7Z AT E R D A G 1 9 M E I 2 0 1 2

R E P O R T A G E

„Mooi, hè?” Het Beemster D66-raadslid Marian Segers wijst opzij, rijdend in een klassieke Amerikaanse schoolbus op de Rijperweg in Middenbeemster. Het

zonlicht knippert in regelmatige flitsen door een haag van essen die aan weerszijden van de weg is geplant. We rijden in een landschap dat veel wegheeft van een architectonisch bouwwerk. Over elke centimeter van de Beemster polder is nagedacht: van de afstand tussen de bomen tot de bijzondere kavelstructuur van sloten en wegen.

De droogmakerij viert dit jaar zijn vierhonderdjarig bestaan. Onderdeel van de jubileumfeestelijkheden is de tentoonstelling ‘Manhattan in de Beemster’. Her en der verspreid over de polder staan 7 meter hoge foto’s van New Yorkse gebouwen: Empire State Building, het vrijheidsbeeld, Flat Iron-building. Afgezien van het feit dat New York en de Beemster in dezelfde periode zijn ontstaan gaat elke verge-lijking mank, zo lijkt het. Hoe kun je de weidsheid van de Beemsterpolder op enige manier verbinden met het woud aan wolkenkrabbers aan de andere kant van de Atlantische oceaan?

Toch zijn er volgens de organisatie wel degelijk over-eenkomsten tussen de twee gebieden die een tentoonstelling rechtvaardigen. Om die te zien moet je de lucht in. Waar het stadsplan van New York zich kenmerkt door blokken en lan-ge avenues, heeft de Beemster eenzelfde soort patroon.

‘PERFECTE CAERTE’Nadat in 1610 een eerste poging tot leegmalen van

het Beemstermeer mislukte, kreeg een groep landmeters onder leiding van Lucas Jansz Sinck de opdracht een ‘per-fecte caerte’ te maken van de toekomstige Beemsterpolder. Het polderbestuur vroeg Sinck op de kaart wegen, sloten en kavels in te tekenen. De rode draad in zijn inrichtingsplan werd gevormd door ideeën over harmonie en symmetrie, die hun oorsprong hebben in de renaissance.

De basis van het plan is een rasterwerk van vierkanten van wegen en waterwegen. De wegen snijden elkaar lood-recht en vormen zo een wegenvierkant. Elke vierkant meet 1880 meter.

Ruim dertig jaar na de drooglegging van de Beemster is een gedetailleerde kaart van Florisz van Berckenrode gegra-veerd in een koperen plaat. Die gravure is nog steeds te bewon-deren in het gemeentehuis in Middenbeemster. Volgens D66-raadslid Segers dient de historische kaart ook vandaag de dag nog als basis voor het ruimtelijk beleid van de gemeente.

De kavelstructuur moet koste wat kost behouden blijven, vindt Segers. „Dat was voor mij de belangrijkste reden om politica te worden.” Het karakteristieke kavelplan wordt vol-gens het raadslid aan alle kanten bedreigd. Als de bus op de Westdijk rijdt, wijst ze naar een groot bedrijventerrein in De Rijp aan de overkant van de ringvaart. „Wat mij betreft zal zoiets aan deze kant van het water nooit gebouwd worden.”

Om het unieke karakter van de Beemster te behouden, moeten boeren in de polder rekening houden met het land-schap, meent Segers. „Dat betekent een absoluut verbod op het vergraven of dempen van sloten. Daarnaast moeten eventuele uitbreidingen binnen de kavelstructuur passen.”

Het zijn wellicht wat extra regels waarmee de Beem-sterboer heeft te maken, maar volgens Segers hoeven ze de mogelijkheid om een modern boerenbedrijf te runnen niet in de weg te staan. „De Beemster biedt niet alleen plek aan keuterboeren.”

De uitbreidingsplannen van de fabriek van CONO Kaas-makers in Westbeemster noemt het raadslid als schoolvoor-beeld van grootschalige inpassing. D66 heeft geen bezwaar tegen de huidige plannen, omdat er volgens het ontwerp binnen de kavel wordt gebouwd. Daarnaast wordt gebruik-gemaakt van laagbouw, zodat het weidse karakter van de polder niet verloren gaat.

PRULLENBAKMelkveehouder Rens Laan in Middenbeemster is dui-

delijk minder gecharmeerd van de regels. Hij houdt tach-tig koeien op een perceel van 50 hectare. Twee jaar geleden vroeg hij bij de gemeente een vergunning om zijn stal met honderd boxen uit te breiden. Het uitbreidingsontwerp paste echter niet binnen het bestemmingsplan en werd radicaal naar de prullenbak verwezen, aldus Laan. „De stal paste niet binnen de kavelstructuur, zo was het bezwaar. Daarnaast zou het ontwerp niet in het landschap passen. Met andere woorden: ik zou allerlei dure materialen moeten gebrui-ken om aan de eisen van de gemeente te voldoen.”

Laan voelt zich beperkt door de regelgeving. „Op deze manier wordt het je als veehouder wel erg moei-lijk gemaakt om je bedrijf te runnen. De feestelijk-heden die nu plaatsvinden in de Beemster zijn wat mij betreft totaal misplaatst.”

Akkerbouwer Jan van Kempen in Zoudoost-beemster ervaart de regels als minder beper-kend. De kavelstructuur die de gemeente beschermt, heeft meer dan alleen een esthe-tische waarde, stelt hij. „We moeten niet vergeten dat die structuur ook gewoon functioneel is. Die sloten zijn gewoon nodig voor waterberging.”

Ook binnen de specifieke regels die voor de Beemster gelden, zijn er nog genoeg mogelijkheden voor boeren om uit te breiden, meent Van Kempen. „Tot 2 hectare is het redelijk eenvoudig om daarvoor een ontheffing te krijgen. Ik ken genoeg boeren die van

die mogelijkheid ook gebruik hebben gemaakt.”Volgens de akkerbouwer hebben boeren niets te klagen

over de steun vanuit de gemeente. „Ze voert bijvoorbeeld een dappere strijd tegen de provincie om de polder als apart pro-ductgebied aan te merken.”

Als er al verdeeldheid is, dan is die volgens hem vooral terug te zien tussen verschillende typen agrariërs onderling. „Dit is een prachtig gebied met een homogene grond die alle landbouwvormen naar zich toetrekt. Dan zie je ook dat belangen nog wel eens kunnen botsen. Dat uit zich bijvoor-beeld bij het bepalen van het grondwaterpeil.”

Van Kempen: „We moeten er juist naar streven om de voordelen van die diversiteit te benutten. Het probleem van mestoverschot kan in dit gebied gemakkelijk worden opge-lost. Maar dan moeten boeren onderling wel beter gaan samenwerken.”

Ook hortensiakweker Jan Al in Zuidoostbeemster heeft geen weerstand tegen de beschermingsregels. „Ik vind dat de kavelstructuur behouden moet blijven.” Al heeft aan de Nek-kerweg een kas van 1,5 hectare. „Dat stelt tegenwoordig niet zoveel meer voor. Ik zou nog met een halve hectare kunnen uitbreiden, maar ik zie daarvan af, omdat ik geen opvolger heb.”

Tuinders die zich in de Beemster willen vestigen, moeten zich volgens Al neerleggen bij het feit dat er voor grootscha-ligheid geen plaats is. „Als je als bedrijf grote groeiplannen hebt, doe je er verstandig aan te verkassen naar bijvoorbeeld de Wieringermeer. Daar is ruimte genoeg.”

M a r t i j n va n d e r D o n k

Behoud van beschermde kavelstructuur van vierhonderdjarige Beemster heeft gevolgen voor agrariërs

Boeren op de vierkante centimeter

Noord-Holland

Om het unieke karakter van de Beemster te behou-den, moeten boeren in de polder rekening houden het landschap.

Historische kaart van de vierjarige Beemster. De kaart is gebruikt als blauw-druk van de kopergravure die nog steeds in het gemeente-huis in Middenbeemster is te bewonderen.

F o t o ’s : G e m e e n t e B e e m s t e r

Dit jaar is het vierhonderd jaar geleden dat het Beemstermeer

is drooggelegd. Voor veel Beemstenaren reden voor een feestje. Ze

roemen het unieke kavelpatroon van wegen en sloten dat in 1999

de beschermde status van werelderfgoed kreeg. Voor boeren bete-

kent dat extra regels. Niet iedereen is daar blij mee.