rdcifbmompum;tajcjyK - burmese.burmaenac.orgburmese.burmaenac.org/wp-content/uploads/2018/05/ENAC_Education...မ်ား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏွင့္

rdcifbmompum;tajcjyK bmompum;pkHynma&;pepfျမနမာႏငငပညာေရးမဝါဒဆငရာ စဥးစားခကမား

wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;a&;&mpifwmEthnic Nationalities Affairs Center – ENAC

၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ

ပႏပမတတမး

ပထမအႀကမ - ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ

Photo - ENAC

Design & Layout - Ying Tzarm

ထတေ၀သ - တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင) Ethnic Nationalities Affairs Center (Union of Burma)

လပစာ - P.O. Box 5, Chang Puak, A. Mueang

Chiang Mai 50302, Thailand

aus;Zl;wifvìmျမနမာႏငငတြင ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားသည အေျခခပညာေရးအဆငတငး၌ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) အျဖစ မမတ႔ နားမလညေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပျဖင သငၾကားေနရသညအတြက စနေခၚခကမား ႀကေတြ႔ေနရပါသည။ ေကာငးပညာေရးအဆငတငးတြင မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရး (Mother

Tongue Based - Multilingual Education - MTB-MLE) စနစက အနမဆး မလတနးအဆငမ စတင၍ အဆငဆင အသးျပသငၾကားရန လအပေနသည။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ - ENAC မ အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစတညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမား (မၾကမးမား) စာအပမ ပညာေရး မဝါဒမား (မၾကမး)၊ အေထြေထြ မဝါဒမား - အမတ (၁၃) က အဓကထားအေသးစတ သေတသန ျပစရျခငး ျဖစသည။ ၎ပညာေရး မဝါဒမား (မၾကမး)အား ညညြတေသာ တငးရငးသားလမးမား ဖကဒရယ ေကာငစ (UNFC) မ အတညျပထားၿပး၊ စညးလးညညြတေသာ တငးရငးသားလမးမား မဟာမတ (UNA) အေနျဖငလညး မအရ လကခအတညျပထားပါသည။

မြနအမးသားေကာငးပညာေရး၌ MTB-MLE စနစအား ယေန႔အခနထတငေအာင လကေတြ႔ကငသး အေကာငအထညေဖာေဆာငႏငျခငးမာ ၁၉၉၅ ခႏစ၌ မြနျပညသစပါတသည ႏငငေတာ ၿငမ၀ပ ပျပားမႈ တညေဆာကေရးအစးရႏင အပစအခတရပစေရး စာခပခပဆချခငးမ ရရခေသာ ရလဒဟ သးသပမပါသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသား ေကာငးပညာေရးစနစသည စနေခၚခကမားစြာ ရေနသည ၾကားမပင ယခအခနထတင MTB-MLE စနစျဖင ကငသးႏငျခငးမာ ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားအတြက ေလးစားအားက၊ အတယဖြယရာေကာငးေသာ ပသကေသသာဓက တစခပငျဖစသညဟ မတယႏငပါသည။

သေတသနခရးစဥအတြငး ENAC သေတသနအဖြ႔က လကခေတြ႔ဆေပးခေသာ မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတ (ညစာရးခပႏင ေမာလၿမငရးခြ)၊ မြနအမးသားေကာငး တာဝနရသမား (မလတနး၊ မလတနးလြန၊ အလယတနးႏင အထကတနးအဆင)၊ ဆယတနးလြန (Post-ten) ေဘာကေထာ ပညာေရးတာဝနရသမား၊ မြနျပညသစပါတ၊ မြနအမးသားပါတ၊ UNICEF ေမာလၿမင ရးခြ၊ အရပဖက လမႈေရးအသငးအဖြ႔မား၊ မြနအမးသားေကာငးေကာမတဝငမားႏင ေဒသခ မဘ ျပညသမားအေပၚတြင အထးေကးဇးတငရပါသည။ ဤစာတမးတြင ပါရေသာ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးအခနးက႑က စစစေပးေသာ ႏငဟသာ (ဒ-ဥကဌ၊ မြနျပညသစပါတ) အား အထး ေကးဇးတငရပါသည။

ျမနမာႏငငပညာေရးစနစ၌ MTB-MLE စနစက လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာေဆာငပါက ရလဒ အေနျဖင ေကာငးသား/သမား၏ ပညာသငၾကားမႈ တးတကလာမညအျပင၊ တငးရငးသားလမး မား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ရးရာယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားက ထနသမးကာကြယသကသ႔ ျဖစေနမည။ ထ႔အျပင ႏစေပါငး (၆၀) ေကာ ျဖစပြားေနသည ျပညတြငး စစလကနကကငပဋပကၡ (ၿငမးခမးေရး) ျဖစစဥက MTB-MLE စနစမ အေထာကအကျဖစေစႏငမညဟ ယၾကညပါသည။ ထ႔ေၾကာင MTB-MLE စနစက ေရးသားျပစထားေသာ ဤစာတမးသည ျမနမာႏငငတြင ေရရည တညတခငၿမေသာ ၿငမးခမးေရးႏင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ေပၚေပါကလာေရး အတြက အကးျပမညဟ ေမာလငပါသည။

ဇသနးမႈန အမႈေဆာငဒါရကတာ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)

trSmpmလတစဥးတစေယာက၏ တနဘးသည ၎တတေျမာကနားလညထားေသာ ပညာအေပၚ တြင တညသည။ ၎တတေျမာကနားလညထားေသာ ပညာသည ထပဂၢလအတြက ဇြ၊ သတ၊ ဝရယ၊ တာဝနစြမးေဆာငမႈႏင ယဥေကးသမေမြ႔မႈတ႔က ဖနတးေပးပါသည။ လ႔ေလာကႀကးက လသားမားျဖင စစညးထားသျဖင အသပညာႏင စြမးရညျပညဝေသာ လသားနညးပါးေနပါက သာယာခမးေျမဖြယေကာငးေသာ ေလာကႀကး ျဖစေတာမည မဟတပါ။ အသပညာ၊ အတတပညာ လးဝမရေသာ လသားသည တရစာၦနႏင မျခားေသာ သတဝါတစမးသာလင ျဖစေနပါလမမည။ ပညာသငၾကားရာတြင ကေလးသငယမားအား ၎တ႔ သတတနားလညထားေသာ မခငဘာသာစကားျဖင စတငသငၾကားေပးျခငးသည ၎တ႔အတြက အခကအခမားစြာ မရဘ၊ သတတနားလညရန လြယကသျဖင ပမထေရာက ေအာငျမငမႈရေၾကာငးက ကမာၻ႔ကလသမဂၢအဖြ႔အပါအဝင ႏငငတကာပညာရငမားက လကခထားၾကသည။ ၎တ႔ နားလညထားျခငးမရေသာ ဘာသာစကားတစရပက နားလညသရလာရနမာ အခနမားစြာ ယရနလသည။

ထ႔ေၾကာင ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးစ ကေလးငယတ႔အား ၎တ႔ နားမလညေသာ ဗမာစာျဖင စတငသငၾကားေပးျခငးသည ၎တ႔အတြကမညမ ခကခနစနာေစသညက ခငခနသးသပရန လအပပါသည။ အခ႕တ႔က မခငဘာသာစကားတစခ ပလာသျဖင ကေလးမားအတြက ပမခကခ ဥးေႏာကေလးလေစသညဟ အေၾကာငးျပၿပး ျငငးပယေန ၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ေကာငးတြငး ပညာသငၾကားေရးစနစက ဘာသာစကားမတေသာ လမးမားအတြက ၎တ႔၏ မခငဘာသာစကားျဖင စတငသငၾကားေစၿပး၊ ေနာငႏစ အနညးငယအၾကာတြင ႏငငသး ဘာသာစကား၊ ေနာကႏစအနညးငယအၾကာတြင ကမာၻသး ဘာသာစကား တ႔ျဖင သငၾကားေရးစနစက ေဖာထတကငသးရန လအပေနပါသည။ ႏငင မားစြာတြင ဤစနစက ကငသးေနၾကၿပျဖစသည။ မမတ႔ အမနးခငးႏငငမားျဖစၾကေသာ ထငး (အဓကေတာငပငး)၊ ကေမာၻဒးယားႏင ဗယကနမႏငငတ႔တြငလညး ကငသးလာၾက ၿပျဖစသည။

ႏငငေရး အေျမာအျမငရေသာ ႏငငေခါငးေဆာငမားႏင အာဏာရ အစးရအဖြ႔ဝငမား အေနျဖင မမတ႔ ႏငင ေအးခမးတညၿငမ ဖြ႔ၿဖးတးတကၿပး၊ ေရရညတညတခငၿမလပါက မတညေသာ လမးမားအၾကား ျပနာမရေစရနႏင ခစၾကညညညြတေရးက ေဖၚေဆာင ႏငရနအတြက တငးရငးသားတ႔၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈႏင သမငးအေမြအႏစ မားက ထနးသမးျမႇငတငသြားႏငေရးအတြက အားေပးကည၊ စစဥေပးရနလသည။ ထ႔ေၾကာင ကေလးလငယမားအတြက မခငဘာသာစကားအေပၚအေျခခၿပး ဘာသာစကားစပညာေရး စနစ ေဖာေဆာငေပးျခငးသည ပညာသငယရာတြင အကးရရသာမက မမတ႔ ႏငငတြင ျဖစေပၚေနေသာ လမးေရးအရ ပဋပကၡႏင အမနးပြားမႈမားက ပယရားေပးႏငမညျဖစၿပး တနဘးရေသာ သဘာဝသယဇာတမးစက ပငဆငထားသည မမတ႔ ႏငငအတြက ေအးခမးတညၿငမ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးက အျမနေဖၚေဆာငေပးႏငမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ၎စနစ ျဖစေပၚလာရနအတြက ဝငးဝနးကညအားေပးၾကပါရန မြနျမတေသာ ေစတနာျဖင တကတြနးပနၾကားအပပါသည။

ႏငဟသာ ဥကဌ/ဘတအဖြ႔ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစျမနမာႏငင)

rmwdumစဥ အေၾကာငးအရာ စာမကႏာ

tusOf;csKyf ................................................................................................................. 1

အခနး(၁) ed'gef;ESifh &nf&G,fcsuf.................................................................................................. 3

အခနး(၂) okawoe enf;vrf;rsm;................................................................................................ 7အခနး(၃) jrefrmEkdifiH. zGJ@pnf;ykH tajccHOay'rsm;yg

"တငးရငးသားဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ" ျပ႒ာနးခကမား............................ 9

၃.၁. အမးသားပညာေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၅) ၌ MTB-MLE အခနးက႑ သးသပျခငး.................................................................................... ၁၁

အခနး(၄) wkdif;&if;om;bmompum;/ pmay/ ,Ofaus;r_qkdif&m v_yf&Sm;r_rsm;.................................... 13

အခနး(၅) tjynfjynfqkdif&m bmompum;/ pmayESifhoufqkdifaom Oya'rsm;..................................... 17

အခနး(၆) rdcifbmompum;tajcjyK bmompum;pkHynma&;ESifh usm;-ra&;&m wef;wlnDwltcGifhta&;........................................................................... 23

အခနး(၇) EkdifiHwum tajctae..................................................................................................... 27၇.၁. အေမရကနနငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ ပညာေရးအေျခအေန .................... ၂၈

၇.၁.၁. ပညာေရးစနစ............................................................................................ ၂၉

၇.၁.၂. ပညာေရးရပေငြ အသးစရတ.................................................................... ၂၉

၇.၁.၃. ျပညနယအဆင........................................................................................ ၃၀

၇.၁.၄. ေဒသႏရအဆင........................................................................................ ၃၀

၇.၁.၅. နယးမကဆကျပညနယ ပညာေရးအေျခအေန........................................ ၃၁

၇.၂. အႏၵယနငင........................................................................................................... ၃၅၇.၂.၁. အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၌ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင

ယဥေကးမႈမားဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား..................................................... ၃၆

၇.၂.၂. အႏၵယပညာေရးစနစ................................................................................. ၃၈

၇.၂.၃.မဇရမျပညနယ ပညာေရး.......................................................................... ၄၀

၇.၃. ဆြစဇာလနႏငင................................................................................................... ၄၂

၇.၃.၁. ဖကဒရယျပညေထာငစအဆင.................................................................. ၄၂

၇.၃.၂. ျပညနယအဆင......................................................................................... ၄၃

၇.၃.၃. ပညာေရးစနစအေျခအေန......................................................................... ၄၃

၇.၃.၄. ဘာသာစကားဆငရာမဝါဒ........................................................................ ၄၄

၇.၃.၅. ပထမႏငငျခားဘာသာစကား.................................................................... ၄၅

၇.၃.၆. ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပသငၾကားနညး........................................ ၄၅

၇.၄. ပါပ၀ါနယးဂနႏငင................................................................................................ ၄၅

၇.၄.၁. တငးရငးသားဘာသာစကားဆငရာ ပညာေရး.......................................... ၄၇

၇.၄.၂. သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction)...................... ၄၇

၇.၄.၃. မခငဘာသာစကားအေျချပႏင ဘာသာစကားႏစမး အသးျပသငၾကားနညး ၄၈

၇.၅. နငငတကာျဖစရပမားအေပၚ ၿခငသးသပျခငး............................................................ ၄၉

အခနး(၈) jynfwGif;tajctae............................................................................................................. 51၈.၁. ပညာေရးႏင နငငေရး (ၿငမးခမးေရး) ဆကႏြယမႈမား............................................. ၅၁

၈.၁.၁. ကခင............................................................................................................ ၅၂

၈.၁.၂. ကရင............................................................................................................. ၅၃

၈.၁.၃. ကရငန.......................................................................................................... ၅၃

၈.၁.၄. ရမး................................................................................................................ ၅၅

၈.၁.၃. မြန................................................................................................................. ၅၅

၈.၂. မြနအမးသားေကာငးပညာေရးစနစ ကြငးဆငးေလလာျခငး................................... ၅၆

၈.၂.၁. မြနအမးသားေကာငးျဖစေပၚလာပ (ေနာကခသမငး).................................. ၅၈

၈.၂.၂. မြနတငးရငးသား စာေပလႈပရားမႈမား............................................................ ၅၉

၈.၂.၃. မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ............................................................ ၆၁

၈.၂.၄. စာေမးပြေျဖဆသည စနစ.............................................................................. ၆၃

၈.၂.၅. မြနအမးသားေကာငး အပခပ/စမခန႔ခြမႈ..................................................... ၆၄

၈.၂.၆. ေငြေၾကး......................................................................................................... ၆၄

၈.၂.၇. ဆရာ/မမား အရညအေသြး စစစျခငးနင ခန႔အပျခငးမား............................ ၆၆

၈.၂.၈. သငရးညႊနးတမးႏင သငၾကားမႈ နညးစနစမား............................................. ၆၈

၈.၂.၉. ေကာငးအေဆာကအအ............................................................................... ၇၄

၈.၂.၁၀. မြနအမးသား ပညာေရးစနစ၏ အားသာခကနင အားနညးခကမား........ ၇၇

၈.၂.၁၁. နဂး............................................................................................................. ၇၉

အခနး(၉) pOf;pm;csufrsm;.................................................................................................................... 81

၉.၁. ျပညနယအေျခခေသာနညး....................................................................................... ၈၂

၉.၂. လမးအေျခခေသာနညး............................................................................................ ၈၂

၉.၃. ေကာငးအေျခခေသာနညး........................................................................................ ၈၃

၉.၄. ၿခငသးသပျခငး......................................................................................................... ၈၃

အခနး(၁၀) rl0g'ykdif;qkdif&m aqG;aEG;csufrsm;........................................................................................ 85

အခနး(၁၁) mtb-mle pepf tajccHoifhaom rl0g't}uHjyKcsufrsm;.................................................... 87၁၁.၁. MTB-MLE စနစက ေအာငျမငေစနငေသာ ကရယာတနဆာပလာမား................ ၈၇

အခနး(၁၂) ed*kH;..................................................................................................................................... 89

ကးကားသညအရငးအျမစမား.......................................................................................... ၉၁

အခပပ (၁) ပညာေရးမဝါဒမား (မၾကမး)......................................................................... ၉၅

twkdaumufa0g[m&rsm;BHEEP Bop Htaw Empowerment and Education Program

BMEP Bilingual Multilcutual Education Program

CCA Child Center Approach

CESR Comprehensive Education Sector Review

CLD Chin League for Democracy

CNF Chin National Front

EAOs Ethnic Armed Organizations

EMNEC Extended Mon National Education Committee

GW Generation Wave

ICCPR International Covenant on Civil and Political Rights

INGOs International Non-Government Organizations

JRS Jesuit Refugee Service

KED Karen Education Department

KIA Kachin Independence Army

KIC Kachin Independence Council

KIO Kachin Independence Organization

KnED Karenni Education Department

KNPP Karenni National Progressive Party

MNEC Mon National Education Committee

MTB-MLE Mother Tongue Based-Multilingual Education

NCA Nationwide Ceasefire Agreement

NGOs Non-Government Organizations

NLD National League for Democracy

NNER National Network for Education Reform

RCSS Restoration Council of Shan State

SDG Sustainable Development Goals

SIL Summer Institue of Linguistics

SLORC State Law and Order Restoration Council

TCF Thinking Classroom Foundation

UNDP United Nations Development Program

UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

UNICEF United Nations International Children’s Emergency Fund

ျမနမာႏငငပညာေရးမဝါဒဆငရာ စဥးစားခကမား 1

tusOf;csKyf

၁၉၄၇ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ (၁၂) ရကေန႔၌ ခပဆခေသာ ပငလစာခပေၾကာငသာ ျမနမာႏငငသည ျပညေထာငစ အေနျဖင ေပၚထြကလာျခငးျဖစသည။ ပငလစာခပ ခပဆခန၌ တငးရငးသားလမးမားမာ ကယပငအပခပ ပငခြင၊ ျပ႒ာနးပငခြငႏင တနးတရညတ အခြငအေရးျဖင ရရေစမညဟေသာ အာမခခကမးျဖင ပငလစာခပက လကမတထးချခငးျဖစသည။ ပငလစာခပေၾကာငသာ ျပညေထာငစႀကးတစခ ေပၚထြကလာျခငးႏငအတ လကရျမနမာႏငင အေျခခေကာငးပညာေရး၌ တငးရငးသားလမးမားသည အတနးပညာမား တကေရာက သငၾကားခြငရရေသာလညး၊ ေကာငးသငခနးစာမား၌ သငၾကားအသးျပေသာ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) သည ျမနမာဘာသာစကားျဖစေနသည။

ျမနမာႏငင၏ ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၃) ခ၌ ျမနမာဘာသာစကားသည ႏငငေတာ၏ တရားဝင ရးသး ဘာသာစကားျဖစသညဟ အတအလငး ျပ႒ာနးထားသည။ ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားသည အေျခခေကာငးပညာ သငၾကားျခငး၌ မမတ႔၏ မခငဘာသာစကား (သ႔) အမသး ဘာသာစကားျဖင သငၾကား/ယပငခြငမား ဆးရႈးေနရသည။ တငးရငးသားလမးမားအတြက ပညာသငၾကားျခငး၌ မမတ႔ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးသည လသားတငး၏ အေျခခအခြငအေရးတစချဖစသည။ ပႏပဖတစာအပမားမာ ျမနမာဘာသာ စကားျဖငသာ ပႏပထားၿပး၊ သငခနးစာမားမာလညး တငးရငးသားလမးမား၏ ေဒသႏငကကညေသာ သငရး ညႊနးတမးမားက ေရးဆြျပ႒ာနးေပးထားျခငးမဟတေပ။ အကးဆကရလဒအေနျဖင တငးရငးသားနယေျမမား၌ ေကာငးပညာေရး ဆကလကသငယလခငေသာ စတဆႏၵမာ တျဖညးျဖညး ေလာနညးလာၿပး ေကာငးထြက ရာခငႏႈနးမား ပမတးပြားလာသည။ ယငးသ႔ တးပြားလာရသည အေၾကာငးအရငးတစရပမာ ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားသည မမတ႔ နားမလညေသာ ျမနမာဘာသာစကား၊ စာေပျဖင သငၾကားေနရသည အတြကေၾကာငပင ျဖစသည။

ျမနမာႏငငသည တငးရငသားလမးေပါငးစ၊ ဘာသာစကားႏင စာေပအသးသးရေနသညအတြက ေကာငး ပညာေရးသငၾကားျခငးျဖစစဥ၌ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ (MTB-MLE) မာ အသငေလာဆးႏင ေကာငးမြနေသာ ပညာေရးစနစျဖစေနသည။ ယနကစကလ (UNESCO) မ ကေလးသငယ မားအေနျဖင ပညာသငၾကားျခငး၌ ၎တ႔ နားလညတတကၽြမးမႈရႏငၿပးေသာ မခငဘာသာစကား (သ႔) အမသးဘာသာစကားျဖင သငၾကားရန အားေပးေထာကခသညအျပင၊ အကးအျမတမားစြာရေနေၾကာငး ဘာသာစကားဆငရာ သေတသမားမလညး ပသကေသသာဓကမားစြာ ေဖာထတၿပးျဖစသည။

၁၉၇၂ ခႏစအခနကတညးမ စတင၍ ျမနမာႏငငရ မြနအမးသားေကာငးပညာေရးစနစသည MTB-MLE

စနစက လကေတြ႔ကငသးေနသညမာ လကရအခနထပငျဖစေနသည။ မြနအမးသားေကာငးပညာေရးစနစ သည ပညာေရးဆငရာ တာဝနရသမားႏင တငးရငးသားလမးမားအတြက စနမနာထားထကေသာ အမးသား ေကာငးပညာေရးစနစျဖစသည။ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ၏ ထးျခားခကမာ MTB-MLE စနစ ျဖစေနသညအျပင၊ အစးရပညာေရးစနစႏင အျပနအလနခတခကႏငသည ေပါငးကးပညာေရးစနစျဖစေန သည။ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ ဆကလကရငသန ရပတညေနႏငျခငးႏင ေအာငျမငေနရျခငး အဓကအေၾကာငးအရာမားထတြင ေဒသခရပရြာျပညသလထ၏ ပါဝငမႈအငအားမာ အဓကအခနးက႑၌ ရေနျခငးေၾကာငပင ျဖစသည။

ႏငငတကာအေတြ႔အႀကမားက ေလလာရာ၌ ပညာေရးအခနးက႑သည သကဆငရာ ျပညနယအစးရ လကေအာက၌သာ ထားရသည။ ျပညေထာငစအစးရမ ဝငေရာကစြကဖကျခငး မျပဘ၊ လအပေသာ နညးပညာ

2 rdcifbmompum;tajcjyK bmompum;pkHynma&;pepf

အေထာကအပကသာ ပပးကညေပးသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၊ နယးမကဆကျပညနယ အစးရသည (BMEPs) အစအစဥ လညပတႏငရန သးသန႔ဌာန ထားရသညအျပင၊ လအပေသာ ရပေငြမားကလညး ထားရသည။ လနညးစမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက အတနးပညာေရး၌ သငၾကားေရး မ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) အျဖစ သငၾကားခြင ရရေနသည။ အႏၵယႏငင၏ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၌ ျပညနယႏင လမးအလက အသးျပမားေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပသည ၎တ႔ ေနထငသည ေဒသမား၏ တရားဝင ရးသးဘာသာစကားႏင စာေပျဖစလာျခငးသာမက အတနးပညာရပမား သငၾကားရာ၌ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား ျဖစလာသည။ ဘာသာစကား အမးအစားေပါငး (၈၀၀) ေကာ ေျပာဆကငသးေနေသာ ပါပ၀ါနယးဂန (Papua New Guinea) ႏငငသည MTB-MLE စနစေဖာေဆာငရန အဆငသင ျဖစေနေသာ ျပညနယေဒသမား၌ အဆပါစနစအား လကေတြ႔ကငသးေနသည။ MTB-MLE စနစ ေဖာေဆာငရန အဆငသင မျဖစေသးေသာ ျပညနယေဒသမား၌ ႏငငေတာအစးရ၊ ျပညနယအစးရႏင သကဆငရာ လမးအသးသး၏ တာဝနရသမားမလညး အားထတႀကးပမးလကရသည။ ဤစာတမး၌ ႏငငတကာအေတြ႔အႀက ရလဒမားအရ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ အေရအတြက မညမပင မားျပားေနလငကစား၊ MTB-MLE စနစက အႏမဆး မလတနးအဆငမ စတင၍ ပညာေရးအဆငဆငအထ အမနတကယ လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာေဆာငႏငေၾကာငး ေတြ႔ရသည။

MTB-MLE စနစသည တႏငငလး လႊမးၿခႏငသည ပညာေရးစနစ မျဖစႏငေသာလညး၊ ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားအတြက ျဖစႏငေသာနညးလမး (သ႔မဟတ) စဥးစားခကမားမာ ျပညနယ အေျခခေသာ နညး၊ လမးအေျခခေသာနညးႏင ေကာငးအေျခခေသာနညးဟ၍ အမးအစား (၃) မး သတမတႏငသည။ အဆပါနညးလမး (၃) လမးမာ စတကးယဥဆနဆနအျဖစသာ မဟတဘ လကေတြ႔ကက ေဖာေဆာငႏငသည။ အဆပါေတြ႔ရခကမားက ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားျပညနယမား၌သာမက ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသား လမးမား ေနထငေသာ တငးေဒသႀကးမား၌လညး မမတ႔၏ ေရခေျမခႏင ဆေလာစြာ လကေတြ႔ေဖာေဆာင ႏငသည။ UNESCO မလညး မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ (MTB-MLE) က အားေပးလကရသည။ MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ေဖာေဆာငပါက ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမားအေနျဖင မမတ႔ မခင ဘာသာစကားျဖင အတနးပညာမားက သငၾကားရလင ရပပငးႏင စတပငးမားသာမက မမတ႔ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက တပါတညးျဖင ထနးသမးကာကြယ၊ ျမႇငတငသကသ႔ ျဖစေနမည။ ထ႔အျပင တငးရငသားလမးမား ဘာသာစကားမ တရားဝင ႏငငသး (ျမနမာ) ဘာသာစကားသ႔ ကးေျပာငးမႈႏင နားလည တတေျမာကမႈျဖစစဥအား အဆငေျပေခာေမြ႔ေစသည။ အဆပါစနစေၾကာင မမတ႔ ေနထငရာ နယေျမ ေဒသမား၌ ေဒသႏင ဆေလာႏငသည ကယပငဆနးသစတထြငမႈမားမာ လမႈဘဝဖြ႔ၿဖးေရးအပငးအေပၚတြင မားစြာ သသာတးတကလာမညအျပင၊ လကရျမနမာႏငင၌ ျဖစေပၚေနသည လကနကကငပဋပကၡျဖစစဥမ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥအေပၚ၌ အကးသကေရာကမႈ ျဖစေပၚေစသည။

ျမနမာႏငင၌ တငးရငးသားလးမးမား၊ ဘာသာစကားႏင စာေပအေရအတြက မညမပင မားျပားေနလငကစား၊ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက လကေတြ႔ကငသးႏငသည။ ျမနမာႏငင၏ အရညအေသြးႏင အရညအခငးရေသာ ပညာေရးျဖစေစရနအတြက ပညာေရးဆငရာ နညးလမးမားထ၌ MTB-MLE စနစမာ တစခအပါအဝငျဖစသည။ ဗမာလမးႏင တငးရငးသားမား ႏစဥးႏစဖကအၾကား အျပန အလနနားလညမႈ၊ အျပနအလနယၾကညမႈမားကလညး ပမတညေဆာကႏငမညျဖစသည။ ႏငင၏ ပညာေရး မဝါဒမား ခမတရာတြငလညးေကာငး၊ အနာဂတ ဖကဒရယျပညေထာငစႏင ျပညနယဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ မားတြငလညးေကာငး ျပ႒ာနးရနလပါသည။ ယငးကသ႔ ျပ႒ာနးၿပးေနာက MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရာတြင ျပညနယရ ပညာေရး လအပခကမားက ျပညေထာငစ အစးရထက ျပညနယအစးရမ ပမသရေနသညအတြကေၾကာငပငျဖစသည။ ျပညနယအစးရမ MTB-MLE စနစက ေဖာေဆာငျခငးျဖင ျမနမာႏငငသားမားအားလး လလားေတာငတေသာ စစမနၿပး ေရရညတညတခငၿမေသာ ျပညတြငၿငမးခမးေရးႏင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ေဖာေဆာငရာတြင တနညးတလမးျဖင အေထာကအကျပေနမညျဖစသည။


၁၉၄၇ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ (၁၂) ရကေန႔တြင ခပဆခေသာ ပငလစာခပအား အေျချပ၍ ျပညေထာငစစနစျဖင ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာႀကး ေပၚေပါကလာခသည။ ထ႔ေၾကာင သမငးေၾကာငးအရ ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာသည လမးတစမး တညးျဖင ဖြ႔စညးတညေဆာကထားသညမဟတဘ တငးရငးသားလမးေပါငးစ၊ မတညကြျပားျခားနားေသာ ေရခေျမခသဘာဝ (ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ) အေျခခမႈျဖင ဖြ႔စညးထားျခငးျဖစသည။ ျမနမာဆရယလစလမးစဥပါတေခတတြင ဥးေနဝငးအစးရအဖြ႔၏ (၁၉၇၄) ခႏစ ျပညေထာငစ ဆရယလစသမၼတျမနမာႏငငေတာ၊ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ (၃၁) ျပ႒ာနးခကအရ ျပညနယ (၇) နယႏင တငး (၇) တငးဟ၍ သတမတခသည။ ျမနမာႏငငသည ျပညနယႏင တငး (၁၄) ချဖင ဖြ႔စညး တညေဆာကထားၿပး၊ မတညကြျပားေသာ တငးရငးသားလမးႏြယစမားျဖင ဖြ႔စညး တညေဆာကထားေသာလညး၊ ႏငငတစခလး၏ အဓက ရးသးဘာသာစကားမာ ဗမာ ဘာသာစကားျဖစသည။ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမား မတညၾကေသာလညး ဗမာလမးမား၏ ဗမာမႈျပေနျခငး (Burmanization) မားက ယေန႔အထတင တငးရငးသားလမးမား၏ ေနထငရာ ေဒသျဖစေသာ ျပညနယမား၌သာမက၊ တငးေဒသႀကးမား (တငးရငးသားမား ေနထငရာ) တြငလညး ခြျခားဆကဆမႈမားက တနညးတဖ ပစအမးမးျဖင ႀကေတြ႔ေနရသည။

တငးရငးသား လမးႏြယစအသးသး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားသည ဥးစားေပး အဆငတြင မပါဝငခေပ။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားလမးမားသည ေခတ အဆကဆက အပခပခေသာ အစးရမား၏ ပညာေရးအခနးက႑တြင မခငဘာသာ စကားျဖင သငၾကားေပးရာတြင ဥးစားေပးခရမႈ အလြနအငမတန နညးပါးေနသညက ေတြ႔ရရသည။ အထးသျဖင အေျခခပညာေရး၌ တငးရငးသားမားသည မမတ႔၏ ရးရာစာေပ၊ ယဥေကးမႈမားက သငရးညႊနးတမးမားတြင မခငဘာသာစကားျဖငေသာလညးေကာငး၊ စာေပအားျဖငေသာလညးေကာငး သငၾကားခြငမရရေသာေၾကာင ပညာေရး၌ တးတကမႈ အားနညးေနသညက ေတြ႔ရေနရပါသည။ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမား၌ (၁၉၄၇၊ ၁၉၇၄ ႏင ၂၀၀၈) ျမနမာဘာသာစကားက ရးသးဘာသာ စကားအျဖစ ပႏပျပ႒ာနးထားသညက ေလလာေတြ႔ရရပါသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အမားစတြင တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားက ထနးသမးေပးႏင ေသာ အဆငအထသာ ေဖာျပထားသည။ လကေတြ႔အားျဖင ပညာေရးအခနးက႑တြင ဗမာဘာသာစကားျဖင ပႏပျပ႒ာနးသငၾကား လကရေနပါသည။

ေခတအဆကဆက အစးရမားအား တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား၊ အရပဖကလမႈေရးအဖြ႔အစညးမားႏင တငးရငးသားႏငငေရးပါတမားသည ပညာ သငၾကားေနေသာ တငးရငးသားမားအတြက မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားခြင ရရေရးအတြက အတတကာလမားတြငသာမက၊ ယခပစၥပၸနကာလ ႏငငေရးအေျခ အေနထတငေအာင အႀကမႀကမ အဆျပလကရေနပါသည။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ (ဗဟ) အစးရအေနျဖင တငးရငးသားလမးမားက မမတ႔ စာေပမား အား တရားဝငအသအမတျပ သငၾကားခြငျပျခငးသာမက၊ နယစပေဒသမား၌ တငးရငးသားလမးမားမ ကယထကယထစနစျဖင ဖြငလစလကရေသာ စာသင

အခနး(၁)

ed'gef;


ေကာငးမားကလညး တရားဝငအသအမတျပျခငး၁ လအပ သည။ ယငးသ႔ ျပလပျခငးျဖင လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား ပမရရေစရသာမက မမတ႔၏ ေဒသဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အေထာကအကျပႏငျခငးစေသာ အကးေကးဇးမားက လညး ရရခစားႏငမည ျဖစပါသည။ အကးရလဒမာ လကရ ျပညေထာငစ တမသားလးမ လလားလကရေသာ ျပညတြငးၿငမးခမးေရး ရရရနမာလညး အလမးမေဝးႏင ေတာေပ။

သေတသန၏ ရညရြယခက

ျမနမာႏငငတြင တငးရငးသားလမးေပါငးစ အတတကြ ေနထငၾကသညႏငအည၊ ျမနမာပညာေရးစနစသည မတညကြျပားေနေသာ တငးရငးသားမားႏငကကညေသာ ပညာေရးစနစ ေဖာေဆာငေပးသငပါသည။ လကရ ျမနမာ ပညာေရး အေျခအေနသည မတညကြျပားေသာ တငးရငး သားလမးမားႏင ကကညမႈရမေနျခငး၊ ေကာငးမားတြင တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကားႏင စာေပျဖင သငၾကားမႈမား ကန႔သတပတပင တားဆးခေနခန၊ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားမာလညး ျမနမာဘာသာ စကား တစမးတညးသာျဖစေနသည။ ထ႔ေၾကာင မတည ကြျပားမႈရေနေသာ တငးရငးသားလမးႏင ကကညႏငေသာ ပညာေရးစနစျဖစရန၊ ျမနမာႏငင၌ မခငဘာသာစကား အေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရး (MTB-MLE) စနစ လအပေနသည။ ဤစာတမး၌ MTB-MLE စနစက အေသးစတ ေလလာသေတသနျပလပျခငးတြင အဆပါ စနစအား လကေတြ႔ကငသးေနေသာ ျပညတြငးႏင ႏငငတကာအေတြ႔အႀကျဖစရပမားႏင ျမနမာႏငငတြင ပညာေရး မဝါဒကငသးရာ၌ မတညေသာ MTB-MLE စနစနညးလမး (သ႔မဟတ) စဥးစားခကမားက တငျပသြားမညျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြင မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရး (MTB-MLE) စနစသည အလးစပါဝငႏငေသာ ပညာေရးစနစတစခ မဟတေသာလညး၊ အဆပါစနစအား လကေတြ႔ကငသးျခငးျဖင တငးရငးသားစညးလးညညြတ ေရးႏင သဟဇာတ (လကေလာညေထြမႈ) ျဖစေစရန အကအညမားစြာ ျဖစေစႏငသည။ ဥပမာ - ျမနမာႏငင၌ အတတကြ ယဥတြေနထငၾကသည တငးရငးသားလမမားအခငးခငး ေကာငးတြငး ပညာေရးႏင ေကာငးျပငပ လမႈ အသငးအဝငးနယပယမား ေပါငသငးဆကဆရာတြင

၁ တရားဝငအသအမတျပျခငးဆရာ၌ တငးရငးသားလမးမားမ ဖြငလစထားေသာ ေကာငးမားက နငငေတာ အစးရမ အသအမတျပေပးရနႏင ၎အမးသားေကာငးမားက ပညာေရးဝနႀကးဌာနလကေအာက၌ ထားရသည မဟတဘ၊ လအပေသာ နညးပညာအေထာကအကမားက ကညပပးေပးရနျဖစသည။

၂ MTB-MLE စနစ ဆသညမာ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစဟ ေခၚသည။

ဆကသြယေျပာဆေပးႏငေသာ ၾကားခဘာသာစကားအျဖစ MTB-MLE စနစမမားစြာ အေထာကအကျဖစေစ မညျဖစသည။

ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသား လမးမားေနထငေသာ တငးရငးသားျပညနယေဒသမားႏင ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလနညးစမား ေနထငေသာ တငးေဒသႀကး မား၌ ၎တ႔အတြက အတနးပညာမား သငၾကားရာတြင လြယကရးရငးေသာ နညးလမးမာ မခငဘာသာစကား အေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစျဖစသည။ ေရရည တညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရး ရညမနးခက (၄) (UNDP

Sustainable Development Goal - 4) အရ၊ လသားတငး အတြက အကးဝငေသာ သာတညမမႈႏင အရညအေသြးရ ပညာေရးက တစသကတာလး သငယႏငခြင ပမရရေအာင စမကနးမား ေဆာငရြကရာ၌ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစသညလညး တစခအပါအဝင ျဖစသည။ အဆပါ MTB-MLE၂ စနစသည ေကာငးသား/သမားက ကယပငစဥးစားေတြးေခၚမႈ၊ အေတြးအေခၚ အယအဆမား ျမႇငတငရာတြင မားစြာအေထာကအကေပး ႏငျခငး၊ ေကာငးတကရာခငႏႈနး ျမငမားလာျခငးစေသာ အကးေကးဇးရလဒမားက ေဖာထတေပးႏငမည ပညာေရး စနစတစခ ျဖစသည။ ယငးအျပင တငးရငးသားလမးမားအေနျဖင မမတ႔၏ ကယပငဘာသာစကား၊ စာေပႏင ရးရာ ဓေလယဥေကးမႈမားက ေနအမႏင ပတဝနးကငေဒသမား တြငသာ အသးျပေနျခငးမတဆင ေကာငးအတနးပညာေရး စနစအထ လကေတြ႔သငၾကား/သငယ အသးျပႏငရန မရ မျဖစလအပသည။ MTB-MLE (Mother Tongue Based

- Mulitilingual Education) စနစသည တငးရငးသား လမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက ထနးသမးကာကြယရာေရာကေနျခငးႏင ဆကလက ျမႇငတငေပးရာေရာကေနသကသ႔၊ အျခားေသာ တစဖက တြငလညး ႏငငေတာႏင တငးရငးသားလမးမားအတြက စဥဆကမျပတ လအပေနေသာ လ႔စြမးအားအရငးအျမစမား (Human Resources) က ေမြးထတေပးေနသကသ႔ ျဖစေနမည ျဖစသည။ ထ႔အျပင တငးရငးသားလမးမားႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားမ ဖြငလစထားေသာ အမးသား ေကာငးပညာေရး (မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာ စကားစပညာေရးစနစ) စနစက တရားဝင အသအမတျပျခငး ႏင ဆကလကအားေပး ေထာကခေပးျခငးျဖင လကရျမနမာ ႏငင၏ ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြငလညး မားစြာအေထာက


အကျဖစေစမညျဖစသည။ အနာဂတ ျမနမာႏငင၏ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တည ေထာငရာတြငလညး အဆပါ MTB-MLE စနစသည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တစေနရာ၌ အၿမအစဥတစက ဆကလက ပါဝငေနမညျဖစသည။

ဤသေတသနစာတမးတြင အခနး (၁၂) ခနး ပါရသည။

အခနး (၁) နဒါနး - ျမနမာႏငငသည ပငလစာခပေၾကာင ျပညေထာငစ ျဖစေပၚလာပႏင လြတလပေရးရၿပးေနာက ပငးကာလ ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားလမးမား သည ပညာသငၾကားရ၌ မမတ႔ မခငဘာသာစကား၊ စာေပျဖင သငၾကားရန အဆျပေနမႈမားႏင ဤသေတသနစာတမး ျပစေရးသားရျခငး ဥးတညခကမား

အခနး (၂) ဤသေတသနစာတမး ျပစေရးသားခသည သေတသနနညးလမးမား

အခနး (၃) ျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမား (၁၉၄၇၊ ၁၉၇၄ႏင ၂၀၀၈) ၌ တငးရငးသားလမးႏင သကဆငေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ ျပ႒ာနးခကမားအျပင၊ ျပ႒ာနးခေသာ ပညာေရးမဝါဒအသးသးႏင ပညာေရး ဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၅) အပါအဝင ေလလာခကမား

အခနး (၄) ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားမားသည မမတ႔၏ အမးသားေရး လကၡဏာ ေရရညတညတခငၿမေရးအတြက လႈပရားေဆာငရြကေနမႈမား

အခနး (၅) အျပညျပညဆငရာ ဘာသာစကား၊ စာေပႏငသကဆငေသာ ပဋညာဥစာခပမား

အခနး (၆) MTB-MLE စနစသည ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈအခြငအေရးႏင မညသ႔ မညပ ဆကစပပတသက ေနပမား

အခနး (၇) MTB-MLE စနစကငသးေနသာ ႏငငတကာအေျခအေနမား

အခနး (၈) ျပညတြငးအေျခအေန အခနးက႑တြင ပညာေရးႏင ႏငငေရး (ၿငမးခမးေရး) ဆကႏြယမႈမားအျပင MTB-MLE စနစ လကေတြ႔ကငသးေနေသာ မြနအမးသား ေကာငး ပညာေရးစနစ (အေသးစတ) ကြငးဆငးေလလာ ေဆာငရြကခမႈမား

အခနး (၉) သေတသန ေလလာေတြ႔ရခကမားထမ ျမနမာႏငင ပညာေရးစနစ၌ တငးရငးသား လမးမားႏင ကကညႏငေသာ MTB-MLE စနစဆငရာ စဥးစားခကမား

အခနး (၁၀) MTB-MLE ေဖာေဆာငရာတြင မဝါဒပငးဆငရာ ေဆြးေႏြးခကမား

အခနး (၁၁) MTB-MLE စနစ၌ အေျခခသငေသာ မဝါဒ အႀကျပခကမားႏင

အခနး (၁၂) ႏဂးခပတ႕ကတငျပထားသည။


မြနအမးသားေကာငး ေကာငးသား/သမား၏ မဘမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးေနမႈPhoto by ENAC

မြနအမးသားေကာငး ေကာငးအကးေတာေဆာင ေကာမတဝငမားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးျခငးPhoto by ENAC


ဤစာတမးေရးသားရာတြင တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ျပညေထာငစ ျမနမာ ႏငင) သည တငးရငးသား မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက ဥးစားေပးရာ၌ လကရကငသးေနေသာ မြနအမးသားပညာေရးေကာငးမားသ႔ သြားေရာက ေလလာကြငးဆငးသေတသန ျပလပမႈမားက အေျခခ၍ ျပစေရးသားထားပါသည။ သေတသနကြငးဆငးေသာ ဧရယာမားတြင မြနအမးသားပညာေရးဌာန (MNEC)၊ မြနျပညသစပါတ (NMSP)၊ မြနအမးသားပါတ (MNP)၊ မြနအမးသားပညာေရးဌာန လကေအာကတြင ဖြငလစသငၾကားေနေသာ မလတနးေကာငးမား၊ မလတနး (လြန) ေကာငးမား၊ အလယတနးေကာငးမားႏင အထကတနးေကာငး၊ Post-ten ေကာငး၊ မြနလငယမားသ႔ သြားေရာကေလလာခသည။ ယငးသ႔ ကြငးဆငးေလလာရာတြင သေတသနအဖြ႔သည ဆရာႏငဟသာ၊ ဆရာေအာငဆနးျမင၊ ေဒါကတာသနးလြင (NNER)၊ ေဒးဗစငငဆတခ (CLD - ဥကဌ)၊ ဆရာႏငေငြသနး (ျမနမာပညာေရး ကၽြမးကင ပညာရင)၊ UNICEF (ေမာလၿမငရး) မြနအမးသားေကာငး အသးသးရ ေကာငးအကး ေတာေဆာငမား၊ ေကာငးသား/သ မဘမား၊ ေကာငးသား/ေကာငးသမားႏင ေတြ႔ဆ ေမးျမနးခသည။ ႏငငတကာသေတသမားမ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစႏငပတသကေသာ စာတမးမား၊ ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာ စာတမးမား၊ ကေလးသငယဆငရာအခြငအေရးမား၊ UNESCO မ မခငဘာသာစကား အေပၚ ထတျပနထားေသာ မဝါဒမားအျပင မခငဘာသာ စကားက အေျချပ၍ လကေတြ႔ ကငသးေနေသာ ႏငငတကာျဖစရပမားႏင ျပညတြငးပညာေရး ပညာရငမားမ ေရးသား ျပစထားေသာ စာတမးမားက ကးကား၍ လကရျမနမာႏငငႏင ကကညႏငသည၊ အေကာငအထညေဖာေဆာငႏငမည နညးလမးမားက စစညးတငျပပါမည။

အခနး (၂)

okawoe enf;vrf;rsm;

ENAC သေတသနအဖြ႕ႏင ေကာငးသား/သမားႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးေနမႈ၊ Photo by ENAC



ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာတြင ျပ႒ာနးခေသာ (၁၉၄၇ ႏင ၁၉၇၄) ခႏစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမားႏငတကြ လကရကငသးျပ႒ာနး လကရေနေသာ (၂၀၀၈) ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒမားထမ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားႏင ပတသကေသာ ဥပေဒမားက တငျပပါမည။

ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမား၌ တငးရငးသားဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈႏငပတသတေသာ ဥပေဒမား

1947 ckESpfဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ

1974 ckESpfဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

2008 ckESpfဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ

ပဒမ(၂၁၆)။ ျမနမာဘာသာသည ရးသးဘာသာ

ျဖစရမည။ သ႔ရာတြင အဂၤလပဘာသာ ကလညး

သးခြငျပႏငသည။

ပဒမ(၂၁)။(ခ) တငးရငးသား လမးမားသည

မမတ႔ ကးကြယသည ဘာသာႏင ခစျမတႏးသည စကား၊ စာေပ၊

ယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးတ႔က ဥပေဒမားႏငျဖစေစ၊ အမား

အကးႏငျဖစေစ၊ မဆန႔ကငလင လြတလပစြာ ကးကြယခြင၊

ျပစပးေထာငခြင ေျပာဆေရးသား ကငသးခြငရသည။

ပဒမ-၁၅၂။(ခ)ျမနမာစာသည အမားသး

စာျဖစသည။ ကနတငးရငးသား မား၏ စာမားကလညး သငၾကားခြငရသည။

ႏငငေတာသည

၂၂။(က) တငးရငးသားမား၏ စကား၊ စာေပ၊

အႏပညာ၊ ယဥေကးမႈတ႔က ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ကည

ေဆာငရြကမည။

၄၅၀။ ျမနမာစာသည

ရးသးစာျဖစသည။

(၁၉၄၇) ခႏစ ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမားထတြင တငးရငးသားလမးအသးသး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားအတြက တရားဝငျပ႒ာနးေပးျခငး မရသညက ေတြ႔ရရပါ သည။ ယငးအစား အခနး (၁၃)၊ အရပရပဆငရာ ျပ႒ာနးခကမားအပငး အခနးက႑တြင ပဒမ (၂၁၆) အရ “ျမနမာဘာသာအား ရးသးဘာသာ ျဖစရမည။ သ႔ရာတြင အဂၤလပဘာသာကလညး သးခြငျပႏငသည။”

၃ တစနညးအားျဖင ႏငငေတာ (တႏငငလး အတငးအတာ) ရးသးအေနျဖင ျပ႒ာနးထားၿပး၊ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကားမားက မမတ႔ သကဆငရာျပညနယ အသးသး၏ ဒတယရးသး ဘာသာစကား (Second Option) အေနျဖင အသးျပခြင မျပ႒ာနးဘ၊

၃ ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ခႏစ): အခနး(၁၃) အရပရပဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား ပဒမ -၂၁၆၊ စာမကႏာ-၅၉။

အခနး (၃)

jrefrmEkdifiH. zGJ@pnf;ykHtajccHOya'rsm;yg"တငးရငးဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ" ျပ႒ာနးခကမား


ယငးအစား အဂၤလပဘာသာက အသးျပလက သးႏင ေၾကာငးက အတအလငး ေဖာျပထားပါသည။ ပငလစာခပ သည တငးရငးသားမားအေနျဖင ပငလစာခပ မခပဆမ တနးတညတ အခြငအေရးမားျဖင ေဆြေႏြးချခငးေၾကာင ျဖစေပၚလာခေသာ စာခပျဖစသည။

ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငအစးရမ ၁၉၄၈ ခႏစ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာအစးရ၏ ပညာသငၾကားေရး စမကနး ေခါငးစဥျဖင ပညာေရးမဝါဒ သေဘာထား ေၾကညာခက တစရပက ထတျပနခသည။ ယငးေၾကညာခက (၇) ခက မားထတြင နပါတ (၆) ခေျမာက၌ စာေပသငၾကားရာတြင အသးျပေသာ ဘာသာစကား (Medium of Instruction)၄ အား ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငအစးရ အေနျဖင အလးစေသာေကာငးမား၌ သငၾကားေနေသာ ဘာသာရပ ပညာမားက ျမနမာဘာသာစကားျဖင သငၾကားရန လကချခငးအျပင၊ (၆.၁) တြင

“ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားကေလးမား တကေရာက ေသာ ေကာငးမား၏ မလတနးဌာန (Primary Depart-

ment) တြင ပညာရပမားက သငၾကားရာ၌ ျမနမာဘာသာ စကားအစား မမတငးရငး သားလမးတ႔၏ မရးဖလာ စကားျဖင သငၾကားႏငရန” ေဖာျပထားသည သာမက

ယငးအျပင (၆.၂) ၌

“မရးဖလာဘာသာက သးရနအခြငျပသည ယာယစနစ အရ သငၾကားေသာ ေကာငးမား၌ အလယတနးႏင အထကတနး သငတနးမား၌ ငါးႏစတာအတြငး ျမနမာ စာေပစကားက အဆငဆင တးတကကာ အစားထး သငၾကားႏငရန”၅

ေၾကညာခသည။

ထ႔ေၾကာင တငးရငးသား မခငဘာသာစကား သငၾကားျခငး ခြငျပမႈသည ယာယစနစျဖငသာျဖစၿပး၊ အလယတနးႏင အထကတနးအဆငမားတြင ျမနမာဘာသာ စာေပမားက အဆငဆင တးျမႇငသငၾကားႏငရန ေဖာျပထားသည။ ၁၉၄၈ ခႏစ ပညာေရးမဝါဒ ထတျပနခကမားတြင အထး သျဖင တငးရငးသားလမးအတြက ပညာသငၾကားရာတြင တရားဝငအေနျဖင တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပမားျဖင သငၾကားခြငမႈမး အားမေပးဘ ဘာသာစကားအဆင၌သာ အားေပးျခငး စေသာအကန႔အသတျဖငသာ သငၾကားခြင

၄ ဥးသနးဥး၊ ျမနမာႏငင ပညာေရးဌာနသမငး - လြတလပေရးရၿပးကာလ၊ ပထမပငး (၁၉၄၈-၁၉၅၂) (ရနကနၿမ႕- ပညာရပစာစဥ၊ ၂၀၁၄)၊ စာမကႏာ - ၁၉၇။

၅ ဥးသနးဥး၊ ျမနမာႏငင ပညာေရးဌာနသမငး - လြတလပေရးရၿပးကာလ၊ ပထမပငး (၁၉၄၈-၁၉၅၂) (ရနကနၿမ႕- ပညာရပစာစဥ၊ ၂၀၁၄)၊ စာမကႏာ - ၁၉၇။

၆ မလတနး၊ အလယတနးႏင အထကတနး အဆငအားလးက ဆလသည။၇ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ေတာလနေရးေကာငစ၊ ရနကနၿမ႕၊ [၁၉၆၆ ခႏစ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရး

ဥပေဒအမတ ၂] ၁၉၆၆ ခႏစ ဧၿပလ ၂၈ ရကေန႔တြင ထတျပနသည။

ရရခသည။ (၁၉၄၈) ခႏစ ပညာေရးမဝါဒ အေၾကာငးအရာ (၇) ရပပါ ထတျပနခကမားက လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာရာတြင (၁၉၅၀-၅၁) ပညာသငႏစ၏ အစျဖစေသာ (၁၉၅၀) ျပညႏစ၊ ဇြနလ (၁) ရကေန႔၌ စတင အေကာင အထညေဖာျဖစခသည။ အေၾကာငးအရာ (၇) ရပမားမ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာရာတြင (၆) ခကေျမာက ျဖစေသာ စာေပသငၾကားရာတြင အသးျပေသာ ဘာသာ စကားက ေကာငးအဆငအတနး၆ အားလးလလတြင ဘာသာရပပညာ အသးသးသငၾကားရာတြင ျမနမာဘာသာ စကားျဖင သငၾကားပ႔ချခငး၊ ပၪၥမတနးအဆငမ စတင၍ အဂၤလပဘာသာစကားသည မလြမေသြ သငၾကားရမည ဒတယဘာသာစကားအျဖစ သတမတျပ႒ာနးခသည။ ယငးအျပင၊ (၁၉၄၅) ခႏစတြင ေရးဆြျပ႒ာနးခေသာ ေကာငးစာသငခနးစာ သငရးမားကလညး အသစတဖန ျပနလညေရးဆြၿပး၊ (၁၉၅၀) ခႏစ၌ မလတနး၊ အလယ တနးႏင အထကတနးဟ၍ ျပနလညသငယေစခသည။ ဧကနစငစစအားျဖင ၾကညရႈပါက (၁၉၄၈) ခႏစ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငငေတာ၏ ပညာေရးမဝါဒ ေၾကညာ ခကတြင “ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားမားအတြက မမတ႔ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားႏငရန” ဟ၍ အတအလငး ေရးသားထားၿပး၊ လကေတြ႔၌ ျမနမာမႈျပ (Burmanization) ေနသညမာ သကေသသာဓကပငျဖစ သည။ တငးရငးသား ဘာသာစကား၊ စာေပက တငးရငးသား ျပညနယမားတြင တရားဝငသငၾကားခြင ရခဖးသည။ (၁၉၄၈) ခႏစမ (၁၉၇၄)ခႏစ ျမနမာဆရယလစလမးစဥ ပါတေခတမတငမအထ ရခသညဟ သရသည။ (၁၉၆၂) ခႏစ ဥးေနဝငးမ ႏငငေတာအာဏာသမးၿပး ေနာကပငး၌ တငးရငသားစာေပမားက အစးရေကာငးမား၌ တရားဝင သငၾကားခြငမား ပတပငလကၿပး၊ ယေန႔အထ ျပနလည သငၾကားခြငရေရး အဆျပေနရေၾကာငး တငးရငးသားပါတ မားက ေျပာဆသည။

ျပညေထာငစျမနမာႏငင ေတာလနေရးေကာငစသည (၁၉၆၆) ခႏစ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရး ဥပေဒ - ၂၇ ျဖင ျပ႒ာနးေပးခသည။ ယငးဥပေဒ - ၂ တြင လညး တငးရငးသားလမးအသးသး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားအတြက ျပ႒ာနးေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ထ႔ေနာက (၁၉၇၃) ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ၊ ၂၉ ရကေန႔


တြင ထတျပနေၾကညာေသာ (၁၉၇၃) ခႏစ၊ ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ေတာလနေရးေကာငစ ဥပေဒအမတ ၁၄ - ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရးဥပေဒ၌ တငး ရငးသားလမးႏြယအသးသးတ႔၏ စာေပ၊ ယဥေကးမႈစသည မားအား ျပ႒ာနးေပးျခငး မရေၾကာငး ေတြ႔ရသညအျပင၊ ပဒမ - ၁၁၈ အားျဖင (၁၉၆၆) ခႏစ အေျခခပညာေရး ဥပေဒ အမတ (၂) ကလညး ယငးဥပေဒျဖင ရပသမးၿပးေနာက၊ (၁၉၇၃) ခႏစ အေျခခပညာေရးဥပေဒသည (၁၉၉၂) ခႏစ ထတငေအာင တညဆဥပေဒအေနျဖင ျပ႒ာနးလာခသည။ (၁၉၇၄) ခႏစ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ ပဒမ - (၂၁)/(ခ)၉ အရ တငးရငးသားလမးမားက မမတ႔၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈႏင ပတသက၍ လြတလပစြာ ေျပာဆ ေရးသားခြင ျပထားေသာလညး၊ သ႔ရာတြင ဥပေဒအားျဖင

၈ ျပညေထာငစျမနမာႏငငေတာလနေရးေကာငစ၊ ၁၉၇၃ ခႏစ၊ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရး ဥပေဒအမတ ၁၄ - အခနး(၅) အေျခခပညာေရး စမခန႔ခြမႈ (ရနကနၿမ႕ - ၁၉၇၃ ခႏစ၊ ေအာကတဘာ ၂၉ ရက)၊ စာမကႏာ - ၁၃၈။

၉ တငးရငးသားလမးမားသည မမတ႔ကးကြယသညဘာသာႏင ခစခငျမတႏးသည စကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ၊ ဓေလ ထးတမးတ႔က ဥပေဒမားႏငျဖစေစ၊ အမားအကးႏငျဖစေစ မဆန႔ကငလင လြတလပစြာ ကးကြယခြင၊ ျပစပးေထာငခြင၊ ေျပာဆေရးသား ကငသးခြငရသည။

၁၀ ျမနမာစာသည အမားသးစာျဖစသည၊ ကနတငးရငးသားမား၏ စာမားကလညး သငၾကားခြငရသည။ ၁၁ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈ခႏစ) - အခနး(၁၅) အေထြေထြ ျပ႒ာနးခကမား၊ (ျပနၾကားေရး

ဝနႀကးဌာန၊ ပႏပေရးႏင စာအပထတေဝေရးလပငနး၊ ၂၀၀၈)၊ စာမကႏာ - ၁၇၉။ ၁၂ “အမးသားပညာေရး” အမးသားဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ - ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ျပညေထာငစလႊတေတာဥပေဒအမတ ၃၈

(ေနျပညေတာ - ျပညေထာငစလႊတေတာ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ ဇြနလ ၂၅ ရက)၊ စာမကႏာ-၁။

ေသာလညးေကာငး၊ အမားအကးအားျဖငေသာလညး ေကာငး မေသြဖဘ ေရးသားမသာလင ခြငျပထားသညဟ အဓပၸါယသကေရာကေနသည။ ပဒမ - ၁၅၂/(ခ)၁၀ အရ ျမနမာစာသည အမားသး၊ ရးသးစာအေနျဖင ျပ႒ာနးထားၿပး၊ တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပမားကလညး အတအလငး အေနျဖင သငၾကားမႈ ခြငျပထားသည။

(၂၀၀၈) ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ - ၂၂/(က) တြင ႏငငေတာအေနျဖင တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပ၊ အႏပညာ၊ ယဥေကးမႈမားက ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန ကည ေဆာငရြကမညဟ ေရးသားေဖာျပထားသည။ သ႔ရာတြင “ပဒမ - ၄၅၀ ၌ ျမနမာစာသည ရးသးစာျဖစသည” ဟ အတအလငး ေရးသားျပ႒ာနးထားသည။၁၁

၃.၁။ အမးသားပညာေရးဥပေဒက ျပငဆငသည (၂၀၁၅) ၌ MTB-MLE အခနးက႑ သးသပျခငး

အမးသားပညာေရးဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၅) ၌ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားက အမးသားပညာေရး၁၂ အနက အဓပၸါယဖြငဆခကတြင ထညသြငးထားသည။ ေခတမ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးသ႔ ဥးတညရာတြင ျပညေထာငစျမနမာ ႏငငအတြငးရ တငးရငးသားလမးမား၏ ေဒသအသးသးတြင ေဒသလအပခကမားႏင ကကညေသာ ပစမားက အေျခခ၍ အတတကြ ေဖာေဆာငမည မဝါဒတစရပျဖစသည။ ယငးသ႔ ေဖာေဆာငရာတြင တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားအတြက အေျခခ လအပလကရေသာ ဆရာ၊ ဆရာမမားကလညး ေမြးထတ ေပးရနမာလညး မရမျဖစ အေရးႀကးေသာ အခကပင ျဖစ သည။ အမးသားပညာေရးဥပေဒ ပဒမ - ၄၃၊ ပဒမခြ (ခ) ၌ ဗမာစကားတတကၽြမးမႈ အားနညးေသာ တငးရငးသား လမးမားက မမတ႔၏ တငးရငးသားဘာသာစကားျဖင လညး တြဖကအသးျပႏငေၾကာငး ေဖာျပထားေသာလညး၊

အေျခခပညာ အဆငတငး၌ ပႏပဖတစာအပမား အမားစ သည ဗမာစာေပျဖင ျပ႒ာနးသညအျပင၊ တငးရငးသား လမးမား၏ ေဒသႏငကကညေသာ သငရးညႊနတမးမားက မျပ႒ာနးျခငးေၾကာင တငးရငးသားလမးမား၏ ေဒသ စကား အသးအႏႈနး ေဝါဟာရမားႏင မကကညႏငေသာ အရာမားလညး ရပါသည။

ျပငဆငသည ဥပေဒ (၂၀၁၅) ပဒမ၂၀/(ဂ)၌ အတအလငး ေဖာျပထားသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ၊ စကတငဘာလ (၃၀) ရက ေန႔စြ ျပညေထာငစလႊတေတာ ဥပေဒအမတ - ၄၁ ျဖင အတညျပ ျပ႒ာနးခေသာ အမးသားပညာေရး ဥပေဒ - ပဒမ (၄၄) ၌ ေဖာျပခကအရ၊ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကားႏင စာေပသငၾကားမႈမားက သကဆငရာ ျပညနယႏင တငးေဒသအစးရအဖြ႔၏ အစအစဥျဖင အေျခခ ပညာေရး မလတနးအဆငမတဆင စတင၍ အေကာင အထညေဖာ ေဆာငရြကခြငျပထားေသာလညး ပကတ


လကရ ႏငငေရးအေျခအေန (၂၀၀၈) ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒအရ သကဆငရာျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရ အဖြ႔သည ျပညေထာငစအစးရအဖြ႔ (ဗဟ) ၏ လကေအာက ၌သာ ရေနေသာေၾကာင လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ေဆာငမႈအပငးတြင အငမတနပင အားနညးေနေသးသည။ ယငးသ႔ အေကာငအထညေဖာေဆာငရာတြင အခ႕ေသာ တငးရငးသားနယေျမမား၏ အစးရ စာသငေကာငးမား၌ ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားမႈ အပငးတြင လကေတြ႔၌ ဆရာ/ဆရာမမား၏ လစာမားက အခနမ မေပးႏငျခငး၊ လအပေသာ သငေထာကကပစၥညးမားက အလအေလာက မေထာကပေပးႏငျခငး၊ တငးရငးသား စာေပသငၾကားရာ တြင သးသန႔စာသငခန တစခနအေနျဖင တရားဝင မေရး ဆြေပးႏငျခငးစေသာ စနေခၚမႈမား ႀကေတြ႔ေနရပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစ၌ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ (NLD) အစးရ၏ ပညာေရးဝနႀကးဌာနမ ထတျပနေသာ အမးသား ပညာေရးမဟာဗဟာစမကနး (၂၀၁၆ - ၂၀၂၁) အႏစခပ တြင တငးရငးသားလမးမားအေနျဖင ပညာသငၾကားရာ တြင မမတ႔၏ မခငဘာသာစကား၊ စာေပမားျဖင ပညာ သငၾကားမႈဆငရာ အခြငအလမးမား ေဖာျပထားျခငးမရ ေသာေၾကာင ဆးရႈးေနရပါသည။

၁၃ David Ngai Sak, CLD’s Democratic opinon and perspective on current National Education Law

https://www.youtube.com/watch?v=R2eZjqHSpmY (accessed on October 24, 2017).

ေဒးဗစ ငငဆတ(ခ)၊ တရားလႊတေတာေရ႕ေနမ ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးညလာခတြင ခငးအမးသား ဒမကေရစအဖြ႔ခပ၏ သးသပခကႏင အမးသား ပညာေရးဥပေဒအေပၚ ေဆြးေႏြးတငျပခကမာ

"ေနာကအထး တငျပခကအေနန႔ မခငဘာသာ စကားပါ၊ မခငဘာသာစကားဆတာ ကေနာအေနန႔ ဒမာတငျပရရင ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒမာေကာ ပဒမ (၂၂ - က) ေနာကတစခက ပညာေရးဥပေဒ ရညမနး ခကမာေကာ အတအလငး တငးရငးသားလမးမား ေတြရ႕ ဒဘာသာစကားက ပးေထာငျမႇငတငေပးရန ဆတာက အတအလငးပါပါတယ။ ဒါေပမယ အဒလ အခကသာပါၿပးေတာ၊ ဥပေဒအေဟာငးထမာ တငးရငးသား မခငဘာသာစကားရ႕ အခနးက႑က မေတြ႔သေလာက ျဖစပါတယ။ ရညမနးခကမာသာ ႀကးႀကးကယကယ တစခါတညး ထညထားတယ၊ ေနာကပငးမာ ဒတငးရငးသားလမးေတြရ႕ မခင ဘာသာစကားအေနန႔ ဘယလေဖာေဆာငမလ ဆတာက မပါဘး၊ ဆေတာ ေရ႕က ရညမနးခကန႔ ေနာကက ျပ႒ာနးခကက မလကဘးျဖစေနတယ”၁၃ ဟ တငျပေဆြးေႏြးခသည။


၁၄ ဒ႔…တာဝနအေရး (၃) ပါးမာ (၁) ျပညေထာငစ မၿပကြေရး၊ (၂) တငးရငးသားစညးလးညညြတေရး ႏင (၃ အခပအျခာ အာဏာတညတခငၿမေရး စသညအခကမားျဖစသည။

၂၀၀၈ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပညာေရးအခနးက႑၌ တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပျဖင သငၾကားျခငးက ေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ၎အစား ပဒမ - ၄၅၀ တြင ေဖာျပထားသညမာ ျမနမာဘာသာစကားသညသာ တရားဝင ရးသးဘာသာစကားျဖစသညဟ ျပ႒ာနးထားသည။ ထ႔ေၾကာင တငးရငးသားလမးႏြယစမားသည မမတ႔၏ မခငဘာသာစကားႏင စာေပမားက ဘနးေတာႀကးေကာငးမား၊ ခရစယာနအသငးေတာမားႏင လမးႏြယစအသးသးမ ဖြ႔စညး တညေထာငထားေသာ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ အသငးအဖြ႔မား၌သာလင သငယရရႏငပါသည။ တငးရငးသားလမးမားသည ၎တ႔၏ ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားရာတြင ေႏြရာသေကာငး ပတရကမား (Summer School Program) တြငသာ သငၾကားခြင ရရသည။ အခ႕ေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည ပညာေရးမဝါဒမား ျပျပငေျပာငးလေပးရနႏင အတ ေကာငးစာသငခန အတနးမားတြင တငးရငးသားဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားမႈ ခြငျပ ႏငရနအတြက အဆျပခကမားရေနသည။ ကေလးမားအေနျဖငလညး ၎တ႔၏ မခငဘာသာ စကားျဖင အတနးပညာရပမားက သငၾကားျခငးသည ပမနားလညမႈရရေအာင ျမႇငတငေပးျခငး ျဖစသည။

လကရ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစသည ပသကေသသာဓကတစခအျဖစ ရေနသည။ မြနအမးသား ပညာေရးစနစက (၁၉၇၂) ခႏစတြင မြနျပညသစပါတမ စတငအေကာငအထည ေဖာေဆာငခသည။ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစသည မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစျဖစၿပး အေျခခပညာ မလတနးအဆငမ စတင၍ အလယတနး အဆငအထ သငၾကားလကရသည။

စစတပအပခပမႈ (ဝါ) စစအာဏာရငစနစ အပခပမႈလကေအာကတြင တငးရငးသား ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားခြငက မညမပင ပတပငတားဆးထားေသာလညး မြန၊ ကရင၊ ကခငႏင အျခားေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည မမတ႔ နယေျမေဒသ အတြငး၌ မမတ႔ ကယပငပညာေရးစနစျဖင ရငသနရပတညလာခသည။ ၂၀၁၁ ခႏစ၊ စကတငဘာလ၌ အမးသားလႊတေတာသည ပဂၢလက ကယပငေကာငးမား၌ တငးရငးသား ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားမႈအား စာသငခနးမားတြင ထပေပါငးဘာသာရပ တစခအေနျဖင ခြငျပလာခ သည။ သ႔ရာတြင ေဒသဆငရာ ပညာေရးဌာနမားမ ေထာကခခက လအပေၾကာငးက လႊတေတာကယစားလယမားမ ေျပာၾကားခသည။ ယငးသ႔ သငၾကားျခငးက ခြငျပရာ၌ ဒ႔…တာဝနအေရး (၃) ပါးက၁၄ အထးဂရျပ ေလးစားလကနာရမညဟ ထညသြငးထားသည။ တငးရငးသားေခါငးေဆာငမားႏင ျမနမာအစးရ တာဝနရသမားအၾကား ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြမား ျပလပၿပးေနာက၊ အစးရသည တငးရငးသား လမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားမႈက အစးရေကာငးမား၌ သငၾကားခြငျပရာတြင ေကာငးခနျပငပ၌သာ သငၾကားရနခြငျပခသည။

အခနး (၄)

wkdif;&if;om;bmompum;/ pmay/ ,Ofaus;r_qkdif&m v_yf&Sm;r_rsm;


၂၀၁၂ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင မြနတငးရငးသားေခါငးေဆာင မားသည သမၼတဥးသနးစနႏင ေတြ႔ဆခရာ၌ အစးရ စာသငေကာငးမား၏ စာသငခနမားတြင တငးရငးသား ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားျခငးက ခြငျပေပးရန တဖန ျပနလညအဆျပခသည။ မြနကယစားလယတစဥးျဖစေသာ ႏငေကာဝငးမ “ကေနာတ႔ သငရးညႊနးတမးက အစးရ ေကာငး စာသငခနအတြငး၌ သငၾကားခြငျပရနအတြက သမၼတႀကးအား ေျပာၾကားခေၾကာငး ေျပာဆခသည။ ကေနာတ႔ သငရးညႊနးတမး (မြနစာ) က ေကာငးစာသငခန ျပငပအခန၌သာ သငၾကားခြငရျခငးသည ေကာငးသားမား က ပမပငပနးေစပါသည၊ အဘယေၾကာငဆေသာ အစးရ ပမနေကာငးခန ၿပးဆးခနမသာ ေကာငးသား/သမားက မြနစာသငခနမားသ႔ ထပမျပနလည သြားတကေရာက ရျခငးေၾကာငျဖစသည။၁၅ အစးရမ မြနဆရာ၊ ဆရာမ သငတနးမားႏင သငရးညႊနးတမး ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ရပေငြ အေမရကနေဒၚလာ တစသနး ေထာကပေပးမညဟ ကတ ကဝတျပခသည။ သ႔ေသာလညး ရပေငြက ဘယေသာ အခါမ ေထာကပစစဥေပးချခငးမရခေပ။

၂၀၁၄ ခႏစ၌ မြနျပညနယလႊတေတာ အဌမပမန အစညးအေဝးမ၁၆ မြနစာေပသငၾကားေရးအား လႊတေတာမ သတမတေပးခသည။ (၂၀၁၄-၁၅) စာသငႏစတြင ေကာငး စာသငခနျဖစသည ဖြ႔ၿဖးေရးအခနအစား မြနစာေပ သငၾကားခနအျဖစ သတမတေပးခသည။ ယငးသ႔ ျပ႒ာနး ရာတြင မြနဘာသာစာေပ သငၾကားေပးမည ဆရာ၊ ဆရာမ မား၏ လစာမာ အစးရ ေကာငးဆရာ/ ဆရာမမားကသ႔ လစာအျပညအဝရရႏငမညမဟတဘ၊ အစးရအေနျဖင တတႏငသေလာကသာ ပပးေပးႏငမညဟ လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးတငျပခသည။ လကရအေနအထားတြင အစးရ ေကာငးမား၌ မြနစာေပ သငၾကားေပးေနသည ဆရာ/ဆရာမမားက တစလလင (၃၀,၀၀၀) ကပႏႈနးျဖင ေပးေန ေၾကာငးသရသည။ မြနစာေပသငၾကားသည ဆရာ၊ ဆရာမမား၏ တစႏစ၏ လစာသကတမး ကာလမာ (၉) လအထသာ အကးဝငသည။

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဇလငလ ရနကနတြငျပလပေသာ ရမးစာေပႏင ယဥေကးမႈေကာမတမ ေဒါကတာ စငးဆငအက ဥးေဆာင ကငးပေသာ ရမးလမးမား အလပရေဆြးေႏြးပြ၌ ထငရား ေသာ ႏငငေရးေခါငးေဆာင ခြနထြနးဥး (ရမးအမးသား ဒမကေရစ အဖြ႔ခပ)၊ ပညာေရးတကသလမ ပါေမာကၡမား၊

၁၅ Pon Nya Mon, “Education Reform and National Reconciliation in Burma” (Western Conference Association for Asian Studies, Arizona Sate University, 2014).

၁၆ Pon Nya Mon, “Education Reform and National Reconciliation in Burma” (Western Conference Association for Asian Studies, Arizona Sate University, 2014).

၁၇ Lawi Weng/ The Irrawaddy, July 23, 2012, Shan Push for Native Language, http://www.irrawaddy.org/z_on/shans-push-for-native-language.html (accessed on October 8, 2017).

ဆရာ/ဆရာမမား၊ ဘနးေတာႀကးမားႏင ရမးတငးရငးသား လကနကကင ေခါငးေဆာငမား (အစးရႏင လကမတေရး ထးထားေသာအဖြ႔) စေသာ တကေရာကသ ကယစားလယ စစေပါငး (၂၀၀) ေကာဥးေရ ပါဝငတကေရာကခသည။ ရမးလမးမားအေနျဖငလညး မမတ႔ကယပင ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားအတြက ကယပငဘာသာစကား သငရးညႊနးတမး ရေနၿပး၊ ၎သငရးညႊနးတမးသည အခန ကာလ သကတမးလြနေနသျဖင သငရးညႊနးတမး အသစ အား မညသ႔မညပ တးတကေအာင ေရးဆြၿပး၊ အစးရ ေကာငးမား၌ သငၾကားႏငရနအတြက ေဆြးေႏြးခသည။ ရမးလမးလဥးေရသည (၆) သနးေကာရၿပး၊ ျမနမာ ႏငင၌ တငးရငးသားလမးႏြယမားထမ အႀကးမားဆးေသာ လမးႏြယစ တစချဖစသည။ ရမးလမးႏြယစမား၏ ဘာသာ စကား (ဗညး၊ သရ၊ အကၡရာမား) သည စစအာဏာရင မား၏ စညးမဥးစညးကမးမားေၾကာင ဆယစႏစမား ၾကာ သညအထ တားျမစျခငး ခခရသည။၁၇ ယငးအစား၊ အစးရ ေကာငးမားတြင ဗမာဘာသာစကားကသာ အဓကထား ဥးတည သငၾကားေပးေနသည။

၂၀၁၂ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင အမးသားဒမကေရစ အဖြ႔ခပ၏ ပညာေရးဆငရာ ပညာရငမားအဖြ႔၊ တကကြ လႈပရားသမား၊ ဆရာ/ဆရာမမားႏင ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား၊ ၈၈ မးဆကေကာငသားမားႏင ဒမကရကတစအသငးအဝငးမား၊ Thinking Classroom

Foundation၊ ဆရာမားသမဂၢ၊ ဗဒၶဘာသာဘနးေတာႀကး မား၊ တငးရငးသားပညာေရး အဖြ႔အစညးမားႏင ခရစယာန အသငးေတာမား အပါအဝင အစးရ၏ ပညာေရးေပၚလစက အႀကျပရနအတြက ပညာေရး ျပျပငေျပာငးလေရးဆငရာ ေဆြးေႏြးပြ တစရပ ျပလပခသည။ ေဆြးေႏြးပြ တကေရာက သ (၃၀၀) ေကာ ပါဝငသည အဆပါပညာေရး ေဆြးေႏြးပြ တြင ဥးေဆာင ပါဝငခၾကေသာ ပညာရငမား၊ ေကာငးသား သမဂၢမား (ဗ.က.သ၊ တ.က.သ၊ က.သ.ဖ)၊ တကသလဆရာ၊ ဆရာမအသငးမား၊ ပဂၢလကဆရာ၊ ဆရာမအသငးမား၊ ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာႀကးသငေကာငးမား၊ ခရစယာန အေျချပ ဓမၼတကသလႏင ေကာငးမား၊ တငးရငးသား ပညာေရး စာေပႏင ယဥေကးမႈ အဖြ႔အစညးမား။ မသနစြမး ပညာေရး အဖြ႔အစညးမား၊ ၈၈ မးဆကၿငမးခမးေရးႏင ပြငလငးလ႔အဖြ႔အစညး၊ လေဘာငသစဒမကရကတစပါတ၊ Generation Wave (GW)၊ အမးသားဒမကေရစအဖြ႔ခပ ပညာေရးကြနရက၊ Educationalist Network ႏင


၁၈ ပညာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရး ႏငငေရးဆငရာ ကြနရက (NNER)၊ ျပညသလထထမ ဆငးသကေသာ အမးသားပညာေရး မဝါဒ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာလ ၂၇။

၁၉ Pon Nya Mon, “Education Reform and National Reconciliation in Burma” (Western Conference Association for Asian Studies, Arizona Sate University, 2014).

၂၀ လငးသကႏင၊ မေကြးတငးအတြငးရ အရႈခငးတငးရငးသား စာသငဆရာမားက ေန႔စားလေပး အစးရဝနထမးအျဖစ ခန႔အပမည၊ http://www.7daydaily.com/story/109057 (accessed on October 5, 2017).

၂၁ ျပညနယ (၆) ခမာ ကခင၊ ကရင၊ ခငး၊ မြန၊ ရခငႏင ရမးျပညနယမားျဖစသည။

Thinking Classroom Foundation (TCF) စသည အဖြ႔အစညးမားႏင ပဂၢလမားတ႔သည “ပညာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရး ႏငငလးဆငရာကြနရက" (NNER) ဖြ႔စညးခသည။ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဇြနလ (၈ - ၉) ရကေန႔မားတြင NNER မ ပညာေရးဆငရာ အမးသားညလာခ တစခအား (၁,၂၀၀) ဥးေရေကာ တကေရာကသမားျဖင မရမးကနး ၿမ႕နယ၊ ရနကနမကမျမငေကာငး (ခဝၿခ)၌ ကငးပျပလပ ခသည။၁၈ ၎ေဆြးေႏြးပြမ ေထာကခခကမားသည ပညာေရးစနစတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရး၊ အစးရ ေကာငးမားတြင တငးရငးသား ဘာသာစကား၊ စာေပ သငၾကားမႈက ေထာကခ (အားေပးျခငး)၊ အေျခခပညာေရး မလတနးအဆင၌ မခငဘာသာစကားက သငၾကားေရး မ႑ငအျဖစ (Medium of Instruction) အသးျပရန စေသာ အခကမားပါဝငသည။

တငးရငးသားမခငဘာသာစကား သငၾကားမႈက CESR

(Comprehensive Education Sector Review) ၌ ဘယလ (မညသ႔မညပ) အဆျပႏငေၾကာငး တငးရငးသား လမးစမားထတြငလညး ေဆြးေႏြးခၿပးျဖစသည။ (၂၀၁၃ - ၁၄) ပညာသငႏစ၌ အစးရမ မြနဘာသာစကား၊ စာေပက မြနျပညနယတြငရေသာ အခ႕ေသာ ေကာငးမား၌ သငၾကားခြငျပမညဟ ကတကဝတျပထားေသာလညး၊ တစစတစခမ ၿပးစးေအာင ေဆာငရြကချခငးမရေပ။ သ႔ရာတြင ၂၀၁၄ ခႏစ၌ မြနျပညနယလႊတေတာ အဌမ ပမနအစညးအေဝးမ၁၉ မြနစာေပ သငၾကားေရးအား လႊတေတာမ သတမတေပးခသည။ (၂၀၁၄ - ၁၅) စာသင ႏစတြင ေကာငးစာသငခနျဖစသည ဖြ႔ၿဖးေရးအခနအစား မြနစာေပ သငၾကားခနအျဖစ သတမတေပးခသည။ ယငးသ႔ ျပ႒ာနးရာတြင မြနဘာသာ စာေပသငၾကားေပး မည ဆရာ၊ ဆရာမမား၏ လစာမာ အစးရေကာငး ဆရာ/ဆရာမမားကသ႔ လစာအျပညအဝ ရရႏငမညမဟတဘ၊ အစးရအေနျဖင တတႏငသေလာကသာ ပပးေပးႏငမည ဟ လႊတေတာတြင ေဆြးေႏြးတငျပခသည။ လကရ အေန အထားတြင အစးရေကာငးမား၌ မြနစာေပသငၾကားေပး ေနသည ဆရာ/ဆရာမမားက တစလလင (၃၀,၀၀၀) ကပႏႈနးျဖင ေပးေနေၾကာငးသရသည။ မြနစာေပသငၾကား သည ဆရာ၊ ဆရာမမား၏ တစႏစ၏ လစာသကတမး ကာလမာ (၉) လအထသာ အကးဝငသည။

မေကြးတငးအတြငးရ အေျခခပညာေကာငးမားတြင အရႈခငး တငးရငးသားစာေပ သငၾကားေပးေနေသာ ဆရာ၊ ဆရာမ မားအား ပညာေရးဝနႀကးဌာနမ ေန႔စားလေပး အစးရ ဝနထမးမားအျဖစ တရားဝင ခန႔အပမညျဖစေၾကာငး တငးအစးရအဖြ႔ဝင ခငးတငးရငးသားေရးရာ ဝနႀကး ဥးလထြနးမ ေျပာၾကားခသည။ တငးရငးသား စာေပ သငၾကားေပးေနေသာ ဆရာ၊ ဆရာမ ဝနထမးအငအား စာရငးက ေကာကယေနသညဟ ဝနႀကးမ ေျပာသည။ ၂၀၁၇ ခႏစ၊ စကတငဘာ ၃၀ ရကေန႔တြင မေကြးတငး၊ ေအာငလၿမ႕နယ အေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန ရးခနးမတြင ကငးပျပလပေသာ အရႈခငးတငးရငးသား စာေပႏင ယဥေကးမႈ ေကာမတဖြ႔စညးျခငး အခမးအနား၌ ေျပာဆခသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင မေကြးတငးအတြငးရ ၿမ႕နယ (၁၁) ၿမ႕နယ၊ မငးလၿမ႕နယမ လြၿပး ကနရေသာ ၿမ႕နယမားရ အေျခခပညာ ေကာငးမားတြင အရႈခငး စာေပက ဆရာ၊ ဆရာမဝနထမး (၃၁၉) ဥးေရျဖင ေကာငးသား၊ ေကာငးသေပါငး (၆,၀၀၀) ေကာအား သငၾကားေပးခသည။ လကရ ၂၀၁၇ ပညာသငႏစတြင ဆရာ၊ ဆရာမ (၅၅၄) ဥးေရျဖင ေကာငးသား၊ ေကာငသ ေပါငး (၈,၀၀၀) ေကာက သငၾကား ေပးေနသည။ အရႈခငး တငးရငးသားစာေပ သငၾကားေပးေနေသာ ဆရာ၊ဆရာမ မားက အစးရဝနထမးအျဖစ ေန႔စားလေပးအျဖစ တရားဝင ခန႔အပၿပးပါက သကဆငရာ အေျခခပညာေကာငးမားတြင အရႈခငးစာေပ သငၾကားမႈက ေကာငးခန အတြငး၌ပင တစပတလင အနညးဆး (၃) ခန သငၾကားေပးမညဟ အရႈခငးတငးရငးသားေရးရာဝနႀကးမ ေျပာၾကားခသည။ လကရ သငၾကားေပးေနေသာ အရႈခငးတငးရငးသား စာေပသငၾကားခနသည အျခားေသာ ေဒသမားနညးတ ေကာငးခနျပငပတြငသာ သငၾကားခြငရေနသည။၂၀

ျမနမာျပညအေျခစက အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညး ျဖစေသာ ၿငမးေဖာငေဒးရငးမ ၂၀၁၁ ခႏစ ဧၿပလမ ဇြနလ အထ စစတမးမားက ျပညနယ (၆) ခ၂၁ တြငရေသာ ေကးရြာ (၂၁) ရြာရ ဗမာမဟတေသာ ေကာငးသား/သ မားက ဘာသာစကား တတကၽြမးမႈ ေကာကယခကမား အရ၊ ပညာေရးႏငပတသတၿပး ကြငးဆငး သေတသနျပရာ တြင ဗမာလမး ေကာငးသား/သမားႏင ဗမာလမးမဟတ ေသာ ေကာငးသား/သမားအၾကား ဗမာပႏပဖတစာအပ


၂၂ ၿငမးေဖာငးေဒးရငး၊ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငင မလတနးအဆင ပညာသငၾကားေရးတြင အသးျပသငေသာ ဘာသာစကား ႏငပတသကသည ပညာေရးမဝါဒစာတမး (၂၀၁၂ ခႏစ မတလ) http://www.nyeinfoundation.

org/books (accessed on December 5, 2017).

စာပဒမား ဖတၾကားရာတြင ၆၈% ေကာငးသားမားသည စာပဒက ဖတႏငၿပး၊ ၁၈% ေကာငးသားမားသည အခ႕ေသာ ပႏပဖတစာက ဖတႏငၿပး၊ ၁၄% ေကာငးသားမားသည စာပဒအားလးလလ နားမလညေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။၂၂ ထြကေပၚလာေသာ ရလဒမားအရ၊ သေတသနအဖြ႔သည ႏငငသားမား အားလး အေနျဖင ပညာသငၾကားရာ၌ တနးတရညတ အခြငအေရးမားက အစးရအေနျဖင စစဥေပးသငေၾကာငး အဆျပခသည။ တငးရငးသာျပညနယမားရ အစးရေကာငး မားတြင သငၾကားေနသည တငးရငးသားမားသည သငရးညႊနးတမးမားက ဖတရႈေလလာရာ၌ ဘာသာစကား အခကအခမားစြာ ႀကေတြ႔ေနရသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာေရးက႑ႏငပတသက၍ ျပညနယႏင တငးေဒသအသးသးက ႏႈငးယဥေလလာရာတြင တငးရငးသား ျပညနယမားသညမားစြာ ေနာကက ကနေနေသးသည။

ၿငမးေဖာငေဒးရငးမ ၂၀၁၁ ခႏစအတြငး ျပညနယ (၆) ခရ ေကးရြာ (၂၁) ရြာတြင ဘာသာစကား တတကၽြမးမႈ ေကာကယခကမားအရ ဗမာလမး ေကာငးသား/သမားႏင ဗမာလမးမဟတေသာ ေကာငးသား/သမားအၾကား ဗမာပႏပဖတစာအပ စာပဒမား ဖတၾကားရာတြင

68% ေကာငးသားမားသည စာပဒက ဖတႏင၊

18% ေကာငးသားမားသည အခ႕ေသာ ပႏပဖတစာက ဖတႏင၊

14% ေကာငးသားမားသည စာပဒအားလးလလ နားမလည


၂၃ ယနကစက (UNSECO) ၊ ကမာၻ႔ဘာသာစကားဆငရာအခြငအေရးညလာခ၊ အျပညျပညဆငရာ ဘာသာစကား အခြငအေရးေၾကညာစာတမး - အပငး(၂)၊ ပညာေရး (ဘာစလနာ၊ စပန - ယနကစက၊ ၁၉၉၆)၊ စာမကႏာ-၉။

ကမာၻ႔ကလသမဂၢ အဖြ႔အစညးႀကးမလညး လမးေပါငးစေနထငေသာ ႏငငမားတြင ပညာသငၾကားရာတြင မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရးစနစက လကေတြ႔ အသးျပရန ေထာကခမႈမားရသည။

ဤအခနးက႑တြင ႏငငတကာ ဥပေဒမား၊ လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးမား၊ ကေလးသငယ ဆငရာအခြငအေရးမား၊ ဌာေနတငးရငးသားလမးမား၏ မလရပငခြငအခြငအေရးမားစေသာ စာတမးမားျဖင ယဥတြေဖာျပမညအျပင၊ လကရႏငငတကာ၌ မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရးစနစ ကငသးလာျခငးမ ရရလာေသာ အကးေကးဇးမားကလညး စစညးေရးသားပါမည။

ကလသမဂၢ လကေအာကရ အဖြ႔အစညးမားႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားသည လတစဥးတစေယာက၏ ကယပငဘာသာစကားသငၾကားမႈ အခြငအေရးမား၊ ေကာငးမားတြင မခငဘာသာစကား အသးျပမႈ အခြငအေရးမားႏင အဆငျမငပညာေရး လကခသငၾကားမႈ အခြငအေရးမားအတြက အာမခခက၊ ေထာကခေပးထားသည။ သ႔ေသာလညး ႏငငတကာ ဥပေဒသည အမားျပညသလထ ေကာငးမားတြင မခငဘာသာစကားက သငၾကားေရးမ႑င ဘာသာစကား (Medium of Instruction) တရားဝင အသးျပရနအတြက ေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ၁၉၉၆ ခႏစ၊ ဇြနလ၊ ၆ - ၉ ရကေန႔အထ စပနႏငင၊ ဘာစလနာၿမ႕၌ ကငးပျပလပခေသာ ဘာသာစကားအခြငအေရးဆငရာ ကမာၻ႔ညလာခ (World Conference on Linguistic Rights) တြင အျပညျပညဆငရာ ဘာသာစကားအခြငအေရး ေၾကညာစာတမး (Universal Decleration

of Linguistic Rights) အပဒ - ၃ က ေဖာျပရာတြင “ဘာသာစကားသည ဖယရား/ျငငးပယ၍မရေသာ တစဥးခငးဆငရာ အခြငအေရးမား၊ ဘာသာစကား အစအဖြ႔ တစခ၏ အဖြ႔ဝငတစေယာကအေနျဖင အသအမတျပခရမည အခြငအေရးမား၊ တစဥးတစေယာက၏ ကယပငဘာသာစကားက ပဂၢလကႏင အမားျပညသ ႏစခစလးတြင အသးျပႏငေသာ အခြငအေရးမားႏင တစဥးတစေယာက (သ႔မဟတ) ၎တ႔၏ ကယပငဘာသာစကားႏင ယဥေကးမႈက သငၾကားခြငဆငရာ အခြငအေရးမား” စသညတ႔ျဖစသည။

အျပညျပညဆငရာ ဘာသာစကားအခြငအေရး ေၾကညာစာတမး၊ အပငး (၂) ပညာေရးဆငရာ အခနးက႑၌ အပဒ - (၂၃.၂) တြင ပညာေရးသည ဘာသာစကားေျပာဆေသာ ဘာသာစကား အသငးအဝငး နယေျမတြင ထနးသမးျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေစရန အကအညေပးရမည။ အပဒ (၂၃.၄) တြင အေယာကစတငး၌ မညသည ဘာသာစကားကမဆ သငယရန အခြငအေရးရ သညဟ အတအလငး ေဖာျပထားသည။၂၃ ထ႔ေၾကာင ပညာေရး အခနးက႑ရ ေဆာငးပါးမားက

အခနး (၅)

tjynfjynfqkdif&m bmompum;/ pmayESifhoufqkdifaom Oya'rsm;


ေလလာရာတြင မမတ႔ ေနထငရာ နယေျမမားတြင အေယာကစတငး၌ ပညာေရးအဆငအတနး အားလး မႀကအဆင၊ မလတနးအဆင၊ အလယတနးအဆငႏင အထကတနးအဆငစေသာ အဆငျမင ပညာေရးမားအထ အကးဝငေနသည။ ပညာေရးအဆငအတနးအားလးတြင မမ ႏစသကေသာ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားပငခြင ရရမည အျပင၊ ယငးသ႔ပညာ သငၾကားရာတြင ဘာသာစကားဆငရာ လ႔စြမးအားအရငးအျမစမားျဖစေသာ ဆရာ/ဆရာမမားႏင သငေထာကက ပစၥညးမားက အသးျပရာတြငလညး သငတငစြာ သငတနးေပးထားသည ဆရာ/ဆရာမမား၊ သငေတာေသာ သငၾကားမႈ နညးစနစမား၊ ပႏပစာအပမား၊ ေငြေၾကး၊ အေဆာကအဥးမားႏင အသးအေဆာငမား၊ ရးရာအစဥအလာႏင အသစဆနးသစတထြငထားေသာ နညးပညာမား၊ ထ႔အျပင လတစဥးတစေယာက၏ ကယပငဘာသာစကား သငၾကားမႈဆငရာ အခြငအေရးမားသည လ႔အခြငအေရးမားႏင တငးရငးသားလနညးစ အခြငအေရးမားႏငလညး ဆကစပေနသည။

၁၉၄၈ ခႏစ၏ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမး (1948 Universal

Declaration of Human Rights - UDHR) ၌ ဘာသာစကားဆငရာ အခြငအေရးမားက အတအက ေဖာျပထားျခငး မရေသာလညး၊ တနးတရညတ အခြငအေရးေခါငးစဥေအာကတြင ေဖာျပထားျခငး ခရသည။ အပဒ (၂) အရ၊

“လတငးသည လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမးတြင ေဖာျပထားသည အခြငအေရး အားလး၊ လြတလပခြင အားလးတ႔က ပငဆငခစားခြငရသည။ လမးႏြယအားျဖငျဖစေစ၊ အသားအေရာငအားျဖငျဖစေစ၊ ကား/မ သဘာဝအားျဖငျဖစေစ၊ ဘာသာစကားအားျဖင ျဖစေစ၊ ကးကြယသည ဘာသာအားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငေရးယဆခက၊ သ႔တညးမဟတ အျခားယဆခကအားျဖငျဖစေစ၊ ႏငငႏငဆငေသာ၊ သ႔တညးမဟတ လ႔အဆငအတနး ႏငဆငေသာ ဇစျမစအားျဖငျဖစေစ၊ ပစၥညးဥစၥာဂဏအားျဖငျဖစေစ၊ မးရးဇာတအားျဖင ျဖစေစ၊ အျခားအဆငအတနးအားျဖငျဖစေစ ခြျခားျခငးမရေစရ” ဟ ေရးသားေဖာျပ ထားသည။၂၄

ျပညသမား ရပငခြငႏင ၿမ႕ျပအပခပျခငးႏငဆငေသာ ႏငငတကာ (ပဋညာဥစာခပ) သေဘာ တညမႈစာခပ (International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR)၂၅၊ အပဒ (၂၇) သည လနညးစ တငးရငးသားဘာသာစကား အခြငအေရးက အကာအကြယေပးထားေသာ ပဋညာဥစာခပျဖစသည။

[I]n those States in which ethnic, religious or linguistic minorities exist, persons belonging to such minorities shall not be denied the right, in community with the other members of their group, to enjoy their own culture, to profess and practice their own religion, or to use their own language.

၎ေၾကညာခကမာ “တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏငဆငေသာ လနညးစမား သ႔မဟတ ဘာသာ စကားႏငဆငေသာ လနညးစမား တညရေသာ ႏငငတစခတြင လတစဥးတစေယာကသည ၎လနညးစအတြငးတြင ပါဝငေနပါက ၎လတစဥးႏငသကဆငေသာ လနညးစ အခြငအေရးမား ျဖစသည ၎နညးစမား၏ ကယပငယဥေကးမႈက လြတလပေပာရႊငစြာ ခစားခြင၊ ၎လနညးစ မား၏ ကယပငဘာသာေရးက အတအလငး ေၾကညာေပးျခငးႏင လကနာကငသး ခစားခြင၊ သ႔မဟတ ၎နညးစမား၏ ကယပငဘာသာစကားက အသးျပခစားခြငမားစေသာ အခြငအေရး မားက ျငငးပယျခငး မျပလပရ။၂၆

၂၄ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး: အပဒ(၂) http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_

Translations/bms.pdf (accessed on November 2, 2017).

၂၅ ICCPR - International Covenant on Civil and Political Rights.

၂၆ International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR): Article-27, https://treaties.un.org/doc/

publication/unts/volume%20999/volume-999-i-14668-english.pdf (accessed on November 2, 2017).


တငးရငသား လနညးစမား၏ ကယပငယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကားဆငရာ အခြငအေရး (Untied Nations Declareation on the Rights of Persons Belonging to National or

Ethnic, Religious and Linguistic Minorities - 1992) ႏငပတသက၍ ၁၉၉၂ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ (၁၈) ရက အေထြေထြညလာခ ဆးျဖတခကမား အမတ (၄၇/၁၃၅) ျဖင အတညျပခသည။ အမးသား (သ႔မဟတ) တငးရငးသား၊ ဘာသာေရးႏင ဘာသာစကားႏငဆငေသာ လနညးစမား ၏ အခြငအေရးရပငခြငမား ေၾကညာစာတမး၊ အပဒ (၁.၁) ႏင (၄.၃) အရ ႏငငေတာသည

Article(1.1) [s]tates shall protect the existence and the national or ethnic, cultural, religious and linguistic identity of minority with their respective territories, and shall encourage conditions for the promotion of that identity.

အပဒ (၁.၁) ႏငငေတာသည လနညးစတ႔၏ အမးသားေရး (သ႔မဟတ) တငးရငးသား လမးစ၊ ယဥေကးမႈ၊ ကးကြယယၾကညမႈႏင ၎တ႔၏ ဘာသာစကားဆငရာ အမတ လကၡဏာတ႔က ၎တ႔၏ သကဆငရာ နယေျမေဒသအသးသး၌ ဆကလကတညရေစရန ကာကြယေစာငေရာက ေပးရမည။ ၿပးလင ထသတ႔၏ အမးသားလကၡဏာမားက ျမႇငတငရန အတြက နညးလမးမားကလညး ဖနတးေပးရမည။

Article(4.3) [s]tates should take appropriate measure so that, wherever possible,

persons belonging to minorities have adequate opportunities to learn their

mother tongue or to have instruction in mother tongue.

အပဒ (၄.၃) ႏငငေတာသည မညသညေနရာ၌မဆ ျဖစႏငသမ လနညးစမးႏြယစတ႔အား ၎တ႔ ပငဆငေသာ မခငဘာသာစကားက လေလာကစြာ သငယခြငရရရန (သ႔မဟတ) မခငဘာသာစကားျဖင (ေကာငးသငခနးစာမားတြင) သငၾကားခြငရရရန သငေလာေသာ တငးတာမႈမား ျပလပရမည။

ကေလးသငယဆငရာ အခြငအေရးပဋညာဥစာခပ၊ အပဒ (၃၀) (The United Nations

Convention on the Rights of the Child: Article - 30) သည တငးရငးသားလနညးစမား (သ႔မဟတ) ဌာေနတငးရငးသားလမးမားသည ၎တ႔၏ တငးရငးသားဘာသာစကားက အသးျပႏငေၾကာငး အတအလငးေဖာျပထားသည။ အပဒ (၃၀) အရ

Article (30) [i]n those States in which ethnic, religious or linguistic minorities or persons of indigenous origins exists, a child belonging to such a minority or who is indigenous shall not be denied the right, in community with other member of his or her group, to enjoy his or her own culture, to profess and practice his or her own religion, or to use his or her own language.၂၇

အပဒ (၃၀) တငးရငးသား လမးစ၊ ကးကြယသည ဘာသာ (သ႔မဟတ) လနညးစသာ ေျပာဆသည ဘာသာ စကားမား (သ႔မဟတ) မလဌာေန တငးရငးသားမားရသည ႏငငမားတြင - ထလနညးစ ကေလးသငယ (သ႔မဟတ) ဌာေနတငးရငးသားေဒသတြင ေနထငသည ကေလးသငယ တစေယာကသည မမ၏ လ႔အဖြ႔အစညးတြင မမ၏ အပစမားႏငအတ သ၏ ယဥေကးမႈ၊ ကယကြယသည ဘာသာႏင မမ၏ ဘာသာစကားတ႔က လြတလပစြာ ကငသးေျပာဆခြင ရမည။

၂၇ The United Nations Convention on the Rights of the Child: Article-30 http://www.ohchr.org/EN/

ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx (accessed on October 24, 2017).


ဌာေနတငးရငးသားလမးမား အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမး (Untied Nations

Declaration on the Rights of Indegenous Peoples) တြင ဌာေနတငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ရးရာယဥေကးမႈႏင သမငးကသ႔ေသာ အခကမားက ေရးသားျပ႒ာနးထား သည။ အထးသျဖင အပဒ(၁၃.၁)ႏင (၁၄.၃) မားတြင ေတြ႔ရႏငသည။

Article(13.1)Indigenous People have the right to revitalize, use, develop and transmit to future generations their histories, languages, oral traditions, philosophies, writing systems and literatures, and to designate and retain their own names for

communities, places and persons.

အပဒ (၁၃.၁) ဌာေနတငးရငးသားလမးမားသည မမတ႔၏ သမငး၊ ဘာသာစကား၊ ရးရာအစဥအလာမား၊ အေတြးအေခၚမား၊ စာေပႏင စာအေရးအသားစနစမားက ျပနလညအသကသြငးျခငး၊ အသးျပျခငး၊ ပမေကာငးမြနေအာငျပလပျခငး၊ မးဆကသစမားအား လကဆငကမးျခငး စသည အခြငအေရးမားရသည။ မမတ႔၏ ရပရြာအမည နာမမား၊ နယေျမအေခၚအေဝၚမား၊ လပဂၢလအမည နာမမားအား ဆကလကထနးသမး အသးျပခြငစသည အခြငအေရးမား ရသည။

Article(14.1)Indigenous peoples have the right to establish and control their educational systems nad institutions providing education in their own languages, in a manner appropriate to their cultural methods of teaching and learning.

ပဒမ (၁၄.၁) ဌာေနတငးရငးသား လမးမားသည မမတ႔၏ ပညာေရးစနစမား၊ ဌာေန/အေဆာကအအ မား ထေထာငျခငး၊ ထနးခပျခငး၊ မမတ႔၏ ရးရာ ယဥေကးမႈႏင သငတငေလာကပတမႈ ရေသာ သငျပမႈစနစႏင သငယမႈစနစမားက အသးျပကာ မမတ႔၏ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးစသည အခြငအေရးမားရသည။

Article(14.3)States shall, in conjunction with indigenous peoples, take effective measures, in order for indigenous individuals, particularly children, including those living outside their communities, to have access, when possible, to an education in their

own culture and provided in their own language.၂၈

ပဒမ (၁၄.၃) ႏငငေတာအေနျဖင ဌာေနတငးရငးသားလမးမား ႏင လကတြပးေပါငးၿပး မမတ႔၏ လမႈ အသငးအဝနး ျပငပတြင ေရာကရေသာ ပဂၢလမားအပါအဝင၊ အထးသျဖင ကေလး သငယမားအတြက မမတ႔၏ ယဥေကးမႈႏငအည မမတ႔၏ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားေပးေသာ ပညာေရးစနစမားအား အသးျပ ႏငရနအတြက ထေရာကေသာ လပေဆာငမႈမား ျပလပရမည။

၂၈ ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (CHRO) ဘာသာျပနဆထားျခငး၊ ဌာေနတငးရငးသားလမးမား အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမး (ျမနမာႏငင၊ ရနကန: ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၊ ၂၀၁၇)၊ စာမကႏာ ၁၃-၁၅။


အထကေဖာျပပါ ႏငငတကာလ႔အခြငအေရးဆငရာ ဥပေဒ ျပ႒ာနးခကမားသည လသားခငး (သ႔မဟတ) လတစဥး တစေယာက၏ ျဖစတညမႈက အေလးအနက ေဖာျပထား သည။ လတစဥးခငး အေယာကစတငး၌ မမ၏ ဘာသာ စကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားႏငပတသက၍ ထနးသမး ေစာငေရာကေပးႏငေသာ အခြငအေရးမားက ၎ဥပေဒ မားက အတအလငး လမးညႊနေဖာျပထားသည။ ယငးသ႔ လမးညႊနေဖာျပရာတြင မမေနထငသည လမႈပတဝနးကင အား တစစတစရာမ ထခကနစနာေစမႈ မရေစဘ လပေဆာငရန ေဖာျပထားသည။ လတစဥး တစေယာက သည ပညာသငၾကားရာတြင မမႏစသကရာ ဘာသာစကား ျဖင သငၾကားႏငေၾကာငးက ႏငငတကာလ႔အခြငအေရး ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးထားသည။ ႏငငတစႏငင၏ အစးရ သညလညး ၎ႏငင၏ ပညာေရးမဝါဒမားက ခမတရာ တြင လအမားစမား၏ ရပငခြငမားႏင လနညးစမား၏ ရပငခြငမားက တနးတရညတ အေလးအနကထား၍ ျပ႒ာနးေပးရန လအပသည။ ပညာေရးအခနးက႑တြင လနညးစမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပမားက အေလးအနက တနဖးထားရသာမက လကေတြ႔၌ အေကာငအထည ေဖာေဆာငရမည။ ယငးသ႔ ျပလပျခငးျဖင ရရလာေသာ အကးရလဒသည ႏငငေတာ၏ အမးသား အကးစးပြား ျဖစထြနးရ သာမက၊ ႏငငေတာႏင ေဒသချပညသမားမ လအပလကရေသာ လ႔စြမးအားအရငးအျမစမားကပါ တၿပငနကတညး အကးမား ျဖစထြနးေစသည။

Skutnabb-Kangas ကသ႔ေသာ ပညာရင၏ သေတသန ေလလာခကမားအရ လနညးစမား၏ ဘာသာစကားမား က ပတပငတားဆးမႈ ျပလပျခငးသည ၎တ႔၏ အသက ေသြးေၾကာမားႏင အသကအဝနးက ဖကဆး သကသ႔ပင ျဖစေနသည။ မခငဘာသာစကားအစား အငအားႀကး (လႊမးမး) ေသာ ဘာသာစကားက သငၾကားခရေသာအခါ တြင ၎အငအားႀကး (လႊမးမး) ေသာ ဘာသာစကားသည ဘာဘာစကားမား၏ သတျဖတသ ျဖစလာသည။ တစနညး အားျဖင ႏငငေတာအစးရ၏ ပညာေရးဆငရာမဝါဒသည အစးရေကာငးမား၌ တငးရငးသားဘာသာ စကားမားက သငၾကားခြင မျပဘ၊ လႊမးမးမႈ (အငအားႀကး) ရေသာ

၂၉ Pon Nya Mon, “Education Reform and National Reconciliation in Burma” (Western Conference Association for

Asian Studies, Arizona Sate University, 2014) 26-27.

ဘာသာစကားက တရားဝငဘာသာစကားအျဖစ သတမတ ထားပါက၊ ၎ပညာေရးမဝါဒသည ဘာသာစကားက သတျဖတသ ျဖစလာသည။ ဆလသညမာ လႊမးမးမႈရ ေသာ ဘာသာစကားေၾကာင အျခားေသာ တငးရငးသား ဘာသာစကားမား ေပာကကြယရသာမက၊ တငးရငးသား တ႔၏ ကယစားျပေသာ အမညနာမမားလညး ေပာကကြယ ၿပး အငအားႀကးေသာ ဘာသာစကားမား၏ လႊမးမးမႈက ခေနရသညမာ မကျမငကယေတြ႔ပငျဖစသည။ ထ႔အျပင ၎မဝါဒေအာက၌ ကေလးသငယမားမာ ေကာငးမားတြင ေကာငးမြနစြာ ပညာမသငၾကားႏငသညအျပင ေကာငးမြနစြာ စာမဖတႏငျခငးႏင ၎တ႔၏ ကယပငမခငဘာသာစကား က မေရးသားႏငျခငးမား ျဖစလာေစရသာမက ကေလး သငယမားအား စတပငးဆငရာ ထခက နစနာေစျခငးမား ျဖစေပၚေစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ကေလးသငယ မား၏ ပညာေရးႏငသကဆငသည တးတကမႈ အားနညး ေစျခငးႏင ကေလးမား၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈဆငရာ အသ အျမငမားက အားနညးေစျခငးမားက ျဖစေပၚေစသည။၂၉

ထ႔ေၾကာင ပညာေရးတြင တငးရငးသားလနညးစမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပျဖငသကဆငရာ အစးရေကာငးမား၌ တရားဝင သငၾကားျခငး ခြငျပသငပါသည။ ယငးသ႔ ျပလပျခငးအားျဖင တငးရငသားလနညးစမားအေနျဖင ပညာသငၾကားရာတြင ေကာငးမြနစြာ ပညာသငၾကားႏငရ သာမက တစဖကတစလမးတြငလညး ၎တ႔၏ ဘာသာ စကား၊ စာေပမားက အလလပင ထနးသမးရာ ေရာကေန သည။ ေရရညတြင ၎လနညးစမားသည ဘာသာစကား ႏစမး (သ႔မဟတ) ႏစမးထက ေျပာဆႏငသည ဘာသာ စကား တတကၽြမးသမားလညး ျဖစလာမညျဖစသည။ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရး စနစက ေဖာေဆာငျခငးျဖင ကေလးမား၏ ပညာေရး ဆငရာ တတေျမာက/ေအာငျမငမႈမားအတြကသာမက ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ တးတကေအာငျမငမႈမားက လညး ရရခစားႏငမညအျပင၊ ေကာငးထြက ရာခငႏႈနးသည သသာစြာ ေလာကေစမညျဖစသည။



ကား-မေရးရာ တနးတညတအခြငအေရးသည အေျခခလ႔အခြငအေရးျဖစသည သာမက ၿငမးခမးေသာ ကမာၻ၊ ႀကးပြားတးတကေသာ ကမာၻႏင တညတခငၿမေသာ ကမာၻအတြက လအပေသာ အေျခခအတျမစျဖစသည။ အမးသမးမားက အမးသား မားနညးတ တနးတညတျဖင အတနးပညာမားက သငၾကားခြငေပးျခငးသာမက ၎တ႔ပါဝငသည အဆငတငး၌ ဆးျဖတခကျပႏငသမား (Decision Makers) အျဖစ အသအမတျပျခငးႏင လကခသတမတရနမာလညး အလြန အငမတနပင အေရးႀကးသည။

ကမာၻေပၚတြင အမးသမးမားႏင မနးကေလးအမားစသည မတညကြျပားျခားေသာ ပစအမးမး ျဖင ခြျခားဆကဆေနမႈမားက ႀကေတြ႔ေနရသည။ အတတကာလမားတြင လမႈပတဝနးကင အသငးအဝငးမားမ အမးသမးမားက အတနးပညာသငၾကားမႈက တကတြနးအားေပးမႈ အားနညးခၿပး၊ ေသစာ၊ ရငစာ သ႔မဟတ အေရး၊ အတြကႏင အဖတ (အ၊အ၊အ) အဆငထသာ အားေပးခၿပး၊ အမးသမးမားက အမမႈကစၥလပေဆာငသညအဆင (မခ) ၌သာ ထားရခသည။ ထအေၾကာငးအရာမား၏ အရငးခမားသည ဘာသာတရားမား၏ အဆးအမမား၊ လသားမား၏ ရးရာယဥေကးမႈ ဓေလထးတမးမားမ တားဆးပတပငမႈမားေၾကာင အမးသမးမားက ဒတယ အဆငေနရာ၌ ထားရျခငးသာျဖစသည။ Monotheism ႏင Patriarchy စနစ အားေကာငးသည အခနကာလမား၌ အမးသား (သ႔မဟတ) ဖဝါဒမား လႊမးမးခနတြင အမးသမးမားမာ တတဆတစြာ (Silence) ေနခရသည။

“လတငးသည ပညာသငယႏငခြငရသည”၃၀ ဟေသာစာသားက လ႔အခြငအေရး ေၾကညာစာတမး အပဒ - ၂၆/(၁)၌ အတအလငးေဖာျပထားသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာသငၾကားရာ၌ လငအေပၚ အေျခခ၍ ခြျခားမႈ မရေစဘ၊ ကား-မတနးတေရးဆငရာ အေျခခရပငခြငမားက သာတညမရရရန ျဖစသည။ ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈ အခနးက႑သည မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာ စကားစပညာေရးႏင တကရကနညးျဖငလညးေကာငး၊ သြယဝကနညးျဖငလညးေကာငး ဆကစပ ပတသကေနသည။ အထးသျဖင၊ ပညာေရးအခနးက႑တြင အေျခခပညာေရးအဆင၊ တကသလအဆင အသးသးတငး၌ ျပ႒ာနးပႏပထားေသာ သငရးညႊနးတမး စာအပမားက ျပစျပ႒ာနးျခငးမားတြင ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈ အေၾကာငးအရာမားက ငယရြယေသာ (သ႔မဟတ) အေျခခအဆငျဖစေသာ မလတနးအဆငမားမ စတင၍ သငၾကားေပးရန လအပသည။

၃၀ အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_

Translations/bms.pdf (Accessed on March 7, 2018)

အခနး (၆)

rdcifbmompum;tajcjyK bmompum;pkHynma&;ESifh usm;-ra&;&m wef;wlnDwltcGifhta&;


စေဒါ (ခ) အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးဆငရာ ႏငငတကာ သေဘာတစာခပ၏ ပဒမ - ၁၀/(ဂ)

ပညာေရးနယပယအသးသး၌ အမးသမးႏင အမးသားတ႔၏ အခနးက႑ႏငပတသက၍ ပေသကားကျပျခငးမား ပေပာကေရးအတြက အမးသား၊ အမးသမး ယဥတြပညာေရးႏင အျခားပညာေရး ပစမားက အားေပးရန၊ အထးသျဖင ေကာငးသးစာအပမားႏင ေကာငးအစအစဥမားက ျပနလညမြမးမျခငး၊ သငၾကားေရး နညးစနစမားက ဆေလာေအာင ျပနလညျပငဆငျခငးတ႔အားျဖင ဤရညရြယ ခက ေအာငျမငေစေရးအတြက အာမခခက ေပးရန၃၃ ေဖာျပပါရသည။

၃၁ ေဒၚတငတငညသည ျမနမာအမးသမးသမဂၢ၌ ဥကဌအျဖစ တာဝနထမးေဆာငေနသညသာမက အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) - WLB တြငလညး မဝါဒေရးရာ ဥးေဆာငအဖြ႔ဝငတစဥးအျဖစ ပါဝငေဆာငရြကေနသ တစဥးျဖစသည။

၃၂ အမးသမးမားအဖြ႕ခပ (ျမနမာႏငင) - WLB ၏ မ၀ါဒေရးရာ ဥးေဆာငအဖြ႕၀ငျဖစသ ေဒၚတငတငညအား ENAC မ မတလ ၈ ရကေန႔တြင ရနကနၿမ႕၌ အငတာဗးျပလပထားသည။

၃၃ အယနာေမေစးဖ၊ တတဆတမႈက ၿဖခြငးျခငး - ၾသဇာအာဏာ၊ ကား-မ လမႈေရးရာႏင အၾကမးဖကျခငး (ျမနမာႏငငဓမၼတကသလ - ရနကနၿမ႕၊ အမးသမးမားအေပၚ နညးမးစျဖင ခြျခားဆကဆမႈ ပေပာကေရးဆငရာ ႏငငတကာ သေဘာတစာခပ - အပငး(၃)

၃၄ ပညာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရး ႏငငလးဆငရာကြနရက (NNER)

၃၅ United Nations Development Program, Sustainable Development Goals: Article-(5), Gender Equality http://

www.un.org/sustainabledevelopment/gender-equality/ (Accessed on March 7, 2018)

လကရျမနမာႏငငပညာေရးစနစ၏ အေရးကစၥႏင ပတသတ၍ ေဒၚတငတငည၃၁မ ေျပာၾကားရာ၌

“ကၽြနမတ႔က ပညာေရးမာ ကား၊မေရးရာ တနးတေရးႏငပတသတၿပး ေျပာရမယဆလင အပငး (၂) ပငး ရပါသည။ တပငးကေတာ ေကာငးရ႕ သငရးညႊနးတမးႏငဆငတယ။ ေကာငးမာ ဘာေတြသငသလ။ အလသငၾကားမႈအပငးကေတာ မလတနးကေနစၿပးေတာမ တကသလထေပါ သ႔ရ႕ သငရးညႊနးတမး ေတြက ေျပာရမယဆလ႔ရရင ကား-မေရးရာ အကဆတမႈ (Gender Sensitivity) အေလးထားဖ႔ လတယ။ အထးသျဖင အမာဆရင ေကာငးေနခရတာဆရင သတအတငး ဆရာဝနလ အငဂငနယာလ ေနရာမးဆရင အမးသားက အၿမတမး ဥပမာျပၿပးေတာမ၊ သနာျပတ႔လ အမးသမးေတြက ထညတတ တ အကငရတာေပါ။ အဒမာ ၾကညလကမယဆလ႔ရရင ကား-မအခနးက႑က ဒလမႈအသငးအဝငးက ခြထားတဟာက ေကာငးပညာေရးကပါ တခါျပနၿပးေတာ ဒါက အသအမတျပၿပးေတာ ပၿပး အားေကာငး ေအာင လပလကသလ ျဖစသြားတယ။ ဒါေၾကာင အဒကေနစၿပးေတာ စျပငဆငရမယ။”၃၂

ကမာၻ႔ကလသမဂၢ ဖြ႔ၿဖးေရးအစအစဥ (UNDP) မ ေရရည တညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးရညမနးခကမား (Sustainable

Development Goals) - (၁၇) ခက၌လညး နပါတ (၄ ႏင ၅) အခကမားသည ပညာေရးႏင ကား-မေရးရာ တနးတ ညမမႈက ေဖာေဆာငရန အားေပးသည။

SDG-4 - Quality Education ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ပညာေရး ရညမနးခကမား

� Ensure inclusive and equitable quality education and promote lifelong learning opportunities for all.

� လသားတငးအတြကအကးဝငေသာ သာတညမမႈႏင အရည အေသြးရပညာေရးက တစသကတာလး သငယႏငခြင ပမ ရရေအာင လတငးအတြက အခြငအလမးမားက ဖနတးေပး ရန။၃၄

SDG - 5 - Gender Equalityေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈ

� Achieve gender equality and empower all women

and girls ၃၅

� ကား-မ အခြငအေရးတမမႈ ရရၿပး၊ ႀကးငယမဟ အမးသမး တငး၏ စြမးရညမားက ျမႇငတငေပးရန။


MTB-MLE စနစသည ကား-မေရးရာတနးတညမမႈ ႏင လပပငခြင အခြငအာဏာမား အပႏငးမႈ ေအာငျမငေစရန သသာထငရားစြာ ပါဝငကညေပးေနသည။

ေအာကပါအခကမားအား မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစ၌ အသးျပျခငးျဖင မနးကေလးမား၏ ေကာငးပညာေရးပါဝငမႈမာ အေပါငး လကၡဏာေဆာငေသာ အကးရလဒမားက ထတေဖာျပ ေနသည။

၁။ မနးကေလးမားအေနျဖင ၎တ႔ႏင ရငးႏး ကၽြမးဝငမႈရေနၿပးေသာ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားခြငရရပါက ေကာငးတကရာခငႏႈနးမာ သသာစြာျမငတကလာမညျဖစသည။

၂။ စာသငေကာငးမားတြင အမသးဘာသာစကား အသးျပျခငးအားျဖင မဘမား၏ ပါဝငမႈအခနး က႑ႏင လႊမးမးမႈမား (စတဝငစားမႈမား) မာ တးတကလာမည ျဖစသည။

၃။ ဘာသာစကား (၂) မးအသးျပေသာ စာသငခနး မားတြင မနးကေလးမားသည ေကာငး ၾကာရညစြာ တကေရာကသည။

၄။ မနကေလးမားသည ၎တ႔၏ မခငဘာသာ စကားျဖင သငယပါက ပမစြမးေဆာငႏငျခငး ႏင နားလညသေဘာေပါကမႈက ေဖာျပႏငမည ျဖစသည။

၅။ သငယမႈျဖစစဥတြင ဘာသာစကား (၂) မးျဖင သငၾကားေပးသည ဆရာ/ဆရာမမားသည မနးကေလးမားအေပၚတြင ထေတြ႔ဆကဆရာ၌ ပမတရားမမႈ ျဖစေပၚေစသည။၃၅

သေတသမား၏ ေလလာေတြ႔ရခကမားအရ၊ (Bilingual

Education) ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားသည

ပညာေရးစနစ ကငသးေသာ အာဖရကႏင လကတင အေမရကႏငငမားတြင မနးကေလးမားသည ၎တ႔အေန ျဖင တရငးတႏး ကၽြမးဝငမႈရၿပးေသာ ဘာသာစကားျဖင အခနကာလၾကာျမငစြာ သငၾကားခရေသာ သမားသည ေကာငးမြနေသာ/ေတာေသာ ေကာငးသမားျဖစေနေၾကာငး သကေသျပႏငခသည။ ဘာသာစကား (၂) မးျဖင သငၾကား ျခငးသည ၎တ႔၏ ပညာေရးဆငရာ ပမ ေအာငျမငမႈမား (Academic Achievements)၊ ေကာငးတက ရာခငႏႈနး မား၊ မမကယက ယၾကညမႈ ပမျမငလာျခငး၊ ေကာငးတက ျခငးႏင အသကရင ရပတညခကက ပမဆႏၵျပငးျပမႈ ရလာျခငး စေသာအသးအပြငမားက ခစားရရလာမည ျဖစသည။၃၇

ထ႔ေၾကာင မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစသည ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈက မားစြာ အေထာကအကျပေစႏငပါသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ အလးစပါဝငေသာ ပညာေရးစနစ၌ အဆပါ မခင ဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ တစခက အေကာငအထညေဖာေဆာငျခငးျဖင အမးသမး မားႏင မနးကေလး၊ ကေလးသငယမား၏ ေကာငးတက ရာခငႏႈနးသည သသာစြာ တးတကလာျခငးသာမက ၎တ႔၏ အသမား (Women’s Voices) သည ေကာငး စာသငခနးႏင လမႈပတဝနးကငမား၌ ပမပါဝငခြင ရလာ မညျဖစသည။ MTB-MLE စနစမသည ႏငငေတာ၏ အပခပေရး၊ လမႈေရးႏင စပြားေရးစေသာ အဓကကသည အခနးက႑မား၌ ကယျပန႔စြာ ပါဝငလာႏငမညျဖစသည။ ယငးအျပင၊ တငးရငးသား လမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက မမတ႔ ေနအမမတဆင ေကာငးစာသငခနးမားသ႔ သယသသငၾကား/သငယေစ ျခငးအားျဖင အမးသမးမားသညလညး အမးသားမား နညးတ ပမေျပာဆလာႏငသညအတြက ကား-မေရးရာ တနးတညမျဖစစဥကလညး မလြဧကနပင (မခ) မားစြာ အေထာကအက ျဖစေစမညျဖစသည။

၃၆ Carol Benson, Ibid, p-4 and 5.

၃၇ Carol Benson, Ibid, p-2.



ႏငငတကာတြငလညး လနညးစတငးရငးသားမား၏ မခငဘာသာ စကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက အစးရေကာငးမား၌ အသးျပေနေသာ ႏငငမားစြာ ရေနၿပျဖစသည။ ယငးႏငငမားတြင အေမရကန၊ အႏၵယ၊ ဆြစဇာလနႏင ပါပဝါနယးဂနစသည ႏငငမား ပါဝငသည။ အဆပါႏငငမားသည မတညေသာ ႏငငဖြ႔စညးထားမႈ စနစရေသာလညး၊ မတညကြျပားျခားနားသည တငးရငးသား လမးႏြယစမားႏင ပညာေရးမဝါဒမားရသည။ ပညာေရးမဝါဒမား၌ ႏငငသား/သအားလးက မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစျဖင သငၾကားခြငရသည။ ဥပမာအားျဖင အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒႏင ပညာေရးဥပေဒမားတြင တငးရငးသား လမးမား၏ မခငဘာသာစကားက ေကာငးသငရးညႊနးတမးတြင သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) အေန ျဖင အစးရအေျခခပညာေရး မလတနးေကာငးမား၌ သငၾကားရန အာမခေပးထားသည။

အခနး (၇)

EkdifiHwumtajctae


၇.၁. tar&duefEkdifiH. zGJ@pnf;ykHtajccHOya'rS ynma&;tajctae

၃၉ ႏငငျခားေရးႏငဘ႑ာေရးမားက ဖကဒရယအစးရ၌ ထားရျခငးျဖစသည။၄၀ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈဖလေရးစသညတ႔က သကဆငရာျပညနယအစးရအဖြ႔လကေအာက၌သာ ထားရျခငးျဖစသည။

အခြငအာဏာႏငပတသကလင ဖကဒရယအစးရ၌ ထားရ ရမည လပပငခြငအာဏာမားႏင၃၉ ျပညနယအစးရတြင ထားရရမည လပပငခြငအခြငအာဏာမားက ခြေဝေပး ထားသည။၄၀ ႏငင၏ လပပငခြငအလးစမားက ဖကဒရယ (ဗဟ) အစးမ အျပညအဝ ခပကငထားသညမဟတဘ (Division of Power) အာဏာခြေဝ ကငသးသညစနစက ကငသးေနျခငးျဖစသည။

သကဆငရာ ျပညနယအသးသးသည မမတ႔၏ ျပညနယ အေရးကစၥႏငပတသကလာလင ျပ႒ာနးေပးထားသည လပပငခြငအခြငအာဏာမားျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ ဥပမာ လကေတြ႔အားျဖင ပညာေရးသည သကဆငရာ ျပညနယအစးရအဖြ႔ လကေအာက၌သာ ထားရ၍၊ ျပညနယ အစးရအဖြ႔သည မမတ႔ေဒသႏင ကကညသည သငရး ညႊနးတမးမားက ျပစေရးဆြျခငးသာမက ယငးျပညနယ အတြငး၌ ေနထငေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပ မတညသည ျပညသမား၏ ရပငခြင အခြငအလမးမားက ႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ တနးတညတ အခြငအေရး ေပးထားသညသာမက အတနးပညာသငၾကားရာ၌လညး အခြငအေရး (သ႔မဟတ) အခြငအလမးမားလညး ေပးထား ျပနေသးသည။ ထ႔ေၾကာင၊ ပညာေရးအခနး က႑ႏင ပတ သကၿပး ဖကဒရယအစးရမ ခပကငထားသညမဟတဘ၊ ျပညနယအစးရအဖြ႔လကထ၌သာ အပႏငးထားၿပး၊ လအပ သည နညးပညာအေထာကအပကသာ ပပးေပးထားျခငး ျဖစသည။ ဥပမာ - ပညာေရး ရပေငြကစၥရပမား၌ ဖကဒရယ အစးရသည ျပညနယအစးရအသးသးသ႔ ခြေဝေပးထားၿပး၊ ျပညနယအသးသး၏ ႏစစဥပညာေရး ျဖစထြနးမႈ ရလဒ မားက အကျဖတသးသပၿပး ပညာေရးအားနညးေနသည ျပညနယမားက ပပးေပး၍၊ အားေကာငးေနသည ျပညနယ မားကလညး ဆကလကအားေပး ျမႇငတငလကရသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကနျပညေထာငစ၏ ပညာေရးစနစ သည ကဆငးသြားေနသည မဟတဘ၊ အျခားေသာ ျပညနယမားနညးတ ေနာကေကာကကမေနေအာင ဆကလကအားေပးေနျခငးျဖစသည။

အေမရကနျပညေထာငစ၏ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒ ျပငဆငသည အမတ (၁၀) ၌ ျပညနယမား၏ လပပငခြင အခြငအာဏာမားႏင ျပညသလထ၏ အခြင အာဏာမားက အတအလငးျပ႒ာနးထားသည။ ထသ႔ ျပ႒ာနးရာ၌ အေမရကနျပညေထာငစ၏ လပပငခြင အခြင အာဏာသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ ဆငးသကလာ သညမဟတဘ၊ ျပညနယအသးသးရ ျပညသလထထမ ဆငးသကလာသညဟ အဓပၸါယ သကေရာကေနသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညေထာငစ၏ အခြငအာဏာသည ဖကဒရယ အစးရထမ ဆငးသကလာသညမဟတဘ ျပညေထာငစ အတြငးရ သကဆငရာ ျပညနယအသးသးမား အထး သျဖင ျပညသလထထမ ဆငးသကလာျခငးျဖစေနသည။ ထ႔အျပင သကဆငရာ ျပညနယအသးသးမား၌ မမတ႔ ကယပငအပခပခြငမားက ျပညနယဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒျဖင စမအပခပခန႔ခြခြငရေနသည။

အေမရကနႏငင၏ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးတညေဆာကထား သည အေျခအေနသည ဒမကေရစႏင လ႔အခြငအေရး အေပၚ အေျခခတညေဆာကထားေသာလညး ဧကနစငစစ ေလလာၾကညပါက ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ အသြငျဖင ဖြ႔စညးတညေထာငထားျခငးျဖစေနသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အေမရကနႏငငသည မတည ကြျပားေသာ လမးေပါငးစျဖင ဖြ႔စညးထားၿပး ျပညနယ အသးသး၌ မမတ႔ ကယပငျပ႒ာနးခြငႏင သကဆငရာ ျပညနယအသးသးအား ကယစားျပသည ျပညနယအစးရ (ျပညနယအပခပေရး အစးရအဖြ႔)၊ ယငးအျပင၊ သကဆငရာ ျပညနယလႊတေတာ တစရပလညးရေနသည။ ျပညနယ အစးရတစရပအား သကဆငရာျပညသလထမ ေရြးေကာက တငေျမႇာကထားျခငးျဖစသညအတြက ဖကဒရယအစးရမ တကရကအပခပ၊ စမခန႔ခြေနျခငး မဟတေပ။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယအစးရ တစရပသည ၎ျပညနယ၏ ျပညသ လထက ကယစားျပေနသညအတြက တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈလညး တပါးတညး အျပညအဝ ရေနသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကနျပညေထာငစသည လပပငခြင


၄၁ The Center for Public Justice, How are the Local, State and Federal Governments involved in Education? Is this involvement just? https://www.cpjustice.org/public/page/content/cie_faq_levels_of_government (accessed on December 4, 2017).

၄၂ Secondary Schools သည အလယတနးေကာငးမဟတဘ၊ အလယတနးေကာငးႏင အထကတနး ေကာငးမား ေပါငးစညးထားသည ေကာငးမားက ဆလျခငးျဖစသည။

၄၃ Stephen Q. Cornman and Lei Zhou, Revenues and Expendiutures for Public Elementary and Secondary Educaation: School Year 2014-15 (Fiscal Year 2015) (Washington,DC 20202: U.S Department of Education, 2018), p-4.

၇.၁.၁. ပညာေရးစနစ

အေမရကန ပညာေရးစနစသည ဗဟဥးစးခပကငမႈ စနစက ကငသးသညမဟတဘ၊ အာဏာခြေဝ ကငသးမႈ စနစ (Division of Power) ကငသးသညအတြက ပညာေရး အခနးက႑အား ျပညနယအစးရအဖြ႔ လကေအာက၌သာ ထားရျခငးျဖစသည။ ျပညနယအစးရသည ပညာေရးႏင ပတသကလင ေဒသႏငကကညႏငေသာ သငရးညႊနးတမး မား၊ အေျခခအေဆာကအဥးမား၊ ပညာေရးဝနထမးမား စသညတ႔က စခနစႏႈနး သတမတကာ ခန႔အပျခငးျဖစသည။ အေမရကနျပညေထာငစအတြငးရ ျပညနယအသးသးမား ၏ ပညာေရးစနစသည မတညကြျပားမႈမားႏင ရႈပေထြးမႈ မားရေနသည။ အေမရကန ပညာေရးစနစတြင ေကာငး အမးအစား ပစအမးမး ပါဝငေနသညအျပင အဆပါ ေကာငးအမးအစားမားသည ေနရာေဒသအလက မတည၍ ကြျပားျခားနားမႈမားရေနသည။ အဓကအားျဖင အေမရကန ပညာေရးစနစတြင ေကာငးအမးအစား (၄) မးရသည။ ယငးတ႔မာ အစးရမ ဖြငလစထားသည အစးရေကာငးမား၊ Charter Schools၊ ပဂၢလကေကာငးမား၊ အမေကာငးမား စသညတ႔ျဖစသည။ ဖကဒရယအစးရမ အဆပါေကာငး မား၏ ႏစစဥ ရလဒမားအေပၚ အကျဖတစစေဆးသည နညးျဖင ရပေငြမား၊ စညးမဥးစညးကမးမားအျပင လအပ သညမားက ကညပပးေပးျခငးျဖစသည။

အစးရမ မတညကြျပားသည လမႈပတဝနးကင၌ လက ေလာညေထြမႈ (သဟဇာတ) ရေစရန အေတြးအေခၚမား၊ ယဥေကးမႈမားႏင ကးကြယယၾကညမႈမားက ႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒႏင သကဆငရာ ျပညနယအသးသး ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒလကေအာက၌ တနးတညတ အသအမတျပရန တာဝနဝတရားရသည။ အစးရအေနျဖင အဓကေသာခက (၂) ခကျဖင ပညာေရးက အေရးႀကး ေၾကာငး အသအမတျပထားသည။၄၁ ပထမအခကသည ျပညစေသာပညာေရးစနစ ရမညမဟတေပ။ ဒတယအား ျဖင သား/သမးမား၏ ပညာေရးျပစပးေထာငရာ၌ မဘ မား၏ ပါဝငမႈအခနးက႑သည အေျခခတာဝန တစရပ ျဖစေၾကာငး အသအမတျပထားေပသည။ ထ႔ေၾကာင အစးရ အေနျဖင ပညာေရးစနစ လညပတရာတြင ျပညစေသာ စနစတစခက ေဖာေဆာငေပးႏငျခငး မရေသာလညး အေကာငးဆး ႀကးစားအားထတၿပး၊ အားနညးခကမားက

ပြငလငးျမငသာစြာ အရတရားမားအပါအဝင လကခႏငသည သာမက မဘမား၏ ပါဝငမႈအခနး႑မားက အသအမတျပ သညအျပင အားတကသေရာ ပါဝငႏငေစရန အခြငအလမး ေပးထားေသးသည။

၇.၁.၂. ပညာေရးရပေငြ အသးစရတ

အေမရကနျပညေထာငစ၏ ပညာေရးဘတဂက အသး စရတသည အဓကအရငးအျမစ (၃) ခ ျဖစသည ဖကဒရယ အစးရ၊ ျပညနယအစးရႏင ေဒသႏရအစးရမားထ ရရျခငး ျဖစသည။ ၂၀၁၄-၁၅ တႏငငလးအတငးအတာ ပညာေရး ဘ႑ာေငြတြင ျပညနယအစးရမ ၄၇% ႏင ေဒသႏရအစးရမ ၃၈% ခန႔ ပါဝငေပးေနစဥ၊ ဖကဒရယအစးရမ စစေပါငး ဘ႑ာေငြ၏ ပမးမ ၈% ခန႔မာ ပါဝငကညေပးသည။

သ႔ေသာလညး၊ အေမရကနျပညေထာငစ၏ ဖကဒရယ အစးရမ ျပညနယမားသ႔ ခြေဝေပးေသာ ပညာေရး အသး စရတမာ တညမႈမရေခ။ ျပညနယတစခႏငတစခအၾကား ခြေဝရရေသာ ပညာေရး အသးစရတမာ ကြာျခားမႈမား ရေနသညအျပင၊ ျပညနယႏင ေဒသႏရ အစးရႏစခအၾကား ရရေသာ အသးစရတသညလညး ကြာျခားမႈရေနသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမားမ ရရေသာ အသးစရတသည ျပညနယလကေအာကရ ေဒသႏရအစးရမားထက အသး စရတမာ အနညးငယနညးပါးေနသည။ သ႔ရာတြင အမား အားျဖင ျပညနယမား၏ ပညာေရးဆငရာ အသးစရတ ရရမႈသည ေဒသႏရအစးရမားထက အနညးငယ ပမရရ သည။ ဖကဒရယအစးရသည မလတနးႏင Secondary

School၄၂ အတြက ခြေဝရရေသာ ပညာေရးအသးစရတ ဘ႑ာေရးႏစ (၂၀၁၅)/ (Source of revenues and

types of expenditure for public elementary and

secondary education, by Sate or jurisdiction: Fiscal

Year 2015) ၌ ျပညနယ (၅၀) အားလးအတြက စစေပါငး အသးစရတမာ အေမရကနေဒၚလာ (၆၄) ဘလလ အသးျပခသည။ ဥပမာ - အဆပါ အသးစရတမားထ၌ နယးမကဆကျပညနယ၏ အသးစရတ အေမရကန ေဒၚလာ (၃.၉) ဘလလရသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသႏရ အစးရ အသးစရတ ၁၆.၅%၊ ျပညနယအစးရအသးစရတ ၆၉.၅% ႏင ဖကဒရယအစးရ အသးစရတ ၁၃.၉၈% အသးသးစသညတ႔ျဖစသည။၄၃


၇.၁.၃. ျပညနယအဆင

ျပညနယအစးရသည အေျခခအားျဖင အစးေကာငးမား အတြက တာဝနယေပးျခငးႏင ေစာငၾကည ေလလာျခငး မားက ျပလပေပးသည။ အေမရကနျပညေထာငစ၏ ျပညနယအမားစမား ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒမား၌ ျပညနယ အစးရမားက ကယပငေကာငးမား ဖြငလစမႈမားဆငရာ ပညာေရးဌာနမားႏင ကယပငဥပေဒျပ႒ာနးခြင စသည လပပငခြင အခြငအာဏာက ေပးထားသည။ ထ႔အျပင ျပညနယအစးရ၏ လပပငခြင အခြငအာဏာက ေဒသႏရ ေကာငးမားထသ႔ ကယစားလယလႊစာျဖင လပပငခြင အခြငအာဏာက ေပးထားခြငရေနသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာေရးဌာနသည ျပညေထာငစ၏ သကဆငရာ ျပညနယ အစးရအဖြ႔ လကေအာက၌သာ ထားရသည။ ထ႔အျပင အာဏာခြေဝကငသးသညစနစ (Division of Power) က ျပညနယအဆင (State Level) တြင ကငသးလကရေန သည။ ပညာေရးဆငရာ ၿပငဆငမႈ ထပတနးအဆငရသည ျပညနယပညာေရးဌာန အမားစအေနျဖင ဖကဒရယမ သတမတသည စႏႈနးက အရညအေသြးျပညမ ေနပါက ျပညနယပညာေရးဌာနသည ဖကဒရယ (ျပညေထာငစ) အစးရထမ အကအညမားက အဆျပႏငသည၊ တစနညး အားျဖင အကအညမားက လကခရရႏငခြင (ဝါ) အကး ခစားခြငရသည။

ျပညနယပညာေရးဌာနသည မမတ႔၏ ျပညနယအဆင အလက ပညာေရး အဆငအတနး ေကာငးမြနေစရနအတြက သပၸဘာသာရပ၊ လမႈေရးဘာသာရပမား၊ အႏပညာ ဘာသာရပႏင ႏငငျခားဘာသာရပမားက ထပမထညသြငး သငၾကားေပးေနသည။ ျပညနယတစခခငးစတငး၏ ပညာေရးဌာနသည မမတ႔ေဒသႏင ကကညသည သငရးညႊနးတမးမား၊ လကေတြ႔အသးျပမႈ သငၾကား/သငယမႈဆငရာ နညးစနစမားက ကယပငဖနတးပငခြငရသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညနယတစခအတြငးရ ပညာေရး စနစေကာငးမြနသည ေကာငးမားသည ယငးျပညနယ အစးရအဖြ႔၏ ကညပပးမႈမားက အကးခစားခြငရေနသည။ အစးရေကာငးမားအတြက ျပညနယအဆငေငြေၾကးသည ပစအမးမးျဖင ကယျပန႔စြာရသည။ သ႔ရာတြင ပမးမအား ျဖင ျပညနယအဆင ပညာေရးဆငရာ ေငြေၾကးအသးျပမႈ သည ေကာငးမား၏ လညပတမႈ ကနကစရတ၏ ထကဝကသာ အသးျပစမခန႔ခြထားသည။

ဥပမာ လကေတြ႔အားျဖင ျပညနယ (၄၂) ခႏင ကလဘယာ ခရငတ႔၏ ပညာေရးဆငရာ ရပေငြသည ျပညနယအစးရမ

တရားဝင အသအမတျပထားသည ေအာငဘာေလ သနးဆထလပငနးမ ေကာကခရရသည အခြနေငြျဖင လညပတေနျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယအဆင အစးရအဖြ႔သည မမတ႔ျပညနယေဒသ ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ျပညနယအဆငဆငရာ လပပငခြင အခြငအာဏာမားက အျပညအဝရရထားသည။ ေကာကခရရသည အခြနေငြ မားသည ျပညနယအစးရ၏ ပညာေရးဘတဂက လအပ လကရေနသာ အျခားေသာ ဧရယာမားထသ႔ ျပနလည အသးျပ ျဖညဆညးေပးျခငးျဖစသည။

၇.၁.၄. ေဒသႏရအဆင

ျပညနယအစးရသည ေဒသႏရအဆငဆငရာ ပညာေရး အခနးက႑တြင လပပငခြငအခြင အာဏာမားက အစးရ ေကာငးမား၏ တာဝနယမႈႏင တာဝနခမႈစသည စမခန႔ခြ၊ အပခပမႈအပငးတြင ကယစားစမခန႔ခြပငခြငေပးထားသည။ အခ႕ေသာ ျပညနယမားသည ပထဝေျမျပငအေနအထား အေပၚမတည၍ ၿမ႕မားႏင school district

၄၄ က အဆင ဆငသတမတထားသည။ ထးျခားခကမာ school district ေကာငးမားသည မမတ႔ ကယပငသးသန႔ လြတလပစြာ စမခန႔ခြပငခြငရေနသည။ school district တစေကာငး စတငးအား ေကာငးဘတအဖြ႔တစခက ဖြ႔စညးပငခြင ရသည။ အဆပါဘတ အဖြ႔ဝငမားက ျပညသလထ (သ႔မဟတ) ၿမ႕ေတာဝနမ တကရကေရြးခယခန႔ထား ပငခြငရေနသည။ ေဒသႏရအဆင ေကာငးဘတအဖြ႔ တာဝနမားသည ေကာငးသငရးညႊနးတမးမားက ျပစ ေရးသားျခငး၊ ဝနထမးမားက အစမးခန႔ထားျခငးႏင ေကာငးဖြငခနႏင ေကာငးပတခနက ဆးျဖတေပးျခငး၊ ေကာငးအေဆာကအဥးမား တညေဆာကျခငးႏင ျပျပင မြမးမျခငးမားသာမက ေကာငးရပေငြမားက ရာေဖြ စေဆာငးျခငးစသည တာဝနမားျဖစသည။ ဖကဒရယ အစးရႏင ျပညနယအစးရမ ေထာကပေပးသည ေငြေၾကး ပမာဏသည အစးရေကာငးမားတြင အသးျပေနသည ထကဝကရပေငြထက မေျပာပေလာကေသာ ပမာဏကသာ ခြေဝေပးထားျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေဒသႏရေကာငး ဘတအဖြ႔မားသည ကနရေနေသးသည (သ႔မဟတ) လအပလကရေနသည ရပေငြမားက မမတ႔ ကယပင အစအစဥျဖင ရာေဖြရန တာဝနရေနသည။ သ႔ရာတြင လအပေနေသာ ရပေငြမားက ေဒသႏရအစးရမ ေကာကခေပးသည။

၄၄ School district ၌ မလတနးအဆငႏင Secondary (အလယတနးေကာငးႏင အထကတနးေကာငးေပါငး)မားပါဝငသည။


၇.၁.၅. နယးမကဆက ျပညနယ ပညာေရး အေျခအေန

၁၉၁၁-ခႏစ၌ နယးမကဆကျပညနယသည အေမရကန ျပညေထာငစ (ဖကဒရယ) ၏ (၄၇) ခေျမာက ျပညနယ အဖြ႔ဝငျဖစလာခသည။ နယးမကဆကျပညနယ၏ အဓက သးဘာသာစကားသည စပနဘာသာစကားသာမက အဂၤလပဘာသာစကားစသည ဘာသာစကား (၂) မးျဖင အသးျပျခငးျဖစသည။ အဆပါဘာသာစကား (၂) မးလးက ေကာငးမား၊ တရားရးမားႏင ဥပေဒျပေရး စသည ေနရာ မား၌ တရားဝင အသးျပေနသည။ ျပညနယဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ အခနး (၁၂)၊ ပညာေရးအခနးက႑အပငး၌ ပဒမ - (၈) ႏင (၁၀)၄၅ မားတြင သငၾကားေပးမည ဆရာ၊ ဆရာမမားအေနျဖင အဂၤလပႏင စပနဘာသာစကား၊ စာေပ (၂) မးလးက မတတမေနရပစျဖင ကၽြမးကင တတေျမာကရန လအပေၾကာငးက အတအလငး ျပ႒ာနး ထားသည။ ထ႔အျပင ပဒမ (၁၀) သည စပနကေလးသငယ မား၏ ပညာေရးဆငရာ အခြငအေရးမားက အတအလငး ျပ႒ာနးေပးထားသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယအတြငးရ ေကာငးမား၌ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားအျဖစ အဂၤလပႏင ဒတယဘာသာစကား၄၆ (၂) မးလးက လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ သငၾကားေနသည။၄၇

နယးမကဆကျပညနယ ယဥေကးမႈေပါငးစေသာ ဘာသာ စကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရးဥပေဒ (၂၀၀၄) / New

Mexico Bilingual Multicultural Education Law (2004)

ႏင ယဥေကးမႈေပါငးစေသာ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရးစညးမဥး(၂၀၀၅)/ New Mexico Bilingual

Multicultural Education Regulation (2005) မားက အတညျပျပ႒ာနးေပးခသည။ အဆပါျပ႒ာနးေပးသည နညးဥပေဒသမားတြင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပ သငၾကားမႈက၄၈ အေလးေပးျပ႒ာနးထားသည။ ထ႔အျပင ျပညနယအတြငး၌ ဘာသာစကား၊ စာေပဆငရာ ယဥေကးမႈမား မတညကြျပားမႈမားစြာ ရေနေသာေၾကာင ျပညနယအစးရအဖြ႔၏ ပညာေရးဌာနသည လကေတြ႔အား ျဖင ပစ (၅) မးျဖင လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ကငသးလက ရေနသည။ ယငးတ႔မာ -

(က)။ ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားသညပစ (Dual Language Immersion Model)

အဆပါ အသးျပသငၾကားသည ပစသည အဂၤလပ ဘာသာစကားႏင အမသးဘာသာစကားစသည ဘာသာစကား (၂) မးသည အဂၤလပစကား ေျပာ ႏငသည ေကာငးသား/သမားႏင အဂၤလပဘာသာ စကား အသးျပႏငျခငး မရေသးသည ေကာငးသား/ သမားအတြက အေျခခထားသည ပစျဖစသည။ အဓက ရညမနးခကပနးတငသည ေကာငးသား/သမားအေနျဖင ဘာသာစကား၊ စာေပ (၂) မးလး အား ကၽြမးကငပငႏငစြာ အသးျပႏငရန/တးတက ေစရန၊ ပညာေရးဆငရာ ကၽြမးကငတတေျမာကမႈ/ ေအာငျမငမႈ ရရေစရနႏင မတညကြျပားေသာ ယဥေကးမႈဆငရာ နားလညမႈမား ျဖစေပၚလာေစ ရန/ သရလာေစရန ျဖစသည။

(ခ)။ ထနးသမးမႈပစ (Maintenance Model)

အဂၤလပဘာသာစကား ေနာကခအားနညးသည ေကာငးသား/သမားႏင အဂၤလပဘာသာစကား ကၽြမးကငမႈ အားနညးေနေသးသည ေကာငးသား/သမားအတြက ထားရသည နညးျဖစသည။ ယငးပစ (ေမာဒယ) ၌ ဘာသာစကား (၂) မးျဖစသည အမသးဘာသာစကားႏင အဂၤလပဘာသာစကား (၂) မးလးအား ျမႇငတငေပးျခငးျဖစသည။ အဂၤလပ ဘာသာစကားႏငစာေပသည ဒတယဘာသာစကား အဆင၌သာ ရေနမညျဖစသည။ ယငးနညးက အသးျပမႈေၾကာင ထြကေပၚလာသည ရလဒမာ အေပါငးလကၡဏာေဆာငသည အကးအျမတ ျဖစထြနးမႈက ျဖစေပၚေစသည။

၄၅ The Constitution of the State of New Mexico: “Education” (Article XII: Section (8 and 10), p-157 http://www.

sos.state.nm.us/nmconst2017.pdf (Accessed on January 22, 2018).

၄၆ ဒတယဘာသာစကားအျဖစ စပနဘာသာစကား သ႔မဟတ မလအေမရကနတငးရငးသား ဘာသာစကားက ဆလသည။ ၄၇ Ginger C. Stull, Language, Borders and Education: Language Policy and The Making of New Mexico and

Arizona (United State of America; University of Pennsylvania), p-24.

၄၈ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရးအစအစဥ၌ အဂၤလပႏင အမသး (ဝါ) ရးရာအေမြအႏစ ဘာသာစကားမားက သငၾကားျခငးႏင သငယမႈျဖစစဥတြင သငၾကားေရးမ႑ငတစခ (Medium of instruction) အျဖစ ဆလသည။


(ဂ)။ ပမတးတကေကာငးမြနေစသညပစ (Enrichment Model)

အဂၤလပဘာသာစကား၊ စာေပ ကၽြမးကငတတ ေျမာကမႈ ရၿပးေသာ ေကာငးသား/သမားအတြက ပစ ဆြထားျခငးျဖစသည။ ၎ပစ၏ ရညမနးခက ပနးတငသည စလငေသာ ပညာေရးစနစ (Pluralistic) က ဥးတညျခငးျဖစသည။ ထ႔အျပင ေကာငးသား/သမား၏ အမသးဘာသာစကား ပမ ကၽြမးကငတတေျမာကမႈ ျဖစေပၚေစရနႏင နယး မကဆကျပညနယ၏ သမငးႏင ယဥေကးမႈ အခကအလကမားက ေပါငးစညးျခငးက အသား ေပးျခငးျဖစသည။ အျခားေသာ ဘာသာစကား (၂)မးဆငရာ မာတကာဧရယာ အစအစဥမား၌ သခၤာ၊ သပၸ၊ လမႈေရးဘာသာရပမား သ႔မဟတ အႏပညာဘာသာရပမားက ထညသြငးထားသည။

(ဃ)။ ရးရာအေမြအႏစဘာသာစကားပစ (Heritage Language Model)

မသားစ/အမသးဘာသာစကား (သ႔မဟတ) မးႏြယစ လမးမား၏ ရးရာအေမြအႏစ ဘာသာစကား သငၾကားအသးျပမႈက ျပငဆငအားေပးသည နညး ျဖစသည။ ရညမနးခကပနးတငသည အမသး ဘာသာစကား ေပာကကြယသြားျခငးႏင ဘာသာ စကားဆငရာ ကၽြမးကငမႈမားျဖစသည အေျပာ၊ အဖတႏင အေရး စသညတ႔အား ရပတန႔မႈမားမ အဆးအစြနအထတငေအာင အကာအကြယေပးျခငး ျဖစသည။ ရးရာအေမြအႏစဘာသာစကား သငယ ေနေသာ ေကာငးသား/သမားသည အဂၤလပဘာသာ စကား သငယေနသမား ျဖစေနပါက၊ အဂၤလပ ဘာသာရပသည ၎တ႔အတြက ဒတယဘာသာ စကား သငၾကားေရးတစခအျဖစ ပါဝငရမညျဖစၿပး၊ သ႔မသာ ဘာသာစကား (၂) မး ကၽြမးကင တတေျမာကေသာ သမားက ေမြးထတေပးႏငမည ျဖစသည။

(င)။ အသြငကးေျပာငးမႈဆငရာပစ (Transitional Model)

အဂၤလပဘာသာစကား ေနာကခမဟတေသာ ေကာငးသား/သမားႏင ယခတငေအာင အဂၤလပ ဘာသာစကား မကၽြမးကငႏငေသာ ေကာငးသား/သမားအတြက ရညရြယ၍ ျပငဆငထားျခငးျဖစ

သည။ အသြငကးေျပာငးမႈဆငရာ ပစအစအစဥမား သည ကနဥးသငၾကားေပးသည ေကာငးသား/သမား၏ ပထမဘာသာစကား (သ႔မဟတ) အမသး ဘာသာစကားက တျဖညးျဖညးေလာခလကျခငး ျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင အထကပါေဖာျပထားသည ပစငယမားသည အကးသကေရာကမႈ ပမာဏရေစသည သာမက အဆပါ အစအစဥမားသည ရညရြယခကရရျဖင ပစေဖာထားျခငး ႏင ေကာငးမြနစြာ လကေတြ႔အသးျပျခငးျဖစသည။ ခရင အဆင၊ ေကာငးအဆငႏင အစအစဥအဆင (program) အဆငရ ထေရာကမႈရေသာ ေခါငးေဆာငမႈႏင လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကခကမားသည ယဥေကးမႈ ေပါငးစေသာ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရး အစအစဥမားသည အေျခခအတျမစျဖစသည။၄၉

အေမရကနႏငင၏ ေကာငးမားတြင အမားအားျဖင သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of

Instrutction) သည အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကား ေနေသာလညး၊ အခ႕ေသာေကာငးမား၌ ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပေသာ ပညာေရး (Bilingual Education) အသးျပေနသည။ နယးမကဆကျပညနယ ပညာေရးသည ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားသညပစ (Dual

Language Immersion Model) ဟ ေခၚဆႏငသည။ ေကာငးမားတြင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပ သငၾကား ေပးသည ဆရာ/ဆရာမမားသည ဘာသာစကား (၂) မး ေျပာဆတတကၽြမးသမားျဖစသည။ ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားေသာ နညးမားမာ ၎တ႔မာ - (၁)၊ ၉၀/၁၀ပစႏင (၂)၊ ၅၀/၅၀ပစမားက အေျခခပညာ မလတနးအဆငတြင လကေတြ႔နညးကက အေကာင အထညေဖာ အသးျပေနျခငးျဖစသည။

(၁) ၉၀-၁၀ ပစ

၉၀/၁၀ ပစျဖင အေျချပသငၾကားသည နညးစနစ ၏ ၉၀% မာ အမသးဘာသာစကား သ႔မဟတ မခင ဘာသာစကားျဖင အသးျပသငၾကားျခငးျဖစ၍၊ ကန ၁၀% မာ အျခားေသာ ဘာသာစကားက ဒတယ ဘာသာစကားအျဖစ အသးျပျခငးျဖစသည။ ၉၀-၁၀ ပစနညးအား သငၾကားမည ဘာသာရပမားက ခြျခား သတမတေပးျခငးျဖင အသးျပ သငၾကားျခငးျဖစ သည။ ဥပမာအားျဖင သငယတနးအဆင စာသငခနး ၌ စပနဘာသာစကား ေျပာဆသည ေကာငးသား/သ

၄၉ Icela Pelayo Cervantes, Elisabeth Vanlenzuela, and Marilynm Newton-Wright, “Instructional Program Models”, New Mexico Bilingual Multicultural Education and Title III Programs: Technical Assistance Manual SY 2013-2014 (New Mexico State: Bilingual Multicultural Education Bureau New Mexico Public Education Department), P- 70-72.


မားသည အထးျပ ဘာသာရပမား ျဖစေသာ ဂတ၊ အႏပညာႏင P.E စသည ဘာသာရပမားမအပ၊ ကနရေသာ ဘာသာရပမားက စပနဘာသာစကား ျဖင ေလလာခြငရသည။ အဂၤလပဘာသာစကား ေျပာဆသည ေကာငးသား/သမားအေနျဖငလညး Language Arts၊ သခၤာႏင အဂၤလပ အထးျပဘာသာ ရပမား အဂၤလပျဖင ေလလာရသည။ ယငးအျပင သပၸႏငလမႈေရး ဘာသာရပမားက ေပါငးစပ/ေရာေႏာ ထားေသာ အတနးမား၌ စပနဘာသာစကားျဖင ေလလာရသည။

ပထမတနးအဆင၌ သခၤာႏင အဂၤလပဘာသာရပ မားက ပထမဘာသာစကား တနညးအားျဖင အဂၤလပ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးျဖစၿပး၊ အျခားေသာ ဘာသာရပမားက ေပါငးစပစာသငခနး၌ ဘာသာစကား (၂) မးျဖင ျပနလညသငၾကားျခငးျဖစသည။ တတယ တနးအဆင၌ (၅၀-၅၀) ပစနညးျဖင ဘာသာရပမား အားလးက သငၾကားေပးျခငးျဖစသည။ သငယတနးႏင ပထမတနးအဆင၌ ေကာငးစာသငခနအမားစက စပန ဘာသာစကားျဖင သငၾကားေပးသည။ ဒတယ တနးအဆငသ႔ ေရာကရခနတြင အဂၤလပဘာသာ စကားက ထပမထညသြငး သငၾကားေပးသည။ တတယ တနးအဆငတြင ေကာငးသား/သမားအားလးက စာေပသငၾကားရာ၌ ဘာသာစကား (၂) မးလးျဖင သငၾကားေပးသည။ ပၪၥမတနးအဆင၌ ဘာသာစကား (၂) မးျဖစသည အဂၤလပႏင စပနဘာသာစကား မားက ေန႔တဝကစျဖင သငၾကားေပးျခငးျဖစသည။

(၂)။ ၅၀-၅၀ ပစ

(၅၀-၅၀) ပစ အသးျပ သငၾကားနညးသည ဘာသာ စကား (၂) မးက အခနကာလအားျဖင အစအစဥ ေရးဆြသငၾကားျခငးျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင အဂၤလပ ႏင စပနဘာသာစကားမားက အလညက တစပတတာ အခနအားျဖငေသာလညးေကာငး၊ ေန႔ရကသတမတေပးသငၾကားေပးျခငးျဖငလညးေကာငး လကေတြ႔ အသးျပ သငၾကားေနျခငးျဖစသည။ ရဖနရခါ အခန အခါမး၌ သငခနးစာမား မၿပးဆးႏငေသာ အေျခအေန အေပၚမတည၍ အလဥးသငသလ အသးျပသငၾကား သည နညးစနစျဖစသည။ ထ႔အျပင အဂၤလပႏင စပနဘာသာစကားျဖင သငၾကားေပးသည ဆရာ/ဆရာမမားမ တညေသာ စာသငခနအတြငး၌ ဘာသာ စကားမတညေသာ ေကာငးသား/သမားက အဖြ႔တစဖြ႔

စခြ၍ သငၾကားေပးသည။ ယငးသ႔ သငၾကားေပးရာ တြင စာသငခနႏင ဘာသာရပမား တညေနေသာ လညး၊ အခနးဖြ႔စညးပမာ တညေနသညမဟတေပ။ ထးျခားခက တစရပအေနျဖင ဒတယတနးအဆင၌ သခၤာဘာသာရပသည အဂၤလပဘာသာစကား၊ စာေပ ျဖင ျပ႒ာနးထား၍၊ သပၸဘာသာရပသည စပနဘာသာ စကား၊ စာေပျဖင ျပ႒ာနးထားသည။ ထ႔ေၾကာင အဂၤလပ ဘာသာစကားျဖင ေျပာဆႏငေသာ ေကာငးသား/သ မားအတြက အဂၤလပဘာသာစကား အတတပညာရပ သည ပထမေနရာတြင တညရေနၿပး၊ စပနဘာသာ စကားမာ ဒတယေနရာ၌ တညရေနသည။ စပနဘာသာ စကားသညလညး ထနညးအတငးပင ျဖစသည။၅၀

အထကေဖာျပေသာ အစအစဥမားက လကေတြ႔ကငသး ႏငရန ျပညနယအစးရသည ျပညနယအတြငး၌ Bilingual

Multicultural Education Bureau (BMEB) ဖနတးျခငး ႏင Bilingual Multicultural Education Program (BMEP) အစအစဥ တစရပအား လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ကငသးေနသည။ ၎အစအစဥအား သးသန႔ ဌာနတစချဖင ဖြ႔စညးေပးသညအျပင (၂၀၁၅-၁၆) ပညာသငႏစအတြက သးသန႔ အသးစရတ အေမရကနေဒၚလာ (၃၆.၉) သနးခြေဝ အသးျပခသည။ နယးမကဆကျပညနယ အစးရေကာငး မား၏ ေကာငးသား/သအေရအတြကမာ (၃၃၈,၆၀၈) ဥးေရ ျဖစသည။ (BMEPs) အစအစဥ၌ ပါဝငေနေသာ ေကာငး သား/သအေရအတြကမာ (၅၂,၃၆၅) ဥးေရျဖစသည။ အဆပါ အေရအတြကသည ျပညနယ၏ အစးရေကာငး မား၏ ေကာငးသား/သဥးေရ ၁၅% ကယစားျပေနသည။ ျပညနယအတြငး၌ ေကာငးအေရအတြက (၄၆၅) ေကာငး ရေနၿပး၊ BMEPs အစအစဥသည (၆၅၃) အေရအတြကျဖင လညပတေနသည။ စပနဘာသာစကား (Hispanic) (သ႔ မဟတ) လကတငဘာသာစကား (Latino) ေျပာဆေသာ ေကာငးသား/သမား အေရအတြကသည ျပညနယအတြငး ရ ေကာငးသား/သလဥးေရ၏ ၆၁% ကယစားျပေနသည။ အဆပါအေရအတြကပါဝငမႈသည BMEPs ၌ အႀကးမားဆး ေသာ တငးရငးသားလမးအဖြ႔ျဖစသည။ Native American ေကာငးသား/သ ဥးေရပါဝငမႈမာ ျပညနယ၏ စစေပါငး လဥးေရ ၁၀% ကယစားျပေနျခငးႏင BMEPs ၌ ၁၆% ကယစားျပ ပါဝငေနသည။ နယးမကဆကျပညနယအတြငး တြင ေကာငးေပါငး (၄၅၀) ေကာ၌ (၅၀%) ေကာ ခရင အဆင ေကာငးမားတြင စပန (သ႔မဟတ) Native

American ဘာသာစကားျဖင BMEP’s အစအစဥအား လညပတေနသည။

၅၀ Yvonne S. Freeman, David E. Freeman, and Sandra P. Mercuri, Bilingual/Dual Language Education: Q&A 4 https://apps.ksbe.edu/olelo/sites/apps.ksbe.edu.olelo/files/08-02%20Dual%20Language%20Models.pdf (accessed on November 6, 2017).


နယးမကဆကျပညနယအတြငး ယဥေကးမႈေပါငးစေသာ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရးႏင Title III လပငနးအစအစဥ အသးျပမႈမားက ခရငအလက ေဖၚျပေသာ ေျမပ

၂၀၁၅ - ၂၀၁၆ ခႏစ ပညာသငႏစ

Source: New Mexico Public Education Department. Bilingual Multicultural Education Annual Report SY 2015-16, p.8.

ယဥေကးမႈေပါငးစေသာ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ အစအစဥမား (BMEPs) ခရငႏင ေကာငးပါဝငမႈမားသည နယးမကဆကျပညနယအတြငး၌ ျပညနယရပေငြျဖင ေကာငးေပါငး (၆၅၃) ေကာငး ဖြငလစေနၿပး၊ BMEPs အစအစဥအား ေကာငးအေရအတြက (၄၆၅) ေကာငး၌ အသးျပေနျခငးျဖစသည။ ေကာငးမားတြင ေကာငးသား/သမား၏ လအပခက မားအလက တစခထကပမေသာ BMEPs Models က အသးျပ သငၾကားေနသည။

၅၁ New Mexico Education Department. Bilingual Multicultural Education Annuanl Report for School Year

2015-2016 (January 2017), p-5.


ယဥေကးမႈေပါငးစေသာ ဘာသာစကား (၂) မးဆငရာ ပညာေရး ပစမား၏ အသးျပမႈ ရာခငႏႈနး (၂၀၁၅ - ၂၀၁၆ ခႏစ)

Source: New Mexico Public Education Deprtment.

Bilingual Multicultural Education Annual Report SY 2015-16, p-9.

၇.၂. tdEdN,EkdifiH အႏၵယႏငင၏ အမေထာငစသည (၁.၁) ဘလယခန႔ ရေနၿပး၊ တစႏစလင လဥးေရတးပြားမႈႏႈနးသည (၁.၆)% ျဖင တးပြားေနသည။ ၂၀၀၁ ခႏစ လဥးေရသနးေခါငစာရငးအရ၊ အႏၵယသည (၃၅) မးေခါငးစဥအျဖစသ႔ အပခပေရး ယႏရားပစျဖင ဖြ႔စညးထားၿပး၊ ျပညနယအသးသးသညလညး လြတလပေသာ ကယပငအပခပပငခြငရသည။ အဆပါ လြတလပေသာ ျပညနယမား၌ ေနထင ေသာ လမးမားတြင မမတ႔၏ ကယပငဘာသာ စကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ အသးသးရေနသည။ အႏၵယႏငငအား ျပညနယ (၂၈) ခႏင ျပညေထာငစ နယေျမ (၇) ချဖင ဖြ႔စညးထားၿပး၊ အၾကမးအားျဖင ဘာသာစကားဆငရာႏယာမ သ႔မဟတ အေျခခသေဘာ တရားမားျဖင ဖြစညးတညေထာငထားျခငးျဖစသည။ လကရ အေနအထားတြင အႏၵယသည ၿမ႕ႀကး (၅၁) ၿမ႕ မားႏင (၃၈၄) ၿမ႕ျပႏငဆငသည စေပါငးထားေသာ ၿမ႕နယ (၅,၁၆၁) ရသည။ ၁၉၅၁ ခႏစတြင ၿမ႕နယ အေရ အတြကသည (၂,၈၄၃) ၿမ႕နယရခသည။ သ႔ေသာလညး၊ အႏၵယလမး အမားစသည မားေသာအားျဖင မတည ကြျပားေသာ ဘာသာစကားမား၊ ဘာသာေရးမားႏင ယဥေကးမႈဆငရာ ဓေလထးတမးမားရေနေသာ ေကးလက ေဒသဧရယာမားႏင ေသးငယေသာ ၿမ႕နယမားတြင ေနထငၾကေသးသည။၅၂ ၁၈၈၆ ခႏစႏင ၁၉၂၇ ခႏစ

ကာလအတြငး၌ ဘာသာ စကားဆငရာ ပညာရငျဖစသည

အငးရငးလမး (Irish)၊ ဆာေဂာ အာျဗရဟ ဂရဆြန (Sir George

Abraham Grierson)၅၃ မ အႏၵယ ဘာသာစကားဆငရာ စာရငးက

ကြငးဆငးသေတသနျပရာ၌ ဘာသာစကား (၁၇၉) မးႏင ေဒသသးဘာသာစကား (၅၄၄) မး အသးျပ ေျပာဆေၾကာငးက သကေသျပခသည။ လြတလပေရးရၿပး ေနာက ပငးကာလတြင ၁၉၅၁ ခႏစ လဥးေရ သနးေခါင စာရငးအရ၊ ေဒသသး ဘာသာစကားအပါအဝင စစေပါငး ဘာသာစကား (၈၄၅) မး ေျပာဆေၾကာငးက စာရငးျပစ ခသည။

၅၂ Subhash, Three Language Education Formula in Multilingual India: Problems and Prospects, vol. 1 Issue 4:

2306-7063 ( India: International J. Educational Research, 2013), 150.

၅၃ Sir George Abraham Grierson (IRISH Linguist), https://www.britannica.com/ biography/ George-Abraham-Grierson (Accessed on November, 24, 2017).

မဇရမျပညနယ

ဘာသာစကား (၂) မးသငၾကားသညပစ

ပမတးတကေကာငးမြနေစသညပစ

ရးရာအေမြအႏစဘာသာစကားပစ

ထနးသမးမႈပစ

အသြငကးေျပာငးမႈဆငရာပစ

၂၃% ၁၃%

၂၀%

၁၇%၂၇%


အႏၵယႏငငသည လမးစေပါငးစ၊ မတညကြျပားေနေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ မးစျဖင ဖြ႔စညး တညေထာငထားသည ႏငငျဖစသည။ မတညကြျပားေန ေသာလညး အႏၵယႏငင၏ ပညာေရးစနစသည ဘာသာ စကား (၃) မး အေျချပထားသည ပညာေရးစနစျဖစေန သည။ ဘာသာစကားဆငရာ မဝါဒမားႏငပတသကၿပး၊ ႏငငေတာ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒတြင အတအလငး ေဖာျပထားသည။ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ဇယား (၈) ၌ အဓကဘာသာစကား (၂၂) မးက အသအမတျပထား သည။ လနညးစမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ မားႏငပတသတ၍ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အပငး (၁၇)၊ အခနး (၁) ၌ ျပညေထာငစ ရးသးတရားဝငဘာသာစကား ႏင တြဖက ရးသးဘာသာစကားအပါအဝင အတအလငး ျပ႒ာနးေပးထားသည။ ထ႔ေနာက၊ အခနး (၂) ရ ပဒမမား သည ေဒသသးဘာသာစကားမားႏင အခနး (၄) ရ ပဒမ မားသညလညး အေျခခပညာေရး မလတနးအဆင၌ မခင ဘာသာစကားျဖင သငၾကားေပးရန အတအလငးျပ႒ာနး ေပးထားေသးသည။

၇.၂.၁. အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခ၌ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား

အႏၵယႏငင၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ - (၃၄၃.၁) တြင ဟႏၵဘာသာစကားသည ျပညေထာငစ၏ တရားဝင ဘာသာစကားအေနျဖင ျပ႒ာနးထားသည။ ထ႔အျပင အဂၤလပဘာသာ စကားကလညး ျပညေထာငစ၏ တရားဝင တြဖကဘာသာ စကားအေနျဖင အသးျပႏငေၾကာငးက လညး ျပ႒ာနးေပးထားျပနသည။၅၄ တဖကတြငလညး ပဒမ - ၃၄၅ ၌ ေဒသ သးဘာသာစကားႏငပတသကၿပး ျပညနယတစခ၏ ေဒသသးဘာသာစကား (သ႔မဟတ) ၎ျပညနယ၏ တရားဝငဘာသာစကားက တရားဝင ရးသး ဘာသာစကားအျဖစ သတမတေပးသညအျပင ဟႏၵ ဘာသာ စကားကလညး ရးသးဘာသာစကားအျဖစ ျပ႒ာနးေပး သည။ ထ႔အျပင ျပညနယအဆငတြင အဂၤလပဘာသာ စကားကလညး တရားဝငရးသးဘာသာ စကားအျဖစ အသးျပႏငေၾကာငး ျပ႒ာနးေပးထားျပနသည။၅၅

၅၄ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter I- Language of the Union (Article-343) http://www.constitution.org/cons/india/p17.html (Accessed on November, 21, 2017).

၅၅ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter II- Regional Languages (Article-345) http://www.constitution.org/cons/india/p17345.html (Accessed on November, 21, 2017).

၅၆ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter II- Regional Languages (Article-346) http://www.constitution.org/cons/india/p17346.html (Accessed on November, 21, 2017).

ျပညနယတစခႏင အျခားေသာ ျပညနယ (သ႔မဟတ) ျပညနယတစခႏင ျပညေထာငစအၾကား ဆကသြယေရး အတြက တရားဝငဘာသာစကားက ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ၏ အပငး (၁၇)၊ အခနး (၂) ေဒသသးဘာသာစကားမား၊ ပဒမ - ၃၄၆ ၌ ေဖာျပ ျပ႒ာနးထားသညမာ -

မရငး အဂၤလပဘာသာက ျမနမာဘာသာျပနဆျခငး

Article (346)The language for the time being authorized for use in the Union for official purpose shall be the official language for communication between one State and another State and between a State and the Union.

Provide that if two or more States agree that the Hindi languages should be the official language for communication between such States, that language may be used for such

communication.၅၆

ပဒမ (၃၄၆) ျပညနယတစခႏင တစခၾကား၊ ျပညနယႏင ျပညေထာငစၾကား ဆကသြယေျပာဆရနအတြက တရားဝင ဘာသာစကားျဖစသည။ ျပညေထာငစတြင ဘာသာစကားတစခက တရားဝငဘာသာစကား အျဖစ အခနကာလ ၾကာျမငစြာ အသးျပေစလင ၎ဘာသာစကားက ရးသးဘာသာစကားအျဖစ အသအမတျပသည။

ျပညနယ (၂) ခ (သ႔မဟတ) (၂) ခထကပေသာ ျပညနယမားသည ဟႏၵ ဘာသာစကားက ျပညနယ မားအတြငး တရားဝငဘာသာစကားအျဖစ သေဘာ တေထာကခပါက ၎ေထာကခေသာ ျပညနယမား အၾကား ဆကသြယေျပာဆေသာ ဘာသာစကား အျဖစ အသးျပႏငသည။

ပဒမ - ၃၄၇ ၌ ျပညနယအတြငးတြင ေနထငၾကသည လမးမားအေနျဖင မမတ႔၏ ဘာသာစကားမားက တရားဝင အသးျပခြငရရရန အဆျပခြငရေနသည။ အဆပါ အဆျပမႈ မားက ျပညနယမ အသအမတျပပါက တရားဝင ဘာသာ စကားအေနျဖင အသးျပႏငေၾကာငးက ျပ႒ာနးထားသည။


မရငး အဂၤလပဘာသာက ျမနမာဘာသာျပနဆျခငး

Article 347On a demand being made in that behalf the President may, if he is satisfied that a substantial proportion of the population of a State desire the use of any language spoken by them to be recognized by that State, direct that such language shall also be officially recognized throughout that State or any part

thereof for such purpose as he may specify. ၅၇

ပဒမ (၃၄၇)ျပညေထာငစသမၼတ ကယစားအေနျဖင ေတာငးဆ ရာတြင အဆပါသမၼတသည ျပညသလထ အမား စက ႏငငေတာ၏ ရးသးဘာသာအျဖစ သတမတ ေပးရန လလားသည ဘာသာစကားက သေဘာတ ပါက ထဘာသာစကားက ႏငငတလႊား (သ႔မဟတ) သမၼတက သးစြရန သတမတသည နယေျမတြင ရးသးဘာသာအျဖစ သတမတေပးရန ညႊနၾကား ရမည။

အႏၵယပညာေရးစနစတြင ႏငငေတာဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ - (၃၅၀/က)သည အေျခခပညာေရး မလတနးအဆင၌ မခငဘာသာစကား အေျချပပညာစနစက ကငသးရန အတအလငး လမးညႊနျပ႒ာနးထားေပးသည။ အဆပါမခင ဘာသာစကား အေျချပပညာစနစ ကငသးရာတြငလညး လနညးစ အဖြ႔အစညးမား၏ ဘာသာစကားမားက အသး ျပခြငကလညး ေပးေနသည။ ထ႔အျပင ပဒမ - (၃၅၀/ခ) တြင လနညးစမားအတြက ဘာသာစကားဆငရာ အထးအရာရ (Special Officer for Linguistic Minorities) က ႏငငေတာသမၼတမ ခန႔အပထားေပးေသးသည။

Article 350/AIt shall be the endeavor of every State and of every local authority within the State to provide adequate facilities for instruction in the mother-tongue at the primary stage of education to children belonging to linguistic minority groups; and the President may issue such directions to any State as he considers necessary or proper for securing the provision

of such facilities.၅၈

ပဒမ ၃၅၀/က မခငဘာသာစကားအေျချပ သငၾကားေရးမား ျပလပႏငရနအတြက လေလာကသည ဝနေဆာင မႈမားက လနညးစ ဘာသာစကား ေျပာဆသည ကေလးသငယမားထ အေျခခပညာ မလတနး အဆငကပင ျပညနယအစးရ အသးသးႏင ေဒသႏရ အာဏာပင အသးသးတ႔က ႀကးပမး အားထတရမည။ ႏငငေတာ သမၼတကလညး မမ အေနျဖင ထသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈမားက ဆက လက၍ ေကာငးမြနစြာ ပပးေပးႏငရန မရမျဖစမျဖစ လအပေၾကာငး (သ႔မဟတ) သငေတာသည အခကျဖစေၾကာငးက လမးညႊနမႈမားက ထတျပန ေပးရမည ျဖစသည။

350/B(1) There shall be a Special Officer for

linguistic minorities to be appointed by the President.

(2) It shall be the duty of the Special Officer to investigate all matters relating to the safeguards provided for linguistic minorities under this Constitution and report to the President upon those matters at such intervals as the President may direct, and the President shall cause all such reports to be laid before each House of Parliament, and sent to the

Governments of the States concerned.] ၅၉

ပဒမ ၃၅၀/ခ (၁) လနညးစမား၏ ဘာသာစကားဆငရာ အထး

အရာရတစဥးက သမၼတမ ခန႔အပေပးရမည။(၂) အထးအရာရ၏ တာဝနမားသည ဖြ႔စညးပ

အေျခခဥပေဒအတြငး၌ လနညးစ လမးမား အကာအကြယေပးေရးႏင သကဆငေသာ အေၾကာငးအရာမားက စစမးရနျဖစသည။ ထ႔အျပင သမၼတ၏ သတမတကာလ ညႊနၾကား ခကအတငး အဆပါအေၾကာငးအရာမားက တငျပရမည။ အဆပါ တငျပခကမားက သမၼတမ လႊတေတာ အသးသးသ႔ တငသြငး မညျဖစၿပး သကဆငရာ ျပညနယအစးရ အသးသးသ႔လညး ေပးပ႔တငသြငးရမည။

၅၇ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter II- Regional Languages (Article-347) http://www.constitution.org/cons/india/p17347.html (Accessed on November, 21, 2017).

၅၈ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter IV- Special Directives (Article-350-A) http://www.constitution.org/cons/india/p17350a.html (Accessed on November, 21, 2017).

၅၉ The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter IV- Special Directives (Article-350-B) http://www.constitution.org/cons/india/p17350b.html (Accessed on November, 21, 2017).


၆၀ Kamal K. Sridhar, Language in Education: Minorities and Multilingualism in India (Springer, 1996), 337, http://

www.jstor.org/stable/3444906 ( accessed on November, 22, 2017).

၆၁ Part II: Language Education in India p-37.

၆၂ Subhash, Three Language Education Formula in Multilingual India: Problems and Prospects, vol. 1 Issue 4: 2306-7063 (India: International J. Educational Research, 2013), 152.

၆၃ Part II: Language Education in India p-37.

၇.၂.၂. အႏၵယပညာေရးစနစ

အႏၵယအစးရသည ပညာေရးေကာမရငမ တငသြငးသည ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပသငၾကားနညးစနစက အသးျပရန ေထာကခခကေပးထားသည။ ၎ဘာသာ စကား (၃) မးမာ

1 မခငဘာသာစကား (သ႔မဟတ) ေဒသသးဘာသာစကား၊

2 ဟႏၵဘာသာစကားႏင

3 အဂၤလပဘာသာစကားတ႔ျဖစသည။

ဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားျခငးသည ပညာေရး အမး အစားအသးသးႏင ပညာေရး အဆငဆငအားလး၏ အေျခခလအပသည အခကတစခကျဖစသည။ မဝါဒအား ျဖင ေကာငးအမးအစား (၃) မးခြျခားထားသည။

(၁) ျပညနယတစခ၏ ဘာသာစကား၊ စာေပသည ယငးျပညနယ၏ မလဘာသာစကားျဖစသည။

(၂) လနညးစဘာသာစကားက သငၾကားေရးမ႑င ဘာသာစကားအျဖစ သငယလပါက စာသငခနး တစခနးလင ေကာငးသား/သ အေရအတြက (၁၀) ဥး အနညးဆးရပါက အသးျပသငၾကား ႏငသည။

(၃) လနညးစဘာသာစကား၊ စာေပတစခသည ေကာငးတစေကာငးလးတြင အဓကသငၾကားေရး ဘာသာစကားအျဖစ အသးျပသည။၆၀ လမႈ ပတဝနးကင၌ ဘာသာစကား၊ စာေပေကာငးမြန ေနပါက အျခားေသာ က႑မားအားလးတြငလညး ေကာငးမြန ေနမညျဖစၿပး၊ ဘာသာစကား၊ စာေပ အားနညးေနပါကလညး အျခားေသာအခနးက႑ မားတြင ကရႈးေနမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာငပင ဘာသာစကား၊ စာေပသည လမႈပတဝနးကင ႏင တကရကအခးက ဆကစပပတသက ေနသည။၆၁

အႏၵယႏငင၏ လကရပညာေရး အေျခအေနသည မလတနး အဆင၌ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားအသးျပမႈသည

ေကာငးမားတြင ၉၂.၀၇% ရေနသည။ ေကးလကေဒသ ႏင ၿမ႕ျပေဒသ ႏႈငးယဥခကမား ေဖာျပရာ၌ ေကးလက ေဒသဧရယာမားရ ေကာငးမားတြင မခငဘာသာစကားျဖင ၉၂.၃၉% သငၾကား အသးျပေနေၾကာငး ေဖာျပထားၿပး၊ ၿမ႕ျပေဒသ ဧရယာမားရ ေကာငးမား၌ မခငဘာသာစကား ျဖင သငၾကားအသးျပမႈသည ၉၀.၃၉% ရေၾကာငး ေဖာျပ ထားသည။ မလတနး (အထက) အဆင၌ မခငဘာသာ စကား အသးျပသငၾကားေနမႈသည ၉၁.၃၄% ရေနၿပး၊ အဆပါ ရာခငႏႈနးထတြင ေကးလကေဒသ ဧရယာမား၌ ၉၂.၇၁%ႏင ၿမ႕ျပေဒသဧရယာမား၌ ၈၇.၃၇% ပါဝင ေနသည။ မလတနးအဆင၌ ၁၂.၁၄%၊ မလတနး (အထက) အဆင၌ ၁၄.၄၇% ႏင အလယတနးအဆင၌ ၁၈.၅၃% အသးသးစသည အတနးမားတြင ဘာသာစကား (၂) မး (သ႔မဟတ) ဘာသာစကား (၂) မးထကပေသာ ဘာသာစကားျဖင အသးျပသငၾကား လကရသည။ ထ႔ အျပင ႏငင၏ မလတနးအဆငေကာငးမား၌ ဘာသာ စကား (၂) မး (သ႔မဟတ) ဘာသာစကား (၂) မးထက ပေသာ ဘာသာစကားျဖင ၉၁.၉၅% အသးျပသငၾကား လကရသည။ မလတနး (အထက) အဆငေကာငးမား တြင ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးျဖင (၉၀.၆၁%)ႏင အလယတနးအဆင၌ (၈၄.၈၆%) အသးျပသငၾကား ေၾကာငး မတတမးမားအရ သရသည။၆၂

အႏၵယေကာငးမားတြင လကရအခန၌ အေရအတြကအား ျဖင ဘာသာစကား (၄၇) မး အသးျပေနေသာလညး၊ အေစာပငးကာလမားတြင အဓကဘာသာစကား (၁၄) မး က တြငကယစြာ အသးျပေနသည။ ျပညနယတစခ၏ အဓကဘာသာစကားသည အခ႕ေသာ ေကာငးသား/သ မားအတြက မခငဘာသာစကား မဟတလင၊ စာသငခနး တစခနးတြင အနညးဆးေကာငးသားဥးေရ အေရအတြက (၁၀) ဥးရပါက အဆပါ ေကာငးသား/သမားအေနျဖင မမတ႔ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားႏငသည။ ကေလး တစဥး၏ မခငဘာသာစကားသည အထကတနးအဆင အတနးမားတြင သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားအေန ျဖင (Medium of Instruction) အသးမျပေပ။ ေကာငး သား/သတစဥးသည အတနးပညာ သငၾကားေနစဥ အေတာအတြငး ႏငငေတာမ တရားဝင အသအမတျပထား သည တရားဝငဘာသာစကားႏင အျခားေသာ ဘာသာ စကားကလညး ေလလာသငယရန လအပသည။၆၃


ေနာကထပအတနးတစတနးသ႔ တကေရာကခြငရသည။ ထ႔ေၾကာင ေယဘယအားျဖင တတယဘာသာစကား သငၾကားျခငးသည အလြနအေရးႀကးသည ဟ စဥးစားျခငး မဟတေပ။၆၄ အႏၵယႏငင၏ ပညာေရးမဝါ၊ အခနး (၄) တြင ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးက ေဖာျပထားသည။

ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးအရ (Three Languages Formula)

၁။ ဟႏၵဘာသာစကားေျပာဆသည ဧရယာမားတြင (က) ဟႏၵဘာသာစကား (ဂ) အႏၵယေခတသးဘာသာစကား (ခ) အဂၤလပဘာသာစကား (အႏၵယေတာငပငးဘာသာစကား အသးျပႏင)

၂။ ဟႏၵဘာသာစကားမေျပာဆသည ဧရယာမားတြင (က) ေဒသသးဘာသာစကား (ခ) ဟႏၵဘာသာစကား (ဂ) အဂၤလပဘာသာစကား စသညတ႔ျဖစသည။၆၅

အႏၵယပညာေရးစနစသည အနမဆးမလတနးအဆင၌ပင မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရးစနစက ေကာငးမား တြင သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားအျဖစ အသးျပရန ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒမ အတအလငး ျပ႒ာနးသတမတ ထားသည။ မခငဘာသာစကားအသးဝငမႈ (သ႔မဟတ) အသးျပမႈသည ပညာေရးႏင သကဆငေသာ နယပယမား သာမက လမႈေရးႏငသကဆငေသာ ယဥေကးမႈနယပယ မားတြငလညး အသးျပေနျခငးျဖစသည။ ယနကစကလမ လညး ပညာေရးတြင မခငဘာသာစကား အခနးက႑ ပါဝငမႈသည အေရးႀကးေသာ အခနးက႑တစခ ျဖစသည အျပင၊ ပညာသငၾကားရာ၌ ေကာငးသား/ ေကာငးသမား အတြက အေကာငးဆးႏင အထေရာကဆးျဖစေသာ (Medium of Instruction) သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာ စကား တစခအျဖစ အသအမတျပထားသည။ သငၾကားေရး မ႑ငဘာသာစကားအျဖစ မခငဘာသာစကား ေရြးခယမႈ သည ႏငင၏ လဥးေရ (၇၅%) ခန႔ လႊမးၿခေနသည။ ႏငင၏ ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးက ေအာကပါဇယား၌ ေဖာျပထားသည။

ဒတယဘာသာစကားျဖစသည အဂၤလပဘာသာစကားႏင ဟႏၵ ဘာသာစကား သ႔မဟတ အျခား မညသညေခတသစ အႏၵယဘာသာစကား၊ စာေပမားသည အႏၵယေကာငးမား တြင ေယဘယအားျဖင အေရးႀကးေသာ အေျခအေနတြင ရေနသည။ ေကာငးမားတြင ဒတယဘာသာစကား သငၾကားရျခငး အဓကရညရြယခကမာ အမးသား စညးလး ညညြတေရးအတြက လအပခကအေနျဖင ထညသြငး စဥးစားျခငးျဖစသည။ ဟႏၵဘာသာစကား ေျပာဆသည ျပညနယမားတြင ေကာငးသား/သမားအတြက ဟႏၵ ဘာသာစကားသည ၎တ႔အတြက ပထမဘာသာစကား (သ႔မဟတ) ဒတယဘာသာစကားအျဖစ သငယခြငရရ သည။ ထ႔အျပင အျခားေသာ ဘာသာစကားတစခခက တတယဘာသာစကားအျဖစ သငယခြင ရရေနျပနသည။ ဟႏၵဘာသာ စကားေျပာဆသည ျပညနယမားတြင ဟႏၵ ဘာသာစကား ေျပာဆျခငးမရသည ေကာငးသား/သမား အတြက ဟႏၵဘာသာစကားက တတယဘာသာစကား အျဖစ ေလလာသငယရသည။ ဤအေျခအေန ၾကညျခငး ျဖင အႏၵယႏငငသည ျပညနယအေျခခထားျခငးဟ မဆ ႏငေပ။ ျပညနယအေျခခထားလင၊ ဟႏၵဘာသာစကား သည သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of

Instruction) ျဖစေနမညျဖစသည။ ထ႕ေနာက၊ ဟႏၵ ဘာသာစကားေျပာဆသည ေကာငးသား/သ အမားစသည အျခားေသာ ဘာသာစကားက မယမေနရ တတယဘာသာ စကားတစခအျဖစ ေလလာသငယရန ေရြးခယခြင ေပးထားသည။ သ႔ရာတြင ေယဘယအားျဖင အဂၤလပ ဘာသာစကားသည မယမေနရ ပထမ (သ႔မဟတ) ဒတယ ဘာသာစကားအျဖစ သငေပးႏငျခငးမရသည ေနရာမား တြင မယမေနရ တတယဘာသာစကားအျဖစ ေလလာေန ရသည။ ထ႔ေၾကာင ေယဘယအားျဖင ဟႏၵ (သ႔မဟတ) အဂၤလပဘာသာ စကားတစခခသည တတယဘာသာ စကားအျဖစ သငၾကားေနရသည။ ပထမဘာသာစကားႏင ဒတယဘာသာစကား ႏစခစလး မတဆကသငၾကားျခငးၿပး မသာ တတယဘာသာစကားက သငၾကားခြငရရသည။ တတယဘာသာစကားသည တစပတလင စာသငခန အနညးငယသာ သငၾကားရသည။ အခ႕ေသာ ေနရာမား တြင တတယဘာသာစကား ေအာငျမငျခငးက အတနး တစခသ႔ ျမႇငတငရနအတြက လအပခကအေနျဖင စဥးစား ေပးသည မဟတေပ။ သ႔ရာတြင ေကာငးသား/သတစဥး သည တတယဘာသာစကားတစခ ကရႈးေသာလညး၊ အျခားေသာ ဘာသာရပအားလး စာေမးပြေအာငျမငေနပါက

၆၄ Part II: Language Education in India p-43.

၆၅ Chaper Four: Education policy in India, p-146 http://shodhganga.inflibnet.ac.in/

bitstream/10603/11248/11/11_chapter%204.pdf (Accessed on November, 21, 2017).


ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးက ျပျပငမြမးမထားျခငးႏင ပညာေရးဆငရာအဆင အမးအစားမား

ပညာေရးဆငရာ အဆငအမးအစားမားသငၾကားေရးဆငရာ ဘာသာစကားမား (Languages as

Subjcects of Study)

မလတနး (ေအာက) အဆင (Grades I-IV)

မခငဘာသာစကား (ေဒသသးဘာသာစကား)

မလတနး (အထက) အဆင(၁) မခငဘာသာစကား (ေဒသသးဘာသာစကား)(၂) အဂၤလပ

အလယတနး (ေအာက) အဆင

(၁) မခငဘာသာစကား (ေဒသသးဘာသာစကား)(၂) ဟႏၵဘာသာမဟတေသာ နယေျမမားတြင

ဟႏၵဘာသာစကားႏင ဟႏၵနယေျမတြင ေခတသစ (modern) ဘာသာစကားတစမး

(၃) အဂၤလပ

အလယတနး (အထက) အဆင (က) (၁) မခငဘာသာစကား (ေဒသသးဘာသာစကား)(၂) ဟႏၵဘာသာမဟတေသာ နယေျမမားတြင

ဟႏၵဘာသာ စကားႏင ဟႏၵနယေျမတြင ေခတသစ (modern) ဘာသာစကားတစမး

(၃) အဂၤလပ

အလယတနး (အထက) အဆင (ခ) (၁) ေခတသစ (modern) အႏၵယဘာသာ စကား တစမး(၂) ေခတသစ(modern) ႏငငျခားဘာသာစကား တစမး(၃) ေရးကေသာ ဘာသာစကားတစမး၊ အႏၵယ (ဝါ)

ႏငငျခားဘာသာစကား

တကသလအဆင No Language compulsory

ဘာသာစကား (၃) မးအသးျပသငၾကားသည ပေသနညး အား ျပညနယအားလး၌ အသးျပႏငျခငး မရေသးေသာ လညး၊ လကေတြ႔အသးျပေနသည ျပညနယေနရာေဒသ မားတြင အကးရလဒမားသည ေကာငးမြနေနသည။ တမးလနဒ (Tamil Nadu) ေဒသမလြ၍၊ ကနရေသာ အႏၵယႏငင ေတာငပငးျပညနယမားတြင ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပသငၾကားသည ပေသနညးက အသးျပေန သည။ အႏၵယႏငင ေျမာကပငးျပညနယမားတြင မတည ကြျပားေသာ ပစျဖင ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးက အသးျပေနၿပး ျဖစသည။ ႏငငေျမာကပငးေဒသမားတြင အေျခခအားျဖင ဘာသာစကား (၃) မးျဖစသည အဂၤလပ၊ ဟႏၵႏင ဆနခရစ (Sanskrit) (သ႔မဟတ) ယဒ (Urdu) စသညတ႔ျဖင သငၾကားေပးသည။ အယအဆပငးဆငရာ အဆငအတနးတြင ဘာသာစကား (၃) မး ပေသနညးသည ဘာသာစကားမးစ ေျပာဆအသးျပသည လထအၾကား၌ ေကာငးမြနေသာ မဝါဒအေျခအေန တစချဖစသည။

၇.၂.၃. မဇရမျပညနယ ပညာေရး

မဇရမျပညနယ ပညာေရးသည (၁၀+၂) ပစျဖင ကငသးျခငး ျဖစသည။ မလတနးအဆငမ အလယတနးအထ သငၾကား ေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) ေဒသသးဘာသာစကား (သ႔မဟတ) ျပညနယ၏ တရားဝင အသအမတျပ သတမတထားေသာ မဇး (Mizo) ဘာသာ စကားျဖင သငၾကားျခငးျဖစသည။ နဝမတနးအဆငႏင အထကအတနးပညာမားက အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးျဖစသည။ အဂၤလပဘာသာစကားအသးျပသငၾကားျခငးက နဝမတနးအဆငမ သငၾကားျခငးထက အလယတနးအဆငမ စတငသငၾကားျခငးအား အႀကျပမႈ မားလညးရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ၊ ပဂၢလက ေကာငးမား၌ အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငး ႏင သငယျခငးသည လသမားျခငး (သ႔မဟတ) လႀကက မားေသာ သငၾကားေရးျဖစေနသည။ ထ႔အျပင၊ အႏၵယ


ႏငင၏ ပးတြရးသး ဘာသာစကားအျဖစ အဂၤလပ ဘာသာစကားကပါ တရားဝင အသအမတျပ ျပ႒ာနးထားသည။

ျပညနယ ပညာေရးစနစက ျပညနယအစးရမ ဝငေရာကစြကဖကျခငး မျပလပဘ (Mizoram

Board of School Education) သးသန႔ျဖစေသာ ပညာေရးဘတအဖြ႔က ဖြ႔စညးေစ၍၊ အဆပါ ဘတအဖြ႔အစညးမ ပညာေရးႏငသကဆငေသာ သငရးညႊနးတမးမား၊ စာေမးပြစစေဆးျခငးမား က လပပငခြင အျပညအဝေပးထားသည။ ထ႔အျပင ျပညနယ ပညာေရးစနစတြင ဗဟအစးရ၏ သငရးညႊနးတမးမားက ႀကကသညျဖစေစ၊ မႀကကသညျဖစေစ လြတလပစြာ ေရြးခယခြင ရသည။ ဗဟပညာေရး ဝနႀကးဌာနမ လအပေသာ နညးပညာအေထာကအပကသာ ပပးကညေပး ေသာ အဆင၌သာ တညရေနသည။ ျပညနယလႊတေတာသည ဥပေဒျပေရး အခနးက႑တြင တညရေနၿပး၊ ပညာေရးႏင သကဆငေသာ မဝါဒမားက ျပညနယလႊတေတာ ဆးျဖတခကျဖင အတညျပေစၿပး၊ ျပညနယအစးရမ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကျခငးျဖစသည။ ဟႏၵဘာသာစကားက ပၪၥမတနးႏင အဌမတနးမားတြင ဘာသာရပတစခအေနျဖင သငၾကား သည။ အဆပါ ဟႏၵဘာသာရပအား သငၾကားလသမားအေနျဖင လြတလပစြာ သငၾကားခြင ျပထားသည။

Mizoram ျပညနယပညာေရးအေၾကာငးက သရနားလညသ ဥးဇမာနးထနသနးမ

“ျပညနယပညာေရး အေၾကာငး ေျပာၾကားရာတြင သငယတနးကေန ၁၂ တနးအထ ျပ႒ာနးပငခြငရသည။ သးသန႔အားျဖင Lai Autonomos District Council ႏင Mara Autonomous District Council ႏစရပရသည။ ပညာသငၾကားရာ၌ ေဒသသး ဘာသာစကားမား က (၈) တနးအထ သငၾကားခြငရသည။ သ႔ေသာလညး မဇး၊ အဂၤလပႏင ဟႏၵ အပါအဝငစေသာ ဘာသာစကားမားက ရစတနးအထ သငရသည။ Mizoram Board of School Education မ စစေဆးေသာ စာေမးပြမားက ၈ တနး၊ ၁၀ တနးႏင ၁၂ တနးေတြကေတာ စာေမးပြေျဖရသည။ Compulsory မာေတာ အဂၤလပ၊ သခၤာ၊ သပၸႏင လမႈေရးဘာသာရပမား ျဖစပါ တယ။ (၈) တနးေကာလင ဘာသာရပ အကနလးအား အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကားသည။ (၈) တနး ေအာက အဆငအတနးမားက မမတ႔ ဘာသာစကားျဖင သငၾကားခြငရသည။ သ႔ေသာလညး အမားအားျဖင အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ Medium of Instruction က အဂၤလပလ သငတာ ႀကကၾကတယ။ မဇးရမျပညနယ၌ ျပညနယလႊတေတာရသည။ ျပညနယလႊတေတာတြင အမတ (၄၀) ဥးရသည။ အဆပါလႊတေတာသည ဥပေဒျပလႊတေတာသာျဖစသည အတြက ဥပေဒသာ ျပႏငသည။ မဇရမျပညနယ အစးရအဖြ႔၌ ျပညနယပညာေရး ဝနႀကးထားရသည။ ျပညနယပညာေရးဝနႀကးဌာန လကေအာက၌ အပငး (၂) ပငးျဖင ခြျခားထားသည။ အေျခခပညာေရးစနစႏင အဆငျမငပညာေရးစနစဟ၍ သတမတထားသည။ အဆငျမင ပညာေရးစနစ (၂) မးလးက Mizoram ျပညနယအစးရမ ပပးကညေပးသည။”၆၆

၆၆ ဇမာနးထနသနး၊ မဇရမျပညနယ ပညာေရးအေၾကာငး သရနားလညသ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသား လမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ (ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ရက၊၂၀၁၈)။


၇.၃. qGpfZmvefEkdifiH

ဆြစဇာလနႏငငသည ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ အသြငျဖင အပခပေနျခငးျဖစ၍၊ ျပညနယ (၂၆) ျပညနယက အေျချပ၍ ျပညေထာငစအသြငျဖင ဖြ႔စညးတညေဆာက ထားသည။ သ႔ရာတြင အပခပေရးလညပတမႈ ပစသည အျခားေသာ ႏငငမားထက ကြလြေနျခငးမာ အထကမ ေအာကသ႔ စနစျဖင (Top-down System) အပခပျခငး ျဖစသည။ ဆြစဇာလနႏငငသည အာဏာခြေဝ ကငသး နညးက (Division of Power) ကငသးျခငးျဖစသည။ ဖကဒရယအစးရ၌ ထားရရမည လပပငခြငအခြငအာဏာႏင ျပညနယအစးရတြင ထားရရမညလပပငခြင အခြငအာဏာ မားက ခြေဝကငသးျခငးျဖစသည။ ယငးအျပင ျပညနယ အဆင လကေအာကတြင ခရငအဆငႏင ေဒသႏရ အပခပ ေရးနယေျမ အသးသးျဖင ဖြ႔စညးထားသည သာမက၊ အဆပါခရငအဆငႏင ေဒသႏရအပခပေရး နယေျမမား က လပပငခြင အခြငအာဏာမားက ထားရသည။

၂၀၀၂ ခႏစ အမးသားလဥးေရသနးေခါငစာရငး စစတမး အရ၊ ဆြစဇာလနႏငငသားမားသည ဂာမနဘာသာစကား က (၃/၅)၊ ျပငသစဘာသာစကား (၁/၅ အထက)၊ အတလ ႏင Romansh ဘာသာစကား (၁/၁၀ အနညးငယ) အခးအစားအသးသး ေျပာဆကငသးသည။ ႏငင၏ စတတ

ေျမာက ဘာသာစကား (Romansh) ေနရာတြင ေပၚတဂ၊ အာေဘးနးယနး (Albanian)၊ ဆားဘးယား၊ ခရေအးရား၊ စပနႏင အဂၤလပဘာသာ စကားမားမ အသးသး ေနရာယ လာသည။၆၇

၇.၃.၁. ဖကဒရယျပညေထာငစအဆင

ႏငငသည အာဏာခြေဝကငသး (Divison of Power) သည အတြက ဖကဒရယအစးရတြင ထားရေသာ လပပငခြင အခြငအာဏာမားမာ - ႏငငျခားေရး၊ ျပညထေရး (Home

Affairs)၊ ဘ႑ာေရး၊ စးပြားေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင၊ ပ႔ေဆာငေရး၊ စြမးအငႏင ဆကသြယေရးဝနႀကးဌာန စသည တ႔ျဖစသည။ ျပညနယအစးရ လကေအာက၌ ပညာေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင လမႈေရးဆငရာ အငစတကးရငး စသညတ႔က ထားရျခငးျဖစသည။ ပညာေရးႏင တရား စရငေရး စသညတ႔က ခရငအဆငတာဝနမားအျဖစ သတမတေပးထားသည။ ေဒသႏရအပခပေရး နယေျမတြင ေဒသခဝနေဆာငမႈ၊၆၈ သယယပ႔ေဆာငေရး၊၆၉ ေကာငး မားႏင အခြနေကာကချခငးမား စေသာတာဝနမားက လပပငခြင အခြငအာဏာ ရရေနသည။၇၀

၆၇ Elzbieta Kuzelewska (University of Bialystok, Poland), language Policy in Switzerland https://www.researchgate.net/publication/305423749_Language_Policy_in_Switzerland (Accessed on January 30, 2018).

၆၈ ေဒသခဝနေဆာငမႈမားမာ လပစစမး၊ ေရ၊ မးသတတပဖြ႔ႏင ျပညသ႔ရတပဖြ႔စသညတ႔ ျဖစသည။ ၆၉ သယယပ႔ေဆာငေရးမာ ၿမ႕တြငးသယယပ႔ေဆာငေရးက ဆလျခငးျဖစသည။၇၀ Information about the Administration of Switzerland: Executive Authority, States (Cantons), Districts and

Municipalities, , http://www.about.ch/administration/index.html (accessed on January 26, 2018).

ျပငသစ

ဂာမန

ၾသစတြးယား

အတာလ

qGpfZmvefEkdifiH


၇.၃.၂. ျပညနယအဆင

ဆြစဇာလနႏငငသည သဘာဝသယဇာတမား မရသည အတြကေၾကာင ႏငငအေနျဖင ပညာေရးႏင အသပညာ ဗဟသတမားသည အေရးပါအရာေရာကေသာ အရငးအျမစ မား ျဖစလာသည။ ထ႔ကသ႔၊ ပညာေရးက အေလးထား ေဆာငရြကမႈမားေၾကာငပင ဆြစဇာလနႏငင၏ ပညာေရး သည ကမာၻေပၚတြင အေကာငးဆးေသာ ပညာေရးစနစ ျဖစေၾကာငးက သတမတေဖာျပျခငးခရသည။ ယငးသ႔ အားေကာငးလာရျခငး၏ အဓကအေၾကာငးအရငးမာ ပညာေရးဝနေဆာငမႈမား၇၁က ျပညနယမားမ တာဝနယ ေဆာငရြကေပးျခငးမားေၾကာငပငျဖစသည။ ျပညနယ တစခခငးစတငး၌ ကယပငပညာေရးဌာန၊ ကယပင ေကာငးျပကၡဒန၊ ပညာေရးဆငရာ ဖြ႔စညးတညေဆာကမႈ ပသ႑ာန၊ သငၾကားနညးႏင သငရးညြနးနညးမား အသးသးေဆာငရြကခြငရေနသည။ ႏငငအတြငးရ ပညာေရး အခနး႑မား၏ ျပညနယမား လပေဆာငေနမႈမားသည တစခႏင တစခ မတညေပ။ ဥပမာ - အခ႕ေသာ ျပညနယ မား၌ ႏငငျခားဘာသာ စကားရပသငၾကားမႈတြင စတတ တနးအဆင၌ သငၾကားေပးသည ျပညနယမား ရသကသ႔၊ အခ႕ေသာ ျပညနယမားရ ေကာငးမားတြင သတမတနး အဆငတြင စတငသငၾကားေပးသည။ ျပညနယအမားစ၌ အနမဆးအေနျဖင အလယတနး အဆင စာသငေကာငး တစေကာငးက ဖြငလစထားရေပးထားသည။ အစးရ ေကာငးမား၏ ပညာသငစရတက ကငးလြတခြငသာမက ေကာငးေထာကပမႈ၊ စာအပမားႏင ေကာငးေလလာေရး ခရးစဥမားက ပပးေပးရနအတြက ေတာငးဆခြင (သ႔မဟတ) အဆျပခြငရသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ပဂၢလကေကာငး မား၏ ေကာငးေနစရတမာ အစးရေကာငးမားထက မားျပားေနသညအတြက ကေလးအမားစသည အစးရ ေကာငးမားကသာ၇၂ ေရြးခယတတ ေရာကၾကသည။

၇.၃.၃. ပညာေရးစနစအေျခအေန

ႏငင၏ ပညာေရးစနစသည လမး၊ ယဥေကးမႈႏင ဘာသာ စကားေပါငးစအေပၚတြင အေျချပထားျခငးျဖစ၍၊ အထး

သျဖင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားသညနညး က အေျခခထားျခငးျဖစသည။ ဆြစဇာလနပညာေရးစနစ၏ သငခနးစာမားသည သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားက ေဒသသးဘာသာ၇၃ စကားအေပၚတြင အေျခခထားျခငးျဖစ သည။ ထ႔အျပင ေကာငးသား/သမားသည ေကာငးပညာ သငႏစကာလအတြငး တရားဝငျဖစေသာ အဂၤလပဘာသာ စကားကပါ သငၾကားသည။ ဆြစဇာလန ဖကဒရယ ျပညေထာငစ၏ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ အခနး (၁) - General Provisions - ပဒမ (၄) ႏငငသး ဘာသာစကား မား၇၄က အတအလငးျပ႒ာနးထားသည။ ဘာသာစကား အသးျပခြငသညလညး လြတလပစြာ အသးျပႏငေၾကာငး က ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ အခနး (၂)၊ အခနးငယ (၁) ႏငငသားမား၏ အေျခခအခြငအေရးမားက ပဒမ (၁၈)၇၅တြင လြတလပစြာ အသးျပႏငေၾကာငးက အတအလငး အာမခ ေပးထားသည။ ထ႔အျပင ေကာငးပညာေရးႏငပတသတ၍ ဖကဒရယ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၊ အခနး(၂)၊ အခနးငယ (၁) ႏငငသားမား၏ အေျခခအခြငအေရးမား ဆငရာ ပဒမ (၆၂ - က ႏင ခ) - ေကာငးပညာေရးအရ ျပညနယမား အားလးသည ေကာငးပညာေရးဆငရာစနစမားအတြက တာဝနဝတရားရသည။ အေျခခပညာေရးကစၥ အားလး၏ လအပခကမားက ဖကဒရယအစးရမ တာဝနယေပးမညဟ အတအလငးျပ႒ာနးထားသည။ ယငးအျပင ယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကားမားျဖင ပတသတလင ပဒမ (၆၉) ႏင (၇၀) မား၌ အတအလငးျပ႒ာနးထားသည။၇၆ အဆပါ ပဒမမား အရ၊ ျပညနယမား၏ တရားဝငဘာသာစကားမားက ၎ ျပညနယမားအေပၚတြင တာဝနမားက အျပညအဝအပႏငး ထားျခငးသာမက လနညးစဌာေနတငးရငးသားမား၏ ဘာသာစကားမားက ေလးစားလကနာရနႏင တာဝနယ ေပးရနအတြကကပါ တစပါးတညး ျပ႒ာနးေပးထားသည။ ပညာေရးႏငသကဆငေသာ မဝါဒမား ခမတရာ၌ ျပညနယ တစခ၏ သငၾကားေရးဆငရာ ဘာသာစကား (Language

of Instruction) သတမတရာတြင ၎ျပညနယမ ဆးျဖတ ပငခြငရသည။ လကေတြ႔အား ျဖငဆရေသာ၊ ၁၉၆၅ ခႏစ၌ ဖကဒရယတရားရးေတာမ အမန႔ျပနတမး တစခအား ထတျပနရာ၌ "ျပညနယမား၌ ပညာေရးႏငသကဆငေသာ ဘာသာစကားအသးျပျခငး အေရးကစၥမားက လြတလပ စြာ စမခန႔ခြပငခြငေပးထားသည။”၇၇ ထ႔ေၾကာင ဖကဒရယ

၇၁ ပညာေရးဝနေဆာငမႈမားမာ မႀကအဆင၊ ေကာငးမားႏင တကသလအဆငမားျဖစသည။ ၇၂ အစးရေကာငးမားတြင မလတနးေကာငးအဆင၊ အလယတနးေကာငးအဆငႏင တကသလအဆင စသညတ႔ျဖစသည။ ၇၃ ေဒသသးဘာသာစကားမားတြင ဂာမန၊ ျပငသစ၊ အတလ(ဝါ) Romansh ဘာသာစကားမာ ပါဝငသည။ ၇၄ ဂာမန၊ ျပငသစ၊ အတလႏင ေရာမဘာသာစကားမားက ႏငငသးဘာသာစကားအျဖစ ျပ႒ာနး ထားသည။ ၇၅ Art. 18, Freedom to use any language is guaranteed.

၇၆ Federal Constitution of the Swiss Confederation: Title-2 Fundamental Rights, Citizenship and Social Goals (Art.62-1 and 2), (Art.69 and 70), https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19995395/201801010000/101.pdf (Accessed on January 29, 2018).

၇၇ Elzbieta Kuzelewska (University of Bialystok, Poland), language Policy in Switzerland https://www.researchgate.net/publication/305423749_Language_Policy_in_Switzerland (Accessed on January 30, 2018).


အစးရမ ပညာေရးဆငရာ လအပခကမားက ျဖညဆညး ေပးသညသာမက၊ ျပညနယအစးရႏင ဖကဒရယအစးရ အၾကား အျပနအလန ခတဆကမႈမားက ျပလပရန အစ အစဥမား ခမတအေကာငအထည ေဖာလကရသည။

ေကာငးေနအရြယကေလးမားသည မလတနးအဆင အတနးပညာမားက မသငမေနရစနစျဖင သတမတျပ႒ာနး ထားသည။ မလတနးအဆင ေအာငျမငၿပးဆးပါက ေကာငးသား/သမားသည အလယတနးအဆင သ႔မဟတ အလပသငေကာငး တစခခက ေရြးခယတတေရာကခြင ရသည။ ႏငင၏ ေကာငးမားက မတညေသာ အဆငမာျဖင သတမတထားသည အေၾကာငးအရငးမာ ျပညနယမား၇၈ သည ပညာေရးစနစက တာဝနယ၊ တာဝနခထားသည အတြကေၾကာငပငျဖစသည။

ဘာသာစကား (၂) မး၇၉ အသးျပသငၾကားေသာ ျပညနယ မားႏင ဘာသာစကား (၃) မး၈၀ အသးျပသငၾကားေသာ ျပညနယမားလညးရသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ပညာေရး စနစအရ အဂၤလပဘာသာစကားႏင စာေပက တတယ တနးအဆင၌ စတငကငသး သငၾကားလကရသည။ ဘာသာစကား (၄) မးက တရားဝင ႏငငသးဘာသာ စကားမားအျဖစ အသအမတျပထားေသာလညး၊ ႏငင အတြငးရ ျပညနယမား၏ ပညာေရးစနစမားႏင ပတသက လင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပ သငၾကားနညးသာ အေကာငးဆးေသာနညး ျဖစေၾကာငးကလကခထားသည။ အဆပါ ႏငငသးဘာသာစကား (၄) မးအား တနးတညတ ဘာသာစကားအျဖစ တရားဝင ျပ႒ာနးေပးထားသည။ ဘာသာစကားဆငရာမဝါဒမားႏငပတသတလင ဘာသာ စကားမားက ျမႇငတငေပးျခငးႏင တနးတညတ ေပးထား သညအတြက ဆြစဇာလနႏငငသည ၿပငဘကကငးေသာ ႏငငတစခအျဖစ ေပၚလြငထငရားသည။

၇.၃.၄. ဘာသာစကားဆငရာမဝါဒ

ဆြစဇာလနႏငငသည လမး၊ ဘာသာစကားႏင စာေပအပါ အဝင ယဥေကးမႈေပါငးစ ေရာယကလကရေသာ ႏငင တစႏငငျဖစသညႏငအည၊ လမးႏငဘာသာစကား (၁) မး တညးအေပၚ အေျခခတညေဆာကထားသည မဟတဘ ဘာသာစကား (၄) မးျဖင တညေဆာကထားေသာ ဖကဒရယဒမကေရစႏငင တစချဖစသည။ ျပညနယ (၂၆) ျပညနယျဖင ဖြ႔စညးထားသညႏငအည မတညေသာ ပညာေရးဆငရာ မဝါဒမားသည (၂၆) မးျဖင ရေနသည။ သကဆငရာ ျပညနယအသးသး၌ မမတ႔ေဒသႏင ကကညႏငေသာ သငရးညႊနးမာတကာမား ေရးဆြျခငး၊ သငၾကားျခငးဆငရာ ရညရြယခကမား၊ ဆရာ/ဆရာမ သငတနးပ႔ချခငး၊ မလတနးအဆငႏင အလယတနးအဆင မားက ပညာသငႏစကာလ သတမတေပးျခငး စသညမား က လပပငခြငရရသည။ ထးျခားခက တစရပမာ ျပညေထာငစအဆင၌ ပညာေရးဝနႀကးဌာနက ထားရသည မဟတဘ၊ ျပညနယမားဆငရာ ပညာေရးဝနႀကးမား ေပါငးစပညႇႏႈငးေရး ေကာမတတစရပ (A Coordinating

Committee Comprising the Cantonal Ministers of

Education) ကသာထားရသည။၈၁ သ႔ရာတြင၊ လႊတေတာ အခနးက႑မား၌ ဘာသာစကား (၃) မး၈၂ျဖင အမားဆး အသးျပေနသည။ အစးရေကာငးမားတြင ဘာသာစကား (၂) မးျဖင အသးျပသငၾကားျခငးျဖစသည။

ဂာမနဘာသာစကားက ႏငငသ/သားမားမ အသးျပမႈမား ေသာလညး၊ ကနရေသာဘာသာစကား (၃) မးမားကပါ တနးတညတ အခြငအေရးေပးထားသည။ ဘာသာစကား လြတလပခြငႏငပတသတလင၊ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခ ဥပေဒ၏ အခနး (၂) - အေျခခႏငငသားမားဆငရာ၏ အခြင အေရးမား၌၈၃ အာမခခက အျပညအဝျဖင ျပ႒ာနးေပးထား သည။ ပညာေရးဆငရာ တာဝနရသမားမ သငၾကားေရး ဘာသာစကား သတမတထားေသာ ေဒသမား၌ ေကာငး မားသ႔ တကေရာကရန အတငးအၾကပ ဖအားေပးပငခြင မရေခ။ ထ႔ေၾကာင ႏငငအတြငးရ ေကာငးသား/သမား သည မမတ႔ ေနထငရာ ေဒသပတဝနးကင၌ လြတလပစြာ ေကာငးမားက ေရြးခယတကေရာကႏငသည။

၇၈ ျပညနယမားသည ပညာေရးစနစ၊ အမညနာမမား၊ သငၾကားရမည ဘာသာရပမား၊ ေကာငးေနအရြယ ကေလးမား အသကအရြယ သတမတျခငးႏငျပညနယမားအၾကား ပညာသငႏစ ကာလသတမတျခငး စသညတ႔ ျဖစသည။

၇၉ ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားေသာ ဘာသာစကားမားမာ ျပငသစႏငဂာမနတ႔ျဖစသည။၈၀ ဘာသာစကား(၃)မးအသးျပသငၾကားေသာ ဘာသာစကားမားမာ ဂာမန၊ ေရာမႏင အတလတ႔ျဖစသည။ ၈၁ Claudine Brohy, Trilingual Education in Switzerland: Education Policy http://www.serwis.wsjo.pl/lektor/1783/

R18%20Brohy%20Trilingual%20edu%20in%20Switzerland.pdf (Accessed on January 31, 2018).

၈၂ ဘာသာစကား(၃)မးသည ဂာမန၊ ျပငသစႏင အတလဘာသာစကားမားျဖစသည။ ၈၃ ႏငငေတာ ဖြ႔စညးပ အေျခခဥပေဒ၏ အခနး (၂) အေျခခႏငငသားမားဆငရာ အခြငအေရးမားမာ ပဒမ (၁၆/ကႏငခ) -

လြတလပစြာ ေဖာျပပငခြင၊ ပဒမ (၁၈) ႏစသကရာ ဘာသာစကားက လြတလပစြာ အသးျပခြငႏင ပဒမ (၆၉ ႏင ၇၀) - ယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကားမား အသးသး၌ အတအလငးျပ႒ာနး ထားသည။


၇.၃.၅. ပထမႏငငျခားဘာသာစကား (The First Foreign Language)

ပထမႏငငျခားဘာသာစကး သငၾကားျခငးအစအစဥအား အနမဆး တတယတနးအဆငမသာ စတင သငၾကားျခငး ျဖစသည။ ဒတယ ႏငငျခားဘာသာစကားက ပၪၥမတနး အဆငတြင သငၾကားသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ျပငသစ ဘာသာစကားေျပာဆေသာ ေနရာေဒသမားတြင ဂာမန ဘာသာစကားသည ပထမ ႏငငျခားဘာသာစကားအျဖစ သငၾကားျခငးရသည။ အတလဘာသာစကားေျပာဆေသာ တစႏ (Ticino) ေဒသႏင ဂာမနစကားေျပာဆေသာ ႏငင၏ အေနာကပငး ျပညနယမားတြင ျပငသစဘာသာ စကားသည ပထမႏငငျခား ဘာသာစကားအျဖစ သငၾကား ရသည။ ဂာမနဘာသာစကား ေျပာဆသည ဂြာဘနဒန (Graubunden) တြင အတလဘာသာစကားသည ပထမ ႏငငျခားဘာသာစကားျဖစသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ဂာမန ဘာသာစကားက လအမားစေျပာဆသည ဗဟေဒသႏင အေရ႕ပငးေဒသမားတြင အဂၤလပဘာသာစကားသည ပထမ ႏငငျခားဘာသာစကားအျဖစ သငၾကားရသည။၈၄ ထ႔ေၾကာင အကးဆကရလဒအေနျဖင ဂာမနဘာသာ စကားေျပာဆေသာ ေဒသမား၌ ျပငသစဘာသာစကားအစား၊ အဂၤလပဘာသာ စကားက ပမေရြးခယ သငယေနျခငးမား

ေၾကာင၊ ႏငငသးဘာသာစကားျဖစေသာ ျပငသစဘာသာ စကားအေပၚ ေဝဖန သးသပမႈမား ကယျပန႔လာခသည။

၇.၃.၆. ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပ သငၾကားနညး

ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပ သငၾကားေသာနညး၌ ဘာသာစကား (၃) မးအား သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာ စကားမားအျဖစ သတမတျခငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင၊ ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပ သငၾကားနညးက အေျခခ ၍ တတယဘာသာစကားအား ထပမထပေလာငးအသးျပ သငၾကားနညးျဖစသည။ တႏငငလး စႏႈနးအရ၊ ေကာငး သား/သမားအားလးသည အဆပါတတယဘာသာစကားက မသငမေနရစနစအျဖစ သတမတထားျခငးျဖစသည။ တတယဘာသာစကားက ျပညနယပညာေရးဌာနမ မညသည အတနးအဆင၌ စတငသငၾကားျခငးက မဝါဒ အားျဖင သတမတေပးထားသည။ ဆြစဇာလနႏငင၏ ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပသငၾကားနညး လကေတြ႔ အေကာငအထည ေဖာေဆာငရာ၌ ပထမအေနျဖင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပသငၾကားနညး၈၅က တတယဘာသာစကားျဖစသည အဂၤလပဘာသာစကားက ေပါငးစပသငၾကားေသာ နညးျဖစသည။

၈၄ Elzbieta Kuzelewska (University of Bialystok, Poland), language Policy in Switzerland https://www.researchgate.net/publication/305423749_Language_Policy_in_Switzerland (Accessed on January 30, 2018).

၈၅ ဘာသာစကား(၂)မးအသးျပသငၾကားနညး၌ ႏငငသးဘာသာစကားမားျဖစေသာ ဂာမနႏငျပငသစ ဘာသာ စကားက ဆလသည။

၇.၄. ygyl0ge,l;*DeDEkdifiH Papua New Guinea

ပါပ၀ါနယးဂနႏငငသည ပစၥဖတသမဒၵရာ အေနာကေတာင ဘကပငး၌ တညရေနၿပး၊ သးျခားလြတလပေသာ ႏငင တစချဖစသည။ ႏငငအတြငးတြင လမးဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ ေပါငးစ (၈၀၀) ေကာ ရေနသည အျပင၊ အမးသားပညာေရးစနစသညလညး မခငဘာသာ စကားအေျချပပညာေရး ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက လကေတြ႔ကငသးေနသည။

ပါပ၀ါနယးဂနႏငင၏ ပညာေရးဆငရာ ဘာသာစကားမဝါဒ သည စတဝငစားစရာ ေကာငးသညအျပင၊ ပညာေရး ကငသးမႈအပငးသည ကမာၻ႔ႏငငအသးသးအတြက ေလလာ ခငစဖြယ ပစတစချဖစေနသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ၊ အစးရသည ၁၉၉၅ခႏစ၌ မခငဘာသာစကား အေျချပ

ပညာေရးစနစ၊ ဘာသာစကားႏစမးအသးျပ၊ သငၾကား နညးက စတငအသးျပလာခသည။ ထကသ႔ ကငသးမႈ၌ လ႔အသငးအဝငး အသးျပေသာ ဘာသာစကား (Community Language) က ဘာဘာရပတစခအေနျဖင သငၾကားေပးသညသာမက၊ အဆပါ ဘာသာစကား (Community Language) ကလညး (၃) ႏစတာ ကာလ အထ သငၾကားမႈအေနျဖင အသးျပသည။ အေစာပငး မလတနးအဆင၌ အဂၤလပဘာသာစကားက တတယႏစ တြင ဘာသာရပတစခအျဖစ မတဆကသငၾကားေပးၿပး ေနာကပငးတြင လ႔အသငးအဝငးအသးျပေသာ ဘာသာ စကား (Community Language) ႏင ဘာသာစကား အသး ျပသငၾကားမႈ တစချဖစလာသည။ သတမတနးႏင အဌမ တနးအဆငမားတြင အဂၤလပဘာသာစကားတစခသာ


ygyl0ge,l;*DeDEkdifiH

အငတနးရားႏငင

ၾသစေၾတးလႏငင

၈၆ Susan Malone and Patricia Paraide, Mother tongue-based bilingual education in Papua New Guinea (Since 2011), vol 57 of the International Review of Education ( Springer Science + Business Media B.V.2011), 705.

၈၇ ဂာမဏ၊ အဂၤလန၊ ၾသစေတးလႏငငမားႏင ကမာၻ႔ကလသမဂၢအမန႔ စသညတ႔ျဖစသည။ ၈၈ အဓကကေသာ ျပညသပငေနရာမားမာ အစးရ၊ ဥပေဒႏင တရားမတမႈ၊ ပညာေရး၊ မဒယာ၊ စးပြားေရးလပငနး၊ အေကာကခြန

စသညတ႔ျဖစသည။ ၈၉ Sakarepe Kamene, Willie Juduo and Lucy Nakin, Planning in a Multi-Lingual Country: The Case of Papua New

Guinea ( ), p-101. ၉၀ Richard Guy, Policy Maiking and Implementation: Sutdieds form Papua New Guinea “ Chaper 8-Formulating

and Implementing Education Policy” p-143. ၉၁ Tok Pisin, https://www.omniglot.com/writing/tokpisin.htm (Accessed on April 13, 2018).

သငၾကားေရးနညးအျဖစ အသးျပသည။ ၂၀၀၀ ခႏစ အေစာပငးကာလမား၌ ဘာသာစကား အမး အစား (၄၀၀) ေကာအား ပါပ၀ါနယးဂနႏငင၏ ပညာေရး စနစမားတြင အသးျပလာချခငးျဖစသည။၈၆

ႏငငသည အျခားေသာတငးျပညမား၏၈၇ ကလနနယခ႕မႈ က ႀကေတြ႔ခသည။ ယငးကသ႔ ကလနလကေအာကသ႔ ကေရာကချခငးႏငအတ ဘာသာေရးအဖြ႔အစညးျဖစေသာ ခရစယာနသာသနာ (Christian Mission) မားေၾကာင ႏငငအတြငးရ လမးႏြယစမား၏ စာေပမားေပၚေပါကလာ ခသည။ ၁၉၇၅ ခႏစ လြတလပေရး ရရလာၿပးေနာကပငး၊ အဂၤလပဘာသာစကားသည ႏငငႏင ေကာငးသးတရားဝင ဘာသာစကားျဖစလာသညသာမက အဓကကေသာ ျပညသပငေနရာမား၈၈ (Major Public Domains) တြင လညး အသးျပေနသည။၈၉ Motu ႏင ‘Tok Ples’ ဘာသာ စကားသည ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ၌ တရားဝင ရးသး ဘာသာစကားအျဖစ သတမတထားသည။ လြတလပေရးရရၿပးေနာကပငးတြင ႏငငသည ကယပငအပခပေသာ ျပညနယအစးရ (၁၉) ျပညနယမားႏင အစးရရးမား ရးစကရာ ၿမ႕ေတာ (National Capital District) တည ေဆာကႏငခသညသာမက၊ ဗဟထနးခပမႈ ေလာခလာ ျခငး ျဖစစဥသညလညး လငျမနလာခသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာေရးဆငရာ မဝါဒမားႏငပတသကလင ပါဝငသင ပါဝငထကသမား (Stakeholders) လညး ပမပါဝငႏငေသာ အခြငအလမးမား ပမရရလာခသည။၉၀

Tok Pisin ဘာသာစကားသည အဂၤလပဘာသာစကား အကၡရာမားက

အေျခခထားသည။ လဥးေရ (၄)သနးခန႔ ေနထငေသာ ပါပ၀ါနယးဂနႏငင၌ ၎ဘာသာစကားက လဥးေရ (၁၂၀,၀၀၀) ခန႔၏ ပထမဘာသာစကားအျဖစ ေျပာဆကငသးျခငးသာမက ႏငင၏ တရားဝငရးသးဘာသာ စကားအျဖစ အသအမတျပထားသည။ Tok Pisin ဘာသာစကားက သတငးမဒယာႏင အစးရဌာနမား၌ အသးျပေနသညသာမက ၎ဘာသာစကားက အခ႕ေသာ ေကာငးမားတြင မလတနးပညာေရး၏ (၃) ႏစကာလ အထ သငၾကားေရး ဘာသာစကား (Language of

Instruction) အျဖစ အသးျပသည။၉၁

Tok Ples ဘာသာစကားသည ေဒသသး ဘာသာစကား (Local/Community Language) ျဖစသည။ ၂၀၀၆ ခႏစ ေကာကယရရေသာ အခကအလကမားအရ၊ ၿမ႕ျပမလတနး ေကာငးမားသည Tok Pisin ဘာသာစကားျဖင သငၾကားေရး မ႑ငဘာသာစကားအျဖစ အသးျပမႈႏႈနး ျမငမားေနၿပး၊ ေကးရြာမားႏင ေရႊ႕ေျပာငးေနထငသမား၏ မလတနး ေကာငးမားတြင သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားအျဖစ Tok Ples ဘာသာစကား အသးျပမႈႏႈနးသည Tok Pisin ႏင အဂၤလပဘာသာစကားမားထက ပမျမငမားေနသည။ ထ႔ေၾကာင အလးစသးသပလင မလတနးအဆင ေကာငး မား၌ Tok Ples ဘာသာစကားအသးျပႏႈနးသည အျမင ဆးအေနအထား၌ တညရေနသည။


Associations between language used

most often in the class room and school location၉၂

၇.၄.၁. တငးရငးသားဘာသာစကား ဆငရာ ပညာေရး

မဝါဒမားက လကေတြ႔ကငသးရာ၌ အမးသားအဆင၊ ျပညနယအဆငႏင ေဒသခရပရြာလထအဆငဟ၍ အပငး (၃) ပငးျဖင တာဝနဝတရားမားက သတမတေပးထားသည။ အမးသားအဆင၌ အမာအားျဖင ရပေငြရာေဖြစေဆာငး ျခငး၊ အဆငျမငသငတနးမား၊ အစအစဥမားက ေထာကပ (ဝါ) ကညေပးျခငးႏင သေတသနျပလပျခငး စေသာ တာဝနမားက ျပလပရသည။ ျပညနယအဆငဆငရာ တာဝနမားမာ နယေျမေဒသမားက စမခန႔ခြျခငး၊ ရပေငြ ရာေဖြျခငး၊ ဆရာ/ဆရာမမားအတြက သငတနးျပလပ ေပးျခငး၊ ရပဝတပငးဆငရာ သငေထာကကပစၥညးမား ထတလပျခငးႏင သေတသန ျပစျခငး စသညတ႔ျဖစသည။ ရပရြာလထ (Community) မားမ ဘာသာစကား ေရြးခယ ျခငး၊ သငတနးတကေရာကလသမားက ေထာကခခက ေပးျခငး၊ အေဆာကအဥးမားက ျပငဆငျခငး (ဝါ) စမ စေဆာငးထားျခငးႏင ဆရာ/ဆရာမမား၏ လစာမား စမျခငး စသညျဖင အသးသး တာဝနယထားသည။ မဝါဒမားက အစအစဥ ခမတျခငးႏင လကေတြ႔ကငသးမႈမားသည တေျဖးေျဖးႏင ဗဟဥးစးခပကငမႈမားက ေလာခလာခ သည။

Urban Semi-rural Rural Total TotalVillage Primary School

School Location

Per

cent

of

Teac

hers

a) School Location b) Village/Primary School

School Location

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Per

cent

of

Teac

hers

100

90

80

70

60

50

40

30

20

10

0

Tok

Pis

inTo

k P

les

Eng

lish

Tok

Pis

inTo

k P

les

Eng

lish

Tok

Pis

inTo

k P

les

Eng

lish

Tok

Pis

inTo

k P

les

Eng

lish

Tok

Pis

in

Tok

Ple

s

Eng

lish To

k P

isinTo

k P

les

Eng

lish

Tok

Pis

in

Tok

Ple

s

Eng

lish

၇.၄.၂. သငၾကားေရးဆငရာဘာသာစကား (Medium of Instruction)

၉၂ Australian Governmennt (AusAID), PNG Curriculum Reform Implementation Project: Impact Study 6 (Final

Report) P-27.

၉၃ အေရးႏငအဖတ (Written and Oral) က ဆလျခငးျဖစသည။ ၉၄ Language Education Policy Studies: Papua New Guinea http://www.languageeducationpolicy.org/

lepbyworldregion/papuanewguinea.html (accessed on February 9, 2018).

အစးရသည အတနးပညာေရးမား၌ အဂၤလပဘာသာစကား အား သငၾကားေရးမ႑င ဘာသာစကားအျဖစ အသးျပ သညအတြက ေကာငးသား/သမားအေနျဖင နားမလညမႈ မား ႀကေတြ႔ေနရသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ပႏပ ဖတစာအပမားတြင ျပ႒ာနးထားေသာ သငရးညႊနးတမးမား သည ေဒသႏငကကညေအာင ျပစထားျခငးမးမဟတေပ။ ယငးအတြကေၾကာငပင၊ ျပညသမားမ သငၾကားေရး ဘာသာစကားအျဖစ ‘Tok Ples’ ဘာသာစကားျဖင သငၾကား လာခသည။ ထဘာသာစကား အသးျပမႈသည တြငကယ လာသညအတြကေၾကာငပင အစးရအဖြ႔မ ဘာသာစကား အားလးက ပပးေပးလာသည။၉၃ ထ႔ေၾကာင၊ မခငဘာသာ စကားအေျချပ ပညာေရးစနစက မလတနးအဆငမ ပၪၥမတနးအထတငေအာင လကေတြ႔ကငသးလာသည။ အဂၤလပဘာသာစကား အသးျပမႈက (၂) ႏစအထ (သ႔ မဟတ) (၂) ႏစအထကထ (သတမတနးႏင အဌမတနး) အထ အဂၤလပဘာသာစကားျဖင သငၾကားသည။ သ႔ရာတြင အျခားေသာ ဘာသာရပမားသည ေဒသသးဘာသာစကား ျဖငသာ အသးျပသည။၉၄ ျပညသမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင အသငးေတာမားႏင အစးရမားမ ပပးမႈမားေၾကာင မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရး


စနစက တငးရငးသားဘာသာစကားႏငဆငေသာ ဘာသာ စကား အမးအစားေပါငး (၄၀၀) ေကာအား ေဒသႏရ မလတနးအဆင ေကာငးမား၌ အသးျပေနၿပ ျဖစသည။၉၅

ႏငငေတာအစးရသည အမးသားပညာေရးဆငရာ ျပျပင ေျပာငးေရး (National Education Reform) ေကာမတက ၁၉၉၅ ခႏစတြင စတငဖြ႔စညးေစခသည။ ထသ႔ ဖြ႔စညးၿပး ေနာကပငး၌ ပညာေရးဆငရာ အဆင (၅) ဆငျဖင သတမတခသည။ ၎တ႔မာ -

၁) မလတနးအဆင (မႀကမ ၂ တနးအထ)

၂) မလတနး (ေအာက) အဆင (၃ တနးမ ၅ တနးအထ)

၃) မလတနး (အထက) အဆင (၆ တနးမ ၈ တနးအထ)

၄) အလယတနး (ေအာက) အဆင (၉ တနးမ ၁၀ တနးအထ)

၅) အလယတနး (အထက) အဆင (၁၁ တနးမ ၁၂ တနးအထ)

အဆပါေကာမတသည အတနးပညာေရးမား၌ တငးရငးသား ဘာသာစကားမားက အသးျပရနအတြက အျပညအဝ ေထာကခခကေပးသည။ တငးရငးသားဘာသာစကားမားက မလတနးအဆင ေကာငးမားတြင အသးျပရန မတဆက ေပးထားသည။ ၎စမခကမား လကေအာက၌ ေဒသခ လမးမား/ျပညသမား (Local Community) က မမတ႔ ကယပငေကာငးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကရနႏင အစအစဥ ေရးဆြျခငးမားစေသာ လပပငခြငတာဝနမားက ေပးအပ ထားမႈမားေၾကာင၊ တရားဝင မတပတငထားေသာ မလတနး အဆင ေကာငးမား အေရအတြကသည (၁,၄၁၆) ခန႔ ရေနၿပျဖစသည။ ယငးကသ႔ တရားဝငေကာငးမား ထေထာငခြင မားျပားလာသညႏငအည လအပေသာ အရငးအျမစမား၉၆လညး ပမျမငတကလာသည။၉၇

၇.၄.၃. မခငဘာသာစကားအေျချပႏင ဘာသာစကားႏစမး အသးျပ သငၾကားနညး

ပါပ၀ါနယးဂနႏငငပညာေရးစနစ၌ မလတနး (ေအာက)အဆငႏင မလတနး (အထက) အဆငမားတြင မခင ဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကား (၂) မး ပညာေရးက အသးျပသငၾကားသည။ မလတနး (ေအာက) အဆငမား ျဖစေသာ သငယတနးအဆင၌ ေကာငးဖတစာျခငးမား၊ အေျခချဖစေသာ အေရးႏင အဖတသာမက ကနးဂဏနး ေရတြကျခငးမားက ေဒသသးဘာသာစကားျဖငသာ အဓက ထား ဥးတညသငၾကားသည။ ပထမတနးအဆငတြင လႈပရားေဆာငရြကရသည သငယျခငးမား၌ မခငဘာသာ စကားျဖင သငၾကားသည။ ထ႔အျပင ဒတယအတနးအထ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားၿပး၊ အဂၤလပဘာသာရပ အား ႏႈတအားျဖင မတဆကျခငး ျပလပေပးသည။

တတယတနးအဆင၌ အဂၤလပစာ ေရးသားနညးက မတဆကေပးသည။ ေဒသသးဘာသာစကား အသးျပမႈ သည ၆၀% ႏင အဂၤလပဘာသာစကား ၄၀% တနညး အားျဖင (၆၀-၄၀) ပစျဖင အသးျပသည။ စတတတနး အဆငတြငလညး အဂၤလပဘာသာရပအား ႏႈတႏင ေရးသား နညးက ေပါငးစပတညေဆာကေပးသည။ ထ႔ေနာက အတနးပညာမား တျဖညးျဖညး ျမငတကလာျခငးႏငအတ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကားအသးျပမႈ (Medium

of Instruction) သည ေျပာငးျပန အခးကႏႈနးျဖင အသး ျပလာသည။ ဥပမာအားျဖင ပၪၥမတနးမ အဌမတနးမားသ႔ ျမငလာျခငးႏငအတ Medium of Instruction သည (၃၀-၇၀၊ ၂၀-၈၀၊ ၁၀-၉၀) ပစမားျဖင အသးျပျခငး ျဖစသည။၉၈

၉၅ The Language of Instruction Controversy in Papua New Guinea https://learningportal.iiep.unesco.org/en/controversy/document-controverse/the-language-of-instruction-controversy-in-papua-new-guinea (accessed on February 9, 2018).

၉၆ လအပေသာ အရငးအျမစမားသည ဆရာ/ဆရာမမားက သငတနးေပးျခငး၊ သငေထာကကပစၥညးမား ျမႇင တငျခငး၊ မာတကာႏငသငရးညႊနးတမးမား ပစေရးဆြျခငး၊ ဘာသာစကားအားလးအတြက စာေရးသားနညးပစ ေရးဆြျခငး စသညတ႔ျဖစသည။

၉၇ Sakarepe Kamene, Willie Juduo and Lucy Nakin, Planning in a Multi-Lingual Country: The Case of Papua New Guinea ( ), p-104.

၉၈ Susan Malone and Patricia Paraide, Mother tongue-based bilingual education in Papua New Guinea (Since 2011), vol 57 of the International Review of Education ( Springer Science + Business Media B.V.2011), 712.


ဖကဒရယဒမကေရစစနစက ကငသးေနေသာ အေမရကန၊ ဆြစဇာလနႏင အႏၵယႏငငမားသည အာဏာခြေဝကငသးေသာနညး (Division of Power) က ကငသးသည။ ပညာေရးအခနးက႑အား ျပညေထာငစ (ဗဟ) ဥးစးခပကငမႈ စနစျဖင လပေဆာငျခငးမျပဘ၊ သကဆငရာ ျပညနယအစးရ အသးသး လကေအာက၌သာ ထားရသည။ ျပညနယအစးရမလညး ေဒသႏရအစးရ လကထသ႔ လပပငခြငအခြင အာဏာမားက ေပးထားသည။ ေကာငးပညာေရး ေကာမတမလညး သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) က သတမတပငခြငရေနသည။ မဘမားမလညး မမတ႔ သား/သမးအတြက ေကာငးမား၌ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) က ေရြးခယတကေရာကခြင ရေနသည။ နယးမကဆကျပညနယ ပညာေရး လကေအာက၌ (BMEPs) လညပတႏငရန သးသန႔ဌာနတစခ ထားရသညအျပင၊ ရပေငြမားကလညး ထားရေပးထားသည။ ပါပ၀ါနယးဂနႏငငသည ဘာသာစကား အမးအစားေပါငး အေရအတြက(၈၀၀)ေကာရေနေသာလညး၊ ၁၉၉၅ ခႏစမ စတင၍ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစးပညာေရးစနစက လကရ အခနထတငေအာင လကေတြ႔ကငသးေနသည။ ႏငငသည အျခားေသာ ႏငင မားထက ဘာသာစကား အမးအစားမားစြာ ရေနသညအတြက MTB-MLE စနစ အေကာငအထညေဖာေဆာငလသည ႏငငမားမလညး စတဝငတစား ေလလာမႈ မား ျပလပလကရသည။

အထကေဖာျပပါ ႏငငတကာ အေတြ႔အႀကမားထ၌ MTB-MLE စနစ ကငသးေန ေသာ ႏငငမား၌ ႏငငသ/သားမားသည ပညာေရးႏင ပတသကလင ေအာငျမငမႈ အကးရလဒမားက ရရခစားေနသည။ ႏငင၏ ပညာေရးစနစ၌ မမတ႔၏ မခင ဘာသာစကား (သ႔မဟတ) အမသးဘာသာျဖင အနမဆးမလတနးအဆငမ ပညာေရးအဆငဆငအထ စတငသငၾကားျခငးေၾကာင မခငဘာသာစကားမ ႏငငသးဘာသာ စကားမား ကးေျပာငးမႈျဖစစဥအား မားစြာအေထာကအကျပ ေနသည။ ထ႔ေၾကာင အေမရကန၊ ဆြစဇာလန၊ အႏၵယႏင ပါပ၀ါနယးဂနႏငင မားသည MTB-MLE စနစကငသးရာ၌ ျပညနယအေျခခေသာနညး၊ လမး အေျခခေသာနညးႏင ေကာငးအေျခခေသာနညးဟ၍ ေလလာေတြ႔ရသည။

၇.၅. EkdifiHwumjzpf&yfrsm;tay: +cHKikkHokH;oyfjcif;


!

!

!

!

!

!

!

!

!

\

!

!

!

!

!

စစေတြမေကြး

မႏေလး

ဟားခါး

မရြာ

ျမစႀကးနား

ေတာငႀကး

လႈငေကာ

ပခး

ရနကန

ပသမ

ၿမတ

ေမာလၿမင

ဖားအ

ေနျပညေတာ

)ငငႏာမနမျစငာထေညပျ( ာတငစာရးရေးာမးမလးာသးငရးငတEthnic Natioanlities A�airs Center (Union of Burma)

ကခငျပညနယ

တရတႏငင

ေလာႏငင

ထငးႏငင

အႏၵယႏငင

ရမးျပညနယ

ကယားျပညနယ

ပခးတငးေဒသႀကး

မႏေလးတငးေဒသႀကး

ကရငျပညနယ

စစကငးတငးေဒသႀကး

ရခငျပညနယ

ရနကနတငးေဒသႀကး

ကပၸလပငလယ

မြနျပညနယ

တနသၤာရတငးေဒသႀကး

ဧရာဝတတငးေဒသႀကး

ခငးျပညနယ

jrefrmEkdifiH. jynfe,fESifh wkdif;a'o}uD;rsm;


၉၉ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ - အခနး (၆) - ၾကားကာလအတြငး ေဆာငရြကရမည အစအစဥမား၊ ျမနမာအလငး၊ အဂၤါ၊ ၾသဂတ ၁၈၊ ၂၀၁၅။

ed'gef;တငးရငးသားျပညနယေဒသမားတြင ဗမာဘာသာစကား နားလညႏငရနႏင ေျပာဆႏငရန စသည ဘာသာစကားအခကအခမားေၾကာင ပညာေရးတြင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈမား ႀကေတြ႔ ေနရသည။ အထးသျဖင၊ ျပညတြငးစစျဖစပြားေသာ ေဒသမား၌ မမတ႔ တငးရငးသားလမးမားအေနျဖင ပညာေရးတြင အခကအခ စနေခၚမႈမားစြာ ႀကေတြ႔ေနရပါသည။ ၿငမးခမးေရး ျပလပ ႏငျခငး မရေသးသည တငးရငးသားေဒသမားတြင စာသငေကာငးမားသာမက ေဒသလၿခေရးက အျပညအဝ အာမခခကမေပးႏငသည အေျခအေနမားေၾကာင ပညာသငဆညးပးရာတြင အတနးပညာမားက ဆးခနးတငေအာင သငယႏငျခငး မရေျခ။ စစမကျဖစပြားရာေဒသမား၌ စာသငေကာငးမားအစား စစေဘးေရာင ဒကၡသညစခနးမားသည တျဖညးျဖညး ပမတးပြားလာ ၿပျဖစသည။ ဥပမာ လကေတြ႔အားျဖင ျမနမာစစတပမ ကခငလြတေျမာကေရး တပမေတာ(KIA)

ထနးခပရာနယေျမမားသ႔ ၂၀၁၁ ခႏစ အခနကတညးမ စတင၍ တေကာ႔ျပန ျပနလည စစပြ ဆငႏြလာျခငးေၾကာင ကခငျပညသလထအေနျဖင စာသငေကာငးမား ပတပငထားရသည အျပင၊ စစေဘးေရာင ဒကၡသညစခနးမားရ ေကာငးေနအရြယကေလးမား၏ ပညာေရးသည ဆကလက သငယႏငရနအတြက အခကအခ စနေခၚခကမားစြာရေနသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာေရးသည ႏငငေရး အထးသျဖင ၿငမးခမးေရးႏင ဆကစပပတသကေနသည။

အခနး (၈)

jynfwGif;tajctae

၈.၁. ynma&;ESifh ekdifiHa&; (+idrf;csrf;a&;) qufEG,fr_rsm;ႏငငတစႏငင၏ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈတငးတာရာတြင ၎ႏငင၏ ပညာေရးသညလညး မရမျဖစ လအပ ေသာ အခနးက႑တစခ၌ ရပတညေနသည။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငသည ျပညေထာငစ အသြငျဖင ဖြ႔စညးတညေဆာကခေသာလညး ျပညတြငးစစပြမားေၾကာင ႏငငတညေဆာကရာတြင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာမႈမား လကရအေျခအေနထတငေအာငပင ျဖစေနသည။ တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရးအဖြ႔အစညးမားသည စစအစးရလကထကမားတြင ခပဆခေသာ ျပညတြငး ၿငမးခမးေရး လကမတေရးထးရာ၌ မမတ႔ တငးရငးသားလမးမား၏ စာေပ၊ ယဥေကးမႈ မပေပာကရန အဆျပမႈမားရခသည။ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရႏင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား အၾကားခပဆေသာ တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရး သေဘာတစာခပ၏ အခနး (၆) ပါ ၾကားကာလအတြငး ေဆာငရြကရမည အစအစဥမား၊ အပဒ၂၅/(က) -

(၁) ျပညသလထ၏ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ လမႈေရးႏင စးပြားေရးဆငရာ အေျခခ ဖြ႔ၿဖးတးတကေရး လပငနးမား၊

(၃) တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ ထနးသမးျမႇငတငေရးဆငရာ လပငနးမား” စသညတ႔က ေဖာျပထားသည။၉၉


လကေတြ႔အားျဖင ကခငလြတလပေရးအဖြ႔ (KIO)၊ ကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) ႏင မြနျပညသစပါတ (NMSP) စသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားသည အစးရမားျဖင ျပညတြငးအပစအခတ ရပစေရးစာခပမားက ခပဆခသည တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားျဖစသည။ ျပညတြငးအပစအခတ ရပစေရးစာခပ ခပဆမႈမား၏ ရလဒမားႏင စာခပမား ျပကပယသြားၿပးေနာက ျဖစေပၚလာေသာ အကးသကေရာကမႈမားလညးရသည။ ဥပမာ - အစးရ အေနျဖင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမားအား ပညာေရးက ဗနးျပအသးခၿပး အတငး အၾကပ အကပကငသည နညးျဖင မဟတဘ အႏနညး အသြငသေဘာေဆာငေသာ နညးလမးမားက အသးျပျခငးျဖင လကမတေရးထးရနအတြက အတတသမငး၌သာ လပေဆာငခသည သာမက လကရအေျခအေန ထတငေအာင ျပမလပေဆာငလကရသည။

၈.၁.၁. ကခင

၁၀၀ အကရေလေဆာကသႏင မာရေလာ၊ ေကာငးပညာေရးႏင ပဋပကၡ - ျမနမာႏငင၏တငးရငးသား ပညာေရးႏင မခငဘာသာ စကားအေျချပ သငၾကားေရး အေျခအေန (အာရေဖာငေဒးရငး၊ ေဖေဖာဝါရ - ၂၀၁၆)၊ စာမကႏာ - ၆၊ ၇ ႏင ၈။

ကခငလြတလပေရးအဖြ႔ (KIO) သည ၁၉၉၄ ခႏစ၌ ျမနမာစစအစးရႏင ၿငမးခမးေရးစာခပ ခပဆခသည။ ၿငမးခမးေရးစာခပ ခပဆၿပးေနာကတြင KIO သည စစပြ ေၾကာင ခစားခရေသာ ပဋပကၡဇန (Conflict Zone) ၌ ျပနလညထေထာငေရးလပငနးမား လပေဆာငႏငခသည။ စစအစးရမ ဥးေဆာငကငးပသည ေညာငႏစပငအမးသား ညလာခသ႔လညး တကေရာကပါဝငခသည။ KIO သည ႏငငေရးဥးေဆာငပါတ ျဖစသည။ ကခငလြတေျမာကေရး ထနးခပနယေျမမားက စမခန႔ခြရနအတြက Kachin

Independence Council (KIC) က ဖြ႔စညးထားသည သာမက KIC လကေအာကတြင ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စကပးေရးဌာန အစရသည ဌာနမားက ဖြ႔စညးတည ေဆာကထားသည။ KIOသည ၎ကသ႔ေသာ ဌာနမားက ကယျပန႔စြာ လပေဆာငႏငရျခငးမာ ကခငတငးရငးသား ျပညသမား၏ ေထာကခမႈမားေၾကာငသာျဖစသည။

ေကအငအ ပညာေရးဌာနအား ၁၉၇၈-၇၉ ခႏစတြင စတင တညေထာငခၿပး ၁၉၉၂ ခႏစ၌ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပခသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ေကအငအ လကေအာကခ ေကာငးေပါငး (၁၈၀) ရသည။ အထကတနးေကာငး (၄) ေကာငး၊ အလယတနးေကာငး (၂၅) ေကာငး ပါဝငသည။ ေကာငးသား/သ (၂၆,၈၇၉) ဥးေရရၿပး၊ ဆရာဥးေရ (၁,၅၉၁) ရသည။ ေကအငအ ပညာေရးဌာနသည ဆရာ အတတသငေကာငးအား (၁၉၉၇) ခႏစတြင ဖြငလစခၿပး ၂၀၀၇ ခႏစတြင တဖနမြမးမျပငဆငမႈမား ျပလပခသည။ ေကအငအေကာငးမားတြင အစးရသငရး ပႏပဖတစာအပ မားက အသးျပေနၿပး ကခငဘာသာႏင ယဥေကးမႈက ေနာကတး ဘာသာရပအျဖစ ထညသြငးသငၾကားလကရ

သည။ ၁၉၉၃-၂၀၁၁ ခႏစအထ ေကအငအ အထကတနး ေကာငးဆငးေကာငးသား/သမားက အစးရေကာငးမားတြင တကသလဝငခြင စာေမးပြကလညး ေျဖဆခြင ေပးခသည။

၂၀၁၁ ခႏစတြင တေကာျပနစစပြမား ျဖစပြားၿပးေနာကပငး တြင ေကအငအ ေကာငးသား/သမားက ေျဖဆခြငမား မျပေတာေခ။ ယငးအခကမားေၾကာင ေကအငအအဖြ႔ သည ၎တ႔ ေကာငးမားတြင သငၾကားျပ႒ာနးေနေသာ အစးရ သငရးမားက အသးမျပေတာဘ ကခငဘာသာ စကား (ဂမးေဖာ) ႏင အဂၤလပဘာသာစကား အသးျပမႈက ဥးစားေပးလာၿပး ဗမာဘာသာ သငၾကားမႈက ေလာ႔ခလာခ သည။ ေကအငအေကာငးမားတြင အစးရသငရးျဖင သငၾကားရာတြင ဆရာမားအတြက ဘာသာျပန သငၾကားမႈ အခကအခ အဟန႔အတားျဖစေစသညသာမက ေကာငး သား/သမားသည သငခနးစာမားက သေဘာေပါကႏငရန ေနလငကစား နားလညႏငရန ခကခေသာ စနေခၚမႈမား ရေနသည။ ေကာငးသား/သမားအေနျဖင သငခနးစာမား က ေျဖဆရာတြငလညး ဗမာစာျဖင ေရးသားအသးျပသည အခါ၌ ေကာငးသား/သ အမားစမားသည ဗမာစကား နားလညမႈ အခကအခမား ျဖစေပၚေစသည။ ၂၀၁၁ ခႏစ ဇြနလပငးတြင ျမနမာအစးရ၏ တပမေတာမ ထးစစဆငမႈ မားေၾကာင (၁၉၉၄) ခႏစတြင ခပဆခေသာ ၿငမးခမးေရး စာခပမာ လးလးလားလား ပကျပယမႈေၾကာင (KIO) အထကတနးေကာငးဆငး အေယာက (၇၀၀) ခန႔က အစးရတကသလ ပညာေရးဌာနမားမ ထတပယသည အဆငအထ ျပလပမႈမားေၾကာင ကခငလမးမားအတြက တငးရငးသားပညာေရး၌ သးသန႔ရပတညလာေစသည သေဘာမားသ႔ တြနးပ႔လာခသည။


၈.၁.၂. ကရငကရငအမးသားအစညးအရး (KNU) ထနးခပရာ နယေျမ မားတြင ၁၉၅၀ ခႏစ ေကာမားမ စၿပး ေကာငးမား စတင ဖြငခသည။ ၁၉၇၀ ခႏစတြင ပညာေရးဌာန တညေထာင ခသည။ ေနာကပငးႏစမားတြင KNU ပညာေရးဌာနက ကရငပညာေရးႏင ယဥေကးမႈဌာနဟ သးႏႈနးမားရသည။ အနးစပဆးတြင KED ကရငပညာေရးဌာနဟ သးႏႈနးလက ရသည။၁၀၁ ကရငပညာေရးဌာန (KED)၁၀၂ မ ဖြငလစေသာ ေကာငးမားတြင ကရငအမးသားေကာငးပညာေရးစနစသည အဂၤလပႏင စေကာကရင ဘာသာစကားတ႔ကသာ အဓကသငၾကားသည။ သငရးညႊနးတမးမားက စေကာကရင ဘာသာစကားျဖင ျပစထားျခငးျဖစသည။ ကရငပညာေရး ဌာန လကေအာကရ ေကာငးမားသည ႏငငေတာအစးရမ အသအမတျပထားျခငး မဟတေပ။၁၀၃

ကရငအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ၏ သငရးညႊနးတမး ျဖစသည ကမာၻအသအမတျပ သခၤာႏင သပၸဘာသာရပ မားသည အားလးဆငတသည။ သ႔ရာတြင အဆပါဘာသာ ရပမားသည KED သငရး ညႊနးတမးမားထက အဆငျမင ေနသညအတြက ၎တ႔အေနျဖင ဆကလကလပေဆာင ေနသည အဆင၌ သာတညရေနၿပး၊ ပမနအေျခအေနျဖင လညပတႏငမႈ မျပႏငေသးေပ။

၂၀၁၅ ခႏစ ေအာကတဘာလ (၁၅) ရကေန႔ တစႏငငလး ပစခတတကခကမႈ ရပစေရး သေဘာတစာခပ (NCA) က ခပဆၿပးေနာကပငး၌ ပဒမ (၁ရ/၁) မတရားအသငးအျဖစ မ ပယဖကေပးခသည။ အပစအခတရပစေရးစာခပ ခပဆ

ထားေသာလညး သငရးညႊနးတမး အစတအပငးမား ျပျပငေျပာငးလရန အစအစဥမရေသးေခ။ သငၾကားေရး ဘာသာစကားမာ ကရငဘာသာစကားျဖငသာ သငၾကားၿပး၊ ဗမာဘာသာစကားက သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) ျဖင မဟတဘ၊ ဘာသာရပ တစခအျဖစသာ သငၾကားေပးသည။ မခငဘာသာစကားအေျချပပညာေရးစနစက မလတနး (၄) တနးအဆငထသာ သငၾကားၿပး၊ (၅) တနးအဆင၌ ဗမာဘာသာစကားက မတဆကသငၾကား ျပလပေပးၿပးေနာက၊ အထကတနး အဆင၌ ဗမာဘာသာစကားသည သငၾကားေရးဘာသာ စကားျဖစလာမညျဖစသည။ ကရငပညာေရးဌာနသည ပညာေရး ျပျပငေျပာငးလရာတြင ဖကဒရယပညာေရး စနစက လလားျခငးျဖစသည။၁၀၄

ဗမာဘာသာစကားသည အတနးပညာသငၾကားရာ၌ အဓက ဥးစားေပး ဘာသာစကား မဟတသညအတြကေၾကာင၊ ကရငအမးသားေကာငးမားမ ေအာငျမငေသာ ေကာငး သား/သမားသည အစးရပညာေရးႏင ခတဆကရာတြင အခကအခ (သ႔မဟတ) စနေခၚခကမား ျဖစေပၚေစသည။ ထ႔အျပင၊ ကရငပညာေရးဌာနမ အသးျပသငၾကားေနေသာ သငရးညႊနးတမးမားသည အစးရသငရးမားႏင ကြလြခက မားစြာရေနသည။ ကရငအမးသား အထကတနးေကာငး ဆငးေသာ ေကာငးသား/သမား၏ အားနညးခကမာ ဗမာ စကားတတကၽြမးမႈ အားနညးျခငးျဖစသည။ ယငးသ႔ အား နညးခကေၾကာင အနာဂတျမနမာအစးရ၏ အဆငျမင ပညာေရး တကေရာကရာတြင စနေခၚခကမားစြာ ရေနသည။

၁၀၁ အကရေလေဆာကသႏင မာရေလာ၊ ေကာငးပညာေရးႏင ပဋပကၡ - ျမနမာႏငင၏တငးရငးသား ပညာေရးႏင မခငဘာသာ စကားအေျချပသငၾကားေရး အေျခအေန (အာရေဖာငေဒးရငး၊ ေဖေဖာဝါရ - ၂၀၁၆)၊ စာမကႏာ - ၅။

၁၀၂ ကရငအမးသားအစညးအရး လကေအာကရ ကရငပညာေရးဌာန(KED)သည ၁၉၇၀ ခႏစတြင ဖြ႔စညးသည။ ၁၀၃ Polina Lenkova, Conflict Sensity in Education Provision in Karen State: Education Providers and Systems in

Karen State (Myanmar: Thabyay Education Foundation, December 2015), 18.

၁၀၄ Samantha Michaels / The Irrawaddy, September 23, 2014, They Know Nothing About Ethnic Education, http://www.burmalink.org/know-nothing-ethnic-education/ (accessed on March 16, 2018).

၈.၁.၃. ကရငန၁၉၄၈ ခႏစ ဇနနဝါရလ (၄) ရကတြင ျမနမာႏငငသည ၿဗတသထမ လြတလပေရး ရရလာၿပးေနာကပငး၊ ျမနမာ အစးရသည ကရငနျပညနယက စစေၾကညာခသည။ ျပညတြငးစစပြ ျဖစေပၚခေသာေၾကာင ကရငနျပညသမား သည စစပြဒဏက ခစားခရသည။ ၁၉၈၉ ခႏစတြင ထငး ႏငငဘကသ႔ ထြကေျပးတမးေရာငေနခရသည။ ၁၉၉၀ -

၁၉၉၂ ခႏစအတြငး၊ ကရငနဒကၡသညမား စခနး၌ မလတနး ေကာငး (၃) ေကာငး၊ အလယတနးေကာငး (၁) ေကာငး ႏင အထကတနးေကာငး (၁) ေကာငး အသးသးရသည။ အဆပါ ေကာငးမားက ကရငနအမးသားတးတကေရး ပါတမ ဖြ႔စညးေပးထားေသာ ကရငနပညာေရးဌာန (KnED) မ ပပးကညမႈျဖင လညပတေနချခငးျဖစသည။


၁၉၉၇ ႏင ၂၀၀၃ ခႏစအၾကားတြင ဒကၡသည စခနးေပါငး အေရအတြက (၅) ခ ျဖစလာခသည။ ၎ဒကၡသည စခနး မားရ အမးသားေကာငးမားက ကရငန ပညာေရးဌာႏင အစးရမဟတေသာ ႏငငတကာအဖြ႔အစညး JRS မ ပပး ကညေပးသည။ ကရငန အမးသားေကာငး အေရအတြက မာ မလတနးေကာငး (၁၁) ေကာငး၊ အလယတနးေကာငး (၅) ေကာငး၊ အထက တနးေကာငး (၂) ေကာငးႏင Post-

ten ေကာငးမား အခ႕ရလာခသည။၁၀၅

“ကရငန အမးသားေကာငးမားသည ၁၉၉၀ ခႏစ အေစာ ပငးကာလမားတြင မလတနးအဆငမ အလယတနးအဆင ျဖစေသာ သတမတနးအဆငထသာ ဖြငလစသငၾကားေပး ႏငခသည။ ကရငနအမးသားတးတကေရးပါတ (KNPP) အေနျဖင ေတာလနေရး ျပလပေနရျခငးျဖစသညအတြက အခကအခမားစြာ ရေနျခငးႏင အတနးပညာသငၾကားေပး မည ပညာတတမားစြာ လအပျခငးမားေၾကာငျဖစသည။ ေကာငးသား/သမားသည သတမတနးအဆင ေအာငျမင ၿပးဆးပါက ေကာသေလး (KNU) မ ဖြငလစထားသည ေကာငးမားသ႔ တကေရာက ပညာသငၾကားရသည။ KNU ေကာငးမားသည ဒသမတနးအဆငအထ သာမက ဖကဒရယတကသလအဆငအထ ဖြငလစသငၾကားေပး ႏငသည။ ၁၉၈၈ ခႏစ၊ (၈.၈.၈၈) အေရးအခငးၿပးသည ေနာကပငးကာလတြင ကရငနလငယမား ေပၚထြကလာၿပး၊ အဆပါလငယမားထ၌ ပညာတတသမားတြင ဘြ႔ရၿပးသ မားႏင ဘြ႔တစပငးတစစ အစရေသာ လငယပညာတတမား ပါဝငလာခသည။ ၁၉၉၂ ခႏစမ စတင၍ ကရငန အမးသား ေကာငးမားက အထကတနးအဆငအထ တးခ႕လာႏငခ သည။ ၁၉၉၅ ခႏစ၌ ဆယတနးလြန ပညာေရးေကာငး (Post-ten) က ျပညပမ ႏငငျခားသားမားႏင ရေနၿပးေသာ ဆရာ/မမားျဖင ဖြငလစသငၾကားေပခသည သာမက၊ ယေန႔ အခန၌ ဆယတနးလြန ပညာေရးေကာငး (Post-ten) အေရ အတြက (၃) ေကာငးအထ၁၀၆ ဖြငလစထားေနၿပျဖစသည။ နယစပေဒသတြင ကရငနအမးသား ေကာငးစစေပါငး (မလတနး၊ အလယတနးႏင အထကတနး အပါအဝင) (၁၅) ေကာငး ဖြငလစသငၾကားေနၿပျဖစသည။ နယစပေဒသရ ေကာငးမားတြင ပညာသငၾကားေနသည ေကာငးသား/သ အေရအတြက (၃,၅၈၀) ဥးေရ၊ ဆရာ/မ အငအား (၁၉၉) ဥးေရႏင ရးဝနထမးအငအားမာ (၇၁) ဥး အသးသးရသည။ ပညာေရးအပငးတြင JRS (Jesuit Refugee Service) မ ၁၉၉၂ ခႏစမ ယေန႔အခန ထတငေအာင အဓကအားေပး ေထာကပကညေပးေနသည အစးရမဟတေသာ ႏငငတကာ

အဖြ႔အစညးတစခ ျဖစသည။ ၂၀၀၀ ခႏစ ေနာကပငးကာလ တြင Inside Education Program ဟ၍ တးခ႕လာႏငခသည။ ၎ Inside Program အားျဖင ေကာငးေပါငး (၁၀၀) ေကာ၊ ဆရာ/မ အငအား (၄၀၀) ေကာျဖင သငၾကားေပးေနျခငး ျဖစသည။

ကရငနအမးသားေကာငးမား၌ မမတ႔ကယပင သငရး ညႊနးတမးျဖင သငၾကားေနျခငးျဖစသည။ အဂၤလပဘာသာ ရပအား စငကာပႏင အဂၤလနတ႔မ မျငမးထားသည။ ျမနမာသမငးဘာသာရပက မသငၾကားဘ ကရငနသမငး ဘာသာရပကသာ သငၾကားသည။ ကရငနသမငး ဘာသာ ရပအား အလယတနး အဆငထသာ ျပစထားျခငးျဖစ၍၊ အထကတနးအဆငႏင ဆယတနးလြန ပညာေရးေကာငး (Post-ten) ၌ သငၾကားျခငးမျပေပ။ မလတနးအဆငတြင အဓကအားျဖင မခငဘာသာစကားျဖငသာ သငၾကားေပးၿပး၊ အဂၤလပ ဘာသာရပသငၾကားရာ၌ ဘာသာစကား (၂) မး ေျပာဆသငၾကားသည နညးျဖင သငၾကားေပးသည။ ထ႔ေၾကာင မလတနးအဆငတြင မခငဘာသာစကားျဖင သာမက ဘာသာစကား (၂) မးေျပာဆ သငၾကားသညနညး (Bilingual Education System) ကပါ အသးျပ သငၾကား ေနျခငးျဖစသည။၁၀၇

၂၀၁၂ ခႏစ၌ ကရငနအမးသားတးတကေရးပါတ (KNPP)

သည သမၼတဥးသနးစန အစးရႏင ျပညနယအဆင သာမက ျပညေထာငစအဆငအထတငေအာင အပစ အခတရပစေရးစာခပက ခပဆခသည တငးရငးသား လကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးတစချဖစသည။ လကမတေရးထးၿပးေနာကပငး၌ ကရငနအမးသား အထက တနးေကာငးမားတြင သပၸဘာသာရပႏင သခၤာဘာသာ ရပမားသည အစးရသငရး ညႊနတမးႏင မမတ႔ ကရငန သငရးညႊနးတမးတ႔က ေရာေႏာေပါငးစပ သငၾကားေပး သည။ ထ႕ေနာက ဗဟအစးရ (ေနျပညေတာ)ႏင ျပညနယ အစးရ (ကယား) တ႔ျဖင ေတြ႔ဆရာတြင ပညာေရးအခနး က႑ႏငပတသက၍ ဆရာေအာငဆနးျမငမ ေဆြးေႏြးရာ၌ “ကရငနအမးသားေကာငးမ ဆယတနးေအာငျမငသည ေကာငးသား/သမားက အစးရမ မညသ႔လကခေပးႏင မလ၊ ထ႔ေနာက မလတနး၊ အလယတနး ေကာငးသား/သမားက ဘယလေပါငးစပေပးႏငမလ” ဟ၍ ေဆြးေႏြးခ ေသာလညး အစးရဘကမ အဆပါအခကမားႏငပတသတ ၿပး မဝါဒမား ခမတထားျခငး မရခေပ။ ထမသာမက ယေန႔ အခနအထတငေအာငပင မရေသးေခ။၁၀၈

၁၀၅ Byar Reh, Margaret and Han Tin, Karenni Refugee Camp-1: Education Situtation https://sdcthailand.files.wordpress.com/2014/11/sdc-publication-november-14-report.pdf (accessed on April 13, 2018).

၁၀၆ Karenni National College, Karenni Futrher Education Program and Karenni Social Development Center တ႔ျဖစသည။၁၀၇ ေအာငဆနးျမင (ကရငနအမးသားပညာေရးဌာန တာဝနခ(ၿငမး)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ

သေတသနအဖြ႔၊ ခငးမငၿမ႕၊ ႏဝငဘာလ ၉ ရက၊ ၂၀၁၇။ ၁၀၈ ေအာငဆနးျမင (ကရငနအမးသားပညာေရးဌာနတာဝနခ(ၿငမး)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ

(ျပညေထာငစျမနမာႏငင) သေတသနအဖြ႔၊ ခငးမငၿမ႕၊ ႏဝငဘာလ ၉ ရက၊ ၂၀၁၇။


၈.၁.၄. ရမး ရမးျပညျပနလညထေထာငေရးေကာငစ (RCSS) မ ရမး အမးသားေကာငးက ၂၀၀၀ ခႏစတြင လြငတငးလနး ဌာနခပ၌ စတငဖြငလစခသည။ ထမတဆင ထငး-ျမနမာ နယစပတေလာကတြင ေကာငးေပါငး (၄) ေကာငးက ထပမ တညေဆာကလာခသည။ ထငး - ျမနမာနယစပ တေလာကတြင အထကတနးေကာငး (၁) ေကာငး၊ အလယတနးေကာငး (၁) ေကာငးႏင မလတနးေကာငး (၃) ေကာငးရသည။ ထမတဆင ၂၀၁၂ ခႏစတြင ေဒသခ ျပညသမား၏ ေတာငးဆမႈအရေသာလညးေကာငး၊ ကေလး မား၏ ပညာသငၾကားခြငက ျဖညဆညးေပးရန ရညရြယ၍ အမးသားေကာငးမားက ရမးျပညနယရ (RCSS) လႈပရား သြားလာေသာ နယေျမအတြငး တးခ႕တညေဆာကလာ ခသည။ (RCSS) မ ဖြငလစေသာ ေကာငးမားသည မလ တနးအဆငတြင မမတ႔၏ ကယပငသငရးညႊနးတမးက အသးျပ၍ အလယတနးႏင အထကတနးအဆငတြင ျမနမာႏင ထငး သငရးညြနးတမးမားက ေရာေႏာအသးျပ လကရသည။ ယခအခါတြင သငရးညႊနးတမးက ဆကလက၍ ျမႇငတငရန လပေဆာငလကရသည။

ယခအခါ RCSS မ အျပညအဝေသာလညးေကာငး၊ အစတ အပငးတစခ ေသာလညးေကာငး ေထာကပေပးေသာ ေကာငးစစေပါငး (၃၀၀) ေကာႏင ဝနထမး (၅၀၀) ခန႔ရ သည။ ေကာငးမားတြင အမးသားေကာငး၊ ဘနးေတာႀကး သငပညာေရးေကာငး၊ အစးရႏင တြဖကသငၾကားေသာ ေကာငးႏင ကယထကယထေကာငးမားဟ၍ ခြျခားေတြ႔ရ ႏငသည။ အစးရေကာငးႏင ဘနးေတာႀကးသင ပညာေရး ေကာငးမားတြင ရမးဘာသာသငၾကားရန ဆရာ၊ ဆရာမ ေစလႊတေပးျခငးမားက လပေဆာငလကရသည။ ေကာငး သား/သအေရအတြကမာ (၁၀,၀၀၀) ခန႔ရသည။ ဆရာ၊ ဆရာမႏင ဝနထမးလစာမားက RCSS ႏင ေဒသခ

ျပညသမားမတာဝနယ ပပးေပး ျခငးျဖစသည။ အမးသား ေကာငးမားတြင ၾကားခဘာသာစကား (Medium of

Instruction) သည ရမးဘာသာ စကားျဖစၿပး မခငဘာသာ စကားအေျချပေသာ ပညာေရးက အေကာငအထညေဖာ လပေဆာငလကရသည။ အျခား တငးရငးသားမားပါဝင ေနထငေသာ ေဒသမားတြင ေဒသခ ဘာသာစကား တတ ကၽြမးေသာ ဆရာမားက ခန႔ထားသည။

စနေခၚမႈ

RCSS သည NCA လကမတေရးထးရာတြင ပါဝငေသာလညး ေဒသတြငး အစးရတပမေတာမ နယေျမရငးလငးမႈမား လပေဆာငလကရရာ စစေဆးေမးျမနးမႈမား ျပလပေသာ ေၾကာင ေဒသခမားက စးရမေစသည။ ေဒသခမားမ အမးသား ေကာငးဆရာ၊ ဆရာမမားအား ေရာငတမးေပးရန ေတာငးဆေလရသည။ ထ႕အျပင ေကာငးမားတြင ဝငေရာက၍ စစေဆးေမးျမနးမႈမားျပလပျခငး၊ အမးသား ေကာငးဆရာ/မမားက ဆငေခၚ၍ RCSS သတငးေထာက ဟ စြပစြျခငး၊ NCA လကမတထးၿပးေနာကပငး သြားလာ ျခငးမား အနညးငယလြယကေသာလညး စစေဆးေရးဂတ မားတြင RCSS ႏင ဆကႏြယသည သကေသအေထာက အထားမားေၾကာင အေျခစကစခနးတြင တစညတာ စစေဆးေမးျမနးမႈ ျပလပမႈမားသည ဆရာ/ဆရာမမား အတြက လၿခမႈမရေပ။ ေကာငးသငေထာကက ပစၥညးမား လေလာကမႈမရျခငး၊ လစာနညးျခငး၊ ဆရာ၊ ဆရာမ အငအားနညးပါးျခငး၊ အမးသားေကာငးမားက အသ အမတမျပျခငး။ အစးရမ ရပရြာလထက စညးရး၍ ေကာငးမားတးခ႕ကာ အမးသားေကာငးဆရာ/ ဆရာမ မားက ပညာေရးဌာနမ သတမတထားေသာ စႏႈနးႏင မညသည ဆရာ၊ဆရာမမားက ထတပစျခငး စသညမားက ရငဆငေနရသည။

၁၀၉ Nang Mwe Hkur, Independent Researcher (Education policy and administration), interviewed by ENAC Reasearch Department, Chiang Mai, Februbary, 25 2018.

၁၁၀မြနျပညသစပါတ ထနးခ ပနယေျမ ဆသညမာ ၁၉၉၅ ခႏစ SLORC ႏင NMSP သေဘာတညခကအရ အစးရဘကက သတမတေပး ေသာ နယေျမမား၊ ၂၀၁၂ ခႏစ Bilateral သေဘာတညခကအရ မြနျပညသစပါတ တပစခနးခရာ ေနရာမားအား ရညညႊနးပါသည။

၈.၁.၅. မြနမြနအမးသားပညာေရးစနစသည ၁၉၇၂ ခႏစတြင မြန ျပညသစပါတမစတငလာခသည ပညာေရးစနစျဖစသည။ ၁၉၉၅ ခႏစ၌ ႏငငေတာ ၿငမ၀ပ ပျပားမႈ တညေဆာကေရး အစးရျဖင အပစအခတရပစေရးစာခပ ခပဆခသည။ ထ႔အျပင ၂၀၁၂ ခႏစတြငလညး ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ (ဥးသနးစန) အစးရလကထကတြငလညး

ျပညနယအဆင သာမက ျပညေထာငစအဆငအထ အပစအခတရပစေရး စာခပခပဆခေသာ တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔ အစညးျဖစသည။ မြနအမးသား ေကာငးမားသည မြနျပည သစပါတထနးခပရာ နယေျမ မား၌သာမက၁၁၀ အစးရ ထနးခပရာနယေျမမားတြငလညး ဖြငလစသငၾကားေပးေနသည ေကာငးျဖစသည။


မြနအမးသားပညာေရးစနစသည ေဝးလေခါငဖားသည မြနလမးမား ေနထငရာေဒသမားအတြက ရညရြယခကျဖင စတငချခငးျဖစသည။ ထ႔ေနာက တျဖညးျဖညးခငး အရန ရလာျခငးအျပင မြနရပရြာလထမ ေတာငးဆခကမားေၾကာင မြနအမးသားေကာငးမားက ပမဖြငလစႏငခသည။ သ႔ရာ

၈.၂. rGeftrsKd;om;ausmif; ynma&;pepf uGif;qif;avhvmjcif;ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားျပညနယမား၌ အမးသား ေကာငးမား ဖြငလစသငၾကားေပးေနမႈမား ရေနေသာလညး၊ ၁၉၇၂ ခႏစ၌ မြနျပညသစပါတမ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစအား လကရအခနအထတငေအာင စနေခၚခကမားျဖင ဆကလက ရပတည ဖြငလစေနျခငးျဖစသည။ မြနအမးသားေကာငးပညာေရးစနစသည တငးရငးသားလမးမားအတြက အတယဖြယေကာငး သည ပညာေရးစနစတစခ ျဖစေနျခငးမာ အေျခခပညာေရး အဆင မားတြင ၎တ႔၏ (အမးသားလကၡဏာရပ) ဘာသာစကား၊ စာေပ ႏင ယဥေကးမႈမားက အေျချပကာ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစျဖင သငၾကားေနျခငးျဖစသည။ ယငးအျပင အစးရေကာငးမားႏင အျပနအလန ခတဆကထား သညအတြက ေပါငးကး ပညာေရးစနစ တစချဖစသည။ တကသလဝငခြငစာေမးပြ(ဆယတနး) ေျဖဆခြင ရေနသညအျပင၊ အဆပါ စာေမးပြ ေအာငျမငပါက တကသလ၊ ေကာလပမားတြငလညး ဆကလကတကေရာကခြငရေနသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသား ေကာငးပညာေရးစနစမာ အမားႏငမတ တမထးျခားေနသည အတြက မြနအမးသား ေကာငးပညာေရးစနစက အေသးစတ ေလလာရျခငး (In-depth Analysis) ျဖစသည။ ဤအခနး (၈.၂) ၌ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစႏင သကဆငေသာ ေလလာ ေတြ႔ရခကမားက ေခါငးစဥခြ (၁၀) ချဖင တငျပထားပါသည။ MNEC တာဝနရသ တစဥးမ ေျပာၾကားရာတြင “မြနအမးသား (အေျခခပညာေကာငး) စစေပါငးအေရအတြက (၁၃၂) ေကာငးဖြင လစသငၾကားေပးေနသည။ အဆပါအေရအတြကမားမာ မလတနး ႏင မလတနးလြနေကာငး (၁၁၃) ေကာငး၊ အလယတနးေကာငး (၁၆) ေကာငး၊ အထကတနး ေကာငး (၃) ေကာငးႏင (BHEEP -

Bop Htaw Empowerment and Education Program) Post-

ten ေကာငး (၁) ေကာငး စသညတ႔ျဖစသည။ မြနအမသားေကာငး အမားစက မြနျပညနယ၊ ကရငျပညနယႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကး စေသာေနရာမား၌ တညရသည။ ယငးအျပင၊ အစးရေကာငးမားႏင MNEC ေကာငးမား အတတကြပးတြ ဖြငလစထားေသာ Mix

School (၉၂) ေကာငးဖြငလစထားရသည။”၁၁၁Source:

Mon National Education Committee (MNEC)

တြင ႏငငေရးအငအား ခနခြငလာ မညမမႈမားေၾကာင မြနအမးသားေကာငး အမားစမာ ဖြငႏငချခငး မရေခ။ မြနအမးသားပညာေရးစနစႏင ေကာငးမား အေၾကာငးက (၈.၂) ၌ အေသးစတတငျပထားပါသည။

၁၁၁ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတ(ေမာလၿမင)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတ သနအဖြ႔၊ ေမာလၿမငၿမ႕၊ ၾသဂတလ ၂၀ရက၊ ၂၀၁၇ခႏစ။


မြနအမးသားေကာငးမားတညရရာ တညေနရာျပေျမပ

ေကာငးမား၏ တညေနရာျပေျမပသည ပထ၀၀ငဆငရာ အခကအလကမားျဖင အတအကေရးဆြျခငး မဟတပ၊ အနးစပဆး ခန႔မနးေရးဆြထားေသာ ေျမပျဖစပါသည။


မြနျပညသစပါတ၏ (ဒတယ-ဥကဌ) ႏငဟသာမ မြနအမးသားေကာငးမားစတင ျဖစေပၚလာသည ေနာကခ သမငးႏငဆကစပ၍ ေတြ႔ဆေမျမနးမႈက ေျဖၾကားရာ၌

“ဘာပျဖစျဖစ ကယစာက သငၾကားခြငရရင ကယလမး ေရရညရပတညႏငဖ႔အတြက ထနသမးမႈမာ ေတာေတာေလး အဓကကတယလ႔ တ႔ျမငတယ။ သငၾကားခြငမရလ႔ ၁၉၇၂ ခႏစမာ ကေနာတ႔က ကယေတာလနေရး ဂြငနယေျမထမာ ဒေနာကတနးေတြကေပါဗာ၊ ေတာလနေရး မသားစရ႕ သားသမးေတြ စာတတဖ႔၊ အစးရအပခပမႈန႔ ေဝးၿပးေတာ အစးရေကာငးမရတ ရြာငယေလးေတြမာ ဖြ႔ၿဖးေရးႏင ပညာေရးမာ လတယဆၿပးေတာမ အဒလေကာငးဖြငဖ႔ စစဥလကတယ။ ၁၉၇၂ ခႏစမာ မလတနးအဆငႏင စတငခသည။ မလတနးအဆငကေနစၿပး ေကာငးေတြ၊ ကေလးေတြက တျဖညးျဖညးမား လာတာေပါ။ ပါတကပ ေကာငးေတြ ေဆာကေပး၊ ေထာကပေပးလာရတယ။ ေနာကဆးေတာ အလ လပလာရငးန႔ ကေလးေတြက ေလးတနးေအာင ေတာ ဆကသြားမယ အေနအထားမရေတာ လအပမႈအရ အလယတနးေကာငးေတြ ျပနေဖာလာရတယ။ အဓကအားျဖင တ႔ရေဘာေတြထမာ အသကႀကးတသေတြ တခ႕ကနးမာေရး သပမေကာငးတသေတြက ေကာငးဆရာခန႔အပတယ။

၈.၂.၁. မြနအမးသားေကာငး ျဖစေပၚလာပ (ေနာကခသမငး)

“မြနအမးသားေကာငးအစ မြနျပညသစပါတက” ဟ ဆသည အတငးပင မြနအမးသားေကာငးမားသည အစးရ ေကာငးမား မဖြငလစႏငသည ေဝးလေခါငဖားေသာ ေဒသမားႏင နယစပေဒသမားတြင မမတ႔ မြနလမးမား စာတတေျမာကေရးႏင ပညာတတေျမာကေရးအတြက ရညရြယ၍ မြနျပညသစပါတမ ၁၉၇၂ ခႏစမ စတငတည ေထာငခသည မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ ျဖစသည။ ၁၉၇၂ ခႏစတြင မြနျပညသစပါတသည အေရးႀကးသည မြနပညာေရးဌာနက စတငဖြ႔စညးၿပး၊ ၁၉၉၂ ခႏစတြင မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတက ထပမဖြ႔စညးေပးသည။ ထ႔ေနာက ၂၀၁၄ ခႏစ၊ ေမလ (၁)ရကေန႔တြင ကယျပန႔ေသာ မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတ (EMNEC) က ထပမဖြ႔စညးခသည။ ကယျပန႔ ေသာ မြနအမးသားပညာေရး ေကာမတ (EMNEC)က ထပမဖြ႔စညးရသည ရညရြယခကမာ မြနျပညနယအတြငး သကသကသာမဟတဘ မြနလမးမားေနထငရာေဒသမား၊ အျခားေသာ ျပညတြငးႏင ျပညပသ႔ ေရာကရေနေသာ ေဒသမားအထ ကြနယကသဖြယ ခတဆကႏငေစရန အတြက ဖြ႔စညးျခငးျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင MNEC ျဖငသာ သကဆငျခငးသာ မဟတဘ မြနတစမးသားလးႏင

၁၁၂ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတ(ေမာလၿမင)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတ သနအဖြ႔၊ ေမာလၿမငၿမ႕၊ ၾသဂတလ ၂၀ရက၊ ၂၀၁၇ခႏစ။

၁၁၃ ႏငဟသာ၊ ဒတယ-ဥကဌ မြနျပညသစပါတ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ခငးမင၊ စကတငဘာလ ၁၂ ရက၊ ၂၀၁၇ခႏစ။

သကဆငသည MNEC ျဖစလသည အေတြးအေခၚမးျဖင EMNEC (Extended Mon National Education

Committee) က ဖြ႔စညးရျခငးျဖစသည။၁၁၂

အတတကာလမားတြင ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ တငးရငး သားေဒသမား၌ အစးရေကာငးမား ဖြငလစသငၾကား ေပးမႈမားမာ အငမတနပင နညးပါးလသည။ ယငးကသ႔ အစးရေကာငးမား ရသညတငေအာင သငၾကားေပးမည ဆရာ/ဆရာမမားမာ ေဒသ၏ လအပခကႏင စနေခၚမႈမား ေၾကာင တာဝနထမးေဆာငရနအတြက ျပလပႏငျခငး မရ ခေခ။ ထ႔အတြကေၾကာငပငလင မြနလထအေနျဖင မမတ႔ ကေလးမားက ပညာသငၾကားႏငရနအတြက ကယထ ကယထစနစျဖင ေကးရြာမား၌ စာသငေပးမည ေကာငး ဆရာ/ဆရာမမားက ငားရမးျခငးျဖငကေလးမားက ပညာ သငၾကားေစျခငးအားျဖင အစျပချခငးျဖစသည။ ၁၉၇၂ ခႏစ၌ မြနျပညသစပါတ၏ ဥးစးေဆာငရြကေပးမႈမား ေၾကာင မြနအမးသားေကာငးမားသည ပမစနစတက ျဖစလာခသည။ မြနအမးသားေကာငးမားက မြနျပညနယ ရ မြနျပညသစပါတ ထနးခပေသာ နယေျမမား အပါအဝင အစးရထနးခပနယေျမမားတြငလညး ဖြငလစထားလကရ သည။ ထ႔အျပင မြနလမးအမားစ ေနထငၾကသည ကရင ျပညနယ၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယႏင တနသၤာရတငး၊ ေရျဖၿမ႕နယ၌လညး မြနအမးသားေကာငးမားက ဖြငလစ ထားသည။


၁၉၇၂ ခႏစအခနမ စတငခသည မြနအမးသားေကာငး မားသည ယေန႔အခန ထတငေအာင ဆကလက ရငသန ေနဆပငျဖစသည။ ဆရာႏငဟသာ၏ ေျဖၾကားမႈမားက ၾကညျခငးအားျဖင စာေပသည လမးတစမးအတြက အသကတမပင မညမေလာက အေရးႀကးေနေၾကာငးက ထငဟပေပၚလြငေစသည။

၈.၂.၂။ မြနတငးရငးသား စာေပ လႈပရားမႈမား

ဘာသာစကားႏင စာေပယဥေကးမႈသည မြနလထအတြက ပမအေရးႀကးလာေသာေၾကာင ၁၉၉၅ ခႏစတြင မြနျပည သစပါတႏင ႏငငေတာ ၿငမ၀ပပျပားမႈ တညေဆာကေရး အစးရတ႔အၾကား အပစအခတရပစေရး စာခပခပဆရာ တြင မြနဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားခြငက ထညသြငး ခပဆေပးရန အဆျပခသည။ ထ႔ေၾကာင မြနျပညသစပါတ သည မြနလထက ကယစားျပသညႏငအည စာခပ ခပဆရာတြင ေအာကပါအခကမားက ထညသြငးခပဆ ခသည။

(၁) မြနျပညနယအတြငးရ အစးရေကာငးမားတြင မြနဘာသာစကား၊ စာေပသငၾကားျခငးက Minor

ဘာသာရပအျဖစ ခြငျပရန။(၂) မြနျပညနယတြင အစးရေကာငးမားကတးခ႕ ဖြငလစ

ရနႏင မြနေကးရြာမားတြင အဆငအမးမးႏင ပညာ ေရးက ျမႇငတငရနႏင ၎ေကာငး၌ လကေထာက မားထားရေပးရန။

(၃) မြနျပညနယရ ဖြ႔ၿဖးမႈမရေသးေသာ နယေျမမားတြင မြနအမးသား အထကတနးေကာငး တညေဆာကရာ တြင ကညေထာကပရန။

(၄) မြနဘနးေတာႀကးမားကအစးရ အေထာကအပျဖင ဗဒၶ ဘာသာစာေပ စာေမးပြက မြနဘာသာစကားျဖင ေမးျမနး ေျဖဆခြငျပရန စသညအခကမား ပါဝငသည။၁၁၄

၁၁၄ Pon Nya Mon, Ph.D., Identity, Image and Ethnic Conflict in Burma: A Case Study of Mon People (Dorctral

Dissertation, Washington State University, 2010).

၁၁၅ Pon Nya Mon, Identity, “Image and Ethnic Conflict in Burma: A Case Study of Mon People” (Dissertation, Washington State University, 2010).

မားေသာ အားျဖင၊ ေယာကားေတြပ တာဝနယၾကတာေပါ၊ ေတာလနေရးမာက ေယာကားေတြမားတာေပါဗာ မနးကေလးေတြက နညးတာကး။ ေယာကၤားေတြက ေကာငးအပႀကးေတြလပရေတာ မၿမဘးဗ။ ဝါသနာ အေလာကလညး သပဆႏၵမရၾကဘးဗ။ ၁၉၉၀ ခႏစႏင (၁၉၉၂ - ၉၃) ေနာကပငးကေတာ တ႔ဆမာ ပညာတတ အမးသမးေတြ တကသလက ဘြ႔ရေကာငးဆငးအမးသမးေတြ ေတာလနေရးအဖြ႔အစညးထ ေရာကလာ တယဗ။ အခ မဆာဒါတ႔အပါအဝင သတ႔ အပစေတြ (၄ - ၅) ဥးေလာက ဘြ႔ရေတြ ေရာကလာတယဗ။ တ႔က သတ႔က ပညာေရးဌာနမာ တာဝနေပးလကတယ၊ ဆရာခန႔လကတယ၊ သတ႔ကေန ဥးေဆာငရငးန႔၊ သတ႔က ၿမၿမလပေဆာငႏငတာေပါ။”၁၁၃

၎အဆျပမႈမားအေပၚတြင အစးရမ ခြငျပေပးခသည။ ယငးသ႔ ခြငျပရာတြငလညး၊ မြနစာေပသငၾကားျခငးက ေကာငးသငခနးစာသငခနမား ၿပးဆးသည ျပငပအခန၌ သာသငၾကားခြငျပသည။ ထ႔အျပင သေဘာတညခက (၄) ခကေျမာကကလညး လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာေဆာငေပးရန သေဘာတညခသည။ အဆပါ သေဘာ တညမႈ အကးရလဒမားအရ လကေတြ႔၌ မြနစာေပသင ၾကားမႈသည တျဖညးျဖညး အားေကာငးလာခသည ေနာကပငးတြင၊ အပစအခတရပစေရး စာခပခပဆၿပး (၃) ႏစအၾကာ ကာလေနာကပငးတြင အစးရဘကမ အစးရေကာငးမား၌ မြနစာေပသငၾကားျခငးက ဖအားေပး လာခသညသာမက အစးရ ထနးခပနယေျမမားတြင ရေန သည မြနအမးသားေကာငးမားက ပတပစသည အထ ဖအားေပး အကပကငလာမႈမား ရခသည။ အစးရ၏ အေၾကာငးျပခကမာ အမးသားစညးလးညညြတေရး (သ႔ မဟတ) ၎တ႔၏ ဗမာမႈျပသညဝါဒ ပကျပားမညက စးရမ သည ပစျဖင အေၾကာငးျပကာ ဖအားေပးလာခသည။ အစးရမ ေၾကညာခကတစေစာင ထတျပနခသည အေၾကာငးအရာမားမာ “ႏငငေတာ အစးရသည မညသည ေနရာေဒသမားႏင ေကးရြာမားတြငမဆ တရားမဝင မတပတငထားျခငးမရသည ေကာငးမားႏင အဆပါ ေကာငးမားတြင စာသငၾကားေနမႈမားက ခြငျပမည မဟတေပ။ ဤအမန႔ပါ ျပ႒ာနး ခကမားက လကနာျခငး မရသည ဆန႔ကငသမားက အေရးယေဆာငရြကမည။ ေကာငးဆရာ/မမား၊ ေကာငးသားမားႏင ေထာကပေပး ေနသမား၊ ဥပေဒမားႏင အမန႔မားက ဆန႔ကငရန အစ အစဥေရးဆြေနသမားႏင လကေတြ႔ကငသး အေကာင အထည ေဖာေဆာငေနသမား အေရးယျခငးခရမည။ ဤအေရးေပၚ အကဥပေဒအရ ေဖာျပပါ ကးလြနသမား သည အလးစ အေရးယေဆာင ရြကျခငးခရမည” ဟ ေဖာျပထားသည။၁၁၅


၁၉၉၈ ခႏစတြင မြနစာေပသငၾကားသည ေကာငးေပါငး (၁၇၀) ပတသမးျခငး ခရသညအျပင ေကာငးသား/သဥးေရ (၁၀,၀၀၀) ေကာမာလညး ၎တ႔၏ မြနစာေပ သငယျခငး အခြငအေရးမား ဆးရႈးနစနာမႈမား ျဖစခသည။၁၁၆ ထကသ႔ ေသာ ဖအားေပး အကပကငမႈမားသည မြနတငးရငးသားလမးမားအတြက ႀကးမားသည ဆးရႈးနစနာမႈျဖစျခငး ေၾကာင မြနအမးေကာငးမား၏ အရညအေသြးႏင အေရ အတြကမာ ကဆငးမႈမား ျဖစလာခသည။ ၂၀၀၈ -၂၀၀၉ ပညာသငႏစတြင မြနအမးသားေကာငးရသည အေရ အတြကသည (၃၄၀) ေကာငးမ ၂၀၀၀ ခႏစ၌ (၂၆၈) ေကာငးအေရအတြကသ႔ ေလာကခသည။ ထ႔အျပင ၂၀၀၀ ခႏစတြင အမညစာရငးသြငး ေကာငးသား/သဥးေရသည (၄၆,၂၀၂) မ (၃၅,၀၀၀) ဥးေရသ႔ ကဆငးခသည။၁၁၇

၂၀၁၂ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ၌ မြနျပညသစပါတသည သမၼတဥးသနးစနအစးရႏင ျပညနယအဆင သာမက ျပညေထာငစအဆငအထ အပစအခတရပစေရး သေဘာတ

စာခပက ခပဆခသည အခနတြငလညး အစးရေကာငး မား၌ တဖနျပညလည၍ မြနစာေပသငၾကားမႈက တရားဝင အေနျဖင ခြငျပရန အဆျပခသည။ ေကးလကေဒသမား ႏင မြနျပညသစပါတ ထနးခပရာ နယေျမမား၌ အစးရ၏ ဖႏပအကပအကငမႈမားႏင တငးၾကပမႈမား ႀကေတြ႔ေနရ ေသာလညး မြနလမးမား၏ မြနစာေပသငၾကားမႈ ဆကလက၍ အားေကာငးေနဆပငျဖစသည။ အခ႕ေသာ မြနအမးသားေကာငးမားသည ရပရြာလထ၏ အကအည၊ အေထာကအပမားျဖင ဆကလကရငသနေနသည။ ယငးသ႔ အားေကာငးေနရသည အေၾကာငးအရငးသည ပညာသင ၾကားရာတြင မခငဘာသာစကားအေျချပသည ပညာေရး စနစျဖစသညအေလာက မြနျပညသစပါတ၏ စစမန ေကာငးမြနသည လထအေျချပ မဝါဒလမးစဥမားေၾကာင ျဖစသည။ အသစေရြးခယ တငေျမႇာကျခငးခရသည မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတ အဖြ႔ဝငမားသည မြနျပညသစပါတ အဖြ႔ဝငမားႏင အရပသားမားက အေျခ ျပ၍ ေပါငးစပဖြ႔စညးခသည။

၁၁၆ Pon Nya Mon, Identity, “Image and Ethnic Conflict in Burma: A Case Study of Mon People” (Dissertation, Washington State University, 2010).

၁၁၇ Pon Nya Mon, Identity, “Image and Ethnic Conflict in Burma: A Case Study of Mon People” (Dissertation, Washington State University, 2010).

မြနအမးသား မလတနးလြနေကာငး (ကမာ၀က) စာသငၾကားေနမႈPhoto by ENAC


မြနစာေပ ဆကလကရပတညႏငေရးအတြက ေႏြရာသ ေကာငးပတ အားလပရကမားတြင အထးသျဖင ၿမ႕၊ ရြာမား တြင ဘနးေတာႀကးေကာငးမား၌ မြနစာေပခစျမတႏးသ မားမ ဥးေဆာင၍ မြနစာေပသငၾကားျခငး အစအစဥမားက ျပလပလကရသည။ မြနျပညသစပါတမ ဒဥကဌျဖစသည ႏငဟသာမ မြနစာေပလႈပရားမႈမားအေၾကာငး ေျပာၾကား ရာတြင “အစးရထနးခပထားတ ရြာေတြ၊ ၿမ႕ေတြမာ ေႏြရာသေကာငးပတရကဆရင ဘနးႀကးေတြ၊ တကသလ ေကာငးသားေတြ ဥးေဆာငၿပးေတာ အနညးဆး တစလ၊ တစလခြေလာက မြနစာသငၾကားေရး အစအစဥေတြ လပတယ။ ကယကယျပန႔ျပန႔ပ ရြာတငး လလသငၾကား ေပးတယ။ စာသငခနၿပးဆးတ အခနမာ စာေမးပြလပေပး ၿပး၊ ဆေတြဘာေတြ ေပးၿပးေတာ စတဓာတျမႇငတငေပး တယ။ အလနညးန႔ စာေပက ထနးသမးတယ။”၁၁၈

ယငးကသ႔ေသာ မြနစာေပတညတေရး လႈပရားေဆာငရြက မႈမားတြင ဘနးေတာႀကးေကာငးမ ရဟနး၊ သဃာေတာ မားလညး အားတကသေရာျဖင ပါဝငေဆာငရြကေပးေန သည။

၈.၂.၃. မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစ

မြနအမးသား ပညာေရးစနစသည မခငဘာသာစကား အေျချပသည ပညာေရးစနစ တစရပျဖစသည။ လကရ အခန၌ မႀကေကာငးအဆင ဖြငလစသငၾကားေပးႏငရန အစအစဥမား ခမတေရးဆြ အေကာငအထည ေဖာေဆာင မႈမားရေနသည။ အခ႕ေသာေဒသမားတြင မႀကေကာငး မားက ဖြငလစသငၾကားေပးေနေသာ ေကာငးမား ရေနၿပ ျဖစသည။ အဆပါ မႀကေကာငးအဆင၌လညး မခင ဘာသာစကားအေျချပ သငၾကားသည နညးစနစက အသးျပလကရသည။ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရး စနစသည မလတနးအဆင၌ မခငဘာသာစကား အေျချပ သည ပညာေရးစနစျဖစသည။ မလတနးအဆင ပညာေရး သငရးညႊနးတမးဖတစာ အမားစက မြနအမးသားပညာေရး ေကာမတမ မြနျပညနယေဒသႏင ကကညေအာင (သ႔ မဟတ) လကေလာညေထြေအာင ျပစေရးဆြသည ဖတ စာမားျဖစသည။ အထးသျဖင မြနဖတစာႏင မြနသမငး ဖတစာအပမားျဖစသည။ သခၤာဘာသာရပသည ျမနမာ ဘာသာမ မြနဘာသာသ႔ ျပနဆထား၍၊ မြနစကားျဖင

၁၁၈ ႏငဟသာ၊ ဒတယ ဥကဌ မြနျပညသစပါတ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနအဖြ႔၊ ခငးမငၿမ႕၊ ၂၀၁၇ ခႏစ စကတငဘာလ ၁၂ ရက။

၁၁၉ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသန အဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၂၀၁၇ခႏစ ၾသဂတလ၊ ၂၀ ရက။

သငၾကားျခငးျဖစသည။ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတ တာဝနရ သတစဥးမ ေျဖၾကားျခငး၌ “သငယတနးမ ေလးတနးအထ မြနစကားႏင မြနစာျဖငသာ သငၾကား ေပးသည။ မြနအမးသားေကာငးမားရ မလတနးအဆင သငရးညႊနးတမးမားက မမတ႔ မြနစာ သငရးညႊနးတမးျဖင သာ သငၾကားေပးသည။ မြနအမးသားေကာငးမားရ မလ တနး (ေအာက) အဆငတြင မြနစာ၊ ျမနမာစာ၊ အဂၤလပစာ ႏင သခၤာဘာသာရပမားက သငၾကားေပးသည။ မလတနး (အထက) အဆင သငရးညႊနးတမးမားမာ မြနဖတစာ၊ ျမနမာစာ၊ အဂၤလပစာ၊ သခၤာ၊ သပၸ၊ ပထဝႏင သမငး ဘာသာရပမားျဖစသည။ ထ႔ေနာက မလတနး (အထက) အဆငတြင ပထဝႏင မြနသမငးဘာသာရပမားက မြန ဘာသာျဖင သငၾကားသည။ ပထဝဘာသာရပ သငရး ညႊနးတမးသည ျမနမာဆရယလစလမးစဥေခတတနး၌ မြနဘာသာသ႔ ျပနဆထားၿပး သငၾကားျခငးျဖစသည”၁၁၉

ဟ ေျပာဆသည။ အလယတနးအဆငတြင ပညာေရးဝနႀကး ဌာနမ သတမတ ထားသည အစးရ သငရးညႊနးတမးက အဓက အသးျပ ထားသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာသမငး ဖတစာက သငၾကားျခငး မျပသညအျပင စာေမးပြေျဖဆျခငးလညး မရေၾကာငး ေတြ႔ရသည။ ၎အစား မြနသမငးဖတစာက သငၾကား ေျဖဆေစသည စနစက ကငသးသည။ အလယတနး အဆင၌ ဘာသာစကား ႏစမးအသးျပျခငး (Bilingual

Education) ျဖင သငၾကားသည စနစျဖစသည။ မြနအမးသား ပညာေရးစနစ၏ အလယတနးအဆငတြင သငရးညႊနးတမး အမားစသည ျမနမာဘာသာစကားျဖင ေရးသားပႏပထား ေသာလညး စကားလးမား၏ အဓပၸါယေဝါဟာရမား နားမလညႏငသည အခနအခါမားတြင မြနမခငဘာသာ စကားျဖင ျပနလညရငးျပ သငၾကားေပးသည။ ထ႔ေၾကာင ျမနမာဘာသာစကားသည ပထမဥးစာေပး ေနရာ၌ တညရ ၍၊ မခငဘာသာစကားသည ဒတယဘာသာစကား ေနရာ တြငတညရသည။

အထကတနးအဆင၌ အစးရသငရးညႊနးတမး အလးစက သာ သငၾကားေပးသည။ ရဖနရခါ အခနမးတြငလညး မခင ဘာသာစကားျဖင အသးျပ သငၾကားေပးျခငးမားလညး ရေနျပနသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသားေကာငးမားရ ဆရာ/မမားသည ဘာသာစကား (၃) မး သငၾကားသည နညးစနစျဖင သငေပးျခငးႏင ဘာသာစကား (၂) မး သငၾကား၊ သငယသည (Bilingual Education) စနစက


ကငသးသည။ အထကတနးအဆင၌ မြနသမငးႏင မြန ဖတစာက မသငၾကားေစေတာဘ အစးရ သငရးညႊနးတမး အားလးကသာ အေျချပသငၾကားသည။ အဘယေၾကာင ဆေသာ တကသလဝငတနးစာေမးပြ ေျဖဆရာတြင ပညာေရး ဝနႀကးဌာန၏ စာေမးပြေမးခြနးလႊာက ေျဖဆရသည အတြကေၾကာငပငျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင “မြနအမးသား ပညာေရးစနစသည မလတနးအဆငတြင မခငဘာသာ စကားအေျချပ ပညာေရးစနစကငသးၿပး၊ အလယတနး အဆင၌ ဘာသာစကား (၂) မးေျပာဆ သငၾကား၊ သငယ သည နညးစနစ (Bilingual Education) အသးျပျခငး ျဖစသည။ မခငဘာသာစကား သငၾကားသည နညးက တေျဖးေျဖး ေလာခရသည အေၾကာငးအရငးမာ ဗမာ စကားသည ႏငငသးစကားျဖစသည အားေလာစြာ အသးျပေနရျခငးျဖစသည။ အထကတနးအဆင၌ ဗမာ စကားက အဓကထား အသးျပသငၾကားေသာလညး ရဖန ရခါအခနမားတြင ေကာငးသား/သမား စကားလး၏ ေဝါဟာရ အဓပၸါယမား နားမလညႏငသည အခါမးတြင မြနစကားျဖငလညး သငၾကားေပးသည။”၁၂၀

၁၂၀ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။

မြနအမးသားပညာေရးေကာမတမ ေရးဆြထားေသာ သငရးညႊနးတမး ဖတစာအပမားPhoto by ENAC

အစးရပႏပဖတစာအပႏင မြနစာေပျဖင ျပလပထားသည ပႏပဖတစာအပမားPhoto by ENAC


၁၂၁ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသန အဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၾသဂတလ၊ ၂၀ရက ၂၀၁၇ခႏစ။

၈.၂.၄. စာေမးပြေျဖဆသည စနစ

မြနအမးသားေကာငးမား၏ စာေမးပြေျဖဆသည စနစသည အစးရေကာငးမား၏ ေျဖဆသညစနစႏင ဆငတသည။ စတတတနး စာေမးပြေျဖဆရာတြင မြနအမးသားေကာငး မားသည အစးရစစ (ၿမ႕နယအဆင) ေမးခြနးလႊာက ေျဖၾကားျခငးမရဘ မမတ႔ကယပင ေမးခြနးလႊာျဖင ေျဖဆ ျခငးျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ၊ မလတနးအဆင၌ မြနတငးရငးသား မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရး စနစ (Mother Tongue Based Education System) သငၾကားသညအတြကေၾကာငပင ျဖစသည။ MNEC တာဝနရသမားမ “သ႔ေသာလညး အစးရအေနျဖင စတတ တနး ေမးခြနးလႊာက မြနဘာသာျဖင ေျဖဆခြငရပါက ေျဖဆႏငသည” ဟ ေျပာၾကားသည။၁၂၁ အလယတနး အဆင အဌမတနး စာေမးပြေျဖဆရာတြင ျမနမာသမငး ဘာသာရပက ေျဖဆျခငးမျပဘ၊ ၎အစား မြနသမငး ဘာသာရပက ေျဖဆေစျခငးျဖစသည။ ေကာငးသား/သ မား၏ ေအာင (သ႔မဟတ) ရႈးရလဒမားက သတမတရာ တြင မြနဖတစာ ေအာငျမငမသာ ေအာငျမငမည ျဖစသည။

တစဖကတြငလညး အဌမတနး ေကာငးသား/သမားသည ခရငအဆင အစးရစစ စာေမးပြက ဝငေရာကေျဖဆျခငး မျပပါက၊ နဝမတနးအဆင၌ ျပငပေကာငးသား အျဖစသ႔ ေရာကရ သြားမညျဖစသည။ ၎ျပငပ ေကာငးသား/သ အျဖစသ႔ ေရာကရသြားပါက စာေမးပြေျဖဆရာ၌ အျခားေသာ ေကာငးသား/သမားနညးတ ေဖေဖာဝါရလတြင ေျဖဆရ မညအစား ေမလ၌သာ ေျဖဆရမညျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသားပညာေရး ေကာမတသည ၎အခကအခမား က ေျပလညေစရနအတြက မြနျပညနယအဆင ပညာေရး တာဝနရသမားႏင ေတြ႔ဆညႇႏႈငး အေျဖရာခသည။ မြန အမးသားေကာငးရ အဌမတနး အစးရစစ စာေမးပြက ေျဖဆထားပါက နဝမတနးစာေမးပြက အစးရေကာငးမား တြင သြားေရာကေျဖဆျခငး မလအပေပ။ မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတမ ကငးပသည တကသလဝငတနး စာေမးပြပစကလညး ေျဖဆရသည။ ထ႔အျပင အစးရမ ကငးပျပလပသည တကသလဝငတနး စာေမးပြက မြနျပညနယ၊ ေရးၿမ႕နယႏင ကရငျပညနယ၊ ၾကာအငး ဆပႀကးၿမ႕ရ ေကာငးမားတြင ေျဖဆသည။

မြနအမးသားေကာငးမ ေကာငးသား/သမား စာသငၾကားေနမႈPhoto by ENAC


၈.၂.၅. မြနအမးသားေကာငး အပခပ/စမခန႔ခြမႈ

မြနအမးသားေကာငးမားက မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟမ မဝါဒမားက ေရးဆြေပးၿပး၊ မြနပညာေရးဌာနမ ခရင၊ ၿမ႕နယအဆငဆငျဖင လကေတြ႔ အေကာငအထည ေဖာ ေဆာငရြကေပးသည။

မြနအမးသားပညာေရးေကာမတသည ဗဟဥးစးခပကင သညစနစက အဓကထား ဥးတညထားျခငးမဟတဘ ေဒသဆငရာရပရြာလထက ဥးစးေစသညစနစက ကငသး သည။ သကဆငရာ ၿမ႕နယမားအလက ၿမ႕နယအဆင ပညာေရးေကာမတက ဖြ႔စညးထားသညအျပင ဆရာ/ဆရာမ အဖြ႔ကလညး ဖြ႔စညးထားသည။ ေကးလကေဒသ အဆင၌ မြနအမးသားေကာငးပညာေရးက စတပါဝငစား မႈရသည ရပရြာလထမားမ ေကာငးအကးေတာေဆာင အေနျဖင ပါဝငသည။ ပညာေရးဆငရာ အေဆာကအဥး မားက ပညာေရးေကာမတ ဗဟအေနျဖင မြနအမးသား ပညာေရးဌာနႏင ဆကသြယ၍ ေကာငးသးပစၥညး လအပ ေနသည ေကာငးမားက သြားေရာကအကအညေပးေန သည။ ေငြပမာဏ အမားႀကးမဟတသည တငေအာင (၁၀) သနးဝနးကင အကအညေပးၿပး၊ မြနရပရြာလထမ လညး တတႏငသေလာက (၁) သနး၊ (၅) သနး စသညျဖင ပါဝငအားျဖည ကညေပးၾကသည။ အခ႕ေသာ ေကာငး မား၏ လအပခကမားက အြနလငး (Internet) ေပၚတြင တငျပထားၿပး၊ အခ႕ေသာ ျပညတြငးႏင ျပညပရ မြနလမး မားမ ပါဝငလဒါနး ေပးၾကသည။ ၿမ႕နယအဆငမားတြင ဝငေရာကသည ေငြေၾကးမားက စာရငးဇယားျဖငလညး ထားရၾကသည။ ၎စာရငးမားသည မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတဗဟအဆငသ႔ မေရာကရႏငေပ။၁၂၂ ေကာငးအကးေတာေဆာငမားအေနျဖင ဆရာ/ဆရာမ မား၏ လစာကညေထာကပေရးအတြက လပေဆာငေပး သည။ ေကာငးအေဆာကအဥးမား၏ လအပခကမား၊ ျပျပငျခငးမားအတြက တာဝနယထားသည။

၈.၂.၆. ေငြေၾကး

မြနအမးသားေကာငးႏင ပညာေရးဌာနတစခလး လညပတ ႏငသညမာ NGOs ႏင INGOs မားမ လဒါနးမႈ ၆၅% ႏင မြနအမးသား ရပရြာလထထမ ၃၅% (၂၀၁၆ ခႏစ၊

ဒဇငဘာ Seminar ထတျပနခကအရ) ျဖစသည။ ရြာတငး ထမ ေထာကပေပးေနမႈမားရသည။ သ႔ေသာလညး စာရငး ဇယားအရ အကနလးက ေကာကယႏငျခငးမရေပ။ ရပေငြ က ကယျပန႔ေသာ ပညာေရးေကာမတ (EMNEC) မ ျပည တြငးႏင ျပညပအထ တာဝနယ ေဆာငရြကေပးေနသည။ ျပညတြငး၌ စးပြားေရး ကမၼပဏမားႏင ဝငဝါဝါထြနး၁၂၃ (ပင) ေကးရြာရ မြနအမးသား အလယတနးေကာငးက အသစေဆာကလပေပးသည။ ကနရေသာ ျပညတြငး၌ ရေသာ စးပြားေရးလပငနးမားမ တတႏငသေလာက အသးသးပါဝငလဒါနးသည။ အခ႕ေသာ လဒါနးေငြမား သည ေကာငးမားသ႔ တကရကေရာကရၿပး၊ အခ႕ေသာ ေငြမားသည မြနအမးသားပညာေရးေကာမတသ႔ ေရာက ရသည။ EMNEC ဗဟအဆငရေသာ ပညာေရးရပေငြသည ေကာငးဆရာ/မမား ပပးေပးႏငရနအတြက သးသန႔ထားရ ျခငးျဖစသည။

မြနျပညသစပါတတစခလး၏ ဝငေငြ ၂% က မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတအား ပပးေပးရန ဆးျဖတခကခထား ၿပး၊ အဆပါ ၂% ဘတဂကအား မြနအမးသားပညာေရး ေကာမတဗဟ၌သာ စေဆာငးထားရသည။ ဥပမာအားျဖင ေကာငးဆရာ/မလစာအား MNEC ဗဟအဆငမ တစဥး လင (၄၀,၀၀၀)ကပသာ ေပးႏငသညဆပါက (၂၅)ဥးပါ ပညာေရးေကာမတသည အစညးအေဝး ထငဆးျဖတၿပး၊ ဒ (ဝါ) ယခႏစ ဆရာတစဥးလင အနညးဆး (၇၀,၀၀၀) ကပႏႈနးျပညေအာငေပးမညဟေသာ ဆးျဖတခက ခထား သည။ ယငးသ႔ ျပညမေအာင ေပးႏငရနအတြက ဘတ ဂကမာ အလအေလာကမရေခ။ လတတေလာအေနျဖင (၃၀,၀၀၀) ကပ အထသာေပးႏငေသာေၾကာင ၿမ႕နယ အဆငမ လအပေသာ (၄၀,၀၀၀) ကပက ၿမ႕နယ ရပေငြမ ထပမျဖညဆညးေပးသည။ ရပေငြမားက ေကာငးဆရာ ေတြအတြက ေထာကပေပးရနအတြက စေဆာငးထားမႈမား ရသည။ ဥပမာ - သနး (၁၀၀) ရာလ႔ရရလင ၂၀% က ထာဝရရပေငြအေနျဖင ဘဏထတြင ထားရသည။ ကန ေသာ ၈၀% သာ အသးျပသညဟ ဆေသာလညး အနညး ငယသာ အသးျပေသးသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ “ကမတ႔ အလရငမားထမ ရရပါက ၎ ၈၀% ေငြမားက အသးမျပေသးဘ ထားရျခငးျဖစသည။ အလရငမားထမ မရရႏငေတာမသာလင အသးျပသည”ဟ မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတဗဟ (ေမာလၿမင) တာဝနရသမားမ ေျပာၾကားသည။ မြနအမးသားပညာေရးဗဟ ဘတဂကတြင အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (NGOs) မားထမ ရရ

၁၂၂ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနအဖြ႔၊ ေမာလၿမငၿမ႕၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။

၁၂၃ ဝငးဝါဝါထြနးသည စငကာပႏငင၌ ေနထငလကရေနၿပး၊ (ပင) ေကးရြာ မြနအမးသား အလယတနးေကာငးက ကမကထျပ မတညေဆာကလပ လဒါနးသျဖစသည။


ေသာ အလေငြမားသာမက EMNEC မ ေကာကခရရ သေသာ အလေငြမားလညး ပါဝငသည။ ထာဝရရပေငြအား ဖယထတထားၿပး ကနရေသာ ေငြမားသည မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတဗဟဘတဂက ျဖစလာသည။

ၿမ႕နယအဆငတြင ၿမ႕နယအဆငရပေငြေကာမတတစရပထားရသည။ MNEC အေနျဖင ဆရာ/မ ဝနထမးလစာ အငအား (၈၀၇) ဥးအတြက စဥးစားေပးေနရသည။ တရား ဝငသည အျခားေသာ နညးလမးမားျဖင ဝငေငြရရရန စးပြား ေရးရငးႏးျမႇပႏမႈမား ျပလပထားရသည။ သျဖဇရပ ၿမ႕နယတြင ရာမညဟသာ အမေဆာကပစၥညးဆငက ဖြငလစထားသညအျပင အခ႕ေသာစးပြားေရး လပငနးမား တြင အစရယယာမားျဖင ပါဝငထားသည။ ၎ရငးႏး ထညဝငထားေသာ ေငြမားသည ရပေငြရာထားျခငးမ ၈၀% ျဖစသည။ ရရလာေသာ အကးအျမတမားက ဘဏ တြင ျပနလညထညဝငထားသည။၁၂၄

ေကးရြာအဆငေထာကပမႈတြင မြနအမးသားေကာငး အကးေဆာငေကာမတမားမ မမတ႔သကဆငရာ ေကးရြာ မားတြင တာဝနယထားသည။ ပးပငအဖြ႔အစညးမ မြနအမးသားေကာငးမားအတြက မတညေငြ (၂၀၀) သနး ကပက ေပးထားၿပး၊ ေငြတးေခးျခငး လပငနးက ေဆာငရြက ထားသည။ ရရလာသည အကးအျမတမားထမ ၇၀% သည

ဆရာ/ဆရာမမား၏ လစာက တာဝနယထားေပးသည။ ကနရေသာ ၃၀% ႏင အရငးေပါငးေငြက ျပနလည အတး ျပနခသည။ “အနဒငေကးရြာတြင အမေထာငစ တစစလင မြနအမးသားေကာငး ရပေငြအတြက တစလလင ေငြ (၅၀၀) ကပႏႈနးျဖင သတမတထားၿပး လကလေကာကခ လကရသည”ဟ အနဒငေကးရြာ အပခပေရးမးမ ေျပာ ၾကားသည။ အနဒငေကးရြာတြင ေနထငေသာ အမေထာငစ အားလးမ ေကာကခရရမႈသည တစႏစလင စစေပါငး (၂,၀၀၀,၀၀၀) ကပဝနးကင ေကာကခရရသည။ အဆပါ ေကာကခရရမႈမားထမ ေငြမားက စေဆာငးထားရၿပး ဆရာ/ဆရာမမားအတြက ျပနလညအသးျပသည။ ဆရာ/ဆရာမ ဝနထမးတစဥးက တစလလင ေငြ (၃၀,၀၀၀) ကပႏႈနးျဖင ျပနလညေပးသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသားပညာေရးေကာမတ ဗဟမ ဆရာ/ဆရာမ တစဥးလင တစလ (၄၅,၀၀၀) ကပဝနးကငေပးၿပး၊ ေကး ရြာမ (၃၀,၀၀၀) ကပ အပါအဝင စစေပါငး (၇၅,၀၀၀) ကပ ရရေနသည။ အနဒငေကးရြာရ မြနအမးသားေကာငး ဆရာ/ဆရာမ ဝနထမးမားအတြက အဆပါေကးရြာမ တစ ႏစလင စပါး (၁၀၀) တငးက ပမနတာဝနယေပးသည။ ၎စပါးမားက ဆရာ/ဆရာမအငအား (၁၈) ဥးျဖင အခးက ျပနလညခြေဝေပးသည။”၁၂၅

၁၂၄ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနအဖြ႔၊ ေမာလၿမငၿမ႕၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။

၁၂၅ မြနအမးသားပညာေရးေကာငးအကးေတာေဆာငေကာမတ (အနဒင)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနအဖြ႔၊ အငဒငေကးရြာ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၄ ရက။

မြနအမးသားေကာငးပညာေရးရပေငြအတြက ဖြငလစေရာငးခလကရေသာ အမေဆာကပစၥညးဆငPhoto by ENAC


၈.၂.၇. ဆရာ/မမား အရညအေသြး စစစျခငးႏင ခန႔အပျခငးမား

မြနအမးသားေကာငးမားတြင သငၾကားေပးမည ဆရာ/မ မားက လကခရာတြင အပငး (၂) ပငး ရသည။ ပထမအပငး တြင အစးရႏင ၿငမးခမးေရးစာခပ မခပဆမကာလ၌ အစညးအေဝး ဆးျဖတခကမားအရ၊ (၈) တနးႏင (၉)တနးအဆငအထ ေကာငးတကေရာကဖးသည သမားက ဝနထမး (ဆရာ/မ) မားအျဖစ လကခခသည။ ဒတယ အပငးတြင ၁၉၉၅ ခႏစ၌ မြနျပညသစပါတသည ႏငငေတာ ေအးခမးသာယာေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးေကာငစ အစးရလက ထကတြင အပစအခတရပစေရးစာခပ ခပဆခသည။ ၎အပစအခတရပစေရး စာခပခပဆၿပး ေနာကပငး ကာလတြင မလတနးအဆင၌ အနမဆး (၁၀) တနး အဆငႏင (၁၀) တနးေအာင/ဘြ႔ရ ျဖစရမညဟ သတ မတခကထားရသည။ Capacity Building အပငးတြင MNEC မေပးေသာ သငတနးမားလညးရသည။ ထ႔အျပင ပညာေရးဝနႀကးဌာနႏငပးေပါငး တကေရာက ေသာ သငတနးမားရသည။ MNEC မ ေပးေသာသငတနး မားသည (Trainner) သငတနးေပးႏငသမားက ေမြးထတ သည။ ၎ေမြးထတ ေပးလကသည Trainer မ တဆင ထပဆင၍ (Multiplier) မားက ျပနလညေမြးထတေပး သည။ ေနာကထပ TOT သငတနးရပါကလညး ေစလႊတ သည။ တာဝနထမးေဆာငေနၾကသည ဆရာ/မမားက CCA (Child Center Approach) သာမက RWTC

သငတနးေပးေနမႈမားလညးရသည။ ၎အျပင အဂၤလပ ဘာသာရပ သငၾကားမႈ နညးစနစကလညးေပးသည။ ေကာငးအပဆရာ/မမားက သးသန႔သငတနးေပးေနမႈမား ရသည။ တစႏစလင အနညးဆးတစႀကမသာ ေပးႏငေသး သည။ အလရင (Donor) ရပါက တစႏစလင (၂) ႀကမ ႏင (၃) ႀကမအထလညး သငတနးမားေပးသည။ ၂၀၁၇ ခႏစတြင CCA အား သငတနးၾကာခန တစလႏင RWTC က (၃) လေပးႏငရန စဥးစားစစဥထားသည။ လြနခေသာ (၃ - ၄) ႏစခန႔ အခနတြင ၿမ႕နယမား၌ သးလတစႀကမ review meeting ျပလပၿပး၊ သငနညးစနစေျပာငးလသြားပမားက ေဆြးေႏြးခသည။ အခ႕ေသာ ၿမ႕နယမားတြင ဆကလကျပလပေနဆ ျဖစေသာလညး အျခားေသာ ေနရာမားတြင ဆကလကအေကာငအထည မေဖာေဆာင ႏငေတာေပ။ ေနာကတစခအေနျဖင ၂၀၁၇ ခႏစတြင သးျခား Competency Servicing ျပနလညျပလပေနသည။ လြနခေသာ ၂၀၁၆ ခႏစႏင ယခ ၂၀၁၇ ခႏစမားတြင ဆရာ/ဆရာမဝနထမးမားအေနျဖင မမတ႔ သကဆငရာ လပငနးခြင၌ မညမေလာက အတငးအတာထ ေဆာငရြက ေနမႈမားက (Monitoring) ေစာငၾကည စစေဆးသြားရငး

ႏင (Observing) ေလလာမႈ ျပလပႏငခသည။ UNICEF

(The Whole Project Mon State) အေထာကအပ အားျဖင မြနျပညနယအဆင၌ KG ႏင Grade-I အဆင သငတနးက မြနေကာငးဆရာ/ ဆရာမမားသည အစးရ ေကာငးဆရာ/မမားႏင အတတကြ ပါဝငတကေရာကခ သည။ UNICEF သည ၂၀၁၂ ခႏစတြင မြနျပညနယသ႔ စတငဝငေရာက လာခၿပး၊ JICA မ TOT သငတနးေပးေသာ အခနမားတြင အစးရႏင MNEC တ႔သည အထကတနး ေကာငးမားႏင ပတသကၿပး ၂၀၁၀ ခႏစအခနကတညးက သငတနး အတတတကခသည။ အစးရမဖြငလစထားသည မြနျပညနယအစးရ ပညာေရးေကာလပမ သငတနးေပးသ မား၊ အမတ (၁) အေျခခပညာ ဥးစးဌာန (ရနကန) သငတနးေပးသမားမ ပ႔ခေပးေသာ ေခါငးေဆာငမႈႏင စမခန႔ခြမႈဆငရာ သငတနးမားက အစးရေကာငးအပမား ႏငသာမက MNEC ေကာငးအပမားအေနျဖငလညး ဖတၾကားခရၿပး၊ အတတကြပါဝင တကေရာကခသည။

ဆရာ/ဆရာမမား၏ လစာအေနအထားမားသည တစေနႏင တစေနရာ မတညႏငေသာေၾကာင ပေသရရႏငသည ႏႈနး ထားျဖငေဖာျပရန ခကခလသည။ သ႔ရာတြင မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတမ သတမတေပးထားသည လစာ ႏႈနး ထားမားရသည။ မြနအမးသားေကာငးတြင သငၾကားေပး ေနသည ဆရာ/မ လစားမားသည အေျပာငးအလ မရေပ သ႔မဟတ ရာထးအေပၚမတည၍လညး ကြာျခားမႈ မရေပ။ ေနရာေဒသ အေပၚမတည၍ ကြာျခားမႈရႏငသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ အလရငမားအေပၚတြင မခေပးေနရျခငး ျဖစေနေသာေၾကာင မလတနး၊ အလယတနးႏင အထက တနးအဆငမားအပါအဝင ေကာငးအပအဆငအထ လစာ ေပးရမညဟ သတမတျပ႒ာနးထားျခငး မရေသာလညး အားလးနးပါး တေျပးညျဖင ေပးေနျခငးျဖစသည။ လြနခသည ၂၀၁၆ ခႏစမ စတင၍ ဆရာ/မမားက (၇၀,၀၀၀) ကပႏႈနး ထားျဖင ေပးရနဆးျဖတထားၿပး၊ ေကာငးအပဆရာ/မမား အတြက အနညးငယပေပးရနဆး ျဖတခသည။ ၁၉၉၅ ခႏစ၊ အပစအခတရပစေရးစာခပ မခပဆမ အေစာပငး ကာလ မားတြင ဆရာ/မမားက ထေခတအခနအခါတြင လညး တစစးစာ စပါး (၂၅ တငး)၊ (၁,၂၀၀) ကပႏႈနးျဖင ေပးႏငခ သည။ ၎ႏႈနးထားသည စာသငႏစ တစႏစလးစာျဖစ သည။ ၿငမးခမးေရး စာခပခပဆၿပး ကာလေနာကပငး ၁၉၉၆ ခႏစမ စတင၍ (၁၇၀၀) ကပျဖင ေပးေခၿပး၊ ေနာကပငး တစႏစအလက (၁,၀၀၀) ကပႏႈနးျဖင တးလာ ခသည။ ယငးအခနကာလတြင ရပရြာလထမ ပငပနး ႏြမးနယလာသျဖင စပါးက ေပးျခငးမျပေတာေပ။ ထ႔အျပင ၎ေခတ ကာလအခနမးတြင မြနအမးသား ေကာငး ဆရာ/မမား၏ လစာသည အစးရေကာငး ဆရာ/မမား ရရေနေသာ လစာႏႈနးထားထက ပမမားျပားေနသည။


၁၂၆ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။

၁၂၇ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ရက။

ထ႔ေနာက အစးရေကာငးမားမ ဆရာ/မမား၏ လစာမား က ႏငငေတာအစးရမ တးျမႇငေပးၿပး ေနာကပငးတြင မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတသညလညး မြနအမးသား ေကာငး ဆရာ/မမား၏ လစာမားက ပမတးျမႇႇငမေပးႏင သည ေနာကပငးတြင စနေခၚခကမား ရလာသည။ (၂၀၁၅ - ၁၆) ပညာသငႏစမ စတငကာ မြနအမးသား ပညာေရး ေကာမတသည (၅၀,၀၀၀) ကပ အဆငထ ေပးလာခသည။ ေဒသချပညသမားမ ပးေပါငးပါဝငေပးမ သာ အေျခခအားျဖင (၇၀,၀၀၀) ကပ ရရသည။ အဆငေျပ တတႏငသည ေဒသမား ရသကသ႔ အခကအခရေသာ ေဒသမားလညး ရေနျပနသည။ ထ႔ေၾကာင ေနရာေဒသ အလကမတည၍ ကြျပားမႈမား ရႏငေသာလညး ႀကးႀကး မားမား ကြာဟခက မရႏငေပ။၁၂၆

မြနအမးသားေကာငးမားတြင တာဝနထမးေဆာငေနသည ဝနထမးမား၏ လပသက သကတမးမာ အခနကာလ အေန အထားအား ကနးဂဏနးျဖင ေဖာျပရနမာ မလြယကေပ။ အခ႕ေသာ ဝနထမးမားသည ႏစ (၃၀) အထ လပေဆာင

ေနသမားလညးရသည။ သ႔ေသာလညး၊ ေနရာေဒသအေပၚ မတည၍ ကြျပားမႈရေနသည။ ဥပမာအားျဖင ဘရားသးဆ နယစပေဒသတဝကတြင (၂)ႏစ၊ (၃) ႏစမ (၂၅) ႏစအထ တာဝနထမးေဆာငေနသမားလညး ရေနသည။ နယစပ ေဒသရ ဆရာ/မမား၏ လစာႏႈနးထားသည ထငး (ဘတ) ေငြျဖင တြကခကပါက အလြနနညးပါးေနျခငးေၾကာင အလပမ အထြကမားျခငး (သ႔မဟတ) ဝနထမး မတညၿငမ မႈမား လညးရသည။ အနမဆး လပသကကာလ အေနျဖင တစႏစရသည။ အမားစအားျဖင (၅) ႏစႏင (၁၀) ႏစ အၾကားတြင တညရသည။ အမနတကယ မတတႏငေတာ သည အေျခအေနေရာကမသာ ထြကၾကသည။ လလြတ (အမေထာငမျပေသးသည) ဆရာ/ဆရာမမားသည မမတ႔ မဘအမတြင ေနထငကာ၊ အမမတဆင ေကာငးသ႔ အလပဆငးေနေသာ သမားလညးရသည။ စားေသာကေရး၊ ေနထငေရးအတြက မဘမားက တာဝနယေပးထားသည အေျခအေနမားလညးရသည။ ထ႔အျပင Post-ten ေကာငး ၿပးေသာ သမားက မြနအမးသားေကာငးမား၌ မသင မေနရစနစျဖင အနညးဆး (၂) ႏစ တာဝနထမးေဆာငရန သတမတျပ႒ာနးထားသည။၁၂၇

မြနလမးမား၏ အမးသားယနေဖါငးမားႏင သငၾကား/သငယေနမႈPhoto by ENAC


၈.၂.၈. သငရးညႊနးတမးႏင သငၾကားမႈ နညးစနစမား

မလတနးအဆင၌ ျမနမာဘာသာႏင သပၸဘာသာရပမားက ဗမာစကားျဖင သငၾကားသညအျပင အဂၤလပဘာသာရပ က အဂၤလပစကားျဖင သငၾကားေပးေနသည။ ကနရေသာ ဘာသာရပမားက မြနစာ၊ မြနစကားျဖင သငၾကားေပးသည။ (Kindergarten) မလတနးႀက ေကာငးအတနးက မြန ဘာသာစကားျဖင သငၾကားေပးသည သာမက မလတနးအဆငျဖစသည ေလးတနးအထ မြနစကားႏင မြနစာျဖငသာ သငၾကားေပးသည။ မြနအမးသားေကာငးမားရ မလတနး (ေအာက) အဆင သငရးညႊနးတမးမားက မမတ႔ မြနအမးသား စာေပသငရးညႊနးတမးျဖငသာ သငၾကားသည။ မြနအမးသားေကာငးမားရ သငရးညႊနးတမးမားမာ မြနဖတစာ၊ အဂၤလပစာ၊ သခၤာ၊ ျမနမာစာႏင သပၸတ႔ျဖစသည။ ထ႔ေနာက မလတနး (အထက) အဆငတြင ပထဝႏင မြနသမငးဘာသာရပမားက မြနဘာသာျဖင သငၾကားသည။ ပထဝဝငဘာသာရပ သငရးညႊနးတမးသည ျမနမာဆရယလစလမးစဥအစးရေခတ၌ မြနဘာသာသ႔ ျပနဆထားၿပး သငၾကားျခငးျဖစသည။

အလယတနးအဆင၌ မြနသမငးႏင မြနဖတစာဘာသာရပမားက မြနဘာသာျဖင သငၾကားေပးၿပး ကနရေသာ ဘာသာရပမားက အစးရ သငရးညႊနးတမးအတငး သငၾကားေနျခငးျဖစသည။ သ႔ရာတြင ျမနမာသမငးအစား မြနသမငးဘာသာရပျဖင အစားထးသငၾကားေနသည။ မြနအမးသားေကာငးမားရ ဆရာ/မမားသည ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပသငၾကားသည နညးစနစျဖင သငေပးျခငးႏင ဘာသာစကား (၂) မး အသးျပ သငၾကားသည (Bilingual

Education) စနစက ကငသးသည။ ျမနမာစာဘာသာရပက မြနဘာသာစကားျဖင အဓပၸါယ ျပနဆေပး၍၊ စာေမးပြ ေျဖဆရာတြင ျမနမာဘာသာစကားျဖင ေျဖဆျခငးျဖစသည။ အပစအခတ ရပစေရးစာခပ မခပဆမ ကာလတြင အလယတနးအဆင သငရးညႊနးတမး ဘာသာရပမားက မြနဘာသာသ႔ ျပနဆခၿပး၊ မြနစကားျဖင သငေပးခသည။ အပစအခတရပစေရးစာခပခပဆၿပး ေနာကပငးတြင မြနဘာသာျပနဆထားသညမားက အသးမျပေတာဘ အစးရသငရးညႊနးတမး ကသာ အသးျပလာသည။ အထကတနးအဆငမား၌ အစးရ၏ သငရးညႊနတမးမားျဖင သငၾကားေပးသည။ ထ႔ေၾကာင မြနအမးသားေကာငးပညာေရးစနစသည မလတနးအဆငတြင မခငဘာသာစကားအေျချပ ပညာေရးစနစကငသးၿပး၊ အလယတနးအဆင၌ ဘာသာစကား (၂) မးေျပာဆ သငၾကားသညနညးစနစ (Bilingual Education) အသးျပျခငးျဖစသည။ မခင ဘာသာစကား သငၾကားသညနညးက တေျဖးေျဖးေလာခရသည အေၾကာငးအရငးမာ ဗမာစကားသည ႏငငသးစကားျဖစသညအားေလာစြာ အသးျပေနရျခငးျဖစသည။ အထကတနး အဆင၌ ဗမာစကားက အဓကထား အသးျပသငၾကားေသာလညး ရဖနရခါအခနမား၌ ေကာငးသား/သမားသည စကားလး၏ ေဝါဟာရအဓပၸါယမား နားမလညႏငသညအခါမးတြင မြနစကားျဖငလညး သငၾကားေပးသည။၁၂၈

ဆယတနးလြနပညာေရး (Post-ten) ေဘာကေထာ ပညာေရးအစအစဥတစခက OSI ပညာေရး ေထာကပမႈျဖင ၂၀၀၁ - ၀၂ ပညာသငႏစ အခနမ စတငဖြငလစခသည။ အခနကာလ (၃) ႏစ ၾကာျမငခနတြင ရပေငြအငအား မရရႏငေတာသည အေျခအေန၌ ေခတခဏ ရပဆငးထားခရသည။ သ႔ရာတြင ၂၀၀၅ - ၀၆ ပညာသငႏစအခနတြင AJWS ထမ အသစတဖန အကအညရရၿပး ေနာကပငးတြင ျပနလညစတငချပနသည။ ၂၀၀၈ ခႏစအခနမ ယခ အခနကာလအထ ထငးႏငင အေျခစက World Education အဖြ႔အစညးမ ကညေထာကပေနျခငးျဖစသည။ မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတသည မြနလမးမားအေနျဖင အစးရ ပညာေရးတကသလေကာငးမားက တကေရာကႏငျခငး မရေသာ မြနလငယလထအတြက ရညရြယခကျဖင ပညာေရးက ဆကလကသငယႏငရနအတြက Post-ten ေကာငး ပညာေရးစနစက လကေတြ႔အေကာငအထည ေဖာကငသးလကရသည။ မြနအမးသားေကာငးမ ဆယတနးေအာငျမငေသာ သမားႏင

၁၂၈ မြနအမးသားပညာေရးေကာမတဗဟ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ေမာလၿမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။


ျမနမာႏငငပညာေရးမဝါဒဆငရာ စဥးစားခကမား 69ျမနမာႏငငပညာေရးမ၀ါဒဆငရာ စဥးစားခကမား 69

မြနအမးသား ေကာငးဆရာမတဥးမ မလတနးေကာငးသား/သမားက စာသငၾကားေနမႈPhoto by ENAC


အစးရေကာငးမ တကသလဝငတနး (ဆယတနး) ေအာငျမငေသာ သမားသည Post-ten ဝငခြင စာေမးပြေျဖဆမႈ ေအာငျမငမသာ တကေရာကခြငရ သည။ သငၾကားေပးသည ဘာသာရပမားတြင English (4) Skills က ၇၀% အဓကထား သငၾကား ေပးသည သာမက ကြနပတာ၊ ပေရာဂက စမခန႔ခြမႈ ႏင လမႈေရးသပၸ ဘာသာရပမားကလညး သငၾကား ေပးသည။ ႏငဟသာမ Post-ten ေကာငးႏင ပတသက၍ ေျပာၾကားရာတြင

“တ႔က Post-ten ဆၿပးေတာ ဆယတနးေအာငၿပးသား အဂၤလပစာက အထးျပတ ေကာငးေတြကလညး တ႔ဖြငထားတယ။ အဒါကလညးတ႔က အဂၤလပစာက လညး (၂) ႏစ သငတယ။ အဓက အဂၤလပစာပ။ ပထမႏစမာ မြနေကာငးဆရာေတြန႔ သငတာေပါဗာ။ ဒတယႏစကေတာ ႏငငျခားက ဆရာေတြကရာၿပး၊ ငားရမးတာလညး မဟတဘးေပါဗာ၊ အကအည ေတာငးၿပးေတာ အဒမာ သတ႔ကလာၿပး သငေပးတယ။ ကြနပတာ၊ အဂၤလပစာ/စကားေတြ သငေပးတယ။ အဒကေလးေတြကေနၿပးေတာမ အရညအခငးမရင တျခား Scholarship ေတြ ေလာကၿပးေတာမ တျခား ႏငငျခားေတြ ေရာကကနၿပ။ တ႔ကေတာ အျမငဆး Post-ten ပ ဒကေန႔ထလပႏငတာ။ တ႔လညး သတမတခကခထားတာရတယဗ။ အဒ Post-ten ထက တ႔ကတာဝနယထားတယ။ ကနကစရတေတြ၊ ႏငငတကာကလညး အကအညေတာငးလ႔ရတေနရာ ကလညး ေတာငးေပါဗာ။ Post-ten ဆငး ေကာငး သား/သ ေတြဆရင တ႔ဆမာ ေကာငးဆရာအျဖစ အနညးဆး (၂) ႏစ ေကာငးေတြမာ တာဝနယေပးရ တယ။ သတမတခကအေနန႔ တာဝနေပါဗာ မလပ မေနရ ပစမးန႔ ခပကငထားတယ။ ဘာေၾကာငလ ဆေတာ သတ႔က တဖကက အမားႀကးအေထာက အကေပးထားရတာကးဗ။ သတ႔ကလညး ျပနၿပး တာဝန ေပးတယ။ အဒပစမး လပထားရတာကးဗ”

ဟ ရငးျပေပးသည။၁၂၉

၁၂၉ ႏငဟသာ၊ ဒတယ-ဥကဌ မြနျပညသစပါတ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနဌာန၊ ခငးမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ စကတငဘာလ ၁၂ ရက။


ဆယတနးလြနပညာေရးအစအစဥ (Post-ten) ေဘာကေထာ (ပထမႏစ) စာသငၾကားေနမႈ ျမငကြငးPhoto by ENAC


မြနအမးသားေကာငးမားတြင ဆယတနးေအာငျမငၿပး လကရတာဝန ထမးေဆာငေနသည ဆရာ/မ လပသက သကတမး အနညးဆး (၃) ႏစရသမားက တကေရာကႏင သည အခြငအလမးကလညး ေပးထားျပနေသးသည။ ၎သငတနးၿပးဆးပါက မြနအမးသားေကာငးမားတြင အနညးဆး (၂) ႏစ မသငမေနရစနစျဖင ကငသးလက ရသည။ ထအလပသင သငတနးဆငးကာလ ၿပးဆးပါက ပညာေရးက ဆကလကသငယခငသမားသည အမနးခငး ႏငငမားတြင ေကာငးဝငခြင ေလာကထားႏငသည။ လကရ မြနအမးသားေကာငးမားသည ရပရြာလထက အေျချပထားသည စနစျဖစသညႏငအည ေဒသႏရအဖြ႔ အစညးပင ေကာငးအေနျဖငသာ ဆကလကလပေဆာင သြားမညျဖစသည။

မြနလမးမားေနထငသည မြနျပညနယႏင ကရငျပညနယ၊ ၾကာအငးဆပႀကးၿမ႕နယမားတြင အစးရေကာငးမားႏင ပးတြ၍ ဖြငလစထားသည ပးတြေကာငး (Mixed Schools)

မားလညးရသည။ အဆပါ ေကာငးမားတြင မြနသမငးႏင မြနဖတစာက မြနအမးသားပညာေရးေကာမတမ မြနဆရာ/ ဆရာမမားမ သငၾကားေပးသည။ မြနသမငးႏင မြနဖတစာ က သငၾကားေပးသည ဆရာ/ဆရာမမားအတြက မြနအမး သားပညာေရးေကာမတႏင အစးရပညာေရး ေကာမတတ႔မ သငတငေလာကပတေသာ လစာႏႈနးထားက ပပးကည ေပးထားသည။ လစာရရေသာ ႏႈနးထားသည အစးရ ေကာငးမ ဆရာ/ဆရာမမားကသ႔ အျပညအဝရရျခငးမး မဟတဘ မြနအမးသားေကာငးမားတြင ဆရာ/ဆရာမမား ရရေနေသာ လစာႏႈနးထားႏင မတမးမယမးပငျဖစသည။

အစးရေကာငးႏင မြနအမးသားေကာငး အတတကြ ပးတြဖြငလစထားရျခငးPhoto by ENAC


မြနအမးသားေကာငးသတစဥးသည ျမနမာဖတစာအပမ ေ၀ါဟာရအဓပၸါယနားမလညျခငးေၾကာင မြနဘာသာသ႕ ျပနလညေရးသားေနျခငး

Photo by ENAC

မြနအမးသားေကာငးတြင စာသငၾကားေနပPhoto by ENAC


၈.၂.၉. ေကာငးအေဆာကအအ မြနအမးသားေကာငးအေဆာကအအမားက ျပညတြငးရ မြနေဒသချပညသမား၊ ရပရြာလထႏင ျပညပသ႔ေရာကရ ေနၾကသည မြနတငးရငးသားမားအျပင ျပညတြငးရ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင ႏငငတကာ အဖြ႔ အစညးမားမ ပါဝငေပးေနသည။ မြနအမးသားေကာငး အေဆာကအအ ထနးသမးျပျပငမႈမားထတြင ရပရြာလထ မားမ တတႏငသမ ပါဝငေဆာငရြကေပးလကရသည။ မြနျပညနယ၊ သျဖဇရပၿမ႕နယ (ပင) ေကးရြာရ မြနအမးသား အလယတနးေကာငးက စငကာပႏငငတြင ေရာကရေန သည မြနအမးသမးတစဥးျဖစေသာ ဝငးဝါဝါထြနးမ မတည၍ ေဆာကလပလဒါနး ေပးထားျခငးျဖစသည။ အဆပါ မြနအမးသားေကာငးက ေဆာကလပရာတြင လဒါနးသအေနျဖင ေျမအားျဖင ပါဝငႏငျခငး မရေသာ လညး၊ ရၿပးေသာ ေျမေပၚတြင၁၃၀ ေကာငးစာသငေဆာင (ႏစထပ)က ေဆာကလပလဒါနးျခငး ျဖစသည။ မေလးရား၊ ၾသစေၾတးလ၊ ဖငလနရ မြနအသငးမားမ လဒါနးသည ေငြေၾကးမားက စစညးကာ ေဆာကလပသည။ ၂၀၁၄ ခႏစ မတလတြင အတျမစခ၍၊ ေမလ (ဒတယအပတ) တြင အၿပးသတ ေဆာကလပရနလာထားခကအတငး အၿပးေဆာကလပခသည။ သျဖဇရပၿမ႕နယ၊ မဒၿမ႕နယ ႏင အျခားေသာ နယမားမ အေယာက (၃၀) ဥးေရခန႔ ပါဝင

လဒါနးေပးသည။ လဝမနေဆာကလပေရး ကမၸဏမလညး ေဆာကလပေရး အခေၾကးေငြက တစျပားတစခပမ မယဘ ေမတာေစတနာျဖင ေဆာကလပေပးျပနသည။

မတညလဒါနးေငြသည ေငြ ၂၅,၀၀၀,၀၀၀ ကပေလာက ျဖင စတငခၿပး၊ ဝငးဝနးလဒါနးေငြသည (၁၃,၀၀၀,၀၀၀) ကပခန႔ရသည။ ရပရြာမ ဝငးဝနးလဒါနးမႈမားလညး ရ ေသးသည။ ေဆာကလပေရး အဖးအခ (၁၅%) အပါအဝင ေကာငး၏ စစေပါငး ကနကစရတမာ ကပသနးေပါငး (၅၀၀ ႏင ၅၅၀) အၾကားတြင ရႏငသည။ သ႔ေသာလညး ေဆာကလပေရး အဖးအခ (၁၅%) တနဖးက ျပနလည ႏႈတယလကပါက ေဆာကလပေရးကနကစရတသည ကပ ေငြသနး (၃၅၀) ေကာေကာေလးျဖင ေဆာကလပၿပးစး ျခငးျဖစသည။ ပငေကးရြာရ မြနအမးသား အလယတနး ေကာငးက ေကာငးသား/သမားသာမက ဆရာ/မမား အပါအဝင၊ MNEC ၏ စျပေကာငး တစေကာငးအေနျဖင ျဖစေစခငသညဟ မတညလဒါနးသမ ေျပာၾကားသည။ ပငေကးရြာရ ရြာသ/သားမားႏင ေကာငးအကးေတာေဆာင ေကာမတမားအေနျဖင တတႏငသည အဘကဘကမ ပးေပါငးပါဝငေပးျခငးျဖစသညဟ ထညသြငးေျပာၾကားသည။

၁၃၀ အဆပါေကာငးေဆာကထားသည ေျမေနရာသည ဘနးေတာႀကးပငေျမျဖစေနသည။ ၁၃၁ ဝငးဝါဝါထြနး၊ ပင-မြနအမးသားအလယတနးေကာငး မတညလဒါနးသ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ

သေတသနအဖြ႔၊ ခငးမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ စကတငဘာလ ၃ ရက။



ပင - မြနျပညနယ၊ သျဖဇရပၿမ႕နယ၊ (ပင) ေကးရြာရ မြနအမးသား အလယတနးေကာငးအား စငကာပႏငငမ ပဂၢလက အလရငတစဥးမ မတညထားသည ေကာငး။Photo by ENAC

ျမနမာႏငငပညာေရးမ၀ါဒဆငရာ စဥးစားခကမား 75


လမငး မြနအမးသားအလယတနးေကာငးအား ေတြ႔ရစဥ။Photo by ENAC

အနဒငေကးရြာရ မြနအမးသားအထကတနးေကာငးအား ေတြ႔ရစဥPhoto by ENAC


၈.၂.၁၀. မြနအမးသား ပညာေရးစနစ၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမား

မြနအမးသားပညာေရးစနစ၏ အားသာခကမားထ၌ မခင ဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစ ျဖစသည။ အထးသျဖင တငးရငးသား မြနလမးမား၌ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားသည တစခတညး တညရေနျခငးက အားသာခကျဖစေနသည။ ထ႔အျပင မလ တနးအဆင ပညာေရး သငရးညႊနးတမးတြင မြနအမးသား သငရးညြနးတမး ေရးဆြေရးေကာမတမ ကယတငကယက ျပစေရးဆြထားသည သငရးညႊနးတမးဖတစာအပမားျဖင သငၾကားေပးသည။ အထးသျဖင မြနဖတစာ၊ မြနသမငးမာ အဓက ျဖစေနသည။ အဆပါဖတစာအပမားက မလတနး (အထက) အဆင၌သာမက အလယတနးအထတငေအာင သငၾကားေပးႏငသည။ မြနအမးသားပညာေရးစနစသည ေပါငးကးပညာေရးစနစ ကငသးထားသည။ မြနအမးသား ေကာငးမားမ အစးရေကာငးမားသ႔ ကးေျပာငးရာတြင အခကအခမရေစဘ အျပနအလနအားျဖင ပညာသငၾကား ႏငသည အခြငအလမးကလညး အတတကြ ေဖာေဆာင ထားသည။ ဤသညမာ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရး စနစ၏ တမထးျခားခက တစရပပင ျဖစသည။ မြနအမးသား ေကာငးမားတညရေသာ ေနရာေဒသမားတြင ရပရြာရပမ ရပဖ၊ မဘမားအေနျဖင မမတ႔၏ သား/သမးမားက ႏစသက ရာေကာငးမားတြင ပညာေရးက လြတလပစြာ ေရြးခယ တကေရာကႏငခြငရသည။ အခ႕ေသာ ေကာငးေကာမတ ဝငမားသည မြနအမးသားေကာငးမား၌ သာမက အစးရ ေကာငးမားတြင ပးတြပါဝငၾကသည။ အကးဆကရလဒ အေနျဖင ေကာငးသား/သမားေကာငး ေျပာငးေရႊ႕ရာ၌ အဆငေျပ ေခာေမြ႔ေစသည။ မခငဘာသာ စကားအေျချပ ပညာေရးစနစက မလတနးအဆင၌ ၈၀% အသးျပ သငၾကားေပးရသာမက ဘာသာစကား (၂) မး သငၾကား ေသာ (Bilingual Education) စနစကလညး အသးျပ သည။ ရဖနရခါ အခနမားတြင ေကာငးသား/သမား၏ လအပခကအရ ဘာသာစကား (၃) မး၁၃၂ သငၾကားသည နညးစနစကလညး အသးျပရသည။ အစးရေကာငးမား၏ လစာႏင အကးခစားခြင ႏႈနးထားႏင ႏႈငးစာပါက နညးပါး လေသာလညး မြနအမးသားေကာငးမားတြင ေပးဆပ ပါဝငေပးေနၾကသည (Commitment and Scracifice) မြနအမးသားႏင မြနအမးသမးမား၏ စတဓာတမာ အမးသားေရး အရငးခအသစတဓာတျဖင၁၃၃ ပါဝငႏငသည မးခစစတဓာတမာ အငမတနပင ေလးစားစရာ ေကာငးလ

သည။ ဆရာ/ဆရာမမား အသးျပသည သငၾကားနညး စနစတြငလညး ကေလးဗဟျပနညး စနစကသာ အဓက ထား ဥးတညသငၾကားေပးသည။ ၎ပညာေရးစနစသည ကေလးမားက မမတ႔ ကယပငစဥးစားဆငျခင၊ သးသပ ေပးႏငသည စနစကလညး အားေပးသည ေကာငးမား ျဖစသည။

Post-ten ေကာငးဆငးသည ေကာငးသား/သမားက မြနအမးသားပညာေရးေကာငးမားတြင အလပသငအျဖစ အနညးဆး (၂) ႏစ တာဝနထမးေဆာငမႈျပရာတြင အထး သျဖင အဂၤလပစာဘာသာရပ သငၾကားေပးမႈ အပငးတြင အစးရေကာငးမားထက မြနအမးသားေကာငး ကေလး မားသည သငယလကခမႈ အပငးတြင မားစြာ သသာပမ ထငရားသည။ မြနအမးသားေကာငးမ ေကာငးသား/သ မားအေနျဖင အစးရေကာငးမ ဆရာ/ဆရာမမားက ေတြ႔ဆ ႀကႀကကသည အခနအခါမးတြငလညး ယဥေကးပငာစြာ ဆကဆတတေစရန သငၾကားေပးသည။ ထ႔ေၾကာင မြန အမးသားေကာငးမားမ ေကာငးသား/သမားက ပညာ သငေပးရာ၌ အတတပညာတစခတညးကသာ ဥးစားေပး သငၾကားေပးသညသာမက အသပညာရပမားကပါ တစ တေပါငးတညး သငၾကားေပးလကရသည။ မြနရပရြာလထ မလညး ေကာငးအကးေတာေဆာငေကာမတ အသးသး ဖြ႔စညးထားသညအျပင ဗဒၶဘာသာဝင မြနဘနးေတာႀကး မားမလညး အားတကသေရာျဖင မြနအမးသားေကာငး မား ေရရညတညတေရးအတြက ကရာအခနးက႑ အလက တာဝနမားက တတႏငသည ဘကမ ပါဝငလႈပရား ေဆာငရြကလကရသည။ ဤသညမာ မြနအမးသားပညာ ေရးစနစ၏ မြနလမးမားအေပၚ ထားရသည စစမနေသာ ေစတနာ၊ စတရငးအမနမား၏ အကးရလဒပငျဖစသည။ အားနညးခကမားစြာ ရသညအနကမ မြနအမးသား ပညာေရးစနစသည ႏငငေတာအစးရ၏ ပညာေရးဝနႀကး ဌာနမ မြနအမးသားေကာငးမားက တရားဝင အသအမတ ျပမခရမႈေၾကာင စနေခၚခကေပါငးမားစြာက ရငဆငေန လကရသည။ အစးရထမ ကညေထာကပမႈမား မရရျခငး ေၾကာင မြနအမးသား ပညာေရးေကာငးမား စနစသည ျပညတြငး/ျပညပႏင အစးရမဟတေသာ လမႈေရးအသငး အဖြ႔အစညးမားအေပၚတြင မားစြာမခေနရသည။ ယငး အခကသည မြနအမးသားေကာငးမား ဆကလကေရရည တညတ ခငၿမေရးအတြက ႀကးမားေသာ စနေခၚခက တစရပျဖစေနသည။ တခါတရအခနမး၌ ဆရာ/ဆရာမ မား၏ လစာက အခနမေပးႏငမႈ မရျခငး၊ အစးရေကာငး

၁၃၂ ဘာသာစကာား(၃)မးသည (မြန) မခငဘာသာစကား၊ ဗမာဘာသာစကားႏင အဂၤလပဘာသာစကားမားက ဆလသည။၁၃၃ အမးသားေရး အရငးခစတဓာတမာ မမတ႔ မြနတစမးသားလးက ဆလသည။


မား၌ ဆရာ/ဆရာမရရေနသည လစာထက နညးပါးေနျခငး၊ အေျခခအေဆာကအဥးမားႏင၁၃၄ ေကာငးသးသငေထာက ကပစၥညးမားက အလအေလာက မရႏငျခငးစသည အခကမားသာမက ဝနထမးလစာသညလညး တစႏစ ပတလး အျပညအဝ ေပးေခႏငမႈမရဘ၊ ပညာသငႏစ

ကမာဝက မလတနးလြနေကာငး၏ စာသငၾကားေနမႈPhoto by ENAC

၁၃၄ အေျခခအေဆာကအအမားတြင ေကာငးအေဆာကအဥးမား၊ သန႔ရငးေသာ ေရလအမသာမား၊ႏင ေသာကသးေရမား စသည အရာမားပါဝငသည။

တစႏစကာလတြင (၉) လကသာ ေပးႏငသည။ အစးရ ဝနထမးမား၏ လစာႏင ႏႈငးယဥပါက လစာနညးပါးသည အတြကေၾကာင ေရရည၌ ဝနထမးမတညၿငမမႈမား ႀကေတြ႔ေနရသည။


ed*kH;မြနအမးသား ပညာေရးစနစမ လမးတစမး၏ အမးသား လကၡဏာရပက ၎လမး၏ စာေပမ မညကသ႔ ထနးသမးထားႏငေၾကာငး၊ လကရ ျမနမာႏငင၏ ပညာေရးစနစကငသးမႈျဖစစဥတြင မြနအမးသား ပညာေရးစနစသညသာ ေကာငးမြန ေသာ သကေသသာဓကပင ျဖစသည။ မြနအမး သားပညာေရးစနစသည ရပရြာလထက အေျချပ တညေဆာကပေဖာထားသည ပညာေရးစနစျဖစ သညႏငအည မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစျဖင သငၾကားေပး ေနေသာ အမးသားေကာငးတစရပ ျဖစသည။ မလတနးအဆင၌ မခငဘာသာစကား အေျချပ ပညာေရးစနစျဖင ၈၀% သငၾကားေပးၿပး၊ အလယ တနးအဆငတြင မခငဘာသာစကားက တျဖညး ျဖညးခငး ေလာခကာ ႏငငသးဗမာဘာသာစကား က အသးျပလာသည။ မြနအမးသား ပညာေရး စနစတြင အစးရသငရးညြနးတမးကသာ အသးျပ သငၾကားေပးသညသာမကပ မြနအမးသား ပညာေရးေကာမတမ ေရးသားျပစထားသည မြန သမငးႏင မြနဖတစာက ဘာသာရပအေနျဖင သငၾကားေပးသည။ အဆပါဘာသာရပ (၂) ခသည စာေမးပြေျဖဆျခငး ျပလပရျခငးေၾကာင ေအာင ျမငျခငး (သ႔မဟတ) ကရႈးမႈလညးရသည။ ယငးသ႔ ျပလပျခငးျဖင မမတ႔၏ စာေပ၊ ယဥေကးမႈမားက ထနးသမးကာကြယရာေရာကသကသ႔ သာမက ထမမျမႇငတငေနသကသ ျဖစေနသည။ အထက တနးအဆင၌ အစးရသငရးညႊနးတမးျဖင အလးစ သငၾကားေပးေနသည။ မြနအမးသား ပညာေရး စနစသည ယနကစကမ သတမတေဖာျပထား သည စခနစညႊနးအတငး မခငဘာသာစကား အေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ သငၾကား ေပးသည နညးစနစက အသးျပသငၾကားေပး လကရေနေၾကာငး ေလလာေတြ႔ရသည။

မြနအမးသားေကာငး ေကာငးသား/သမားမ မြနအမးသားအလက အေလးျပေနျခငးPhoto by ENAC


မြနျပညနယ၊ ေရးၿမ႕၌ မြနအမးသားအလယေကာငးဝငေပါကေရ႕၌ ေကာငးသားမားေတြ႔ရစဥPhoto by ENAC


လကရျမနမာႏငငပညာေရးစနစ၌ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစ ကငသးရနမာ မျဖစႏငေသးေၾကာငး ေျပာဆမႈမားရသည။ အဘယ ေၾကာငဆေသာ ျမနမာႏငငသည မတကြျပားေသာ တငးရငးသားလမးေပါငးစ (သ႔ မဟတ) ဘာသာစကားေပါငးစျဖင ရေနသညအတြကဟေသာ အေၾကာငးျပခကျဖင ခခေျပာဆမႈမား ရေနသည။ ENAC မ မြနျပညနယအစးရ ပညာေရးဌာန တာဝနရသ မားႏင ေတြ႔ဆေမးျမနးခနတြင အဆပါ MTB-MLE စနစအား (မ) အရ လကခေပးႏင ေသာလညး၊ လကေတြ႔ေဖာေဆာငရာတြင ခကခေၾကာငး ေျပာဆသည။ သ႔ရာတြင NNER၊ ေဒါကတာသနးလြင ေျပာျပခကမားအရ လကရျမနမာႏငငတြင တငးရငးသား လမးဘာသာစကားေပါငးစ ရေနေသာလညး၊ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာမႈ အပငး၌ “လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာေနတာကေန လကေတြ႔ ျပနာ ဘယလ ရငးမလဆတာ နညးလမးေတြ ရသြားတယ။ ဘာသာစကား (၁၃၅) မးက (၁၃၅) မး စလး သငဖ႔မ မလတာ။ အဓကအႀကေပးတာက ကေလးရ႕ မခငဘာသာစကား အထးသျဖင ကေလးကၽြမးကငတ စကားေပါ။ သေကာငးေနတအခါမာ သကၽြမးကငတ စကားန႔ သငဖ႔ အဓက အဒအခကပ”၁၃၅ ဟ ေထာကခေျပာဆသည။

ENAC သေတသနရာေဖြ ေတြ႔ရခကမားအရ၊ တငးရငးသားလမးမားျဖင ဖြ႔စညးထား ေသာ ျမနမာႏငငတြင MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ကငသးႏငသည။ ဥပမာအားျဖင Papua New Ginea ႏငငသည ဘာသာစကား အမးအစားေပါငး (၈၀၀) ေကာ ရေန ေသာလညး၊ ၁၉၉၅ ခႏစ အခနမစတင၍ လကရအခနရတငေအာင အစးရမ MTB-

MLE စနစက လကေတြ႔ကငသးေနသည။ ယငးအျပင စာေပ မဖြ႔ၿဖးေသးေသာ လမးႏြယစမားကလညး စာေပဖြ႔ၿဖးလာေစရန ႏငငတကာ ဘာသာစကားဆငရာ ကၽြမးကငပညာရငမားႏင ပးေပါငးကာ လပေဆာငေနသည။

ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားျပညနယေဒသမားတြင (MNEC) မြနအမးသား ပညာေရး ေကာငးမား၊ ကခငျပညနယ (KIO) မ ဖြငလစေသာ အမးသားေကာငးမား၊ ရမးျပညနယ (ေျမာကပငး) ရ RCSS မ ဖြငလစထားေသာ ရမးအမးသားေကာငးမား၊ KED မ ဖြငလစထားေသာ ကရငအမးသားေကာငးမားႏင KnED မ ဖြငလစထားေသာ ကရငနအမးသားေကာငးမားမာ MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ကငသးေနသည။ အဆပါစနစသည တစႏငငလး အတငးအတာ ေရတအားျဖင လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာရန မလြယကေသာလညး၊ ေရရညစမကနးျဖင ေဖာေဆာငပါက ျဖစႏင သည။ ထ႔ေၾကာင ENAC အေနျဖင MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ကငသးရန နညး (၃) နညးျဖင တငျပထားသည။ အဆပါ နညးမားသည တစႏငငလး အတငးအတာျဖင ကငသးရနမာ မလြယကေသာလညး၊ ေနရာေဒသအလက မတည၍ ကငသးႏငပါသည။

အခနး (၉)

pOf;pm;csufrsm;

၁၃၅ ေဒါကတာသနးလြင၊ Thinking Class Rooms၊ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ခငးမင၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၂၃ ရက။


ဘာသာစကား (၁) မးတညး ေျပာဆကငသးေသာ တငးရငးသားျပညနယမား၌ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက ကငသးႏငသည။ ဥပမာ အားျဖင မြနျပညနယတြင တြငကယစြာ လကေတြ႔ကငသး ႏငသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ မြနလမးတ႔၏ ဘာသာ စကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ စသညတ႔သည တညေန သညအတြကေၾကာငပင ျဖစသည။ ထ႔အျပင မြနျပညသစ ပါတမ ဖြငလစထားေသာ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရး စနစသည မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစက နညးစနစကက လကေတြ႔အေကာင အထညေဖာ ကငသးလကရသည။ ႁခြငးခကအေနျဖင၊ NNER ဥကဌျဖစေသာ ေဒါကတာသနးလြင ေျပာျပခကမား အရ ကခငျပညနယ၌ အဆပါစနစက ကငသးႏငေၾကာငး ေျပာဆသည။ အမားအားျဖင ကခငလမးမား၏ ဂမးေဖာ ဘာသာစကားသည အဓကဘာသာစကားအျဖစ လကခ ထားသညအတြက ကငသးရနမာလညး လြယကျခငးႏင အသငျဖစေနေသာ အေျခအေန၌ ရေနသည။

လမးအေျခခေသာ မခငဘာသာစကား အေျချပဘာသာ စကားစပညာေရးစနစသည ရးရငးေသာနညးျဖစသည။ မြနျပညနယရ မြနအမးသားေကာငး ပညာေရးစနစသည ဥပမာေကာငးတစရပသာမက အတနးပညာအဆငမား အလက ဘာသာစကား (၃) မး အသးျပ သငၾကားေနျခငး ျဖစသည။ မြနအမးသား ပညာေရးစနစသည ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈ စသညတ႔သည တစခတညးျဖစသည ႏငအည မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစ ပညာေရးစနစက လကေတြ႔ကငသး အေကာငအထည ေဖာေဆာငရာတြင လြယကေစသည။ လမးအလက အေျခခေသာ နညးသည တငးရငးသားလမး တစခခငးစ အလက လကေတြ႔ အေကာငအထညေဖာေဆာငပါက အကးအျမတမားစြာ ရရခစားေစမညျဖစသည။ သ႔ရာတြင၊ တငးရငးသားလမးမား ေရာေႏာေနထငသည ဧရယာမား ၌ အဆပါစနစက ကငသးရန စနေခၚခကအနညးအမား ရေနႏငသည။ ကခငျပညနယ၏ ကသ႔ပင အျခားေသာ ျပညနယမား၏ သငၾကားေရးဆငရာမ႑ငဘာသာစကား

၉.၁. jynfe,ftajccHaomenf;

၉.၂. vlrsKd;tajccHaomenf;

ႏငငတကာျဖစရပ ေလလာေတြ႔ရခကမားမ အႏၵယႏင ဆြစဇာလနႏငငမားသည ျပညနယအေျခခေသာ နညးအား ကငသးလကရသည။ ဥပမာအားျဖင အႏၵယႏငငသည ဘာသာစကား (၃) မးပစ လကေတြ႔ကငသးေနသည။ ထ႔ေၾကာင ပထမ (ေဒသသး) ဘာသာစကားသည ၎ ျပညနယ၏ တရားဝငဘာသာစကား ျဖစလာျခငး၊ ဒတယ ဘာသာစကား (ဟႏၵ ) ႏင တတယဘာသာစကား (အဂၤလပ) ျပညနယ၏ တရားဝင ရးသးဘာသာစကား အျဖစ လကခ ကငသးလကရသည။ အဆပါနညး ကငသးရနအတြက မညသည ဘာသာစကားအား ျပညနယ၏ တရားဝင ဘာသာစကားအျဖစ ဆးျဖတသတမတရန လအပသည။ ယငးသ႔ သတမတရာ၌ ျပညေထာငစ အစးရမ ဝငေရာက စြကဖကျခငး မျပရနမာ အေရးႀကးသည။ ထ႔ေနာက သတမတခကမားအရ၊ ျပညနယ၏ တရားဝင ရးသးဘာသာစကားမာ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) ျဖစလာမည။

(Medium of Instruction) သတမတျခငးႏင လကေတြ႔ အသးျပျခငးမားက ျပညေထာငစ (ဗဟ) အစးရမ သတမတ ေပးျခငးထက ျပညနယအတြငးရ သကဆငရာ လမးမားမ ဆးျဖတပငခြင ရရရနျဖစသည။

ဘာသာစကား (၁) မးထကေျပာဆေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၌ ဘာသာစကား (၃) မး ေျပာဆ သငၾကားသည နညးလမးက အသးျပရနျဖစသည။ ဥပမာ အားျဖင မြနျပညနယ၌ မြန၊ ကရငႏင ပအဝးလမးမား အတယဥတြ ေနထငၾကသညအေလာက၊ အဆပါ လမး မားအတြက ေကာငးမားက သးသန႔အေနျဖင ျပငဆင ထားေပးျခငး (သ႔မဟတ) စာသငခနး ေနရာခထားျခငး (Class Setting) စသညတ႔ျဖင ေဆာငရြကႏငသည။ ၎ေဒသမား၌ သငၾကားေပးမည ဆရာ/ဆရာမမား အနမ ဆးအေနျဖင ဘာသာစကား (၂) မး တတကၽြမးရန လအပ သညအတြက အငမတနပင အေရးႀကးသည။


ေကာငးအေျခခေသာနညးသည တစႏငငလး အတငး အတာျဖင လကေတြ႔ေဆာငရြကႏငသည။ အေမရကန ျပညေထာငစ၏ နယးမကဆကျပညနယ ပညာေရးပစသည ေကာငးက အေျခခေသာ နညးျဖစသည။ ေကာငး ေကာမတဝငမားမ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) က အေရာငအလက ခြျခား သတမတထားသည။ ယငးအျပင ေကာငးေကာမတဝငမားမ လညး ေကာငးသား/သမားက ေကာငးဝငခြငလကခရာ၌

သတမတခက ျပလပႏငသည။ ထ႔အျပင ေကာငးသား/သမားက သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium

of Instruction) က ေရြးခယခြင ေပးထားရနျဖစသည။

ထ႔ေၾကာင ကေလးသငယမားအေနျဖင အနမဆး မလတနး အဆငမ စတင၍ ၎တ႔၏ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားလင ဘာသာစကားတစခမ တစခသ႔ ကးေျပာငးမႈ ျဖစစဥအေပၚ အေထာကအကျဖစေစသညအတြက ႏငင သးဘာသာစကား (National language) နားလည တတ ေျမာကမႈကလညး အေထာကအကျဖစေစသည။ ယငးအျပင ကယပငစဥးစား၊ ဆငျခငသးသပႏငစြမးအား အေထာက အကျဖစေစရသာမက ပမတးတကေစသည။ MTB-MLE

စနစေၾကာင ေကာငးေနအရြယ ကေလးသငယ မား၏ ေကာငးတကရာခငႏႈနး သသာျမငတကလာျခငးအျပင ကား-မေရးရာ တနးတမညမမႈ ကြာဟခက ေလာနညးေစ မညျဖစသည။ ထ႔အျပင မဘမားကယတင ပညာေရး အခနး က႑အေပၚ စတဝငစားမႈ ပမရလာျခငး၊ MTB-MLE စနစအေပၚ ယၾကညမႈ ပမခငမာလာမႈေၾကာင သား/သမး မားက ပညာေရး ပမအားေပးလာေစျခငး စေသာအခက မားက အကးရလဒ ေဖာေဆာငေစသည။ အမးသမး မား ပါဝငမႈ အခနးက႑ ကယျပန႔လာမႈေၾကာင ကယပင စဥးစားႏငစြမး ျမငမားလာမညအျပင၊ ဆးျဖတခကျပသ မား (Decision Makers)၊ လမႈပတဝနးကင အသငးအဝငး မ အမးသမးမားအေပၚ ရႈျမငထားေသာ အျမငမား ေျပာငး လလာျခငးစေသာ အကးအျမတမားက ျဖစထြနးေစသည။ အထကပါ တငျပခက ႏငငတကာဥပေဒမား အခနးတြင လညး ဘာသာစကားဆငရာ အခြငအေရး ႏငငတကာ ဥပေဒမား (သ႔မဟတ) ပဋညာဥမားမ ပညာသငၾကားရာ တြင လသားတငး၏ အေျခခလ႔အခြငအေရး တစရပျဖစ သည။

၉.၃. ausmif;tajccHaomenf;

၉.၄. +cHKikHokH;oyfjcif;

အထကေဖာျပပါ စဥးစားခက နညးမားသည ႏငငတစခလး အေပၚတြင လႊမးၿခႏငေသာ နညးမား မဟတေသာလညး၊ ႏငငအတြငးရ ေဒသမား၏ ေရခေျမခ အေနအထားအေပၚ တြင မတည၍ အသးျပႏငသည။ အကယ၍ ျပညနယ အေျခခေသာနညးက ကငသးလင၊ လအမားစ ေျပာဆ သည ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားသည တငးရငးသားျပညနယမား၏ တရားဝင ရးသးဘာသာစကား ျဖစလာျခငးႏင ျပညနယ အမးသားလကၡဏာပေဖာရာတြင မားစြာ ပမ အေထာကအကျပေပးႏငမည ျဖစသည။ စနေခၚခကအေနျဖင ျပညနယအတြငး ေနထငသည အျခားေသာ တငးရငးသားမားသည ၎တ႔၏ မခငဘာသာ စကား၊ စာေပျဖင သငၾကားခြင ဆးရႈးႏငသည။ ႏငငတကာ ေလလာခကမားအရ အႏၵယႏင ဆြစဇာလနႏငငမား၏ ကငသးေသာ ပစနညးလမး (Models) မားသည ျပညနယ အေျခခေသာ နညးျဖစသည။

လမးႏငေကာငး အေျခခေသာ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစက ကငသးရာ၌ ေဒသခ ျပညသမား၏ အမားဆႏၵ သေဘာထားမားက စစတမး ေကာကယ၍ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium

of Instruction) ဆးျဖတႏငသည။ အထးသျဖင၊ အဆပါ ပစသည တငးရငးသားလမးမား အစဥအၿမ ေနထငလာ ေသာ နယေျမေဒသမား၌ လကေတြ႔ကငသးႏငသည။ ဥပမာ - မြနလမးမား ေနထငေသာ ကရငျပညနယ၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကးႏင ပခးတငးေဒသႀကးမား၌ လမးႏင ေကာငးအေျခခေသာနညးက လကေတြ႔ ကငသး ႏငသည။ လမးအေျခခေသာနညး ေဖာေဆာငရာတြင တငးရငးသားလမးမား ေရာေႏာေနပါက ေကာငးအေျခခ ေသာနညးျဖင အသးျပႏငသည။ ေကာငးအေျခခေသာ နညး၌ သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of

Instruction) သတမတရာတြင ေကာငးေကာမတမားမ

မဘမားအေနျဖင မမတ႔ႏစသကရာ ဘာသာစကား၊ စာေပျဖင သငၾကားႏငရနအတြက ေရြးခယခြငေပးထားရန လအပေပသည။ တငးရငးသားလမးမား ေရာေႏာေနထင သည ဧရယာမားတြင လကေတြ႔ကငသးရနမာ စနေခၚခက မားစြာရေနမညျဖစသည။ ေကာငးက အေျခခေသာနညး ကငသးရာတြင မတညကြျပားေသာ တငးရငးသားအဖြ႔မား ၏ ေတာငးဆခကမားေၾကာင လကေလာညေထြမႈ ျဖစေစ ရနအတြက ကနကစရတမာ ႀကးမားေနမညျဖစသည။


ေဒါကတာ ပညာမြန (ENAC ဒ-အမႈေဆာင ဒါရကတာ) မ ေကာငးသား ေကာငးသမားက ေတြ႕ဆအားေပးေနပPhoto by ENAC


ပညာေရးအခနးက႑သည သကဆငရာျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရအဖြ႔ လကေအာက၌ သာ ထားရျခငး တနညးအားျဖင အာဏာခြေဝကငသးသညစနစ (Division of Power) ထားရ ရနျဖစသည။ သ႔မသာ ျပညနယအတြငးရ ပညာေရးဆငရာ လအပခကမားက ပမသရႏငမည ျဖစသည။ ျပညနယအစးရ (အပခပေရး၊ တရားစရငေရးႏင)ႏင ျပညနယလႊတေတာလကထ၌ ဥပေဒျပေရး စေသာလပပငခြငမား ထားရျခငးအားျဖင ပမထေရာကေသာ ပညာေရးစနစက လပေဆာငႏငမညျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ တငးရငးသားျပညနယမားႏင တငးေဒသ ႀကးမားရ ေျမျပငပညာေရးအေျခအေနက ျပညေထာငစ ပညာေရးဝနႀကး႒ာနထက ပမသရေနသညအတြကေၾကာငပင ျဖစသည။

ထ႔အျပင ေဒသႏရအစးရအဖြ႔လကထသ႔ စမအပခပခန႔ခြပငခြင ေပးထားရနမာ ပမလအပေပ သည။ ျပညေထာငစ (ဗဟ) အစးရမ လအပေသာ နညးပညာပငးဆငရာ အေထာကအကမားက ကညပပးေပးရနသာ ျဖစသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအသးသးရ လႊတေတာမားသည ပညာေရးႏင သကဆငေသာ မဝါဒမားက ခမတပငခြင အခြငအာဏာရေစရနမာ အေရးႀကးသည။ ထ႔ေၾကာင ျပညနယအစးရသာ တငးရငးသားျပညသလထ၏ လလားခကႏင ကကညႏငေသာ MTB-MLE ပညာေရးစနစက ေဖာေဆာငေပးႏငသည အတြကေၾကာငပငျဖစသည။

တငးရငးသားလမးမား၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက ထနးသမးျခငးႏင ျမႇငတငေပးေနသကသ႔ ျဖစေနမည။ ထ႔ေၾကာငပင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသား အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား၊ တငးရငးသား ႏငငေရးပါတမားႏင ENAC ပညာေရး မဝါဒအႀကျပခကမားတြင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလကမဝါဒ အႀကျပခကမား (မၾကမးမား) ၌ မခငဘာသာစကား အေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစမာ တစခ အပါအဝငျဖစသည။ EAOs မားမ ဖြငလစေသာ အမးသားေကာငးမားႏင ႏငငေတာအစးရေကာငးမားအၾကား ေပါငးကးပညာေရးစနစ ကငသး ျခငး၌ အဆပါ ပညာေရးစနစသည လြယကအဆငေျပ ေခာေမြ႔ေစသည။ တဆကတညး၌ လကရျမနမာႏငင၏ ႏငငေတာ၏ အတငပငခပဂၢလ ေဒၚေအာငဆနးစၾကညမ အစဥတစက အားထတႀကးပမးေနေသာ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ရငၾကားေစေရး (ၿငမးခမးေရး) ျဖစစဥ တညေဆာကရာတြင ေကာငးမြနေသာ အကးရလဒမားစြာ အေထာကအကျဖစေစသည။

အခနး (၁၀)

rl0g'ykdif;qkdif&m aqG;aEG;csufrsm;



သငၾကားေရးဆငရာမ႑င ဘာသာစကား (Medium of Instruction) တငးရငးသားလမးမား၏ ၁။ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ လကေတြ႔ကငသးရန အဆငသင

ျဖစေနေသာ တငးရငးသားလမးမား ျပညနယေဒသမားႏင လနညးစမား ေနထငေသာ တငးေဒသႀကးမားတြင လကေတြ႔ကငသးခြငျပရန။

၂။ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ အဆငသင မျဖစေသးေသာ တငးရငးသားလမးမားက ျပညေထာငစအစးရႏင သကဆငရာျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရ အသးသးမ ပပးကညအားေပးရန။

၃။ လကရတငးရငးသားမားမ MTB-MLE စနစျဖင ဖြငလစထားေသာ အမးသားေကာငးမား က ႏငငေတာမ အသအမတျပေပးရနႏင ကညပပးရန စသညအခကမားပငျဖစသည။

၄။ MTB-MLE စနစက ပပးကညရန ဖကဒရယအစးရ (သ႔မဟတ) ျပညနယအစးရသည မခင ဘာသာစကားအေျချပ (MTB) သးသန႔ဌာနတစခက ဖြ႔စညးေပးသငသည။ အဆပါ ဌာနသည သငရးညႊနးတမးအဆင ျမႇငတငျခငး၊ ဆရာ/ဆရာမ သငတနးေပးျခငးႏင ဘာသာ စကားဆငရာ သငတနးေပးျခငး အပါအဝင MTB အစအစဥမား လညပတႏငေစရန စစဥ ေပးရနျဖစသည။ ဥပမာ - အေမရကနႏငင၊ နယးမကဆကျပညနယ၏ BMEPs ကသ႔ပင ျဖစသည။

၁၁.၁. MTB-MLE pepfukd atmifjrifapEkdifaom ud&d,mwefqmygvmrsm;

၁။ မခငဘာသာစကား၏ အကးအျမတမားက ပညာေရးအခနးက႑တြင ပါဝင ေဆာငရြကေနသမား (Stakeholders) အား အသပညာေပးေရး လပငနးမား ေဆာငရြကရန။

၂။ ရပရြာေဒသႏင မဘမား၏ ကညပပးမႈမား။

၃။ အစးရ၏ ကညပပးမႈမား။

၄။ အလရငမား၏ ကညပပးမႈမား။

၅။ ေဒသခမားမ ဖြ႔စညးထားေသာ ယဥေကးမႈႏင ဘာသာစကား အသငးအဖြ႔မား ၏ အားေပးကညပပးမႈမား။

အခနး (၁၁)

MTB-MLE pepfukd tajccHoifhaom rl0g' t}uHjyKcsufrsm;


၆။ ေဒသခဘာသာစကားႏင ႏငငသးဘာသာစကား ႏစခအၾကားေကာငးမြနသည ေပါငကးတတားစနစ လအပျခငး၊ ထ႔ေၾကာင ေကာငးသား/သမားက ႏငငသး ဘာသာစကားဆငရာ ကၽြမးကငမႈမားႏင အသပညာဗဟသတမားက စတအား ထကသနေအာင ေကာငးမြနစြာ ယဥၿပငေစျခငး။ ဥပမာ - မြနအမးသားေကာငး ပညာေရး၏ မခငဘာသာစကားအေျချပပညာေရးစနစသည ေဒသသးဘာသာ စကား (မြန) ႏင ႏငငသး ဘာသာစကား (ျမနမာ) အၾကား ေကာငးမြနေသာ ေပါငးကးတတား ပညာေရးစနစျဖစသည။

၇။ စမးသပစမကနး (pilot project) ျဖင စတငရနႏင အဆပါစမကနးက အေဆာတလင မျပလပမေစဘ၊ လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာေဆာငရာတြင ျဖညးျဖညးမနမနႏင ထထေရာကေရာကျဖင လပေဆာငရန၊ လေလာက ေသာ ပပးမႈမား (ေကာငးသးပစၥညးမားႏင ဆရာ/ဆရာမ သငတနးမား) က ေသခာေအာင အစအစဥမား (သ႔မဟတ) ေကာငးမားတြင ျဖန႔ကကထားရန။

၈။ မခငဘာသာစကား အေျချပ ပညာေရးစနစက မတဆကရာတြင ဆရာ/ဆရာမ (သ႔မဟတ) အပခပေရး ဆငရာတာဝနရသမား လကလမးမေစရန အတြက အလြယတက လကနာေဆာငရြကႏငရန အစအစဥမား ခမတ ျပငဆငထားျခငး။

၉။ ေဒသခ ရပရြာအသငးအဝငးေခါငးေဆာငမားထမ ေထာကခမႈမား၊ ကည ပပးမႈမား လအပျခငး။

၁၀။ ဥပေဒျပ ေရးဆြသမားႏင အစးရတာဝနရသမားတ႔တြင ျဖစေျမာကေစလေသာ အရငးခဆႏၵရဖ႔ လအပျခငး။

၁၁။ ဘာသာစကားႏင ပညာေရးမဝါဒမားဆငရာ ခငမာမႈႏင ေထာကခမႈမား လအပျခငး။

၁၂။ တငးရငးသားဘာသာစကားအားလးအား အစးရမ လကခအားေပးမႈမား။

၁၃။ စာလးေပါငးသတပ မနေအာငေရးနညး (orthography) တးတကေစရန ကညပပးမႈမား လအပျခငး။ စာေပ မတးတကေသးေသာ တငးရငးသားမားက တးတကေစရန ႏငငတကာအလရငမားႏင ဘာသာစကားဆငရာ ကၽြမးကင သမားထမ အကအည ေတာငးခရန (ဥပမာ - SIL သည ပါပ၀ါနယးဂနႏငငတြင စာလးသတပ တးတကေစရန ကညပပးေပးျခငး)။


မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစ ေဖာေဆာငရာ၌ ျပညနယႏင တငး ေဒသႀကးမားတြင စာသငၾကားျခငးႏင သငယျခငးစသည သငၾကားေရးမ႑ငဘာသာစကား (Medium of Instruction) အသးျပျခငးတြင ေဒသချပညသမားမ ဆးျဖတပငခြငႏင ေကာငး အလက ဆးျဖတပငခြင ရရရနလအပသည။ ဥပမာအားျဖင အေမရကနျပညေထာငစ၏ နယးမကဆကျပညနယ ပညာေရးဌာနတြင မဘမားအေနျဖင မမတ႔ကေလးမားက သငၾကားေရး မ႑င ဘာသာစကား အဂၤလပစကား (သ႔မဟတ) စပနဘာသာစကားက ေကာငးဝငခြင ေလာကလႊာပစ ျဖညသြငးရာ၌ ေရြးခယခြငေပးထားသည။ ထ႔ေၾကာင ပညာေရးဝနႀကးဌာန (ဗဟ) မ ခပကငထားျခငးထက ပညာေရးေဆာငရြကေနေသာ သကဆငရာ ျပညနယ၊ တငး ေဒသႀကး၊ ခရင၊ ၿမ႕နယႏင ေဒသႏရအဆငတငး၌ ပညာေရးႏငပတသကေသာ လပပငခြင အခြငအာဏာက ေပးအပရနျဖစသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား ၏ ပညာေရးလအပခကႏင ေျမျပငအေျခအေနအား ျပညေထာငစ ပညာေရးဝနႀကးဌာနထက ျပညနယအစးရႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားက ပမသရေနသညအတြကပင ျဖစသည။ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစသည လကရျပညေထာငစ ျမနမာႏငင တြင ေနထငၾကသည ဗမာမဟတေသာ တငးရငးသားမားအတြကသာမက ဗမာလမးမား အတြကပါ ႏစဥးႏစဖက အကးရလဒျဖစထြနးေစမည နညးလမးတစချဖစပါလမမည။ လကရ ျမနမာႏငင၏ အမးသားျပနလညသငျမတေရးႏင ရငၾကားေစေရး (ၿငမးခမးေရး) ျဖစစဥက လညး မားစြာအေထာကအက ျဖစေစမညျဖစသည။ အဆပါစနစက ေဖာေဆာငျခငးျဖင တငးရငးသားလမးမားသည မမတ႔ကယပင စဥးစားႏငစြမးႏင လကေတြ႔လပေဆာငႏငမႈ စြမးရညမာလညး မားစြာတးတကလာမညျဖစမည။ ထသ႔ တးတကလာမႈမားသည ျပညနယ အသးသးအတြကသာမက ဖကဒရယျပညေထာငစႀကးအတြကလညး ပမအားေကာငးလာေစ မညျဖစသည။ တငးရငးသားမား၏ (အမးသား လကၡဏာ) ကယပငဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက အတနးပညာေရးမား၌ လကေတြ႔ကငသးလာျခငးမားေၾကာင အခငအမာ ရႏငေနၿပးေသာ ဘာသာစကား၊ စာေပမားလညး ပမအားေကာငးလာမညအျပင၊ ဘာသာစကား၊ စာေပအားနညးေနေသာ မးႏြယစမားက အားေပးသကသ႔ သကေရာကေနမညအျပင၊ စာေပ မရေသးေသာ မးႏြယစမားကလညး စာေပမား ျဖစေပၚလာေစရန ႏႈးေဆာလႈ႔ေဆာေနသည အသြင (သ႔မဟတ) သေဘာသ႔ ေရာကေနမညျဖစသည။ ယငးအျပင ေကာငးထြက ရာခငႏႈနး ေလာကေစမညအျပင၊ အဆပါစနစေၾကာင လမႈအသငးအဝငး၌ ျဖစေပၚေနသည ကား-မ ေရးရာ တနးတညမမႈ ကြာဟခကမာ သသာစြာ ေလာကလာမညျဖစသည။ ဆရာႏငဟသာ ေျပာဆသညအတငးပင “လမးတစမး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပႏင ယဥေကးမႈမားက စာေပမ အမားႀကး ထနးသမးေပးေနသည” ဆေသာ စကားမာ အငမတနပင မနကနေနသည။

ႏငငတကာ ေလလာခကမားအရ၊ ဘာသာစကား ႏစမး တတကၽြမးေသာ ေကာငးသား/သမား (သ႔မဟတ) ကေလးမားအၾကား ပညာေရးတြင မခငဘာသာစကား အေျချပပညာေရးစနစ အသးျပေသာ ကေလးမားႏင မခငဘာသာစကားအေျချပပညာေရး စနစအသးမျပဘ သငၾကား ခေနရေသာ ကေလးမား၏ ပညာေရးရလဒ ကြာျခားခကမားက ႏႈငးယဥေဖာျပထားသည။ သေတသနစာတမး ေလလာေတြ႔ရခကမားအရ မခငဘာသာစကား အေျချပသည ပညာေရး စနစျဖင သငၾကားခရေသာ ေကာငးသား/သမားသည မခငဘာသာစကား အေျချပပညာေရး စနစ အသးမျပေသာ ေကာငသား/သမားထက အတနးပညာ အရညအခငး ထးခၽြနရသာမက

အခနး (၁၂)

ed*kH;


၁၃၆ တစႏငငလးက ၿငမးခမးေရးျဖစစဥမတစဆင ျပညေထာငစၿငမးခမးေရးစာခပ (National Peace

Accord) ေရးထးၿပးသညေနာက အေျခခဥပေဒျပငဆငေရးဆြကာ ဖကဒရယဒမကေရစ ျပညေထာငစႏငငအျဖစသ႔ ကးေျပာငးၿပးသည အခနကာလက ဆလသည။

ကေလးမား၏ ရပပငးႏင စတပငးဆငရာမားသညလညး မားစြာ ကြာျခားမႈ ရေနေၾကာငး ေဖာျပ ထားသည။ ထ႔ေၾကာင မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရးစနစသည (MTB-

MLE) ျမနမာႏငငရ တငးရငးသားလမးမားအတြက တနးတရညတအခြငအေရးျဖင ပညာေရးက သငၾကားရာ၌ လကေတြ႔ကက စစဥေဆာငရြကေပးႏငေသာ နညးစနစ တစချဖစသည။ ထ႔အျပင ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာသည တငးရငးသားလမးေပါငးစျဖင ဖြ႔စညး တညေဆာကထားသညႏငအည တငးရငးသားလမးမားအေနျဖင ပညာသငၾကားရာတြင မမတ႔ မခငဘာသာစကားျဖင သငၾကားျခငးသည တငးရငးသားလမးမားအတြက သာမက ျပညေထာငစ ႀကးအတြကလညး ေကာငးမြနေသာ အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေစမညျဖစသည။ ႏငငတကာ ဘာသာစကား၊ စာေပဆငရာ အခြငအေရး ပဋညာဥစာခပမားအရ၊ လသားတငးသည အတနး ပညာသငၾကားျခငး၌ မမတ႔၏ မခငဘာသာစကားျဖင အတနးပညာမားက သငၾကားျခငးႏင သငယပငခြငရေနေၾကာငး အတအလငးေဖာျပထားသည။ UNESCO မလညး MTB-MLE စနစက လကေတြ႔ကငသးအသးျပရနအတြက အားေပးေထာကခမႈမား ျပလပလကရသည။

ထ႔ေၾကာင မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရး (MTB-MLE) စနစျဖင သငၾကားပါက ရရလာေသာ အကးေကးဇးမားထတြင တငးရငးသား ျပညသလထအေနျဖင အတနးပညာမားက ေကာငးမြနစြာ ေလလာသငၾကားႏငရသာမက ေကာငးသား/သမားအေနျဖင ရပပငးႏင စတပငးဆငရာ အပါအဝင မားစြာတးတကလာႏငၿပး ေကာငးထြက ရာခငႏႈနးအေန ျဖငလညး သသာစြာ ေလာကေစႏငပါသည။ မမတ႔၏ ကယပငယဥေကးမႈ၊ ဓေလထးတမးမားက တရားဝငထနးသမးကာကြယျခငးႏင ေကာငးသငခနးစာမားတြင ထညသြငးသငၾကားျခငးသည အားေပးအားေျမႇာကျပသည အျပသေဘာေဆာငေသာ အရာတစချဖစသည။ အဆပါ MTB-

MLE စနစျဖင လကေတြ႔အသးျပ သငၾကားျခငးျဖင တငးရငးသားျပညနယမားအၾကား၊ ျပညနယ မားႏင တငးေဒသႀကးမားအၾကားႏင တငးေဒသႀကး အခငးခငးအၾကား ကးလးေပါငးသငး ဆကဆရာတြငလညး မားစြာအေထာကအကျပေစရသာမက ျပညေထာငစအဆင၌လညး ပမခငမာေစႏငပါသည။ ပညာေရးႏင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥသညလညး အထးဆကစပ ႏးႏြယ လကရပါသည။ ပဋပကၡျဖစပြားေနေသာ တငးရငးသား ျပညနယမားတြင မခငဘာသာစကားျဖင အတနးပညာ သငၾကားျခငးက အေကာငအထညေဖာေဆာငပါက လကရၿငမးခမးေရး တည ေဆာကေနဆ ၾကားကာလတြင တစဖကႏင တစဖကအၾကား ယၾကညမႈမားစြာ အေထာကအက ျဖစေစပါသည။ ယငးအျပင MTB-MLE စနစျဖင အနာဂတ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင မားစြာ အေထာကအကျပေစမညျဖစသည။


ကးကားသည အရငးအျမစမား

ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပ အေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ ခႏစ) - အခနး(၁၃) အရပရပဆငရာ ျပ႒ာနးခကမား ပဒမ-၂၁၆။

ျပညေထာငစျမနမာႏငင၏ ဖြ႔စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ (၁၉၄၇ ခႏစ) - အခနး(၉)

သနးဥး၊ ဥး။ ျမနမာႏငင ပညာေရးဌာနသမငး:လြတလပေရးရၿပးကာလ၊ ပထမပငး (၁၉၄၈ - ၁၉၅၂ ခႏစ)၊ ရနကနၿမ႕ - ပညာရပစာစဥ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ။

ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ေတာလနေရးေကာငစ၊ ရနကနၿမ႕၊ [၁၉၆၆ ခႏစ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရး ဥပေဒအမတ ၂] ၁၉၆၆ ခႏစ ဧၿပလ ၂၈ ရက။

ျပညေထာငစ ျမနမာႏငင ေတာလနေရးေကာငစ၊ ၁၉၇၃ ခႏစ၊ ျပညေထာငစျမနမာႏငင အေျခခပညာေရးဥပေဒ အမတ ၁၄ - အခနး (၅) အေျခခပညာေရး စမခန႔ခြမႈ၊ ရနကနၿမ႕ - ၁၉၇၃ ခႏစ ေအာကတဘာ ၂၉ ရက။

ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒ (၂၀၀၈ ခႏစ) - အခနး(၁၅) အေထြေထြ ျပ႒ာနး ခကမား၊ ျပနၾကားေရးဝနႀကးဌာန၊ ပႏပေရးႏင စာအပထတေဝေရးလပငနး၊ ၂၀၀၈ ခႏစ။

“အမးသားပညာေရး”၊ အမးသားဥပေဒက ျပငဆငသည ဥပေဒ - ၂၀၁၅ ခႏစ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒအမတ ၃၈၊ ေနျပညေတာ - ျပညေထာငစလႊတေတာ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ ဇြနလ ၂၅ ရက။

ပညာေရးစနစ ျပျပငေျပာငးလေရး ႏငငေရးဆငရာ ကြနရက (NNER)၊ ျပညသလထထမ ဆငးသကေသာ အမးသားပညာေရးမဝါဒ၊ ၂၀၁၄ ခႏစ စကတငဘာလ ၂၇။

လငးသကႏင။ မေကြးတငးအတြငးရ အရႈခငးတငးရငးသား စာသငဆရာမားက ေန႔စားလေပး အစးရဝနထမးအျဖစ ခန႔အပမည။ http://www.7daydaily.com/story/109057 (Assessed:

October 5, 2017).

ျငမးေဖာငးေဒးရငး၊ ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငင မလတနးအဆင ပညာသငၾကားေရးတြင အသးျပသငေသာ ဘာသာစကားႏင ပတသကသည ပညာေရးမဝါဒစာတမး (၂၀၁၂ ခႏစ မတလ)။ http://www.

nyeinfoundation.org/books (Assessed: December 5, 2017).

ယနကစက (UNESCO) ၊ ကမာၻ႔ဘာသာစကားဆငရာအခြငအေရးညလာခ၊ အျပညျပညဆငရာ ဘာသာစကား အခြငအေရး ေၾကညာစာတမး - အပငး(၂)၊ ပညာေရး (ဘာစလနာ၊ စပန - ယနကစက၊ ၁၉၉၆)၊ စာမကႏာ-၉။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး: အပဒ(၂)။ http://www.ohchr.org/EN/UDHR/

Documents/UDHR_Translations/bms.pdf (Assessed: November 2, 2017).

Unicef Myanmar, ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢညလာခ သေဘာတစာခပ - အပဒ ၃၀ ႏင ကေလးသငယအခြငအေရးမားဆငရာ ကလသမဂၢညလာခ သေဘာတစာခပအကဥးခပ - အခနး ၃၀။ https://www.facebook.com/unicefmyanmar (Assessed: February 20, 2018).

ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (CHRO) ဘာသာျပနဆထားျခငး၊ ဌာေနတငးရငးသားလမးမား အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢ ေၾကညာစာတမး၊ ျမနမာႏငင၊ ရနကန - ခငးလ႔အခြငအေရးအဖြ႔၊ ၂၀၁၇)။

အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးေၾကညာစာတမး http://www.ohchr.org/EN/UDHR/Documents/UDHR_

Translations/bms.pdf (Assessed: March 7, 2018)။

တစႏငငလးပစခတတကခကမႈရပစေရးသေဘာတစာခပ: အခနး(၆) - ၾကားကာလအတြငး ေဆာငရြကရမည အစ အစဥမား၊ ျမနမာအလငး၊ အဂၤါ၊ ၂၀၁၅ ခႏစ ၾသဂတ ၁၈ရက။

ေဆာကသ၊ အကရေလ ႏင မာရေလာ၊ ေကာငးပညာေရးႏင ပဋပကၡ - ျမနမာႏငင၏ တငးရငးသား ပညာေရးႏင မခငဘာသာစကားအေျချပသငၾကားေရး အေျခအေန၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂၀၁၆ ခႏစ ေဖေဖာဝါရ။


ထနသြနး၊ ဇမနး။ အႏၵယႏငင မဇရမျပညနယတြင ေနထငသ၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာ စငတာ (သေတသနအဖြ႔)။ ၂၀၁၈ ခႏစ ေဖေဖာဝါရလ ၁၃ရက။

Tin Tin Nyo. President of Women’s League of Burma (WLB), interviewed by ENAC. Yangon, March 8, 2018.

ေစးဖ၊ အယနာေမ။ တတဆတမႈက ၿဖခြငးျခငး - ၾသဇာအာဏာ၊ ကား-မ လမႈေရးရာႏင အၾကမးဖကျခငး (ျမနမာႏငင ဓမၼတကသလ - ရနကနၿမ႕၊ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဖႏပမႈပစအားလး အဆးသတ ပေပာကေစေရး ကြနဗငးရငး - အပငး (၃)။

ေအာငဆနးျမင၊ (ကရငနအမးသားပညာေရးဌာန တာဝနခ (ၿငမး) ႏင ပါတ အေထြေထြအတြငးေရးမး (ေဟာငး)၊ အငတာဗးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ သေတသနအဖြ႔။ ခငးမငၿမ႕၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ႏဝငဘာလ ၉ ရက။

မြနအမးသားပညာေရးေကာမတ (ေမာလၿမင)၊ အငတာဗး ေမးျမနးသ တငးရငးသားလမးမား ေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ေမာလၿမငၿမ႕၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၀ ရက။

မြနအမးသားပညာေရး ေကာငးအကးေတာေဆာငေကာမတ (အနဒင)၊ အငတာဗးေမးျမနးသ တငးရငးသား လမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ အနဒငေကးရြာ၊ ၂၀၁၇ ခႏစ ၾသဂတလ ၂၄ ရက။

ဝငးဝါဝါထြနး၊ ပင-မြနအမးသားအလယတနးေကာငး မတညလဒါနးသ၊ အငတာဗးေမးျမနးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ခငးမင၊ ၂၀၁၇ ခႏစ စကတငဘာလ ၃ ရက။

သနးလြင၊ ေဒါကတာ။ Thinking Class Rooms၊ အငတာဗးေမးျမနးသ တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (သေတသနအဖြ႔)၊ ခငးမင၊ ၂၀၁၈ ခနစ ေဖေဖာဝါရလ ၂၃ရက။

Australian Governmennt (AusAID), PNG Curriculum Reform Implementation Project: Impact Study 6 (Final Report).

Benson, Carol. Advocacy Brief on Mother Tongue-based Teaching and Education for Girls. Bangkok: UNESCO Bangkok, 2005.

Brohy, Claudine. Trilingual Education in Switzerland: Education Policy http://www.serwis.wsjo.pl/lektor/1783/R18%20Brohy%20Trilingual%20edu%20in%20Switzerland.pdf (Assessed: January 31, 2018).

Cervantes, Icela Pelayo, Elisabeth Vanlenzuela, and Marilynm Newton-Wright, “Instructional Program Models”, New Mexico Bilingual Multicultural Education and Title III Programs: Technical Assistance Manual SY 2013-2014. New Mexico State: Bilingual Multicultural Education Bureau New Mexico Public Education Department.

Chaper Four: Education policy in India. http://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/11248/11/11_chapter%204.pdf (Assessed: November 21, 2017).

Cornman, Stephen Q. and Lei Zhou, Revenues and Expenditures for Public Elementary and Secondary Educaation: School Year 2014-15 (Fiscal Year 2015). Washington, DC 20202: U.S Department of Education, 2018.

Federal Constitution of the Swiss Confederation: Title-2 Fundamental Rights, Citizenship and Social Goals (Art.62-1 and 2), (Art.69 and 70). https://www.admin.ch/opc/en/classified-compilation/19995395/201801010000/101.pdf (Assessed: January 29, 2018).

Freeman, Yvonne S., David E. Freeman, and Sandra P. Mercuri, Bilingual/Dual Language Education: Q&A 4. https://apps.ksbe.edu/olelo/sites/apps.ksbe.edu.olelo/files/08-02%20Dual%20Language%20Models.pdf (Assessed: November 6, 2017).

Guy, Richard. Policy Maiking and Implementation: Sutdieds form Papua New Guinea “ Chaper 8-Formulating and Implementing Education Policy”.

Htet Naing Zaw. The Irrawaddy, Education: We will create an All-Inclusive Education System, September 8, 2014. https://www.irrawaddy.org/interview/will-create-inclusive-education-system.html (Assessed: October 19, 2017).


https://www.britannica.com/biography/George-Abraham-Grierson (Assessed: November 24, 2017).

Information about the Administration of Switzerland: Executive Authority, States(Cantons), Districts and Municipalities. http://www.about.ch/administration/index.html (Assessed: January 26, 2018).

International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR): Article-27. https://treaties.un.org/doc/publication/unts/volume%20999/volume-999-i-14668-english.pdf (Assessed: November 2, 2017).

Kamene, Sakarepe, Willie Juduo and Lucy Nakin. Planning in a Multi-Lingual Country: The Case of Papua New Guinea ( ).

Kuzelewska, Elzbieta. (University of Bialystok, Poland), language Policy in Switzerland. https://www.researchgate.net/publication/305423749_Language_Policy_in_Switzerland (Assessed: January 30, 2018).

Kuzelewska, Elzbieta. (University of Bialystok, Poland), language Policy in Switzerland. https://www.researchgate.net/publication/305423749_Language_Policy_in_Switzerland (Assessed: January 30, 2018).

Language Education Policy Studies: Papua New Guinea http://www.languageeducationpolicy.org/lepbyworldregion/papuanewguinea.html (Assessed: February 9, 2018).

Lawi Weng. The Irrawaddy, July 23, 2012, Shan Push for Native Language. http://www.irrawaddy.org/z_on/shans-push-for-native-language.html (Assessed: October 8, 2017).

Lenkova, Polina. Conflict Sensity in Education Provision in Karen State: Education Providers and Systems in Karen State. Myanmar: Thabyay Education Foundation, December 2015.

Malone, Susan and Patricia Paraide. Mother tongue-based bilingual education in Papua New Guinea (Since 2011), vol 57 of the International Review of Education (Springer Science + Business Media B.V.2011).

Malone, Susan and Patricia Paraide. Mother tongue-based bilingual education in Papua New Guinea (Since 2011), vol 57 of the International Review of Education. Springer Science + Business Media B.V.2011.

Michaels, Samantha , The Irrawaddy, September 23, 2014. They Know Nothing About Ethnic Education, http://www.burmalink.org/know-nothing-ethnic-education/ (Assessed: March 16, 2018).

Nang Mwe Hkur. Independent Researcher (Education policy and administration). interview by ENAC Research Department. Chiang Mai, 25 Februbary 2018.

New Mexico Public Education Department. Bilingual Multicultural Education Annuanl Report for School Year 2015-2016 (January 2017).https://webnew.ped.state.nm.us/wp-content/uploads/2017/12/BMEP_Annual_Report_2015-2016_FINAL.01.31.2017.pdf (Assessed: March 8, 2018).

Ngai Sak, David. CLD’s Democratic opinion and perspective on current National Education Law. https://www.youtube.com/watch?v=R2eZjqHSpmY (Assessed: October 24, 2017).

Part II: Language Education in India p-37.

Part II: Language Education in India p-43.

Pon Nya Mon. “Education Reform and National Reconciliation in Burma .” Western Conference Association for Asian Studies, Arizona State University, 2014.

Pon Nya Mon. Identity, Image and Ethnic Conflict in Burma: A Case Study of Mon People.” Dissertation, Washington State University, 2010, http://www.burmalibrary.org/docs11/Mon_wsu-PonNyaMon.pdf-red.pdf (Assessed: October 14, 2017).

Sridhar, Kamal K. Language in Education: Minorities and Multilingualism in India (--------: Springer, 1996). http://www.jstor.org/stable/3444906 (Assessed: November 22, 2017).

Stull, Ginger C. Language, Borders and Education: Language Policy and The Making of New Mexico and Arizona. United State of America; University of Pennsylvania.


Subhash, Three Language Education Formula in Multilingual India: Problems and Prospects, vol. 1 Issue 4: 2306-7063. India: International J. Educational Research, 2013.

The Center For Public Justice., How are the Local, State and Federal Governments involved in Education? Is this involvement just? https://www.cpjustice.org/public/page/content/cie_faq_levels_of_government (Assessed: December 4, 2017).

The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter I- Language of the Union (Article-343). http://www.constitution.org/cons/india/p17.html (Assessed: November 21, 2017).

The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter II- Regional Languages (Article-345). http://www.constitution.org/cons/india/p17345.html (Assessed: November 21, 2017).



The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter IV- Special Directives (Article-350-A). http://www.constitution.org/cons/india/p17350a.html (Assessed: November 21, 2017).

The Constitution of India, Part-XVII Official Language: Chapter IV- Special Directives (Article-350-B). http://www.constitution.org/cons/india/p17350b.html (Assessed: November 21, 2017).

The Constitution of the State of New Mexico.: “Education” (Article XII: Section (8 and 10). http://www.sos.state.nm.us/nmconst2017.pdf (Assessed: January 22, 2018).

The Constitution of the United States, Amendment 10. https://www.law.cornell.edu/constitution/tenth_amendment (Assessed: November 7, 2017).

The Language of Instruction Controversy in Papua New Guinea https://learningportal.iiep.unesco.org/en/controversy/document-controverse/the-language-of-instruction-controversy-in-papua-new-guinea (Assessed: February 9, 2018).

The United Nations Convention on the Rights of the Child: Article-30. http://www.ohchr.org/EN/ProfessionalInterest/Pages/CRC.aspx (Assessed: October 24, 2017).

United Nations Development Program, Sustainable Development Goals: Article-(5), Gender Equality. http://www.un.org/sustainabledevelopment/gender-equality/ (Assessed: March 7, 2018).


အခပပ(၁)

ynma&;rl0g'rsm; (rl=urf;)အရငးအျမစ - တငးရငးသားလမးမားေရးရာစငတာ (ENAC) မ ထတေဝေသာ “ဖကဒရယ ျပညေထာငစ တညေဆာကရာတြင အေျခခသငေသာ က႑အလက မဝါဒအႀကျပခကမား (မၾကမးမား)” စာအပ (ဒတယအႀကမ)၊ စာမကႏာ ၁၉ - ၂၃

ဥးတညခက

ပညာေရးသည လသားတငး၏ အေျခခလ႔အခြငအေရးတစရပျဖစေသာေၾကာင၊ တငးရငးသားလမး အသးသး၏ ဘာသာ စကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈႏင ေနာကခသမငးတ႔က ထနသမးကာကြယႏငရနႏင အမးသားလမႈဘဝ ျမငမားတးတကရန၊ လြတလပစြာ ကယပငေတြးေခၚေမာျမငမႈမား ရငသနရပတညေရးက အာမခေပးၿပး ႏငငတကာပညာေရးႏင ရငေဘာင တနးႏငမည အမးသားပညာေရးစနစတစရပက ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစစနစႏငအည ေဖာေဆာငရန။

အေျခခလမးညႊနမမား

၁။ လ႔အခြငအေရးက အေျခခသည ဖကဒရယဒမကေရစ ပညာေရးစနစ ျဖစရမည။၂။ တငးရငးသားလမးမား၏ အမးသားပညာေရးေကာငးမားႏင ပဂၢလကေကာငးမား တရားဝင ရပတညခြငရရမည။ ၃။ ေရရညတညတခငၿမေရးအတြက တငးရငးသားလမးအသးသး၏ ဘာသာစကား၊ စာေပ၊ ယဥေကးမႈႏင သမငးေၾကာငး

မားက မပကယြငးေအာင ထနးသမးေစာငေရာကသညအျပင၊ ပမတးတက ေကာငးမြနေအာင ေဖာေဆာငရမည။၄။ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ တညတခငၿမေရးက ေဖာေဆာငေသာ ပညာေရးစနစ ျဖစရမည။

မဝါဒအႀကျပခကမား

၁။ ၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး အဖြ႔အစညးမား၏ ပညာေရးအဖြ႔အစညးမားက အေကာငအထညေဖာလကရေသာ ပညာေရးစနစႏင ပညာေရးဝနထမးမားအား တရားဝင အသအမတျပ၍ ပညာေရးရပေငြခေပးျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ေဆာငရြကေပးရမည။

၂။ ၾကားကာလတြင တငးရငးသားလကနကကငေတာလနေရး ပညာေရးအဖြ႔အစညးမားမ ေရးဆြထားေသာ သငရးညႊနးတမး သည ျပညနယ၊ ေဒသအစးရ၏ ဖကဒရယဒမကေရစ အမးသားပညာေရး သငရးစႏႈနးႏင ခတဆကထားရမည။

၃။ ၾကားကာလတြင တငးရငးသားေဒသမားတြငး ႏငငတကာပညာေရးဆငရာ အကအညကစၥမား ကညေထာကပရာတြင တငးရငးသားလကနကကငအဖြ႔အစညးမား၊ လထအေျချပအဖြ႔အစညးမားႏင အရပဖကလ႔အဖြ႔အစညးမားႏင တကရကဆကသြယ ညႇႏႈငးအေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကရမည။

၄။ ၾကားကာလတြင ႏငငမျဖစေနေသာ ကေလးသငယျမနမာႏငငသားမားအား ပညာေရးသငၾကားခြင ရရေရး ေဆာငရြကေပးရမည။

အေထြေထြမဝါဒမား

၅။ ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ပညာေရးစနစတြင ျပညနယအစးရ၊ ျပညနယလႊတေတာမားမ ပညာေရးက႑၌ ဥပေဒျပခြင၊ အပခပခြင၊ စမခန႔ခြခြငႏင ဘ႑ာေငြ ခြေဝသးစြခြငမား ရရမည။

၆။ ျပညနယမားတြင ျပညနယသ/သားမားက ကယစားျပသည ပညာေရးဘတအဖြ႔အစညးက ၎ျပညနယ၏ ပညာေရး က ဖကဒရယဒမကေရစျပညေထာငစ ပညာေရးစႏႈနးမားႏငအည လြတလပစြာ ျပ႒ာနးခြင အေကာငအထညေဖာခြင ရရမည။


၇။ ပညာေရးဆငရာ အခြငအာဏာက သကဆငရာ ျပညနယအလက၊ ေဒသအလက၊ ေကာငးအလက လြတလပစြာ စမအပခပပငခြင ရရမည။

၉။ တငးရငးသား ဘာသာစကားမားက ထနးသမးကာကြယျခငးႏင ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ျမႇငတငျခငးက ျပညနယအစးရ၊ ေဒသဆငရာအစးရ၊ ၎ျပညနယတြငးရ ဆငရာတငးရငးသားပညာေရး အဖြ႔အစညးမားႏင သကဆငရာပညာေရးအဖြ႔အစညးတ႔မ ပေပါငးေဆာငရြကခြငႏင စမခန႔ခြပငခြငရရမညျဖစၿပး လအပခကမားက ဖကဒရယျပညေထာငစ အစးရမ ကညေထာကပမႈမား ျပရမည။

၁၀။ တငးရငးသားလမးမား၏ အမးသားပညာေရးေကာငးမားက မမတ႔၏ အမးသားျပညနယမားတြင သာမက သကဆငရာ တငးရငးသားမား ေနထငေသာ အျခားေဒသမားတြငလညး လြတလပစြာ ဖြငလစခြငရရမည။

၁၁။ ျပညနယတစခႏင တစခအၾကား ေကာငးေျပာငးသငၾကားႏငေရးအတြက ျပညနယမားပေပါငး ညႇႏႈငးၿပး စႏႈနးတ ပညာေရးစနစက အသအမတျပ ကငသးရမည။

၁၂။ တငးရငးသားစာေပ ေရရညတညတခငၿမေရးအတြက ျပညနယအစးရရးမားတြင သကဆငရာ တငးရငးသားစာက ပးတြရးသးစာအျဖစ ထားရရမည။

၁၃။ မခငဘာသာစကားအေျချပ ဘာသာစကားစပညာေရး (Mother Tongue Based Multilingual Education) စနစက မလတနးအဆငမ စတင၍ အဆငဆငတးခ႕ၿပး အဆငျမငးဒဂရ (Advanced Degree) မား သငၾကားေပးႏငေရး အတြက သကဆငရာျပညနယအစးရမ ျပ႒ာနးေပးပငခြင ရရမည။

၁၄။ တကသလမားႏင ေကာလပမားတြင တငးရငးသားဘာသာစာေပႏင တငးရငးသားေလလာေရး (Ethnic Social

Study) တ႔က အထးျပသငယႏငေသာ ဌာနမားထားရရမည။

၁၅။ ေကာငးပညာေရးစနစအျပင အသကေမြးဝမးေကာငးပညာေရး (Vocational Education) မားက တငးရငးသား ေဒသ အလပအကငမားႏငဆကစပ၍ အျခားဘာသာရပမားနညးတ အဆငျမငပညာ (Higher Education) ထ သငၾကားေပးႏငသည ပညာသငဌာနမား ဖြငလစထားရရမည။

၁၆။ မႀကပညာေရးစနစက အေျခခပညာေရးနညးတ မသငမေနရ အခမပညာေရးစနစအျဖစ ပညာေရးဝနႀကးဌာန လကေအာကတြင ထားရရမည။

၁၇။ အေျခခပညာေရးက မလတနးမ အထကတနးေအာကအဆင၁၃၇ (Junior Secondary) အထ အခမမသငမေနရ (Free and Compulsory) ပညာေရးစနစႏင အထကတနးအထကအဆင၁၃၈ (Senior Secondary) က အခမ ပညာေရးစနစျဖစရမည။

၁၈။ မသနစြမးသမား၊ ဆငးရႏြမးပါးသမား၊ ပညာေရးလကလမးမသမား၊ သငယမႈ အခကအခရသမား (Learning

Disability) အတြက လတငးအကးဝင (Inclusive) ပညာေရးမဝါဒမားက ခမတကငသးရမည။

၁၉။ အသကအရြယကန႔သတထားျခငးမရဘ မမဝါသနာပါသည ပညာရပမားက ေလလာဆညးပးမႈမား ျပလပႏငသည ဘဝတစသကတာ စဥဆကမျပတေလလာႏငျခငး (Lifelong Learning) ပညာေရးစနစက ထားရရမည။

၂၀။ ႏငငသားတငး ေကာငးျပငပပညာေရး (Non-formal Education) ႏင ေကာငးတြငးပညာေရး (Formal Education)

အၾကား တရားဝင ကးေျပာငးပညာသငခြင ရရႏငေရးအတြက ဥပေဒျပ႒ာနးေပးရမည။

၂၁။ ကာယ/ဥာဏ လပသားမားအတြက ပညာသငၾကားႏငေရး အခြငအလမးမားက လပသားေကာလပမား (Community/

Labor College) ဖြငလစေပးရမည။

၂၂။ ေဝးလေဒသမားႏင အထးလအပခကရေသာ ေဒသမားရ ပညာေရးနယပယမားတြင အထးစမခကမား လပေဆာင ေပး၍ ပညာေရးရပေငြမား ပမတးျမႇငေပးရမည။

၁၃၇ အထကတနးေအာကအဆငမားတြင တကသလဝငတနးမတငမ အတနးေအာကအဆငႏင အေျခခမလတနးမားအၾကားတြင ရသည အတနးမားပါဝငသည။

၁၃၈ အထကတနးအထကအဆငတြင တကသလဝငတနးမတငမအတနးမားႏင တကသလဝငတနးမား ပါဝငသည။


၂၃။ အစာအဟာရေကၽြးေမြးေရး အစအစဥမားအပါအဝင ေကာငးကနးမာေရးလပငနးမား အေကာငအထညေဖာရန ေကာငးအပခပေရးေကာငစ၊ ျပညနယကနးမာေရးဌာနမားႏင ျပညေထာငစ ကနးမာေရးဌာနမား ညႇႏႈငးေဖာေဆာင ရမည။

၂၄။ ပညာေရးနယပယတြင မးယစေဆးဝါးမား၊ အဂတလကစားမႈႏင ခြျခားဆကဆမႈမား ကငးရငးေရးအတြက အထး မဝါဒမား ခမတရမညအျပင ပညာေရးဝနထမးမား ေကာငသ/သားမား၏ လၿခေရးဆငရာ မဝါဒမားက ေရးဆြရမည။

၂၅။ သငရးညႊနးတမးမားျပစရာတြင ဖကဒရယဒမကေရစ အမးသားပညာေရးသငရးညႊနးတမးစႏႈနး အညႊနးေဘာငႏင ခတဆကၿပး သကဆငရာျပညနယအစးရႏင ပညာေရးဘတအဖြ႔တ႔ ပးေပါငးေရးဆြႏငေရးအတြက လအပသည ေငြေၾကးႏင နညးပညာမားက ဖကဒရယျပညေထာငစအစးရ (Federal Government) မ ကညပပးရမည။

၂၆။ သငရးညႊနးတမးတြင တငးရငးသားလမးအသးသး၏ သမငး၊ စာေပယဥေကးမႈ၊ ဘာသာစကား၊ ဓေလထးတမး အပါအဝင အေျခခ ကနးမာေရး၊ အားကစား၊ ကာယပညာ၊ လမႈေပါငးသငးဆကဆေရး၊ အႏရသပညာ၊ ျပညသ႔နတ၊ ႏငငေရးသပၸ၊ လ႔အခြငအေရး၊ စဥးစားေတြးေခၚမႈ စြမးရည၊ ၿငမးခမးေရးႏင ပတသကသည အသပညာဘာသာရပ မားက ထညသြငးသငၾကားေပးရမည။

၂၇။ ေဒသလအပခကႏင ကကညသည သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေစာငေရာကမည အသပညာမားက သငရးညႊနးတမးတြင ထညသြငးသငၾကားေပးရမည။

၂၈။ ေရးဥးသင (မႀက) ပညာေရး၊ အေျခခေကာငးပညာေရးႏင အဆငျမငပညာေရးစနစသည ေကာငးသား/သမားက ဗဟျပ၍ လြတလပေသာ ပညာေရးဆငရာ သေတသနျပမႈမားက အားေပးျမႇငတငရမည။

၂၉။ စဥဆကမျပတဘကစစစေဆးအကျဖတျခငး (Continuous and Comprehensive Assignment)၊ ကေလးဗဟျပ စစေဆးအကျဖတျခငး (Student-centred Assessment)၊ သငယမႈက ျမႇငတငေသာ စစေဆးအကျဖတျခငး (Formative Assessment) မားက ကငသးရမည။

၃၀။ သငယမႈက ထေရာကေစရန ေကာငးသားႏင ဆရာအခးက ေကာငးသား - ၂၅ လင ဆရာ - ၁ ျဖငထားရရမည။

၃၁။ ပညာသငဆႏင ပညာသင ေထာကပေၾကးမားက ပညာေရးအဆငတငး၁၃၉တြင ထားရရမည။

၃၂။ ပညာေရးဝနထမးမား ခန႔အပရာတြင အရညအခငး ျပညမသည ေဒသခတငးရငးသားမားအား ဥးစားေပး ခန႔အပ ရမည။

၃၃။ ဆရာ၊ဆရာမမား၏ ဂဏသကၡာႏငအည ဘဝရပတညမႈႏင စြမးရညျမႇငတငမႈမားက စဥဆကမျပတ လပေဆာင ေပးရမည။ အထးလအပခကရေနေသာ ေဒသမားတြင တာဝနထမးေဆာငေနေသာ ပညာေရးဝနထမးမားက အထး အကးခစားခြငရေစရမည။

၃၄။ ေကာငးသား/သမား၊ ဆရာ/မမားသည အသငးအဖြ႔မား၊ သမဂၢမား လြတလပစြာ ဖြ႔စညးခြငျပေပးရမည။

၃၅။ ပညာေရးဝနႀကးဌာနသည သးျခားေဆာငရြကႏငေသာ ဌာနျဖစရမည။

၃၆။ ဘာသာေရးအရ လႊမးမးမႈ၊ ခပျခယမႈ မရေစရ။

၃၇။ အမတအေပၚ မဟတဘ မမႀကကႏစသကေသာ ဘာသာရပက ေရြးခယသငယခြင ရရမည။

၃၈။ အထကတနးႏင တကသလတြင တငးရငးသား တစဘာသာ ကငသးရနႏင ေကာငးသားမား (optional/elective

subjects) အျဖစ အျခားဘာသာရပကလညး ေရြးခယသငၾကားႏငသည။

၁၃၉ အေျခခပညာ၊ အသကေမြးဝမးေၾကာငးပညာႏင အဆငျမငပညာမားပါဝငသည။