20
1 2011 2011 Witamy na naszej wyspie PL

Regionalkatalog PL 2011

Embed Size (px)

DESCRIPTION

P L 2 0 1 1 2 0 1 1 1 Wydawca: Desnaon Bornholm ApS Pomysł, układ graficzny i produkcja: Bornwood Tekst: Ulf Førsteliin Zdjęcia: Bornwood i Desnaon Bornholm i partnerzy współpracujący WITAMY NA NASZEJ WYSPIE …WIĘCEJ BORNHOLMU! 2 Cieszymy się, na spotkanie z Tobą – na WIĘCEJ BORNHOLMU! W IT A M Y N A N A S Z E J W Y S P IE … W IĘ C E J B O R N H O L M U ! 3

Citation preview

Page 1: Regionalkatalog PL 2011

1

2011

2011

Witamy na naszej wyspie

PL

Page 2: Regionalkatalog PL 2011

2

WIT

AM

Y N

A N

ASZ

EJ W

YSPI

E …

WIĘ

CEJ B

ORN

HO

LMU

!

Wydawca: Des na on Bornholm ApS

Pomysł, układ grafi czny i produkcja: Bornwood

Tekst: Ulf Førsteliin

Zdjęcia: Bornwood i Des na on Bornholm i partnerzy współpracujący

WWięcej Bornholmu…

Page 3: Regionalkatalog PL 2011

3

WBornholm jest fantastyczną wyspą. My bornholmczycy dobrze o tym wiemy. Inaczej nie byłaby przekazywana z pokolenia na pokolenia legenda o tym, że wyspa została stworzona z najpiękniejszych części, które po-zostały Bogu po tym jak stworzył Skandynawię.

Lecz nie tylko my kochamy tę wyspę. Co roku odwiedza nas ponad milion ludzi, z których wielu było tutaj już wcześniej. Około 80 procent z odwiedzających, to nasi stali goście. Wracają oni tutaj wielokrotnie. Po więcej Bornholmu.

Nikt nie zna jednak lepiej wyspy niż jej mieszkańcy. W tej broszurze oddaliśmy głos bornholmczykom, których możesz zobaczyć poniżej. Witają oni Ciebie na naszej wyspie, poprzez ich osobiste refl eksje na temat tego małego, fantastycznego kawałka lądu na Bałtyku, który tak wiele dla nich znaczy.

Na następnych stronach możesz m.in. spotkać 77 let-nią Tove Andersen, kąpiącą się z rana w morzu, która potrafi rozmawiać z żabami, proboszcza Per Kofoed Muncha, który co niedzielę wygłasza kazania w jednym ze specyfi cznych bornholmskich okrągłych kościołów, przewodnika Tino Hjorth Bjerregaarda, który może opowiedzieć o ruinach zamku Hammershus, co pozwa-la nam przenieść się w czasie oraz małżeństwo Line i Chris ana, którzy przenieśli się na jedyną w swoim rodzaju, piękną wyspę Chris ansø, 20 lat po tym jak zakochali się w sobie na tej malutkiej wyspie.

Jeśli zachęciły Cię ich słowa, aby dowiedzieć się jeszcze więcej o Bornholmie, informacje o wyspie możesz znaleźć na stronie www.bornholm.info. Tutaj możesz między innymi przeczytać o tygodniach września, gdzie w centrum zainteresowania jest lokalna gastronomia i kultura. O polowaniu na skarby z GPS na całej wyspie. O imponującym pokazie z ptakami drapieżnymi, który w przeciągu kilku lat stał się wielkim sukcesem. O odgrywaniu scenek rodzajowych w Middelaldercen-teret (Centrum Średniowieczna). O… Lista jest długa, ponieważ Borhnolm jest wyspą możliwości.

Cieszymy się, na spotkanie z Tobą – na WIĘCEJ BORNHOLMU!

Witamy na naszej wyspie

WITA

MY N

A N

ASZEJ W

YSPIE …W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

!

Page 4: Regionalkatalog PL 2011

44

1

2

ZG

UD

HJE

M M

ØLL

E

BORN

HO

LMER

FÆRG

EN

BORN

HO

LMS

MID

DEL

ALD

ERCE

NTE

R

BORN

HO

LMS

SOM

MER

FUG

LEPA

RK

NAT

URB

ORN

HO

LM

... W

IĘCE

J BO

RNH

OLM

U

8 letnia Julie nie ma wątpliwości. Najlepsze lato jest na Bornholmie.

”Jest wspaniale, kiedy można być na plaży i kąpać się razem ze swoją rodziną i przyjaciółmi. A ponadto latem dostaje się więcej lodów” - mówi ona z szerokim uśmiechem.

Julie nie jest jedyną osobą kochającą bornholmskie lato, kiedy następuje inwazja ludzi na wyspę. Wyspa liczy 42.500 mieszkańców, lecz od czerwca do sierpnia odwiedza tą bałtycką wyspę około 450.000 turystów, aby choć trochę pozwiedzać Bornholm.

Tak wiele ludzie powoduje to, że wyspa kipi życiem i atrak-cjami, opowiada tato Julii, Jakob Storm.

”Zawsze tu można coś przeżyć latem. Są tu targi staroci, zabawy miejskie i portowe, koncerty na powietrzu i teatr, średniowieczny plac targowy i wiele więcej. To jest coś, z czego często korzystamy” mówi on.

Kiedy ma być miło, rodzina Storm wybiera się do Gudhjem. To malownicze ”pagórkowate miasto” z dwoma portami, wędzarniami ryb, kafejkami, Muzeum Oluf Høsta, stromą główną ulicą i dobrze utrzymanymi domami ze słomianymi dachami.

”Gudhjem udało się zachować swoją duszę, pomimo że przy-jeżdża tu wielu turystów. Jest to przyjemne i bardzo ładne małe miasto, po którym uwielbiamy spacerować. Podejrze-wam jednak, że to bardziej lody przyciągają dzieci, niż samo miasto” uśmiecha się Jakob Storm.

Zgiełk lata

2. BORNHOLMERFÆRGEN (BORNHOLMSKI PRZEWOŹNIK)Kiedy Jakob Storm był małym chłopcem, trudno było dostać się z Polski na Bornholm. Ale od 1993 roku istnieje bezpośrednie po-łączenie promowe z Sassnitz na Rugii w północnych Niemczech. Czas rejsu do Rønne wynosi 3 ½ godziny. ”Bornholm zbliżył się znacznie do reszty świata. Można dotrzeć tutaj szybciej i łatwiej, niż to się wydaje większości ludzi”.

1. GUDHJEM MØLLE (GUDHJEM WIATRAK) Na szczycie Gudhjem króluje Gudhjem Mølle, który funkcjonuje jako sztandarowe miejsce dla bornholmskich produktów spo-żywczych. Tutaj można zarówno kupić jak i posmakować wiele bornholmskich produktów gourmet - w tym wiele utytułowa-nych i zwycięzców testów. Wiatrak mieści również kafejkę. ”Jeśli możemy, to kupujemy bornholmskie produkty. Z czasem fakt, że produkt spożywczy został wyprodukowany na Bornhol-mie, stał się znakiem jakości. Uważam, że jest to duże osiągnięcie tutejszych producentów”.

Dobrej atmosferze przy stole sprzyja obecność lokalnych przysmaków, których Bornholm ma tak wiele do zaoferowania. Domowa czekolada z KjaerStrup i Snogebæk, ekologiczne wino z czarnej porzeczki z Lille Gadegaard, ekologiczne lody z sezono-wymi owocami z lodziarni Svaneke IS…

Page 5: Regionalkatalog PL 2011

55

3 4 5

3. BORNHOLMS MIDDELALDERCENTER (BORNHOLMSKIE CENTRUM ŚREDNIO-WIECZA) W centrum średniowiecza możliwe jest przeżycie dnia codziennego, tak jak wyglądało ono w społeczeństwie chłopskim w ok. 1350 do 1450 roku. Tutaj są zwierzęta, domy, młyny wodne i dwór dziedzica z fortyfi kacją. Co roku rodzina Storm odwiedza centrum średniowie-cza.”Dzieci uważają, że ogładzenie tego, w jaki sposób żyło się w tamtych czasach, jest za-bawne i ciekawe. A kuglarze i aktorzy nadają temu autentyczności i życia”

4. BORNHOLMS SOMMERFUGLEPARK (BORNHOLMSKI PARK MOTYLI)Co najmniej raz, każdego lata rodzina Storm odwiedza Bornholmski Park Motyli w Nexø, gdzie1000 rodzajów egzotycznych motyli fru-wa pomiędzy tropicznymi kwiatami. ”Jest to fantastyczny widok. A jeśli jakiegoś lata, zapomnimy tam się wybrać, na pewno dzieci nam o tym przypomną”.

5. NATURBORHOLM (CENTRUM PRZY-RODNICZO-EDUKACYJNE)Rodzina Storm mieszka zaledwie 300 metrów od centrum przyrodniczo-edu-kacyjnego NaturBornholm w Aakirkeby. Centrum mieści wehikuł czasu, dinozaury i nawiedzają go często trzęsienia ziemi – wszystko to po to, aby dać zwiedzającym żywy wgląd w historię przyrody Bornhol-mu. ”Odwiedzamy go wielokrotnie w ciągu roku. Zawsze są tam zabawne zajęcia dla dzieci, a szczególną przyjemność sprawia jego zwiedzanie. Przewodnicy w Centrum potrafi ą opowiadać w bardzo angażujący sposób”.

GU

DH

JEM M

ØLLE BO

RNH

OLM

STRAFIKKEN

BORN

HO

LMS M

IDD

ELALD

ERCENTER BO

RNH

OLM

S SOM

MERFU

GLEPA

RK NATU

RBORN

HO

LM ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

Page 6: Regionalkatalog PL 2011

6

C“Ciekawe, co o mnie napiszą”

2. BORNHOLMSKI WIATRKI Wiatr wieje tak mocno, że aż burzy włosy, a z oczu lecą łzy, Per Præst udaje się na wybrzeże. Po to, aby pochodzić. ”Uwielbiam jak przewiewa mnie wiatr. Idę z wiatrem w plecy w jedną stronę i z ostrym wiatrem w twarz w drodze powrotnej. Morze jest takie piękne, kiedy jest w ruchu, nigdy z góry nie moż-na przewidzieć, jak będzie wyglądać”.

3. PLAŻA DUEODDEPer ma dom letniskowy na południowym cyplu Bornholmu. Przy szerokiej plaży Dueodde. Tutaj piasek jest tak drobny, że mądrze byłoby zostawić telefon komórkowy w domu – ponieważ ziarenka piasku mogą wejść w szczeliny i zniszczyć elektronikę. Daje to również pewność, że nikt nie będzie nam przeszkadzać.”Życie jest piękne, kiedy można być na plaży. Możesz poświęcić cały dzień na budowanie zamku z piasku, ale następnego dnia już go i tak nie będzie”

KOŚC

IOŁY

ROTU

ND

Y W

IATR

D

UEO

DD

E

PRZE

LOT

PTA

KÓW

O

LUF

ST M

USE

ET .

.. W

IĘCE

J BO

RNH

OLM

U!

Page 7: Regionalkatalog PL 2011

7

2

1

3

Wysoko pod sufi tem, prawie na wprost drzwi wejściowych do zbrojowni kościoła NY Kirke wiszą dwie tablice. Podane są na nich wszystkie nazwiska księży kościoła rotundy od czasów re-formacji w Danii w 1536 roku. Poza datami przy każdym nazwi-sku dodane jest jedno zdanie opisujące księdza, które będzie zachowane dla przyszłych pokoleń. ”Był ostatnim księdzem w Hammershus, wspierał powstanie w 1658 roku, napisane jest przy nr 6, Jacob Peder Tresløv. Przy nr 8, Hans Predbjørn, można przeczytać słowa “zmarł na ambonie 24/3. 1687”.

”Ciekawa, co o mnie napiszą”, mówi nr 30 na tablicy – aktual-ny ksiądz w kościele, Per Kofoed Munch.

Kościół Ny Kirke w Nyker jest najmniejszym z czterech charak-terystycznych kościołów-rotund, a jego budowa została przy-puszczalnie rozpoczęta ok. 1200 roku. Per jest świadomy tego, że jest on ostatnim członem długiej i pełnej wydarzeń historii.

”Za każdym razem, kiedy wchodzę do kościoła, jestem bardzo wzruszony. Jestem świadomy tego, że jestem tutaj na jakiś czas, i czuję pokorę wobec moich przodków i następców”, mówi.

Lecz kościół o grubych murach, które czyniły go odpowiednim jako budowla obronna, posiada więcej niż tylko historyczną wartość. Kameralne pomieszczenia kościoła z fantastyczną akustyką wykorzystywane są do odprawiania mszy w każdą niedzielę. I pomimo tego, że wielki cokół po środku nie daje optymalnej widoczności, kościół jest często wypełniony do ostatniego miejsca.

”Ny Kirke nie ma być tylko muzeum. Jest teraz parafi ą, która używa kościoła do zgromadzeń. W parafi i sporo osób chodzi do kościoła, a kościół jest ważną częścią lokalnego życia”.

1. OLUF HØST MUSEET (MUZEUM OLUFA HØSTA) W Gudhjem, wielki bornholmski malarz Oluf Høst posiada własne muzeum sztuki, gdzie można oglądać i przeżywać jego dzieła w szcze-gólnej oprawie. Muzeum było tworzone w domu malarza od 1929 do jego śmierci w 1996 roku. Per odwiedza je wielokrotnie w ciągu roku.”To jest więcej niż muzeum. Zostaje się wprowadzonym w świat Høsta, a kiedy przebywam w jego ogrodzie, mam sam chęć do malowania”.

PTAKIWiosną i jesienią wiele ptaków przelatuje nad Bornholmem. Mię-dzy innymi przelatują lub międzylądują na wyspie w drodze do lub z ciepłych krain, żurawie, myszołowy włochate i pliszki siwe. Per nazywa siebie ornitologiem amatorem. ”Nie jestem fanatykiem, lecz raz na jakiś czas wychodzę z lor-netką. Życie na Bornholmie jest fantastyczne. Koło domu mamy najpiękniejszą naturę , która inspiruje nas każdego dnia”.

KOŚCIO

ŁYRO

TUN

DY W

IATR DU

EOD

DE PRZELO

T PTAKÓ

W O

LUF H

ØST M

USEET ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

!

Page 8: Regionalkatalog PL 2011

8

1

2

PPopatrz na zdjęcie z prawej strony. Popatrz na kobietę. Ona jest obrazem życia pełnią życia.

Tove Andersen mieszka od 77 lat w małej osadzie rybackiej Listed na wschodnim wybrzeżu Bornholmu, przez prawie całe swoje życie. Tutaj się wychowała. Tutaj urodziła trzy córki. Tutaj widziała, jak opuszczają domowe gniazdo. Tutaj się zestarzała. I tutaj chce umrzeć.

”Mam wspaniałą starość. Kiedy będą mnie stąd wynosili, to moje ostatnie słowa będą takie: ”Dziękuję za piękne życie, które miałam”, mówi.

Z okien swojego pokoju stołowego i kuchni może śledzić życie w porcie. Tove ma miejsce w pierwszym rzędzie. Port bardzo się zmienił, w porównaniu z czasami, kiedy bornholm-skie rybołówstwo miało się dobrze. Nadal jest tutaj trzech zawodowych rybaków. Poza tym to głównie jachty, motorówki i wędkarze na łodziach, dbają o to, że Tove prawie zawsze ma rozrywkę.

Od początku kwietnia do końca października Tove wstaje wcześnie. Najchętniej przed wschodem słońca. Ubrana w zielony kos um kąpielowy i dres joggingowy przemyka przez śpiące miasto. Obok portu i w kierunku plaży Hølstranden. Jest to mała laguna otoczona skałami, którą lokalni miesz-kańcy próbują utrzymać trochę w tajemnicy. Tak, aby mieć ją tylko dla siebie.

Tutaj Tove zanim zanurzy swoje ciało w morzu, zrzuca dres joggingowy i zakłada czepek kąpielowy.

“Podczas moich rannych wycieczek do ’Høllet’, miałam niewiarygodnie dużo przeżyć związanych z naturą. Niektóre z nich były tak wielkie, że człowiek staje się prawie religijny pod ich wpływem. Fantastyczne, że Pan Bóg stworzy tutaj takie miejsce”, mówi Tove.

KURKI. Tove uwielbia kurki, których wczesną jesienią pełne są bornholmskie lasy. ”Są one takie piękne. To coś całkiem innego, niż to, co można dostać w supermarkecie”.

Pełnia życia w Listed

KĄPI

EL N

A S

KAŁA

CH

POLO

WA

NIE

NA

GRZ

YBY

RO

CKPO

OLS

N

A K

ON

IU

GRØ

NBE

CHS

RD ..

. WIĘ

CEJ B

ORN

HO

LMU

!

POTRAWA Z GRZYBÓW WEDŁUG TOVY

Jako była nauczycielka gospodar-

stwa domowego, Tove posiada

w repertuarze niezliczone dania.

Również jeden z kurkami.

”Smażę opłukane i pokrojone w

plasterki kurki na lekko zarumie-

nionym maśle. Następnie dodaje

trochę słodkich pomidorów z

własnego ogródka. Mieszam

drobno posiekany czosnek i kilka

plasterków gotowanych ziemnia-

ków. Na koniec posypuję danie

lekko cukrem. Podaję go z jajkiem

sadzonym i można spokojnie obyć

się bez steku”.

Page 9: Regionalkatalog PL 2011

9

31. GRØNBECHS GÅRDGrønbechs Gård – dom rzemio-sła w centrum Hasle - unikalne miejsce wystaw i imprez kultu-ralnych w Hasle – położone w starym dworze kupieckim z XIX wieku. Tove przychodzi tutaj wielokrotnie w ciągu roku.”Nigdy nie przestanę podziwiać budynku. Jest on taki piękny, z odsłoniętymi belkami i pięk-nymi elementami rękodzieła. Mam zwyczaj usiąść na krześle po środku lokalu i podziwiać wszystko”.

2. ROZMOWA Z ŻABĄ Wzdłuż wschodniego wybrzeża Bornholmu ciągną się setki małych stawów, tak zwanych rock-pools – lub ’puggadamme’ jak je nazywa Tove. Są to małe stawy w zagłębieniach skał pla-żowych. Tove całe swoje życie mogłaby spędzić na obserwacji życia w wodzie. ”Wiosną stawy są pełne sala-mander, jaszczurek i żab. Toczy się tutaj fantastyczne życie. Je-śli się poćwiczy, można nauczyć się mówić jak żaba i jak się do nich mówi, można doczekać się odpowiedzi”.

KP

IEL N

A S

KA

ŁAC

H P

OLO

WA

NIE

NA

GR

ZY

BY

RO

CK

-PO

OLS

NA

KO

NIU

GR

ØN

BE

CH

S G

ÅR

D ... W

ICE

J BO

RN

HO

LMU

!

3. NA KONIU Wnuki Tovy z Los Angeles, kiedy ostatnim razem odwiedziły babcię, przeżywały naturę Bornholmu z siodła konia. ”Wypożyczyliśmy dla nich konie w szkole jazdy konnej Smedegårds Rideskole koło Rønne. Ich wycieczka z przewodnikiem prowadziła przez las i łąką. Bardzo im się to spodobało”.

Page 10: Regionalkatalog PL 2011

10

A

JĘZYKBornholmczycy mają swój własny dialekt, który różni się znaczą-co od języka, którym mówi się pozostałej części Danii. Dialektem posługuje się jednak coraz mniej osób, szczególnie młodsza generacja uważa go za ‘przeżytek” Tino wcale do tego tak nie podchodzi.„Jestem dumny z tego, że mówię po bornholmsku. Nie boję się pokazywać, skąd pochodzę - jestem dumny z bycia bornholmczy-kiem”.

W czasie lata przewodnik Tino Hjorth Bjerregaard oprowa-dza ponad 100 grup po Hammershus, największej ruinie zamku w Europie Północnej. Zamek od połowy XIII wieku i przez dalsze 500 lat odgrywał kluczową rolę w historii Bornholmu i był miejscem wielu morderczych i krwawych walk o władzę.

Tą historię Tino Hjort Bjerregaard zna na wylot. Może on opowiedzieć o nocy, kiedy zdrajca narodu Corfi tz Ulfeldt uciekł z niewoli na zamku razem ze swoją żoną, córką króla Leonorą Chris ną Ulfeldt, prawie tak sugestywnie, że moż-na poczuć ich zawód, kiedy zostali złapani. Może on wywo-łać odurzenie zwycięstwem wśród bornholmczyków, kiedy w 1658 roku zdobyli zamek od Szwedów a następnie mogli zaoferować wyspę duńskiemu królowi. Może on ożywić cierpienia i braki, które nękały mieszkańców Hammershus, w czasie oblężenia zamku.

Jednakże Tino najbardziej uwielbia inną, bardziej skromną część historii zamku Hammerhus, gdzie tyle się nie działo.

”Hammershus jest faktycznie jednym z najlepszych przykła-dów uprawiania ogrodów w średniowieczu. Wśród trawy i chwastów możesz na bardzo małej powierzchni znaleźć bogactwo roślin, które w tamtych czasach były używane jako rośliny lecznicze”, mówi on.

Wśród wielu roślin leczniczych można znaleźć zwykły ślaz dziki, który był używany na ból gardła i lulek czarny, używa-ny jako środek znieczulający.

”Ale w przypadku lulka czarnego trzeba zachować ostroż-ność. Roślina ta może być śmiertelnie trująca i jeśli pacjent otrzymał za dużą dawkę, jego system nerwowy został sparaliżowany. A to kończyło się śmiercią”.

Akcja na zamku średniowiecznym

1. YPNASTEDMała osada rybacka Ypnasted na wschodnim wybrzeżu Bornhol-mu jest dla Tino ulubionym miejscem do refl eksji i odpoczynku. ”Nieraz przychodzę tutaj, żeby tylko posiedzieć i popatrzeć. Innym razem zabieram ze sobą dziewczynki. Pluskamy się i zbieramy jeżyny lub wiśnie. Ypnasted jest perełką”.

HA

MM

ERSH

US

JO

BOLA

ND

CZ

OSN

EK N

IEDŹW

IDZI

ZYK

... W

IĘCE

J BO

RNH

OLM

U!

Page 11: Regionalkatalog PL 2011

11

1 2 3

2. JOBOLANDJako chłopiec Tino często przychodził z całą rodziną do parku roz-rywki Joboland– Brændesgårdshaven. Tę tradycję kontynuuje on ze swoimi dwoma córkami. ”Mamy kartę roczną i przychodzimy tutaj 10-12 razy w ciągu lata. Mieszkamy w pobliżu i kiedy mamy kilka wolnych godzin, przychodzi-my tutaj i gramy w minigolfa, wiosłujemy po jeziorze i chodzimy na duży kryty basen”.

3. PESTO Z CZOSNKIEM NIEDŹWIEDZIMWiosną poszycie bornholmskich lasów pachnie w wielu miej-scach czosnkiem niedźwiedzim. To długie ciemnozielone liście czosnku niedźwiedziego wydzielają zapach. Tino otrzymał prze-pis na mocne pesto z czosnkiem niedźwiedzim od swojego kolegi: PESTO Z CZOSNKIEM NIEDŹWIEDZIM

”3 garści liści czosnku niedźwie-dziego, 70 g parmezanu, 70 g łuskanych orzeszków piniowych, 1 - 1 1/2 dl bornholmskiego tłoczo-nego na zimo oleju rzepakowego i trochę soli, wszystko wymieszać. I już gotowe”.

HA

MM

ERSHU

S JOBO

LAN

D CZO

SNEK N

IEDŹW

IDZI JĘZYK ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

!

Page 12: Regionalkatalog PL 2011

1212

1

TRANSPORTMiędzy Bornholmem i Chris ansø jest regularne połączenie łodzią. Łódź pocztowa ”Peter” raz dziennie przez cały rok wypływa z Gudhjem – ale tylko w dni powszednie. Latem we wszystkie dni pływa ”Ertholm” z Gudhjem i Expressen z Allinge - wiele razy dziennie.”Zimą nie ma rejsów w weekendy. Ale na szczęście mamy łódź ratun-kową ”Elephanten”, jeśli stało się by coś pilnego… a nasza najmłodsza córka, Svea, faktycznie urodziła się na pokładzie. Nie zdążyliśmy na czas dopłynąć na ląd”, mówi Line.

1. KĄPIELISKAKiedy odwiedza się latem Chris anio, strój kąpielowy powinien być obowiązkowa częścią bagażu. Wyspa oferuje wspaniałe możliwości kąpieli ze skał.. ”Latem nasze dzieci kąpią się prawie codziennie. One to uwielbiają, i miło jest patrzeć na to, jak bawią się w te same zabawy, w które ja sama bawiłam się, kiedy byłam dzieckiem”, mówi Line.

WYS

PY C

HRI

STIA

NSØ

I FR

EDER

IKSØ

TR

AN

SPO

RT KĄ

PIEL

... W

IĘCE

J BO

RNH

OLM

U

Page 13: Regionalkatalog PL 2011

13

2

MLato 1988. Chłopak ma 19 lat. Dziewczyna ma 15, ale powie-działa mu, że ma 16. Obydwoje są na wakacjach z rodzina-mi na malutkiej wysepce Chris ansø, 20 km na północny wschód od Bornholmu.

Reszta to już historia. Dzisiaj Chris an Gruvmark i Line Kjøller Sieverts są małżeństwem. Mają troje dzieci. Wiosną zamieszkali na niezwykle pięknej wysepce, na której się zakochali przed 20 laty.

Od tamtej pory para spędzała wakacje każdego lata na wyspie-twierdzy, gdzie wszystko - budynki, mury obronne, baszty, ptaki i natura - są pod ochroną. Każdego lata odjeż-dżali stąd z bólem serca, kiedy wakacje się kończyły.

”Chris ansø znaczy wiele dla nas. Wszystkie nasze dzieci zostały tutaj ochrzczone. Tutaj wzięliśmy ślub. Dlatego kiedy nadarzyła się okazja dostania pracy jako cieśla na wyspie, to skorzystaliśmy z niej”, mówi Chris an.

Przed przeprowadzką rodzina mieszkała na Vesterbro w Kopenhadze otoczona tysiącami ludzi. Na Chris ansø – która z sąsiadującą wyspą Frederiksø i ptasim rezerwa-tem Græsholmen tworzy grupę wysp Ertholmene - można maksymalnie zebrać 100 stałych mieszkańców na balu w lokalnym domu spotkań Månen.

”Nie ma nas dużo, ale dużo się tutaj dzieje. Ludzie interesują się sobą i śledzimy nawzajem nasze życie na dobre i na złe”, mówi Line.

Zarówno dzieci jak i dorośli czują się świetnie w nowym otoczeniu.

”Tutaj jest tak pięknie, niezależnie, w którą stronę patrzysz. Skałki, bliskość morza i poczucie bliskości wiatru i pogody, daje całkiem szczególne uczucie. Spokój. Odprężenie. A dla dzieci to kraina marzeń. Czują oni wolność, której nie znaj-dzie się w wielu innych miejscach”.

Miłość na wyspie Chris ansø

2. FREDERIKSØWyspa Frederiksø jest połączona z Chris ansø mostem dla pie-szych znajdującym się nad wjazdem do portu. Frederiksø miała szczególne znaczenie w krainie dzieciństwa Liny.”Mój tato ma malutki drewniany domek na wyspie, do którego przyjeżdżaliśmy przez całe moje dzieciństwo. Drewniany domek nie ma więcej, niż 8 metrów kwadratowych i ma wbudowaną kajutę. Jest to mały dom dla lalek, z którego mam niesłychanie dużo dobrych wspomnień”.

WYSPY CH

RISTIAN

SØ I FRED

ERIKSØ TRA

NSPO

RT KĄPIEL ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

WYSPA BEZ SAMOCHODÓWChris ansø jest ulubionym celem dla żeglarzy, którzy w ciągu lata przypływają licznie do portu. Za to wyspa jest całkowicie wolna od samochodów. “Kiedy pochodzi się z Vesterbro, tak jak my, jest fantastycznie, że chodząc po ulicy, nie trzeba bać się, że coś może się stać naszym dzieciom “, mówi Line.

Page 14: Regionalkatalog PL 2011

14

1SZOPYNa niektórych terenach z najpiękniejszą naturą na Bornholmie przygotowane są, darmowe, prymitywne pola biwakowe z szo-pami. Pola są przeznaczone do krótszych pobytów od jednej do dwóch nocy i funkcjonują wg zasady, kto pierwszy ten lepszy.”W czasie ferii jesiennych odwiedziło mnie siedmiu przyjaciół ze szkoły z internatem, do której chodziłem. Mieszkaliśmy w szopie leżącej przy jeziorze Hammersøen. Było trochę zimno w nocy, ale było przyjemnie i piekliśmy chleb na patyku. Na szczęście mieli-śmy ze sobą porządne śpiwory”.

1. SZALONY ZJAZD WYCIĄGIEM LINOWYMAc on Tour Bornholm i Nature Event dysponuje wyciągiem linowym nad jeziorem Opalsøen. Ma on 290 metrów długości i zaczyna się na ok. 50 m wysokości, gdzie zostaje się przypiętym do uprzęży. Na-stępnie przechylasz się nad brzegiem skały i pędzisz nad powierzch-nią wody z prędkością do 55 km/godz. ”Próbowałem już tego kilka razy. I pomimo, że zjazd nie daje już takich wrażeń jak wcześniej, nadal jest to wielka frajda”.

NO

RDBO

RNH

OLM

S

ZOPY

R

OW

ER G

ÓRS

KI

WYC

IĄG

LIN

OW

Y Z

JAZD

NA

LIN

IE .

.. W

IĘCE

J BO

RNH

OLM

U!

Page 15: Regionalkatalog PL 2011

15

32

LPo długim dniu lipcowym z piekącym ciepłem na plaży Sandvig Stand, piasek jest nadal ciepły. Słońce zaszło godzinę temu, lecz jest to jeden z tych wieczorów, gdzie ciemność nie dominuje. Z grupy młodych ludzi wokół ogniska na plaży dochodzą głosy, śmiechy i od czasu do czasu dźwięk gitary.

W tej grupie jest 17 letni Magnus Andreasen. Na co dzień chodzi do liceum w głównym mieście na Bornholmie Rønne, lecz kiedy rozpoczynają się wakacje, niechętnie opuszcza on Północny Bornholm. Mieszka tutaj razem ze swoją rodziną w mieście Sandvig.

Na wschodzie Sandvig zrosło się z Allinge, oferującym kafejki, wędzarnie ryb i życie portowe. Na północnym zachodzie po-łożone miasto Hammerknuden ze swoimi okrągłymi skałami, łąką i jagodami jałowca. Na południowym zachodzie znajdują się ruiny zamku Hammershus na skale o wysokości 74 m.

”Teren ten jest fantastycznym miejscem do zabawy, a szcze-gólnie latem jesteśmy grupą młodych ludzi, którzy wspólnie spędzają czas na łonie natury. Kąpiemy się wśród skał i gri-lujemy na plaży kilka razy w tygodniu. Jeździmy na rowerach górskich na Hammeren. Zjeżdżamy na linach lub wspinamy się po skałach przy jeziorze Opalsøen. Łowimy śledzie w porcie Hammerhavn. Gramy w tenisa i siatkówkę plażową lub pływamy na kajakach i surfujemy. Latem jest tutaj po prostu raj” mówi Magnus.

Co najmniej raz każdego lata młodzież obowiązkowo kąpie się w jeziorze Opalsøen. Tutaj mają swoje miejsce do skakania ze skał, skąd się szybuje siedem metrów do wody.

”Jest to na tyle daleko, że przez kilka pierwszych razy trzeba się przezwyciężyć,, lecz woda jest na tyle głęboka, że jest to pewne miejsce. Jest to jakby formy próby męskości”.

”Latem jest tutaj jak w raju”

NO

RDBO

RNH

OLM

SZOPY RO

WER G

ÓRSKI W

YCIĄG LIN

OW

Y ZJAZD

NA

LINIE ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

!

2. JAZDA NA ROWERACH GÓRSKICHIstnieje wiele możliwości do jazdy na rowerach górskich po Born-holmie, zarówno dla rowerzystów o mniejszym doświadczeniu jak i dla doświadczonych. Magnus najbardziej lubi ścieżkę prowadzącą nabrzeżem z Hasle do Hammerknuden.”Jest to szalenie trudna i wymagająca trasa. Teren jest bardzo pagórkowaty. Równocześnie jednak bardzo piękny”.

3. ZJAZD NA LINIEZe skał przy jeziorze Opalsøen można zjeżdżać na linie z wyso-kości od 18 do 48 metrów. ”Nie należy tego robić, jeśli nie ma się w tym doświadczenia.. Wtedy może to być bardzo niebezpieczne. Ale jest to wielka frajda i zastrzyk adrenaliny”.

Page 16: Regionalkatalog PL 2011

16

1

22

WKiedy Norwegowie Nine e i Asbjørn Ellingsen razem z trojgiem dzieci w czerwcu 2000 roku przeprowadzili się do Snogebæk, według planu mieli zostać na wyspie trzy lata. Wtedy Nine e skończyłaby już naukę na dmuchacza szkła w szkole Szkła i Ceramiki w Nexø, a następnie rodzina miała wrócić do Norwegii.

”Ale jednak zostaliśmy tu. Przyzwyczailiśmy się do tego miejsca. Tutaj jest bezpiecznie, mamy dużo nowych przyjaciół. Tutaj natura daje także wiele fantastycznych możliwości”, mówi Nine e.

W szczególności dużo dla niej znaczą, długie samotne wypra-wy kajakowe wzdłuż lini brzegowej i plaży o długości ponad 140 km.

”Tutaj jest tak pięknie. Formacje skalne są takie piękne i za każdym razem jest wielkim przeżyciem, oglądanie wyspy z innej perspektywy. Kiedy wracam z wyprawy jestem tak podekscytowana, że teraz również Asbjørn zaczął wiosłować. Jest ciekaw moich wrażeń z wyprawy kajakiem” uśmiecha się Nine e.

Kiedy Nine e chce przeżywać bornholmskiej natury bez kontaktu z wodą, wówczas chwyta za kierownicę swojego ukochanego motocykla weterana, niebieskiego Nimbusa z 1946 roku, albo wyrusza pieszo. Wędruje po starych ścież-kach ratunkowych, biegnących wzdłuż całego bornholmskie-go wybrzeża, albo po wąskich ścieżkach, które wzdłuż i w poprzek przecinają lasy wyspy i doliny szczelinowe.

”Nie mogę wskazać mojej ulubionej trasy. Jest ich tyle do wyboru i każda z nich jest fantastyczna na swój sposób”.

Wysoko na skałach

1. WODOSPAD STAVEHØLKażdej wiosny Nine e stawia sobie za cel, że musi wypróbować nową trasę pieszą w bornholmskiej naturze. W tym roku ”odkry-ła” trasę przez Kobbeådalen do Stavehøl, drugiego pod względem wysokości wodospadu w Danii.”Przeszłam tą trasę w trzy dni. Całe poszycie leśne było pokryte zawilcami, a korony drzew tworzyły dach zamykający się nad doliną szczelinową. Jest to magiczne miejsce”.

2. RZEMIOSŁOJeżeli chodzi o rzemiosło, to Bornholm ma wszystko – ceramikę, szkło, tekstylia, drewno i metal. Wyspa jest tym miejscem w Danii, gdzie przypada najwięcej rzemieślników na metr kwadratowy. Dla Nine e jest bardzo ważne, że jako dmuchacz szkła może zostać zain-spirowana przez kolegów, pracujących z innymi materiałami.”Potrafi my współpracować jako przedstawiciele różnych profesji, a to oznacza, że widzimy rzeczy z innej perspektywy”.

KAJA

K M

ORS

KI

WYS

PA R

ZEM

IOSŁ

A

BO

RNH

OLM

SKIE

MU

ZEU

M S

ZTU

KI

GO

LF …

WIĘ

CEJ

BORN

HO

LMU

!

Page 17: Regionalkatalog PL 2011

17

43

4. GOLFMąż Nine e, Asbjorn, kiedy tylko znajdzie czas, aby wyciągnąć kije golfowe może wybierać pomiędzy czterema 18 dołkowymi polami golfowymi. Jest on członkiem klubu golfowego Nexø Gol lub, ale gra również i na pozostałych polach golfowych na wyspie.”Są to ładne pola golfowe. Szczególnie to w Rø. Tutaj można cieszyć się widokiem na Bałtyk i podczas gry spoglądać nawet na Chris ansø”.

3. BORNHOLMSKIE MUZEUM SZTUKUZ lokalizacją przy Helligdomsklipperne, Bornholmskie Muzeum Sztuki jest położone w jednym z najpiękniejszych i najbardziej spektakularnych krajobrazów Danii. Nine e przychodzi tutaj często – zarówno, aby oglądać zmieniające się wystawy jak i aby podziwiać otoczenie. ”Co ciekawe, mój projekt końcowy ze Szkoły Szkła i Ceramiki – unikalna waza - była tutaj wystawiana”.

KAJA

K MO

RSKI WYSPA

RZEMIO

SŁA BO

RNH

OLM

SKIE MU

ZEUM

SZTUKI G

OLF …

WIĘCEJ BO

RNH

OLM

U!

Page 18: Regionalkatalog PL 2011

18

2

1

1. MUZEUM ROLNICTWA MELSTEDGÅRDMelstedgård jest żywym muzeum bornholmskiego rolnictwa i leży na obrzeżach Gudhjem. Co najmniej raz do roku Lillian i dzieci Steena z ich szkołą odwiedzają muzeum, gdzie zwierzęta, działające warsztaty, różne zajęcia i maszyny dają obraz wielkiego rozwoju, które rolnictwo przeszło od XVIII wieku. „Kiedy dzieci wracają do domu, za każdym razem są bardzo zachwy-cone, ponieważ tak wielkim było to przeżyciem”, mówi Lillian.

STRA

GA

NY

PRZY

DRO

ŻNE

MEL

STED

RD

WĘD

ZARN

IE

PLAŻA

ŻY

CIE

W P

ORC

IE ..

. WIĘ

CEJ

BORN

HO

LMU

!

2. WĘDZONE ŚLEDZIEWędzone śledzie są fantastycznym bornholmskim specjałem, który jest codziennie podawany w domu rodzinnym Lillian. Dzisiaj nadal można znaleźć wędzarnie w większości miast portowych. Między innymi w Allinge, gdzie wędzarnia Nordbornholms Røgeri jest poło-żona kilkaset metrów od miejsca zamieszkania Lillian i Steena. ”W sezonie letnim zjadamy bardzo dużo wędzonych śledzi. Smakują fantastycznie i są jakby integralną częścią tutejszego życia. Tak jak truskawki są elementem lata”, mówi Steen.

Page 19: Regionalkatalog PL 2011

19

3

SCzy można zjeść za dużo truskawek w ciągu tak krótkiego sezonu?

Jeśli spytasz małżeństwo Steena Hjema Madsena i Lillian Rasch Madsen i ich troje dzieci, otrzymasz głośną odpowiedź ‘taaak’.

Ostatniego lata rodzina kupowała każdego dnia w sezonie dwa duże pojemniki z ekologicznymi, soczystymi i słodkimi truskawkami, na straganie przydrożnym, prawie kilometr od ich domu w starej części Allinge. Truskawki były zjadane z wielkim apetytem, a rodzina była blisko przedawkowania.

”Zjadaliśmy kilogram truskawek dziennie. Smak lata, to właśnie ich smak. Ale kiedy sezon się skończył, nasze potrzeby zostały zaspokojone. W każdym razie dzieci mówiły, że nie mogą już więcej ich jeść”, uśmiecha się Steen.

Stragany przydrożne z owocami, jeżynami i warzywami wzdłuż sieci bornholmskich dróg, są powszechnym widokiem. Stragany są prawie zawsze pozostawione bez opieki, a klienci muszą mieć odliczone pieniądze - bardzo rzadko zdąża się nadużycie zaufania, że ktoś “zapomni o zapłacie”.

”Na straganach kupujemy zawsze ile się tylko da. Produkty są świeże i często jest ich duży wybór”, mówi Lillian.

Część z zakupów dokonanych na straganach, dowożona jest do domu na rowerach dzieci. Kiedy mama biega na długich trasach, dzieci często jadą obok na rowerach. Lillian uprawia ekstremalne biegi długodystansowe, które typowo trwają od 6 do 24 godzin i dlatego trenuje cztery razy w tygodniu. Kiedy dzieci jeżdżą na rowerach, trasy prowadzą bornholmskimi drogami, łącznie jest 235 dróg rowerowych - z tego 65 ścieżek rowerowych.

”Ścieżki prowadzą przez lasy i polany, wzdłuż wybrzeża i przez doliny szczelinowe. Są one bardzo zróżnicowane i jest to alfa i omega, kiedy trenuje się tak dużo”.

Smak lata

PLAŻA KĄPIELOWA NÆS BADESTRANDDom Lillian i Steena leży blisko małej plaży Næs tak, że mogą oni dojść do niej w mniej niż pięć minut. Płytka woda w Næs jest ide-alna dla dzieci, ale plaża ma również betonowy mostek kąpielowy ze schodkami do wody. ”To jest w dużym stopniu plaża lokalnych mieszkańców. Kiedy było się na Næs, zna się wszystkie aktualne plotki z miasta. Kiedy raz na jakiś czas przychodzą tutaj turyści, miło jest usłyszeć ich za-chwyt - jest to przypomnienie, jaką mamy tu perłę”, mówi Lillian.

STRAGA

NY PRZYD

ROŻN

E MELSTED

RD W

ĘDZA

RNIE PLA

ŻA ŻYCIE W

PORCIE ... W

IĘCEJ BORN

HO

LMU

!

3. ŻYCIE W PORCIEPołożenie Bornholmu po środku Bałtyku, na 15 stopniu długości wschodniej i 55 stopniu szerokości północnej, sprawia, że wyspa jest ideal-nym centrum dla urlopu żeglarskiego. Bornholm i Chris ansø oferują nie mniej niż27 portów. Lillian i Steen często latem zabierają dzieci na wycieczkę do portu w Allinge. ”Zjadamy loda z automatu i bawimy się w turystów we własnym mieście. Faktycznie bardzo rzadko opuszczamy wyspę podczas lata – nie ma wiele miejsc na świecie, które mogłyby konkurować z Bornholmem latem”, mówi Steen.

Page 20: Regionalkatalog PL 2011

20112011

Witam

y na naszej wyspie

PL

Des na on Bornholm - Ndr. Kystvej 3 - DK-3700 Rønne - DenmarkTel: 0045 5695 9500 - Fax: 0045 5695 9568