Upload
gema-mora
View
71
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
reglas evolucion latin español
Citation preview
1
PRÁCTICA DE REGLAS DE EVOLUCIÓN
FONÉTICA PARA LATÍN I y II
REGLA 1 (-m> -⊗)
arietem >
inertem >
infamem >
matronam >
participem >
personam >
pontificem >
principem >
superficiem >
togam >
2
REGLA 2 (´-(e)> -⊗)
antecédere >
centuriónem >
consulem >
crucificáre >
depónere >
domináre >
legiónem >
satisfácere >
sermónem >
vulneráre >
3
REGLA 3 (- > -o)
barbarum >
Cupidum >
nefastum >
imperium >
indomitum >
libertum >
neutrum >
postumum >
sacrificium >
urbanum >
REGLA 4 (-x-> -j-)
Alexandrum >
crucifixum >
exemplum >
exercitum >
fixum >
fluxum >
influxum >
proximum >
relaxáre >
téxere >
4
REGLA 5 (-c +e/i-> -θ- =-c/-z)
créscere >
ferácem >
fugácem >
mendácem >
mordacem >
náscere >
nescium >
resuscitáre >
sagácem >
vorácem >
REGLA 6 (/s/-> /es-/)
scribam >
spectaculum >
speciem >
spectrum >
spermam >
stadium >
statuam >
stérilem >
stimulum >
studium >
5
REGLA 7 (/ae/-> /-e-/)
aedificáre >
aemuláre >
caesuram >
coaetaneum >
Daedalum >
paedagogum >
paeninsulam >
praematurum >
praesagium >
scaenam >
REGLA 8 (/y/ > /-i-/)
Aegyptum >
cyclopem >
gymnasium >
gynaeceum >
Lyceum >
lyram >
myopem >
pyram >
symposium >
syndicum >
6
REGLA 9 (dig/ph/ > /-f-/)
blasphemiam >
phantasmam >
pharaonem >
pharmacum >
philosophiam >
phosphorum >
physiologum >
sphaeram >
sphingem >
trophaeum >
REGLA 10 (dig/th/ > /-t-/)
athletam >
cathedram >
catholicum >
epithetum >
theatrum >
theogoniam >
theologiam >
Thermopylas >
thronum >
thium >
7
REGLA 11 (dig/ch/ > /-c-/ -/-qu-)
Aeschylum >
charactérem >
chartam >
chirurgicum >
choleram >
chorum >
Christum >
christianum >
chronicum >
scholárem >
REGLA 12 (/-p-, -t-, -c-/intervoc.
o +R > /-b-, -d-, -g-)
acutum >
aprilem >
caecáre >
dracónem >
sanitátem >
sapórem >
securum >
senatórem >
statum >
virtútem >
8
REGLA 13 (/-TT-/ > /-T-/ por
simplificación de cons. GEMINADAS)
affluentem >
aggraváre >
bacillum >
bellicum >
fallácem >
flagelláre >
occasum >
peccatum >
praedecessórem >
triennálem >
REGLA 14 (/-kw-/ > /-C-/-QU- /-
GU-/-g/)
aequanimem >
aquaeductum >
aquilam >
quaerere >
quaestiónem >
qualitátem >
quantitátem >
quinquennálem >
sequácem >
squalidum >
9
REGLA 15 (/-NS-/ > /-S-/ la
consonante NASAL ANTE –S DESAPARECE. Se mantiene en
CULTISMOS)
ansam >
mensam >
pensáre >
pensatórem >
transfugam >
transcéndere >
transgressiónem >
transitiónem >
transmíttere >
transcriptiónem >
REGLA 16 (/´ (E)-/ > /-⊗-/ las vocales
latinas POSTÓNICAS (a excepción de la –A-) desaparecen en
castellano)
ásinum >
cálidum >
domínicum >
ínsulam >
mánicam >
monstrábilem >
nóbilem >
óperam >
régulam >
stábilem >
10
REGLA 17 (/-t -/te + E/ /-c(h) /c(h)e-
+E/ > /-c- /-z-/ )
aequatiónem >
allocutiónem >
bracchium >
crematiónem >
factiónem >
diligentiam >
gratiam >
Martium >
traditiónem >
traductiónem >
REGLA 18 (/E-b-E, E-d-E, E-g-E
(intervoc.) / > /- -)
cádere >
fidélem>
légere >
litigáre >
paradisum >
radícem >
regálem >
succidum >
taedam >
uaginam >
11
REGLA 19 (/-PL-/-FL-/-CL- > a) –pl-; -fl-; -
cl- (cultismos); b) –LL- ; c) en interior > -CH-d) fl- > l- )
amplum >
clavem >
flaccidum >
flammam >
placidum >
planitiem >
planum >
plenilunium >
plenum >
ploráre >
REGLA 20 (/- - u breve tónica > /o/)
ang stum >
b ccam>
corr mpere >
c rrere >
fl xum >
l pum >
p teum >
turpem >
t ssem >
lmum >
12
REGLA 21 (/- - i breve tónica > /e/)
b bere >
c bum>
c stam >
comm ttere >
conu ncere >
l nguam >
l tteram >
mal tiam >
p lum >
u ridem >
REGLA 22 (/- - o breve tónica > /ue/)
abs lutum >
b num >
ch rdam >
f cum >
h rtum >
p pulum >
p rcum >
r tam >
s cerum >
s lidum >
13
REGLA 23 (/-LL-/-NN-/> -LL- / -Ñ-, respectivamente)
annum >
ballaenam >
caballum >
cannam >
capillum>
c llum >
decolláre >
grunnitum >
m llem >
stannum >
REGLA 24 (/- - e breve tónica > /ie/)
b ne >
c ntum >
des rtum >
quam >
f brem >
h deram >
l porem >
m tum >
n bulam >
t rram >
14
REGLA 25 (/-T> - excepto en monosílabos
en /–m / > /-n/ ; se conservan /-S > -S; -L, >-L; y –R > pasa a interior (metátesis))
tam >
quantum >
quam >
consules >
inter >
qu m >
narrabant >
cum >
magis >
s mper >
REGLA 26 (/ F-/ > H-)1)
fabam >
fácere >
farinam >
fatum >
feríre >
ferrum >
ficum >
formicam >
fumum >
fungum >
1 También en el interior de algunas palabras compuestas.
15
REGLA 27 (DIP./-oe-/ > MON. /e/)
amoenum >
comoediam >
foederáre >
foedum >
foenum >
oboedientem >
oeconomicum >
Phoebum >
poenam >
tragoediam >
REGLA 28 (/-ĭ- i breve átona > /e/)
brevĭtátem>
caerĭmóniam >
frĭcáre >
gravĭtátem >
ĭnĭmícum >
ĭnvólutum >
ordĭnáre >
pĭscáre >
plĭcáre >
tĭmórem >
16
REGLA 29 (/-CT-2/ > -CH- /-T- 3)
auctórem>
cataractam >
delictum >
despectum >
filictum >
luctum >
noctem >
refectum >
respectum >
strictum >
REGLA 30 ( /e/´; /i/´, /o/´, /u/´4> / / )
aperíre>
benedíctum >
bonitátem >
civitátem >
consutúram >
delicátum >
litterátum >
maledíctum >
populátum >
2 EL GRUPO SE CONSERVA EN CULTISMOS. 3 En algunos casos pierde la /k/ 4 ÁTONAS PROTÓNICAS INTERNAS, SALVO LA VOCAL –A-.
17
REGLA 31 (grupos interiores /–MN-/, /-NG-/, /-GN-/,
/-NI-/, /-NE-/ + VOCAL > Ñ)
araneam>
Hispaniam >
scrutiniáre >
seniorem >
damnáre >
damnum >
annum >
cognatum >
lignum >
grunnitum >
REGLA 32 (/-au- /> -o-, /al+T/ > -O-T)
álterum>
audíre >
aullam >
aurum >
aut >
falcem >
paucum >
pauperem >
saltum >
taurum >
18
REGLA 33 (metátesis5 simple o recíproca)
animalia>
capitulum >
catenatum >
graphium >
inter >
parábolam >
s mper >
sibiláre >
spatulam >
t nerum >
REGLA 34 (/U/ átona > -/O/)
cuminum>
curtáre >
dupláre >
epístulam >
gubernatórem >
putáre >
subornáre >
superbiam >
supersedére >
umbilícum >
5 Metátesis es EL CAMBIO DE POSICIÓN DE SONIDO/-S DENTRO DE UNA PALABRA
19
REGLA 35 ( a) grupos consonánticos interiores /c’l/,
/g’l/, /t’l/ > /j/. Se conservan en cultismos b) grupos consonánticos interiores
CONSONANTE +/c’l/, /g’l/, /p’l/ > /ch/. Se conservan en
cultismos)
acúc(u)lam >
anníc(u)lum >
annúc(u)lum >
apíc(u)lam >
auríc(u)lam >
cubíc(u)lum >
grác(u)lum >
spéc(u)lum >
rég(u)lam >
tég(u)lam >
vét(u)lum >
saeculum >
sortíc(u)lam >
ovíc(u)lam >
lentíc(u)lam >
clavíc(u)lam >
trúnc(u)lum >
cíng(u)lum >
pellíc(u)lam >
vulpéc(u)lam >
20
REGLA 36 (/ai/ > /e/; o procedentes de
grupos: -arium > -AIru6 > -AEru > -ERO; -ariam6
> -ERA; -
act- > -AIT7- >/-ECH-/. Se conserva en cultismos)
basiáre8 >
basium >
laicum >
calidarium >
carnarium >
dentariam >
lactosam >
lactucam >
magistram >
facturam >
ferrarium >
ben(e)factórem >
mal(e)factórem >
quadraginta >
quinquaginta >
operarium >
ripariam >
solitarium >
thesaurarium >
tractum >
6 Con metátesis. 7 Con palatalización. 8 Con metátesis -ASI- > -AIS-
21
REGLA 37 (Disimilaciones:
a) parciales= -n-m- > /lm/;-m-m- > /nm/; -
m-n- > /ml/; -l-l > /lr/; -r-r- > /lr/ o /rl/; -ti-
ti- > /tii/ b) totales= -r-r > /l-⊗/ o /⊗-l/
animam >
aratrum >
arbórem >
carcérem >
fragrántem >
immunitátem >
laetitiam >
marmórem >
lilium >
proprium >
proram >
prorsam >
prostráre >
róborem >
st rcorem >
stultitiam >
taratrum >
solstitium >
temperáre >
tristitiam >
22
REGLA 38 (Grupos interiores latinos /-li-/, /-le-
/ + vocal > /-ll+ v /o /-j-+ v /. Se conserva en cultismos)
alium >
alienam >
battualia >
despoliáre >
filiam >
humiliáre >
meliórem >
molliáre >
muliérem >
murália >
REGLA 39 (Hiatos latinos > ⊗9)
coag(u)lum >
cogitáre >
comédere >
cooperíre >
frigidum >
manuaria >
puteolum >
rubeum >
sedére >
sigilláre >
9 POR CONTRACCIÓN VOCÁLICA; FORMANDO DIPTONGOS: /oi/ > /ui/,…); CON METÁTESIS; CON PÉRDIDA DE UNA DE LS VOCALES.
23
REGLA 40 ( /- -10/ > /-i-/)
adscribere >
carpentarium >
castellum >
cingere >
dec mbrem >
defunctum >
denarium >
deputátum >
sellam >
tepidum >
REGLA 41 (Epéntesis11 de consonante.
Grupos: a) –B-=/m’n/> /mBr/, /m’r/> /mBr/, /m’l/> /mBl/; b)-R= /-st-
/ > /-stR-; c) –N-; d) –D-= /n’r/ > /nDr/ )
*fám(i)nem >
fém(i)nam >
hóm(i)nem >
stellam >
trem(u)láre>
stuppác(u)lum >
sem(i)náre >
lum(i)nariam >
*húm(e)rum >
ingen(e)ráre >
10 > /ie/ > /-i/ (sobre todo en diminutivos –ellum, -ellam); > /-i/; ě > /-i-/ (especialmente en los
infinitivos de la 3ª C); /-e/ > /-i/ 11 Se intercala una consonante.
24
REGLA 42 (Asimilaciones de grupos consonánticos
interiores: a) /-st+T-/ > /-s+T-/; b) /-pt-/ > /tt/ /-t-/ ; c) /-m’t-/ > /-nd-/; d)
/-kss-/ > /-ks-/,…)
aptare >
cóm(i)tem >
exsístere >
lim(i)táre >
rupturam >
exstirpáre >
sém(i)tam >
septem >
postp situm >
temptatiónem >
REGLA 43 ([[-]h-] 12> [-]h- / ⊗-)
hastam >
harenam >
harpam >
harúspicem >
Helenam >
incoháre >
infláre >
ssum >
prehéndere >
umidum >
12 La h- inicial latina > CASTELLANO dejó de ser escrita, aunque suele conservarse como rasgo de cultismo.
25
REGLA 44 ([-] - > a) + /á /, /é/ > y-; b)
ante /a/, /e/ átonas > ⊗-; c) +/o/, /u/ > [-]j-)
iacére >
iactáre >
i cum >
Iouis >
iubilatiónem >
iud(i)cáre >
Iuppiter >
iuratum >
iuventútem >
coniuratiónem >
REGLA 45 ( /-o-/ > -u-)
cognatum >
doctum >
dormientem >
foraneum >
complére >
mollíre >
politórem >
polypum >
pollicárem >
tóllere >
26
REGLA 46 (Otras asimilaciones: a) -rs- > -
ss- > -s-; b) –ns- > -ss- > -s-; c) –ps- > -ss- > -s-)
o ursum >
o tersum >
o ipse >
o ipsum >
o ansam >
o mensam >
o pensáre >
o sensum >
o desponsáre >
o sponsum >
REGLA 47 (Otros grupos consonánticos
interiores: a) /-p'd-/, -p't-, -b't-, -v't-/ > bd > /-ud-/; b) /-
nct- / > /-nt-/)
o déb(i)tam >
o deb(i)tórem >
o cap(i)tálem >
o ráp(i)dum >
o civ(i)tátem >
o *repunctare >
o punctum >
o sanctitátem >
o sanctificáre >
o sanctum >
27
REGLA 48 (/-sce-/, /-sci-/> /-ce-/, /-ci-/)
o scientiam >
o abhorréscere >
o floréscere >
o páscere >
o *roscidáre >
o roscidum >
o cognóscere >
o cognoscit >
o recognóscere >
o recognoscis >
o créscere >
o *paréscere >
o apparéscere >
o *a-manéscere >
o *a-noctéscere >
o *reiuuenéscere >
o *in-surdéscere >
o addormíscere >
o incanéscere >
o intuméscere >
28
REGLA 49 (Los grupos /-di- /, /-de-/ + vocal>
/-y-/, /-z-/. Se conserva en cultismos.)
o *a-podiáre >
o podium >
o audiuit >
o audiuerunt >
o irradiáre >
o radiáre >
o radium >
o *gaudiáre >
o *gaudia[ue]runt >
o gaudium >
REGLA 50 (-f- > /-v-/,/-h-/, /-b-/, Se
conserva en cultismos)
o *ap-profectáre >
o profectum >
o trifól(i)um >
o *affiliáre >
o *affiliatiónem >
o *affiliatum >
o refácere >
o refectum >
o refec runt >
o profiliáre >