Upload
others
View
6
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
REGÜLE FAALİYETLER VE TARİFE
Mehmet ERTÜRK
DEK- TMK 20/04/2018
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 2
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
❖ Neden Regülasyon?
❖ Neden Tarife?
❖ Tarife Yöntemleri
❖ Tarifeyi Belirleyen Unsurlar
Elektrik Piyasasında Tarifeler
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 3
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 4
NEDEN REGÜLASYON?
Homojenlik
TAM REKABET PİYASALARININ ÖZELLİKLERİ
Pratikte bu şartlar piyasa dinamikleriyle %100 sağlanamamakta, regülasyona ihtiyaç duyulmaktadır.
Atomize Olma
Mobilite
Şeffaflık
Fiyat = MM = MH
Tam verimlilik
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 5
NEDEN REGÜLASYON?
REGÜLASYONLAR
Standartların belirlenmesi ve denetlenmesi (firma/mal&hizmet)
Rekabetçi fiyatın yakalanamaması
Tüketicilerin korunması
Kaynak verimliliğinin sağlanmasıKuralsız rekabetin olumsuzluğunun engellenmesi
Piyasa kısıtları belirleme ihtiyacı
Bilgi paylaşımına yönelik düzenlemeler
Homojenlik
Atomize Olma
Mobilite
Şeffaflık
Fiyat = MM = MH
Tam verimlilik
KISTASLAR
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 6
REGÜLASYON TÜRLERİ
Piyasalara yönelik regülasyonlar 3 başlık altında incelenebilir:
➢ Ekonomik Regülasyon
➢ Sosyal Regülasyon
➢ Yönetsel Regülasyon
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 7
REGÜLASYON TÜRLERİ
• Devletin piyasaya müdahalesidir
• Tekel ya da oligopol piyasalarda yoğundur
• Rekabetçi piyasa şartlarının sağlanmasını hedefler
• Ekonomik etkinliği artırma amacı
• Toplumsal refahı artırma amacı
• En önemli aracı fiyat düzenlemesidir
EKONOMİK REGÜLASYON
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 8
REGÜLASYON TÜRLERİ
• Temel olarak olumsuz dışsallıkları önleme amaçlıdır
• Çevreyle ilgili düzenlemeler
• Güvenlik amaçlı düzenlemeler
• Sağlığı koruma amaçlı düzenlemeler
SOSYAL REGÜLASYON
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 9
REGÜLASYON TÜRLERİ
• Temel olarak piyasanın izlenmesi ve kontrolü amaçlıdır
• Bilgi toplamaya yönelik düzenlemeler
• Teknik düzenlemeler
• Denetim amaçlı düzenlemeler
YÖNETSEL REGÜLASYON
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
❖ Neden Regülasyon?
❖ Neden Tarife?
❖ Tarife Yöntemleri
❖ Tarifeyi Belirleyen Unsurlar
Elektrik Piyasasında Tarifeler
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 10
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 11
NEDEN TARİFE?
• Tekel piyasalarda fiyatın marjinal maliyetlekesişmemesi
• Fiyatın marjinal maliyetten yüksek olmasıyla oluşansorunlar:
• Toplumsal refah kaybı
• Tekel karı
• Fiyat dışı enstrümanlarla (yapısal düzenlemelerle)sorunun çözülememesi
• Doğal tekel niteliği taşıyan alanların rekabeteaçılamaması
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 12
NEDEN TARİFE?
Düzenleyicikurumun görevi,piyasa fiyatınıortalama maliyetin(OM) altındaolmayacak birseviyede, tekelcidenge ile rekabetçidenge arasında birnoktada oluşacakşekildebelirlemektir.
FİYAT DÜZENLEME İHTİYACI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 13
NEDEN TARİFE?
• Tekelci fiyatlandırmanın yol açtığı toplumsal refah kaybını azaltır
• Aşırı karı ortadan kaldırarak ve firmayı maliyetlerini düşürmeyezorlayarak verimliliği artırır
• Firmalara makul getiri imkanı sunar
• Giderlerin karşılanması garantisiyle firmanın kaliteyi düşürmesiniengeller
• Tekel firmanın kişiler veya bölgeler arasında fiyat ayrımcılığıyapmasını önler
FİYAT DÜZENLEMESİNİN FAYDALARI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 14
NEDEN TARİFE?
• Düzenlemelerin şeffaf ve katılımcı yaklaşımla oluşturulması
• İhtiyaç bulunduğunda geçiş dönemi uygulamaları içermeli
• Uzun vadeli planlar yapılmasına imkan verecek şekildedüzenlemede istikrarın sağlanması
• Yatırıma imkan sağlayacak makul karlılık sağlanmalı
• Hizmetin sunumunda kalitenin korunmasına yönelik tedbirleralınmalı
• Ülke kalkınmasını sağlayıcı mekanizmalar oluşturulmalı
• Firmanın yönetimde etkinliği sağlamasına yardımcı olunmalı
EKONOMİK DÜZENLEMEDE İLKELER
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
❖ Neden Regülasyon?
❖ Neden Tarife?
❖ Tarife Yöntemleri
❖ Tarifeyi Belirleyen Unsurlar
Elektrik Piyasasında Tarifeler
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 15
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 16
TARİFE YÖNTEMLERİ
Tarife yöntemleri 2 ana başlık altında incelenebilir:
➢ Maliyet Esaslı Yöntemler
✓ Maliyet + Kar
➢ Teşvik Esaslı Yöntemler
✓ Fiyat Tavanı
✓ Gelir Tavanı
✓ Gelir Paylaşımı
Düzenleme Yöntemleri
Düzenleme Mekanizması
Kontrol Şekli
Maliyet-Kar Düzenlemesi
Maliyetler ve Kar Maliyet Kontrolü
Teşvik Esaslı Düzenleme
Kar Paylaşımı Kar Kontrolü
Fiyat Tavanı Gelir Kontrolü
Gelir Tavanı
TARİFE YÖNTEMLERİ
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
❖ Neden Regülasyon?
❖ Neden Tarife?
❖ Tarife Yöntemleri
❖ Tarifeyi Oluşturan Unsurlar
Elektrik Piyasasında Tarifeler
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 18
OPEX GetiriAmortisman Gelir Gereksinimi Kalite Faktörü EPETarife
+
Düzeltme MekanizmasıYatırım OrtalamaVarlık Tabanı
+
VerimlilikParametresi
Düzeltme Bileşenleri► Gelir Farkı Düzeltme Bileşeni
► Yatırım Farkı Düzeltme Bileşeni
► Maliyet Farkı Düzeltme Bileşeni
EPE= Elektrik Piyasası EndeksiMevcut Durumda EPE= TÜFE
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 19
TARİFENİN UNSURLARI
GELİR GEREKSİNİMİ UNSURLARI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 20
Net işletme giderleri
Vergi öncesi reel
getiri
Düzenlenmiş Varlık Tabanı
Gelir
Gereksinimi
ttttt OROCDRWACCRABRR *
İtfa
DÜZENLENMİŞ VARLIK TABANI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 21
ORAB0 ORAB1 ORAB2 ORAB3 ORAB4 ORAB5
RAB1
RAB2
RAB3
2012 2013 2014 2015 2016
Analiz Edilmiş Yatırım Tutarı+
-Düzenlenmiş İtfa Tutarı
RAB4
RAB5
ORAB yıl başı düzenlenmiş varlık tabanı değerini gösterir.ORAB0 tarife uygulama dönemi başı düzenlenmiş varlık tabanıdır.
DÜZENLENMİŞ VARLIK DEĞERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 22
Düzenlemeye
Esas Yatırım
Tutarı*
OPEX
Birim maliyet analizi
İtfa
Enflasyon
Güncellemesi
ORAB0
Varlık Satış
Gelirleri
* Sadece şebeke yatırım maliyetleri dikkate alınır, kur farkı, vade farkı, faiz
gideri gibi kalemler dikkate alınmaz.
İTFA GİDERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 23
▪ İtfa süresi her piyasa ve her faaliyet için farklı
belirlenebilir
▪ Genelde varlıkların teknik ömründen daha
düşük belirlenir
▪ Muhasebe kayıtlarındaki amortisman giderinden
farklıdır
▪ Doğalgazda 22 yıl, elektrik dağıtımda 10 yıl
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 24
Özkaynak
Risk Primi
Risksiz
Getiri
Özkaynak
Maliyeti
Borç
Maliyeti
Vergi Sonrası
%50
%50
AOSM
Nominal
Vergi Sonrası
Enflasyon
Beklentisi
AOSM
Reel
Vergi Öncesi
AOSM
Nominal
Vergi Öncesi
Borç
Risk Primi
Kurumlar
Vergisi
Kurumlar
Vergisi
Piyasa
Risk Primi
Ülke
Risk Primi
Risksiz
Getiri
Beta
AĞIRLIKLI ORTALAMA SERMAYE MALİYETİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 25
Düzenlemeye Esas Net İşletme Gideri: Gelirdüzenlemesi hesaplamasında dikkate alınmak üzerelisans sahibi tüzel kişi tarafından Kuruma sunulan veKurul tarafından değiştirilerek ya da değiştirilmeksizinonaylanan işletme giderlerine ilişkin tutar
a) düzenlemeye esas işletme giderleri b) düzenlemeye esas tarife dışı işletme gelirleri
a) Satışların Maliyeti hesap grubundaizlenen ve söz konusu faaliyetle doğrudan ilgiliolarak oluşması beklenen amortisman giderlerihariç olmak üzere personel, bakım, onarım,malzeme, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetlergibi maliyet kalemleri,
b) Faaliyet Giderleri hesap grubundaizlenen amortisman ve finansal kiralamagiderleri hariç olmak üzere dolaylı maliyetlerdenilgili faaliyete düşen payları,
c) Diğer Faaliyetlerden Olağan Giderve Zararlar hesap grubunda ve Olağandışı Giderve Zararlar hesap grubunda izlenen giderlerdenfaaliyet için gerekli olanları,
a) Düzenlemeye esas işletme giderininhesaplanmasında dikkate alınan gider unsurundankaynaklanan tarife dışı işletme gelirleri,b) Düzenlemeye esas yatırım harcamasınınhesaplanmasında dikkate alınan harcamalarla tesis edilmişvarlıklardan elde edilen gelirleri,
İŞLETME GİDERLERİ
Teşvik esaslı
DÜZENLEMEYE ESAS İŞLETME GİDERLERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 26
• Düzenlenen şirketlerin verimsizliklerini gidermek amaçlanır
• Verimlilik; firmaların ya da endüstrinin üretim sürecindeki girdi veçıktılarını analiz ederek performanslarını ölçmektir
• Kullanılan Yöntemler: DEA, SFA, COLS,TFP, ..
• Ülkemizde şuana kadar DEA kullanıldı
• Veri zarflama analizi, benzer operasyonel süreçleri olan kararbirimlerinin birbirleriyle kıyaslanarak göreli olarak performanslarınıölçmeye yarayan kıyaslama yöntemidir.
• Aynı Metodu Kullanan Diğer Ülke Örnekleri: Avustralya, Finlandiya,Hollanda, Norveç, İsveç,…
VERİMLİLİK PARAMETRESİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 27
• Performans esaslı tarife uygulamaları ile gündeme gelmiştir
• Şirketlerin maliyetleri kısarken kaliteyi düşürme riskine karşınkonmuştur
• Kaliteli hizmet veren şirketleri ödüllendirmekte, kalitesizleri isecezalandırmaktadır
• En yaygın kullanılan parametreler SAIDI ve SAIFI’dir
• Ülkemizde uygulamaya bu yıl geçmemiştir
KALİTE PARAMETRESİ
)])(/))([((1
* fEfEfwQiii
n
ii
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 28
PİYASA YAPISI VE OYUNCULAR
Dağıtım TarifesiDağıtım TarifesiDağıtım Şirketleri
Dağıtım TarifesiDağıtım TarifesiSerbest ÜretimŞirketleri / Otop.
Dağıtım TarifesiDağıtım TarifesiYİ,YİD & İHD
Dağıtım TarifesiDağıtım TarifesiEÜAŞ
Dağıtım TarifesiDağıtım TarifesiYEKDEM Şirketleri
Mikro koj.
TETAŞ
Dağıtım TarifesiToptan Satış Ş.
Gün Öncesi Piyasası
Dengeleme Güç Piyasası
Serbest Olmayan Tük.
Serbest Tük.
Serb. Hakk. Kullanmayan
Tük. SK
Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası
GTŞ
DÜZENLENEN FAALİYETLER
İletim DağıtımDüzenlenen Faaliyetler
Üretim
Toptan Satış
Piyasası
Serbest Tüketiciler
Perakende Satış
Piyasası
Serbest Olm./ Hakkını
Kullanmayan T. (Son Kaynak)
Düzenlenmeyen Faaliyetler
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 31
• İletim Tarifesi
• Dağıtım Tarifesi /Kayıp ve Genel Aydınlatma
• Perakende Satış ve Son Kaynak Tarifesi
• TETAŞ Satış Tarifesi
• Güvence Bedelleri
• Sayaç Sökme-Takma Bedelleri
• Kesme-Bağlama Bedelleri
• Dağıtım Bağlantı Bedelleri
• LÜY Kapsamındaki Bedeller
• OSB Dağıtım Bedeli
TARİFE DÜZENLEMELERİ
DÜZENLENEN TARİFELER
Tarife, Elektrik enerjisinin ve/veyakapasitenin iletimi, dağıtımı ve satışı ilebunlara dair hizmetlere ilişkin fiyat, hükümve şartları içeren düzenlemeler olaraktanımlanmıştır.
TARİFE DÜZENLEMELERİ
Tarife ve Fiyatlandırmanın
ilkeleri
Eşit taraflar arasında ayrım yapmamak
Çapraz sübvansiyona izin vermemek
Maliyet bazlı tarife uygulamak
Gerekli olması halinde, tarife yapısı
bozulmaksızın ihtiyacı olan tüketicilere doğrudan ödeme
yapmak
TARİFE DÜZENLEMELERİ
Elektrik Piyasası Kanunu
• Tarifeler Yönetmeliği
• Talep Tahmin Yönetmeliği
• Elektrik Dağıtımı Ve Perakende Satışına İlişkin Hizmet Kalitesi Yönetmeliği
• Dağıtım Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ
• Perakende Satış Hizmet Geliri ile Perakende Enerji Satış Fiyatlarının Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ
• Elektrik Piyasasında Gelir ve Tarife Düzenlemesi Kapsamında Düzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ
• Tarife Kurul Kararları
• Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ve Görevli Perakende Satış Şirketlerinin Tarife Uygulamalarına İlişkin Usul Ve Esaslar
TARİFE DÜZENLEMELERİ
TARİFE MEVZUATI
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 35
6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu
Elektrik Piyasası Tarifeler YönetmeliğiElektrik Piyasası Yan Hizmetler Yönetmeliği
Elektrik Piyasasında Gelir ve Tarife Düzenlemesi Kapsamında Düzenlemeye Tabi Unsurlar ve Raporlamaya İlişkin Esaslar
Hakkında Tebliğİletim Sistemi Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ
İletim Sistemi İşletim Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında TebliğPiyasa İşletim Gelirinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ
İletim Ve Dağıtım Bağlantı Bedellerinin Belirlenmesi Hakkında Tebliğ
Yöntem Bildirimi
İLETİM TARİFESİ MEVZUATI
Sistem Kullanım Sistem İşletim Piyasa İşletim
Sabit Kısım Değişken Kısım
İletim Tarifeleri
Yan Hizmetler Yük Tevzi Merkezleri
Yatırım, işletme, bakım, onarım, Piyasa Mali Uzlaştırma Merkezi
Bağlantı Bedeli
Bağlantı varlıkları ve masraflar
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 37
İLETİM TARİFELERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 38
Gelir
Gereksinimi
Gelir
Tavanı
Yükümlenilen
Tutar İtfası
İşletme
Giderleri
Kalite
Faktörü
Verimlilik
Faktörü
Yatırım Farkı
Düzeltme Bileşeni
Yatırım
İtfası
Alternatif
Maliyet İtfası
Üretici
İletim Tarifesi
Tüketici
İletim Tarifesi
İtfa
Süresi
Yatırım
Harcaması
Varlık
Tabanı
Sermaye
Maliyeti
İtfa
Süresi
Yükümlenilen
Tutar
Gelir Farkı
Düzeltme Bileşeni
SİSTEM KULLANIM TARİFELERİ
102104
104
102
110
103
104
102105
106105
104
110
103
103
101
101
114
103
108101
103
103
106
105
110
101114 108
101107
106 105105
110
109
102
107
112
102103
103102
103
103
101
110
106
102
111
103
103
103
103
104110
104
104104
110
101
107
101
102
105
102106
105
112
107
107
105
110 106
101
110
102
101110
113109
110
103
106
106
104
103103
106108
102
105
105
102
111 113
103
113
102
102
107
102
103
103
110
105 102
106
105
TEİAŞ GENEL
MÜDÜRLÜĞÜ
Not: Bu Harita sadece tarife
bölgeleri konusunda genel
bilgi için hazırlanmıştır.
Tarife bölgeleri TM bazında
TEİAŞ tarafından
belirlenmektedir.
İletim Tarife Zonları
14 Bölge 1 Enterkonneksiyon
23.4.2018Elektrik Piyasasında Tarife
39
SİSTEM KULLANIM TARİFELERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 40
Gelir
Gereksinimi
Gelir
Tavanı
İşletme
Giderleri
Yatırım
İtfası
Alternatif
Maliyet İtfası
Sistem
İşletim Tarifesi
İtfa
Süresi
Yatırım
Harcaması
Varlık
Tabanı
Sermaye
Maliyeti
Gelir Farkı
Düzeltme Bileşeni
SİSTEM İŞLETİM TARİFELERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 41
Gelir
Gereksinimi
Gelir
Tavanı
İşletme
Giderleri
Yatırım
İtfası
Alternatif
Maliyet İtfası
Aylık Piyasa
İşletim Tarifesi
İtfa
Süresi
Yatırım
Harcaması
Varlık
Tabanı
Sermaye
Maliyeti
Gelir Farkı
Düzeltme Bileşeni
PİYASA İŞLETİM TARİFELERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 42
Tüketim Üretim
Dağıtım Şirketleri ●
OSB Dağıtım Lisansı Sahibi Tüzel Kişiler ●
Serbest Tüketiciler ●
Otoprodüktörler ● ●
Otoprodüktör Grupları ● ●
Üretim Şirketleri ● ●
Yİ Sözleşmeli Üretim Şirketleri ● ●
YİD Sözleşmeli Üretim Şirketleri ● ●
İHD Sözleşmeli Üretim Şirketleri ● ●
Elektrik İhracatı Yapan Enterkonneksiyon
Kullanıcıları
●
Elektrik İthalatı Yapan Enterkonneksiyon Kullanıcıları ●
İLETİM SİSTEMİ KULLANICILARI
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 43
DAĞITIM BÖLGELERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 45
DA
ĞIT
IM B
EDEL
İ İL
ETİM
GEN
ELA
YD
INLA
TMA
Aynen Yansıtılır
TETAŞ Fiyatı
BKMT
Düzeltme varDüzeltme yok
Teşvik esaslıGelir tavanı
KA
YIP
Ortalama Enerji Alım Maliyeti
(TETAŞ+DUP) + ÖDGT (%5)
Hedefler
Sayaç Okuma
DİĞ
ER T
AR
İFEL
ER
Güç Aşım Bedeli
Emre Amade Kap. Bedeli
Güç Bedeli
Üreticiler için Dağıtım Bedeli
DAĞITIM ŞİRKETLERİ TARAFINDAN UYGULANAN TARİFELER
• Uygulama Döneminin Belirlenmesi
• Finansal ve Fiziksel Verilerin Değerlendirilmesi
• Verimlilik Faktörü -
• Kalite Faktörü
• Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti
• Hedef Kayıp-Kaçak Oranları
• İşletme – Yatırım Giderleri (2011-2015 için AR-GE de verildi)
• Gelir Gereksinimi
• Gelir Tavanının Belirlenmesi
• Düzeltmeler
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 46
ÖRNEK TARİFE SÜRECİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife47
İşletme Gid.
Yatırım İtfa
Alternatif Maliyet İtfa
Yükümlenilen Tutar (İtfa&
Alternatif M.
Gelir Gereksinimi
Yatırım Farkı Düzeltme Bileşeni
Gelir Farkı Düzeltme Bileşeni
Maliyet Farkı
Düzeltme Bileşeni
Gelir Tavanı
Kalite & Verimlilik
Tarife
Enerji, Güç vb. veriler
EPE (TÜFE)
GELİR TAVANI UNSURLARI
Talep Tahmini
Raporu
Genişleme için
DAĞITIM SİSTEM
KULLANIM TARİFESİ
WACC
İtfa Süresi
CAPEX
CAPEX Fiziksel Büyüklük
2011-15 Referans Gelir
OPEX
TÜFE Beklenti
Yatırım Farkı Düzeltme Bileşeni
Kalite Faktörü
2011-15 Gelir Gereksinimleri
CAPEX Parasal Büyüklük
Gelir Farkı Düzeltme BileşeniGelir Tavanı
Birim FiyatlarModernizasyon
Yatırımları
Envanter ve Ekonomik
Ömür Raporu
Yenileme için
Teknoloji
Raporu
Modernizasyon için
Verimlilik Faktörü
Kayıp/Kaçak Enerji Bedeli
İletim Bedeli
1
2
3
56
7
8
9
11
1012
13
14
15
16
4
4
DAĞITIM TARİFESİ HESAPLAMA LARI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 49
1) Kayıp-kaçak ve Genel Aydınlatma enerji miktarı dağıtım şirketleri tarafındanTETAŞ’tan temin edilmektedir.
2) Kayıp-kaçak bedeli dağıtım sistemini kullanan tüm tüketicilereyansıtılmaktadır.
3) Genel Aydınlatma Bedeli Genel Aydınlatma Yönetmeliği kapsamında ilgiliBakanlıklar tarafından dağıtım şirketlerine ödenir.
4) Genel aydınlatma kapsamındaki yatırımlar EPDK’ya sunulan yatırımplanlarında dikkate alınır.
KAYIP VE GENEL AYDINLATMA UYGULAMASI
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 50
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 51
PER
AK
END
E SA
TIŞ
TAR
İFES
İ
SON
KA
YN
AK
TAR
İFES
İ
Ortalama Enerji Alım Maliyeti
Makul Kar
Düzeltme varDüzeltme yok
Fiyat tavanı
PSH
TA
RİF
ESİ
İşletme + Yatırım Gideri + İtfa +
Getiri
BKMT
Ortalama Enerji Alım Maliyeti
Tebliğdeki Diğer Maliyetler
% 100 Değişken (Abone Sayısı)
Omega-4 Düzeltme Bileşeni
PERAKENDE SATIŞ TARİFELERİ
GTŞ SATIŞLARI
Özel Üretim Şirketleri
Toptan Satış Ş.
A GTŞ
Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası
Serbest Olmayan / Hakkını
Kullanmayan T. SK
Bölgesindeki Serbest Tüketiciler
Lisanssız üretim
TETAŞ
Mikro koj.
Diğer Tedarikçiler ?
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 53
• Tarife Döneminden En az 1 Ay Önce Verilerin Kuruma Sunulması
• Verilerin Değerlendirilmesi / Düzeltilmesi
• Tarifelerin Onaylanması
PS TARİFE SÜRECİ
ALIM KAYNAĞI Düzenleme
►TETAŞ EPDK tarafından onaylanmakta►Yenilenebilir Enerji Kaynakları YEK Kanunu - YEKDEM
►İkili Anlaşma SGÖF endeksli►Gün Öncesi Piyasası ve Dengeleme Güç
PiyasasıSGÖF endeksli
►PMUM Maliyetleri (Sıfır Bakiye Düzeltme Kalemi, İletim Ek Ücreti, Ödenmeyen
Alacaklar Payı, GDDK, Duy 110 SEGDK vd.) ►+ Düzeltme Faktörü
DUY - PMUM
►Mikro Kojenerasyon Alımları LÜYOrtalama Perakende Alış Fiyatı
* Mevcutta 3 aylık dönemler halinde onaylanmakta
Ortalama Perakende Satış Fiyat Tavanı
=Ortalama Alım
Maliyeti xBrüt Kar
Marjı1 +
23.4.2018Elektrik Piyasasında Tarife 54
PS TARİFE UNSURLARI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 55
• Uygulama döneminin belirlenmesi
• Finansal & Fiziksel Verilerin Değerlendirilmesi
• Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti
• Yatırım İtfa süresi
• İşletme – Yatırım Giderleri
• Gelir Gereksinimi
• Düzeltme Yok
PSH TARİFE SÜRECİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 56
Kanun’daSon kaynak tedarik tarifesi: Serbest tüketici niteliğini haiz olduğu hâlde elektrikenerjisini, son kaynak tedarikçisi olarak yetkilendirilen tedarik lisansı sahibişirket dışında bir tedarikçiden temin etmeyen tüketicilerin rekabetçi piyasayageçmesini teşvik edecek ve son kaynak tedarikçisinin makul kâr etmesine imkânverecek düzeyde, yürürlükteki perakende satış tarifeleri ile piyasa fiyatlarıdikkate alınarak hazırlanır. Ancak, bu sınırlamalarla bağlı olmaksızın; Kurumcasosyal ve ekonomik durumlar gözetilerek belirlenecek bir miktarın altındaelektrik enerjisi tüketen tüketiciler için ayrı tarife yapılabilir.
Kurul Kararı’ndaa) Dağıtım şirketleri tarafından dağıtım sistemi kullanıcılarına ve görevli tedarik
şirketleri tarafından serbest olmayan tüketiciler ile serbest tüketici olmasına rağmen tedarikçisini seçmeyen tüketicilere 01/04/2014 tarihinden itibaren uygulanmak üzere Ek-1 ve Ek-2’de yer alan tarife tablolarının onaylanmasına,
…
SON KAYNAK TARİFESİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 57
▪ Tek Zamanlı Tarife: Tüm zamanlar için sabit bir
bedel uygulanması.
▪ Çok Zamanlı Tarife: Enerjinin fiyatının, tüketildiği
zamana göre değişkenlik göstermesi
Mevcut Uygulama:
▪ Gece (22:00-06:00)
▪ Gündüz (06:00-17:00)
▪ Puant (17:00-22:00)
ZAMANA GÖRE TARİFE TÜRLERİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 58
Ulusal tarife uygulamasıGEÇİCİ MADDE 1 – (1) Düzenlemeye tabi tarifeler üzerinden elektrik enerjisi satın alan tüketicileri, dağıtım bölgeleri arası maliyet farklılıkları nedeniyle var olan fiyat farklılıklarından kısmen veya tamamen koruyacak şekilde tesis edilmiş ve uygulamaya ilişkin hususları Kurum tarafından hazırlanan tebliğ ile düzenlenmiş fiyat eşitleme mekanizması, 31/12/2015 tarihine kadar uygulanır. Tüm kamu ve özel dağıtım şirketleri ile görevli tedarik şirketleri fiyat eşitleme mekanizması içerisinde yer alır.(2) 31/12/2015 tarihine kadar ulusal tarife uygulamasının gerekleri esas alınır ve ulusal tarifede çapraz sübvansiyon uygulanır. Ulusal tarife, Kurumca hazırlanır ve Kurul onayıyla yürürlüğe girer.(3) 31/12/2015 tarihine kadar tüm hesaplar ilgili mevzuata göre ayrıştırılarak tutulur.(4) Bu madde kapsamındaki sürelerin beş yıla kadar uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir.
ULUSAL TARİFE UYGULAMASI
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 59
Fiyat Eşitleme TebliğiFiyat eşitlemesine esas tutarın ödenmesiMADDE 15- (1) Dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin destekleyeceği yıllık bedel eşit taksitlerle her ay TETAŞ’a, dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilerin destekleneceği yıllık bedel TETAŞ’ca her ay desteklenecek dağıtım lisansı sahibi tüzel kişilere eşit taksitlerle ödenir. Aylık ödemeler dağıtım şirketlerince ayın 15’ine kadar, TETAŞ’cayapılacak ödemeler ise dağıtım şirketlerine ayın 17’sine kadar yapılır.
ULUSAL TARİFE UYGULAMASI
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 60
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 61
TOPTAN SATIŞ TARİFELERİ
➢ Toptan satış fiyatları taraflar arasında serbestçe belirlenmektedir.
➢ TETAŞ fiyatları mevzuat gereği Kurul tarafından belirlenmektedir
➢ 6446 sayılı kanun gereği TETAŞ’tan enerji alımı zorunluluğu bulunan
kalemler:
➢ Kayıp-kaçak kapsamındaki enerji ihtiyacının tamamı
➢ Genel aydınlatma kapsamındaki enerji ihtiyacının tamamı
➢ Son tedarik kapsamındaki enerji ihtiyacının Kurul tarafından
belirlenen orana tekabül eden kısmı
ÜRETİCİLER
YİD-Yİ-İHD
YEK / YEKDEM
Özel Üretim Şirketleri / Otop.
EÜAŞ / Bağlı Ort.
Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası
Dağıtım Şirketleri
Serbest Tüketiciler
TEİAŞ
Mikrokojenerasyon
TETAŞ
Özel Tedarik Satış Ş.
GTŞ’ler
TETAŞ’IN TOPTAN SATIŞ FAALİYETLERİ
Yap-İşlet-Devret
İHD
Yap-İşlet
EÜAŞ
TETAŞ
Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası
Dağıtım Şirketleri
Serbest Tüketiciler
GTŞler
ÖZEL TEDARİK ŞİRKETLERİ
Üretim Şirketleri
Toptan Satış Ş.
A Toptan Satış
(Tedarik) Şirketi
Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası
Tedarikçi C
Serbest Tüketiciler
GTŞ.
1.4
SUNUM PLANI
Regülasyon ve Tarife
Elektrik Piyasasında Tarifeler
❖ Elektrik Piyasasında Düzenlenen Faaliyetler
❖ İletim Tarifeleri
❖ Dağıtım Tarifeleri
❖ Perakende Satış Tarifeleri
❖ Toptan Satış Tarifeleri
❖ Fatura Bileşenlerinin Payları
Soru&Cevap
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 65
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 66
0
0,5
1
1,5
2
2,5
Vergi ve Fonlar Hariç Elektrik Tarifesi&Enflasyon Artışı Karşılaştırması
Sanayi Tarımsal Sulama Ticarethane Mesken Enflasyon
FİYATLARIN GELİŞİMİ
23.4.2018 Elektrik Piyasasında Tarife 67
FİYATLARIN GELİŞİMİ