REFORMA SYSTEMU EDUKACJI 1997 – 2001

(wybrane zagadnienia)

Stanisław Sławiński

9 marca 2016

Publikacje:

1. MEN - Reforma Systemu Edukacji – koncepcja wstępna

Styczeń 1998 (żółta książeczka)

2. MEN – Reforma Systemu Edukacji – Projekt

Maj 1998 (pomarańczowa książeczka)

3. MEN – Reforma Systemu Edukacji – szkolnictwo ponadgimnazjalne

(projekt - materiały do dyskusji) Kwiecień 2000

Autorskie „sprawozdanie” o reformowaniu systemu edukacji

Wojciech Książek

Rzecz o reformie edukacji 1997 – 2001

Warszawa 2001

wyd. Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna ADAM

Kierownictwo reformy systemu edukacji 1997-2001

Minister Edukacji Narodowej - Mirosław Handke

Sekretarz Stanu w MEN – Irena Dzierzgowska

Podsekretarz Stanu w MEN – Wojciech Książek

Doradca Ministra Edukacji Narodowej – Anna Radziwiłł

Powody podjęcia reformy systemu edukacji 1997-2001 (1)

1. Brak zdolności samoadaptacyjnej obecnego systemu edukacji do

tempa i zakresu przemian cywilizacyjnych i społecznych.

2. Kryzys roli wychowawczej szkoły, wynikający z dominacji

przekazywania informacji nad kreowaniem umiejętności i

kształtowaniem osobowości.

Powody podjęcia reformy systemu edukacji 1997-2001 (2)

3. Brak równości szans w dostępie do edukacji na każdym jej poziomie

oraz niski wskaźnik procentowy młodzieży uzyskującej średnie i

wyższe wykształcenie.

4. Konieczność dostosowania systemu edukacji do zapisów konstytucji i

do reformy ustrojowej państwa.

Powody podjęcia reformy systemu edukacji 1997-2001(3)

5. Dostosowanie kształcenia zawodowego do zmieniających się potrzeb

gospodarki rynkowej.

6. Potrzebę silniejszego powiazania szkoły na każdym poziomie z

rodziną i społecznością lokalną.

Zasadnicze cele reformy systemu edukacji 1997-2001

1. Upowszechnienie kształcenia na poziomie średnim, oraz wyraźny

wzrost liczby podejmujących studia wyższe.

2. Zwiększenie i wyrównanie szans dostępu do edukacji na wszystkich

jej poziomach.

3. Sprzyjanie poprawie jakości edukacji przez przywrócenie właściwych

proporcji pomiędzy przekazem wiadomości, kształtowaniem

umiejętności a troską o rozwój osobowości (…).

„Formy realizacji” celów reformy systemu edukacji 1997-2001 (1)

1. Zmiana ustroju szkolnego (nowym elementem – gimnazjum)

2. Dostosowanie zarządzania i nadzorowania do nowego ustroju

państwa.

3. Wprowadzenie niezależnego od szkoły systemu i zasad oceniania i

egzaminowania.

„Formy realizacji” celów reformy systemu edukacji 1997-2001 (2)

4. Zwiększenie wynagrodzeń nauczycieli w powiązaniu z nowymi

ścieżkami awansów oraz form doskonalenia ustawicznego.

5. Zmiana źródeł i sposobów finansowania zadań szkolnych.

6. Wdrożenie reformy programowej obejmującej wprowadzenie

podstaw programowych i zmiany w organizacji i metodach

kształcenia.

Tematy do poruszenia w dalszej części wykładu

1. Koncepcja reformowania

2. Zmiana ustrój szkolnego

3. System awansu zawodowego nauczycieli

4. Podstawa programowa

Koncepcja reformowania (1)

1. Reforma systemu edukacji, czy raczej

pakiet reform dotyczących edukacji ?

2. Czy trzeba, czy warto i czy można

wszystko robić równocześnie ?

Koncepcja reformowania (2)

3. Czy warto skromną osłonę budżetową rozpraszać na tyle pól ?

4. Czy możliwe jest skoordynowanie przez jeden ośrodek decyzyjny tak

dużej liczby dodatkowych, nowych jakościowo działań ?

Zmiana ustroju szkolnego (1)

W miejsce dwuszczeblowej struktury

8 + 4 (2/3/5) – szkoła podstawowa + liceum (ZSZ, technikum)

Wprowadzono strukturę trójszczeblową

6 + 3 + 3 (4) – szkoła podstawowa + gimnazjum + liceum/liceum profilowane/ technikum/ZSZ, (technikum)

Zmiana ustroju szkolnego (2)

Gimnazjum

„To jest koło zamachowe reformy, struktura naruszająca

stary system, dawne przyzwyczajenia i układy (w tym personalne).

Zdawaliśmy sobie sprawę, że właściwe serce zmiany, tj. reforma

programowa, nie zafunkcjonuje należycie w skali całego kraju bez

zmiany dotychczasowej struktury.”

(W. Książek s. 19)

Zmiana ustroju szkolnego (3)

Wprowadzenie gimnazjum od początku budziło kontrowersje

Największe zastrzeżenia dotyczyły

- skutków organizacyjnych i finansowych (budynki, dowóz uczniów)

- skrócenia czasu nauki w liceum do 3 lat.

Mimo upływu czasu głosy zwolenników likwidacji gimnazjów są nadal

słyszalne

System awansu zawodowego nauczycieli (1)

W Polsce głównym aktem prawnym regulującym funkcjonowanie

nauczycieli jest ustawa Karta Nauczyciela z 1982 roku.

Karta Nauczyciela była wielokrotnie nowelizowana z powodu

konieczności dostosowywania jej do zachodzących zmian.

Nowelizacja dokonana w ramach reform min. Handkego wprowadziła

zmianę przełomową – system awansu zawodowego nauczyciela.

System awansu zawodowego nauczycieli (2)

Wprowadzono 4 stopnie awansu zawodowego:

- nauczyciel stażysta

- nauczyciel kontraktowy

- nauczyciel mianowany

- nauczyciel dyplomowany

System awansu zawodowego nauczycieli (3)

Wdrażanie systemu awansu zawodowego nauczyciela – modyfikacje

wymagań i procedur.

Efekty wdrożenia systemu awansu zawodowego nauczyciela –

czy nastąpiła przełomowa zmiana projakościowa?

Badanie opinii o systemie awansu (2010 – 2011)

System awansu zawodowego nauczycieli (4)

Awans zawodowy nauczycieli – podsumowanie badań.

- Idea awansu jest akceptowana

- Awans wnosi pewne pozytywy dla funkcjonowania szkół, ale dużo

zależy od postawy dyrektora szkoły.

- System awansu ulega „erozji” – zbiurokratyzowaniu i jałowej

rytualizacji.

- Największą słabością tego systemu jest stosunkowo wczesne

uzyskiwanie „dyplomowanego” (i potem spoczywanie na laurach)

Podstawa programowa (1)

Projekt zmiany systemu zarządzania programową działalnością

szkoły w oparciu o podstawę programową powstał już w 1992 roku.

Jednakże wdrożenie nowego systemu nastąpiło dopiero w ramach

działań reformatorskich ekipy min. Handkego.

Podstawa programowa (2)

Podstawa programowa jest głównym narzędziem systemowej reformy

programowej.

Wdrożenie podstawy programowej umożliwiło wprowadzenie

pluralizmu w zakresie programów nauczania i podręczników.

Równocześnie z podstawą programową nastąpiła wymiana całego

pakietu przepisów regulujących sferę programową działalności szkoły.

Podstawa programowa (3)

Tempo zmian sprawia, że wiedza zdobyta w szkole i na uczelni

bardzo szybko przestaje wystarczać

(bo co chwila pojawiają się nowe ważne odkrycia i wynalazki).

Dlatego już wkrótce uczenie się przez całe życie

będzie równie oczywiste,

jak dziś posyłanie dziecka do szkoły.

Podstawa programowa (4)

Dynamika zmian politycznych, gospodarczych i społecznych

powoduje, że zdobywane w szkole wiadomości o świecie współczesnym

bardzo szybko tracą aktualność.

Osobne problemy wynikają stąd, że

w świetle nowych odkryć wiele z tego, czego uczy dziś szkoła

okazuje się być wątpliwe, czasem nawet błędne.

Podstawa programowa (5)

Szybki przyrost wiedzy we wszystkich dziedzinach

i rosnąca liczba nowych dzieł z różnych dziedzin twórczości,

przy nie zwiększonej liczbie lat nauki w szkole,

stawia przed edukacją szkolną znacznie trudniejszy niż dawniej

problem aktualizowania podstawy programowej.

Podstawa programowa (6)

Dla polskiej edukacji nie ma obecnie ważniejszej sprawy

niż wytworzenie skutecznego mechanizmu (oraz tradycji) sukcesywnej

aktualizacji podstawy programowej kształcenia ogólnego,

żeby odpowiednio do warunków cywilizacyjnych XXI wieku,

szkoła mogła łączyć nowe treści i metody kształcenia

z najlepszymi tradycjami polskiego szkolnictwa.

Dziękuję za uwagę