëm të rritjes ekonomike, e cila ka ndikuar në aftësinë paguese të kredimarrësve. Grafik 3.2 Ecuria e mjaftueshmërisë së kapitalit dhe raportit të huave me probleme, në

përqindje.


Institucionet financiare jobanka shënuan rritje të rezultatit financiar pozitiv në tremujorin e tretë të vitit 2012, i cili rezultoi 719.7 milionë lekë, krahasuar me 181.8 milionë lekë të regjistruar në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Niveli i të ardhurave për të njëjtën periudhë rezultoi rreth 5.8 miliardë lekë, duke shënuar një rritje vjetore me rreth 4.5% (ose 250 milionë lekë). Kontributin kryesor në këtë rritje e dhanë kryesisht të ardhurat nga komisionet me 63.9%, duke zbutur në këtë mënyrë efektin negativ të rënies së të ardhurave nga interesat, të cilat zbritën me 9.4 milionë lekë.

50

Aktiviteti i shoqërive të kursim-kreditit

Veprimtaria e shoqërive të kursim-kreditit gjatë tremujorit të katërt të vitit 2012, ka vijuar të zgjerohet mbështetur kryesisht në ecurinë e portofolit të kredisë. Megjithatë, ato kanë thelluar humbjen financiare, ndërkohë që cilësia e portofolit të kredisë ka vijuar të ulet. Tabelë 3.1 Ecuria e disa treguesve të aktivitetit të shoqërive të kursim-kreditit dhe unioneve

të tyre.


Shoqëritë e kursim-kreditit bashkë me unionet e tyre kanë thelluar humbjen financiare në nivelin 40 milionë lekë, ndërkohë që një vit më parë këto shoqëri rezultuan me fitim në nivelin 7.1 milionë lekë. Ky rezultat negativ është kryesisht rrjedhojë e rritjes së provigjioneve nga kreditë të një prej unioneve financiare, ndërkohë që krahas këtij zhvillimi evidentohet edhe rritje në shpenzimet administrative.

Aktiviteti i shoqërive të sigurimit dhe shoqërive të pensioneve private

suplementare

Tregu i sigurimeve për vitin 201239 paraqet një përmirësim të aktivitetit të tij ku evidentohet rritje e të ardhurave nga primet e shkruara bruto si dhe rritje në treguesit e performancës financiare RoE dhe RoA. Megjithatë, u evidentua ngadalësim në termat e kapitalizimit dhe mbulimit të humbjeve të mundshme nga aktiviteti i tyre. Tregu vijon të mbetet i orientuar tek sigurimet e jojetës.

Në vitin 2012, të ardhurat nga primet e shkruara bruto të sigurimit arritën rreth 8,951 milionë lekë ose 7.4% më shumë se një vit më parë. Gjatë vitit u evidentua një rënie e numrit të kontratave të sigurimit të lidhura me rreth 19% krahasuar me një vit më parë. Tregu vijon të mbetet i orientuar tek sigurimet e jojetës, të cilat sollën rreth 89.8% të vëllimit të përgjithshëm të primeve. Nga këndvështrimi i ndarjes së tregut sipas llojit të sigurimit të detyrueshëm dhe vullnetar, primet e shkruara bruto të sigurimit vullnetar zënë 48.8% dhe ato të detyrueshme zënë 51.1% të totalit të tregut. Gjatë vitit 2012, dëmet e paguara në tregun e sigurimeve arritën në rreth 2,823 milionë lekë ose 27.7% më shumë se një vit më parë. Si rezultat i kësaj rritjeje, raporti dëme/prime, i cili mat dhe depërtimin e tregut të sigurimeve në sistemin financiar shënoi një rritje të qenësishme në nivelin 31.5% nga 26.5%.

39 Mbështetur në publikimin statistikor “Mbi tregun e sigurimeve, Viti 2012”, Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare (AMF), Publikim i datës 24 janar 2013.

H1-2010 H2-2010 H1-2011 H2-2011 H1-2012 H2-2012

Totali i aktiveve (mln lek) 9,378.00 9,705.00 9,649.57 9,808.68 9,901.69 10,559.99

Teprica e kredisë (mln lek) 7,125.00 7,072.00 6,946.58 7,118.68 7,261.55 7,122.11

Teprica e kredisë/totalit të aktiveve (%) 75.90 72.80 71.99 72.58 73.34 67.44

Kredi me probleme (mln lek) 237.10 357.90 315.11 315.65 389.20 450.96

Kredi me probleme/tepricës së kredisë

(%)

3.30 5.06 4.54 4.40 5.36 6.33

51

Aktivet e sektorit të sigurimeve40 për tremujorin e tretë të vitit 2012, rezultuan rreth 20.8 miliardë lekë, me një rritje prej 2.6 miliardë lekësh (ose 14.1%) referuar të njëjtës periudhë të një viti më parë. Peshën kryesore në totalin e aktiveve të shoqërive të sigurimit vijon ta zotërojë zëri “depozita, certifikata depozitash dhe llogari në banka” me rreth 41.2%.

Grafik 3.3 Pesha e zërave të aktiveve të shoqërive të sigurimit, në përqindje.

Burimi: Autoriteti i Mbikëqyrjes Financiare.

Treguesi që mat aftësinë e shoqërive të sigurimit për të përballuar humbjet përfaqësohet nga raporti “kapitali / rezerva teknike”, i cili për tremujorin e tretë të vitit 2012 zbriti në nivelin 138.2% nga 158.4% në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rënia e treguesit ka ardhur si rezultat i rritjes më të madhe të rezervave teknike, që është deri diku tregues i një pritshmërie më të madhe të ekspozimit ndaj rreziqeve gjatë kryerjes së veprimtarisë së sigurimeve në vend. Shoqëritë e sigurimit paraqesin një nivel më të lartë të rezultatit financiar i cili në tremujorin e tretë të vitit 2012 rezultoi 647 milionë lekë nga 540.4 milionë lekë një vit më parë. Performanca më e lartë është reflektuar edhe në treguesit e kthimit RoA dhe RoE, të cilët u ngjitën respektivisht në nivelet 3.3% dhe 6.1%, nga 3.1% dhe 5.6% që shënonin një vit më parë.

Në tremujorin e tretë të vitit 2012, një ecuri pozitive shfaqi aktiviteti i shoqërive të pensioneve private suplementare, aktivet e të cilave u ngjitën në nivelin 248.6 milionë lekë nga rreth 154.9 milionë lekë që rezultonte në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Në gjysmën e parë të vitit 2012, ka nisur veprimtarinë fondi i investimit “Raiffeisen Prestigj”, i cili u licencua në fund të vitit 2011. Në fund të vitit 2012, ky fond investimi kishte një vlerë aktivesh prej 15.2 miliardë lekësh, duke përbërë 1.2% të sistemit financiar në tërësi.

40 Sipas raportimit më të fundit të bilancit të shoqërive të sigurimit pranë Bankës së Shqipërisë.

41.2%8.9%

2.7% 7.1%

6.9%

Shtator 2012 Depozita, certifikata

depozitash dhe llogari në banka

Investime në pasuri të paluajtshme

Mjete të qëndrueshme (të trupëzuara dhe të patrupëzuara)

Provigjone teknike

Letra me vlerë të ndryshme nga aksionet

52

6. Sektori bankar

6.1 Ecuria e aktiv-pasiveve dhe përbërja e tyre

Aktivet e sektorit bankar u zgjeruan në fund të vitit 2012, por me ritme më të ngadalësuara krahasuar me një vit më parë. Në ecurinë e aktiveve, shfaqet mbizotërues kontributi i “veprimeve me thesarin dhe ndërbankare”, ndërkohë që ka ardhur gjithnjë e në rënie kontributi i aktivitetit kreditues (përfaqësuar nga “veprimet me klientët”), si pasojë e ngadalësimit të rritjes ekonomike, rënies së kërkesës për kredi dhe të një sjelljeje më të kujdesshme nga ana e bankave në akordimin e kredisë. Bankat kanë rritur investimet në letra me vlerë, veçanërisht në tremujorin e fundit të vitit, ndonëse norma e rritjes vjetore është e ulët. Në financimin e aktivitetit bankar (në pasiv të bilancit të bankës), kontributi ka ardhur tërësisht nga aktiviteti depozitues (përfaqësuar nga “veprime me klientët”), edhe pse ky zë ashtu si pjesa tjetër e aktivitetit të sektorit bankar, ka shfaqur norma rritjeje më të ulëta.

Totali i aktiveve të sektorit bankar përbën rreth 87.9% të PBB-së së vendit. Në gjysmën e dytë të vitit 2012, u evidentua një ngadalësim në ritmet e rritjes së aktiveve të sektorit bankar krahasuar me një vit më parë. Konkretisht, ato u zgjeruan me rreth 6.1%, ndërkohë që një vit më parë rritja rezultoi 13.1%. Ecuria historike e aktiveve të sektorit bankar paraqitet e luhatshme, rrjedhojë kjo e ndryshimeve në kontributin e zërave kryesorë të aktivit (Grafik 6.1.1). Grafik 6.1.1 Kontributi i zërave të aktiveve në rritjen e aktiveve, në pikë përqindje.


Në ecurinë e aktiveve, shfaqet mbizotërues kontributi i zërit “veprime me thesarin dhe ndërbankare” i cili shënoi një rritje vjetore me rreth 14.7%, nga

(15.00)

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

(15.00)

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

Janar 09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor 09

Nento

r 09

Janar 10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor 10

Nento

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor 11

Nento

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor 12

Nento

r 12

INTERESA TË

PËRLLOGARITURA

MJETE TË

QËNDRUESHME

MJETE TË TJERA

FONDE REZERVË TË

KRIJUARA

VEPRIMET ME LETRA

ME VLERË

VEPRIMET ME

KLIENTË

VEPRIMET ME

THESARIN DHE NDËRBANKARE

TOTALI I AKTIVEVE

(boshti në të djathtë)

53

12.5% që rezultonte një vit më parë41 . Kombinimi jo i favorshëm i faktorëve të kërkesës dhe ofertës për kredi u përkthye në një kontribut në rënie të aktivitetit kreditues (përfaqësuar nga “veprimet me klientë”42), i cili ka regjistruar normat më të ulëta historike në fund të vitit 2012. Ngadalësimi në rritjen e portofolit të kredisë, u shoqërua me ritme më të ulëta të rritjes së nivelit të provigjioneve, megjithatë ato shënuan një rritje vjetore me rreth 25.5% nga 57.3% që rezultoi një vit më parë. Sektori bankar ka rritur investimet në letra me vlerë, kryesisht në ato me të ardhura fikse duke ndikuar pozitivisht në ecurinë totale të aktiveve.

Në financimin e aktivitetit bankar (në pasiv të bilancit të bankës), vërehet se kontributi ka ardhur kryesisht nga aktiviteti depozitues (përfaqësuar nga “veprime me klientët”43), i cili përbën rreth 82.3% të totalit të detyrimeve. Ky konsiderohet si zhvillim pozitiv, i cili ndikon në qëndrueshmërinë e gjendjes së likuiditetit të sektorit bankar. Megjithatë, ky burim i rëndësishëm financimi ka shfaqur tendencë rënëse duke ndjekur në këtë mënyrë prirjen e zhvillimit të ekonomisë së vendit. Bankat kanë ruajtur raportin e përdorimit të kapitalit të tyre (zëri “burime të përhershme”) për financimin e veprimtarisë, duke iu përshtatur njëkohësisht kërkesave për shtim kapitali nga autoriteti mbikëqyrës, në kuadër të respektimit të normave rregullative. Grafik 6.1.2 Financimi me bazë vjetore i aktiveve të sektorit bankar, në pikë përqindje.


Sektori bankar shqiptar mbetet i mbizotëruar nga pesë bankat më të mëdha. Së bashku ato zotërojnë 67.8% të portofolit të kredisë dhe rreth 74.4% të depozitave.

41 Ecurinë pozitive të këtij zëri e ndikoi kryesisht zëri “Marrëdhënie me bankat, institucionet e kreditit dhe institucionet e tjera financiare” të cilat rezultuan 163.7 miliardë lekë, nga 117.6 miliardë lekë një

vit më parë. Kategoritë “Depozita në bankat, institucionet e kreditit dhe institucionet e tjera financiare” dhe “Hua” rezultuan nxitësit kryesorë të transaksioneve ndërbankare gjatë vitit 2012. 42 Zëri “veprime me klientët” në aktivin e bilancit të bankave përfaqëson kreditë e sektorit bankar për

subjektet rezidente dhe jorezidente, pa përfshirjen e interesave të përllogaritura.

43 Zëri “veprime me klientët” në pasivin e bilancit të bankave përfaqëson depozitat e subjekteve rezidente dhe jorezidente, pa përfshirjen e interesave të përllogaritura.

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

(10.00)

(5.00)

-

5.00

10.00

15.00

20.00

Janar 09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor 09

Nento

r 09

Janar 10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor 10

Nento

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor 11

Nento

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor 12

Nento

r 12

INTERESA TE PERLLOGARITURA

BURIMET E PËRHERHME

DETYRIME TË TJERA

VEPRIME ME LETRAT ME VLERË

VEPRIME ME KLIENTËT

VEPRIMET ME THESARIN DHE NDËRBANKARE

TOTALI I AKTIVEVE (boshti në të djathtë)

54

Kjo nënkupton që këto banka luajnë një rol të rëndësishëm në kreditimin e ekonomisë dhe një funksion të rëndësishëm në ecurinë dhe qëndrueshmërinë e sistemit financiar shqiptar.

6.2 Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve

Investimet e sektorit bankar në mjete të subjekteve jorezidente janë zgjeruar, ku evidentohet kryesisht rritje e vendosjeve në formën e llogarive rrjedhëse dhe depozitave. Nga ana tjetër, sektori ka ulur më tej përdorimin e linjave të kreditit me grupet bankare zotëruese. Këto zhvillime tregojnë për një situatë të përmirësuar të likuiditetit në sektorin bankar.

Investimet e sektorit bankar në mjete të subjekteve jorezidente rezultuan rreth 250 miliardë lekë, në rritje me rreth 16.5% krahasuar me gjysmën e parë të vitit dhe rreth 36.3% në terma vjetorë. Investimet në formën e vendosjeve pranë institucioneve jorezidente u rritën ndjeshëm në nivelin 140.6 miliardë lekë nga 98.2 miliardë lekë një vit më parë, kryesisht si rezultat i rritjes së llogarive rrjedhëse dhe të depozitave. Tek investimet me jorezidentët, ato me grupin bankar zotërues përbëjnë rreth 1/3 e vlerës. Në përgjithësi, aktivet me jorezidentët përbëjnë 21% të totalit të aktiveve, duke shfaqur rritje me rreth 4.7 pikë përqindje referuar një viti më parë.

Përsa i përket detyrimeve të sektorit bankar ndaj jorezidentëve, ato u vlerësuan në masën 80.2 miliardë lekë, duke përbërë 6.7% të totalit të detyrimeve, peshë e cila përgjatë gjithë vitit 2012 nuk ka pësuar luhatje të qenësishme. Në këto detyrime, pjesën dërrmuese e zënë detyrimet ndaj grupeve bankare zotëruese. Grafik 6.2.1 Pozicioni i sektorit bankar ndaj jorezidentëve, në përqindje.


Vlera e linjave të kreditit të përfituara nga grupet bankare zotëruese ka

shënuar rënie, dhe kjo prirje është shfaqur edhe në ecurinë e pjesës së përdorur dhe të papërdorur të linjave të kreditit.

0.0%

5.0%

10.0%

15.0%

20.0%

25.0%

Dhje

tor

07

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

Aktive Jorezidente/Totalit te aktiveve

Pasive Jorezidente/Totalit te pasiveve

55

Tabela 6.2.1 Angazhimet e marra nga bankat mëma dhe bankat e tjera të grupit.

mln lek Totali i linjës Pjesa e përdorur Pjesa e papërdorur

Dhjetor 2011 63,422.40 16,903.90 46,518.50

Qershor 2012 55,510.84 13,750.17 41,760.67

Dhjetor 2012 49,045.40 10,116.90 38,928.50


Nga analiza e mësipërme, ku evidentohet që aktivet e sektorit bankar ndaj jorezidentëve janë pothuaj tre herë më të larta se detyrimet ndaj jorezidentëve, vlerësohet se varësia e sektorit bankar në vend nga grupet bankare zotëruese është e ulët. Megjithatë, në banka të veçanta kjo varësi është më e ndjeshme dhe kërkon një monitorim të kujdesshëm.

Hapësirë informuese 4: Ekspozimi i sektorit bankar ndaj jorezidentëve44

Shënim: Kjo hapësirë informuese synon të japë një panoramë më të gjerë mbi karakteristikat e ekspozimit të sektorit bankar ndaj jorezidentëve. Për shkak se këto të dhëna disponohen në format të

dhënash operative duhet të konsiderojmë një diferencë nga të dhënat e bilanceve të certifikuara të paraqitura më sipër në tekst.

Pozicioni neto i ekspozimit ndaj jorezidentëve. Sektori bankar paraqitet me një pozicion neto

pozitiv. Ky pozicion ka shfaqur një rritje të theksuar krahasuar me fundin e vitit paraardhës,

veçanërisht për pozicionin neto në rastin e marrëdhënies me grupet bankare zotëruese.

Grafik 4.1 Ekspozimi i sektorit bankar ndaj jorezidentëve.


Struktura e maturimit të ekspozimeve me afat. Pretendimet ndaj jorezidentëve maturohen

kryesisht në një afat të shkurtër. Në fund të vitit 2012, pretendimet jorezidente me afat

maturimi deri në një muaj zinin 76.3% të pretendimeve, ndërkohë që detyrimet me të

njëjtin afat maturimi zinin 8.7% të detyrimeve me afat. Në anën e detyrimeve, pesha më e

44 Kjo hapësirë informuese është bazuar në të dhëna operative të raportuara nga sektori bankar mbi marrëdhënien me institucionet jorezidente.

56

madhe zihet nga ato detyrime të cilat maturohen për më tepër se 6 muaj, me 86.1% të

totalit.

Përbërja sipas monedhave. Në fund të vitit 2012, pretendimet ndaj jorezidentëve paraqiten

kryesisht në euro, në masën 76.6% dhe në dollarë amerikanë në masën 17.7%. Edhe në

anën e detyrimeve, monedha më e përdorur është ajo evropiane për 99.1% të detyrimeve,

të cilat janë kryesisht ndaj grupeve bankare zotëruese.

Përbërja e ekspozimit sipas origjinës së kapitalit . Në totalin e pretendimeve ndaj

institucioneve jorezidente, pretendimet e bankave greke zënë 21% të totalit, pretendimet e

bankave italiane zënë 13.9%, ato të bankave franceze zënë 6.1% dhe ato të bankave me

kapital shqiptar zënë 5.8% të totalit të pretendimeve jorezidente. Këto pretendime

paraqiten më të larta se një vit më parë për të gjitha këto grupe. E njëjta prirje vlen edhe

në krahasim me gjashtëmujorin e kaluar, me përjashtim të bankave me origjinë franceze.

Prirja është e njëjtë edhe në rastin e pretendimeve ndaj grupeve bankare zotëruese.

Ritmet rënëse të detyrimeve ndaj jorezidentëve janë reflektuar nga rënia e tyre për bankat

italiane dhe franceze, krahasuar me gjashtëmujorin e kaluar dhe fundin e një viti më parë.

Në fund të muajit dhjetor 2012, pesha e detyrimeve të bankave franceze ndaj detyrimeve

totale jorezidente ishte 56.3%, ajo e bankave greke ishte 23% dhe ajo e bankave italiane

ishte 13.4%. Pozicioni neto i ekspozimit vijon të mbetet negativ për bankat me origjinë

franceze, ndonëse paraqet përmirësim krahasuar me periudhat paraardhëse të marra në

shqyrtim. Ndërkohë, grupet e tjera paraqesin një pozicion neto pozitiv në rritje krahasuar

me periudhat e mëparshme.

6.3 Teprica e kredisë

Rritja e kredisë për ekonominë u ngadalësua ndjeshëm dhe qëndron poshtë vlerave historike. Ky ngadalësim reflekton kryesisht dobësinë e kërkesës për kredi si rezultat i pasigurisë së agjentëve ekonomikë për zhvillimet e ardhshme ekonomike. Gjithashtu, bankat kanë shfaqur një kujdes më të madh në procesin e përzgjedhjes së klientëve dhe në zbatimin e procedurave të dhënies dhe të monitorimit të kredisë.

Aktiviteti kreditues, në fund të vitit 2012, arriti në 42.8% të PBB-së së vendit duke u ngjitur kështu në nivelin 577.8 miliardë lekë45. Rritja vjetore e stokut të kredisë shënon 2%, ndërkohë që një vit më parë rezultonte 15.3%.

Sipas afatit të maturimit, kreditimi paraqet një zhvendosje drejt maturitetit afatgjatë. Gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit, stoku i kredisë afatgjatë u rrit me 8 miliardë lekë (ose 3.1%). Ndërkohë, rritja e stokut të kredisë afatshkurtër është pothuaj e papërfillshme dhe kredia afatmesme ka rënë me rreth 2.2 miliardë lekë ose 1.9%. Kredia afatgjatë në fund të vitit mban rreth 47% të portofolit të kredisë.

Sipas monedhës, kredia në valutë vijon të bjerë, ndërsa ajo në monedhën vendase është rritur me ritme më të larta. Më konkretisht, kredia në valutë ka rënë me 11 miliardë lekë ose me 2.9% dhe kredia e dhënë në lekë është rritur me 16.9 miliardë lekë ose me 9%. Në gjysmën e parë të vitit 2012, kredia në valutë ra me 0.7 miliardë lekë ose 0.2%, ndërsa rritja e kredisë në lekë shënonte 6.4 miliardë

45 Duke përfshirë edhe interesat e përllogaritura.

57

lekë ose 3.5%. Në fund të vitit, kredia në valutë përfaqëson rreth 65% të portofolit të kredisë nga 68% që shënonte një vit më parë.

Grafik. 6.3.1 Norma vjetore e rritjes së kredisë sipas afatit të maturimit dhe monedhës.


Sipas subjekteve kredimarrëse, rritja më e shpejtë e kredisë evidentohet për

individët - edhe pse në vlera modeste, përkatësisht me 1.7 miliardë lekë ose 1.1%, ndërkohë që kredia akorduar bizneseve është rritur me vetëm 0.6 miliardë lekë ose 0.1%. Një gjashtëmujor më parë, rritja e kredisë për individët ishte më e ulët me rreth 1 miliardë lekë ose 0.7%, ndërsa bizneset u kredituan me rreth 5.2 miliardë lekë, me një rritje prej 1.3%. Sektori publik vijon të kreditohet me ritme të qëndrueshme. Këtë gjashtëmujor, kredia e akorduar për sektorin publik u rrit me 3.7 miliardë lekë ose 16.8%, kundrejt 1.5 miliardë lekë ose 7.4% një periudhë më parë.

Grafik. 6.3.2 Struktura e portofolit të kredisë për ekonominë vendase.


Shënim: Të dhënat e grafikut të mësipërm i referohen kredisë për subjektet rezidente, e cila

në fundin e vitit 2012 zinte 99.7% të totalit të kredisë për bizneset (përfshi këtu edhe

ndërmarrjet me kapital shtetëror) dhe 95.2% të totalit të kredisë për individët.

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Dhje

tor

2006

Mars

2007

Qers

hor

2007

Shta

tor

2007

Dhje

tor

2007

Mars

2008

Qers

hor

2008

Shta

tor

2008

Dhje

tor

2008

Mars

2009

Qers

hor

2009

Shta

tor

2009

Dhje

tor

2009

Mars

2010

Qers

hor

2010

Shta

tor

2010

Dhje

tor

2010

Mars

2011

Qers

hor

2011

Shta

tor

2011

Dhje

tor

2011

Mars

2012

Qers

hor

2012

Shta

tor

2012

Dhje

tor

2012

Kredia dhënë biznesit Kredia hipotekare dhënë individëve

Kredia konsumatore dhënë individëve

58

Grafik 6.3.3 Ndryshimi mujor (boshti në të majtë) dhe ecuria vjetore (boshti në të djathtë)

e kredisë dhënë biznesit, e kredisë konsumatore dhënë individëve dhe e kredisë hipotekare

dhënë individëve.


Sipas sektorëve të ekonomisë, këtë gjashtëmujor kredia është akorduar

kryesisht për prodhimin e energjisë elektrike për rreth 8.6 miliardë lekë, si dhe për blerjen dhe zhvillimin e pasurive të paluajtshme për rreth 3 miliardë lekë. Ndërkohë, sektorët të cilët kanë ndjerë një tkurrje të kredisë janë ndërtimi me rreth 7.7 miliardë lekë, tregtia me rreth 3 miliardë lekë dhe industria me rreth 1 miliard lekë. Kontributi i sektorëve kryesorë në ecurinë e kredisë paraqitet në grafikun në vijim.

Grafik 6.3.4 Ecuria e kredisë për subjektet private dhe sektorët me kontributin në rritje.


Sipas qëllimit të përdorimit, kredia për bizneset është orientuar drejt

investimeve për pasuri të paluajtshme, ndërkohë që kredia për blerje pajisjesh ka

-5%

5%

15%

25%

35%

45%

55%

Q2

:07

Q3

:07

Q4

:07

Q1

:08

Q2

:08

Q3

:08

Q4

:08

Q1

:09

Q2

:09

Q3

:09

Q4

:09

Q1

:10

Q2

:10

Q3

:10

Q4

:10

Q1

:11

Q2

:11

Q3

:11

Q4

:11

Q1

:12

Q2

:12

Q3

:12

Q4

:12

Tregtia, Riparimi i automjeteve dhe artikujve shtëpiake Ndërtimi

Industia Prodhimi, shpërndarja e energjisë elektrike, e gazit dhe e ujit

Bujqësia, Gjuetia dhe Silvikultura Të tjera

Ecuria e kredisë për sektorët e ekonomisë

59

shënuar rënie. Kredia në formën “Overdraft” që mbizotëron në përdorim nga biznesi, vijon të shfaqë prirje të lehtë rënëse, fenomen i cili vërehet edhe tek individët. Kategoritë e tjera në shpërndarjen e kredisë tek individët nuk shfaqin ndryshime strukturore. Grafik 6.3.5 Shpërndarja e tepricës së kredisë për biznesin dhe individët sipas qëllimit të

përdorimit.


Hapësirë informuese 5: Kredia e re.

Në gjashtëmujorin e dytë 2012, sektori bankar dha kredi të re në masën 142

miliardë lekë, duke e përmirësuar portofolin me 15.7 miliardë lekë ose 12.4% krahasuar me

një gjashtëmujor më parë, ndërkohë që krahasuar me gjashtëmujorin e dytë të vitit 2011,

kredia e re evidentohet të ketë rënë me 6.5 miliardë lekë ose 4.4%. Për të njëjtën periudhë,

sektori bankar mblodhi kredi në masën 139 miliardë lekë, 22.5 miliardë lekë (19.3%) më

shumë se në fund të qershorit 2012 dhe 22.3 miliardë lekë (19.1%) më shumë se gjatë të

njëjtës periudhë të një viti më parë. Raporti i kredisë së mbledhur me kredinë e dhënë

përfaqëson treguesin e përdorimit të kredisë nga banka. Për gjashtëmujorin e dytë të vitit

2012, ky raport u llogarit në nivelin 97.8%, nga 92.2% që shënonte një gjashtëmujor më

parë dhe 78.6% referuar fundit të vitit 2011.

Sipas grupeve të përdoruesve, gjatë periudhës, subjektet private kanë përfituar rreth

123 miliardë lekë ose rreth 86.6% të kredisë së re, ndërkohë që individët përfituan rreth 19

miliardë lekë ose rreth 13.4% të totalit të kredisë së re. Grafiku 5.1 më poshtë paraqet

ecurinë e kredisë së re për këto subjekte dhe treguesin e përdorimit të kredisë.

Grafik 5.1 Kredia e re dhe raporti i përdorimit të kredisë.

60


Shpërndarja e kredisë së re sipas qëllimit të përdorimit, evidenton një rritje të

kredisë afatshkurtër të përdorur për qëllime të papërcaktuara, sikundër është kategoria

“overdraft”, ndërkohë që kategoria tjetër që përmbush po nevoja afatshkurtra operative për

ndërmarrjet – kredia për kapital qarkullues – ka shënuar rënie. Për individët vijon të tkurret

kredimarrja për ushtrim aktiviteti, ndërkohë që evidentohet zgjerim i kredisë së re për

konsum të mallrave jo të qëndrueshme.

Grafik 5.2 Shpërndarja e kredisë së re për biznesin dhe individët sipas qëllimit të përdorimit.


Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve kryesorë të ekonomisë paraqitet në

grafikun më poshtë. Evidentohet zgjerim i kredisë së re për sektorin e “prodhimit,

shpërndarjes së energjisë elektrike, gazit dhe ujit” me rreth 14.3 miliardë lekë ose 190%,

ndërkohë që ka rënie për sektorin e “tregtisë”, me rreth 5.9 miliardë lekë ose 12%.

Grafik 5.3 Shpërndarja e kredisë së re sipas sektorëve të ekonomisë.

-

20

40

60

80

100

120

140

-

5

10

15

20

25

30

35

40

Janar 2008

Shkurt

2008

Mars

2008

Pri

ll 2

008

Maj 2008

Qers

hor 2008

Korr

ik 2

008

Gusht 2008

Shta

tor 2008

Teto

r 2008

Nento

r 2008

Dhje

tor 2008

Janar 2009

Shkurt

2009

Mars

2009

Pri

ll 2

009

Maj 2009

Qers

hor 2009

Korr

ik 2

009

Gusht 2009

Shta

tor 2009

Teto

r 2009

Nento

r 2009

Dhje

tor 2009

Janar 2010

Shkurt

2010

Mars

2010

Pri

ll 2

010

Maj 2010

Qers

hor 2010

Korr

ik 2

010

Gusht 2010

Shta

tor 2010

Teto

r 2010

Nento

r 2010

Dhje

tor 2010

Janar 2011

Shkurt

2011

Mars

2011

Pri

ll 2011

Maj 2

011

Qers

hor 2011

Korr

ik 2

011

Gusht 2

011

Shta

tor 2

011

Teto

r 2

011

Nento

r 2

011

Dhje

tor 2

011

Janar 2

012

Shkurt

2012

Mars

2012

Pri

ll 2012

Maj 2

012

Qers

hor 2

012

Kori

k 2

012

Gusht 2

012

Shta

tor 2

012

Teto

r 2

012

Nento

r 2

012

Dhje

tor 2

012

Në %

Në m

ilia

rdë le

kë

Kredia e re për individët Kredia e re për biznesin Përdorimi i kredisë (boshti në të djathtë)

61


Shpërndarja e kredisë së re sipas monedhave, evidenton rimëkëmbjen e kredisë

akorduar në monedhën evropiane, ndërkohë që rritjen më të madhe vijon ta paraqesë

kredia në monedhën vendase. Gjatë gjashtëmujorit, rritja e kredisë se re në euro ishte 5.4

miliardë lekë ose 9.6%, dhe rritja e kredisë së re në lekë ishte 19 miliardë lekë ose 37.1%,

referuar një gjashtëmujori më parë. Kredia e re në dollarë amerikanë është tkurrur gjatë

gjashtëmujorit me 8.8 miliardë lekë ose 47.3%.

Ecuria e normave të interesit për kreditë e reja

Gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012, vërehet një prirje e lehtë rënëse në

normat e interesit të kredisë së re në të tre monedhat kryesore. Norma mesatare e interesit

për kreditë e reja në lekë rezultoi 10.62%, ose 0.8 pikë përqindje më e ulët se një

gjashtëmujor më parë.

Tek bizneset, rënia më e madhe e normës së interesit vërehet tek kredia e re dhënë

në formën “overdraft”, me rreth 1.2 pikë përqindje, në nivelin 9.66%. Tek individët, më të

favorshme janë paraqitur kushtet për kredinë e re në lekë dhënë për investim në “pasur i të

paluajtshme”, norma mesatare për të cilin ka rënë me 0.9 pikë përqindje në nivelin 8.43%.

Pavarësisht ecurisë rënëse të normave mesatare të Euribor-it në tregjet

ndërkombëtare, në tregun vendas tendenca nuk ka patur të njëjtin intensitet. Gjatë

periudhës, norma mesatare e interesit për kredinë e dhënë në monedhën evropiane ka

shënuar rënie me rreth 0.2 pikë përqindje krahasuar me një gjashtëmujor më parë, në

nivelin 7.06%. Kredia e re dhënë në formën “overdraft” për biznesin është regjistruar me

kushtet më të përshtatshme, pasi ka rënë me 0.6 pikë përqindje. Tek individët, regjistrohet

rritje në normën e interesit për kredinë e re dhënë për ushtrim aktiviteti, ndërsa të gjitha

kategoritë e tjera janë përfaqësuar me rënie të normave të interesit.

Norma mesatare e interesit për kredinë e re dhënë në dollarë amerikanë, ka shënuar

një rritje të lehtë me 0.1 pikë përqindje në nivelin 7.01%, ndërkohë që brenda kategorive

për biznesin, kredia e re në dollarë për investime në pasuri të paluajtshme është shtrenjtuar

me 2.1 pikë përqindje. Në këto nivele është shtrenjtuar edhe kredia e re dhënë individëve

në formën “overdraft”, me 2.5 pikë përqindje.

Grafik 5.4 Ecuria e normës së interesave për kreditë e reja në lekë dhe valutë.

0 20 40 60

Peshkimi

Arsimi

Administrimi publik

Shëndeti dhe veprimtaritë sociale

Bujqësia, Gjuetia dhe Silvikultura

Industria nxjerrëse

Hotelet dhe restorantet

Transporti, Magazinimi dhe Telekomunikacioni

Të tjera

Pasuritë e patundshme, dhënia me qira,etj.

Shërbime kolektive, sociale dhe individuale

Ndërmjetësim monetar dhe financiar

Ndërtimi


Prodhimi, shpërndarja e energjisë elektrike, e gazit …

Tregtia, Riparimi i automjeteve dhe artikujve …

Miliardë

6M II 2011

6M I 2012

6M II 2012

62


6.4 Ecuria e depozitave

Depozitat e sektorit bankar kanë vijuar të rriten me ritme të kënaqshme gjatë periudhës, megjithatë me ecuri të ngadalësuar kundrejt 2 viteve paraardhëse.

Grafik 6.4.1 Ecuria e depozitave totale dhe sipas monedhës, në milionë lekë dhe në

përqindje.


Depozitat vijojnë të mbeten të përqendruara në bankat më të mëdha të

sektorit bankar, por shkalla e përqendrimit të tyre shënon rënie në terma vjetorë46. Totali i depozitave, në gjysmën e dytë të vitit 2012, ka shënuar rritje me 3.1% në 46 Të matura me indeksin Herfindahl, shkalla e përqendrimit të depozitave ka rënë në 1542, nga 1581

një vit më parë. Pavarësisht rënies së indeksit, sektori bankar shfaq përqendrim në mbledhjen e depozitave.

(10.0)

(5.0)

-

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

0

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

Janar 09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor 09

Nento

r 09

Janar 10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor 10

Nento

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor 11

Nento

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor 12

Nento

r 12

Depozita

Rritja vjetore e depozitave ne valutë (boshti në të djathtë)

Rritja vjetore e depozitave në Lekë (boshti në të djathtë)

63

krahasim me muajin qershor 2012 dhe me 7.3% krahasuar me një vit më parë, duke u ngjitur në nivelin 992 miliardë lekë47.

Depozitat e individëve, të cilat përfaqësojnë rreth 88% të totalit të

depozitave, u rritën me një normë më të ulët vjetore prej 8.9%, kundrejt rritjes 13.1% një vit më parë. Depozitat e bizneseve, të cilat në gjashtëmujorin e parë të vitit shfaqën rënie, këtë gjashtëmujor u rikthyen në terma pozitivë rritjeje - edhe pse vlerësohen 3% më të ulëta se një vit më parë. Grafik 6.4.2 Norma vjetore e rritjes së depozitave, në përqindje.


Në strukturën e depozitave vërehet një zhvendosje e rëndësishme drejt

depozitave me afate më të gjata maturimi. Kjo ecuri mund të reflektojë prirjen e publikut për kursim dhe një nevojë për norma kthimi më të larta për këto kursime. Kjo prirje, gjithashtu rrit qëndrueshmërinë e depozitave si burim financimi për veprimtarinë e bankave.

Grafik 6.4.3 Struktura e depozitave të sektorit bankar sipas maturimit.

47 Duke përfshirë edhe interesat e përllogaritura.

(20.00)

(10.00)

-

10.00

20.00

30.00

40.00

Janar

08

Mars

08

Maj 08

Korr

ik 0

8

Shta

tor

08

Nento

r 08

Janar

09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor

09

Nento

r 09

Janar

10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor

10

Nento

r 10

Janar

11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor

11

Nento

r 11

Janar

12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor

12

Nento

r 12

Total Depozita Sektori Privat Individë

64


Lidhur me strukturën e depozitave sipas monedhës, vërehet se në fund të vitit 2012, depozitat në lekë dhe ato në valutë zënë thuajse të njëjtën peshë në totalin e depozitave, secila me vlerë rreth 500 miliardë lekë. Kundrejt një viti më parë, depozitat në valutë kanë një peshë lehtësisht më të madhe në totalin e depozitave. Hapësirë informuese 6: Depozitat e reja me afat48.

Depozitat e reja me afat në monedhën vendase pësuan rënie në gjashtëmujorin e

dytë të vitit 2012. Gjatë kësaj periudhe u pranuan 273 miliardë lekë depozita të reja me

afat në lekë, ose rreth 18% më pak se në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2011. Kjo rënie ka

ardhur në një kohë kur norma mesatare e interesit për depozitat në lekë ka pësuar ulje në

4.6%, nga 5.1% në pjesën e dytë të vitit 2011. Për sa i takon strukturës së maturimit të

depozitave të reja në lekë, gjatë periudhës vërehet rënie me rreth 12.5 pikë përqindje në

peshën e depozitave të reja me afat maturimi 1 muaj, në nivelin 19%, dhe rritje e peshës

së depozitave të reja me afat maturimi 12 muaj me rreth 9.8 pikë përqindje, në nivelin

47%.

Depozitat e reja me afat në usd të pranuara nga sektori bankar, në gjashtëmujorin e

dytë të vitit 2012 ishin 422 milionë usd, rreth 13.4% më pak se një vit më parë. Struktura e

depozitave ka shfaqur një rritje me 6.2 pikë përqindje të peshës së depozitave me afat 12

muaj dhe një rënie me 8.9 pikë përqindje të peshës së depozitave me afat maturimi 1 muaj.

Gjatë periudhës, norma mesatare e interesit për depozitat e reja në usd, ka qenë 1.8%,

krahasuar me 1.5% në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Depozitat e reja me afat në euro të pranuara nga sektori bankar ishin 1.92 miliardë

euro, duke rënë me 8% në krahasim me gjashtëmujorin e dytë të vitit 2011. Norma

mesatare e interesit ka mbetur thuajse e pandryshuar, në 2.6%. Në lidhje me strukturën e

maturimit të depozitave të reja në monedhën evropiane, vërehet rritje e peshës të

depozitave me afat maturimi 12 muaj me 8.8 pikë përqindje, në nivelin 43.5%, ndërsa

pesha e depozitave me afat maturimi 1 muaj ka rënë me 6.8 pikë përqindje, duke zbritur në

nivelin 20%.

Grafik 6.1 Ecuria e depozitave të reja me afat sipas monedhave, në milionë njësi monetare.

48 Në analizën e treguesve të depozitave të reja duhet marrë parasysh fakti se një pjesë e

konsiderueshme e fluksit të depozitave të reja vjen nga rinegocimi i kontratave ekzistuese.

29%

44%

23%

3%

32%

30%

34%

4%

deri në 1 muaj

1-6 muaj

6-12 muaj

1-5 vjet

mbi 5 vjet

Qershor 2012

Dhjetor 2012

65

Burimi: Banka e Shqipërisë. Shënim: Depozitat në lekë boshti në të majtë, depozitat në euro dhe dollarë boshti në të djathtë.

Grafik 6.2 Normat e interesit për depozitat e reja me afat, në përqindje.


0

500

1000

1500

2000

2500

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

Jan 0

9

Mars

09

Maj 09

Korr

09

Shta

t 09

Nënto

r 09

Jan 1

0

Mars

10

Maj 10

Korr

10

Shta

t 10

Nënto

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

11

Shta

t 11

Nënto

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

12

Shta

t 12

Nënto

r 12

Lek Dollar Euro

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

Jan 0

9

Mars

09

Maj 09

Korr

09

Shta

t 09

Nënto

r 09

Jan 1

0

Mars

10

Maj 10

Korr

10

Shta

t 10

Nënto

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

11

Shta

t 11

Nënto

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

12

Shta

t 12

Nënto

r 12

Lek Dollar Euro

66

6.5 Rezultati financiar dhe eficienca e burimeve

Rezultati neto i sektorit bankar ishte pozitiv në fund të vitit 2012, në vlerën 3.8 miliardë lekë, 5.3 herë më i lartë se një vit më parë. Fitimi nga aktivitetet kryesore bankare – të ardhurat nga interesat dhe veprimtaritë e tjera – shfaqen të pandryshuara kundrejt një viti më parë. Thuajse i gjithë ndryshimi në rezultatin neto të sistemit bankar vendas vjen nga rënia e konsiderueshme e shpenzimeve për provigjione në tërësi – diktuar kryesisht nga përmirësimi i çmimit të letrave me vlerë në portofolet e bankave, gjë që ka ndikuar në uljen e masës së provigjionimit për këto investime. Efekt të mëtejshëm pozitiv në rezultatin neto ka sjellë gjithashtu edhe rritja e nivelit të shlyerjeve, të cilat kanë zbutur efektin gërryes të fitimit të shkaktuar nga përkeqësimi i portofolit të kredive. Për më tepër, edhe pse në masë më të vogël, ndikim pozitiv dhanë të ardhurat e jashtëzakonshme49.

Grafik 6.5.1 Ecuria e përbërësve të humbjeve nga huatë, në përqindje ndaj tepricës së

kredisë.


Krahasuar me fundin e vitit 2011, niveli i marzhit neto nga interesat tregoi rënie, duke shfaqur rritjen e kostove të financimit të aktiveve që sjellin të ardhura, kundrejt rënies së të ardhurave që sjellin këto aktive. Tabelë 6.5.1 Tregues të përfitueshmërisë nga veprimtaria kryesore në përqindje

(kumulative).

Treguesit Dhjetor

`08

Dhjetor

`09

Dhjetor

`10

Dhjetor

`11

Dhjetor

`12

Të ardhurat nga interesat/aktivet që

sjellin të ardhura

8.06 8.10 8.11 7.78 7.73

Shpenzime për interesa/aktive që 3.94 4.06 3.78 3.57 3.72

49 Rritja e të ardhurave të jashtëzakonshme është ndikuar kryesisht nga ekzekutimi i kolateraleve të lëna pranë bankave për garantimin e kredive të marra.

(15.0)

(10.0)

(5.0)

-

5.0

10.0

15.0

Qers

hor 08

Dhje

tor 08

Qers

hor 09

Dhje

tor 09

Qers

hor 10

Dhje

tor 10

Qers

hor 11

Dhje

tor 11

Qers

hor 12

Korr

ik 1

2

Gusht 12

Shta

tor 2012

Teto

r 2012

Nento

r 2012

Dhje

tor 2012

provigjion statistikor provigjion specifikkredi të fshira rimarrjeshlyerje humbjet nga huate

67

sjellin të ardhura

Marzhi Neto nga Interesat (MNI) 4.13 4.04 4.32 4.20 4.01


Në fund të vitit 2012, aktivet mesatare që sjellin të ardhura u ngjitën në nivelin 977.5 miliardë lekë, duke përfaqësuar rreth 85.7% të vlerës së përgjithshme të aktiveve mesatare të sektorit bankar. Ky tregues shënoi rritje me 14.8 miliardë lekë ose 1.5% kundrejt muajit qershor 2012 dhe me 53.2 miliardë ose 5.7% kundrejt një viti më parë. Raporti “Pasive mesatare që shkaktojnë shpenzime/Aktive mesatare që sjellin të ardhura” është në nivelin 99.7%, thuajse i pandryshuar kundrejt muajit qershor 2012, dhe rreth 6 pikë përqindje më i lartë se një vit më parë.

Të ardhurat neto të veprimtarisë së sektorit bankar, rezultojnë 39.3 miliardë lekë, të pandryshuara kundrejt së njëjtës periudhë të një viti më parë, rezultatet neto nga interesat dhe nga veprimtaritë e tjera shfaqin rritje të papërfillshme. Kostot operative të veprimtarisë shënuan vlerën 25.9 miliardë lekë ose 6% më të larta se një vit më parë. Si rezultat, raporti i kostove operative ndaj të ardhurave neto qëndron në nivelin 52.8% nga 50.1% për të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Raporti i shpenzimeve të përgjithshme të veprimtarisë ndaj të ardhurave u ul në 88.4%, krahasuar me 94.1% në muajin dhjetor 2011, rrjedhojë e rënies së shpenzimeve për provigjione me rreth 4 miliardë lekë.

Përfitueshmëria e sistemit bankar shfaqet e përmirësuar në krahasim me vitin e kaluar. Kthimi nga kapitali (RoE) u vlerësua në 3.8% nga 0.8% një vit më parë. Megjithatë një rritje e RoE-s nuk tregon domosdoshmërisht një sistem financiar më të fortë (pasi rritja e tij mund të vijë si rezultat i rritjes së aktiveve me rrezik). Një analizë më të detajuar të faktorëve që kanë ndikuar në përmirësimin e RoE-s e jep zbërthimi i përbërësve50 të saj:

Ndryshimi i RoE-s gjatë vitit 2012, është shkaktuar thuajse ekskluzivisht nga marzhi i fitimit (raporti I në zbërthim) dhe nga rritja e levës financiare (raporti IV) e cila, nga pikëpamja e stabilitetit e ekspozon më shumë sistemin. Të ardhurat e rregulluara me rrezik (raporti II) dhe niveli i rrezikut (raporti III) kanë rënë.

Grafik 6.5.2 Ecuria dhe përbërja e ROE-s, e linearizuar.

50 Shpjegimi më i detajuar i përbërësve të RoE-s mund të gjendet në Raportin e Stabilitetit Financiar, 6M–I 2012.

68


Kthimi nga aktivet (RoA) rezultoi 0.33%, rreth 5 herë më i lartë se një vit më parë.

Grafik 6.5.3 Ecuria e RoE-s dhe RoA-s (boshti në të djathtë), në përqindje.


Sipas grupeve të bankave, ecuria e këtyre dy treguesve paraqitet në grafikun në vijim.

Grafik 6.5.4 Ecuria e RoE-s dhe RoA-s sipas grupeve të bankave, në përqindje.

-

0.0500

0.1000

0.1500

0.2000

0.2500

-3

-2.5

-2

-1.5

-1

-0.5

0

0.5

1

1.5

2

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Leva financiare

Niveli i riskut

Te ardhurat e axhustuara me riskun

Marzhi i fitimit

ROE (boshti në të djathtë)

-

0.20

0.40

0.60

0.80

1.00

1.20

1.40

1.60

1.80

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Teto

r 12

Nënto

r 12

Dhje

tor

12

RoE

RoA

69


Hapësirë informuese 7: Zbërthimi i kostos së ndërmjetësimit ex-post financiar në

sektorin bankar shqiptar.

Në këtë hapësirë informuese synohet të analizohen faktorët që shkaktojnë ndryshimin e

marzhit neto të interesave në sektorin bankar shqiptar. Marzhi neto i interesit, i matur si

diferenca ndërmjet normave të interesit të kredisë dhe atyre të depozitave, është pranuar

gjerësisht si përafrues i kostos së ndërmjetësimit financiar në një ekonomi të caktuar.

Analizat empirike sugjerojnë se marzhi i interesit është gjerësisht i lidhur me efikasitetin e

sektorit bankar. Përcaktuesit e marzhit të interesit klasif ikohen, në tre kategori treguesish,

që lidhen me: modelin e biznesit të vetë bankës, modelin e biznesit të sektorit bankar dhe

ato të përcaktuara nga gjendja e ekonomisë.

Studimet akademike kanë treguar se kostot e larta të ndërmjetësimit financiar mund të

përbëjnë një pengesë të rëndësishme për nivelin e thellimit të ndërmjetësimit f inanciar në

një ekonomi. Nga ana tjetër, nivelet e larta të marzhit mund të jenë tregues i problemeve

strukturore (potencialisht sistemike), si për shembull, mungesa e konkurrencës; rreziku i

lartë i tregut dhe i kredisë; mungesa e ekonomive të shkallës të cilat shkaktojnë kosto të

larta operacionale; kuadër institucional jo i favorshëm; si dhe prani e një kuadri të

shtrënguar rregullativ që pengojnë mirëfunksionimin e aktiviteteve në tregjet financiare (Poghosyan, 2012)51.

Për sektorin bankar shqiptar, spread-i ndërmjet normave të interesit të kredisë dhe

normave të depozitave, ka pësuar rënie në harkun kohor të tre viteve të fundit, mesatarisht

me 0.5pp. Për vitin 2012, spread-i u vlerësua mesatarisht në 5.4% ose 0.2pp më i ulët ndaj

një viti më parë (graf ik 7.1).

Grafik 7.1 Ecuria e normave të interesit të kredive dhe depozitave dhe spread-i i tyre, në përqindje.

51 Poghosyan, T. (2012) Financial Intermediation Costs in Low-Income Countries: The Role of Regulatory, Institutional, and Macroeconomic Factors, IMF, WP/12/140.

70


*Shënim: Grafiku në të djathtë paraqet mesataren e spread-it në harkun kohor 2008-2010,

www.dataworldbank.org

Në vijim, është bërë llogaritja ex-post e normës të ndërmjetësimit financiar, si dhe kostoja

e ndërmjetësimit ex-post e zbërthyer në katër komponentë të saj me qëllim analizimin e

kontributit të tyre në përcaktimin e normës së interesit për kredi për periudhën 2006-2012,

–rezultatet paraqiten në tabelën 7.1. Për zbërthimin e kostos së ndërmjetësimit financiar

janë përshtatur metodologjitë e propozuara nga Randall (1998) 52 dhe Hansen & Rocha

(1986)53, si dhe studimi i Kallucit (2010)54. Aplikimi i këtyre qasjeve mundëson llogaritjen e

normës së ndërmjetësimit duke e lidhur atë vetëm me operacionet bankare të kreditimit .

Llogaritja bazohet në koncepte të kontabilitetit ku të hyrat nga operacionet bankare të

kreditimit barazohen me shpenzimet për kreditim dhe fitimin që realizohet nga banka për

periudhën e caktuar. Kështu, komponentët e marzhit të interesave janë zbërthyer duke u

mbështetur në pasqyrat financiare të të ardhurave dhe shpenzimeve, si dhe në bilancin

kontabël të bankave të sistemit55.

Duke aplikuar formulën (1), marzhi është zbërthyer si diferencë ndërmjet të ardhurave dhe

kostove të sistemit të realizuara nga aktiviteti kreditues, dhe raportet e përftuara paraqiten

në tabelën 1. Kështu, norma e ndërmjetësimit e cila mbartet nga huamarrësi përbëhet nga

norma e kreditimit (interesat e arkëtuara nga aktiviteti kreditues) si dhe nga pagesa e

tarifave dhe komisioneve, të cilat së bashku pasqyrojnë të ardhurat që përfton banka nga

veprimtaria e kreditimit (si në tabelën 7.1.). Kjo e ardhur duhet të mbulojë kostot që

mbartin bankat, e që zbërthehen në: kostot e financimit, kostot operacionale, kostot e

rrezikut dhe ato rregullative; si dhe të kënaqë aktivitetin bankar me një marzh të caktuar

fitimi. Mbetja reflekton gabimet që rezultojnë nga kombinimi i të dhënave të pasqyrës të të

ardhurave (të dhënave fluks) dhe të dhënave stok të bilanceve të konsoliduara, si dhe

supozime të thjeshtëzuara lidhur me raportet e llogaritura.

52 Randall, R. (1998), Interest Rate Spreads in the Eastern Caribbean, IMF/ WP/ 98/59.

53 Hanson, J. A. and R. Rocha (1986), High interest rates, spreads, and the cost of intermediation, Industry and Finance Series 18, WB. 54 Kalluci, I. (2010) Përcaktuesit e marzhit neto të interesave në sistemin bankar shqiptar, BSH. 55 Në pasqyrën e konsoliduar të të ardhurave dhe shpenzimeve, fitimi pas taksave (P) përcaktohet si shuma e të ardhurave nga interesat (II) dhe të ardhurave jo nga interesat (NII), minus shpenzimet e

interesit (IE), minus shpenzimet e veprimtarisë (OC), minus provigjionet e huave me probleme (Prov),

minus taksat e paguara: P≡ II+NII-IE-OC-Prov-Taksa. Ky identitet transformohet më tej duke u pjesëtuar me mesataren e kredisë (L) dhe mesataren e depozitave (D) dhe duke u shumëzuar me

treguesin e zgjerimit të ndërmjetësimit (A) i cili matet si peshë e kredisë ndaj totalit të aktivit e mesatarizuar gjatë vitit, si faktor skalar, si në formulën (1):

(1)

http://www.dataworldbank.org/

71

Tabela 7.1 Zbërthimi i kostos së ndërmjetësimit për sektorin bankar shqiptar.

Përshkrimi 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Mesatarja

Norma e ndërmjetësimit ex-post 10.0% 10.3% 10.0% 9.3% 9.4% 9.0% 8.8% 9.6%

-Norma e kreditimit 9.4% 9.6% 9.4% 8.7% 8.7% 8.3% 8.2% 8.9%

-Tarifat dhe komisionet 0.6% 0.6% 0.7% 0.6% 0.7% 0.7% 0.6% 0.6%

Kosto ex-post 8.2% 8.5% 9.7% 10.6% 10.2% 10.7% 10.2% 9.7%

Kosto e financimit 2.8% 3.3% 3.9% 4.1% 3.8% 3.5% 3.5% 3.6%

Kosto operacionale 2.4% 2.4% 2.5% 2.6% 2.5% 2.3% 2.2% 2.4%

Kosto e rrezikut 1.7% 1.4% 2.4% 3.0% 2.9% 3.9% 3.5% 2.7%

Kosto rregullative 1.3% 1.3% 0.9% 0.9% 1.0% 1.0% 0.9% 1.0%

-Taksat 0.4% 0.4% 0.2% 0.1% 0.2% 0.2% 0.1% 0.2%

-Rezervat e detyrueshme 0.9% 0.8% 0.8% 0.8% 0.8% 0.8% 0.8% 0.8%

Tregues shtesë

Mbetja 1.8% 1.8% 0.3% -1.3% -0.8% -1.8% -1.4% -0.2%

Fitimi 1.4% 1.5% 0.9% 0.4% 0.7% 0.1% 0.3% 0.7%


Komponentët e kostos

Kosto e financimit:IE/D. Burimi kryesor i financimit të aktivitetit kreditues janë depozitat.

Shpenzimet e bankave në formën e pagesave të interesave për depozitat e klient ëve do të

ndikojnë në nivelin e marzhit.

Kosto operative: OC/L. Ky komponent mat ndikimin e eficiencës së bankës tek marzhi.

Bankat më eficiente mund të ruajnë kosto operative më të ulëta në krahasim me bankat e

tjera më pak eficiente.

Kosto e fondit të provigjioneve: Prov/L. Ky komponent është përafrues për matjen e efektit

të rrezikut të kredisë në marzhin e interesave. Sa më i lartë të jetë portofoli i kredive me

probleme të një banke, aq më shumë fonde rezervë do të transferojë banka me qëllim

krijimin e rezervave të përshtatshme për mbulimin e humbjeve të pritshme. Këto fonde

amortizohen në kohë duke rritur shpenzimet për një kohë relativisht të gjatë, duke ndikuar

kështu në nivelin e marzhit.

Kosto rregullative (taksa dhe rezerva e detyruar): Nivelet e larta të rezervës së detyruar i

ngarkojnë bankat me kosto shtesë. Bankat duhet t‟u paguajnë depozituesve një normë

tregu dhe nga ana tjetër duhet të mbajnë një pjesë të këtyre depozitave në bankën

qendrore me një normë interesi më të ulët sesa ajo e tregut (rezerva e remuneruar).

Zakonisht, bankat parapëlqejnë që t‟i kalojnë këto kosto shtesë tek klientët e tyre përmes

zgjerimit të marzhit.

Fitimi: P/L. Bankat synojnë të ruajnë një nivel të kënaqshëm të rezultatit financiar. Për këtë

arsye faktori i fitimit konsiderohet si faktor shtesë në kostot totale. Në industritë bankare

me shkallë të ulët konkurrueshmërie, bankat kanë mundësi të kërkojnë nivele të rezultatit

financiar që tejkalojnë nivelin normal përmes zgjerimit të marzhit.

Rezultatet

72

Normat e ndërmjetësimit, të studiuara në harkun kohor 2006-2012, pasqyrojnë një

tendencë në rënie, sikundër ilustrohet në tabelën 7.1. Për vitin 2012, norma e kreditimit

vlerësohet 8.2%, ndërsa ajo e tarifave dhe komisioneve 0.6% duke dhënë kështu normën e

përgjithshme të ndërmjetësimit prej 8.8%, e cila është 0.2 pikë përqindje më e ulët se një

vit më parë dhe njëkohësisht më e ulët se mesatarja e viteve të marra në shqyrtim (9.6%).

Nga ana tjetër, zhvillimet në strukturën e kostove të ndërmjetësimit tregojnë se efektin

dominues në marzh e mbajnë kostot e financimit dhe kostot e rrezikut. Këto të fundit kanë

rritur peshën në formimin e marzhit gjatë viteve të fundit, si pasojë e rritjes së

shpenzimeve për provigjione për kreditë, të cilat janë rritur më shpejt krahasuar me ecurinë

e vëllimit të kredive. Bankat kanë ulur kostot operacionale ndërkohë që, kostot rregullative

mbajnë nivele të ulëta (Grafik 7.2). Kostoja e financimit ndjek zhvillimet në vëllimin e

depozitave (ritëm më i ulët rritjeje në vitet e fundit) por nga ana tjetër pasqyron edhe

nevojat e bankave për të ruajtur prezencën në treg.

Grafik 7.2 Ecuria e kostove të ndërmjetësimit financiar shprehur sipas raporteve të formulës (1), në përqindje.


Rritja e konkurrencës në treg, pas përfundimit të privatizimit të bankave shtetërore, mund

të jetë faktor në rënien e fitimit të kërkuar, ndërkohë që rritja e kostove të rrezikut në dy

vitet e fundit, potencialisht ka ndikuar në tkurrjen e fitimit në këtë periudhë. Zbatimi i një

politike monetare lehtësuese nga ana e Bankës së Shqipërisë (2011-2012) vërehet të jetë

reflektuar lehtësisht në normat e kreditimit të ekonomisë. Megjithatë rritja e kontributit të

kostove në normën e ndërmjetësimit financiar sugjeron një sjellje nga ana e bankave e cila

orientohet drejt transferimit të mëtejshëm të tyre tek klientët, por pa mundur të ruajë

nivelet e fitimit (siç tregohet në Tabelën 7.1). Monitorimi i vazhdueshëm i komponentëve të

kostove mbetet objektiv i rregullatorit, në këtë rast edhe për zbatim të rregullave të

disiplinës së tregut.

6.6 Kapitalizimi i veprimtarisë

0.0%

0.5%

1.0%

1.5%

2.0%

2.5%

3.0%

3.5%

4.0%

4.5%

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Kostoja e financimit Kostoja operacionale

Kostoja e rrezikut Kostoja rregullative

73

Performanca më e mirë financiare, rritja e kapitalit dhe ngadalësimi në zgjerimin e aktiveve të ponderuara me koeficientet e rrezikut, kanë forcuar më tej aftësinë paguese të sektorit bankar gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012.

Ecuria më e mirë financiare e sektorit bankar në vitin e fundit, ka ndikuar në rritjen e kapitalit rregullator me rreth 5.7%, në nivelin 104.1 miliardë lekë. Struktura e kapitalit rregullator paraqitet e favorshme në drejtim të kapacitetit për të mbuluar humbjet e mundshme, pasi ai vijon të përbëhet në rreth 90% të tij nga kapitali bazë. Grafik 6.6.1 Ecuria e kapitalit bazë dhe borxhit të varur të sektorit bankar, në miliardë

lekë.


Gjatë vitit 2012, sektori bankar i është përgjigjur rënies së kërkesës për kredi dhe përkeqësimit të mëtejshëm të cilësisë së saj, duke zgjeruar investimet në aktive me koeficientë rreziku të ulët (me ponderim 20%).

Në fund të vitit 2012, ritmet e rritjes vjetore të investimeve në aktivet me rrezik të sektorit bankar u ngadalësuan në nivelin 1.7%, krahasuar me 7.9% që ishin një vit më parë, duke arritur vlerën stok prej 643.7 miliardë lekësh. Ritmet më të larta të rritjes së kapitalit rregullator kundrejt aktiveve me rrezik, përmirësuan më tej normën e mjaftueshmërisë së kapitalit në fund të vitit 2012 në nivelin 16.2% nga 15.7% që shënonte në qershor 2012 dhe 15.6% një vit më parë.

Grafik 6.6.2 Ecuria e përbërësve të normës së mjaftueshmërisë së kapitalit.

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

Janar

09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor

09

Nento

r 09

Janar

10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor

10

Nento

r 10

Janar

11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor

11

Nento

r 11

Janar

12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor

12

Nento

r 12

Kapitali bazë

Borxhi i varur

74


Në fund të vitit 2012, niveli i kapitalizimit për të gjitha bankat tejkalon

normën minimale të lejuar prej 12%. Përmirësimi i kapitalizimit të sektorit bankar evidentohet nga rritja e peshës së bankave që e kanë këtë tregues në intervalin 16%-18% (grafiku 6.6.3).

Grafik 6.6.3 Aktivet e bankave sipas raportit të mjaftueshmërisë së kapitalit.


Në vijim paraqiten në mënyrë të përmbledhur vlerat e treguesit të mjaftueshmërisë së kapitalit, për sektorin bankar dhe grupet e bankave sipas madhësisë së aktivitetit dhe origjinës së kapitalit.

Tabela 6.6.1. Treguesi i mjaftueshmërisë së kapitalit, në përqindje.

Sektori Grupi 1 Grupi 2 Grupi 3 Italian Francez Grek Shqiptar

Dhjetor 2011 15.6 27.9 14.1 15.5 20.2 12.5 16.6 13.9

Qershor 2012 15.7 28.5 13.4 15.8 20.2 13.2 15.1 14.5

Dhjetor 2012 16.2 25.1 15.1 16.0 19.6 14.7 16.7 13.9

13.0%

13.5%

14.0%

14.5%

15.0%

15.5%

16.0%

16.5%

17.0%

17.5%

18.0%

-

100.00

200.00

300.00

400.00

500.00

600.00

700.00

T1 07

T2 07

T3 07

T4 07

T1 08

T2 08

T3 08

T4 08

T1 09

T2 09

T3 09

T4 09

T1 10

T2 10

T3 10

T4 10

T1 11

T2 11

T3 11

T4 11

T1 12

T2 12

T3 12

T4 12

milia

rdë lek

Kapitali rregullator

Aktivet e peshuara me rrezik

Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit (boshti në të djathtë)

0.0%

10.0%

20.0%

30.0%

40.0%

50.0%

60.0%

Pesha e

aktiveve të b

ankave

ndaj to

toalit të

aktiveve të

sis

tem

it

Norma e mjaftueshmërisë së kapitalit

Dhjetor 2011

Qershor 2012

Dhjetor 2012

75


Kapitali i aksionerëve, në fund të muajit dhjetor 2012, ishte 101.8 miliardë lekë, në rritje me rreth 4.5 miliardë lekë (ose 4.7%) kundrejt një viti më parë. Kapitali i paguar përbën zërin kryesor të kapitalit të aksionerëve të sektorit bankar, duke zënë 90.7% të tij. Në fund të vitit 2012, kapitali i paguar kishte vlerën 92.3 miliardë lekë, nga 89.6 miliardë në fund të muajit qershor 2012 dhe 82.8 miliardë lekë në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Në harkun kohor prej një viti, 8 banka të sektorit bankar, të cilat përfaqësojnë 54.3% të totalit të sektorit, shtuan kapitalin e paguar në një shumë totale prej 9.5 miliardë lekësh.

Treguesi i levës financiare (raporti i totalit të aktiveve me kapitalin aksioner) në fund të vitit 2012 u llogarit në nivelin 11.7 herë, me luhatje të papërfillshme në terma gjashtëmujorë dhe vjetorë. Në grafikun e mëposhtëm jepet ecuria e treguesit të levës financiare për sektorin bankar dhe bankat sipas madhësisë së aktivitetit. Nga grafiku, Grupi 2 i bankave edhe pse mban nivelin më të lartë të levës financiare (12.2 herë) krahasuar me dy grupet e tjera, në fund të vitit 2012 paraqet një prirje rënëse si rezultat i ritmit më të lartë të rritjes së kapitalit aksioner kundrejt totalit të aktiveve të këtij grupi.

Grafik 6.6.4 Ecuria e levës financiare për sektorin bankar dhe për grupbankat sipas

madhësisë së aktivitetit, në herë.


-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

18.00

20.00

Janar

09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor

09

Nento

r 09

Janar

10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor

10

Nento

r 10

Janar

11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor

11

Nento

r 11

Janar

12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor

12

Nento

r 12

Sektori G1

G2 G3

76

7. Monitorimi i rreziqeve ndaj të cilëve ekspozohet

sektori bankar

7.1 Rreziqet e tregut

Sektori bankar shqiptar rezulton relativisht i mbrojtur ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë të lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit dhe në normën e interesit, por ndjeshmëria është rritur. Pozicionet e hapura valutore të sektorit rezultuan brenda niveleve historike, dhe vlerat e aktiveve dhe detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit janë të krahasueshme me njëra-tjetrën.

7.1.a Rreziku i kursit të këmbimit

Ecuria e diferencës mes aktiveve në valutë dhe detyrimeve në valutë gjatë periudhës, si edhe pesha e pozicionit të hapur valutor ndaj kapitalit rregullator, sugjerojnë se lëvizjet e pafavorshme të kursit të këmbimit duhet të jenë të konsiderueshme për të patur një ndikim material mbi treguesit e kapitalit të sektorit bankar.

Në fund të gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012, aktivet në valutë të sektorit bankar shënuan vlerën 665.7 miliardë lekë, me një rritje prej 3.07% krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe 8% krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Pesha e aktiveve dhe e detyrimeve në valutë kundrejt totalit të aktiveve në fund të dhjetorit 2012 ishte përkatësisht 56.03% dhe 52.60%. Këto nivele vlerësohen lehtësisht në rritje krahasuar me fundin e qershorit 2012 dhe me dhjetorin 2011. Diferenca ndërmjet aktiveve dhe pasiveve në valutë mbetet brenda intervalit historik 0-10%.

Grafik 7.1.a.1 Pesha e aktiveve dhe detyrimeve në valutë ndaj totalit të aktiveve të sektorit

bankar, në përqindje.


40

45

50

55

60

Dhje

tor

2007

Mars

2008

Qers

hor

2008

Shta

tor

2008

Dhje

tor

2008

Mars

2009

Qers

hor

2009

Shta

tor

2009

Dje

tor

2009

Mars

2010

Qers

hor

2010

Shta

tor

2010

Dhje

tor

2010

Mars

2011

Qers

hor

2011

Shta

tor

2011

Dhje

tor

2011

Mars

2012

Qers

hor

2012

Shta

tor

2012

Dhje

tor

2012

Aktive në valutë/Totali i aktiveve

Pasive valutë/Totali i aktiveve

77

Sektori bankar paraqet një nivel të ulët të ekspozimit ndaj rrezikut të drejtpërdrejtë të kursit të këmbimit. Në fund të vitit 2012, pozicioni i hapur në valutë i sektorit bankar ishte 3.98% e kapitalit të tij rregullator. Ky nivel është ndjeshëm më i ulët se kufiri maksimal i lejuar prej 30%. Grafik 7.1.a.2 Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator, në përqindje.


Sipas grupeve të bankave, bankat e grupit 3 vazhdojnë të pozicionohen “në blerje” gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit, ndërsa bankat e grupeve 1 dhe 2 në dhjetor 2012 janë pozicionuar “në shitje”. Krahasuar me qershorin 2012, për bankat e grupit 1 evidentohet zhvendosje e pozicionimit nga “ blerje” në “shitje”, ndërsa bankat e grupit 2 kanë ruajtur te njëjtin pozicion me pothuajse të njëjtat vlera si një gjashtëmujor më parë. Grafik 7.1.a.3 Ecuria e pozicioneve valutore neto ndaj kapitalit rregullator për grupet sipas

madhësisë së aktivitetit, në përqindje.


-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

(10.00)

(5.00)

0.00

5.00

10.00

15.00

Dhje

tor'07

Mars

'08

Qers

hor '0

8

Shta

tor '0

8

Dhje

tor'08

Mars

'09

Qers

hor '0

9

Shta

tor '0

9

Dhje

tor'09

Mars

'10

Qers

hor '1

0

Shta

tor '1

0

Dhje

tor'10

Mars

'11

Qers

hor '1

1

Shta

tor '1

1

Dhje

tor'11

Mars

'12

Qers

hor'12

Shta

tor '1

2

Dhje

tor'12

G1 G2 G3

78

Më tej, Indeksi i Modifikuar i Mospërputhjeve Valutore 56 ka treguar një ekspozim më të ulët të sektorit bankar ndaj rrezikut të tërthortë të kursit të këmbimit.

Në dhjetor 2012 vërehet një përmirësim i indeksit të mospërputhjes valutore krahasuar me qershorin e këtij viti, me rreth 0.6 pikë përqindje në nivelin 11.7%, nga 16.1% që shënonte në dhjetor 2011. Gjatë këtij viti evidentohet një tkurrje e pozicionit të kredisë së pambuluar57 për rrezikun e kursit të këmbimit ndaj portofolit të kredisë në total si dhe ndaj atij në valutë. Rënia e tepricës së kredisë në valutë e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit ka zbutur ekspozimin e sektorit bankar ndaj rrezikut të tërthortë, megjithatë pesha e konsiderueshme që ajo vijon të ketë në totalin e portofolit të kredisë (rreth 31.3%) e bën sektorin bankar të ndjeshëm ndaj lëvizjeve të pafavorshme në kursin e këmbimit.

Grafik 7.1.a.4 Indeksi i mospërputhjes valutore i modifikuar, në përqindje.


7.1.b Rreziku i normës së interesit

Ekspozimi i sektorit bankar ndaj luhatjeve të normës së interesit paraqitet në nivele të kufizuara. Madhësia e ekspozimit, e matur si pesha e diferencës së aktiveve dhe detyrimeve të ndjeshme ndaj normës së interesit në raport me totalin e aktiveve nuk është në vlera të konsiderueshme.

Në fund të vitit 2012, diferenca midis aktiveve dhe pasiveve të ndjeshme ndaj normës së interesit, për maturime deri në 12 muaj, rezulton negative dhe në

56 Ky indeks është një tregues i ri i bazuar në metodologjinë e ofruar nga Romain Ranciere, Aaron

Tornell dhe Athanasios Vamvakidis në “A New Index of Currency Mismatch and Systemic Risk”. Indeksi mundëson një matje më të plotë të ekspozimeve, që bankat kanë ndaj kursit të këmbimit.

Indeksi përllogaritet si: Pasive të pambuluara neto në valutë të transformuar / Totali i aktiveve = {[aktive në jorezidentë në valutë + aktive rezidentë në valutë] – [detyrime jorezidentë në valutë +

detyrime rezidentë në valutë] – [hua e pambuluar në valutë për individ + hua e pambuluar në valutë

për biznese]} / [totali i aktiveve bankare]. 57 Kredia në një monedhë të ndryshme nga monedha e burimit të të ardhurave të kredimarrësit që shërbejnë për shlyerjen e kredisë.

-25-20-15-10-505

Mars

2008

Qers

hor

2008

Shta

tor

2008

Dhje

tor

2008

Mars

2009

Qers

hor

2009

Shta

tor

2009

Dhje

tor

2009

Mars

2010

Qers

hor

2010

Shta

tor

2010

Dhje

tor

2010

Mars

2011

Qers

hor

2011

Shta

tor

2011

Dhje

tor

2011

Mars

2012

Qers

hor

2012

Shta

tor

2012

Dhje

tor

2012

Detyrime neto të pambuluar në valutë të ndryshuar / totalin e aktiveve bankare

Gap-i midis aktiveve dhe pasiveve ne valute / totalin e aktiveve bankare

79

rritje kundrejt një viti më parë, në nivelin 83.4 miliardë lekë ose 7% e totalit të aktiveve. Për maturimet 1 dhe 3 muaj, këto diferenca janë pozitive dhe në vlera më të ulëta – përkatësisht 5.5 miliardë lekë dhe 43.2 miliardë lekë. Ndonëse këto nivele konsiderohen të përballueshme, thellimi i mëtejshëm i diferencës negative do të ekspozonte sektorin bankar ndaj kostove shtesë në rastin e rritjes së normës së interesit. Grafik 7.1.b.1 Diferenca midis aktiveve-pasiveve sipas periudhave të riçmimit (në mln lekë).


Hapësirë informuese 8: Ndryshimi midis normave të interesit të kredive dhe

depozitave të reja.

Në gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012, sjellja e normave të interesit sipas monedhave

kryesore për kreditë dhe depozitat nuk ishte e njëtrajtshme. Sektori bankar paraqitet më

pak i ekspozuar ndaj rrezikut të tërthortë të normës së interesit kryesisht për portofolin në

lekë, ku spread-i ka shënuar rënie – pasojë e rënies më të madhe të normave të interesit të

kredisë për këtë monedhë. Ndërkohë, në të dy monedhat e tjera Spread-i është zgjeruar

lehtësisht, si rezultat i rënies së normës së depozitave për këto dy monedha.

Në një horizont kohor njëvjeçar, evidentohet ekspozim më i ulët ndaj rrezikut të tërthortë të

normës së interesit për të tre monedhat, ku spread-i ka shënuar rënie. Gjatë vitit 2012,

diferenca e normave mesatare të ponderuara të interesit të kredisë dhe depozitave ka

shënuar rënie për të tre monedhat kryesore krahasuar me një vit më parë. Evidentohet

kryesisht ngushtim i spread-it për monedhën amerikane dhe evropiane respektivisht me

0.95 pikë përqindje dhe 0.6 pikë përqindje, duke zbritur në nivelet 4.4% dhe 4%.

Gjithashtu, spread-i i monedhës vendase ka ndjekur ecurinë e dy monedhave të tjera duke

shënuar një rënie të lehtë krahasuar me një vit më parë, me rreth 0.3 pikë përqindje në

nivelin 5.4%. Ecuria e spread-it është ndikuar kryesisht nga rënia e normave të interesit të

kredisë për të tre monedhat, ndërkohë që norma mesatare e depozitave nuk paraqet luhatje

të qenësishme referuar një viti më parë.

(120,000)

(100,000)

(80,000)

(60,000)

(40,000)

(20,000)

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

T4 '12

T3 '12

T2' 12

T1' 12

T4 '11

T3 '11

T2 '11

T1 '11

T4 '10

T3 '10

T2 '10

T1 '10

T4 '09

T3 '09

T2 '09

T1 '09

T4 '08

T3 '08

T2 '08

T1 '08

T4 '07

T3 '07

T2 '07

T1 '07

T4 '06

T3 '06

T2 '06

T1 '06

deri në 1 muaj deri në 3 muaj deri në 1 vit

80

Grafik 8.1 Ecuria e diferencës së normave të kredive dhe depozitave, në përqindje.


7.2 Rreziku i kreditit

Çdo investim i burimeve financiare të bankave, edhe në kushte normale të zhvillimeve ekonomike, përmban në vetvete një nivel të caktuar të rrezikut të humbjes. Ky lloj rreziku konceptohet i plotë në rastin e aktivitetit kreditues, veçanërisht në kushtet e pasigurisë për zhvillimet ekonomike. Në rastin e sektorit bankar në vend, kreditimi i publikut dhe i institucioneve financiare zë rreth 50% të aktiveve të sektorit, dhe dominon treguesin e aktiveve me rrezik.

Shtrëngimi i mëtejshëm i kushteve të kreditimit mund të jetë i dëmshëm. Gjatë gjashtëmujorit të dytë 2012, teprica e kredisë së sektorit bankar u rrit vetëm me 1% (ose 5.9 miliardë lekë) duke përfunduar në një rritje vjetore prej 2% - niveli më i ulët historik. Përveç kërkesës së ulët nga sektori privat, kushtet e kreditimit në Shqipëri duket të jenë shtrënguar, sikundër evidentohet edhe në rënien e aktiveve të ponderuara me rrezik ndaj totalit të aktiveve (grafik 7.2.1). Çdo shtrëngim i mëtejshëm në kushtet e kredidhënies do të përcillte sinjale negative në ambientin makroekonomik, çka mund të dëmtonte më tej qëndrueshmërinë e sistemit financiar. Për këtë arsye kërkohet një politikë që synon të ekuilibrojë nivelin e financimit nga publiku me atë të kreditimit drejt tij.

Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, aktivet e ponderuara me rrezik u rritën në terma absolutë me 0.6% ose 4 miliardë lekë ndaj gjysmës së parë të tij, duke u vlerësuar në rreth 644 miliardë lekë në fund të vitit (ose 1.7% në terma vjetorë). Aktivet me koeficient rreziku 20% kanë rritur peshën e tyre duke u zgjeruar me 4 pikë përqindje ose me 56.8 miliardë lekë. Aktivet me koeficient rreziku 150% janë tkurrur me 2 pikë përqindje për një shumë prej rreth 15 miliardë lekësh. Aktivet që konsiderohen pa rrezik rezultuan 457.7 miliardë lekë, dhe kanë një rritje vjetore prej 7.4 miliardë lekësh ose 1.7%. Rritja e aktiveve me rrezik me ritëm më të ulët se rritja e totalit të aktiveve, ka sjellë rënien e peshës së aktiveve me rrezik në 54.2% të totalit të aktiveve në fund të vitit 2012.

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

Dhj-

07

Shk-0

8

Pri

-08

Qer-

08

Gus-0

8

Tet-

08

Dhj-

08

Shk-0

9

Pri

-09

Qer-

09

Gus-0

9

Tet-

09

Dhj-

09

Shk-1

0

Pri

-10

Qer-

10

Gus-1

0

Tet-

10

Dhj-

10

Shk-1

1

Pri

-11

Qer-

10

Gus-1

1

Tet-

11

Dhj-

11

Shk-1

2

Pri

-12

Qer-

12

Gus-1

2

Tet-

12

Dhj-

12

lek usd euro

81

Grafik 7.2.1 Ecuria e aktiveve me rrezik.


Shënim: Grafiku në të djathtë paraqet shpërndarjen e aktiveve të ponderuara me rrezik sipas koeficientëve të ponderimit.

Peshën më të lartë të aktiveve me rrezik ndaj totalit të aktiveve vijojnë ta kenë bankat e Grupit 2 me rreth 65.03%.

Grafik 7.2.2 Ecuria e aktiveve me rrezik sipas grupeve të bankave, në përqindje.


0

10

20

30

40

50

60

70

80

T-I

-07

T-I

I-07

T-I

II-0

7

T-I

V-0

7

T-I

-08

T-I

I-08

T-I

II-0

8

T-I

V-0

8

T-I

-09

T-I

I-09

T-I

II-0

9

T-I

V-0

9

T-I

-10

T-I

I-10

T-I

II-1

0

T-I

V-1

0

T-I

-11

T-I

I-11

T-I

II-1

1

T-I

V-1

1

T-I

-12

T-I

I-12

T-I

II-1

2

T-I

V-1

2

G1 G2 G3

82

Rreziku i kredisë dominon profilin e rrezikut me gjithë huadhënien e kujdesshme të bankave.

Rreziku i kredisë me origjinë në portofolin e huadhënies së bankave mbetet rreziku më i rëndësishëm dhe me ndikim të drejtpërdrejtë për stabilitetin financiar të sektorit bankar. Megjithë kontraktimin në kreditim dhe tendencat e kohëve të fundit nga ana e bankave për të pozicionuar një pjesë të mirë të fondeve të tyre në aktive të sigurta, rreziku i kredisë mbetet dominues në profilin e rreziqeve të sektorit bankar dhe gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit ky rrezik është rritur.

Rritja nën potencial e prodhimit prej disa vitesh, si dhe problemet strukturore në sektorë të caktuar të ekonomisë vazhdojnë të kushtëzojnë kapacitetin e ripagimit të

borxhit të huamarrësit, duke çuar në rritje të huave me probleme.

Gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, huatë me probleme të sektorit bankar u ngjitën në nivelin 130 miliardë lekë, nga 121 miliardë lekë që ishin një gjashtëmujor më parë dhe 106 miliardë lekë në gjysmën e dytë të vitit 2011. Megjithatë, ritmi i rritjes së huave me probleme nga tremujori në tremujor është ngadalësuar. Stoku i huave me probleme në tremujorin e katërt të vitit u përmirësua lehtë me 0.95%. Ngadalësimi i huave me probleme reflekton shtimin e përpjekjeve të bankave për arkëtime nga huamarrësit.

Në fund të periudhës, raporti i huave me probleme ndaj totalit të huave u ngjit në nivelin 22.5% nga 21.1% në gjysmën e parë të vitit 2012 dhe 18.8% në të njëjtën periudhë të një viti më parë.

Grafik 7.2.3 Ndryshimi absolut tremujor i vëllimit të huave me probleme dhe ecuria e

raportit të huave me probleme ndaj totalit të kredisë (boshti në të djathtë).


Rritja e huave me probleme është shoqëruar me zgjerimin e kategorisë së kredive të humbura.

Gjatë vitit 2012 evidentohet një prirje rritëse në klasat më cilësi më të ulët (Grafik 7.2.4). Kështu, gjatë gjysmës së dytë të vitit 2012, kredia në klasën

0%

5%

10%

15%

20%

25%

-4

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

16

Dhje

tor 2005

Mars

2006

Qers

hor 2006

Shta

tor 2006

Dhje

tor 2006

Mars

2007

Qers

hor 2007

Shta

tor 2007

Dhje

tor 2007

Mars

2008

Qers

hor 2008

Shta

tor 2008

Dhje

tor 2008

Mars

2009

Qers

hor 2009

Shta

tor 2009

Dhje

tor 2009

Mars

2010

Qers

hor 2010

Shta

tor 2010

Dhje

tor 2010

Mars

2011

Qers

hor 2011

Shta

tor 2011

Dhje

tor 2011

Mars

2012

Qers

hor 2012

Shta

tor 2012

Dhje

tor 2012

Në m

ilia

rdë

Δ qoq NPL (boshti në të djathtë)

83

“standard” ka shënuar një rënie me rreth 7.1 miliardë lekë ose me 1.8%, duke u zhvendosur drejt klasave të tjera me cilësi më të ulët. Kështu, klasa “në ndjekje” është rritur me 3.7 miliardë lekë ose 8.4%, klasa “nënstandard” është rritur me rreth 1.5 miliardë lekë ose 2.7%, klasa “të dyshimta” është rritur me 1.7 miliardë lekë ose 5.9%. Rritja më e madhe e kredisë në vlerë absolute gjatë gjashtëmujorit të dytë 2012, u evidentua në klasën “kredi të humbura”, me 6.2 miliardë lekë ose 16.4%. Në totalin e kredisë së klasifikuar, kredia “standarde” ka humbur peshë me rreth 2.8% krahasuar me një gjashtëmujor më parë, duke zbritur në nivelin 69.2%.

Rritja e peshës së kredive të humbura në grupin e kredive me probleme, rrit varësinë e bankave në mirëfunksionimin e procesit të ekzekutimit të kolateralit, duke evidentuar rëndësinë e miratimit të ndryshimeve ligjore që përfshihen së fundi në Kodin Civil dhe Kodin e Procedurës Civile. Por zgjerimi i kredive të humbura, ul pritshmëritë për rikuperimin e kredive me probleme nga aktiviteti ekonomik, rrit persistencën dhe ndikimin negativ të tyre në bilancin e bankave dhe shtron nevojën për ndërmarrjen e veprimeve me natyrë strukturore. Këto të fundit, duhet të synojnë vendosjen e kërkesave dhe zbatimin e stimujve që mundësojnë largimin e këtyre kredive nga bilanci i bankës në mënyrë të qëndrueshme dhe brenda një kohe të përshtatshme.

Grafik 7.2.4 Ecuria e klasave të portofolit të kredisë, në përqindje.


Provigjionet për rrezikun e kreditit u rritën me 7.4 miliardë lekë ose 11.4% ndaj gjysmës së parë të vitit. Raporti i mbulimit me provigjione të huave me probleme në dhjetor 2012 arrin në nivelin 55.4%, nga 53.6% që shënonte në qershor 2012 dhe 51.8% në dhjetor 2011. Përmirësimi i këtij raporti ka ardhur si rezultat i rritjes me një ritëm më të lartë të provigjioneve (rreth 11.4%) në krahasim me rritjen e huave me probleme (7.8%).

Nga ana tjetër, me prirje rritëse shfaqet edhe raporti “Provigjione / Teprica e kredisë” që në dhjetor 2012 arriti nivelin 12.5%, krahasuar me 11.3% në qershor 2012 dhe 9.6% në dhjetor 2011.

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Dhjetor 2009

Qershor 2010

Dhjetor 2010

Qershor 2011

Dhjetor 2011

Qershor 2012

Dhjetor 2012

Nënstandard Të dyshimta Të humbura

84

Grafik 7.2.5 Ecuria e provigjioneve dhe raporti i mbulimit të huave me probleme (boshti në

të djathtë), në përqindje.


Mbulimi me kolateral58 i portofolit të kredisë shënoi një rënie të lehtë, në nivelin 78%, nga 78.7% në gjysmën e parë të vitit 2012. Edhe për portofolin e kredisë me probleme, mbulimi me kolateral zbriti në masën 81.1%, nga 84.6% që vlerësohej në qershor 2012.

Grafikët në vijim tregojnë përbërjen e kredisë sipas llojit të kolateralit dhe ecurinë përkatëse të cilësisë së kredisë. Vërehet se kredia e kolateralizuar me “kolateral tjetër” është rritur gjatë vitit të fundit, ndërkohë që cilësia e saj është përkeqësuar këtë gjashtëmujor me rreth 1.6 pikë përqindje, duke bërë që raporti të ngjitet në nivelin 20.4%. Një ecuri të mirë ka patur kredia e kolateralizuar me “Cash”, stoku i së cilës u rrit me 9.5% krahasuar me një periudhë më parë. Kjo ecuri e mirë vërehet edhe në përmirësimin e cilësisë së kësaj kredie. Cilësia e kredive që kanë si kolateral pasuritë e paluajtshme tregtare është lehtësisht e përkeqësuar gjatë periudhës, ndërsa ajo e kredive që kanë si kolateral pasuritë e paluajtshme rezidenciale është përmirësuar në vlera modeste.

Grafik 7.2.6 Ecuria e kredisë sipas llojit të kolateraleve.

58 Kolaterali në formën e pasurive të paluajtshme (rezidenciale, tregtare ose tokë), cash etj.

0

10

20

30

40

50

60

0

2

4

6

8

10

12

14

Dhje

tor'07

Qers

hor'08

Dhje

tor'08

Qers

hor'09

Dhje

tor'09

Qers

hor'10

Dhje

tor'10

Qers

hor'11

Dhje

tor'11

Qers

hor'12

Dhje

tor'12

Provigjone/Tepricën e kredisë në %

Mbulimi me provigjone i huave me probleme në %

85


Megjithatë, mbetet për diskutim nëse ky nivel mbulimi me provigjione dhe kolateral do të jetë i mjaftueshëm në një ekonomi të ngadalësuar. Mbulimi me kolateral, edhe pse lehtësisht në rënie, vlerësohet i kënaqshëm. Megjithatë vlerësimi i pasurive të paluajtshme dhe i llojeve të tjera të kolateralit (të ndryshme nga ato cash) mund të jetë problematik në një situatë me një kuadër jo të plotë ligjor dhe që vështirëson infrastrukturën e ekzekutimit të kolateraleve për kredinë bankare.

Sinjale të tjera nga zhvillimet në strukturën e huave me probleme, të përshkruara më sipër, mund të tregojnë disa rreziqe. Gjatë vitit 2012, pjesa e kredive me probleme e kategorizuar si “e humbur” është rritur. Një perspektivë e paqartë ekonomike mund të sjellë zhvendosje të mëtejshme drejt klasës “të humbura” dhe si rrjedhojë nevojën për provigjionime shtesë ose fshirje kredish duke ndikuar kështu negativisht përfitueshmërinë e sistemit.

Aftësia e sektorit bankar për të mbuluar me kapital kreditë me probleme ka rënë, pasi raporti “hua me probleme neto / kapital rregullator” u ngjit në fund të dhjetorit 2012 në nivelin 55.6%, nga 52% që ishte në të njëjtën periudhë të një viti më parë. Rritja e këtij treguesi tregon se bankat duhet të gjejnë mënyra për fuqizimin e kapitalit rregullator, për të përballuar rënien e cilësisë së kredisë dhe rritjen e provigjioneve për rrezikun e kreditit. Këto mënyra mund të përfshijnë fillimisht kufizimin në shpërndarjen e fitimit dhe injektimin e kapitalit shtesë.

Sektori bankar vijon të paraqitet më i ekspozuar ndaj rrezikut të kreditit në portofolin e kredisë afatgjatë, në portofolin e kredisë në valutë dhe në atë për bizneset. “Huatë me probleme bruto ndaj totalit të huave” për të treja këto kategori u rritën përkatësisht në nivelet 31.6%, 24.7% dhe 25.9%, nga 28.8%, 22.6% dhe 23.8% të llogaritura një gjashtëmujor më parë, duke qenë mbi nivelin mesatar të kredive me probleme.

Përsa i përket sektorëve të ekonomisë, cilësia e portofolit të kredisë është në rënie thuajse në të gjithë sektorët më përfaqësues për ekonominë e vendit (Grafik 7.2.7). Nga grafiku më poshtë, vihet re që sektorët më të ekspozuar ndaj rrezikut

86

të kredisë janë ata të “Ndërtimit”, “Tregtisë” dhe “Industrisë përpunuese”. Raporti “hua me probleme ndaj tepricës së kredisë” për këto klasa shënon në fund të vitit 2012 respektivisht: 32.2% , 29.2% dhe 27.2%. Krahasuar me një gjashtëmujor më parë, raporti i kredive me probleme për sektorin e “Industrisë përpunuese” ka shënuar rritje me rreth 4.1 pikë përqindje, për “Tregtinë” ka shënuar rritje me rreth 3.7 pikë përqindje, ndërsa për “Ndërtimin" ka shënuar rritje me rreth 2.7 pikë përqindje.

Grafik 7.2.7 Cilësia e portofolit të kredisë sipas sektorëve të ekonomisë, në përqindje.


Teprica e kredisë në valutë kur të ardhurat e huamarrësit janë në lekë, ka pësuar rënie të lehtë gjatë gjashtëmujorit të dytë të vitit 2012 për rreth 0.8% në nivelin 180.9 miliardë lekë, duke zbritur në 31.3% të tepricës së kredisë dhe 48.5% të tepricës së kredisë në valutë.

Sipas monedhave, rreth 84% e tepricës së kredisë të pambuluar është në euro dhe rreth 15.9% është në monedhën amerikane. Në fund të periudhës, raporti “hua me probleme në valutë, ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit / teprica e kredisë në valutë, ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit” është ngjitur në nivelin 24.4%, duke u rritur me rreth 0.8 pikë përqindje krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe me 5.3 pikë përqindje krahasuar me të njëjtën periudhë të një viti më parë. Sipas monedhës, vlera më e madhe e raportit “hua me probleme (euro, usd), ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit / teprica e kredisë (euro, usd), ku kredimarrësi është i pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit” , evidentohet për kredinë në usd59.

Grafik 7.2.8 Pesha e tepricës së kredisë së pambuluar në valutë, në përqindje.

59 Më konkretisht, sipas monedhave i njëjti tregues në euro, në dhjetor 2012 rezultoi 24.1%, nga 22.8% në qershor 2012 dhe 20.4% në dhjetor 2011. Ndërsa në monedhën amerikane (usd), ky

tregues rezultoi 26.2% në dhjetor 2012, nga 24.7% në qershor 2012 dhe 11.1% në dhjetor 2011.

0 5 10 15 20 25 30 35

Bujqësia


Prodhimi i energjisë

Ndërtimi

Tregtia

6MII-2011 6MI-2012 6MII-2012

87


0

20

40

60

80

100

120

Mars

07

Qers

hor 07

Shta

tor 07

Dhje

tor 07

Mars

08

Qers

hor 08

Shta

tor 08

Dhje

tor 08

Mars

09

Qers

hor 09

Shta

tor 09

Dhje

tor 09

Mars

10

Qers

hor 10

Shta

tor 10

Dhje

tor 10

Mars

11

Qers

hor 11

Shta

tor 11

Dhje

tor 11

Mars

12

Qers

hor 12

Shta

tor 12

Dhje

tor 12

Teprica e pambuluar Usd/Tepricës së pambuluar në total

Teprica e pambuluar Euro/Tepricës së pambuluar në total

Teprica e pambuluar/Tepricës në valutë

Teprica e pambuluar e kredisë/Tepricës së kredisë

88

Hapësirë informuese 9: Shpërndarja e bankave sipas raporteve të mbulimit të

kredive me probleme nga provigjionet.

Harta e shpërndarjes së bankave lidhur me mbulimin me provigjione të huave me probleme

(grafiku 9.1) evidenton se shumica e bankave qëndrojnë në intervale mbulimi më të larta se

50%. Megjithatë ka edhe disa banka, në të cilat ky tregues është më i ulët se raporti 50%

(duke qenë poshtë mesatares së sistemit prej 55%). Gjithsesi, prirja rritëse e fondit të

provigjioneve dhe prania e konsiderueshme e kolateraleve, forcojnë qëndresën e sektorit

bankar ndaj rrezikut të kreditit.

Kombinimi i një raporti të lartë të “huave me probleme / tepricës së kredisë” me një nivel të

ulët mbulimi me provigjione, mund të paraqesë një nivel më të lartë rreziku. Ky rrezik

paraqitet grafikisht nëpërmjet bankave nën kategorinë 4, dhe sikundër shihet në të

ndodhen 3 banka.

Grafik 9.1 Raporti i mbulimit me provigjione i huave me probleme, për çdo bankë të

sistemit.

Hua me probleme/Teprica e kredisë (%)

Pro

vig

jon

e/K

red

i m

e p

rob

lem

e (

%)

Kategoria 1Kategoria 2Kategoria 3Kategoria 4

0 10 20 30 40 50 600

10

20

30

40

50

60

70

80

90


Shënim: Në kategorizimin e kombinimeve pikësore për çdo bankë janë marrë parasysh niveli i sistemit

për provigjione ndaj huave me probleme (55%) dhe niveli i raportit të huave me probleme (22.5%).

89

Diagrama më poshtë (grafiku 9.2) paraqet kombinimin pikësor të raporteve: “hua me

probleme / teprica e kredisë” dhe “hua me vonesë 60 / teprica e kredisë”, për bankat e

sektorit. Sikundër evidentohet vizualisht në këtë diagramë, bankat e sektorit qëndrojnë

thuajse në drejtëzën “45 gradë”, duke treguar se pjesa më e madhe e kredive me vonesë

janë në kategorinë e huave me probleme, pra me vonesë mbi 90 ditë. Në kategorinë e tretë

ndohen bankat cilatë paraqesin ekspozimin më të madh ndaj rrezikut të kredisë domethënë

bankat që kanë një nivel të lartë të raportit të huave me probleme dhe peshë më të madhe

të huave në vonesë ndaj tepricës së kredisë.

Nga ana tjetër, kategoria e dytë përfaqëson ato banka të cilat kanë treguar rezultate më të

mira përsa i përket cilësisë së portofolit.

Grafik 9.2 Rreziku i kredisë në bilancin bankar për çdo bankë të sistemit.

Hua me probleme/teprica e kredisë (%)

Pë

rqin

dja

e h

ua

ve

në

vo

ne

së

/to

tali

i kre

dis

ë (

%)

Kategoria 1Kategoria 2Kategoria 3Kategoria 4

0 10 20 30 40 50 600

10

20

30

40

50

60


Shënim: Në kategorizimin e kombinimeve pikësore për çdo bankë është marrë parasysh niveli i

sistemit për raportin e huave me probleme (22.5%).

7.3 Rreziku i likuiditetit

Rreziku i likuiditetit për sektorin bankar vlerësohet të jetë në nivele të moderuara. Treguesit e likuiditetit të sektorit bankar pasqyrojnë stabilizim në nivele të qëndrueshme. Depozitat vijojnë të mbeten burimi kryesor i financimit dhe norma e tyre e rritjes vlerësohet e kënaqshme. Aktivet likuide të sektorit bankar në 60 Hua me vonesë konsiderohet kredia e cila nuk shlyhet në ditën e maturimit të këstit. Edhe kthimi i

huave një ditë më vonë se afati përfundimtar i shlyerjes quhet “hua me vonesë”. Kategoria e huave me probleme nuk përfshin kreditë me vonesë nga 1-90 ditë.

90

monedhën vendase dhe në monedhë të huaj janë mbi nivelet minimale rregullative. Mospërputhja e maturimit midis aktiveve dhe detyrimeve është ngushtuar më tej krahasuar me periudhat e mëparshme, duke kontribuar në përmirësimin e administrimit të rrezikut të likuiditetit.

Aktiviteti i sektorit bankar shqiptar financohet në mënyrë të konsiderueshme nga depozitat e klientëve, të cilat mbulojnë mbi 1.7 herë vlerën e kredive.

Grafik 7.3.1 Ecuria e raportit depozita ndaj kredi, në përqindje.


Në fund të vitit 2012, bankat paraqiten likuide duke siguruar respektimin e normave rregullative për treguesin “aktive likuide / detyrime afatshkurtra”, si në monedhën vendase ashtu dhe në valutat euro dhe usd61. Në fund të vitit 2012, ky raport në monedhën vendase u llogarit në nivelin 45.8% nga 43% që regjistronte një vit më parë, ndërkohë ai në valutë u llogarit në nivelin 27.5% nga 22.8% një vit më parë.

61 Mbështetur në disa ndryshime në rregulloren “Për administrimin e likuiditetit”, u

ripërkufizuan disa zëra të aktiveve likuide, u rrit kufiri minimal i treguesit rregullator të

aktiveve likuide ndaj pasiveve afatshkurtra në nivelin 25%, si dhe filloi zbatimi i dy kufijve

të ndarë për treguesin në monedhën vendase dhe në valutë të huaj në nivelin minimal prej

20%.

135.00

140.00

145.00

150.00

155.00

160.00

165.00

170.00

175.00

Janar 09

Mars

09

Maj 09

Korr

ik 0

9

Shta

tor 09

Nento

r 09

Janar 10

Mars

10

Maj 10

Korr

ik 1

0

Shta

tor 10

Nento

r 10

Janar 11

Mars

11

Maj 11

Korr

ik 1

1

Shta

tor 11

Nento

r 11

Janar 12

Mars

12

Maj 12

Korr

ik 1

2

Shta

tor 12

Nento

r 12

91

Grafik 7.3.2 Aktive likuide ndaj detyrimeve afatshkurtra sipas monedhës, në përqindje.


Në fund të vitit 2012, aktivet likuide përfaqësonin 36.7% të totalit të detyrimeve afatshkurtra dhe 29.4% të totalit të aktiveve, krahasuar me 33.1% dhe 26.5% një vit më parë. Përmirësimi i treguesve të likuiditetit është evidentuar gjithashtu edhe në grupet e bankave sipas madhësisë së aktivitetit dhe origjinës, ku mund të përmendim Grupin 1 dhe Grupin 3 për nivelet më të larta të regjistruara si dhe Grupin italian, ndërkohë që evidentohet ngadalësim për Grupin shqiptar. Në tabelën e mëposhtme paraqitet treguesi “aktive likuide / totali i aktiveve” sipas grupeve.

Tabela 7.3.1 Treguesi i likuiditetit për grupet e bankave, në përqindje.

Grupi 1 Grupi 2 Grupi 3

Grupi italian

Grupi francez

Grupi grek Grupi shqiptar

Dhjetor 2011 28.7 26.6 26.4 31.1 25.5 26.6 20.9

Qershor 2012 29.5 27.2 29.5 35.2 26.4 29.6 21.3

Dhjetor 2012 30.9 27.5 29.9 36.9 26.0 27.2 20.8


Pavarësisht se financimi nga bankat mëma mbetet një burim i rëndësishëm për disa banka, në dhjetor të vitit 2012, linjat e kredisë kanë shënuar rënie të qenësishme referuar një viti më parë. Konkretisht këto fonde, në fund të vitit 2012 shënonin rreth 49 miliardë lekë, nga 63.4 miliardë lekë në dhjetor 2011. Në përgjithësi, niveli i likuiditetit të sektorit bankar mbetet në nivele të kënaqshme.

-

10.00

20.00

30.00

40.00

50.00

60.00

Dhje

tor 09

Shkurt

10

Pri

ll 1

0

Qers

hor 10

Gusht 10

Teto

r 10

Dhje

tor 10

Shkurt

11

Pri

ll 1

1

Qers

hor 11

Gusht 11

Teto

r 11

Dhje

tor 11

Shkurt

12

Pri

ll 1

2

Qers

hor 12

Gusht 12

Teto

r 12

Dhje

tor 12

Lek

Valutë

Minimumi rregullator (20%)

92

Në fund të vitit 2012, diferenca në maturim midis aktiveve dhe detyrimeve është ngushtuar më tej krahasuar me një gjashtëmujor më parë dhe me një vit më parë, duke ekspozuar më pak sektorin bankar ndaj rrezikut të likuiditetit. Ky zhvillim pozitiv ka ardhur si rezultat i rritjes së maturimit të mbetur të depozitave, për shkak të investimit të kursimeve nga publiku në periudha më të gjata kohore.

Në fund të vitit 2012, aktivet e sektorit bankar kishin një afat maturimi mesatar të mbetur prej 27.6 muajsh shumë pranë nivelit të një gjashtëmujori më parë dhe në rënie referuar një viti më parë, i llogaritur në nivelin 28.7 muaj. Ndërkohë, detyrimet e sektorit bankar paraqitën një afat maturimi mesatar të mbetur prej 12.5 muajsh nga 11.7 muaj në qershor 2012 dhe 12.3 muaj në fund të dhjetorit 2011.

Grafik 7.3.3 Maturimi mesatar i mbetur i aktiveve dhe detyrimeve, në muaj.


Diferenca në maturim midis aktiveve dhe detyrimeve është ngushtuar më tej në nivelin 15.1 muaj, nga 15.9 muaj në qershor 2012 dhe 16.4 muaj një vit më parë. Ky ngushtim ka ardhur kryesisht si rezultat i rritjes së maturimit të mbetur të zërit kryesor të detyrimeve, depozitave, me rreth 0.97 muaj me një gjashtëmujor më parë dhe 0.25 muaj me një vit më parë. Nga ana tjetër, maturimi mesatar i mbetur i kredive ka shënuar një rritje të lehtë me një gjashtëmujor më parë, në nivelin 41.5 muaj, megjithatë ky maturim ka rënë me rreth 0.76 muaj referuar një viti më parë. Në terma vjetorë, rënia e maturimit të mbetur të kredive, nënkupton hezitimin e bankave për të akorduar kredi për një periudhë më të gjatë kohore. Megjithatë ky hezitim duket se është materializuar më shumë në vendimin e bankave për të akorduar më pak kredi sesa duke i dhënë ato me një afat më të shkurtër kohor.

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

-

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

Qers

hor

06

Shta

tor

06

Dhje

tor

06

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

gap-i i maturimit maturimi_aktivet maturimi_pasive

93

Grafik 7.3.4 Maturimi mesatar i mbetur i depozitave dhe kredive, në muaj.


7.4 Vlerësim i qëndrueshmërisë së sektorit bankar sipas

ushtrimit të provës së rezistencës62

Nëpërmjet provës së rezistencës ose analizës “stress-test”, vlerësohet stabiliteti i sistemit financiar dhe mjaftueshmëria e kapitalit për sektorin bankar për një periudhë kohore deri në fund të vitit 2014. Prova e rezistencës vlerëson ndikimin e situatave makroekonomike në gjendjen financiare të sektorit bankar, duke përjashtuar mundësinë e rritjes së kapitalit të paguar gjatë periudhës së marrë në konsideratë. Në praktikë, situata zakonisht përkeqësohet gradualisht dhe bankat kanë kohë të marrin masat e nevojshme, duke injektuar kapital. Kjo analizë përmban tre skenarë: skenarin bazë dhe dy versione të skenarëve të rënduar63.

Skenari bazë bazohet në parashikimin e treguesve ekonomikë dhe financiarë mbështetur kryesisht në ecurinë e tyre historike. Skenarët e rënduar të analizës supozojnë një situatë “të stresuar” me një probabilitet të ulët ndodhjeje64, duke u

mbështetur në dy goditje të mundshme në ekonominë shqiptare:

62 Prova e rezistencës nuk përfaqëson një mënyrë parashikimi. Në mënyrë të qëllimshme, skenarët përmbajnë zhvillime negative dhe ekstreme, por me një probabilitet të ulët

ndodhjeje, për të provuar rezistencën e sektorit bankar ndaj tyre. Megjithëse bankat nxiten që të vlerësojnë kapacitetin e gjendjes së tyre financiare për të përballuar ndikimin e këtyre

skenarëve, ato nuk duhet t’i konsiderojnë këta skenarë si ngjarje të pritshme nga ana e

Bankës së Shqipërisë për të ardhmen. Skenarët janë të ndryshueshëm përgjatë kohës, në varësi të zhvillimeve ekonomike dhe financiare. Nga ana tjetër, skenarët nuk marrin në

konsideratë veprimet që mund të kryejnë bankat për të forcuar në vazhdimësi situatën e tyre financiare dhe qëndrueshmërinë ndaj rreziqeve.

63 Skenarët, nuk marrin në konsideratë efektin e mundshëm të masave për nxitjen e kreditimit, të miratuara nga Këshilli Mbikëqyrës i Bankës së Shqipërisë në datën 27 mars 2013. 64

Departamenti i Kërkimeve, Banka e Shqipërisë.

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

36.00

38.00

40.00

42.00

44.00

46.00

48.00

50.00

Qers

hor

06

Shta

tor

06

Dhje

tor

06

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

maturimi mbetur_kreditë

maturimi mbetur_depozitat

94

a) përgjysmim i rritjes vjetore të kreditimit (gjë që supozon njëkohësisht dhe rritje të normave të interesit të tregut) në krahasim me periudhën e mëparshme (skenari R1); b) përgjysmim i rritjes vjetore të kreditimit dhe njëkohësisht nënçmim i monedhës vendase me 10% (skenari R2). Tabelë 7.4.1 Supozimet për ndërtimin e stress test-it.

Skenari bazë

Skenarët e rënduar

Skenari R1 Skenari R2

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Vlera në terma mesatarë

Rritja vjetore e PBB-së, në % 1.43 1.26 1.13 0.99 1.29 -0.1

Rritja vjetore e normave të interesit, në pp 0 0.5pp 0.5pp 1pp 0.5pp 1pp

Mbiçmimi i Lekut kundrejt dy monedhave

kryesore (EUR dhe USD), në % 1.7 0 1.7 0 -10% -10%

Rritja vjetore e parashikuar për tepricën e

kredisë, në % 4 4 2 2 2 2

Burimi: Supozime të Departamentit të Stabilitetit Financiar dhe projeksione të

Departamentit të Kërkimeve, Banka e Shqipërisë.

Vlerësimet për treguesin e cilësisë së portofolit të kredisë deri në fund të vitit 2013 dhe në fund të vitit 2014, sipas skenarit bazë dhe skenarëve të rënduar paraqiten në grafikun në vazhdim (grafik 7.4.1).

Grafik 7.4.1 Ecuria aktuale dhe e parashikuar e raportit të kredive me probleme.


95

Grafik 7.4.2. Shpërndarja e dendurive të vlerave të raportit të kredive me probleme për

tremujorin e fundit të viteve 2013 dhe 2014, të simuluara me metodën Monte Carlo sipas

skenarit bazë dhe skenarëve të rënduar.

Ndikimi i ecurisë së mësipërme të cilësisë së portofolit të kredisë (krahas ecurisë së elementëve të tjerë) në treguesit e kapitalit të sektorit bankar pasqyruar në vijim (Tabela 7.4.2). Rezultatet janë paraqitur në terma të mjaftueshmërisë së kapitalit për sektorin bankar në tërësi dhe të bankave individuale, respektivisht në fund të viteve 2013 dhe 2014.

Tabelë 7.4.2 a) Rezultatet për fundin e vitit 2013.

Skenari bazë Skenari R1 Skenari R2

Banka Sektori Banka Sektori Banka Sektori

Kapitali Rregullator I kapitalizuar I kapitalizuar I kapitalizuar

Nënkapitalizim modest 1/ Po Po Po

Nënkapitalizim i rëndë 2/ Jo Jo Jo

Kapital bazë (Kapitali bazë / Totalin e aktiveve me rrezik)

Nënkapitalizim modest 3/ Po I kapitalizuar Po I kapitalizuar Po I kapitalizuar

Nënkapitalizim i rëndë 4/ Jo Jo Po 1/ = Nën 12%; 2/ = Nën 6%; 3/ = Nën 6%; 4/ = Nën 3%.


96

Tabelë 7.4.2 b) Rezultatet për fundin e vitit 2014.

Skenari bazë Skenari R1 Skenari R2

Banka Sektori Banka Sektori Banka Sektori

Kapitali Rregullator I kapitalizuar I kapitalizuar I kapitalizuar

Nënkapitalizim modest 1/ Po Po Po

Nënkapitalizim i rëndë 2/ Jo Jo Po

Kapital bazë (Kapitali bazë / Totalin e aktiveve me rrezik)

Nënkapitalizim modest 3/ Po I kapitalizuar Po I kapitalizuar Po I kapitalizuar

Nënkapitalizim i rëndë 4/ Po Po Po 1/ = Nën 12%; 2/ = Nën 6%; 3/ = Nën 6%; 4/ = Nën 3%.


Rezultatet e ushtrimit “stress-test” tregojnë se në tërësi sektori bankar mbetet i qëndrueshëm në rast realizimi të supozimeve të ngritura për treguesit përkatës. Në të gjitha rastet, për skenarët e supozuar, niveli i kapitalizimit të sektorit mbetet mbi nivelin minimal të kërkuar. Gjithsesi, si në rastin e skenarit bazë ashtu edhe për skenarët e rënduar, banka të veçanta dhe sektori bankar mund të kenë nevojë për kapital shtesë. Në kushtet e presioneve nga zhvillimet ndërkombëtare dhe situatës ekonomike jo të favorshme në vend, bankat duhet të monitorojnë me kujdes veprimtarinë e tyre për të ruajtur një nivel të përshtatshëm kapitaliz imi.

97

Shtojcë 1: Indeksi i fortësisë financiare65

Ecuria e Indeksit të Fortësisë Financiare të sektorit bankar

Sektori bankar ka treguar rezultate pozitive përsa i përket ecurisë së treguesve që matin shëndetin financiar të tij, gjë e cila është reflektuar në vlerën në rritje të indeksit të fortësisë financiare në fund të vitit 2012, në nivelin 87.1 nga 85.8 që llogaritej një vit më parë. Ecuria pozitive e indeksit u ndikua nga efekti i kombinuar i nënindekseve që e përbëjnë atë, më konkretisht:nënindeksi i përfitueshmërisë, i likuiditetit, i mjaftueshmërisë dhe një ekspozim më i ulët ndaj rrezikut të normës së interesit. Dy nënindekset e tjera, ai i cilësisë së portofolit të kredisë dhe ai që mat ekspozimin ndaj rrezikut të kursit të këmbimit kontribuan negativisht në ecurinë e indeksit agregat të fortësisë financiare.

Cilësia e aktiveve të sektorit bankar ka vijuar të bjerë përgjatë vit it 2012, rënie e cila u reflektua në ecurinë e nënindeksit përkatës, i cili ra në 67.6 nga 70.4 që ishte një vit më parë. Të tre treguesit përbërës në ndërtimin e këtij nënindeksi kanë shënuar rritje, ku veçojmë kryesisht rritjen e raportit “Hua me probleme bruto ndaj tepricës së kredisë”, i cili në fund të vitit 2012 shënoi vlerën 22.5% nga 18.8% një vit më parë. Në grafikun e mëposhtëm paraqitet ecuria e përbërësve të standardizuar si dhe nënindeksi i cilësisë së aktiveve.

Grafik 1.1 Ecuria e nënindeksit të cilësisë së aktiveve sipas përbërësve, në vlerë.


Nënindeksi i likuiditetit edhe pse paraqet një tendencë rënëse në fundin e vitit 2012, ka regjistruar një vlerë më të lartë krahasuar me një vit më parë,

65 Banka e Shqipërisë përllogarit Indeksin e Fortësisë Financiare si një mesatare e peshuar e

treguesve përbërës të shëndetit financiar të bankave. Indeksi kombinon gjashtë fusha të treguesve të

shëndetit financiar: cilësia e aktiveve, likuiditeti, përfitueshmëria, rreziku ndaj kursit të këmbimit, mjaftueshmëria e kapitalit dhe rreziku ndaj normës së interesit. Metodologjia e ndërtimit të Indeksit të

Fortësisë Financiare është prezantuar në Raportin e Stabilitetit Financiar për gjashtëmujorin e parë të vitit 2010.

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

TIV

-05

TI-

06

TII

-06

TII

I-06

TIV

-06

TI-

07

TII

-07

TII

I-07

TIV

-07

TI-

08

TII

-08

TII

I-08

TIV

-08

TI-

09

TII

-09

TII

I-09

TIV

-09

TI-

10

TII

-10

TII

I-10

TIV

-10

TI-

11

TII

-11

TII

I-11

TIV

-11

TI-

12

TII

-12

TII

I-12

TIV

-12

Nën-indeksi i cilësisë së aktiveve (boshti në të djathtë)Teprica bruto me probleme/teprices totaleTeprica neto me probleme/kapitali aksionerAktive te qendrueshme/totali aktiveve

98

konkretisht 94 nga 88.6 që llogaritej në dhjetor 2011. Treguesi që ka ndikuar më shumë në rritjen e vlerës së nënindeksit është “aktive me maturim deri në 3-muaj/detyrime deri në 3-muaj”, i cili u ngjit në 82% nga 77.2% një vit më parë.

Grafik 1.2 Ecuria e nënindeksit të likuiditetit sipas përbërësve të tij, në vlerë.


Në fund të vitit 2012, nën-indekset që përfaqësojnë rreziqet e tregut 66 , përkatësisht ekspozimi ndaj rrezikut të normës së interesit dhe luhatjeve të kursit të këmbimit, paraqitën efekte të kundërta në ecurinë agregate të indeksit të fortësisë financiare. Konkretisht, nën-indeksi i rrezikut të normës së interesit u ngjit në 98.7 nga 92.5 një vit më parë, si rezultat i rënies së raportit “diferenca aktive-detyrime të ndjeshme ndaj normës së interesit (në monedhë të huaj) deri në një muaj/Kapitalit aksioner”, duke ulur në këtë mënyrë ekspozimin ndaj rrezikut të normës së interesit të sektorit bankar. Ndërkohë, nënindeksi i rrezikut të kursit të këmbimit ka rënë në nivelin 114.7, nga 122.4 që rezultonte një vit më parë, si rezultat i rritjes së treguesit përbërës “zërat brenda bilancit (pa përfshirë ato jashtë bilancit)/kapitalit rregullator” i cili në fund të vitit 2012 u llogarit në nivelin 6.5% nga 3.7% një vit më parë. Megjithatë në tërësi ekspozimi i sektorit bankar ndaj rreziqeve të tregut mbetet në nivele të moderuara.

66 Të dy këto nënindekse llogariten në përpjestime të zhdrejta. Metodologjia më e gjerë është e

publikuar në raportin e gjashtëmujorit të parë të vitit 2010.

-

20.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

-

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

TIV

-05

TI-

06

TII-0

6

TIII-

06

TIV

-06

TI-

07

TII-0

7

TIII-

07

TIV

-07

TI-

08

TII-0

8

TIII-

08

TIV

-08

TI-

09

TII-0

9

TIII-

09

TIV

-09

TI-

10

TII-1

0

TIII-

10

TIV

-10

TI-

11

TII-1

1

TIII-

11

TIV

-11

TI-

12

TII-1

2

TIII-

12

TIV

-12

Nën-indeksi i likuiditetit(boshti në të djathtë)

Aktive likuide/Totalit të aktiveve

Aktive deri në 3 muaj/Detyrime deri në 3 muaj

99

Grafik 1.3 Ecuria e nënindekseve të rreziqeve të tregut.


Nën-indeksi i përfitueshmërisë shënoi një përmirësim të dukshëm në harkun kohor dhjetor 2011-dhjetor 2012, duke regjistruar vlera më të larta. Konkretisht, në fund të vitit 2012, nënindeksi u ngjit në nivelin 77.1 nga 71.2 që rezultoi një vit më parë. Megjithatë, ky nivel vijon të mbetet poshtë mesatares historike67 prej 88.5. Ecuria e nënindeksit të përfitueshmërisë u përcaktua nga dy treguesit kryesorë të performancës “rezultati neto/totalit të aktiveve” si dhe “rezultati neto/kapitalit aksioner” të cilët u ngjitën përkatësisht në nivelet 0.32% dhe 3.7% nga 0.1% dhe 0.73% një vit më parë. Përmirësimi i nënindeksit të mjaftueshmërisë së kapitalit u ndikua kryesisht

nga rritja e nivelit të kapitalizimit të sektorit bankar në fund të vitit 2012, në nivelin 16.2% nga 15.5% një vit më parë. Kjo ecuri solli që vlera e nënindeksit të rritet lehtësisht në nivelin 70.3 nga 69.9 një vit më parë, duke vijuar të mbetet ende nën mesataren historike prej 84.5.

67 Dhjetor 2005 - dhjetor 2012.

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

160.00

40.00

60.00

80.00

100.00

120.00

140.00

160.00

Dhje

tor …

Mars

06

Qers

hor …

Shta

tor

06

Dhje

tor …

Mars

07

Qers

hor …

Shta

tor

07

Dhje

tor …

Mars

08

Qers

hor …

Shta

tor

08

Dhje

tor …

Mars

09

Qers

hor …

Shta

tor

09

Dhje

tor …

Mars

10

Qers

hor …

Shta

tor

10

Dhje

tor …

Mars

11

Qers

hor …

Shta

tor

11

Dhje

tor …

Mars

12

Qers

hor …

Shta

tor

12

Dhje

tor …

Rreziku i kursit i këmbimit

Rreziku i normës së interesit (boshti në të djathtë)

100

Grafik 1.4 Ecuria e nënindeksit të performancës dhe mjaftueshmërisë së kapitalit.


Efekti agregat i nënindekseve të analizuara më lart ka sjellë që në dhjetor 2012, Indeksi i Fortësisë Financiare (IFF) të shënojë një rritje në nivelin 87.1 nga 85.8 që llogaritej në dhjetor 2011, duke na paraqitur në këtë mënyrë një situatë më të përmirësuar të sektorit bankar.

Grafik 1.5 Ecuria e Indeksit të Fortësisë Financiare.


60.00

65.00

70.00

75.00

80.00

85.00

90.00

95.00

100.00

105.00

110.00

Dhje

tor

05

Mars

06

Qers

hor

06

Shta

tor

06

Dhje

tor

06

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

Përfitueshmëria Mjaftueshmëria e kapitalit

70.00

75.00

80.00

85.00

90.00

95.00

100.00

105.00

110.00

Dhje

tor

05

Mars

06

Qers

hor

06

Shta

tor

06

Dhje

tor

06

Mars

07

Qers

hor

07

Shta

tor

07

Dhje

tor

07

Mars

08

Qers

hor

08

Shta

tor

08

Dhje

tor

08

Mars

09

Qers

hor

09

Shta

tor

09

Dhje

tor

09

Mars

10

Qers

hor

10

Shta

tor

10

Dhje

tor

10

Mars

11

Qers

hor

11

Shta

tor

11

Dhje

tor

11

Mars

12

Qers

hor

12

Shta

tor

12

Dhje

tor

12

101

Tabelë 1.1 Ecuria e nënindekseve të fortësisë financiare.


Tabelë 1.2 Ecuria e treguesve të shëndetit financiar.

Në % 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Treguesit me bazë kapitalin (i) Kapitali rregullator ndaj aktiveve të ponderuara me rrezik 17.1 17.2 16.2 15.4 15.6 16.2 (ii) Kapitali bazë ndaj aktiveve të ponderuara me rrezik 16.0 16.3 15.3 14.5 14.3 14.6

(iii)Kapitali aksioner ndaj totalit të aktiveve 7.6 8.6 9.6 9.4 8.7 8.6

Cilësia e aktiveve

(iv) Hua me probleme neto ndaj kapitalit rregullator 11.2 25.7 28.2 35.9 52.2 55.6

(v) Hua me probleme bruto ndaj tepricës së kredisë 3.4 6.6 10.5 14.0 18.8 22.5

Përfitueshmëria

(vi) Kthimi nga kapitali (RoE-me bazë vjetore) 20.7 11.4 4.6 7.6 0.8 3.8

(vii) Kthimi nga aktivet (RoA-me bazë vjetore) 1.6 0.9 0.4 0.7 0.1 0.3

Rreziku i tregut (kursi i këmbimit) (viii) Pozicioni i hapur neto në valutë të huaj ndaj kapitalit rregullator 1.7 4.3 3.9 5.0 3.9 4.0 (ix) Pozicioni i hapur neto në valutë të huaj ndaj kapitalit bazë 1.8 4.5 4.1 5.3 4.3 4.4

Likuditeti i sektorit

(x) Aktive likuide ndaj totalit të aktiveve 49.8 42.8 27.6 25.9 26.5 29.4

(xi)Aktive likuide ndaj totalit të pasiveve afatshkurtra 55.6 104.7 32.6 30.6 33.1 36.7

(xii) Depozitat e klientëve ndaj totalit të kredisë 215.5 162.6 154.3 166.4 163.2 171.6


102

Shtojcë 2: Rreziku sistemik në Shqipëri

2.1 Indeksi i rrezikut të stresit të sistemit financiar për

Shqipërinë (IRSF)

Matja e rrezikut sistemik68

dhe analiza e tij mbeten të rëndësishme në vendimmarrjen

makroprudenciale, duke ndihmuar në identifikimin dhe vlerësimin e kërcënimeve të cilat

kanosin stabilitetit financiar të një vendi.

Për këtë qëllim, më poshtë paraqitet indeksi i rrezikut69

sistemik i cili mat nivelin e stresit

financiar për ekonominë vendase, nëpërmjet informacionit mbi segmente të ndryshme të

sistemit financiar, të agreguar në një tregues të vetëm. Treguesit e përdorur janë grupuar

në katër nënindekse, duke përfaqësuar segmente të rëndësishme të sistemit financiar në

ekonomi: sektorin bankar, tregun e parasë, tregun e këmbimeve (kursi i këmbimit) dhe

tregun e shtëpive. Këto nënindekse synojnë të sigurojnë informacion të ndryshëm dhe

plotësues mbi nivelin e stresit financiar në segmente të ndryshme të tregut. Ata gjithashtu

paraqiten të peshuar, për të reflektuar kontributin e tyre në sistemin financiar dhe në

aktivitetin ekonomik në vend.

Grafik 2.1 Indeksi i rrezikut sistemik financiar.


Më grafikun e mësipërm paraqitet Indeksi i Rrezikut Sistemik Financiar (IRSF), sipas

kontributit të secilit nënindeks (majtas) në nivelin e përgjithshëm të tij, si edhe sipas

vlerësimit të korrelacioneve (djathtas), duke përdorur variancë-kovariancat përkatëse të

secilit nënindeks. Sipas këtij indeksi dallohen periudhat kryesore me një nivel më të lartë të

stresit financiar. Përveç gjendjes së theksuar të stresit duke f illuar nga fundi i vitit 2008 për

shkak të krizës financiare, fundi i vitit 2012 ka paraqitur një nivel të dallueshëm stresi në

sektorin financiar. Ngadalësimi i kreditimit, nënçmimi (relativ) i kursit të këmbimit dhe rënia

68

Rrezik sistemik është quajtur materializimi i goditjeve kur mungesa e stabilitetit financiar merr

përmasa të tilla të cilat dëmtojnë funksionimin e sistemit financiar deri në masën që mirëqenia dhe

rritja ekonomike preken në mënyrë materiale (Hollo et al, 2011). 69 Një prezantim i detajuar i metodologjisë së përdorur për ndërtimin e Indeksit të Rrezikut Sistemik paraqitet në materialin “Një indeks për rrezikun sistemik financiar në Shqipëri”, Vasilika Kota dhe Arisa

Saqe, Departamenti i Stabilitetit Financiar, Banka e Shqipërisë, prezantuar në Workshop-in e 5-të të Kërkimeve në Evropën Juglindore, Tiranë, 10-11 nëntor 2011.

103

në çmimet e banesave, konsiderohen si faktorë që shtojnë stresin financiar në ekonomi,

duke kontribuar në rritjen e nivelit të këtij indeksi, veçanërisht prej bashkëveprimit të

këtyre segmenteve të ndryshme të sistemit financiar me njëri-tjetrin.

Përfshirja në këtë indeks e tregut të shtëpive, edhe pse jo pjesë e sistemit financiar, synon

vlerësimin e ekspozimit të drejtpërdrejtë dhe të vulnerabilitetit që ky treg përcjell në tregjet

e tjera të sistemit financiar në vend. Në rast të mospërfshirjes së tij, ecuria e indeksit të

rrezikut sistemik financiar paraqitet në grafikun e mëposhtëm.

Grafik 2.2 Indeksi i stresit të sistemit financiar pa përfshirjen e nënindeksit të tregut të

shtëpive.


Në rastin e përfshirjes së tregut të shtëpive, krahasuar me periudhën e mëparshme,

ekspozimi ndaj rrezikut ka shfaqur rënie për gjashtëmujorin e dytë të vitit 2012. Në këtë

mënyrë, vërehet që tregu i shtëpive përçon presion në nivelin e stresit të sistemit financiar,

për shkak të bashkëveprimit të tij me segmentet e këtij sistemi. Gjithsesi, kontribues të

rëndësishëm në këtë vlerësim të rrezikut sistemik, mbeten sektori bankar dhe kursi i

këmbimit, me një peshë të konsiderueshme në nivelin e stresit financiar në vend.

2.2 Rezultatet e vrojtimit “Rreziku sistemik ndaj sistemit

bankar shqiptar”

Kuantifikimi i perceptimeve të bankave lidhur me rreziqet që mund të kërcënojnë

veprimtarinë e sektorit bankar, shfrytëzohet nga Banka e Shqipërisë si një mjet shtesë për

vlerësimin e qëndrueshmërisë së sistemit dhe si një burim informacioni për ndërmarrjen e

politikave makroprudenc iale. Në këtë kuadër, Banka e Shqipërisë që prej marsit 2012,

mbledh me frekuencë tremujore nga të gjitha bankat që operojnë në territorin e vendit,

perceptimin mbi rreziqet me nivelin më të lartë të ndikimit në qëndrueshmërinë e sistemit

financiar në rast të materializimit të tyre.

Vrojtimi i fundit u zhvillua në muajin janar 2013 dhe mbledh opinionin për tremujorin e

fundit të vitit 2012. Pas përpunimit të të dhënave rezulton se:

5 rreziqet sistemike të perceptuara nga bankat si rreziqet me nivelin më të lartë të

ndikimit në sistemin f inanciar, në rast të materializimit të tyre janë: 1) Përkeqësimi i

ekonomisë së brendshme; 2) Rritje e rrezikut të kreditit të bizneseve; 3) Transfer imi i

104

goditjeve nga ekonomia e jashtme; 4) Paqëndrueshmëria e borxhit publik; 5)

Vështirësi në ekzekutimin e kolateraleve. Krahasuar me rezultatet e vrojtimit të kaluar,

në këtë vrojtim vihet re një rritje e shqetësimit të bankave lidhur me “rrezikun e

kreditit nga sektori i biznesit” dhe “paqëndrueshmërinë e borxhit publik”.

3 rreziqet sistemike më pak shqetësuese për sistemin bankar për momentin, të

renditura sipas frekuencës së përzgjedhjes së tyre nga bankat, rezultojnë: 1) Rreziku i

inflacionit në vend; 2) Probleme në funksionimin e sistemit të pagesave; 3) Probleme

të funksionimit të tregut ndërbankar.

Dy rreziqet sistemike të konsideruara nga bankat si më të vështira për t‟u menaxhuar

në nivel banke, janë: “Përkeqësimi i ekonomisë së brendshme”, për shkak të natyrës

së gjerë dhe komplekse të saj dhe “Vështirësitë në ekzekutimin e kolateraleve”, që

sipas bankave lidhet me mangësitë ligjore e rregullative që vonojnë procesin e

ekzekutimit të kolateralit.

Rreth 48% e sektorit bankar percepton një probabilitet të lartë të ndodhjes së një

rreziku të rëndësishëm sistemik në afat të shkurtër (deri në 12 muaj), dhe kjo

frekuencë është rritur krahasuar me vrojtimet e kaluara. Kur këndvështrimi shtrihet në

periudhën afatmesme (1-3 vjet), perceptimi mbi probabilitetin e ndodhjes së një

rreziku sistemik zbutet disi dhe 56% e sektorit e konsideron atë në nivelin mesatar.

Grafik 2.2.1 Probabiliteti i ndodhjes së një rreziku të rëndësishëm sistemik (strukturë në

përqindje).


Rreth 50% e sektorit bankar mendon se probabiliteti i ndodhjes së një rreziku sistemik

është rritur në periudhën afatshkurtër deri në 1 vit dhe kjo përqindje rritet në 63% kur

horizonti kohor shtrihet në periudhën afatmesme 1-3 vjet.

105

Grafik 2.2.2 Ndryshimi i probabilitetit të ndodhjes së një rreziku sistemik (strukturë në

përqindje).


Ndër strategjitë kryesore të cilësuara nga bankat si mënyra për zbutjen e rrezikut

sistemik në periudhën afatshkurtër rezultojnë: “forcimi i sistemeve të brendshme të

kontrollit”, “shtrëngimi i kushteve të kreditimit”, “pakësimi i ekspozimeve,

veçanërisht në valutë”. Me shtrirjen e horizontit kohor në afat të mesëm, bankat e

vënë theksin në strategji më afatgjata si ato të “diversif ikimit të aktivitetit” dhe

“orientimit drejt sektorëve strategjikë”.

Pavarësisht rritjes së rreziqeve të perceptuara, shumica e bankave deklarojnë se

kanë besim të mjaftueshëm në sistemin financiar në vend si në periudhën

afatshkurtër dhe në atë afatmesme. Kështu, në vrojtimin e janarit 2013, gjithsej 15

banka (që në total zotërojnë rreth 94% të aktiveve të sektorit) nga 16 banka të

përgjigjura, deklarojnë nivele besimi nga “besim i plotë” në “besim të mjaftueshëm”,

në periudhën afatshkurtër.

Kur gjykimi shtrihet për periudhën afatmesme, ky perceptim mbetet i ngjashëm, ku

15 banka (89.3% e aktiveve të sektorit) nga 16 të përgjigjura deklarojnë “shumë

besim” dhe “besim të mjaftueshëm”.

Grafik 2.2.3 Besueshmëria e bankave në sistemin financiar shqiptar.


0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Besim të plotë

Shumë besim

Besim të

mjaftueshëm

Pak besim


Janar'13 Tetor'12 Korrik'12 Mars'12

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Besim të plotë

Shumë besim

Besim të

mjaftueshëm

Pak besim


Janar'13 Tetor'12 Korrik'12 Mars'12

106

Të pyetura se si ka ndryshuar niveli i besimit në sistemin financiar në vend gjatë 6

muajve të kaluar (duke patur si referencë muajin dhjetor 2012), 15 nga 16 banka të

përgjigjura kanë deklaruar se niveli i besimit të tyre nuk ka ndryshuar, pasi sistemi

vazhdon të mbetet i mirëkapitalizuar dhe likuid, ndërsa 1 bankë ka deklaruar rënie të

nivelit të besimit.

107

Fjalorth

Afat maturimi - përfaqëson jetën e mbetur të një instrumenti financiar.

Aftësi paguese - është vlerësimi mbi mundësinë e shlyerjes së borxhit nga një

kredimarrës.

Aktiv me rrezik – çdo instrument financiar me rrezik të ndryshëm nga zero.

Aktive të ponderuara me rrezik – janë aktivet e një banke që sipas karakteristikave

vlerësohen të kenë rrezik tregu, operacional ose kredie sipas rregulloreve të

mjaftueshmërisë së kapitalit.

Anëtar në një fond pensioni - është personi fizik, në emër dhe në përfitim të të cilit

është hapur një llogari pensioni në fondin e pensionit dhe që ka të drejtën e përfitimit në të

ardhmen nga fondi i pensionit sipas kontratës së fondit të pensionit, me shoqërinë

administruese, në masën e zotërimit të kuotave.

Bazel III - është një kuadër rregullator ndërkombëtar mbi mjaftueshmërinë e kapitalit të

një institucioni financiar, dhe që zëvendëson Bazel II në këtë fushë. Krahasuar me Bazel II,

kërkesat për kapital janë më të mëdha dhe njëkohësisht rregullon menaxhimin e likuiditetit

të bankës. Ky kuadër do të zbatohet gradualisht deri në vitin 2019.

Bilanci i pagesave - është një pasqyrë statistikore e transaksioneve ekonomike të një

vendi me botën që e rrethon dhe përbëhet nga llogaria korrente, llogaria kapitale dhe

llogaria financiare.

Bono thesari - është një instrument financiar afatshkurtër i garantuar nga qeveria që e

emeton.

Burime të përhershme (kapitali) - është ai zë i bilancit të një banke që rezulton nëse

nga aktivet zbriten detyrimet.

Deficit tregtar - është një tregues ekonomik i cili mat bilancin tregtar negativ të një

vendi, pra kur importet e tij tejkalojnë eksportet. Një deficit tregtar përfaqëson një dalje të

monedhës vendase në tregjet e huaja.

Dëm i paguar - është shuma e paguar për një humbje financiare ose jofinanciare, sipas

një kontrate sigurimi, me ndodhjen e ngjarjes së siguruar.

Eksporte neto - është vlera e eksporteve të një vendi pasi i janë zbritur importet.

Përdoret për të llogaritur Produktin e Brendshëm Bruto të një vendi.

Fond investimi - është një institucion që financohet nga kapitali i shumë investitorëve dhe

këto fonde i përdor për blerje kolektive letrash me vlerë, ndërkohë që çdo investitor është

zotërues i pjesës së investimit individual.

Grup bankar zotërues - është një grup bankar ndërkombëtar që operon në Shqipëri.

Hua me probleme (cilësia e kredisë / rreziku i kredisë) - është ajo kredi që ka një

probabilitet të lartë të mos ripaguhet sipas termave të kontratës.

Indeksi i Herfindahlit - është një tregues që përcakton nivelin e përqendrimit për një

veprimtari të caktuar. Vlerat e treguesit luhaten nga 0 në 1, ku vlera 0 tregon për

përqendrim më të ulët dhe vlera 1 është treguesi i përqendrimit maksimal të operatorëve

përkatës për veprimtarinë që matet. Një indeks nën 0.01 tregon për një ambient shumë

konkurrues, nën 0.15 pak të përqendruar, 0.15-0.25 përqendrim të moderuar dhe mbi

0.25 përqendrim të lartë.

Institucion financiar jobankë - është subjekti që licencohet nga Banka e Shqipërisë për

të kryer disa veprimtari në fushën e kredidhënies, por që ndalohet të grumbullojë depozita

monetare dhe fonde të tjera të ripagueshme nga publiku.

108

Kapital bazë - është treguesi që përbëhet nga disa zëra të bilancit të bankës si kapitali i

nënshkruar, rezervat, fitimet e pashpërndara, etj. Konsiderohet si treguesi bazë i fortësisë

financiare të një banke nga këndvështrimi i një rregullatori.

Kapital rregullator - është treguesi që përbëhet nga kapitali bazë, kapitali shtesë dhe nga

një sërë përllogaritjesh të tjera të zërave të bilancit. Përdoret për të matur

mjaftueshmërinë e kapitalit.

Kërkesë agregate - është kërkesa totale për mallra dhe shërbime me një çmim të

caktuar, në një periudhë të caktuar, në një ekonomi të caktuar.

Klasifikim i kredisë - është metodologjia sipas së cilës bankat bazuar në aftësinë

paguese të kredimarrësit klasifikojnë kreditë në 5 klasa më qëllim provigjionimin e tyre.

Kredi e pambuluar nga rreziku i kursit të këmbimit - është kredia dhënë në një

monedhë të ndryshme nga monedha e burimit të të ardhurave të kredimarrësit, që

shërbejnë edhe për shlyerjen e kredisë.

Kredi hipotekare - është kredia që merret nga individi me qëllim investimin në pasuri të

paluajtshme.

Kredi konsumatore - është kredia që merret nga individi për plotësim nevoja konsumi.

Kurs nominal efektiv i këmbimit (NEER) - është vlera mesatare e ponderuar e

monedhës së një vendi ndaj monedhave të vendeve të tjera të cilat këmbehen brenda një

grupi vendesh me një karakteristikë të përbashkët (p.sh. partnerë tregtarë), me peshat e

rëndësisë që secili vend ka ndaj vendeve me monedhat e tjera. Rëndësia përcaktohet nga

krahasimi i bilanceve tregtare relative, në terma të monedhës së një vendi me të gjitha

monedhat e tjera brenda grupit.

Kurs real efektiv i këmbimit (REER) - është vlera mesatare e ponderuar e monedhës së

një vendi ndaj monedhave të vendeve të tjera të cilat këmbehen brenda një grupi vendesh

me një karakteristikë të përbashkët (p.sh. partnerë tregtarë) të korrigjuara me inflacionin,

me peshat e rëndësisë që secili vend ka ndaj vendeve të monedhave të tjera. Rëndësia

përcaktohet nga krahasimi i bilanceve tregtare relative, në terma të monedhës së një vendi

me të gjitha monedhat e tjera brenda grupit.

Leva financiare - është shuma e borxhit të përdorur për të financuar aktivet e një

institucioni.

Likuiditet – është masa e aftësisë së një institucioni për të shlyer detyrimet afatshkurtra.

Mund të përshkruajë edhe shpejtësinë me të cilën mund të kthehet një aktiv në para.

Linjë kredie - është një marrëveshje kredimarrjeje ku kredimarrësi mund të tërheqë

shuma të pjesshme, pa kaluar totalin e shumës së miratuar të linjës.

Mjaftueshmëria e kapitalit - është raporti mes kapitalit rregullator dhe aktiveve të

ponderuara me rrezik i shprehur në përqindje. Ky raport nuk duhet të bjerë nën nivelin

12%.

Mjete të subjekteve jorezidente - janë detyrime në bilancin e bankës, pronësia e të

cilave i takon subjekteve që nuk janë rezidente në territorin e Shqipërisë.

Ndërmjetësim financiar - është procesi i kanalizimit të fondeve nga agjentët që kanë

suficit drejt atyre që kanë deficit.

Nënkapitalizim - është situata në të cilën institucioni nuk ka mjaftueshëm kapital për të

vazhduar aktivitetin e tij normal.

Norma bazë (repo) - është norma me të cilën banka qendrore riblen instrumente

qeveritare nga bankat tregtare dhe që përcaktohet nga niveli i ofertës për para që kërkohet

të mbahet në ekonomi në kuadër të zbatimit të politikës monetare.

109

Normë kthimi (yield) - është norma e kthimit të një investimi, shprehur në përqindje.

Obligacion - është një instrument financiar afatgjatë (mbi 1 vit) i garantuar nga

qeveria/subjekti që e emeton.

Pagë mesatare - është raporti i fondit të pagave bruto ndaj numrit të punonjësve.

PBB (Produkti i Brendshëm Bruto) - është vlera e të gjitha mallrave dhe shërbime të

prodhuara në një vend për t'u përdorur për konsum, eksport dhe investime gjatë një

periudhe, zakonisht një vit ose një tremujor.

Pension privat suplementar - është një grup aktivesh në pronësi të anëtarëve të fondit

të pensionit.

Politikë makroprudenciale - është një paketë masash për të identifikuar, monitoruar

dhe parandaluar rreziqet që kërcënojnë stabilitetin në një sistem financiar.

Pozicion financiar debitor i bizneseve - është diferenca midis depozitave dhe kredive të

bizneseve në sistem. Në kushtet kur kjo diferencë është negative, atëherë bizneset janë

debitorë të sistemit.

Pozicion financiar kreditor i individëve - është diferenca midis depozitave të individëve

dhe kredive të individëve në sistem. Në rast se kjo diferencë është pozitive, atëherë

individët janë „kreditorë‟ ndaj sistemit financiar.

Prim i shkruar bruto për sigurimin vullnetar / të detyrueshëm - nënkupton primin e

regjistruar në llogaritë e shoqërisë së sigurimit, sipas një kontrate sigurimi përpara zbritjes

së komisioneve, shpenzimeve të marrjes në sigurim dhe primeve të çeduara në risigurim.

Prim rreziku - është kthimi marxhinal mbi normën pa rrezik të një instrumenti financiar.

Primi i sigurimit -nënkupton shumën e paguar menjëherë ose në mënyrë periodike nga i

siguruari siguruesit ose nga një person që vepron në emër të tij, me qëllim sigurimin ndaj

një rreziku të përcaktuar në kontratën e sigurimit ose të risigurimit.

Provë rezistence - është analiza e disa skenarëve për të vlerësuar qëndrueshmërinë e

bankës ndaj ngjarjeve negative dhe të papritura.

Rëndësi sistemike - është situata e një aktori tregu, pjesë e infrastrukturës financiare,

problemet e të cilit mund të sjellin pasoja të rënda për të gjithë sistemin financiar duke

shkaktuar kosto të larta për shoqërinë.

Rezerva teknike për shoqëritë e sigurimit - janë shumat që kompanitë e sigurimit

vendosin mënjanë nga fitimet me qëllim mbulimin e pretendimeve të mundshme.

Rezultati / marzhi neto nga interesat – Të ardhurat nga interesat e huadhënies minus

shpenzimet për interesat e financimit, sikundër janë depozitat.

RoA - është treguesi i kthimit nga aktivet, dhe shërben për të kuptuar përf itimin që

gjeneron institucioni nga investimet e saj në aktive.

RoE - është treguesi i kthimit nga kapitali, dhe shërben për të kuptuar sa përfitim gjeneron

institucioni nga investimi i aksionarëve/kapitalit të derdhur.

Rrezik i tërthortë i kredisë - është rreziku me të cilin ekspozohet banka si rrjedhojë e

dhënies së një kredie në një monedhë të ndryshme nga ajo e burimit të të ardhurave të

kredimarrësit për ripagimin e kredisë.

Rrezik sistemik - është quajtur materializimi i goditjeve kur mungesa e stabilitetit

financiar merr përmasa të tilla cilatë dëmtojnë funksionimin e sistemit financiar derisa

preken në mënyrë materiale mirëqenia dhe rritja ekonomike (Hollo et al, 2011).

Rreziku i kredisë - është rreziku i paaftësisë paguese të borxhmarrësit dhe që ndikon

negativisht në kapitalin e bankës.

110

Rreziku i likuiditetit - është rreziku i pamundësisë së shlyerjes së detyrimeve, si pasojë e

mungesës së likuiditetit.

Rreziku i tregut - është rreziku që një luhatje e pafavorshme në tregjet financiare, si

ndryshimi në normat e interesit, ndryshimi në kurset e këmbimit dhe në çmimin e

instrumenteve financiare, të sjellë humbje.

Shoqëri sigurimi - është një person juridik me seli qendrore në territorin e Republikës së

Shqipërisë, i licencuar për të ushtruar veprimtari sigurimi.

Shoqëri kursim-krediti - është personi juridik që përbëhet nga bashkime vullnetare të

individëve, të personave fizikë ose juridikë, të cilët depozitojnë paratë e tyre në shoqëri

dhe që përdoren nga shoqëria për dhënien e kredive anëtarëve të shoqërisë.

Shpenzime korrente - janë zë i shpenzimeve të bilancit publik në periudhën fiskale të

analizuar, të cilat i referohen një periudhe afatshkurtër. Ndër to përfshihen: shpenzimet e

personelit, interesat, shpenzimet operative dhe të mirëmbajtjes, subvencionet, shpenzime

të tjera sociale, etj.

Shpenzime operative - janë zë i shpenzimeve në pasqyrat financiare të bankës, të cilat

ndodhin si rrjedhojë e veprimtarisë së vazhdueshme të saj. Ndër to përfshihen: shpenzimet

e personelit, amortizimi i pajisjeve, shpenzime të tjera të veprimtarisë, etj.

Sigurimi - është transferimi i një rreziku të mundshëm, të një humbjeje financiare ose të

një dëmi material nga i siguruari tek siguruesi sipas një kontrate sigurimi.

Sistemet AIPS dhe AECH - Dy sisteme ndërbankare pagesash, në pronësi dhe të operuar

nga Banka e Shqipërisë: një sistem pagesash për shlyerje ne kohë reale (AIPS) dhe një

sistem për klerimin e pagesave me vlera të vogla (AECH). Në AIPS procesohen të gjitha

pagesat ndërbankare në lekë me vlerë më të madhe se 1.5 milionë lekë, ndërsa AECH

është një sistemi klerimi i pagesave me vlerë më të vogël se 1.5 milionë lekë.

Skenar i rënduar - është ai skenar i provës së rezistencës, në të cilin supozohet një

situatë “e stresuar” me një probabilitet të ulët ndodhjeje, duke u mbështetur në goditje të

mundshme në ekonominë vendase (për shembull, ngadalësim i mëtejshëm i kreditimit,

rritje e normave të interesit të tregut, nënçmim i monedhës vendase).

Spread - është diferenca midis dy normave të interesit në një treg financiar.

Stimul fiskal - është masë e marrë nga qeveria e cila përfshin rritjen e shpenzimeve

publike dhe uljen e taksave me qëllim nxitjen e aktivitetit ekonomik të vendit.

Të ardhura operative - janë zë i të ardhurave në pasqyrat financiare të bankës dhe janë

rrjedhojë e veprimtarisë së vazhdueshme të saj. Ndër to përfshihen: të ardhurat neto nga

interesi, të ardhurat neto nga komisionet dhe shërbimet bankare, të ardhura neto nga

veprimtari të tjera të bankës, etj.

Treg ndërbankar - është tregu në të cilin aktorët janë bankat dhe institucionet financiare

dhe shkëmbimet janë në formën e instrumenteve financiare apo të këmbimit valutor.

Treg primar (i emetimit të titujve të borxhit të qeverisë) - është tregu në të cilin

blihen instrumente financiare të sapoemetuara.

Treg sekondar - është tregu në të cilin investitorët blejnë instrumente financiar nga

investitorë të tjerë e jo nga emetuesi i tyre.

Tregjet e kapitalit - janë tregjet në të cilat sigurimi i fondeve mundësohet nga shitblerja

e instrumenteve financiare. Si rrjedhojë, këto tregje përbëhen nga tregu primar dhe ai

sekondar.

Treguesi i besimit konsumator - është një tregues i cili matet nëpërmjet vrojtimeve dhe

përdoret për të përcaktuar gatishmërinë e konsumatorit për të shpenzuar.

111

Treguesi i përdorimit të kredisë - përfaqëson raportin e kredisë së mbledhur me

kredinë e dhënë.

Vendosje pranë institucioneve jorezidente - janë aktivet në bilancin e bankës pranë

subjekteve që nuk janë rezidentë në territorin e Shqipërisë.

Veprim lehtësues i politikës monetare - është politika e një banke qendrore për t'i

mbajtur normat e interesit të ulëta, duke kontrolluar kështu ofertën e parasë. Sa më të

ulëta normat e interesit në treg, aq më pak inkurajohet publiku që të kursejë, duke

kontribuar kështu në rritjen e konsumit, dhe nga ana tjetër, aq më tërheqëse është

kredimarrja, duke sjellë kështu rritje të investimeve. Rritja e konsumit dhe investimeve

sjell rritje ekonomike për vendin.