Embed Size (px)
Citation preview
REKABET HUKUKU ve
POLİTİKASI
AB ve Türkiye Açısından Karşılaştırma
Ankara, 2012
Barış EKDİ, LL.M. (Cantab),MBA
Rekabet Kurumu V. Denetim ve Uygulama Dairesi Başkanı *
* Bu sunumda yer alan görüşler kişiseldir; herhangi bir kurumu bağlayıcı değildir.
2
Sunum Planı
1. Rekabet Hukukunun Amacı Nedir?
2. Rekabet Nedir?
3. Kuramsal Açıdan Rekabet Neden Korunmalıdır?
4. Rekabet Hukuku Nasıl Gelişmiştir?
5. Rekabet Hukukunun Esasları Nedir?
6. Rekabet Hukukuna İlişkin Temel Sistemler Nelerdir?
7. ABD Uygulaması Nasıldır?
8. AB Açısından Temel Farklılıklar Nelerdir?
9. Türkiye Uygulaması Nasıldır?
10. Türkiye Uyum Sürecinin Neresindedir?
3
Rekabet Hukukunun Amacı Nedir?
Rekabet Hukukunun Amacı Nedir?
a) Tüketicilerin korunması
b) Dampingin önlenmesi
c) Küçük işletmelerin korunması
d) Markanın korunması
e) Piyasaların entegrasyonu
f) Her koşulda rekabetin korunması
g) Rekabet Gücünün Artırılması
h) Hepsi
i) Hiçbiri
Amaç, Araç ve Sonuç Farklılığı:
4077 Tüketicinin Korunması H.K.
3577 İthalatta Haksız Rekabetin Ö.H.K.
KOSGEB ve ilgili politikalar (Hakim D.)
556 KHK & 5833 sayılı Kanun.
Roma Antlaşması, 1/95 sayılı OKK
Muafiyet Hükümleri (bkz. 5 madde)
Sanayi, Bilim ve Teknoloji Politikası
Piyasadaki rekabetin korunması, rekabeti kısıtlayıcı, engelleyici ve bozucu davranışların yasaklanması.
“Piyasanın Korunması”
4
1990 2009
Gümrük Birliği süreci ile 1996 sonrasında piyasadaki rekabet yoğunlaştı. Teslimat süresi : 6 ay 3 GÜN Ödeme : teslimat öncesi taksitli /kredili satış Üretim yeri sayısı : 2 adet 7 adet
Rekabet Nedir ?
5
Rekabet Nedir ?
6
Rekabet Nedir?
2002 2010
İH. Uçuş Merkezi 2 7
İH. Uçuş Noktası 25 46
İH. Yolcu Sayısı (milyon kişi) 8,5 50
İH. Büyük Uçak Sayısı 135 365
İH. Toplam Ciro (Milyar $) 2,2 17
Kargo (bin ton) 715 1500
Y.D. Uçuş Noktası 60 157
Özel Sektör YD. Altyapı Yatırımı
(Milyar $)
0 10
İstihdam (Bin Kişi) 48 100
Yer hizmetleri, uçak bakım
hizmetleri, bilet fiyatlarındaki
ucuzlama…
0 ++++
2015 yılı için
öngörülen yolcu
trafiğine 2006 yılında
ulaşıldı!
7
Rekabet Hukuku ve Rekabet Politikası Nedir?
Rekabet Politikası = Antitröst
Kurallarının (Rekabet Hukukunun) Uygulanması
Rekabet Politikası = + Kamu Teşebbüslerine İlişkin Özel Hükümler + Devlet Yardımları
Rekabet Politikası= + Piyasalardaki rekabeti etkileyecek her türlü düzenleme, kamu tasarrufu ve bunlara ilişkin politikalar (piyasaların rekabetçi bir süreç içinde oluşması ve gelişmesi için gerekenler)
8
Rekabetin etkin olduğu bir piyasada 50
TL birim fiyatla 75 ton “A” ürünü üretilmekte iken, piyasanın kartelleşmesi, tekelleşmesi veya piyasaya girişi kısıtlayacak düzenleme yapılması durumunda üreticiler örneğin ürün fiyatını 60 TL’ye çıkarmak için suni kıtlık yaratarak üretimi 40 tona düşürebilir. Bu durumun iki sonucu olacaktır:
Piyasadaki rekabetin kısıtlanması üretimin, istihdamın kısıtlanmasına yol açar!
Bu durumda yalnızca tüketiciler değil, tüm toplum /ekonomi kaybeder:
Üretim | Talep
Miktarı
Fiyat
ka
rtel
K 60 TL
40 ton
kartel
rekabet
75 ton
50 TL
rek
ab
et
Rekabet Neden Korunmalıdır?
(2) Üretilen miktardaki azalma nedeniyle
toplumun menfaatinden alınan ve
“kimseye yâr olmayan” kayıp: DAHA AZ
ÜRETİM ve DAHA AZ İSTİHDAM
Toplumdan
(ç)alınan
(1) Fiyat artışı nedeniyle tüketiciden
/müşteri firmadan alınıp üreticinin
kasasına giren kâr.
Müşteriden (tüketici
veya diğer firmadan)
(ç)alınan
9
Artan maliyetler ve azalan satışlar neticesinde mobilya üreticileri bazı çalışanlarını işten çıkarmak bazı yatırımlarını ertelemek, ürün çeşitliliğini azaltmak durumunda kalacaktır. Yeniliğe yatırım yapmak zorlaşacaktır.
Uluslar arası alanda da mobilya sektörünün rekabet gücü azalmaya başlayacaktır.
Bu durum, bu ürünleri kullanan mobilya üreticilerinin maliyetlerinin,
dolayısıyla mobilya fiyatlarının artmasına neden olacaktır.
Mobilya satışları ve üretim hacmi düşmeye başlayacak; hem üreticiler hem de tüketiciler bundan zarar görecektir.
Yonga levha (sunta) üreticilerinin aralarında anlaşarak fiyatı yükselttiklerini/ üretim miktarını düşürdüklerini varsayalım… (ya da devlet mevzuatla piyasaya girişi kısıtlıyor, ek yükümlülük getiriyor)
Do
ğru
dan
Etk
i
Rekabetin Kısıtlanmasının Doğrudan Etkisi
10
• Bir sektördeki kartel/ tekel ya da devletin bir düzenlemesi çok alakasız görünen bir sektörü rahatlıkla etkileyebilir.
• Tüketicinin bütçesini belirli ürünler arasında paylaştırdığı gerçeği dikkate alındığında örneğin gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle tüketiciler tekstil ürünleri harcamalarını kısmak durumunda kalabilirler.
• Dolayısıyla gıda karteli tekstil sektöründeki satışların azalmasına da neden olabilir.
Bu ay maaşımla ne alabilirim?
temel gıda (birim)
teksti
l
ürü
nle
ri
(bir
im)
50 --
20 --
| 30
| 50
Gıda fiyatları 30 birimden 50 birime çıktığında, tüketici tekstil talebini 50 birimden 20 birime düşürmek durumunda kalabilir!
Do
laylı
E
tki
Rekabetin Kısıtlanmasının Dolaylı Etkisi
11
– Ses iletiminde yasal tekel olan bir şirket, veri iletiminin ve Internet hizmetlerinin geliştirilmesi amacıyla yeterli motivasyona sahip olmayabilir.
– Çünkü, büyük şirketlere kablo kiralamak (lease-line) her eve fiber götürmekten kârlı olacaktır.
– Ayrıca, evlere geniş bant gibi hızlı ve yüksek kaliteli bir erişim sağlandığında, yasal tekelin «delinmesi» riskini de göze almak istemeyecektir: Çünkü, kişiler Skype gibi programlara VOIP uygulamaları ile çok daha ucuza görüşme yapacak, tekel de «tekelci fiyat» uygulayamayacaktır.
– Tekel’in internet hizmetlerini geliştirme, yaygınlaştırma konusundaki isteksizliğinin bedelini de KOBİ’ler, kişiler ödeycek, e-ticaret, B2B, B2C gibi uygulamalarda da aksaklık yaşanacaktır.
• Rekabetin kısıtlandığı piyasalarda
teşebbüsler yenilik yapma
konusunda herhangi bir
zorunluluk hissetmemektedir.
• Bu nedenle, uzun vadede sektör
rekabet gücünü kaybetmekte; bu
atalet diğer sektörleri de
etkilemektedir.
Din
amik
Etk
i
3
Rekabetin Kısıtlanmasının Dinamik Etkisi
12
Rekabetin Korunması:
Rekabet Politikası + Rekabet (Antitröst) Hukuku
• Adam Smith, Ulusların Zenginliği, 1776
• ABD, 121 yıl önce: Sherman Yasası
• AB, 55 yıl önce Roma Anlaşması
• Türkiye 18 yıl önce : 4054 sayılı RKHK
Rekabet Nasıl Korunur? 4 Temel Unsur:
13
TFEU 101(1&2)
TFEU 101(3)
TFEU 102
ECMR *
14
Rekabet (Antitröst) Hukuku Sistemleri
• Ceza Hukuku Sistemi
ABD, İngiltere, İrlanda, Avustralya, Rusya, Japonya, İsrail
• İdare Hukuku Sistemi
AB, Almanya, İtalya, Fransa, Türkiye, K.Afrika
• Özel Hukuk Sistemi (+)
Hemen hemen tüm ülkeler
Sistemlerin Ortak Noktaları
• Temel Hükümler bkz. Yandaki Şekil
• İnceleme Usulleri
Yerinde İnceleme (iş, ev) Telefon Dinleme
• Cezalar
Para Cezası Hapis Cezası
Yöntem
Ex-post
Ex-ante
Ka
yn
ak
: F
BI
REKABET POLİTİKASI 1. Rekabet Hukukunun Uygulanması
2. Rekabet Savunuculuğu
15
ABD : 1890’dan bu güne….
69,5
YIL!
Eğer piyasa gücü tek adamda toplanırsa, bu adam bir kral kadar ayrıcalıklı olur ve bu durum bizim devlet biçimimize aykırıdır. Bir politik güç olarak bir krala tahammül edemiyorsak üretimin, ulaşımın ve yaşam için gerekli herhangi bir şeyin ticaretinde de krala tahammül etmemeliyiz. Bir imparatora boyun eğmiyorsak rekabeti engelleyecek ve herhangi bir malın fiyatını belirleyecek bir ticari diktatöre de boyun eğmemeliyiz”...
Senatör Sherman, ABD Kongresi – 1890
• ABD Adalet Bakanlığı
• Federal Ticaret Komisyonu
• Mahkemeler
• FBI (telefon dinleme / takip…)
UNDERCOVER:
Operation
Harvest King
Roma Antlaşması (1957)
55 yıl önce!
Avrupa Ekonomik Topluluklarını kuran Roma Antlaşması’nda rekabet hukuku hükümlerine neden gerek duyuldu?
Bunun Türkiye ve AB’ye üyelik açısından önemi nedir?
16
EC 3(1)
… the activities of the Community shall
include …
(g) a system ensuring that competition in
the internal market is not distorted…
EC 85 – Restrictive Agreements Prohibited
EC 86 – Abusive Practices Prohibited
EC 87 – Regulatory powers
EC 88 – Member States will apply
EC 89 – Commision will have exclusivity
EC 90 – Public Undertakings…
EC 92 – 94 State Aids
Merger? Wait 32 years until 1989.
17
Kısa Tarihçe : Avrupa Toplulukları
1957- Roma Anlaşması ve ORTAK PAZAR Kavramı
4 ülkeli AB modeli:
Her firma kendi çöplüğünde mutlu…
Amaç GÜMRÜK DUVARLARINI kaldırmak…
HEDEF: Ortak Pazar
Gümrük vb. “resmi” engellerin kaldırılması
tek başına yeterli olmayabilir.
RİSK: Bölünmüş Pazar
“Özel Duvarlar”…
Örnek Dava:
Consten Grundig
18
Avrupa Birliği Uygulaması : Bugün
• Kartellerle mücadelede en önemli iki araç:
– Yerinde inceleme (yöneticilerin evlerinin aranması dahil)
– Etkin pişmanlık / aktif işbirliği müessesesi
AB Tarafından Verilen Cezalar
(milyon €)
540 € 293 €
9.761 €
3.463 €
0 €
2.000 €
4.000 €
6.000 €
8.000 €
10.000 €
12.000 €
1990 - 1994 1995 - 1999 2000 - 2004 2005 - 2009
Dönemler
Ce
za
(m
ily
on
€)
AB 1/95 OKK RKHK
AB OKK RHKH
Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma vd. 101 (1&2) 32 (1&2) 4
Muafiyet 101 (3) 32 (3) 5
Hakim Durumun KK. 102 33 6
Birleşmeler R-139/2004 - 7
Kamu Teşebbüsleri & İmtiyaz 106 41 - 42 !!!
Devlet Yardımları 107-108 34 6015*
Mevzuatı Yakınlaştırma & Usul - 39 - 40 -
* Ticaret –Rekabet İlişkisi - 44 -
Ayrıntılı Bilgi için bkz:
LUTERS-THÜMMEL, D.L ve Barış EKDİ (2009), ETKİN REKABET ETMEK, Türk İş Dünyası İçin AB Mevzuatı Serisi No.2,
Eurochambers & TOBB.
www.barisekdi.name > Çalışmalar & Yayınlar > Mesleki & Akademik …
20
Kaynak: Hürriyet Gazetesi, 5 Nisan 2006
Türkiye Uygulaması…
Sonsöz & Tartışma
• Uyumun Neresindeyiz?
– Müzakere Süreci
– İlerleme Raporları
• Antitröst
• Devlet Yardımları
• Kamu teşebbüsleri & imtiyazlı teşebbüsler
• Temel Sorun Alanları – Kalibrasyon Meselesi
(örn. Komisyon = Bakanlar Kurulu; Regülasyon = Kanun…)
– OKK uygulaması & AB ile ticaret boyutu…
21
Daha fazla bilgi için…
www.barisekdi.name
• Rekabet Kurumu İnternet Sitesi : www.rekabet.gov.tr
– Rekabet Hukuk & Rekabet Kurumu
– İşe alma, geçmiş sınav soruları ve stajlar
– Yayınlar
• AB Komisyonu : http://ec.europa.eu/competition/index_en.html
– AB Mevzuatı & Kararlar
• Barış EKDİ : www.barisekdi.name
– LUTERS-THÜMMEL, D.L ve Barış EKDİ (2009), ETKİN REKABET ETMEK, Türk
İş Dünyası İçin AB Mevzuatı Serisi No.2, Eurochambers & TOBB
– Rekabet Hukuku Nedir Ne Değildir?
– Uygulama Örneklerine İlişkin Sunumlar
