Rehabilitacja po urazach rdzenia kręgowego

WSTĘP

W Polsce urazom rdzenia kręgowego ulega ok. 1600-1800

osób rocznie. Zazwyczaj są to ludzie młodzi w wieku

od 15 do 30 lat. Do najczęstszych przyczyn uszkodzenia

rdzenia kręgowego zalicza się wypadki komunikacyjne,

skoki do wody, upadek z wysokości.

Furmaniuk l., Cywińska-Wasilewska G:. Metodyka usprawniania osób po urazie rdzenia kręgowego podczas obozów Aktywnej Rehabilitacji. Fizjoterapia 2008, 16, 1, 85-91Tasiemski T.: Urazy rdzenia kręgowego. Trening samoobsługi i techniki jazdy wózkiem inwalidzkim. FAR, Warszawa 2000, 9-10

http://slowlifepolska.pl/skoki-na-glowke-ryzykowna-rozrywka dostęp 12-07-2017

WSTĘP

Proces rehabilitacji chorych z urazowym uszkodzeniem kręgosłupa jest procesem długim i trudnym.

Głównym celem neurorehabilitacji po urazach rdzenia kręgowego jest przywrócenie w jak największym stopniu utraconych funkcji poniżej poziomu uszkodzenia w zakresie czuciowo - ruchowym na zasadzie plastyczności ośrodkowego układu nerwowego, a także kompensacja funkcji, których odzyskanie nie jest możliwe.

http://losyziemi.pl/wp-content/uploads/2016/03/Przerwany-rdze%C5%84-kr%C4%99gowy-530x398.jpg dostęp 12-07-2017

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej

1. Neurorehabilitacja

➢ pionizacja

➢ trening chodu

➢ reedukacja chodu w różnym zaopatrzeniu ortopedycznym

Jednym z ważniejszych elementów rehabilitacji u osób z urazowym uszkodzeniem rdzenia z porażeniem kończyn jest pionizacja. Pionizację bierną rozpoczyna się najwcześniej jak to możliwe po urazie. Jest bardzo ważna ponieważ stanowi profilaktykę przeciwodleżynową, zaburzeniom układu sercowo – naczyniowego.

http://www.modernreh.pl/rehabilitacja-w-urazach-rdzenia-kregowego dostęp 2017-07-12

PIONIZACJA

Ponadto pionizacja obciąża osiowo kości długie kończyn

dolnych i powierzchnie stawowe, dąży do odruchu postawy,

ułatwia odczuwanie bodźców proprioceptywnych, umożliwia

pacjentowi wczesną adaptację do wózka inwalidzkiego.

Kwolek A., Lenart – Domka E., Pacześniak – Jost A.: Zasady rehabilitacji osób z urazowym uszkodzeniem rdzenia kręgowego, „Postępy Rehabilitacji”, 2004 z. 3 http://www.modernreh.pl/rehabilitacja-w-urazach-rdzenia-kregowego dostęp 2017-07-12

EGZOSZKIELETTrening w Egzoszkielecie to forma nauki chodu

w oparciu o najnowsze osiągnięcia techniki.

Jest to urządzenie wspomagające chód lub jego

brak.

Mogą w nim trenować zarówno pacjenci po urazach

z całkowitym, jak i niepełnym przerwaniu rdzenia

kręgowego aż do wysokości C4-5.

http://www.uzdrowisko-kamienpomorski.pl/egzoszkielet-ekso-gt dostęp 2017-07-12

EGZOSZKIELETTrening odbywa się z asystą fizjoterapeuty, który

operuje urządzeniem, jak i zapewnia bezpieczny

przebieg sesji.

W trakcie ćwiczeń każdy pacjent może czuć się

bezpiecznie.

Do wykorzystania, jako sprzęt wspomagający,

wykorzystuje się m.in. kule, chodzik, system

podwieszek, trójnogi.http://www.fizjofit.pl/egzoszkielet.html dostęp 2017-07-12

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej

1. Cd. Neurorehabilitacja

➢ reedukacja nerwowo – mięśniowa w zakresie wzorców posturalnych, ruchowych i oddechowych

➢ trening stabilizacyjny i równoważny

➢ trening siłowy i wytrzymałościowy

➢ zmniejszenia napięcia mięśni objętych spastycznością

➢ profilaktyka i terapia ograniczeń zakresów ruchów

pochodzenia mięśniowego i łącznotkankowego

www.rehabilitacja-utnik.pl dostęp 2017-07-12

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej

2. Terapia ręki u osób z tetraplegią:➢ normalizacja napięcia mięśniowego

➢ mobilizacje stawowe

➢ selektywny trening mięśniowy

➢ trening synergii mięśniowej

➢ terapia globalna ręki do wykorzystania w czynnościach dnia codziennego.

http://polki.pl/zdrowie/choroby,jak-uniknac-bolu-kregoslupa-szyjnego,10412201,artykul.html dostęp 2017-07-12

TRENING RĘKI

W usprawnieniu ręki nacisk kładzie się na zachowanie istniejących funkcji oraz

poprawę siły mięśniowej, jednak przede wszystkim na prawidłowe

kształtowanie funkcji kompensacyjnych. Od prawidłowo wyuczonych

chwytów zależy przyszłość tetraplegika.

Najlepszym chwytem dla chorego jest jego własny chwyt, jednak gdy go brak

można rozpatrzyć możliwość leczenia operacyjnego bądź zastosowania ortez.

Stosuje się dwa rodzaje ortez: statyczne i dynamiczne.

Głównym zadaniem ortezy statycznej jest utrzymanie kończyny w funkcjonalnie korzystnej pozycji.

https://pl.wikipedia.org/wiki/R%C4%99ka dostęp 2017-07-12

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej

3. Rehabilitacja sensoryczna

➢ normalizacja odruchów rdzeniowych

➢ stymulacja czucia powierzchniowego i głębokiego

➢ stymulacja czucia temperatury oraz wibracji

➢ masaż.

4. Rehabilitacja funkcjonalna

➢ trening czynności dnia codziennego

http://www.rynekzdrowia.pl/Neurologia/Eksperci-rehabilitacja-i-wlasciwa-terapia-poprawia-stan-chorych-na-SM,162088,208.html dostęp 2017-07-12

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej

5. Trening stabilizacyjny

➢ stabilizacja centralna (kręgosłupa) i obwodowa (stawów kończyn

górnych i dolnych)

➢ reedukacja prawidłowej pozycji siedzącej, stojącej

➢ trening mięśni lokalnie stabilizujących poszczególne stawy

6. Terapia na poziomie tkanek miękkich

➢ techniki manualne obejmujące struktury mięśniowo powięziowe,

nerwowe oraz limfatycznehttp://www.srmed.pl/pionizatory.html dostęp 2017-07-12

Kompleksowość rehabilitacji neurologicznej7. Terapia przeciwobrzękowa

8. Wspomaganie leczenia odleżyn i trudno gojących się ran

9. Fizykoterapia- funkcjonalna elektrostymulacja- magnetoterapia- elektroterapia- termoterapia- krioterapia- laseroterapia- światłolecznictwo

10. Kinesiotaping

11. Dobór zaopatrzenia ortopedycznego

http://pemodelan.pl/tag-produktu/kinesiotaping/ dostęp 2017-07-12

KINESIOTAPING (dynamiczne plastrowanie)Jedną z metod stosowanych w leczeniu usprawniającym jest tzw. plastrowanie dynamiczne czyli Kinesio Taping.

Jej koncepcja opiera sią na założeniach teorii tzw. kontroli mięśniowo-powięziowej.

A. Świrczyńska. Kinesiotaping jako jedna z metod urazów rdzenia. Przegląd lekarski. 2011, 68, 11http://www.poliklinika.poznan.pl/kinesio-taping.html dostęp 2-17-07-12

KINESIOTAPING (dynamiczne plastrowanie)

W kinesiotapingu wykorzystuje się aplikacje:

➢ mięśniową

➢ korekcyjną

➢ limfatyczną

➢ powięziową

➢ więzadłową

➢ funkcjonalną

Sposób aplikacji plastra po wcześniejszym badaniu funkcjonalnym jest dostosowany do potrzeb terapeutycznych pacjenta. Ustalony w ten sposób cel, warunkuje lokalizację przyklejenia taśmy oraz pozycję ciała w trakcie jego nakładania.

DOBÓR METODDobór określonych metod fizjoterapeutycznych uzależniony jest od okresu urazu rdzenia kręgowego i poziomu uszkodzenia:

1. ostry (bezpośrednio po urazie)

2. wczesny (do jednego roku od urazu)

3. okres przewlekły (całe życie osoby po urazie rdzenia)

OKRES OSTRY

W postępowaniu rehabilitacyjnym największy nacisk

kładzie się na prawidłowe prowadzenie przyłóżkowej

kinezyterapii oraz wczesne uruchamianie i pionizacja

pacjenta.

http://portalwiedzy.onet.pl/62361,1,2,1,galeria.html dostęp 2017-07-12

Rehabilitacja pacjenta obejmuje:

–profilaktykę przeciwodleżynową i przeciwzakrzepową,

–ćwiczenia oddechowe,

–ćwiczenia bierne,

–ćwiczenia czynne mięśni nieporażonych.

Ćwiczenia bierne porażonych kończyn muszą być wykonywane we wszystkich stawach porażonej kończyny, zaczynając od stawów obwodowych

http://www.newsweek.pl/wiedza/nauka/przelom-w-leczeniu-paralizu-implant-w-mozgu-,artykuly,400498,1.html dostęp 2017-07-12

Usprawnianie pacjentów z uszkodzeniem rdzenia kręgowego w odcinku szyjnym kręgosłupa

Uszkodzenie rdzenia w odcinku szyjnym prowadzi do uszkodzenia czterokończynowego. Uraz ten stanowi jeden z cięższych rodzajów niepełnosprawności z powodu zaburzonej funkcji ręki przez co chory jest uzależniony od innych.

Uszkodzenie rdzenia do poziomu rdzenia C4 daje porażenie mięśni szyi, barków, kończyn i tułowia, skazując na ostateczny brak samodzielności ruchowej z niepełną możliwością korzystania z wózków inwalidzkich specjalnego typu, elektrycznych, sterowanych głową czy językiem

Paprocka – Borowicz M., Zawadzki M.: Op. cit., s. 39. 41 Kinezyterapia, praca zbiorowa pod red. Zembaty A., Wydawnictwo Kasper, Kraków 2003, s. 230

Zakres uszkodzeń w zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym

Poziom uszkodzenia rdzenia Zakres uszkodzeń

C5 Porażenie funkcjonalne kończyny górnej

C6 Porażenie obwodowej części kończyny górnej z zachowaną funkcją czynności zginaczy stawu łokciowego

C7 Zachowanie czynności zginaczy łokcia i prostownika nadgarstka

Paprocka – Borowicz M., Zawadzki M.: Fizjoterapia w chorobach układu ruchu, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007, s. 42.

Zakres uszkodzeń w zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym

Uszkodzenie na poziomie C7 umożliwia wykorzystanie akcji ścięgnistej mięśni do prostych czynności chwytnych, dzięki zachowaniu czynności łokcia i prostowników nadgarstka.

U osób po urazie rdzenia w odcinku szyjnym bardzo szybko widoczny jest deficyt mięśniowy.

Porażenie poniżej segmentu C5 powoduje zachowanie funkcji zginaczy przedramion, ale wypadnięcie funkcji prostowników przedramion, co daje obraz ustawienia zgięciowego kończyn górnych w stawach łokciowych z przykurczem tego stawu.

https://fizjoterapeuty.pl/urazy/paraplegia.html dostęp 2017-07-12

Zakres uszkodzeń w zależności od poziomu uszkodzenia rdzenia w odcinku szyjnym

W podobny sposób dochodzi do przykurczu w obrębie dłoni przy porażeniach z niższego poziomu.

Największe znaczenie dla pacjentów po urazie uszkodzenia rdzenia kręgowego ma użyteczna funkcja kończyny górnej i ręki.

Dlatego kładzie się nacisk na usprawnianie ręki tetraplegika

https://fizjoterapeuty.pl/urazy/paraplegia.html dostęp 2017-07-12

Usprawnianie pacjentów po urazie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowo –lędźwiowym kręgosłupa

Leczenie usprawniające u pacjentów z uszkodzeniem rdzenia w odcinku piersiowo – lędźwiowym rozpoczyna się praktycznie w pierwszych dniach po urazie.

Oprócz oczywiście leczenia neurochirurgicznego, farmakologicznego, intensywnego leczenia przeciwobrzękowego i przeciwzapalnego rozpoczyna się rehabilitację.

Rehabilitacja rozpoczyna się od ćwiczeń oddechowych, ćwiczeń biernych. Celem ćwiczeń biernych jest też przygotowanie i utrzymanie mięśni, więzadeł i stawów do gotowości podjęcia czynnego ruchu w sytuacji poprawy stanu neurologicznego.

Przy pojawianiu się ruchów własnych zachęcamy chorego do wykonywania nawet najmniejszych napięć mięśni. Ćwiczenia izometryczne przyspieszają wzmocnienie mięśni, zapobiegają zanikom, są najłatwiejszym sposobem na przyrost masy mięśniowej w przypadku powstałych już zaników. Ćwiczenia wolne, a później oporowe przygotowują chorego do czynnej pionizacji.

Usprawnianie pacjentów po urazie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowo – lędźwiowym kręgosłupaWczesna bierna pionizacja chorego ułatwia mu adaptację do wózka, umożliwia czynną pionizację z odpowiednim sprzętem.

Pionizacja ułatwia odczuwanie bodźców proprioceptywnych zwłaszcza u chorych z częściowym uszkodzeniem rdzenia kręgowego.

http://www.medimex.fr/erigo.html dostęp 2017-07-12

Usprawnianie pacjentów po urazie rdzenia kręgowego w odcinku piersiowo – lędźwiowym kręgosłupaOsoby młode, dobrze przygotowane kondycyjnie, bez dodatkowych obciążeń chorobowych mogą podejmować próbę nauki chodzenia krokiem kangurowym. Pionizacja czynna osób porażonych możliwa jest przy pomocy aparatów stabilizujących stopy i stawy kolanowe.

Całkowite uszkodzenia rdzenia kręgowego na wysokości 12 segmentu piersiowego i poniżej umożliwiają pacjentowi naukę chodzenia krokiem naprzemiennym.

Rozwój ortotyki umożliwia też czynną pionizację i naukę chodzenia osób z wysokim uszkodzeniem rdzenia kręgowego w odcinku piersiowym.

https://www.ronomed.com.pl/sprzet-rehabilitacyjny/item/pragma.html dostęp 2017-07-12

OKRES WCZESNYOkres wczesny trwa do jednego roku od urazu.

W rehabilitacji szczególną uwagę należy zwrócić na terapię indywidualną dostosowaną do rodzaju i poziomu uszkodzenia rdzenia i potrzeb pacjenta.

http://www.fizjofit.pl/turnusy-rehabilitacyjne.html dostęp 2017-07-12

OKRES PRZEWLEKŁY

Okres przewlekły trwa do końca życia.

Obejmuje kontynuację rehabilitacji oraz uprawianie sportów takich jak, na przykład: wyścigi na wózkach inwalidzkich, tenis ziemny na wózkach, koszykówka, rugby na wózkach oraz pływanie. Oczywiście dobór dyscypliny jest zależny od stanu funkcjonalnego pacjenta.

http://tetrus.pl/postep-w-medycynie.php dostęp 2017-07-12

http://m.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-nerwowy/uszkodzenie-rdzenia-kregowego-przyczyny-objawy-leczenie_44681.html dostęp 2017-07-12