01Nr.

Shtator 2015E përmuajshme

06 08 15Pacientët paguajnë kostot e reformës në tregun e ilaçeve

Metamorfoza e krimit drejt politikës: a mund të priten fijet?

Festat fetare mbajnë gjallë identitetin në fshatrat e Dropullit

Reforma në tregun farmaceutik ka dështuar të sigurojë ilaçe të mjaftueshme për skemën e rimbursimit dhe të mbyllë kanalet e favorizimit për importuesit e mëdhenj.

Një gjyq arbitrazhi në Vjenë mes biznesmenit të arrestuar, Kastriot Ismailaj dhe Operatorit të Energjisë, OSHEE ka zbuluar historinë e një skeme mashtrimi që i shkaktoi 4.5 milionë euro dëm kompanisë dhe 30

milionë euro të tjera shqiptarëve. Dëshmia e ish-shefit të CEZ: Ismailaj na u rekomandua si njeriu “i besuar” i Ilir Metës. Zyra ligjore e OSHEE pretendon se ka prova që një ish-kryeministër i hetuar për

korrupsion dhe zyrtarë të lartë të ERE përfituan ryshfet nga Kastriot Ismailaj.

Dy vjet pas ngjitjes së një duzine deputetësh me të shkuar të errët në parlament, procesi i dekriminalizimit të politikës përballet me mungesën e vullnetit dhe skepticizmin e gjerë të publikut.

Festat e përvitshme fetare të fshatrave janë kthyer në një pikë të rëndësishme takimi për komunitetin, i cili është prekur në dy dekadat e fundit nga një shkallë e lartë e migrimi.

Meta nën akuzë

Foto: Light Studio Agency

InvestIgIM AnAlIzë RePoRtAzh

Shtator 20152

AkuzA në ArbitrAzh: ilir MetA Mori ryshfet ngA biznesMeni i ArrestuAr për MAshtriM

DëshMiA e ish-shefit të Cez: isMAilAj u rekoMAnDuA si i besuAri i Metës

pACientët pAguAjnë kostot e reforMës në tregun e ilAçeve

MetAMorfozA e kriMit Drejt politikës: A MunD të priten fijet?

bAllkAni pret vAlë të re refugjAtësh, nDërsA gjerMAniA Del ngA shengeni

rAMA shkel preMtiMin për hiDroCentrAlet Mbi luMin vjosë

bAzA ushtArAke fAntAzMë e sAzAnit hAp Dyert për turistët

festAt fetAre MbAjnë gjAllë iDentitetin në fshAtrAt e Dropullit

EngliSh EDition

AlbAniA speAker ACCuseD of grAft in ArbitrAge CAse

pAtients pAy priCe for AlbAniA’s Drug reforM

leAkeD osCe DoCuMent nAMes ‘Corrupt’ AlbAniAn Mps

riDDing AlbAniAn politiCs of CriMinAls Won’t be eAsy

CroAtiA borDer Closure AlArMs bAlkAn neighbours

AlbAniA poWer plAnt ApprovAl Angers greens

ChurCh turns into MArriAge hub for AlbAniA highlAnDers

04

05

06

08

10

12

14

15

19

20

18

22

24

26

31

Kastriot Ismailaj, biznesmeni i arrestuar për pastrim parash dhe mashtrim në aferën e CEZ

4-5

Mijëra refugjatë sirianë po përballen me policitë e vendeve të Ballkanit, në rrugën drejt BE

10-11

Ministri i Shëndetësisë ndërmori reformën në tregun farmaceutik, por pacientët vuajnë për ilaçe

6-7

Ishulli i Sazanit, dikur bazë ushtarake hapet për turistët vendas e të huaj

14

StAFi Kristina Voko, drejtore e BIRN Albania Besar Likmeta, redaktor Aleksandra Bogdani, gazetareGjergj Erebara, gazetar Ivana Dervishi, gazetare Lindita Çela, gazetare

KontAKtoni: Bulevardi Zhan Dark,

Kulla 5, Ap. 22, Tiranë

E-mail: office.albania@birn.eu.com

Tel: +35544502592

URL: http://www.reporter.al/

Është publikimi i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri – BIRN Albania.BIRN Albania është një organizatë jo-fitimprurëse, e cila mbështet zhvillimin e gazetarisë investigative në Shqipëri me qëllim ekspozimin e rasteve të korrupsionit dhe promovimin e të drejtave të njeriut në vend. Ky publikim i përmuajshëm është një përmbledhje e disa prej artikujve të botuar nga rrjeti BIRN në faqen www.reporter.al dhe www.balkaninsight.com. Ky publikim shpërndahet falas. Printimi dhe shpërndarja e tij mundësohet nga: National Endowment for Democracy Balkan Trust for Democracy

Publikuar nga:

Mbështetur nga:

INVESTIGIME

ANALIZA

LAJME

REPORTAZHE OPINION

INTERVISTA RAJONI

B T DFONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

Publikuar nga:

Mbështetur nga:

INVESTIGIME

ANALIZA

LAJME

REPORTAZHE OPINION

INTERVISTA RAJONI

B T DFONDACIONI

SHOQËRIA

E HAPUR

PËR SHQIPËRINË

ngjarjet e shtatoritShtator 2015 3

Deputeti Prenga arrestohet pas përleshjes së tipit Far WestArmando Prenga, deputet i Partisë Socialiste për qarkun e Lezhës, u arrestua mëngjesin e 5 shtatorit pas një përleshjeje të armatosur që shkaktoi shtatë të plagosur, pranë komisariatit të Laçit. Prenga akuzohet nga Prokuroria për tre vepra penale, mes të cilave edhe plagosje me një armë pa leje. Shkak i përleshjes së tipit Far West u bë një konflikt për tenderin e shfrytëzimit të luginës së Patokut, i fituar në mars 2015 nga vëllai i deputetit Prenga. Pas arrestimit, Prenga u përball me përjashtimin nga Partia Socialiste dhe heqjen e imunitetit në Kuvend, duke ndjekur kështu gjurmët e dy deputetëve të tjerë të mazhorancës, Tom Doshi dhe Mark Frroku. Pas arrestimit të Prengës, një tjetër deputet i qarkut të Lezhës, Arben Ndoka hoqi dorë nga mandati i deputetit, duke pranuar se ishte dënuar nga një gjykatë në Romë me 7 vjet e 6 muaj heqje lirie për trafik qëniesh njerëzore.

operacioni kundër informalitetit, pro dhe kundër

Operacioni kundër informalitetit, i shpallur më 1 shtator nga qeveria shqiptare vazhdon të shkaktojë polemika dhe debat në opinionin publik. Zyrtarë të qeverisë pretendojnë se në 3 javë kanë shtuar të ardhurat dhe kanë formalizuar një numër të madh biznesesh, ndërsa oponentët argumentojnë se ky operacion ka vënë në fokus biznesin e vogël, pa prekur biznesin e madh që dyshohet se zë “pjesën e luanit” në ekonominë informale. Në qendër të operacionit është vendosur kasa fiskale, por disa arrestime të diskutueshme për shkak të mungesës së kuponit tatimor kanë vënë në pikëpyetje seriozitetin e tij. Ekonomia

informale në Shqipëri vlerësohet se zë 35 për qind të të gjithë aktivitetit ekonomik në vend, një sëmundje e vjetër kjo e dy dekadave tranzicion. Megjithatë, operacioni po kritikohet se po shpërndan një klimë frike mes biznesit të vogël, i cili zë aktualisht 90 për qind të të punësuarve në vend.

tre drafte, por ende nuk ka konsensus për dekriminalizimin

Çështja e dekriminalizimit të politikës, e mbetur në vend që prej firmosjes se një rezolute të negociuar nga Parlamenti Europian në dhjetor të vitit 2014 mori një hov të ri me nisjen e sesionit parlamentar të shtatorit. Partia Demokratike dorëzoi në Kuvend dy projektligje, që sipas saj do të mundësojnë identifikimin e politikanëve me rekorde kriminale dhe nxjerrjen e tyre jashtë politikës. Për të realizuar këtë proces, PD kërkon dhënien e shenjave të gishtave, duke e zgjeruar rrezen e veprimit deri tek personat që janë përballur me një akuzë kriminale në Shqipëri apo jashtë saj. Por qeveria iu përgjigj kësaj lëvizjeje me një draft të vetin, të përgatitur sipas modelit të ligjit “Severino” në Itali. Sipas këtij projektligji, mandatin duhet ta lënë ata persona që kanë mbi kurriz një dënim penal. Largësia mes dy qëndrimeve duket se do të ngushtohet nga Lëvizja Socialiste për Integrim, e cila kërkon që procesi të bëhet brenda komisionit të posaçëm, të ngritur në Parlament dhe me konsensusin e opozitës.

ish-shefi i Antidrogës akuzon ministrin për lidhje me trafikantët

Dritan Zagani, një ish-shef i antidrogës në arrati, i cili

po hetohet për dekonspirim të operacioneve të policisë akuzoi ministrin e Brendshëm, Saimir Tahiri për lidhje të ngushta me persona të dyshuar për trafik lëndësh narkotike. Në një intervistë televizive, të transmetuar fillimisht në televizionin News 24 e më pas e plotë në portalin Lapsi.al, Zagani tha se makina e Tahirit përdorej nga persona me rekorde kriminale. Sipas intervistës së Zaganit, në makinën Audi të ministrit të Brendshëm, Saimir Tahiri, me targa AA 003 GB kishte hipur një person i dyshuar për trafik droge, gjatë kohës që ndiqej prej tij. Ministri Tahiri i mohoi akuzat, duke thënë se makinën e kishte shitur dhe ky fakt reflektohej në deklaratën e tij të pasurisë. Pas intervistës së Zaganit, opozita kërkoi dorëheqjen e ministrit Tahiri.

Raporti i oSBE për 36 “milionerët” e Parlamentit

Rrjedhja në media e një raporti të brendshëm të OSBE-së ka shkaktuar një valë reagimesh dhe deklaratash në skenën e politikës shqiptare. Raporti i botuar fillimisht në portalin Lapsi.al vlerësonte se 36 deputetë shqiptarë, mes të cilëve edhe kryeministri Edi Rama, kryetari i Kuvendit, Ilir Meta dhe ish-kryeministri Berisha kanë arritur të grumbullojnë miliona euro pasuri përmes praktikash të dyshuara si korruptive. Pas publikimit të raportit, ambasadori i OSBE-së në Tiranë, Florian Raunig konfirmoi ekzistencën e raportit, por tha se ai shërbente për përdorim të brendshëm. Raunig shtoi gjithashtu se raporti ishte hartuar përmes “mbledhjes së informacioneve në media dhe akuzave që qarkullojnë në publik”. Ambasadori i OSBE-së shprehu keqardhjen për publikimin e raportit dhe garantoi vazhdimin e bashkëpunimit me politikanët shqiptarë. Megjithatë, disa prej politikanëve të përmendur në raport reaguan ashpër kundër OSBE-së, e madje pati zëra që kërkuan largimin e misionit nga Shqipëria.

Insatalacion

Skulptura prej allçie e diktatorit, e titulluar "Maska e Enverit", e ekspozuar në ambientet e Muzeut Historik Kombëtar nga artisti Ardian Isufi.

Foto: Malton Dibra Light Studio Agency

Ish kryeministri dhe kreu aktual i par-lamentit, Ilir Meta akuzohet se ka mar-rë ryshfet nga Debt International Ad-

visory, DIA, një kompani mbledhje borxhi që ka hedhur në gjyq OSHEE-në në gjykatën e arbitrazhit në Vjenë.

Detajet e akuzave kanë rrjedhur pasi DIA hodhi në gjyq kompaninë e shpërndarjes së energjisë elektrike për prishje kontrate, duke kërkuar 130 milio-në euro në vitin 2013, kohë kur kjo e fun-dit quhej CEZ Shpërndarje dhe ishte nën pronësinë e gjigantit Çek të energjisë, CEZ Grup.

Sipas një kërkese për t’i hedhur poshtë akuzat e ngritura nga DIA, një kopje e së cilës është siguruar nga BIRN, zyra ligjore e OSHEE-së, Clifford Chance pretendon se Meta ka qenë një nga përfituesit e pag-esave prej miliona eurosh, të përfituara nga kompania e mbledhjes së borxheve prej CEZ Shpërndarje gjatë viteve 2010 dhe 2011.

Pronari i DIA-s, Kastriot Ismailaj është në arrest, i akuzuar për pastrim parash dhe mashtrim, i dyshuar se ka orkestruar një skemë mashtruese të mbledhjes së borxheve të CEZ, në bashkëpunim me ish kreun e bordit të drejtorëve të CEZ Shpërndarje, Josef Hajsek.

Skema erdhi në jetë pasi CEZ grup bleu 76 për qind të aksioneve të shpërndarësit

të energjisë elektrike OSSH në vitin 2009 dhe duket se kishte për qëllim të influen-conte në mënyrë të paligjshme politikanët shqiptarë si dhe Entin Rregullator të En-ergjisë Elektrike, ERE.

Sipas dokumentit të hartuar nga Clif-ford Chance, DIA përfitoi 1.48 milionë eu-ro në 2010 nga CEZ Shpërndarje për një raport të pavlerë për identifikimin e borx-hit të kompanisë. Kjo pagesë besohet se u përfitua nga DIA për të influencuar një vendim të ERE për uljen e çmimit me të cilin KESH ia shiste energjinë elektrike CEZ Shpërndarje.

Arbitrariteti i vendimit të marrë nga ERE vlerësohet t’i ketë kushtuar furnitorit publik të energjisë elektrike, dhjetëra mil-iona euro në humbje, të cilat janë mbuluar nga buxheti i shtetit.

I kontaktuar nga BIRN nëpërmjet një zëdhënësi, Meta nuk i komentoi akuzat që janë artikuluar nga Clifford Chance në gjy-qin e arbitrazhit.

Kryeministri Edi Rama gjithashtu nuk iu përgjigj pyetjeve nëse qeveria kishte in-formacion për akuzat e pretenduara kundër kreut të parlamentit.

Ryshfete për politikanëtSipas dokumentit të protokolluar nga

Clifford Chance në gjykatën e arbitrazhit më 30 qershor 2015; DIA ka përfituar në total 4.5 milionë euro nga CEZ Shpërndar-

je, gjatë një periudhe gati një vjeçare nga Nëntori 2010 deri në Tetor 2011.

Këto para u paguan nga CEZ Shpërndarje për një raport të pavlerë për identifikimin e debitorëve, si dhe si një parapagesë për kostot operative të DIA për mbledhjen e borxhit.

“Brenda transfertave [përfituesve] të le-këve që DIA mori nga CEZ Shpërndarje ishin…politikanë të rëndësishëm shqip-tarë, përfshirë një ish kryeministër i pro-ceduar për korrupsion…si dhe një zyrtar i ERE,” shkruan Clifford Chance në an-kimimin e saj në gjykatë.

Ilir Meta është i vetmi ish kryeministër shqiptar që në dy dekadat e fundit është proceduar penalisht për korrupsion. Në shkurt të vitit 2011, ai u akuzua nga Proku-roria e Përgjithshme për korrupsion aktiv, pas publikimit të një video nga emision Fik Fare, ku dëgjohej të diskutonte një pagesë prej qindra mijëra eurosh me ish ministrin e ekonomisë, Dritan Prifti.

Akuza kundër tij u hodh poshtë në Janar të viti 2012 nga Gjykata e Lartë.

Emri i Ilir Metës është lakuar si i lidhur me aferën e CEZ edhe nga ish-kreu i bor-dit të drejtorëve të CEZ, Jozef Hejsek.

BIRN ka lexuar një kopje të dëshmisë së tij, dhënë për çështjen e arbitrazhit, ku Hejsek thotë se Meta, në kohën kur ishte ministër i Jashtëm ka negociuar që Çekët

e CEZ të punonin me Ismailajn, duke e prezantuar biznesmenin si njeriun që kishte mbështetjen e qeverisë shqiptare.

Një akuzë e ngjashme është bërë kundër Metës në vitin 2011 dhe nga ish ministri i Ekonomisë dhe nënkryetari i LSI-së, Prifti.

Në një intervistë në Top Channel, Prif-ti është shprehur që Meta kishte udhëtuar për në Republikën Çeke për të negociuar kontratën për Ismailajn, “një person me dosje”.

Ideja ishte që CEZ kishte 200 milionë euro borxhe të pa mbledhura dhe, nëse ai i mblidhte ato, “merrte gjysmën,” shtoi ai.

Clifford Chance shkruan që hetimi i Prokurorisë shqiptare për Ismailajn vazh-don dhe se “skema e tij mund të ekspozo-jë rastin më të madh të korrupsioni dhe mashtrimit në Shqipëri”.

Megjithatë, studioja ligjore që përfaqë-son interesat e shtetit shqiptar shprehet se edhe pse tashmë nën arrest, “Ismailaj ka akoma shumë miq brenda qeverisë shqip-tare.”

Korrupsioni masivSipas Clifford Chance, përpara se mar-

rëdhënia midis CEZ Shpërndarje dhe Is-mailajt të prishej në vjeshtën e 2011, bi-znesmeni shqiptar arriti të influencojë të paktën një vendim të dyshimtë të Entit Rregullator të Energjisë.

linDitA çelA | BIRN | tirAnë

Shtator 20154

Akuza në arbitrazh: Ilir Meta mori ryshfet nga biznesmeni i arrestuar për mashtrim

“Brenda transfertave

[përfituesve] të lekëve që DIA mori nga CEZ

Shpërndarje ishin…politikanë

të rëndësishëm shqiptarë,

përfshirë një ish kryeministër i proceduar për korrupsion…si dhe një zyrtar i ERE,” shkruan

Clifford Chance.

Avokatët që përfaqësojnë OSHEE-në në një gjyq arbitrazhi ndërkombëtar në Vjenë, pretendojnë se kanë prova që Ilir Meta ka marrë ryshfet nga biznesmeni i akuzuar për mashtrim dhe pastrim parash, Kastriot Ismailaj.

Ky vendim u mor nga ERE në dhjetor të vitit 2010, pasi DIA ishte paguar 1.48 mil-ionë euro nga CEZ shpërndarje, në tre pag-esa prej 485,000 euro për raportin fals të identifikimit të debitorëve.

“Pagesa u zgjodh të ishte më pak se 500,000 euro, në mënyrë që të shmangte aprovimin e Këshillit Mbikëqyrës të kompa-nisë,” shkruan Clifford Chance.

“Raporti i identifikimit të borxhit, një do-kument pa asnjë vlerë për CEZ Shpërndar-je, u dorëzua në Mars 2011, katër muaj pa-si u paguan 1.48 milionë euro,” shtoi ajo.

Vendimi i marrë nga ERE në dhjetor të vitit 2010 ulte çmimin e shitjes së energjisë nga KESH tek CEZ me 27 për qind; nga 2.03 lek në 1.48 lek.

“Dëmi i shkaktuar në kompaninë shtetërore dhe të subvencionuar KESH nga ky vendim arbitrar vlerësohet në më shumë se 30 milionë dollarë,” argumenton Clifford Chance.

Studio ligjore nënvizon gjithashtu që ne verën dhe vjeshtën e 2011, Ismailaj pati mosmarrëveshje me bashkëpunëtorët e tij se si do të ndaheshin paratë e përfituara në mënyrë të paligjshme nga CEZ Shpërndarje.

CEZ e prishi marrëveshjen me DIA në Tetor të 2011 dhe në korrik të vitit pasues, ERE e rriti përsëri çmimin e shitjes së en-ergjisë nga KESH tek CEZ me 48 për qind.

Dëshmia e ish shefit të ÇEZ

Shtator 2015 5

Në dëshminë e dhënë për Clifford Chance, Jozef Hejsek zbulon se kontrata 4.5 milionë

euroshe me Kastriot Ismailajn u firmos pasi biznesmeni u rekomandua si “aleati i

ngushtë” i Metës dhe i Berishës nga ish-ambasadori në Pragë, Qazim Tepshi.

Clifford Chance shkruan që

hetimi i Prokurorisë

shqiptare për Ismailajn

vazhdon dhe se “skema e tij

mund të ekspozojë rastin

më të madh të korrupsionit dhe

mashtrimit në Shqipëri”.

Kryetari i Kuvendit, Ilir Meta akuzohet se rekomandoi Kastriot Ismailajn si “njeri-un e tij të besuar” për mbledhjen e borx-

heve të vjetra për llogari të CEZ Shpërndarje; kon-tratë që i kushtoi 4.5 milionë euro kompanisë dhe është nën hetim si skemë mashtrimi nga prokuro-ria shqiptare.

Sipas Jozef Hejsek, ish-shefit ekzekutiv të CEZ Shpërndarje, Ismailaj u trajtua si “kandidati” i qe-verisë shqiptare për mbledhjen e borxheve të vje-tra, pasi u prezantua si aleati i ngushtë i ministrit

të punëve të jashtme, Meta dhe i ish-kryeministrit Berisha nga amba-sadori shqiptar i asaj kohe në

Pragë, Qazim Tepshi.Dëshmia e Jozef Hejsek, një

kopje e së cilës është siguruar nga BIRN, është dhënë më 26 tetor

2014 në Pragë për llogari të avoka-tëve të studios ligjore të OSHEE-së,

Clifford Chance. Ajo konsiderohet një provë “kyçe” e

procesit që po zhvillohet në gjykatën e arbitrazhit në Vjenë, ku kompania e Kas-

triot Ismailajt, Debt International Adviso-ry, DIA kërkon 130 milionë euro dëmsh-

përblim për prishjen e kontratës nga OS-HEE. Për të njëjtën marrëveshje, pronari i

DIA-s, Kastriot Ismailaj është arrestuar për pastrim parash dhe mashtrim, i dyshuar se ka

orkestruar një skemë mashtruese të mbledhjes së borxheve të CEZ në bashkëpunim me Hejsek.

I lënë jashtë hetimit të prokurorisë shqiptare, He-jsek ka pranuar të zbardhë prapaskenat e nënsh-krimit të kontratës mes DIA dhe CEZ Shpërndar-je, që duket se kishte për qëllim të influenconte në mënyrë të paligjshme politikanët shqiptarë dhe Entin Rregullator të Energjisë Elektrike, ERE.

Paralelisht me dëshminë e Hejsek, Clifford Chance ka paraqitur në gjykatën e arbitrazhit në Vjenë një raport, ku thotë se “përfitues të parave që DIA mori nga CEZ Shpërndarje ishin politika-në të rëndësishëm shqiptarë, përfshirë një ish-kry-eministër i proceduar për korrupsion”. BIRN ar-gumentoi në një investigim të mëparshëm se kry-etari aktual i Kuvendit, Meta është i vetmi kryem-inistër i proceduar për korrupsion në dy dekadat e fundit. Meta përjashtoi implikimin e tij në këtë çështje, përmes një deklarate të bërë të hënën në Kuvend si përgjigje për Partinë Demokratike, e cila kërkon dorëheqjen e tij. Meta u mbrojt me ar-gumentin se zyra ligjore e OSHEE-së, Clifford Chance është përzgjedhur në kohën kur qeveria drejtohej nga kryeministri Berisha dhe se në ra-portin e saj nuk përmendej emri i tij. “Shqipëria ka pasur shumë ish-kryeministra, të cilët unë nuk dëshiroj t’i marr nëpër gojë,” tha Meta.

Ismailaj, "i besuari" i Metës Në dëshminë e tij për Clifford Chance, Hejsek

thotë se borxhi i trashëguar i OSSH-së prej 230 milionë eurosh dhe rreth 200 milionë të tjera në interesa ishte një shtyllë e rëndësishme e vendim-it të gjigantit çek, CEZ për të investuar në Shq-ipëri. Ai pohon se shitja e paketës së borxhit tek një agjent i jashtëm u pa si alternativë, pasi pala shqiptare insistoi në mundësinë e një kompanie të jashtme, të kontraktuar nga CEZ.

Hejsek shpjegon më tej se çështja e borxhit u diskutua me përfaqësuesit e Ministrisë së Ekono-misë, Tregtisë dhe Energjetikës, METE, ndërsa qeveria shqiptare mori përsipër të rekomandonte dikë me njohuri rreth botës së biznesit. Pas këtyre bisedimeve, ambasadori i Shqipërisë në Pragë, zoti Qazim Tepshi luajti rolin e këshilltarit të qe-

verisë shqiptare në marrëveshjet me drejtuesit e CEZ.

“Ai e mori këtë rol pas bisedimeve me eprorin e tij, ministrin e Punëve të Jashtme (Zotin Ilir Me-ta),” dëshmon Hejsek.

“Ai rekomandoi zotin Kastriot Ismailaj për mbledhjen e borxhit dhe e prezantoi atë si aleatin e ngushtë të ministrit të Punëve të Jashtme dhe të kryeministrit Berisha,” shton ai.

Në dëshminë e tij, Hejsek thotë se emri i Ismai-lajt i është rekomanduar CEZ Shpërndarje në vjeshtën e vitit 2009. Ata janë takuar më pas në Tiranë, në praninë e ambasadorit Tepshi, që sipas Hejsek e prezantoi Ismailajn si “një person me lid-hje të forta” dhe “njeri i besuar” i ministrit të Jashtëm, Meta.

“Zotin Ismailaj e prezantoi veten si një special-ist në mbledhjen e borxheve dhe njohës i politikës dhe biznesit shqiptar. Bashkë me zotin Ismailaj, unë takova gjithashtu edhe zotin Nepravishta, ish-kryetarin e Bordit të Komisionerëve në ERE dhe këshilltarin e tij, Petrit Ahmeti,” thotë Hejsek.

Raporti i DIA, një gënjeshtër e madhePasi mori dritën jeshile nga Hejsek, Kastriot

Ismailaj ra dakord të paraqiste një projekt për identifikimin e borxhit nga kompania e tij DIA. Hejsek dëshmon se ky raport u prezantua në qer-shor të vitit 2010 nga Ismailaj, në Tiranë dhe në Pragë. Sipas zyrës ligjore të OSHEE, kompania e Ismailajt është paguar me 1.48 milionë euro nga CEZ Shpërndarje për këtë raport të pavlerë për identifikimin e borxhit të kompanisë. Jozef Hejsek kujton në dëshminë e tij se raporti i prezantuar nga Kastriot Ismailaj ishte një “gënjeshtër e mad-he”.

Përpara një audience të përbërë nga menax-herët e CEZ Shpërndarje, anëtarë të Këshillit Mbikëqyrës dhe të Bordit të CEZ, Ismailaj e pre-zantoi veten si një biznesmen me lidhje të forta dhe paraqiti në Power Point projektin e tij për mbledhjen e borxhit të vjetër.

“Gënjeu për çdo fakt: për infrastrukturën e mbledhjes së borxhit dhe eksperiencën që ata kishin, për kapacitetin e tyre dhe faktin se kishin zyra kudo nëpër Shqipëri,” kujton Hejsek. Sipas Clifford Chance, pagesa prej 1.48 milionë eurosh besohet se u përfitua nga DIA për të influencuar një vendim të ERE për uljen e çmimit me të cilin KESH ia shiste energjinë elektrike CEZ Shpërndarje. Ky vendim u mor nga ERE në dhje-tor të vitit 2010, pasi DIA ishte paguar 1.48 mil-ionë euro nga CEZ shpërndarje, në tre pagesa prej 485,000 euro për raportin fals të identifikimit të debitorëve.

Vendimi i marrë nga ERE në dhjetor të vitit 2010 ulte çmimin e shitjes së energjisë nga KESH tek CEZ me 27 për qind; nga 2.03 lek në 1.48 lek. “Dëmi i shkaktuar në kompaninë shtetërore dhe të subvencionuar KESH nga ky vendim arbitrar vlerësohet në më shumë se 30 milionë dollarë,” argumenton Clifford Chance.

Sipas dokumentit të protokolluar nga Clifford Chance në gjykatën e arbitrazhit më 30 qershor 2015; DIA ka përfituar në total 4.5 milionë euro nga CEZ Shpërndarje gjatë një periudhe gati një vjeçare nga Nëntori 2010 deri në Tetor 2011.

Vjeshtën e 2011, Ismailaj pati mosmarrëveshje me bashkëpunëtorët e tij se si do të ndaheshin paratë e përfituara në mënyrë të paligjshme, ndër-sa në tetor 2011, CEZ e prishi marrëveshjen me DIA-n. Pavarësisht manovrave që kishte kryer, Kastriot Ismailaj dorëzoi një padi në gjykatën e arbitrazhit në Vjenë, duke kërkuar 130 milionë euro nga OSHEE për prishjen e kontratës.

Ismailaj u rekomandua si i besuari i Metës

2

1

1) faksimile e raportit të Clifford Chance, i dorëzuar në gjykatën e arbitrazhit në vjenë ku thuhet se përfituesit e parave janë: “politikanë të rëndë-sishëm shqiptarë, përfshirë një ish kryeministër i proceduar për korrupsion…si dhe një zyrtar i ere”.

2) Dokumenti i dëshmisë së ish-shefit të Cez, jozef hejsek për Clifford Chance, ku thotë se: “kastriot ismailaj iu prezantua nga ish-ambasadori shqiptar në pragë, Qazim tepshi si aleat i ngushtë i Metës dhe i ish-kryeministrit berisha”.

linDitA çelA | BIRN | tirAnë

Shëndeti i Hamide Pashës, një pen-sioniste 73-vjeçare varet nga një kap-sulë 5 mg warfarinë; e moshuara

duhet të pijë çdo ditë ilaçin e hollimit të gjakut për të shmangur rrezikun nga ten-sioni. Por medikamenti i rekomanduar nga mjeku nuk gjendet në treg.

Përgjatë një viti, ajo e ka gjetur vetëm një herë në farmaci ilaçin që i nevojitet. Në mungesë të tij, kura zëvendësohet me dy medikamente të tjera, të cilat nuk japin efektin e duhur.

“Marr çfarë gjej. Gjithsesi është më mirë se të mbetem pa ilaç fare,” thotë e moshuara për BIRN. Si të gjithë pension-istët shqiptarë, edhe Hamide Pasha është një përfituese e skemës së ilaçeve të rim-bursueshme. Për vitin 2015, kjo skemë u mbulua nga buxheti i shtetit me një fond prej 63.5 milionë eurosh. Prej dekadash, sistemi shëndetësor në Shqipëri vuan nga mungesa e medikamenteve, e aparaturave të avancuara dhe nga korrupsioni en-demik. Për këto arsye, shëndetësia u kthye në një kalë beteje të Partisë Socialiste, në fushatën zgjedhore të vitit 2013 që e ngjiti në pushtet. Asokohe u premtua një refor-më, që do të ulte çmimin e ilaçeve, do të garantonte furnizimin e rregullt të spital-eve dhe do të çlironte tregun nga monopo-let. Në verën e vitit 2014, një ligj i ri për barnat u miratua në Parlament. Rregullat e lojës u ndryshuan përmes zëvendësimit të barnave të patentës me ato xhenerike, duke synuar uljen e kostos dhe rritjen e numrit të përfituesve nga skema e ilaçeve të rimbursueshme. Por një vit më pas, re-forma ka dështuar të sigurojë ilaçe për të gjithë pacientët që mbulohen nga skema e rimbursimit. BIRN ka vëzhguar një numër të konsiderueshëm farmacish në zona të ndryshme të Tiranës, të cilat kanë kontratë me Fondin e Sigurimit të Kujdesit Shën-detësor nga ku rezultojnë mungesa të shumta të ilaçeve bazike. Farmacistët e in-tervistuar nga BIRN flasin për një treg në kaos, ku një pjesë e mirë e pacientëve am-bulator nuk kurohen me mjekimet e duhu-ra. Dokumentet e siguruara nga BIRN tregojnë gjithashtu se praktikat e mëparshme të favorizimit apo të shkeljes

së ligjit për llogari të importuesve të mëd-henj të barnave nuk janë ndalur në Fondin e Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor, FSDKSH.

Reforma ka dështuar gjithashtu të ad-resojë një shqetësim të hershëm për cilësi-në e barnave dhe të terapive kuruese për pjesën dërrmuese të popullatës, për të cilën mjekët thonë se ka shkuar drejt përkeqësimit.

E kontaktuar nga BIRN për të gjitha kë-to pikëpyetje, Ministria e Shëndetësisë re-fuzoi të përgjigjej.

Kaosi i tregut të ilaçeveSipas një raporti të Bankës Botërore,

shpenzimet publike të Shqipërisë për shëndetësinë janë 2.6 për qind e GDP, shifër kjo më e ulëta në rajon. Në anën tjetër, shpenzimet private të qytetarëve shqiptarë për shëndetësinë janë më të lar-tat në rajon; ato zënë rreth 3.4 për qind të GDP-së.

Sipas Bankës Botërore, shëndeti i 61 për qind të popullatës së Shqipërisë varet tek skema e rimbursimit, përmes së cilës përfitojnë pensionistët, të punësuarit e sig-uruar, fëmijët dhe të sëmurët kronikë.

Banka Botërore e ka mbështetur refor-mën e Ministrisë së Shëndetësisë për uljen e çmimit të barnave, ndërsa ka ngritur pikëpyetje të rëndësishme mbi skemën ak-tuale të rimbursimit. Në raportin e vitit 2014 mbi reformën, BB thekson se “është paqartë nëse ilaçet e listës janë në të vër-tetë në treg për pacientët apo jo”.

Warfarina 5 mg është një prej shumë ilaçeve të munguara në farmacitë e Tira-nës. Në treg nuk gjenden gjithashtu medi-kamente që kurojnë zemrën, diabetin, depresionin apo sëmundje të tjera që mbu-lohen nga lista e rimbursimit.

“Puna më është kthyer në makth. Nge-la duke i kthyer duarbosh pacientët,” thotë Neda, një farmaciste 26 vjeçare në Tiranë.

Diana Toma, presidente e Urdhrit të Farmacistëve i tha BIRN se nëse kontrol-lon nëpër farmaci arrin në përfundimin se ekzistojnë dy lista për ilaçet e rimbur-sueshme; një e parë virtuale me barna që s’gjendet në farmaci dhe një e dytë reale, por që nuk përfshin alternativat e para dhe

të dyta.“Për këto 20 vjet që unë jam në siste-

min farmaceutik, muajt e fundit kanë qe-në më të dobëtit e furnizimit me barna dhe më të parregulluarit sa i përket kuadrit lig-jor,” thotë Toma.

Paralelisht me farmacitë, edhe Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza” nuk ka ilaçe të mjaftueshme për kurimin e të sëmurëve. Sipas FSDKSH, kjo qendër qa-rkullon sasinë më të madhe të fondit të rimbursueshëm në vit.

Petrit Vargu, mjek kardiolog i urgjen-cës së Kardiologjisë i tha BIRN se në repar-tin ku ai punon ka ende gropa të mëdha në ilaçet e linjës së parë, aq të domos-doshme për trajtimin e pacientëve në urgjencë.

“…Në mënyrë absulote vazhdojmë të kemi mungesa medikamentesh. Nuk është bërë ajo që do të ishte revolucioni i vërtetë në furnizimin me ilaçe të spitalit,” tha Var-gu. Formula e re e qeverisë për blerjen e barnave bazohet tek çmimi i referencës, që medikamenti ka në Maqedoni, Greqi dhe Itali. Më pas, përmes një procedure negocimi me kompanitë prodhuese për-caktohet edhe çmimi që do të aplikohet në Shqipëri, zakonisht më i ulëti i tre shteteve.

Ekspertët e intervistuar nga BIRN pranojnë se kjo skemë ka sjellë ulje të çmimit për një numër të madh ilaçesh. Megjithatë, efektet anësore të reformës ja-në shfaqur tanimë me largimin nga Shq-ipëria të disa prej kompanive ndërkom-bëtare me emër në prodhimin e barnave, ç’ka duket se ka sjellë edhe boshllëqet në furnizimin me ilaçe.

Në shkurt të vitit 2015, kompania Glax-oSmith Kline njoftoi Ministrinë e Mirëqënies Sociale dhe atë të Shëndetë-sisë se po bëhej gati për pushime kolektive

Pacientët paguajnë kostot e reformës në tregun e ilaçeveNjë vit pas reformës në tregun farmaceutik, Ministria e Shëndetësisë ka dështuar të sigurojë ilaçe të mjaftueshme për skemën e rimbursimit dhe të mbyllë kanalet e favorizimit për importuesit e mëdhenj, ndërkohë që mjekët japin alarmin se shqiptarët po kurohen më keq.

esMerAlDA ketA | BIRN | tirAnë

ARBEn ivAnAj heMAtolog“Atyre që përdorin ilaçin e parë të listës së rimbursimit, sëmundja u zgjat më shumë. Asnjë i sëmurë në Shqipëri nuk mjekohet si duhet. nuk mungojnë vetëm ilaçet, por mungojnë edhe elementët e tjerë për të plotësuar teknikën e trajtimit”

PetRIt vARgu kARDiolog“…në mënyrë absulote vazhdojmë të kemi mungesa medikamentesh. nuk është bërë ajo që do të ishte revolucioni i vërtetë në furnizimin me ilaçe të spitalit

InvestIgIM

Shtator 20156

të stafit të vet në Tiranë. Në dy emaile të siguruara nga BIRN, kjo kompani njofton-te pushimin nga puna për 14 nga 18 pu-nonjësit e vet, për shkak të krizës në tre-gun lokal.

Kompani të tjera ndërkombëtare si As-traZeneca, Pfizer apo Activis po tërheqin ilaçet e tyre nga skema e rimbursimit dhe po bëhen gati të largojnë përfaqësitë nga Shqipëria, pasi po gjejnë gjithnjë e më pak hapësirë në listën e rimbursueshme.

Përmes një përfaqësuesi të saj, Activis e tregon me shifra rrudhjen e aktivitetit të saj në Shqipëri. Në vitin 2014, ajo ka pa-sur në listën e barnave të rimbursueshme 78 medikamente, ndërsa në 2015 vetëm 31. “Atyre që përdorin ilaçin e parë të listës së rimbursimit, sëmundja u zgjat më shumë. Asnjë i sëmurë në Shqipëri nuk mjekohet si duhet. Nuk mungojnë vetëm ilaçet, por mungojnë edhe elementët e tjërë për të plotësuar teknikën e trajtimit,” thotë hematologu Arben Ivanaj.

“Ministria kërkon që ne të ulim çmimet nën kosto, e në këto kushte, prodhuesit ndërkombëtarë kanë vendosur të tërheqin ilaçet nga tregu. Ne nuk bëjnë kompromis me cilësinë,” i tha BIRN një punonjës i Ac-tivis në kushtet e anonimatit.

Paralelisht me prodhuesit ndërkom-bëtarë, nga tregu shqiptar janë larguar ed-he kompanitë farmaceutike të rajonit. Ligji i ri i barnave i kushtëzon ato të operojnë në tregun shqiptar, vetëm nëse tregtojnë barna në një vend të Bashkimit Europian.

Hapësira e lënë bosh nga kompanitë ndërkombëtare dhe ato rajonale po zihet nga prodhuesi shqiptar i barnave, Pro-farma. Në vitin 2015, Profarma kishte si altenativë të parë në listën e rimbur-sueshme 101 ilaçe dhe 28 të tjera si alter-nativë të dytë. Pesha që zinte kjo kompani

në vitin 2013 ishte disa herë më e vogël.Paralelisht me rritjen e numrit të ilaçeve

në listë, Profarma ka rritur edhe çmimet për rreth 40 produkte. Prodhuesi vendas i barnave i tha BIRN se kjo gjë ka ardhur si pasojë e ndryshimit të sistemit fiskal, por edhe nga një investim i ri prej 30 milionë eurosh i realizuar në kompani.

“Gjithsesi, ne përfaqësojmë vetëm 10 për qind të tregut farmaceutik në vend. 90 për qind përfaqësohet nga konkurrentët tanë të shumtë,” u përgjigj zëdhënësja e Profarmës, Aurela Shota.

Largimi nga Shqipëria i kompanive të njohura ndërkombëtare të barnave ka lë-në shije të hidhur tek njohësit e farmaceu-tikës. “Fakti që ne po largojmë kompanitë prestigjoze nuk të çon drejt idesë që këtu po vijnë barna më të mira,” thotë ajo.

Akuza për favorizimeNdërrimi i duarve në tregun farmaceu-

tik në Shqipëri ka ngritur pikëpyetje të mëdha për favorizime mes kompanive im-portuese dhe atyre shpërndarëse nga Fon-di i Sigurimeve të Detyrueshme të Kujdes-it Shëndetësor, FSDKSH.

Një rrjet prej nëntë zyrtarësh të FSD-KSH dhe farmacistësh u arrestuan më 5 qershor 2015 nga Prokuroria e Tiranës, me akuzën se kishin krijuar një skemë mashtrimi me receta fiktive, duke krijuar një dëm prej rreth 150 milionë lekësh në buxhetin e Fondit.

Por dokumentet e siguruara nga BIRN zbulojnë se skema e abuzimit ngjitet deri tek importuesit dhe distributorët e mëd-henj të barnave, të cilët kanë kontratë me FSDKSH.

Një grup i Njësisë së Kontrollit të Brendshëm dhe Antikorrupsionit në kry-eministri ka kaluar në sitë kontratat që FS-DKSH lidhi me impotuesit e mëdhenj të

barnave dhe ka arritur në përfundimin se një pjesë e madhe e tyre janë firmosur në kundërshtim me ligjin.

Kontrolli ka përfshirë kontratat e lidhu-ra gjatë vitit 2014 dhe ato të periudhës janar-maj të vitit 2015. Njësia e Kontrollit të Brendshëm dhe Antikorrupsionit thek-son se Fondi ka shkelur ligjin në 24 kontra-ta të lidhura në 2014 dhe 28 të tilla, që i përkasin pesë muajve të parë të vitit 2015.

Sipas raportit, një kopje e së cilit dis-ponohet nga BIRN, depot farmaceutike shesin barna pa autorizimin e prodhuesit, ndërsa kontratat disa-milionëshe nuk mba-jnë as datat e nënshkrimit. Një tjetër shkelje e gjetur nga NJKBA është munge-sa e listës së barnave që do të importohen, çka duket se ka sjellë si pasojë boshllëqet e shumta në ilaçe nëpër farmacitë e ven-dit. Paralelisht me shkeljet në dokumenta-cion, Njësia e Kontrollit të Brendshëm të kryeministrisë ka evidentuar edhe prob-leme në mënyrën se si kontrollohen depot e mëdha farmaceutike. Raporti thekson se gjatë vitit 2014 janë kryer vetëm 9 kon-trolle në depot farmaceutike, përmes një procedurë të paqartë dhe jotransparente.

Sipas NJKBA, depot e kontrolluara hedhin në treg një numër të vogël ilaçesh, ndërsa “nuk rezulton të jenë kontrolluar depot që sjellin numrin më të madh të bar-nave të rimbursueshme në Shqipëri”.

Arjan Jaupllari, ish-drejtues i farma-cistëve në Ministrinë e Shëndetësisë thotë për BIRN se e gjithë lista e rimbursimit është një farsë, që lë vend për abuzime.

“Ka vite që flasim për abuzimet, fa-vorizimet që bëhen me barnat e listës së rimbursimit. I dinë të gjithë, por të gjithë bëjnë sikur s’dëgjojnë,” thotë Jaupllari.

Ai ngulmon se teoria e të kursyerit në shëndetësi shkon në dëm të pacientëve dhe argumenton se skema e ilaçeve të rimbur-sueshme është hartuar në mënyrë të tillë, që lë vend për abuzime.

Jaupllari sugjeron një formulë tjetër; atë të rimbursimit të diagnozave si të duhurën për të mbyllur hapësirat për korrupsion mes zyrtarëve të Fondit dhe për të rritur cilësinë e kurimit të qytetarëve shqiptarë.

“Të rimbursojnë diagnozat, jo medi-kamentet. Fondi të japë një sasi parash për të sëmurët dhe ata vetë të zgjedhin medikamentet që do të blejnë,” sugjeron

Jaupaj.Të varur nga skema e rimbursimitParalelisht me formulën e re të çmime-

ve, Ministria e Shëndetësisë po aplikon ed-he një mënyrë të re në përshkrimin e recetave për pacientët. Me justifikimin e prerjes së lidhjeve klienteliste, mjekëve u kërkohet të shkruajnë formulën e ilaçit dhe jo emrin e tij.

Kjo praktikë ka hasur në rezistencën e mjekëve të QSUT-së, të cilët argumentoj-në se mënyra e re bëhet për të mbuluar mungesën e ilaçeve, duke u dhënë pa-cientëve kura më të dobëta se në të shkuarën.

Në intervista të veçanta për BIRN, mjeku hematolog, Arben Ivanaj dhe ai kar-diolog, Petrit Vargu thanë se politika e ndjekur me ilaçet e skemës së rimbursim-it nuk jep efektin e duhur dhe zgjat në ko-hë kurimin e tyre.

Mjekët mbështesin parimin e barnave xhenerikë, por vetëm në rastet kur efektiv-iteti i tyre në kurimin e sëmundjes është i njëjtë me ilaçet e patentës. Në rastin e Shq-ipërisë, kjo praktikë duket se nuk funk-sionon.

Ivanaj kujton rastin e fundit me një pa-ciente, e cila kishte konsumuar 4 tableta Hydroxiurea pa kurrfarë efekti. Pacientja vuante prej 10 vitesh nga sëmundja, por gjashtë muajt e fundit që kishte përdorur ilaçet me rimbursim, trombocitet i kishin kapërcyer shumë mbi normë.

“Atyre që përdorin ilaçin e parë të listës së rimbursimit, sëmundja u zgjat më shumë. Asnjë i sëmurë në Shqipëri nuk mjekohet si duhet. Nuk mungojnë vetëm ilaçet, por mungojnë edhe elementët e tjerë për të plotësuar teknikën e trajtimit,” thotë Ivanaj.

Mjeku pyet se sa nga ata që i miratojnë listat përdorin ilaçet e skemës dhe përgjig-jet fare shkurt: “për veten dhe familjen time, preferoj t’i blej me lekë”.

Mjeku kardiolog, Petrit Vargu ka kon-statuar gjithashtu zgjatje të sëmundjes dhe të kohës së shtrimit në spital për pacientët që përdorin këto mjekime; një kosto e shtuar kjo në terma afatgjatë.

“Duke mos u kuruar si duhet një së-mundje, atëherë pacienti bëhet gjithnjë e më shumë një i burgosur i sigurimeve shën-detësore,” përfundon Vargu.

Faksimile e raportit të njësisë së Kontrollit të Brendshëm dhe Antikorrupsionit për parregullsitë e kontratave me depot farmaceutike

Foto: Light Studio Agency

Shtator 2015 7

Analizë

AleksAnDrA bogDAni | BIRN | tirAnë

Arben Ndoka, një ish-i dënuar për trafik prostitucioni dhe deputet i Kuvendit të Shqipërisë hoqi dorë

nga mandati javën e kaluar, duke pranuar pas mohimit 2-vjeçar të shkuarën e tij të errët. Pas mënjanimit nga politika, Ndoka u përball edhe me një kallëzim për fshehjen e burimeve të 1.5 milionë eurove pasuri.

Profili i ish-deputetit të Lezhës mund të përmblidhet në trinomin “para-push-tet-muskuj”; kaq shumë i kërkuar nga krerët e politikës shqiptare në kohë përballjesh elektorale apo gjatë luftës për pushtet.

Zgjerimi i territorit të krimit drejt fushës së politikës ka qenë një fenomen i vjetër i dy dekadave të trazicionit shqiptar. Megjithatë, kufijtë thuajse u shkrinë në zgjedhjet parlamentare të 2013-s, kur një duzinë deputetësh me të shkuar të errët u ngjitën në parlament. Dy vjet më pas, Partia Socialiste ka hum-bur katër deputetë prej së ashtuquaj-turës “listë e zezë”, ndërkohë që laku është ngushtuar rreth kryeministrit Rama, të cilit i kërkohet një pakt për pastrimin e politikës nga krimi.

Partia Demokratike ka dorëzuar së fundmi dy projektligje në Kuvend për të realizuar largimin nga jeta politike e njerëzve me të shkuar kriminale, ndërsa një komision i posaçëm parlamentar është ngritur për të realizuar këtë proces.

Përfaqësues të opozitës kërkojnë që objekt i këtij procesi të bëhen të gjithë personat me rekorde kriminale, përfshirë edhe ata që nuk kanë pasur mbi shpinë një vendim gjykate. Për t’i identifikuar, opozita kërkon të drejtën e marrjes së shenjave të gishtave.

Mazhoranca nuk pranon të vërë në diskutim prezumimin e pafajësisë, duke paralajmëruar se po përgatit një draft të vetin. Megjithatë, procesi ka nisur me largimin e detyruar të katër deputetëve nga radhët e PS-së dhe dorëheqja e Ndokës pritet të mos jetë e vetmja në këtë stinë të re politike.

Ngjitja drejt pushtetit Përtej diskutimit ligjor,

shpërthimi në sipërfaqe i pakteve dikur të fshehta ka ngritur mjaft pikëpyetje mbi sistemin politik që Shqipëria

ndërtoi në dy dekada tranzicion dhe arsyet e bashkëjetesës së ngushtë të krimit me politikën.

Vëzhgues të politikës dhe të krimit të organizuar në Shqipëri argumentojnë se personazhe të tillë kanë mundur të penetrojnë në politikë, falë tranformimit të partive shqiptare nga formacione ideologjike në grupacione interesash politiko-ekonomike.

Fuqizimi i krimit të organizuar dhe dalja e tij nga bota informale përmes investimit të parave në biznese dhe lidhje politike ka sjellë imponimin e tyre edhe në hapësirën ligjore.

Politologu Afrim Krasniqi argumen-ton për BIRN se Partia Socialiste është më e ekspozuar ndaj këtij fenomeni, pasi në opozitë mbijetoi përmes financimit informal nga këto grupime e në 2013 kërkoi ardhjen me çdo kusht në pushtet. Ai shpjegon megjithatë se e njëjta situatë gjendet edhe tek partitë e tjera që fituan mandate parlamentare në zgjedhjet e 2013. “Si të tilla, ato kanë krijuar rrjete të fuqishme mbështetjeje informale, kryesisht nga grupe informale biznesi, shumica e të cilave përbëjnë pjesën e errët të shoqërisë,” tha Krasniqi për BIRN.

Studiuesi Fabian Zhilla ia atribuon këtë situatë “legalizimit” të individëve që paratë i bënë përmes krimit dhe përgjatë tranzicionit i investuan në

biznese. Kryetarët e bandave sipas tij u kthyen në presidentë kompanish, ndërsa lidhjet e tyre me botën e krimit dhe të bi-znesit u vunë në funksion të politikës.

“Politikës shqiptare i janë dashur të dy karakteret dhe nëse deri dje kriminelët ndihmonin pas “kuintave”, sot ata bisnesmenët-mafiozë kanë dalë dukshëm duke marrë përgjegjësi dhe role publike,” thotë Zhilla.

“Nga biznesmenë mafiozë kemi kaluar në mafiozët politikanë,” shton ai.

Për vite me radhë, pushteti i tyre ishte shtrirë në nivel lokal; përmes kontrollit financiar ata arrinin të diktonin edhe nga do të anonte balanca e fitoreve në zgjedhje për zonat e tyre. Territori i tyre është zgjeruar gjatë viteve të fundit, duke u zhvendosur drejt kapjes së qyteteve të rëndësishme të vendit.

Procesi i dekriminalizimit Cilësia e parlamentit të dalë nga

zgjedhjet e 2013-s u bë objekt debatesh publike dhe politike, por u desh kohë që deputetët problematikë të për-mendeshin me emër. Vullneti politik u testua megjithatë si i munguar në zgjedhjet lokale të 2015, kur presioni ndërkombëtar nuk ndaloi kandidimin e disa personave me të shkuar të errët.

Gjithsesi, goditja më të fortë për lidhjet e krimit me politikën ka ardhur nga vetë deputetët e përfolur. Disa episode dhune në parlament u

shoqëruan me shpërthimin e një komploti vrasjeje nga deputetët Tom Doshi dhe Mark Frroku dhe një përleshje e tipit Far West nga Armando Prenga në Laç. Deputetët u ekspozuan ndërsa mazhoranca u trondit dhe u shënjestrua nga komuniteti ndërkom-bëtar dhe opinioni publik.

Megjithatë, projektet e ofruara deri tani nuk japin garanci për shkëputjen e plotë të fijeve të errëta mes botës së krimit dhe asaj të politikës. Afrim Krasniqi argumenton projektligjet e paraqitura nga Partia Demokratike janë një mjet drejt zgjidhjes, por ato nuk garantojnë krijimin e një sistemi të ri vlerash në fushën e konkurrencës politike.

“U desh një vit që problemi të pranohet publikisht dhe megjithëse është fakt i rëndë kompromentues për elitën tonë politike, është edhe shans për reflektim. Projektet e ofruara ligjore janë një mjet drejt zgjidhjes, por jo garancia e zgjidhjes,” thotë ai.

Sipas tij, një sistem i ri vlerash dhe një kod etik në nivelet e e larta të politikës do të ofronin një zgjidhje afatgjatë dhe të qëndrueshme. Bashkë me transparencën e financimit të partive dhe një sistem votimi më liberal në konkurrim.

Deri atëherë, Krasniqi parashikon zgjidhje të tipit ad-hoc: presion ndërkombëtar dhe mbështetje ndërkombëtare për shoqërinë civile e median për publikimin e çdo dosje korruptive dhe kriminale. Fabian Zhilla vlerëson më shumë se sa një ligj specifik, procesin e pastrimit të brendshëm të partive nga “politikanët mafiozë”. Partia Demokratike ka ngritur së fundmi një mekanizëm të tillë, të drejtuar nga ish-kandidati për bashkinë e Tiranës, Halim Kosova.

Megjithatë, skepticizmi është i lartë se një proces i tillë mund të kthehet edhe në gjueti shtrigash për

oponentët e brendshëm. “Partitë politike duhet të pranojnë

që sot skepticizimi shoqëror për çdo lloj iniciative nga ana e tyre për të pastruar politikën nga krimi është shumë i lartë,” thotë Fabian Zhilla, që zgjidhjen e sheh tek një proces sa më transparent, brenda dhe jashtë partive. ë të kundërt, edhe dekriminalizmi si proces do të jetë një furtunë politike e radhës në gotën e ujit,” përfundon ai.

Dy vjet pas ngjitjes së një duzine deputetësh me të shkuar të errët në parlament, procesi i dekriminalizimit të politikës përballet me mungesën e vullnetit dhe skepticizmin e gjerë të publikut.

Metamorfoza e krimit drejt politikës: a mund të priten fijet?

Shtator 20158

opinion

gjergj erebArA | BIRN | tirAnë

Qeveria e prezantoi propozimin e vet të mërkurën për të ndryshuar kushtetutën dhe kodin penal të

vendit për të vendosur ndalime më të gja-ta nga mbajtja e posteve publike të njerëzve të dënuar më parë për disa lloje krimesh si dhe, për të ndaluar njerëzit në kërkim ndërkombëtar si dhe ata që janë të arrestuar në pritje të gjyqit.

Ministrja për Marrëdhëniet me Parla-mentin Ermonela Felaj tha në një deklaratë për shtyp se ndryshimet do të prekin edhe zyrtarët aktualë, të cilët do të përballen me kontrollimin e të shkuarës së vet.

Qeveria dhe maxhoranca do të paraqesë në parlament këtë projektligj bashkë me draftin për ndryshimet kush-tetuese që reflektojnë parimet e kësaj nisme për t’i dhënë zgjidhje përfundim-tare,” tha ajo.

Propozimi është një ndryshim i madh për qeverinë dyvjeçare të majtë të Shq-ipërisë, e cila pa imazhin e saj të njollosej nga ekspozimi publik i të shkuarës krimi-nale të deputetëve dhe të disa zyrtarëve të administratës publike.

Partia Demokratike në opozitë filloi në vitin 2014 të kritikojë qeverinë se kishte një numër të lartë deputetësh me të shkuar të dyshuar kriminale dhe zbuloi njërin prej tyre, si person të dënuar për trafik të qe-nieve njerëzore.

Opozita, e cila akuzohet nga qeveria se ka gjithashtu kriminelë nërradhët e veta, bojkotoi parlamentin për shumicën e vitit të kaluar pasi një nga deputetët e saj u rrah nga kolegët e vet socialistë.

Ndërmjetësimi ndërkombëtar ndihmoi për të arritur një marrëveshje në dhjetor 2014, ku partitë parlamentare firmosën një rezolutë që bënte thirrje për dekrimi-nalizimin e jetës politike në vend. Gjithse-si procesi u ndalua kur koalicioni qe-verisës refuzoi të tërheqë disa nga kandi-datët për kryebashkiakë në zgjedhjet ven-dore të 21 qershorit pavarësisht presionit të lartë ndërkombëtar për të mos i kandid-uar të dyshuarit për të shkuar kriminale. Partia Demokratike tërhoqi një nga kan-didatët e vet për shkak të një dënimi të mëparshëm për trafik droge në Itali. Par-tia Socialiste ndërkohë mohoi të kishte ndonjë problem me infiltrimin e krim-inelëve të dyshuar apo të dënuar në rad-hët e veta.

Situata u përkeqësua për koalicionin qeverisës më herët këtë vit pasi një nga de-putetët e saj, Tom Doshi, akuzoi kryemi-nistrin Edi Rama për korrupsion dhe kry-etarin e parlamentit Ilir Meta për tentativë

vrasjeje ndaj tij. Doshi u përjashtua nga Partia Socialiste dhe aktualisht është në pritje të gjyqit nën akuzën për kallëzim të rremë kundër Metës. Në të njëjtën kohë, Mark Frroku, udhëheqës i një partie kris-tian demokrate, në koalicionin e Ramës, u arrestua dhe aktualisht po pret gjyqin në një gjykatë në Bruksel, Belgjikë, akuzuar për një vrasje të lidhur me trafikun e qe-nieve njerëzore në vitin 1999. Javën e kalu-ar, situata për Ramën u bë e rëndë kur ai humbi një deputet tjetër, Armando Prengën, i arrestuar se hapi zjarr dhe pla-gosi së paku një person në një sherr të lid-hur me të drejtat e peshkimit në zonën e Kurbinit, pjesë e Prefekturës Lezhë.

Arben Ndoka, i cili u ekspozua më herët se kishte një dënim për trafik njerëzish në Itali, dha dorëheqjen si depu-tet javën e kaluar.

Ngjarjet e javës së kaluar zbuluan jo vetëm përfshirjen e kriminelëve nërradhët e socialistëve por edhe përmasat e kësaj përfshirjeje.

Sipas sistemit elektoral aktual të Shq-ipërisë, partitë garojnë me aq kandidatë sa ka vende deputetësh të dhëna në rajo-nin përkatës në një listë të mbyllur në garë proporcionale. Prefektura e Lezhës, ku ja-në zgjedhur Ndoka dhe Prenga, ka shtatë deputetë. Pas dorëheqjes së Ndokës dhe një dënimi të mundshëm të Prengës, dy kandidatë të tjerë socialistë duhet t’i zëvendësojnë. Problemi është se social-istët duket se kanë mbetur pa kandidatë

të mundshëm në Lezhë. Dy kandidate gra u dorëhoqën që në vitin 2013, dukshëm nën presion nga të fortët që deshën postet e tyre.

Sipas kodit zgjedhor të Shqipërisë, gratë kanë precedencë në procedurën e zënies së vakancave në parlament. Kur një vakancë krijohet, posti i shkon gruas më të afërt në radhë. Dorëheqja e të dy grave të mbetura në listën e kandidatëve socialistë në Lezhë tregon gjithashtu re-alitetin e hidhur të pjesëmarrjes së grave në jetën politike të vendit. Një kandidat tjetër socialist, EduardNdocaj, një biznes-men, ndërkohë ka akuzuar Ramën se nuk e ka shpërblyer për paratë që pati shpen-zuar gjatë fushatës elektorale të vitit 2013. Media po i referohet atij si “kaubojsi”. Megjithëse Ndocaj është vetëdeklaruar i larguar nga socialistët dhe mbështetës i një partie tjetër në faqen e vet në Face-book, ai pretendon se posti i deputetit i takon.

Ka edhe një deputet tjetër në listë, Kas-triot Piroli, por ai qe arrestuar në marsin e shkuar nga akuzat për falsifikim doku-mentesh në kohën kur qe emëruar drejtor hipoteke. “Unë kam qenë në burg për vetëm dy muaj kështu që posti i deputetit më takon,” deklaroi ai së fundmi në me-dia.

Përballur me këtë realitet, disa social-istë pretendojnë se iu desh të garonin “të fortë” në listat e tyre më 2013 si mënyra e vetme për të fituar ndaj Sali Berishës. Di-

sa të tjerë u ankuan se deri tani, vetëm “të fortët” socialistë janë ekspozuar për lidh-jet e tyre kriminale ndërsa ata të opozitës kanë shpëtuar. Ndërkohë, disa sugjerojnë se, megjithëse projektligji kundër pjesë-marrjes së njerëzve të dënuar në poli-tikëështë një hap përpara, dukshëm ky propozim nuk mjafton për të zgjidhur problemin. Për shkak të institucioneve të dobëta, është e logjikshme të supozohet se shumica e kriminelëve nuk janë dënuar dhe rrjedhimisht ligji nuk mund të zbato-het ndaj tyre.

Vetë fakti që të paktit të ekspozuar kriminelë të politikës janë dënuar nga gjykatat e huaja tregon se është e vështirë të supozosh se të gjithë kriminelët pjesë-marrës aktualisht në politikë do të kenë një dënim dhe rrjedhimisht do të përjash-tohen.

Gangsterët kanë qenë pjesë thelbësore të të bërit politikë në Shqipëri në të gjitha kohërat. Është gjerësisht e pranuar se gangsterët ndihmojnë partitë politike të “mbrojnë votat.” Dhuna dhe vrasjet gjatë ditës së zgjedhjeve janë, për rrjedhojë, të zakonshme. Dallimi është që më 2013, ndryshe nga zgjedhjet e mëparshme, pjesë-marrja e të fortëve nëpër listat e kandi-datëve është dukshëm shumë më e lartë se më parë.

Në ditën e zgjedhjeve 2013, pikërisht në betejën politike për qarkun Lezhë, një militant nga partia Lëvizja Socialiste për Integrim u vra në një shkëmbim zjarri me mbështetësit e Partisë Demokratike. Shkëmbimi i zjarrit që la të vdekur Gjon Gjonin, la gjithashtu të plagosur Mhill Fu-fin, aktualisht deputet i Partisë Demokra-tike. Policia dhe prokuroria nuk ka qenë në gjendje deri tani të identifikojë autorin dhe vrasja e Gjonit, dy vjet më vonë, mbetet e pazgjidhur. Mungesa e dukshme e dëshirës nga autoritetet për të qartësuar rrethanat e vrasjes sugjeron se dhuna gjatë zgjedhjeve është në përgjithësi e pranuar si normale nga partitë politike në vend dhe vrasjet konsiderohen thjeshtë si një teprim i dhunës “së pranueshme”.

Duke folur për projektligjin kundër zgjedhjes së kriminelëve, Felaj, ministrja tha: “Përmes këtij ligji hapet një faqe e re në historinë e demokracisë shqiptare. As-një individ që në të kaluarën e tij është dënuar në gjykatat vendase apo të huaja nuk do të ketë mundësi të emërohet”.

Për fat të keq, projektligji, sado i ashpër të jetë, nuk mund të zhbëjë idenë se një nivel i caktuar dhune në proceset politike është tërësisht “normale” në Shqipëri.

një propozim i ri nga qeveria synon të zgjidhë problemin e “kriminalizimit” të jetës politike në vend. Gjithsesi, propozimi vjen me kosto të rëndë morale për qeverinë e majtë të Edi Ramës dhe

mund të mos jetë i mjaftueshëm për të zgjidhur problemin.

Përjashtimi i kriminelëve nga politika kërkon më shumë se sa një projektligj

Shtator 2015 9

Kryeministri Rama me deputetët tom Doshi dhe Mark Frroku gjatë inspektimit të punëve publike në Shkodër

Shtator 201510

Maqedonia dhe Serbia, të cilat sh-trihen të dyja në rrugën e tranz-itit për në BE, thanë se po për-

gatiteshin për më tepër refugjatë, pavarë-sisht lajmërimit nga pala gjermane të dielën se do të dilte përkohësisht nga zo-na Shengen për t’u përballur me fluksin e refugjatëve.

Teksa fluksi ka vazhduar edhe gjatë fundjavës, ministri maqedonas i mbrojtjes Zoran Jolevski tha se vendi i tij nuk plani-fikon të ndryshojë në mënyrë drastike ve-primet, përveç rinovimit të gjendjes së emergjencës në kufirin jugor me Greqinë për të mbajtur ushtrinë në atë zonë për të ndihmuar policinë në përballimin e krizës.

“Ne po bëjmë gjithçka për t’i ofruar migrantëve një tranzit njerëzor dhe të shpejtë nëpër Maqedoni që ata ta vazhdo-jnë udhëtimin. Ne shpresojmë që kjo valë të ndalojë sa më shpejt të jetë e mundur, por informacionet thonë të kundërtën,” thotë Jolevski.

Ministria e jashtme maqedonase ndërkohë është përpjekur të lërë mënjanë deklaratën e ministrit të jashtëm Poposki, për një gazetë hungareze ku u shpreh se Maqedonia po mendon të ndërtojë një gardh në kufirin jugor.

Ministria tha se media kishte lënë pa përmendur një pjesë të intervistës, ku thuhej nga Poposki se gardhi nuk ishte një ide e mirë.

“Nuk ka asgjë të jashtëzakonshme ak-tualisht në kufirin jugor dhe verior. Ne mbetemi vigjilentë në rast të çdo ndryshi-mi,” tha zëdhënësi i policisë maqedonase Ivo Kotevski për BIRN.

Ministri serb i punës Aleksandar Vulin tha të hënën se qeveria po priste më tepër migrantë të qëndronin në Serbi pas lajmërimit për mbylljen e kufirit gjerman, por shtoi se Beogradi do të respektojë detyrimet ndërkombëtare.

Në një intervistë për RTS, Vulin refu-zoi çdo mundësi të ngritjes së mureve në kufirin serb për të ndaluar fluksin e refug-jatëve.

Ai shtoi se Serbia po ndërton kampe pritjeje në kufirin verior, pranë Hun-garisë.

“Serbia nuk do të shpenzojë para për

këtë gjë. Ne do të përdorim fondet euro-piane,” tha Vulin, që nxiti BE-në të ndih-mojë më tepër Serbinë sepse vendi mezi po përballej me situatën.

Ai tha se qeveria serbe priste mbër-ritjen e rreth 3500 personave në komu-nën jugore të Preshevës nga Maqedonia të hënën.

Numri i refugjatëve është rritur me 20 për qind në ditët e fundit, shtoi ai.

Beogradi mund të përballet me më tepër probleme nga e marta kur të hyjë në fuqi ligji i Hungarisë për shtrëngim të fluk-sit të refugjatëve që hyjnë nga Serbia.

Ligji i ri shton mundësinë e dërgimit të ushtrisë në kufirin hungarez dhe thotë se migracioni i paligjshëm dënohet deri me tre vjet burg.

EurActive.com ka raportuar se një gazetar hungarez ka zbuluar plane edhe më të ashpra nga qeveria e Budapestit për të ndaluar refugjatët të hyjnë në vend.

Autoritetet hungareze do të dërgojnë në Serbi çdo refugjat pa një vizë Shengen sepse KE e ka deklaruar Serbinë një vend të sigurt, ndërsa çdo refugjat që hyn në Hungari pa një viza do të çohet në gjykatën e gjendjes emergjente, është ra-portuar.

Rumania ndërkohë nuk ka bërë reagim zyrtar ndaj vendimit të Gjermanisë për të mbyllur kufirin.

Vendi, që nuk është anëtar i zonës Shengen të BE-së, mbetet i vendosur për

kRiZA E REFugjAtëvE

Ballkani pret valë të re refugjatësh, ndërsa Gjermania del nga ShengeniPasi Gjermania prezantoi kontrollet e reja të emergjencës në kufi për të përballuar fluksin e refugjatëve nga Lindja e Mesme, Maqedonia dhe Serbia po përgatiten për më tepër mbërritje nga jugu.

sven MilekiC | BIRN | zAgreb

të marrë vetëm 1785 azilkërkues. Ministri i brendshëm rumun, Gabriel

Oprea tha të hënën se Bukureshti do të refuzojë planin e Komisionit Europian për kuotat kombëtare të refugjatëve.

“Kam mandat të qartë nga presidenti dhe kryeministri për të refuzuar me mirë-si kërkesën e KE,” tha Opera përpara se të largohej për në Bruksel, ku ministrat e brendshëm të BE do të mbajnë një takim për krizën e refugjatëve.

“Ne do të respektojmë marrëveshjen tonë fillestare për të marrë 1785 migrantë. Ky është kapaciteti i Rumanisë,” shtoi ai.

Presidenti Klaus Iohannis tha të dielën se Rumania duhet të tregojë solidaritet me atë që po ndodh në Europë, por vendi nuk mund të pranojë më tepër refugjatë.

Në Zagreb, analisti politik Davor Gjen-ero tha se lëvizja e Gjermanisë për të pe-zulluar Shengenin mund të ndikojë nega-tivisht shpresat e Kroacisë në hyrjen e zo-nës pa pasaporta.

“Hyrja e Kroacisë në marrëveshjen Shengen është synimi më i rëndësishëm për t’u arritur në BE. Në këto kushte, çështja është nëse do të ketë një zgjerim të regjimit Shengen, nëse sistemi Shengen mbijeton në përgjithësi,” tha Gjenero për BIRN.

Denis Hadzovic nga Qendra e Studi-meve të Sigurisë në Sarajevë tha megjithatë se lëvizja e Gjermanisë do të ketë pasoja në itinerarin e migrantëve në Europën perëndimore.

“Kjo do ta përkeqësojë situatën për shtetet tranzit. Tani refugjatët do të jenë të çorientuar dhe të humbur ndërsa kon-siderojnë destinacionin final,” tha Had-zoviç për BIRN.

“Ndoshta Serbia do të synojë që ngadalë të heqë qafe këta refugjatë, që do të vijnë në Bosnje dhe Kroaci”, tha ai.

Autoritetet hungareze do të dërgojnë në Serbi çdo refugjat pa një vizë Shengen sepse KE e ka deklaruar Serbinë një vend të sigurt, ndërsa çdo refugjat që hyn në Hungari pa një viza do të çohet në gjykatën e gjendjes emergjente, është raportuar.

Shtator 2015 11

Pasi më shumë se 13,000 refugjatë nga Siria dhe Iraku hynë në Kroaci nga Serbia, Kroacia përkohësisht

mbylli kufirin me Serbinë të enjten mbrë-ma. Pika më e madhe e kalimit, Batrovci, është ende e hapur për kalim.

Ministri i brendshëm kroat, Ranko Os-tojiç, të enjten nxiti refugjatët të qëndro-jnë në qendrat pikat e pritjes në Serbi, Maqedoni dhe Greqi, meqënëse kapac-itetet e pritjes së refugjatëve në Kroaci ishin plot.

Ka disa qendra refugjatësh në Kroaci, një prej më të fundit është Qendra Treg-tare e Zagrebit.

Qendra e refugjatëve në Beli Manastir në Kroacinë jug-lindore është tashmë e tejmbushur, me 11,000 refugjatë dhe mungesa e aksesit të rregullt në ujin e pi-jshëm. Në dëshpërim, 200 refugjatë u për-poqën të hyjnë në Hungari gjatë natës, por u kthyen nga policia hungareze.

Disa refugjatë po bëhen të dëshpëruar ndaj dëshirës për të shkuar në Slloveni dhe në Europën Perëndimore, edhe duke paguar shumë para për transport.

Megjithatë, Sllovenia nuk po lejon shu-micën e refugjatëve të hyjnë në vend dhe lejuan vetëm 150 të hyjnë të enjten mbrë-ma.

Për më tepër, kryeministri hungarez, Viktor Orban, paralajmëroi të premten se Hungaria do të ndërtojë një mur të ri ndarës me Kroacinë, të ngjashëm me atë të kufirit me Serbinë.

Ministrja e jashtme kroate Vesna Pu-siç, të premten tha se ndërsa Kroacia nder-on standardet humanitare, gjithashtu i qëndron rregullave në regjistrimin e të gjithë refugjatëve.

Ajo refuzoi pretendimet se refugjatët janë një rrezik për sigurinë, duke shtuar: “Terroristët nuk operojnë në varka të dobëta në Mesdhe, por në avionë në kla-sin e biznesit”.

Kryeministri Zoran Milanoviç tha në një konferencë për shtyp se Kroacia ka treguar se ka zemër por edhe tru, duke shtuar se nuk do ta mbyllë kufirin një herë e mirë apo të ndërtojë një mur, por gjithashtu nuk do të bëhet një pikë e nx-ehtë për refugjatët në BE ndërsa fqinjët po mbyllin kufinjtë.

Presidentja Kolinda Grabar Kitarovic kritikoi procesin për marrjen e refugjatëve të enjten, duke thënë se këshilli kombëtar i sigurisë do të jetë prioritet. Ajo i kërkoi shefit të forcave të armatosura kroate të rrisë nivelin e urgjencës.

Nga ana tjetër politikanët serbë thonë se janë të habitur nga veprimi i Kroacisë dhe nga BE-ja. Presidenti Tomislav Nikoliç

të premten tha se BE e ka vënë të gjithë barrën e krizës së refugjatëve mbi Serbi-në dhe se nuk ishte e drejtë apo e qën-drueshme.

“Nëse ndokush në Europë po mendon rreth sigurisë dhe rreth mbijetesës së kon-tinentit, është koha që të thuhet se çfarë do të ndodhë dhe atëherë kjo t’i zbatohet shteteve anëtare të BE,” tha Nikoliç në Beograd.

Ministri i punës Aleksandër Vulin e nx-iti Kroacinë që të mos i mbyllë kufijtë dhe rrugët ndërkombëtare ose Serbia do të detyrohet të mbrojë interesat e veta për-para gjykatave ndërkombëtare.

“Duam ta paralajmërojmë Kroacinë dhe çdo vend tjetër se mbyllja e rrugëve ndërkombëtare nuk është në tavolinë dhe se ne do t’i mbrojmë interesat tona eko-nomike përpara gjykatave ndërkom-bëtare,” raportoi agjencia e lajmeve Tan-jug të ketë thënë Vulin të enjten.

Ministri tha se ai pyeste veten përse Kroacia nuk ishte në gjendje të përballon-te 6000 refugjatë ndërsa 140,000 prej tyre kishin kaluar paqësisht nëpër Serbi këtë vit.

Trenat ndërkombëtare nga Serbia u ndaluan të enjten në mbrëmje të kalojnë kufirin me Kroacinë. Gjithashtu vetëm 40 pasagjerë ishin në trenin e fundit, katër prej tyre migrantë.

Parlamenti maqedonas do të diskutojë shtrirjen e gjendjes së emergjencës në ku-fi që ushtria të qëndrojë atje për të ndi-hmuar policinë.

Ndërkohë, zyrtarët në Bonje dhe Her-cegovinë shprehu shqetësimin se itinerari i refugjatëve do të ndryshojë tani drejt Bos-njes.

Ministri i sigurisë, Dragan Mektic tha se Bosnja do të marrë deri në 5000 njerëz por kapacitetet janë të tejmbushura, ndaj mund të mbyllë kufijtë.

“Ne jemi gati të ofrojmë tranzit, por mbi kushtet që të ketë korridor,” tha ai. “Për tani, nuk është shfaqur as edhe një migrant nga kjo kategori në kufirin me Bosnjen” shtoi ai.

Edhe Mali i Zi po harton një plan for-mal në rast se kthehet në itinerar të refug-jatëve që kalojnë për në Europën Perën-dimore.

Ministrja e punës Zorica Kovacevic tha të premten se qendra për azilkërkues në kryeqytetin Podgoricë është i vetmi vend ku ata mund të strehohen.

“Fëmijët dhe nënat e tyre, si dhe gru-pet e dobëta do të vendosen në qendra azili dhe në Podgoricë kemi një vend al-ternativ për të strehuar mbi 300 refug-jatë,” tha Kovacevic.

Kroatët përdorin Facebook për të ndihmuar në udhëzimin e refugjatëveMiqtë e refugjatëve në Kroaci kanë krijuar një faqe Facebook për t’i ndihmuar ata të shkojnë në Europën Perëndimore, duke i treguar atyre rrugën dhe duke postuar paralajmërime rreth minave të mbetura nga vitet ’90.

Sinisa Jakov Marucic/ BIRN/Shkup

Kroatët kanë lançuar një faqe Facebook të dizenjuar për të udhëzuar refugjatët në Europën Perëndimore përgjatë Ballkanit. “të dashur refugjatë: Mirëseerd-

hët në Kroaci,” thotë faqja.Ajo përmbledh ide për refugjatët dhe një lidhje direkte telefonike që refugjatët

mund ta telefonojnë për ndihmë dhe udhëzime.Postime të tjera përmbajnë mesazhe nga njerëzit që ofrojnë ndihmë dhe ushq-

ime për refugjatët.Disa refugjatë kanë mbërritur deri më tani në Kroaci, e cila nuk gjendet në itin-

erarin e ndjekur nga refugjatët prej turqisë dhe Greqisë në Gjermani përgjatë Maqe-donisë dhe Serbisë. Më tepër pritet të hyjnë në Kroacinë lindore nga Serbia, pasi Hungaria ka ashpërsuar politikat kufitare të vetat.

një status i fundit nga faqja tregon një hartë të rajonit veri-lindor të kroacisë dhe territorin e shënjuar si të rrezikshëm nga minat e mbetura prej luftërave të viteve ’90. “Ju lutem kushtojini vëmendje faktit se disa toka në Kroaci kanë mina, ku shumica nuk janë të shënuara… tregoni kujdes dhe përmbajuni rrugëve që janë të dukshme me sy të lirë, autostradat, hekurudhat dhe rrugët vendase janë krejt të sigurta,” thotë postimi në anglisht dhe arabisht.

Kroacia ka ende 505.8 kilometra katrorë fusha të minuara nga lufta e viteve ’90.Faqja në Facebook shfaq një hartë që i tregon refugjatëve si të vazhdojnë rrugën

drejt Europës Qendrore dhe Perëndimore përgjatë Kroacisë.E njëjta hartë gjithashtu përdoret për të shmangur Hungarinë, ku shfaqen rrugë

të mundshme nga Serbia në Mynih në Gjermani përmes trenave, makinave dhe avionëve.

Shtetet në Ballkanin Perëndimor po hartojnë planet e tyre rezervë pasi Kroacia mbylli kufirin, duke pretenduar se kapaciteti i saj për të pritur njerëz ishte tejkaluar.

Mbyllja e kufirit kroat alarmon fqinjët ballkanas

Refugjatë sirianë në kufirin kroat. Fotot:BETA

BIRN teAM

Me datë 29 korrik, 2015 këshilli i ministrave ka miratuar një bono prej 8 për qind të pikëve për kompaninë turke Çinar-San Hafriyat Nakliyat

Inşaat Turizm Sanayi Ve Ticaret Limited Şirketi, në pro-cedurën e dhënies me koncesion të hidrocentralit Poçem në lumin Vjosë.

Vendimi që është botuar në fletoren zyrtare me datë 10 gusht i hap rrugën ndërtimit të një hidrocentrali të dytë pas Kalivaçit në lumin Vjosë, ndërtim i cili kundërshto-het me forcë nga organizatat mjedisore vendase dhe të huaja, si dhe nga Parlamenti Europian. Vendimi i marrë nga qeveria në korrik gjithashtu bie ndesh me angazhi-met që kishte marrë kryeministri Edi Rama një muaj më parë gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet vendore, kur kishte premtuar se në Vjosë nuk do të ndërtoheshin më hidrocentrale dhe se lugina e saj do të kthehej në zonë të mbrojtur. “Hidrocentrali i Poçemit, është një nga 8 HEC-et e planifikuara në Vjosë nga qeveritë e mëparshme, te cilin ne e kemi kundërshtuar qe nga fillimi i fushatës sonë si dhe gjate turit te takimeve me komunitetin e luginës se Vjosës, megjithëse kontrata në fjale ishte vetëm një plan,” u shpreh Besjana Guri, përfaqësuese Eco Albania, një or-ganizatë mjedisore që lobon për ruajtjen e ekosistemit në luginës së Vjosës.

“Tashmë që kjo konkretizohet në vendimin e qeverise, në një kohe kur vetë kryeministri ka deklaruar se po pu-nohet për shpalljen e Vjosës Park Kombëtar, ne gjendemi përballe një situate shume kontradiktore,” Guri shtoi.

Gjatë një mitingu në Tepelenë gjatë fushatës elektorale për zgjedhjet vendore në 13 qershor, kryeministri Edi Ra-ma u shpreh që qeveria do t’i ndalonte planet për hidro-centrale në lumin Vjosë duke e orientuar ekonominë e zonës nga turizmi familjar duke e shpallur luginën park kombëtar. “Do transformojmë luginën e Vjosës në një park kombëtar që të frenohet barbarizimi nga hidrocen-trale dhe të zhvillohet turizmi, ekonomia, bujqësia, të fuq-izohet ekonomia familjar duke rritur numrin e vizitorëve në këtë park të madh të Vjosës,” tha Rama.

“Vjosa është një ndër lumenjtë më të bukur dhe me ti-paret më interesantë të Europës, është një pasuri e mad-he europiane. Ne në bashkëpunim me organizata ndërkombëtare të interesuara do të realizojmë projektin

e Vjosës në një Park Kombëtar,” ai shtoi.I gjatë 270 kilometra, lumi Vjosës konsiderohet si një

nga lumenjtë e fundit e egër të Europës, duke rrjedhur në mënyrë të natyrshme dhe të pandikuar nga burimi i tij në Greqi në afërsi të fshatit Vouvoussa e deri në grykëderd-hjen në detin Adriatik.

“Ajo çka e bën unik është vetë fakti se rrjedh i pandër-prerë nga burimi ne grykëderdhje dhe ndërtimi i qoftë dhe një dige do të shkatërronte ne mënyre përfundimtare këtë pasuri të jashtëzakonshme të natyrës,” u shpreh Guri. “Parku Kombëtar i Vjosës do të ishte parku i parë kombëtar i një lumi të egër në Evropë i cili përveç ruajtjes se biodiversitetit do të siguronte një zhvillim të qën-drueshëm për banorët e luginës së Vjosës,” shtoi ajo.

Sipas Eco Albania, hidrocentralet e planifikuara të ndërtohen në shtratin e Vjosës në të dyja anët e kufirit përbëjnë kërcënim serioz për ekosistemin e saj.

Sipas organizatës mjedisore një total prej 38 HEC-esh janë parashikuar në ujëmbledhësin e Vjosës.

Në anën greke të ujëmbledhësit, janë parashikuar 6 diga të reja, ndërkohë që është vetëm një ekzistues, HEC-i i madh i Pigait. Në Shqipëri janë planifikuar 8 diga në rrjedhën kryesore, ndërsa 23 HEC-et e tjera janë projek-tuar në degët e tij – 4 nga të cilat kanë përfunduar tash-më, ndërsa 4 të tjerë janë në ndërtim.

HEC i Poçemit është diga e dytë pas Kalivaçit e apr-ovuar nga qeveria shqiptare në rrjedhën kryesore të Vjosës. Ndërtimi i HEC në Vjosë dhe degët e saj nuk kundërshtohet vetëm nga grupimet mjedisore, por edhe nga Parlamenti Europian. Nëpërmjet një rezolute të apr-ovuar në 22 Prill, eurodeputetët i kërkojnë Shqipërisë “t’i rishikoi planet për të ndërtuar hidrocentrale në lumin Vjosë dhe degët ë tij, për shkak se ato do të dëmtonin një ekosistemet e fundit të paprekura në Europë.” “Vjosa është cilësuar nga ekspertët ndërkombëtarë si lumi i fun-dit i “egër” ne Evrope, shpallja e saj Park Kombëtar do të mbronte integritetin e këtij lumi unik në Evropë,” Guri tha. “Ne vazhdojmë të besojmë se shpallja e Vjosës Park Kombëtar nënkupton mospranimin e asnjë dige në të gjithë pellgun ujëmbledhës të saj dhe do të vazhdojmë të mbështesim fuqimisht komunitetin në kundërshtimin e ndërtimit të HEC-eve në Vjosë,” përfundoi ajo.

Bankers njoftoi se ka arritur mirëkuptim me Agjen-cinë Kombëtare të Burimeve natyrore të Shqipërisë për punësimin e një auditori ndërkombëtar të pa-

varur si palë e tretë me shpresë se në këtë mënyrë do të zgjidhen mosmarrëveshjet në lidhje me shpenzimet op-erative dhe kapitale të pranuara si kosto të rekuper-ueshme.

Bankers, e cila pati 54.4 miliardë lekë (€388.6 milio-në) të ardhura për vitin 2014 dhe është korporatat më e madhe në vend për nga të ardhurat, ka qenë shpesh sub-jekt aludimesh për transferim fitimesh jashtë vendit përmes inflacionimit të investimeve me burime nga vende që janë parajsa fiskale në mënyrë që të shmangë tatimin mbi fitimin në masën 50 për qind, në një teknikë të njo-hur si “transferim çmimi”.

Bilanci fiskal i kompanisë tregon se në fund të vitit 2014, kompania kishte ende 13.3 miliardë lekë (€95 mil-ionë euro) fitim negativ të akumuluar në vite. (Kliko kë-tu për pasqyrën e të ardhurave dhe shpenzimeve të Bank-ers Petroleum për vitin 2014.)

Autoritetet fiskale shqiptare kanë sfiduar pretendimet e kompanisë për rezultate të vazhdueshme negative fis-kale dhe kanë vënë në pikëpyetje shpenzime me vlerë 57 milionë dollarë, duke pretenduar që kompania të paguajë tatim mbi fitimin mbi këtë shumë. Bankers thotë se marrja e një audituesi të pavarur për të vlerësuar kos-tot e kompanisë mund të sjellë një zgjidhje të pran-ueshme për të dhe autoritetet.

“në javët e ardhshme palët do të zgjedhin një auditues ndërkombetar, dhe shpresojnë të arrijnë një përfundim mbi këtë çështje në muajt në vazhdim. Kjo nismë pritet gjithashtu që të zgjidhë edhe vlerësimin për balancën e taksës prej US$57 milionë të marrë së fundmi e bazuar mbi auditin e sipërmendur” tha Bankers në një njoftim për shtyp sot.

Bankers Petroleum filloi punën në Shqipëri në vitin 2004 me një marrëveshje koncesionare që synonte për-dorimin e teknologjisë moderne për të shfrytëzuar rezer-vat ekzistuese të naftës, të cilat, me teknologjitë e vje-tra qenë shterruar. Përgjatë viteve, Bankers arriti të për-fitojë nga çmimet e larta të naftës dhe u kthye nga një kompani e regjistruar në bursë, aksionet e të cilës shiteshin për pak qindarka, në një gjigand, vlera e kapi-talit të së cilës në bursë arriti në 2 miliardë dollarë në kulmin e vet në vitin 2009.

Gjithsesi, përgjysmimi i çmimeve ndërkombëtare të naftës që nga gushti i vitit të kaluar ka goditur edhe ak-sionet e kësaj kompanie të regjistruara në toronto. Ak-sionet e saj kushtojnë aktualisht 1.9 dollarë nga 6 dol-larë që kushtonin në tetor 2014. të ardhurat e Bankers nga operacionet e saj në Shqipëri qenë 170 milionë dol-larë për gjysmën e parë të këtij viti, ose sa gjysma e të ardhurave të realizuara në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Marrëveshjet standarde koncesionare të nxjerrjes së naftës në Shqipëri i japin qeverisë të drejtë të taksojë me 50 për qind fitimet neto të kompanive të naftës. Por për shkak se kompanitë deklarojnë investime të shumta dhe të vazhdueshme, ato rezultojnë gjithmonë me hum-bje dhe qeveria nuk arrin të mbledhë tatim fitimi. Në pa-mundësi për të mbledhur tatim mbi fitimin, Shqipëria vendosi një taksë 10 për qind mbi shitjet e naftës si rentë minerare për shfrytëzimin e burimeve naturore në vend duke filluar nga viti 2008.

Përveç rentës minerare, Bankers paguan edhe një pjesë të prodhimit te kompania publike e naftës Albpet-rol si pjesë e kontratave për ndarjen e prodhimit për pu-set që i janë transferuar nga Albpetroli për shfrytëzim kësaj kompanie.

Gjatë vitit 2014, Bankers pagoi 9 miliardë lekë si e drejtë minerare, e barazvlefshme kjo me 16 për qind të të ardhurave të përgjithshme të kompanisë.

mjEDiSmoSmARRëvEShjA PëR tAkSAt

Rama shkel premtimin për hidrocentralet mbi lumin VjosëKryeministri Edi Rama ka shkelur premtimin e tij elektoral se nuk do të ndërtonte më hidrocentrale të rinj në lumin Vjosë dhe do ta kthente luginën e saj në park kombëtar.

besAr likMetA | BIRN | tirAnë

Kompania kryesore e nxjerrjes së naftës në Shqipëri thotë se shpreson që një auditor i pavarur do të zgjidhë mosmarrëveshjet mbi një vlerësim të administratës tatimore të 57 milionë dollarëve kosto të rekuperueshme.

Bankers kërkon ndërmjetësim ndërkombëtar

Lumi i Vjosës pranë tepelenës. Foto: Wikipedia

Shtator 201512

gjergj erebArA | BIRN | tirAnë

Policia njoftoi të enjten se ka arrestuar dy berberë pasi i kapi duke punuar në një dyqan të vogël në tiranë, dyqan që nuk

qe i regjistruar te administrata tatimore.Sipas policisë, taulant Hasanaj, 29 vjeç, u

arrestua sepse bëri rezistencë ndaj një inspe-ktoreje taksash ndërsa indrit Lluka, 33 vjeç, u arrestua pasi “u konstatua se zhvillonte ve-primatari ekonomike (berber) i paregjistruar në organet tatimore”.

në një aksion tjetër, policia njoftoi se ka ndaluar disa kamionë që transportonin bagëti dhe se ka hapur procedim penal në gjendje të lirë ndaj tregtarëve. Lajmet për arrestimet i dhanë një kuptim të ri fushatës së para-lajmëruar të qeverisë kundër ekonomisë in-formale dhe evazionit fiskal, të njoftuar me bujë më 1 shtator por që u shty për disa ditë pasi autoritetet e gjetën veten të papërgatitur.

në Elbasan, disa fermerë u përballën me konfiskim të duhanit të hapur që po tregonin pasi autoritetet thonë se kjo tregti e duhanit të prodhimit vendës, ilegale por e toleruar prej dy dekadash, po dëmton të ardhurat e qe-verisë.

në një drejtim tjetër, qeveria prezantoi një set me masa shumë më të ashpra kundër evazionit fiskal me ndryshime të kodin penal. Propozimet, të cilat do të duhet të miratohen në parlament, thonë se evazioni fiskal do të dënohet me deri në tre vjet burg, ndërsa ak-tualisht dënohej me gjobë deri në një vit burg. Bizneset mund të gjobiten me 10 milionë lekë (71 mijë euro) nëse shesin mallra pa faturë fiskale.

Ekonomia informale në Shqipëri vlerësohet se zë së paku 35 për qind të të gjithë aktiv-itetit ekonomik në vend. Ka një mirëkuptim të përgjithshëm se lufta kundër informalitetit dhe evazionit fiskal është e domosdoshme, por shumë i shohin masat e ndërmarra nga qeve-ria si disproporcionale dhe joefektive.

Disa vërejnë se në Shqipëri ende asnjë zyr-tar i lartë nuk është dënuar për korrupsion megjithëse korrupsioni perceptohet si i gjithëpërhapur ndërkohë që edhe vetë evazi-oni fiskal perceptohet se kryhet në masë të gjerë nga bizneset e mëdha të cilat kanë lid-hje dhe ndikim politik.

Revista Monitor, publikimi i vetëm ekonomik në Shqipëri, në editorialin e saj në numrin e fundit thotë se lufta kundër evazionit fiskal është e nevojshme por klima e frikës që po kri-jon ky aksion është shumë shqetësues.

Gjobitja e bizneseve me 10 milionë lekë për shitjen pa faturë fiskale nuk ka kuptim sepse një gjobë e tillë mjafton për të falimentuar çfarëdolloj biznesi, tha Monitor në editorilin e saj. Revista shton se nuk arrin të dallojë nëse këto gjoba do të funksionojnë apo thjeshtë do të rrisin mundësinë e taksambledhësve për më shumë ryshfet.

Editoriali paralajmëron gjithashtu se klima e frikës që po krijohet nga fushata do të ketë një ndikim negativ në rritjen ekonomike të vendit dhe në punësim për shkak se bizneset e vogla kanë aktualisht 90 për qind të të pu-nësuarve në vend.

Veprimet e papritura të policisë mbi shqiptarët që punojnë në të zezë po shkaktojnë shqetësime se fushata mund të dëmtojë bizneset e vogla – të cilat furnizojnë edhe shumicën e vendeve të punës në Shqipëri.

Operatorët celularë kanë ulur tarifat e komunikimit ndërkombëtar brenda vendeve anëtare të BE-së dhe i kanë shtrenjtuar ato për vende jo anëtare si Shqipëria.

ivAnA Dervishi | BIRN | tirAnëArrestimet për evazion fiskal shkaktojnë frikë mes shqiptarëve

Shtator 2015 13

Sipas statistikave zyrtare të publikuara nga Instituti i Statis-tikave, në qershor 2015, sektori privat jobujqësor numëronte zyrtarisht 326 mijë të punësuar, ndërsa sek-

tori publik numëronte 164 mijë të punësuar. Në sektorin privat, përgjatë dymbëdhjetë muajve pararendës janë krijuar 11,944 vende të reja pune, shifër kjo shumë më e ulët se sa në periud-hën qershor 2013-qershor 2014, kur numri i të punësuarve qe shtuar me 32 mijë vetë. Statistikat e punësimit në sektorin privat jobujqësor grumbullohen nga Shërbimi Kombëtar i Punësimit, i cili i merr të dhënat nga Zyrat e Punësimit dhe nga Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve. Këto statistika nuk përfshijnë shq-iptarët e punësuar në të zezë apo shqiptarët e vetëpunësuar në sektorin e bujqësisë. Këto statistika nuk reflektojnë vetëm gjen-djen ekonomike të vendit, por edhe masat e ndryshme admin-istrative që janë ndërmarrë herë pas here për të rritur numrin e paguesve të sigurimeve shoqërore apo të tatimeve të tjera. Statistikat historike të publikuara nga INSTAT tregojnë se në vitin 2000, në Shqipëri kishte 116 mijë të punësuar në sektorin formal të ekonomisë. Brenda vitit 2001, kur qeveria vendosi si detyrim për çdo biznes të vogël të deklaronte së paku një të pu-nësuar me sigurime shoqërore, numri i të punësuarve u rrit në 205 mijë. Nga viti 2002 deri në vitin 2005, numri i të punësu-arve në sektorin privat jobujqësor u rrit me pak mijëra çdo vit ndërsa masa të tjera administrative të kryera në vitet 2006 dhe 2008 sollën një rritje të menjëhershme të vendeve formale të punës me rreth 10 mijë në vit. Në vitin 2014, numri i vendeve të punës në sektorin formal u rrit me 28 mijë, një rekord histo-

rik. Por në gjashtëmujorin e parë të këtij viti, shtimi i vendeve të punës ngeci. Nga dhjetori 2014 deri në qershor 2015, në bor-derotë e tatimeve raportohen të jenë shtuar vetëm 1,557 vetë.

Nga ana tjetër, të punësuarit në sektorin shtetëror, ku përf-shihet administrata publike, pushteti vendor dhe kompanitë nën pronësi publike, punësuan në fund të qershorit 164 mijë vetë. Bie në sy se përgjatë tre muajve, prill – qershor 2015, sektori publik ka shtuar 580 rrogëtarë. Tendenca përgjatë njëzet viteve të fundit në Shqipëri ka qenë pakësimi i të punësuarve në sek-torin publik, i cili vijon të konsiderohet si i mbingarkuar me pu-nonjës që në shumë raste, efektivisht nuk bëjnë asnjë punë. Sh-embulli më dramatik është numri i stërmadh i të punësuarve në ndërmarrjet publike të ujësjellësave. Sipas Entit Rregullator të Ujit, në Shqipëri rezulton se ka aktualisht 9 të punësuar për një mijë lidhje me rrjetin e ujit, ndërkohë që ujë shpesh nuk ka.

Tarifat e telefonatave me vend origjine Shqipërinë kundrejt shteteve të tjera të Europës dhe jo vetëm, kanë pësu-

ar një rritje të ndjeshme në javët e fundit. Shkak për këtë rritje është bërë shtrenjtimi i tarifave të operatorëve të vendeve të huaja kundrejt operatorëve shqiptarë.

Sipas Autoritetit të Komunikimeve Ele-ktronike dhe Postare, AKEP, shtrenjtimi i telefonatave ndërkombëtare vjen si pasojë e rritjes së tarifave të interkoneksionit, pag-esë që detyrohen ta paguajnë operatorët shqiptarë te ata të huaj për thirrjet dalëse.

“Tarifat e thirrjeve të vendeve të BE-së ja-në nën rregullim dhe kanë pasur reduktim të ndjeshëm në kosto vitet e fundit,” tha për BIRN Altin Rrapaj, Drejtor i Mbikëqyrjes së Tregjeve, Tarifave dhe Shërbimit Postar.

“Më parë operatorët e vendeve të BE-së nuk bënin diferencim të vendit të origjinës së telefonatës brenda apo jashtë Bashkimit Europian, por kohët e fundit ato kanë ven-dosur të diferencojnë tarifat në varësi të ven-dit, gjë që ka sjellë shtrenjtim për operatorët shqiptarë,” shtoi ai. Shumica e shërbimeve telefonike në Shqipëri ofrohen përmes pa-ketave mujore dhe jo si kosto e çdo telefo-nate të kryer. Deri në muajin korrik këto paketa përmbanin oferta për qindra minuta lidhëse ndërkombëtare.

Ndryshimet e fundit i kanë detyruar të

gjithë operatorët telefonikë në vend të ofroj-në maksimalisht deri në 20 minuta me jashtë në paketat e tyre. “Minutat ndërkom-bëtare në paketat mujore kanë ndryshuar pasi kostoja e tyre është shumëfishuar në krahasim me vlerën e një pakete. Shpreso-jmë që operatorët e huaj të ulin sërish tari-fat e tyre,” tha për BIRN PLUS Communi-cation, një nga katër kompanitë celulare që operojnë në tregun shqiptar. Të njëjtën ar-sye për shtrenjtimin e tarifave ndan edhe operatori Vodafone Albania. “Vendimi për shtrenjtimin e paketave me minuta ndërkombëtare vjen si pasojë e rritjes së kostove për telefonatat ndërkombëtare të cilat kanë afektuar të gjithë operatorët në Shqipëri,” tha kompania për BIRN.

Tarifat aktuale janë mesatarisht 165 le-kë/minuti për vendet Europiane dhe 256 lekë/minuti me shtetet e tjera të botës. Si-pas drejtorit të mbikëqyrjes së tregjeve, tar-ifave dhe shërbimit postar, Altin Rrapaj, ndryshimi i tarifave është plotësisht kon-form rregullimit të BE-së dhe mbetet në dorë të operatorëve europianë, ku disa prej tyre e aplikonin diferencimin edhe më parë. Tar-ifat e komunikimit brenda Bashkimit Euro-pian janë më të lira, por Shqipëria mbetet një vend kandidat për t’u anëtarësuar, gjë që përkthehet në tarifa më të shtrenjta për konsumatorët vendas.

Shtrenjtohen tarifat celulare për telefonata ndërkombëtare

Shqipëria shton vetëm 12 mijë vende pune në vitin e fundit

Sipas Autoritetit të Komunikimeve Elektronike dhe Postare, AKEP, shtrenjtimi i telefonatave ndërkombëtare vjen si pasojë e rritjes së tarifave të interkonjeksionit...

Të dhënat administrative të qeverisë tregojnë se në periudhën qershor 2014 – qershor 2015, të punësuarit në sektorin privat jobujqësor u shtuan me vetëm 12 mijë vetë, ritmi më i ulët që nga viti 2010.

gjergj erebArA | BIRN | tirAnë

gjergj erebArA | BIRN | tirAnë

Një vit më parë një debat u hap në gjirin e qeverisë shqiptare mbi të ardhmen e ishullit të Sazanit, një

bazë ushtarake e plaçkitur gjatë revoltave dhe anarkisë që pasuan shembjen e ske-mave financiare piramidale në vitin 1997.

“E ke parasysh janë këto debatet 20 vjeçare, jo kazino jo hotel,” kujton Auron Tare, drejtori i Agjencisë Kombëtare të Bregdetit. “Për ta shmangur të gjithë këtë debat sollëm nga Amerika një grup që mer-ren me ketë punë… dhe kur e panë ata tha-në; mund të bëni një gjë tjetër por kazino nuk bëhet,” shtoi ai. Pasi grupi i investi-torëve potencial e vlerësoi ishullin si jo të përshtatshëm për ndërtimin e një kazino-je, rruga u hap për ta transformuar bazën në një destinacion të turizmit kulturor dhe ekologjik, duke u mbështetur mbi gjurmët dhe trashëgiminë që Lufta e Ftohtë ka lë-në mbi ishull.

“Ideja kryesore është hapja ishullit si një tip muzeu natyror, të një lloj alegorie të asaj që ka qenë Shqipëria komuniste; e bukur por e rrethuar me tela me gjemba, me bunker,” thotë Tare, i ulur në zyrën e tij të improvizuar nën një tendë ushtarake në portin e Sazanit. Sipas Tares Sazani ka vetëm një plazh të vogël dhe nuk është për ata ‘tipat e plazhit,’ por më i përshtatshëm për vizitorë që i pëlqen ecja sportive në natyrë, zhytja në det ose në historinë e pa-sur të ishullit. “Këtu vjen dhe sheh një copë Shqipëri komuniste për të kuptuar si ka qenë izolimi,” ai shtoi.

Sazani është një ishull i vogël me një sipërfaqe prej 5.7 kilometrash katror, i cili njihej në antikitet me emrin grek Sason.

Për shkak të vendndodhjes së tij strat-egjike në hyrje të gjirit të Vlorës, ishulli përmendet në shumë episode ushtarake, që shtrihen nga antikiteti e deri ne Luftën e Parë Botërore. Dikur pjesë e peran-dorive Romake, Bizantine dhe Otomane, në 1815 ishulli kaloi nën administrimin e të ashtuquajturës Republikës e Pavarur të

Ishujve Jonian, e cila kontrollohej nga Bri-tania. Në 1864 ishulli iu dha Greqisë, e cili e kontrolloi deri në vitin 1913 kur Athina e detyrua t’ia lëshonte kontrollin me ven-dim parlamenti Italisë. Italianët të cilët ë kontrolluan ishullin nga viti 1913 deri në vitin 1943, ndërtuan rrugë, rrjetin energ-jetik, portin dhe farin, ndërtesa civile si dhe fortifikime detare për të mbrojtur hyr-jen e gadishullit të Karaburunit. Ato gjithashtu mbollën në Sazan pishta e buta, të cilat edhe sot e kësaj ditë mbulojnë pjesë të ishullit.

“Italianët kishin edhe kuplara,” shpjegon Tare.

Pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, Italia ia dorëzoi ishullin Shq-ipërisë si pjesë së marrëveshjes së paqes midis dy vendeve e nënshkruar në vitin 1947. Gjatë gjysmës së dytë të shekullit të njëzet Shqipëria do të kthehej në një nga vendet më të izoluara pas Perdes së Hek-urt, nën regjimin e diktatorit Stalinist En-ver Hoxha. Hoxha e drejtoi vendin me një grusht të hekurt nga viti 1945 deri në vdekjen e tij në 1985, duke ndërtuar qin-dra baza ushtarake dhe një rrjet prej 700,000 bunkerësh, për tu mbrojtur nga një pushtim i huaj që nuk erdhi kurrë.

Sipas Tares, Sazani, i cili ishte përforc-uar nga Italianët me artileri dhe tunele, u

transformua në një nga zonat më të forti-fikuar të Shqipërisë gjatë periudhës komu-niste, i mbushur me bunker në formë kër-pudhash dhe vendstrehime për divizione ushtarësh. Në kulmin e saj në vitet 1970, baza kishte një personel prej më shumë se 3500 vetë, përfshirë civilë dhe ushtarë, e kompletuar me shkollë, kopësht, dy kine-ma dhe spital. Baza u çmontua më së shumti pasi rënies se komunizmit në Shq-ipëri në vitin 1991 dhe u plaçkit e gjitha në vitin 1997. Sipas Tares, turmat që pla-çkitën ishullin arritën që të shkrinin për skrap edhe topat e artilerisë detare Italine që mbronin gadishullin e Karaburunit. Sot, ajo që ka mbetur nga baza imponuese ushtarake, është një seri ndërtesash të braktisura dhe gjysmë të shkatërruara që i ngjajnë më shumë një qyteze fantazmë.

Megjithatë, Tare thotë që këto ndërtesa të bastisura përmbajnë shumë histori, e cila mund të sillet në jetë për vizitorët nga një guidë e trajnuar. “Gjëja e parë që do bëjmë është që të ndërtojmë një posto-bllok për të dhënë idenë e hyrjes në një ba-zë ushtarake,” thotë ai. “Do restaurojmë të gjitha parullat që janë në ishull, sepse janë me mijëra parulla pro Partisë,” shtoi Tare. Edhe pse teknikisht akoma një bazë ushtarake, nga korriku Sazani është nën administrim të Agjencisë Kombëtare të

Bregdetit, e cila në bashkëpunim me si-motrën e saj Franceze, ka krijuar një plan të detajuar menaxhimi për ishullin.

Plani përfshin krijimin e intenerareve të ndryshëm për “trekking’ dhe “hiking” si dhe hapjen e një qendre shkencore kër-kimore detare. Që nga viti 2014, ujërat që rrethojnë gadishullin e Karaburunit dhe ishullit të Sazanit janë kthyer në një park kombëtar detar. Ishulli pritet të bëhet dhe baza e përhershme e anijes R/V Hercules, e ndërtuar posaçërisht si platformë ujore arkeologjike me aftësi tre-dimensionale të dokumentimit të detit, e cila është nën pro-nësinë e fondacionit Amerikan RPM Nau-tical. Anija, e cila është e pajisur me robotë nënujorë, ka zbuluar mbetjet e dy anije Romake gjatë ekspeditave në bregdetin shqiptar në vitet e fundit.

“Dy anijet romake qe kemi gjetur mund t’i gërmojmë dhe ekspozojmë,” thotë Tare. Megjithatë; tani për tani të vetmet anije që po arrijnë në ishull janë turistike, të quaj-tura Regina Blu dhe Black Pearl, të cilat nisen çdo mëngjes nga fshati Radhimë, pak kilometra larg Vlorës.

Anijet e vogla ofrojnë vizita ditore në Sazan shpesh herë me një ndalesë në gji-rin e Shën Vasilit në Karaburun apo në shpellën e Haxhi Aliut. Një biletë individ-uale kushton 1600 lek.

Sipas Tares gjate javës se parë të hapjes Sazanin e vizituan më shumë se 600 tur-istë.

Një nga ato që udhëtonte në bordin e anijes Regina Blu në 1 gusht ishte Arta Ko-dra, një grua 54 vjeçare e cila kishte jetuar me burrin e saj oficer marine në Sazan nga viti 1979 deri në vitin 1988.

“Për herë të parë kam ardhur në ishul-lin e Sazanit kur isha 18-vjeç, sa mbarova gjimnazin,” tha ajo.” Në Sazan jeta ishte shumë e bukur dhe kam shumë nostalgji,” Arta shtoi, ndërsa anija kishte filluar ud-hëtimin e kthimit drejt Vlorës, pas një nda-lese një orëshe në ishull.

RePoRtAzh

Baza ushtarake fantazmë e Sazanit hap dyert për turistët Baza e braktisur e marinës shqiptare në ishullin e Sazanit në bregdetin e Vlorës, po kthehet në një nga atraksionet më popullore të sezonit turistik.

Shtator 201514

ishulli i Sazanit, pas hapjes për turistët. Fotot: Besar Likmeta

besAr likMetA | BIRN | sAzAn

Festat fetare mbajnë gjallë identitetin në fshatrat e DropullitNë zonën e minoritetit grek, festat e përvitshme fetare të fshatrave janë kthyer në një pikë të rëndësishme takimi për komunitetin, i cili është prekur në dy dekadat e fundit nga një shkallë e lartë emigrimi.

Gjatë festimeve në Dropull

Salsiçet dhe shishqebapet tymosen në skarat me qymyr ndërsa birra dhe ra-kia shpërndahen të ftohta. Mbi 200

vetë – të rinj, pleq dhe familjarë – janë mbledhur në qendrën e fshatit Sotirë, gati për të nisur festën. Besimtarët bëjnë një ndalesë të shkurtër në kishë ku shërbyesi i kishës dhe kënduesi i psalmeve, 82 vjeçari Thoma Paguna i fton të ndezin një qiri.

Grupi i valleve të vajzave të veshura me kostume tradicionale është gati. Njëra nga dy orkestrat ia ka nisur sakaq muzikës nën një rrap shekullor shoqëruar me ilaritetin e pjesëmarrësve në festë, të cilët sakaq kanë pirë mjaftueshëm pavarësisht se është ora 11 e mesditës. Data 6 gusht është disa e fes-tës së Metamorfosis Sotira, (transformimi shpëtimtar) që festohet çdo vit në fshatin Sotirë në krahinën e Dropullit të Sipërm.

Në këtë zonë, çdo fshat ka një festë përg-jatë gushtit, festë që zgjat zakonisht dy apo tri ditë dhe që ofron një mundësi takimi të banorëve, të cilët mund të jenë shpërngulur nga fshati prej dekadash por gjejnë gjithmo-në mundësinë për t’u kthyer te rrënjët duke sjellë me vete fëmijët që mund të kenë lindur gjetkë, në një zonë që ka njohur valë të njëpasnjëshme emigrimi, ku vala më e mad-he pa dyshim është kjo që po përjetohet tani.

“Fshati ynë u krijua kur një grup druvarësh erdhën këtu dhe gjetën një man-astir si dhe pyllin që vijonte deri këtu poshtë,” thotë kryeplaku i Sotirës, Andrea Kaleja, 77 vjeç. Rrepërit e mëdhenj shekul-lorë me trungje të gjera një dy apo tre metra dhe me degë që ngrihen dhjetëra metra lartë, të klasifikuar prej kohësh si monument natyre, japin sot një mundësi për të imagjin-uar se sa e pyllëzuar mund të ketë qenë zo-na në kohën kur u krijua kjo legjendë.

Por shpejt pasi mbërritën, diçka nuk shkoi mirë për druvarët. “Atyre nuk u eci puna mirë dhe rrjedhimisht u nisën për të ikur,” tregon kryeplaku Kaleja. “Por në të dalë të fshatit, ata dëgjuan një zë që i tha: ‘mos u largoni, jam unë për ju’”.

Në vendin ku druvarët dëgjuan zërat, ata ndërtuan kishën e Shën Athanasit ndërsa në vendin e manastirit ndërtuan Kishën e Metamorfosis Sotira, që do të thotë përafër-sisht “ndryshim shpëtimtar” apo “trans-formim shpëtimtar”. Sotira gjendet në fund të një lugine të thellë dhe të gjatë në një zo-në malore rrëzë një mali të mbuluar me një pyll bredhi, i cili është shpallur monument natyre. Fshati duket se u pasurua ndjeshëm gjatë gjysmës së parë të shekullit të 20, gjë që dallohet nga shtëpitë imponuese prej guri

një apo dy katëshe. “Gjatë kohës së Komu-nizmit ne punonim në prerjen e drurit si dhe në gropat e gëlqeres,” shpjegon 73 vjeçari Andon Niko ndërsa qëndron në derë të kishës shekullore. “Këtu kishim sharrë me mulli me ujë për të bërë dërrasa,” thotë ai.

Festa e fshatit është një traditë që banorët thonë se e kanë t rashëguar nga stërstërgjyshërit e tyre, por për mbi 25 vjet, ajo nuk u zhvillua. Si një festë fetare, ajo u ndalua bashkë me ndalimin e besimit në vi-tin 1967. Kisha u kthye në magazinë, ikonat u zhdukën dhe takëmet e shërbesave u zëvendësuan me farë patatesh dhe me kana-çe me vajguri.

“Kur lindi djali im në vitin 1966, kishte ende kishë por nuk shërbenin,” tregon kry-eplaku Kaleja. “Unë mora një prift natën dhe e pagëzova djalin në kazanin e rakisë me em-rin Jani. Por pastaj, kur vajta për ta regjis-truar në gjendjen civile, më thanë se Jani nuk pranohej si emër. Vajta katër herë dhe sër-ish më kthyen pas.” Në valën e nacionalizmit që lindi shumë më herët, por edhe si pjesë e politikave kundër fesë të regjimit komunist, qeveria shqiptare e kohës ndërhyri duke mi-ratuar një listë me emra të ndaluar, ku përf-shiheshin pak a shumë të gjithë emrat të kon-sideruara si joshqiptare ose që mbartnin ko-notacion të tepërt fetar. “Herën e fundit kur shkova te gjendja civile, kisha në dorë një paketë cigaresh të markës Adrian. Dhe i thashë: ‘ja kështu vendose emrin’.” Pas rënies së regjimit komunist, Adriani mori një pasaportë me emrin Harallamb, sipas gjyshit të tij dhe emigroi në Greqi, nga ku kthehet çdo vit, veçanërisht për të marrë pjesë në festën e fshatit. Festa e fshatit u kthye si tra-

ditë menjëherë pasi qeveria komuniste, nën grahmat e fundit, lejoi besimin fetar në vitin 1991. Më 6 gusht 2015, në Sotirë u festua edhe 24 vjetori i rikthimit të festës së fshatit, komemoruar me një banderolë të madhe. Festa u sponsorizua nga një grup biznesme-nësh të zonës, të cilët u falënderuan një për një. Por me rënien e komunizmit, punët fil-luan sërish të mos ecin mirë në fshat. Pyjet qenë shfrytëzuar me tepri gjatë dekadave të mëparshme, industria e drurit u mbyll dhe banorët u nisën për në emigrim. Afërsia kul-turore dhe gjuhësore me Greqinë, si dhe fak-ti që kufiri me Greqinë është vetëm pak ki-lometra më tutje, bëri që shumica e banorëve të ikin. Zona e Dropullit të sipërm është një nga zonat më të depopulluara në Shqipëri përgjatë njëzet e pesë viteve të fundit. Të 18 fshatrat e Dropullit të Sipërm numëruan vetëm 971 banorë në censusin e vitit 2011. Brenda dy dekadave, zona humbi 87 për qind të popullsisë së saj duke i vënë fshtatrat në rrezikun e braktisjes. Përgjatë luginës së Drinos natyra është rikthyer me forcë për të marrë kontrollin e tokave të lëna të papunu-ara duke rikrijuar pyjet. “Gjatë dimrit në fshat mbeten 40 banorë, gjatë verës bëhemi 120-130 banorë”, thotë Andrea.

Shkalla shumë e lartë e emigrimit e ka rritur rëndësinë e festave të fshatrave si një pikë takimi për banorët. Të rinjtë që kthe-hen për pushimet e verës e kanë zakon të kalojnë të gjithë gushtin duke bredhur nga njëra festë fshati në tjetrën. Vajzat vishen me rrobat më të mira dhe të gjithë banorët, pa dallim moshe, kërcejnë për orë të tëra në sheshin e fshatit.

Kristo Barka, 20 vjeç, studion në qytetin

e Janinës në Greqinë veriore për ekonomi por është kthyer për pushimet e verës dhe po bën ndalesën rituale në kishë nën shoqëri-në e një grupi bashkëmoshatarësh.

“Ne kemi ardhur këtu çdo vit që kur ishim dhjetë vjeç,” thotë Barka, ndërsa bën planet me shokët e tij se cila është festa rad-hës ku do të shkojnë.

Pyetur nëse e dinë se çfarë ndodhi me kishën para se ata të lindnin, Kristo përgjig-jet shkurt: “Kemi dëgjuar se diçka ndodhi, por duhet të pyesësh më të moshuarit sepse nuk dimë më shumë.” Lufta kundër fesë e kohës së komunizmit nuk i mbijetoi kohës dhe festa fetare e fshatit është organizuar rregullisht që nga rënia e komunizmit. Por një element tjetër i trashëgimisë komuniste po jeton edhe sot. Grupi i valleve të vajzave të Dropullit u themelua në vitin 1976 si një institucion i kulturës i sponsorizuar nga shteti por që nga rënia e komunizmit jeton falë pasionit të drejtuesit artistik Mihal Kiçaqi si dhe vajzave që marrin pjesë në të vullnetarisht. “Çdo vit ne kemi vështirësi për të zëvendësuar humbjet në grup, pasi shu-mica e vajzave emigrojnë pasi arrijnë një moshë të caktuar,” shpjegon Kiçaqi. Ndërsa shumica e familjeve të reja kanë emigruar, numri i fëmijëve në zonë ka rënë në mënyrë drastike, shkollat në shumicë janë mbyllur.

Dy nga vajzat e grupit të valleve janë sakaq emigrante, por janë kthyer për pushime dhe po marrin pjesë në grup për t’i dhënë gjallëri festës së fshatit e njëkohësisht, për të ruajtur traditën e kostumeve popul-lore dhe të valleve popullore të zonës.

“Të rinjtë ikën për punë, tashmë edhe një pjesë e të moshuarve po zgjedhin të jetojnë me fëmijët e tyre në emigrim,” shpjegon An-drea. “Në festat e fshatit dikur vinin më shumë njerëz,” thotë Andon Nika, 73 vjeç. “Por me kalimin e viteve, njerëzit sikur kanë zënë rrënjë në emigrim e po vijnë gjithnjë e më pak.” Pyetur nëse ndonjë ditë, banorët e Sotirës do të dëgjojnë sërish, njësoj si para-ardhësit e tyre, thirrjen për t’u kthyer dhe për të mos ikur, Andrea thotë: “Me krizën në Greqi diçka ka ndodhur në këtë drejtim. Për shkak të krizës, shtatë familje janë kthy-er në fshat.”

Mes të kthyerve, disa të rinj kanë gjetur punë në fshatin fqinj të Vriserasë, ku përg-jatë 25 viteve të fundit është ndërtuar një qendër e rëndësishme e importit dhe prod-himit të ushqimeve të gatshme dhe pijeve. Por mbetet për t’u parë nëse ky rikthim i detyruar do të jetë i mjaftueshëm për të mba-jtur gjallë fshatin.

Shtator 2015 15

gjergj erebArA | BIRN | Dropull

Shtator 201516

Blog

“Gjermani! Gjermani!” bërtasin me mijëra refugjatë, të cilët përballen me vullnetin e keq të autoriteteve poli-tike të Hungarisë, përballë stacionit të trenit Keleti të Budapestit. Ata po ëndërrojnë Gjermaninë – jo ndonjë vend dosido evropian, por specifikisht Gjermaninë – në të njëjtën mënyrë se si më shumë se një shekull më parë, të varfrit e Evropës që përpiqeshin t’i shpëtonin mjerimit – dhe në disa raste edhe masakrave – ëndër-ronin Amerikën.Kjo përfaqëson një ndryshim drama-tik nga e kaluara. Çfarë kontrasti midis fotografisë, të shkrepur më pak se 80 vjet më parë në Geton e Var-shavës, të një fëmije të vogël hebre me duart lart dhe sy të mbushur plot frikë, dhe një tjetër fotografie të shkre-pur disa ditë më parë në Mynis rë një djali të vogël ref-ugjat, koka e të cilit mbrohej nga kapela e një polici. Për fëmijën e parë, Gjermania nënkuptonte një lloj vdekje. Për të dytin, ajo ofron shpresën për një jetë më të mirë.

Dhe Gjermania nuk përfaqëson thjesht një shpresë abstrakte; vendi po mirëpret më shumë emigrantë sesa ndonjë nga homologët e tij evropianë, me kancelaren Angela Merkel që ka lajmëruar se vendi do të marrë të paktën 800,000 azilkërkues këtë vit. Si mundet një vend të lëvizë kaq shpejt nga errësira në dritë?

Asnjë s’mund ta mohojë rolin e shkollave, liderëve qytetarë dhe biznesmenë dhe, sigurisht, forcat e jasht-me për këto ndryshime. Por nuk duhet as të nënvlerë-sojmë rëndësinë e lidershipit politik.

Ngjarjet mund të krijojnë politikanët. Para rënies së Murit të Berlinit, Helmut Kohl ishte në thelb një figurë politike provinciale e Gjermanisë Perëndimore; një fig-urë ndaj të cilit presidenti francez François Mitterrand do të shihte me një farë shpërfilljeje. Pastaj, si kancelar – një post që e mbajti për 16 vjet – Kohl ka luajtur një rol kyç në ribashkimin e Gjermanisë dhe, së bashku me Mitterand dhe të tjerë, hartuan Traktatin e Mastrihtit që krijoi Bashkimin Evropian. Ngjarjet e kanë transfor-muar në mënyrë të ngjashme Merkelin nga një njeri që përllogariste me kujdes gjërat e shpesh merrte vendime të ngadalshme në një forcë të madhe morale. Me vend-osmëri dhe qartësi, Merkel ka dënuar të gjitha format e ksenofobisë dhe ka kritikuar kolegët e saj evropianë për refuzimin e tyre në pranimin e refugjatëve. Në vend që të shqetësohej se mund të ofendonte njerëzit ose humbiste zgjedhjet e ardhshme, ajo po ndjek diktatin e ndërgjegjes së saj. Bija e një pastori protestant e rri-tur në Gjermaninë Lindore gjatë sundimit komunist, ajo po mbron vlerat demokristiane. Në fakt, në një ko-hë kur pjesës më të madhe të liderëve politikë evropia-në u mungon frymëzimi dhe drejtimi, në mos edhe kura-ja, Merkel është shfaqur si busulla morale e Evropës. Ka ardhur koha që pjesa tjetër e liderëve të Evropës të hyjnë në rrugën e drejtë. Kur historia të troket kaq fort në dorë – këtë herë në formën e qindra mijëra refug-

jatëve – nuk mund të humbësh kohë duke qetësuar ose, më keq akoma, duke i bërë elozhe lëvizjeve populiste. Kjo është rruga më e sigurt për të humbur shpirtin – dhe zgjedhjet e ardhshme. Sigurisht që s’duhet të treg-ohemi naivë. Politikat dhe morali nuk janë gjithmonë të pajtueshme, dhe Gjermania është në një situatë shumë të ndryshme nga pjesa tjetër e Evropës. Me tkur-rjen dhe plakjen e popullsisë së saj, Gjermania ka nevo-jë për më shumë të rinj, njerëz të motivuar për të mba-jtur ekonominë e saj të lulëzuar – një nevojë që refug-jatët mund ta plotësojnë. Franca dhe shumë vende të tjera evropiane përballen me kushte më të favorshme demografike dhe kushtet më të këqija ekonomike, përf-shirë papunësi të lartë. Pas vitesh të tëra krize destabi-lizuese ekonomike, e cila mbetet ende për t’u kapërcy-er, pjesa më e madhe e shoqërive evropiane ndihen tërë-sisht të papërgatitura – në aspektin shoqëror, eko-nomik, politik, dhe madje edhe psikologjik – për të pri-tur valën e refugjatëve. Nëse Gjermania sillet në një mënyrë më dinjitoze, kjo është në sajë jo vetëm të ud-hëheqjes politike të Merkelit, por edhe në sajë të faktit që gjermanët janë më të sigurt se shumica e evropia-nëve. Është më e lehtë të bëhesh i hapur ndaj të tjerëve kur e i sigurt në vetvete. Por nuk duhet të nënvlerësoj-në qëndrueshmërinë e vlerave si toleranca dhe solidar-iteti brenda shoqërive evropiane. Me këtë në mendje, liderët e BE-së duhet të punojnë për të inkurajuar dhe shfrytëzuar bujarinë e disave, ndërsa i përmbahen dhe rezistojnë egoizmit dhe ksenofobisë së të tjerëve. Megjithatë, për të qenë i suksesshëm, nuk duhet të ketë një ndarje të barrës. Nëse ata instinkt i të cilëve është të jenë bujarë lihen ta mbajnë të vetëm barrën, ajo bu-jari nuk do të zgjasë për një kohë të gjatë. Në përfun-dim, një shoqëri mund të përparojë vetëm duke u treguar e hapur dhe tolerante. Refuzimi i diversitetit – qoftë kjo duke dallimet në shtëpi apo duke refuzuar të jashtmit – përshpejton prishjen. Për ta kthyer mbrap-sht formulën e ish-presidentit të Çekisë Vaclav Klaus, fundi i Evropës nuk do të vijë nga pranimi valës së ref-ugjatëve, por nga mbyllja dyerve tona kundrejt tyre dhe larja e duarve për fatin e tyre. Po kështu, Hungaria nuk po e mbron Evropën duke ndërtuar mure të larta për të mbajtur jashtë refugjatët. Përkundrazi, ajo nuk po kundërshton vetëm vlerat themelore të Evropës, por po minon gjithashtu interesat e Evropës. Në fund të fun-dit, Shtetet e Bashkuara nuk do të ishin bërë fuqia ud-hëheqëse botërore brenda më pak se dy shekujsh pa valën e madhe të emigrantëve që zbarkuan në brigjet e saj. Evropa ka nevojë për refugjatët që të lulëzojë dhe refugjatët kanë nevojë për Evropën për të mbijetuar.

Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2015. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project

Syndicate. The Roots of German Openness

të kesh fatin e kaçkavallit!

në fakt, meqë jashtë ishte tmerr ftohtë dhe më duhej të prisja të më vinte nga shkolla ime bijë, e cila kishte hyrë në klasë të parë, iu vura të kërkoja në Google

të gjitha variacionet e fjalës kaçkavall. Caciocavallo apo cas-cavaddu. Kečkevelj dhe keškevelj, kaškavalj, kaskaval, kash-kaval, кашкавал, ناوقشقلا dhe transliterimet në alfabet latin qashqawan e qasqawal, pastaj cașcaval dhe kaşkaval. Ndër gjetjet: “Kush e percau UCK-ne? Ali Ahmeti me ato shpiju-nat e shkijeve, xhi i ka ne parti… kashkavall bullgarije haha-hah.” U shit dhe Ali Ahmeti. një seri fumetti nga Palermo, me personazh Bernardo Provenzanon, bosin e mafias siçiliane, pati këtë emër, Caciocavallo. Ferdinandi iV i napolit, i çmen-dur komplet, porosiste kardinalin Ruffo “famme truvà tante casecavalle,” kur të vij, dua të gjej shumë koka të varura (ndër rebelët.) Puna ishte, a do arrija dot të mos merresha me tekstin e kaçkavallit, me domethënien e tij të drejtpër-drejtë: me historitë, me mistifikimet e primogjeniturës dhe përkatësisë dhe inxhineritë sociale rezultuese (në këtë rast, të primogjeniturës së djathit kaçkavall), apo me përdorimin idiomatik të kaçkavallit në shqip (=hajvan), por me nëntek-stin: “ore, çfarë është tamam ky djathi dhe si bëhet?”, dhe kontekstin: “bota pastorale, shtegtimi i bagëtive.” Dhjetëmi-jë fjalët që hodha këtë verë në format epub dhe mobi për t’u lexuar në tablete — pesëdhjetë-gjashtëdhjetë faqe në letër — ishin hapi i fundit, shpresoj me zemër të jetë i fundit, që mora në këtë drejtim. Mua më luan mendsh fakti që njerë-zia sot duket sikur merren vetëm me kuptimet e drejtpër-drejta, duke harruar gjërat e nënkuptuara. në mënyrë të til-lë, miq e dashamirë, media dhe mllefe, filluan të talleshin rëndshëm me projektin vjet në shkurt, pasi merreshin me domethënien e drejtpërdrejtë, kaçkavall=gomar dhe se këtë çudi do e botonte një entitet me emrin Qendra për Zhvillimin dhe Demokratizimin e institucioneve. Si ka mundësi që kaq shumë njerëz do talleshin badihava me mundimin tim siz-ifian pa u marrë me nëntekstin e tij pastoral?

njësoj si me atë barcaletën e vjetër dhe të egër për luftën e Bosnjes. Kur pyetën ushtarin e shkretë që ruante një varr masiv se si kishte mundësi që të gjendeshin gjithë ato kufo-ma, ai e pati përgjigjen në majë të gjuhës: “ta them unë, para pesëqind vjetësh…” në vend të merreshin me nëntek-stin e viktimave aty, merreshin me arësyen e drejtpërdrejtë, me historinë nga ku zë fill gjithçka.

Për atë punë, në këtë kurth rashë dhe vetë brenda. në fund të punës, kaçkavalli m’u ngjesh me lloj lloj esnafi ush-qimi të sulltansarajit dhe me personazhe me emrin Juccio të peshkuara nga tregimet e kohës së Rilindjes europiane. Me faktin se kaçkavalli ka shoqëruar hap pas hapi zhvillimin e kombeve moderne (për këtë u mora sidomos me rastin e Greqisë). Vallahi, kaq shumë materiali historik, a mund t’i rezistosh dot? E me gjithë këtë çorientim, nja dy tre gjëra më shumë se më përpara mund t’i dijë njeriu tani për kaç-kavallin. Mbahem me shpresë se diskursi po ndryshon edhe tek ne. në korrikun e vitit të kaluar, Koalicioni për Zgjedhje të Lira dhe të ndershme na ftoi të gjithë neve mediat për të marrë pjesë në fillimin e projektit “Vëzhgim mbi Qendrat Shëndetësore” tek Hotel Rogneri, dhe vazhdon punën pa tel-ashe. nejse, i kishin dhe krahët e ngrohta. Pastaj, dhe miku im Shpend Bengu i Ministrisë së Kulturës, i cili qe futur në sherr gati fizik me një ekip televizioni për këtë projekt, tani më prezantonte pa teklif para të njohurve të vet, “Ja, ky është Altin Raxhimi, ai i rrotës së kaçkavallit.”

Apartamenti ynë ato fillime tonat në Montreal, viti shkol-lor 2009-10, ishte në një pallat tre katësh mbi një tokë pak-sa të ngritur që rrëzohej pjerrtas mbi trotuar. në dimër ajo pjerrtësi zihej nga një shtresë e madhe bore, mbi gjysmë metri, e cila kur ishte e freskët, ishte e butë. Autobusi i shkollës e linte time bijë në cep të pallatit në ora një e gjysmë. Ajo, sa dilte, ngulte tre-katër herë me hap ariu çizmet me astar me push në borë dhe pastaj rrëzohej mbi të me gjithë xhup e kapuç, bam! Që me siguri, edhe Ema atë gjë me hile e kishte.

Rrënjët e liberalizmit gjerman

Gjermania – një vend që, më pak se një shekull më parë, qe një burim i stërmadh refugjatësh – është bërë destinacioni më i dëshiruar për ata që po ikin nga Lindja e Mesme dhe Afrika si dhe një kompas moral për pjesën tjetër të Europës. Si ia doli ky vend të lëvizë kaq shpejt nga errësira në dritë?

Pas udhëtimit të gjatë, plot të papritura dhe shpesh çorientues në kërkim të kaçkavallit, Altin Raxhimi rikujton edhe një herë se si nisi ky kërkim shumëkuptimësh.

Altin rAxhiMi | BIRN | MontreAl

DoMiniQue Moisi

01No.

September 2015Monthly

In a motion filed in the Vienna arbitral centre, lawyers representing Albania’s state-owned utility OSHEE, claim to have evidence that ex-PM Ilir Meta took large bribes, BIRN can reveal

Albania speaker Accused of graft in Arbitrage Case

the Speaker of the Parliament, ilir Meta. Foto: Light Studio Agency

Patients Pay Price for Albania’s Drug Reform

Ridding Albanian Politics of Criminals Won’t be Easy

A year after the local pharmaceutical market was reformed, essential medicines are running shorter than ever and concern is growing about the quality of drugs that are available.

A new plan to tackle the ‘criminalization’ of political life in Albania sounds hopeful – but delivery will be another matter.

InvestIgAtIon AnAlyse

September 201518

The OSCE/ODIHR Election Obser-vation Mission offered about 23 rec-ommendations to Albania to im-

prove elections standards in its final report on the June 21 local election, published on Tuesday. The report raised concerns about the campaign, the process and the admin-istration of justice related to electoral dis-putes. It also praised the relatively calm at-mosphere on election day and improve-ments in the language used by candidates during the contest.“The campaign envi-ronment was peaceful, except for isolated incidents. Fundamental freedoms of ex-

pression and assembly were respected,” the report said. However, it also said sev-eral standards envisioned in the 1990 OSCE Copenhagen Document were breached. “We received widespread alle-gations of pressure by incumbents from the national ruling coalition on public sec-tor employees... including requirements to attend campaign events and to secure votes as well as threats of dismissal,” it said. “The allegations, together with ob-served instances on election day, raised concerns about voters’ ability to cast their vote “free of fear of retribution”, as re-quired by... the 1990 OSCE Copenhagen Document,” the report added. The OSCE report also said state resources were used

by the government in their electoral campaign.“Senior figures from the Social-ist Party and Socialist Movement for Inte-gration handed out property legalization certificates at campaign events and a num-ber of AEA candidates used state events and resources for campaign purposes,” the report stated. “These blurred the sep-aration between state and party and breached paragraph 5.4 of the 1990 OSCE Copenhagen Document, which provides for ‘a clear separation between State and political parties,’” it added. The local elec-tions on 21 June 2015 saw the election of 61 mayors and 1,595 councillors. The lef-twing ruling coalition won 63 per cent of the votes and 45 out of 61 municipalities.

leaked osCe Document names ‘Corrupt’ Albanian MPs The OSCE admitted that a leaked report that accused Albanian politicians of corruption and ordering murders was genuine, but said it was not the organisation’s official view.

In its report on the June 21 elections, the OSCE/ODIHR praised the calm environment but raised concerns about the voting list, pressure on voters, media bias and the use of government resources.

The OSCE said on Saturday that the report alleging wrongdoing by 36 Albanian MPs, prepared in

October 2014 and leaked last week to the Lapsi.al website, “contained information circulating in the country and was not the official view of the organisation”. The report claimed that the MPs, including Prime Minister Edi Rama, the speaker of parliament Ilir Meta and the former Prime Minister Sali Berisha, had accumulated hundreds of millions of euros through corrupt practices. According to the report, Rama has an estimated wealth of 200 million euros hidden in offshore accounts, money allegedly accumulated through bribes in exchange for construction permits between 2000 and 2011, when he was mayor of Tirana.

The former Prime Minister Sali Berisha, currently an opposition MP, is described in the report as someone who used his power to enrich his family. The report quotes BIRN investiga-tions about his daughter’s businesses.

The speaker of parliament and

Rama’s junior coalition partner, Ilir Meta, is described as being suspected of having mafia links and of ordering at least two murders.

The OSCE Head of Mission in Tirana, Florian Raunig, confirmed the authenticity of the report but stressed that it was only for internal use.

He said it was not intended to be seen as proven fact, but “simply a collection of information obtained by Albanian media and allegations that circulate in public”.

“I wish to express my regret that this information has become public – with-out authorisation – and subject to misinterpretation and political manipulation,” Raunig said in a press statement.

“The information made public doesn’t represent OSCE policy or our official views and it is not an evaluation or a judgement and has not served as the basis for other reports,” he added.

The perception that leading politicians are involved in corruption or have mafia links is widespread in

Albania. However, no high-level public official had been been convicted so far.

The current head of the opposition, Lulzim Basha, was put under investigation by the prosecution in 2007 for alleged abuse of power, which allegedly cost the state about 230 million euros.

In April 2009, the Albanian supreme court closed the case against Basha, arguing that the prosecutors had exceeded the investigation’s time limits under the statute of limitations.

The current speaker of parliament Ilir Meta was charged in 2011 but was acquitted by the high court a year later.

Prime Minister Edi Rama had never been charged or put under investigation.

“I wish to express my regret that this information has become public – without authorisation – and subject to misinterpretation and political manipulation,” Raunig said in a press statement.

oSCE Chides Albania over june local Elections

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

September 2015 19

A law firm has alleged that Alba-nia’s speaker of parliament, the former prime minister Ilir Meta,

received bribes from Debt Internation-al Advisory, DIA, a debt-collection com-pany currently in dispute with Albania’s state-owned power utility, OSHEE, in the Vienna Arbitral Center.

The details emerged after DIA filed its suit against OSHEE in 2013, then named CEZ Shperndarje and then owned by the Czech power giant CEZ. It is seeking 130 million euro for breach of contract.

A motion to dismiss the case, filed with the Vienna arbitral centre by OS-HEE’s lawyers Clifford Chance, a copy of which BIRN has obtained, alleges Meta was one of the beneficiaries of a fraudulent payment of €4.5 million by CEZ Shperndarje to DIA in 2010 and 2011.

DIA owner Kastriot Ismailaj is al-ready under arrest in Albania for mon-ey laundering and aggravated fraud. He is accused of orchestrating a multi-mil-lion debt scam in cooperation with the former head of the board of CEZ Shper-ndarje, Josef Hajsek.

The alleged scam occurred after the CEZ group bought a controlling stake in OSSH [later renamed] in 2009.

CEZ had an agreement with DIA to collect consumer debt, which apparent-ly never happened. Instead, the money DIA charged CEZ was allegedly used for bribes intended to influence Alba-nian politicians and the Energy Regula-tory Agency, ERE.

The brief filed by Clifford Chance

says DIA received 1.48 million euro in 2010 from CEZ Shperndarje for a fake debt identification report.

The money was paid for Ismailaj to bribe the ERE to reduce the price at which the state-owned power producer KESH sold electricity to CEZ Shper-ndarje.

The subsequent ERE decision is said to have cost KESH tens of millions of euro. At the time, KESH was heavily subsidized from the state budget.

Meta did not reply to a request from BIRN to react to the allegations. Prime Minister Edi Rama also declined to comment on whether the government had any knowledge of the allegations facing Meta.

History of corruption allegations:According to the motion filed by Clif-

ford Chance, in 2010 and 2011 DIA re-ceived 4.5 million euro for a debt iden-tification agreement as well as advances for operational costs for the fraudulent debt collection scheme from CEZ Shperndarje.

“Beneath the transferees [beneficia-ries] of the money DIA gained from Re-spondent [CEZ Shperndarje] were… leading Albanian politicians, including at least one past Prime Minister who has been charged with corruption,” Clifford Chance writes.

Meta was Prime Minister from 1999 to 2002 and is the only former premier to have been charged with corruption in Albania in the last two decades.

He was charged with corruption in February 2011 while serving as Deputy Prime Minister and Foreign Minister af-

ter a video was broadcast in which he appeared to be discussing bribes worth hundreds of thousands of euro.

Albania’s Supreme Court dismissed the case in January 2012, however.

Testimony given for the arbitrage case by Josef Hejsek, a copy of which was obtained BIRN, says that when CEZ bought the power utility in 2010 and sought a business partner to facili-tate dealings with local officials, Meta through the Albanian ambassador in Prague referred them to Ismailaj as someone who enjoyed the support of the government.

A former economy minister, Dritan Prifti, made a similar accusation against Meta in 2011.

Prifti told Albania’s Top Channel TV that Meta traveled to the Czech Repub-lic to negotiate the contract for Ismailaj, described as “a person with a [criminal] record”.

The idea was that there was 200 mil-lion euro of debt and, if he collected it, “he [Ismailaj] gets half”, he added.

Clifford Chance told the court in its motion that the investigation into Ismai-laj’s scam was still ongoing, “and may emerge as one of the biggest corruption-fraud cases in Albania”.

The law firm also claimed that de-spite Ismailaj’s arrest, “he has still ma-ny friends inside Albania’s govern-ment.’

Massive losses inflicted on Kesh:According to Clifford Chance, before

the relationship between Ismailaj and CEZ Shperndarje went awry, the busi-nessman influenced a corrupt decision

of the Energy Regulatory Agency. The law firm’s motion underlines

that after CEZ Shperndarje in late No-vember and early December 2010 paid 1.48 million euro to DIA for the fake debt identification report, in three tranches of 495,000 euro, ERE cut the sale price of KESH to CEZ Shperndar-je.

“The amount slightly below EUR 500,000 was chosen to remain below the level of authority requiring Respon-dent’s Supervisory Council Approval,” Clifford Chance writes.

“The Debtor Identification Report, a document without any value to Re-spondent, was delivered in March 2011, four months after EURO 1.485 million was paid,” it adds.

A few days after CEZ Shperndarje al-legedly paid Ismailaj, the regulator ERE ordered the sale price of electricity from KESH to CEZ to be cut from 2.03 lek to 1.48 lek, a factor of 27 per cent.

“The damage caused to state-owned and subsidized KESH by this arbitrary price decrease was estimated to be high-er than 30 million euro,” Clifford Chance writes.

The law firm notes that the summer and autumn of 2011, Ismailaj quarreled with his accomplices over the division of the funds fraudulently acquired by CEZ Shperndarje.

DIA’s agreement with the power util-ity was terminated in November 2011.

Following the collapse of the deal, in June 2012, ERE raised KESH’s electric-ity sale price to CEZ Shperndarje by 48 per cent.

In a motion filed in the Vienna arbitral centre, lawyers representing Albania’s state-owned utility OSHEE, claim to have evidence that ex-PM Ilir Meta took large bribes, BIRN can reveal.

Albania speaker Accused of graft in Arbitrage Case

1 ) the report of Clifford Chance, submitted to the arbitration court in vienna stating that recipients of money are: “high ranking Albanian politicians, including a former prime minister of corruption charged for corruption”.

2) the statement of former head of Cez, joseph hejsek for Clifford Chance. “Mr. tepshi recommended Mr.kastriot ismailaj…and presented him as close ally of the minister of foreign Affairs and the prime Minister berisha”.

2

1

linDitA çelA | BIRN | tirAnA

Hamide Pasha’s life and health de-pend on a 5-mg capsule of War-farin, an anticoagulant used to

prevent thrombosis. But the drug is no-where to be found in the Albanian mar-ket.

During the last year she only found the drug twice in her local pharmacy. In its absence, she replaces the Warfarin with two other medicaments, which are not as effective.

“I take what I can find because it’s better than nothing,” the 73-year-old pensioner says.

Like all retirees in Albania, Pasha benefits from the state drug reimburse-ment scheme, which only in 2015 cost the Albanian budget 63.5 million euro.

However, in order to cut costs and expand the number of beneficiaries, in the summer of 2014 Edi Rama’s centre-left government overhauled the scheme, replacing some drugs on the reimbursable list with generics.

Data collected by BIRN including in-terviews with experts and doctors sug-gests that one year on, the scheme is failing to supply even basic drugs to pharmacies, leaving many patients struggling.

Pharmacists interviewed by BIRN say the drug market is in chaos, while doctors doubt that some of the drugs supplied through the scheme are effec-tive.

Documents obtained by BIRN also show that a recent audit of the Medical Insurance Fund, FDKSH, uncovered le-gal breaches and failures to monitor big pharmaceutical importers.

Queried on these findings, Albania’s Ministry of Health failed to respond to detailed questions sent by BIRN.

Market in chaosFor decades, Albania’s public health

sector has struggled with the supply and quality of the drugs available on the market.

Reform of the health sector was a major manifesto promise of the Social-ist Party during its successful 2013

election campaign. The Socialists claimed that the re-

form would free the market of monop-olies, reduce the prices of drugs and guarantee a timely supply of drugs to public hospitals.

According to a World Bank report published in June 2014, public spend-ing on healthcare in Albania accounts for only 2.6 per cent of GDP, the lowest rate in the region.

At the same time, private spending on healthcare is equivalent to 3.4 per cent of GDP, the highest rate in the re-gion.

The same report noted that 61 per cent of Albanians take part in the drug reimbursement scheme. This includes everyone with mandatory medical in-surance, children, pensioners and the chronically ill.

Although the World Bank promoted reforms to lower the cost of drugs, it questions the scheme imposed by the Albanian government.

The report notes: “It’s unclear if the drugs on the reimbursable list are on the market.”

The 5-mg dose of Warfarin is one of the many drugs missing in Tirana phar-macies. Drugs to treat depression, heart disease and diabetes, also part of the reimbursement list, also cannot be found.

“Our job has turned into a night-mare,” Neda, a pharmacist from Tirana, said. “We are sending away patients empty handed.”

Diana Toma, head of the Union of Al-banian Pharmacists, says Neda is not alone in her frustration.

She said pharmacies operate on the basis of two drug reimbursement lists, a real one, on which many drugs are missing, and the “virtual” one supplied by the government.

“Over the 20 years that I have worked in the pharmaceutical system, the last few months have been the worst in terms of supply and legal breaches,” To-ma said.

Like the pharmacies, Tirana’s Moth-er Theresa University Hospital, one of the biggest clients of the drug reim-bursement scheme, is also suffering from shortages.

Dr Petrit Vargu, a cardiologist, told BIRN that his wing of the hospital is suf-fering from basic shortages of drugs needed to treat patients.

“We continue to lack drugs,” he said. “The revolution that was expected in the supply of drugs to the hospital sim-ply did not happen,” he added.

The government now determines the price of the drugs it buys through the scheme using a formula that takes into account the reference price in neighbouring Macedonia, Greece and Italy.

After negotiations with pharmaceu-tical companies based on the reference price in these countries, the price for Albania is determined.

Experts interviewed by BIRN con-cede that the scheme has resulted in a drop in the price of many drugs.

But the reform has also pushed ma-ny international drug suppliers out of the market, accounting for the present shortages.

In February 2015, the company Glax-oSmith Kline informed the ministries of Health and of Social Welfare that it planned to to dissolve its collective con-tracts with its staff in Tirana.

In two emails, of which BIRN has ob-tained copies, the company said it was firing 14 out of its 18 employees, citing chaos in the local market.

Other multinational companies like AstraZeneca, Pfizer or Activis have also withdrawn their drugs from the reim-

Patients Pay Price for Albania’s Drug Reform A year after the local pharmaceutical market was reformed, essential medicines are running shorter than ever and concern is growing about the quality of drugs that are available.

esMerAlDA ketA | BIRN | tirAnA

ARBEn ivAnAj heMAtologIst

the hematologist questioned the list of the free drugs provided by the scheme, adding: “For myself and my family i prefer to buy them.”

PetRIt vARgu CARDiologiSt

“Without treating a disease properly, the patient becomes a hostage to the medical insurance scheme,” Vargu concluded.

InvestIgAtIon

September 201520

bursement list and are preparing to leave the Albanian market, claiming they have been allocated a dwindling share of public funds.

A representative of Activis crunched the numbers of its reduced share in Al-bania, noting that in 2014 the company had 78 drugs on the reimbursement list while in 2015 there were only 31.

“The Ministry wants us to reduce our prices to lower than the cost of the drugs and under these conditions ma-ny international suppliers are pulling their drugs out of the market,” the Acti-vis employee told BIRN on condition of anonymity. “We won’t compromise our quality,” he added.

In unison with international phar-maceutical companies, regional pro-ducers have also abandoned the Alba-nian market. According to the law passed in 2014, they can only export to Albania if they also export to an EU member state.

The gap left behind by foreign phar-maceutical companies is being filled by the local producer Profarma.

In 2015, the company had 101 drugs as the first alternative in the reimburse-ment list and 28 others as the second alternative.

Two years earlier, when the Socialist Party came to power, its footprint was much smaller.

However, along with expanding on the market, Profarma has also raised the prices of roughly 40 of its products, which it says is due to tax changes and 30 million euro in fresh investments.

“We only represent 10 per cent of the market and 90 per cent is still made by our many competitors,” Profarma

spokesperson Aurela Shota said.Shota also said the exodus of the

multinational pharmaceutical compa-nies was not a good sign.

“The flight of prestigious companies does not translate into the idea that quality drugs are being imported,” she said.

Lack of oversight: The changes to the pharmaceutical

market in Albania have also raised questions about whether some drug importers are being favored over oth-ers by the medical insurance fund, FS-DKSH.

Police arrested a network of nine of-ficials from FSDKSH and pharmacists in June.

The Tirana prosecutor’s office accus-es them of running a fake prescriptions scam that cost the fund more than 150 million lek (€1.1 million).

Documents obtained by BIRN also suggest major problems with the large drugs importers and distributors that have contracts with FSDKSH.

An audit carried out by the anti-cor-ruption unit in the Prime Minister’s of-fice found that many of the contracts that FSDKSH had signed with the drug importers did not respect the law.

The audit, which included contracts signed in 2014 and from January to May 2015, said the fund breached the law in 24 contracts signed in 2014 and in 28 con-tracts signed in the first five months of 2015.

The report, a copy of which BIRN obtained, says pharma-ceutical depots sell drugs in Al-

bania without authorization from the producer, while multi-million contracts signed with FSDKSH lack a signature date.

Another problem identified in the audited contracts is the lack of ap-proved drug lists for import attached to them, which has translated into shortages in the market.

In tandem with problems with the contracts, the audit also found prob-lems with the way the fund oversees the big pharmaceutical depots. It noted that in 2014 only nine controls were carried out and these were based on un-clear and less than transparent proce-dures.

According to the anti-corruption of-fice, the depots audited by the FSDKSH circulate only a small amount of drugs. “It appears that the depots importing the majority of reimbursable drugs in Albania have not been audited,” it said.

Arjan Jaupllari, former head of the pharmaceutical department in the Min-istry of Health, told BIRN that the drug reimbursement list had become a farce.

“For years we have been talking of abuses and favours with the drugs on the reimbursement list,” he said. “Ev-erybody knows but everyone acts like they don’t know,” Jaupllari added.

Jaupllari said the cost-cutting envi-sioned under last year’s reform had been detrimental to patients and had created room for abuse.

Instead of reimbursing drugs based on a prescribed list, he said the fund should instead reimburse treatments and patients.

“We should reimburse diagnosis, not drugs,” Jaupllari said. “The fund should allocate money to the patients who could then choose the drugs on their own,” he added.

Questions about quality:Along with its new pricing formula,

the reform applied by the Ministry of Health in 2014 included a new way for doctors to fill out prescriptions.

Arguing that it would cut the nepo-tistic ties that exist between pharma-ceutical companies and doctors, the lat-ter were asked to not write drug names in their prescriptions but only formu-las.

Doctors at Mother Teresa University Hospital argue that this is just a means to camouflage the shortage of drugs in the market.

In interviews with BIRN, hematolo-gist Arben Ivanaj and cardiologist, Pe-trit Vargu, questioned the quality of the drugs that are on the reimbursement list.

The two doctors support the use of generic drugs - but only when their use is proven to be as effective as the pat-ent drugs.

Ivanaj recalled a recent case with a patient who had suffered for ten years from a chronic disease.

Her blood platelets jumped above the norm in the last six months, after using the reimbursement list drug.

The hematologist questioned the list of the free drugs provided by the scheme, adding: “For myself and my family I prefer to buy them.”

Cardiologist Petrit Vargu has spot-ted the same problems with his pa-tients, with longer hospital recoveries needed for those who use drugs from the reimbursement scheme.

“Without treating a disease proper-ly, the patient becomes a hostage to the

medical insurance scheme,” Vargu concluded.

This article was produced as part of the initiative “Strengthen-

ing Cooperation Between Civil So-ciety and Investigative Journalists,” sup-

ported by the Open Society Foundation in Albania.

the report of Anticorruption Unit for the contacts of distributing companies.

September 2015 21

Analyses

Albania’s government on Wednesday presented its proposal to change the constitution and penal code to length-

en bans from public office for people previ-ously sentenced for crimes, as well as bans on holding office for people under international arrest warrants or under arrest awaiting tri-al.

The Minister for Parliamentary Relations, Ermonela Felaj, said the change would affect all current officials who will now have their pasts checked.

“The government and opposition will pres-ent the draft law in parliament along with the proposed constitutional changes, aiming to bring a final solution to this issue,” Felaj said.

The draft law is a major change for the two-year-old leftist government in Albania, whose image has been tarnished by the exposure of the criminal pasts of several MPs and senior officials.

The opposition Democratic Party started early in 2014 to accuse the government of hav-ing a high number of MPs with suspected criminal backgrounds and exposed one So-cialist Party MP as a felon convicted of human trafficking.

The opposition, which has also been criti-cized by the ruling coalition for the same rea-son, boycotted parliament for most of the last year after one of its MPs was assaulted by a Socialist Party counterpart.

International mediation helped achieve an agreement in December 2014 whereby the parliamentary parties signed a resolution call-ing for the decriminalization of parliamenta-ry life.

However, the process stalled when the rul-ing coalition refused to withdraw some of its mayoral candidates for the June 21st local elections despite international pressure.

The Democratic Party withdrew one of its candidates due to a previous conviction for drug trafficking charges in Italy.

The Socialists, however, denied having any problem with the infiltration of suspected or convicted criminals.

The situation deteriorated for the ruling coalition earlier this year, after one of its MPs, Tom Doshi, accused the Prime Minister Edi Rama of corruption and the speaker of par-liament, Ilir Meta, of conspiring to murder him.

Doshi was thrown out of the Socialist Par-

ty and is awaiting trial, accused for falsely charging Meta.

In the meantime, Mark Frroku, leader of the Christian Democratic Party, a small co-alition partner of Rama, was arrested and is awaiting trial in Brussels, accused of a human trafficking-related murder in 1999.

Last week, the situation for Rama became unsustainable when he lost another MP, Ar-mando Prenga.

Her was arrested for opening fire and in-juring at least one person in a row over fish-ing rights in his native area of Kurbin, some 40 km north of Tirana.

Arben Ndoka, previously exposed for hav-ing a human trafficking sentence in Italy, re-signed as an MP last week.

The events of recent weeks have exposed not only the involvement of criminals in So-cialist Party but also the scale of the involve-ment.

Under the current electoral system, par-ties enlist enough candidates for all the MPs’ seats assigned to the region for a proportion-al closed list race. The Lezha region, to which Ndoka and Prenga belong, had seven MPs.

After Ndoka’s resignation and the possi-ble sentencing of Prenga, two more Socialist candidates should fill their posts. The prob-lem is that the Socialists seem to have run out of possible MPs in Lezha.

Two women candidates resigned earlier in 2013, apparently under pressure from so-called “strongmen” who wanted their seats.

Under the electoral code, women should have precedence in the procedure of the al-locating vacancies in parliament.

When a vacancy appears, the post should go to the next women in line. The resignation of all the women on the list for Lezha illus-trates the grim reality of women’s participa-tion in Albanian political life.

Another Socialist candidate, Eduard Ndo-caj, a businessman, in the meantime fell foul with Rama after complaining that he had not been rewarded for the money he spent dur-ing the 2013 electoral campaign. The media have nicknamed him “the cowboy”.

One more MP is on the list, Kastriot Piro-li, but he was arrested in March on charges of falsifying property documents. “I have been in prison for only two months, so the MP’s seat belongs to me,” he said recently, according to the media.

Confronted with this embarrassing reali-ty, some Socialist supporters claim they had to include “strongmen” on their lists in the 2013 election as the only way of beating for-mer rightist Prime Minister Sali Berisha.

Others lament that only the Socialist “strongmen” are being exposed but not those of the opposition.

Meanwhile, some suggest that while the proposed law against participation of convict-ed felons in politics is a step forward, it is not enough to resolve the problem.

With Albania’s weak institutional capaci-ties, it is widely supposed that as most of these criminals have never been sentenced, the law will not be applied to them.

Thuggish politicians have long been a fea-ture of the Albanian way of doing politics.

It is widely accepted that “strongmen” help political parties “protect their votes”. Vio-lence and even murders in electoral cam-paigns or on election day, as a result, are not an uncommon event.

The only real difference is that in 2013, un-like some previous elections, the number of thugs included on the candidates’ lists was apparently much higher.

On election day in 2013 in the Lezha re-gion, for example, an activist from the Social-ist Movement of Integration, the junior gov-ernment coalition partner, was killed in an apparent exchange of fire with Democratic Party supporters.

The gun battle that killed Gjon Gjoni also injured Mhill Fufi, currently a Democratic Party MP. Police and prosecutors were un-able to identify the perpetrator of the murder and the death of Gjoni, two years on, remains unresolved.

The apparent inactivity of the authorities in clarifying the circumstances of the murder suggests that violence in elections is seen as normal by political parties, while actual mur-ders are just seen as exceeding the “accept-able” level of violence.

Speaking about the draft law against the election of criminals, minister Felaj said: “Through this law we will open a new chap-ter in the history of Albanian democracy. Any one who has been sentenced in Albania or abroad will be banned from holding office.”

Alas, the thugs, the strongmen, and the wide acceptance of violence in Albanian pol-itics will not disappear so easily.

it is widely accepted that “strongmen” help political parties “protect their votes”. Violence and even murders in electoral campaigns or on election day, as a result, are not an uncommon event.

Ridding Albanian Politics of Criminals Won’t be Easy A new plan to tackle the ‘criminalization’ of political life in Albania sounds hopeful – but delivery will be another matter.

International mediation helped achieve an agreement in December 2014 whereby the parliamentary parties signed a resolution calling for the decriminalization of parliamentary life. However, the process stalled when the ruling coalition refused to withdraw some of its mayoral candidates for the June 21st local elections despite international pressure.

September 201522

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

opinionthe United Kingdom is the latest victim of this fantasy-driven populism. on the

right, we have already suffered the rise of the anti-European, anti-immigrant UK independence Party, led by the cigarette-smoking, beer-swilling joker nigel

Farage, in whom Britain has found its own version of Silvio Berlusconi...

Chris pAtten

LONDON – The election of Jeremy Cor-byn as the new leader of the British La-bour Party is a reminder that life is rich with paradox.

Globalization – the web of travel, tech-nology, trade, and information that binds the world ever more closely together – is hardly a new phenomenon. But politics in many developed democracies has lately been disrupted by populist insurgencies seeking to exit this shared reality. What these groups do not seem to recognize is that the alternative they wish for is a fan-tasy. From Syriza in Greece to the Nation-al Front in France, voters across Europe are being encouraged to believe in a vir-tual reality shaped by prejudice and unin-formed nostalgia. In the United States, this mood first emerged several years ago, fueling the rise of the Tea Party and now enabling the splenetic presidential cam-paigns of Donald Trump and other Re-publican candidates who promise to seal America off from the twenty-first century. (The promise is to some extent literal: By building walls along the country’s northern and southern borders, the candidates would defend the American dream from outside contamination.)

The United Kingdom is the latest vic-tim of this fantasy-driven populism. On the right, we have already suffered the rise of the anti-European, anti-immigrant UK Independence Party, led by the cigarette-smoking, beer-swilling joker Nigel Farage, in whom Britain has found its own version of Silvio Berlusconi, if you can imagine such a thing.

Now the British left has embraced a similar folly. The Labour Party’s defeat in May’s general election brought about the resignation of its leader, Ed Miliband, a courteous and intelligent figure who, hav-ing abandoned the middle ground once controlled by former Prime Minister Tony Blair, had failed to convince even his own party that he could run the country. The campaign to choose his successor pro-ceeded throughout the summer.

On the whole, the search was a pretty dismal business. Three respectable, if un-inspiring, former ministers vied for the po-sition, but struggled to find a compelling message that connected the party of the left with modern Britain. Unsure of the right approach, they wavered somewhere between moderation and left-wing non-sense. Such indecisiveness was not a prob-lem for Corbyn, whose principal distinc-

tion in more than three decades in parlia-ment has been voting against his own par-ty more than 500 times on the grounds that its proposals were not socialist enough. In fact, Corbyn made it onto the ballot only because a few MPs wanted to show that the Labour Party welcomed de-bate. But his passionate advocacy of old-fashioned socialism quickly caught on, breathing new life – and drawing tens of thousands of new members – into a party that had been losing adherents in droves.

So what exactly are Corbyn’s propos-als? At home, he would nationalize indus-tries, especially in energy, and raise taxes, especially on business and the wealthy. Any semblance of fiscal prudence would go out the window, with cuts in health, welfare, and education spending being re-versed. Trade unions would regain the power they enjoyed before Margaret Thatcher’s reforms in the 1980s. And pub-lic-sector workers would become the prin-cipal beneficiaries of the country’s spend-ing programs.

In foreign policy, Corbyn would slash defense spending and abandon the UK’s nuclear deterrent. He would blame virtu-ally anything that went wrong in the world on America, which is, in his view, morally equivalent to Russia. If a leader like the

late Hugo Chávez, the architect of Vene-zuela’s “socialist revolution,” emerges, Corbyn would probably be on the next plane to meet him.

Despite his radical views, Corbyn won the battle to lead Labour – and hence Brit-ain’s parliamentary opposition, with near-ly 60% of the vote. But Labour will not win a general election under Corbyn – a real-ity that has caused some Conservatives to respond to his victory as though they had won the lottery. In my view, however, no good will come from this insurrection for anyone. First, Corbyn will not be swept out of his job by an early display of public distaste and hostility. On the contrary, at the outset, he may be able to galvanize many alienated young voters against a gov-ernment that has earned wary respect but is not much liked.

Second, without effective and respon-sible opposition, governments can be-come arrogant, careless, and too focused on their own supporters. In this case, lead-ers of the Conservative Party’s far-right component are likely to think that they can dispense with offering disciplined support to Prime Minister David Cameron and his policies, because Labour can never win under Corbyn, anyway.

Third, at some time over the next year,

the UK will face a referendum over its membership in the European Union. While no one knows the position Corbyn will take on this issue, one can speculate that he, like some of the trade-union boss-es who support him, might decide that the EU is a rich man’s club, thereby preclud-ing the much-needed cross-party consen-sus in favor of continued membership.

Fourth, Corbyn, who shares many of the political views of the Scottish nation-alists, will make it more difficult to man-age the question of Scotland’s place in the UK. Making common cause with the na-tionalists in policy matters will complicate the question of how best to deal with their constitutional aspirations.

Fifth, there is a danger that the Conser-vative government, faced with irrational populist forces on both the left and the right, will shrink from its duty to stand up for good values and good sense. But it is vital that, amid all the make-believe, there are still those who hammer home the sim-ple truth that, no matter how much peo-ple wish for it, a country cannot decide simply to stop the world and get off.

Corbyn’s election underscores how ma-ny Britons are refusing to accept reality. It is up to Cameron to end their danger-ous reverie.

Britain’s Populist Fantasies

September 2015 23

“I must be honest, I came illegally. But what could I do? I had to secure my life after I lost people so dear to me,” Prince Wale Soniyiki, a 30-year-old Nigerian, told BIRN in Zagreb, amid the biggest refugee crisis in the coun-try’s recent history.

Prince Wale, who came to Croatia in De-cember 2011, says he has been through “thick and thin”, like almost all illegal refugees. Now an integrated member of Croatian society, he works in sales for an international IT compa-ny in Zagreb, where he also heads the Asso-ciation of Africans in Croatia. A Christian liv-ing in Muslim-dominated northern Nigeria, he went through very tough times in his ear-lier life. His two brothers, twins, were both killed there. “They were born on the same day and died on the same day... I saw it and couldn’t do anything,” he said, gently giving a sign that he does not wish to go into details, while connecting his experience with that of other refugees these days across Europe.

“These people from Syria who are run-ning, are running for their lives, for the right to be alive,” he said. “If something like this happened in Europe, Europeans would move and would run elsewhere, to Africa, or Amer-ica,” he said, urging the EU to do more to help the refugees. He said everyone should bear in mind the hardships these refugees have endured on their way, mentioning des-erts, storms on the sea and the brutality of the police in places like Macedonia. They are deeply traumatized, he said. He described leaving Nigeria, going north through Niger and then into Libya, which was in the midst of a civil war. He had to pay money to the reb-el militias there, since, according to the pop-ular local belief, “all black people” were fight-ers for former dictator Muammar Gaddafi.

In Libya he boarded a ship that took him to the Croatian coastal city of Split. There he found out that Italy, where he has relatives, was nearby and he decided to go there by taxi.

“The taxi driver charged me 600 euro. Al-though I had some 630 in total, I told myself, ‘Just get to Italy and my troubles are over’... But he actually drove me to Zagreb and said, ‘Here, this is Italy,”’ he recalled, smiling, as if did not matter anymore.

He soon found out he was still in Croatia, talked to the police and applied for political asylum. He waited for his asylum procedure

to be completed for around five months in the asylum centre in Kutina, some 80 kilometres from Zagreb. After he obtained asylum he moved back to Zagreb, where the state pays his rent for the next two years, as the law stip-ulates.

In Kutina, he appeared in a report on asy-lum seekers produced by the Croatian com-mercial TV station Nova TV. He also met ac-tivists from the Zagreb-based NGO the Cen-tre for Peace Studies, CMS, who started help-ing him to learn basic Croatian. After coming to Zagreb, he joined CMS’s education pro-gramme on activism and human rights. He appeared in the Croatian documentary film “Putnici” (“Travellers”), screened in April 2014, in which he said Croats do not employ migrants, and that he wishes that they could get more opportunities.

“Just the second day the phone rang and it was the office of Ante Gotovina... They said if I really wanted to work, I should come to Biograd [on the central Adriatic coast],” he said smiling. Gotivina, who was a general in the independence war of the 1990s, was tried and later acquitted before The Hague tribu-nal for alleged war crimes against Serb civil-ians during the Croatian military operation “Storm” in 1995. Along with his business partner, Milan Mandic, Gotovina now has a successful fish farm company based near Bi-ograd. After accepting a job there, he got to know who Gotovina was and all about the contemporary history of Croatia. He also had an interview with Gotovina in Biograd.

“He is normal man, the best kind of man and the best boss. If all bosses in Croatia were like the general and Milan ‘Mico’, Croatia wouldn’t be like this, it would be as success-

ReFugee CRIsesAfrican Refugee Finds New Life in CroatiaPrince Wale Soniyiki, a refugee from Nigeria, says his own story shows how migrants can find their place in Croatia - if the country gives them a chance.

sven MilekiC | BIRN | zAgreb

ful as Britain or Italy,” he said.He started to work for the IT company on-

ly two weeks ago but the people in Gotovina’s company have told him that he can “return to work in the [fish farm] company whenever he wishes”. He explained how he worked on the fish farm, getting a good salary and half of his rent paid as well. Some adverse com-ments appeared in the media about why Go-tovina was “giving jobs to strangers and not to Croatian people”, but he tried to ignore it.

“Most people are good [to me], maybe 95 per cent of them,” he said. “But that five per cent, those who say bad things, they are real-ly something,” he saidd. Nevertheless, gener-ally life in Croatia is good, he said.

One reason for changing jobs was his wish to continue working in the Association for Af-ricans in Croatia, which is dedicated to pro-moting African culture, tolerance and the in-tegration of Africans in Croatia.

They organize festivals, seminars, work-shops and visit schools around Croatia, most-ly in partnership with the CMS. His associa-tion wants to rectify the common stereotypes people have about about Africa.

His association wants to help all refugees who seek asylum in Croatia, help them inte-grate and raise awareness among the Croa-tians that people coming to Croatia are usu-ally good and that there are already Africans in Croatia who are “good citizens”.

“I would like to start a project with mi-grants to help them become self-employed and become their own bosses,” he explained. He said the refugees wishing to stay in the country have potential.

“Looking at the people in the asylum cen-tre; they are runners, they are boxers. If they get their chance, Croatia tomorrow will be great,” he said. “They shouldn’t look at them as a problem; they should look at them as po-tential. They should extract the very best in everyone,” he concluded.

Prince Wale

September 201524

After more than 13,300 refugees from Syria and Iraq entered Croatia from Serbia on Wednesday and Thursday,

Croatia temporarily closed the border with Serbia on Thursday night. The biggest bor-der passing, Batrovci, is still open for traffic.

Croatia’s Minister of Interior, Ranko Os-tojic, on Thursday urged refugees to stay in their reception centres in Serbia, Macedonia and Greece, since the capacities for receiv-ing refugees in Croatia were full. There are seven refugee centres in Croatia, the latest one being at the Zagreb Trade Fair. The ref-ugee centre in Beli Manastir in north-eastern Croatia is already overloaded, with 11,000 refugees and a lack of regular access to drink-ing water. In desperation, 200 refugees at-tempted to enter Hungary during the night, but were returned by the Hungarian police. Some refugees are becoming desperate in their desire to get to Slovenia and Western Europe, even willing to pay a fortune for transport. However, Slovenia is not allowing the majority of refugees to enter the country and allowed only 150 to enter on Thursday night. Additionally, Hungarian Prime Minis-ter Viktor Orban warned on Friday that Hun-gary will build a new fence on the border with Croatia, similar to one finished this week on the border with Serbia.

Croatian Foreign Minister Vesna Pusic on Friday said that while Croatia honoured humanitarian standards, it also “sticks to the rules” in registering all refugees. Neverthe-less, she rejected claims that the refugees were a security risk, adding: “Terrorists do not operate in punctured boats across the Mediterranean, but in planes in business class”. A session of National Security Coun-cil, highest coordinating state security body, is scheduled for Friday. Prime Minister Zoran Milanovic, the President and all other ministers will then discuss the issue. Serbian politicians meanwhile said they were ap-palled by Croatia’s action and by that of the EU. President Tomislav Nikolic said on Fri-day that the EU had put the entire burden of the refugee crisis on Serbia and that it was not fair or sustainable. “If anyone in Europe is thinking seriously about safety and secu-rity and about the survival of the continent, it is time to finally say what will happen, and then this should be implemented by all EU member states,” Nikolic said in Belgrade. He also said that while EU members were being selfish, Serbia is not, and will continue to help the refugees for as long as possible. La-bour Minister Aleksandar Vulin urged Cro-atia not to close its borders and internation-al roads, or Serbia would be forced to pro-tect its interests before international courts. “We would like to warn Croatia and any oth-er country that closing international roads is

out of the question, and that we will seek to protect our economic and any other interests before international courts,” Serbia’s Tanjug news agency quoted Vulin as saying on Thursday.

The minister said he wondered why Cro-atia was not capable of handling 6,000 refu-gees while 140,000 of them had peacefully passed through Serbia this year. Internation-al trains from Serbia were stopped on Thurs-day evening at the border with Croatia, Ser-bian Railways announced on Friday. It is said that only 40 passengers were on the last train, four of them migrants.

Macedonia’s parliament will discuss on Friday prolonging the emergency situation in the border region for another month, so that the military, dispatched there last month, can stay there to assist the police.

Meanwhile, officials in Bosnia and Her-zegovina expressed concern that the refu-gees’ route will now switch towards Bosnia. Security Minister Dragan Mektic said that Bosnia could receive up to 5.000 people but that after those capacities were filled, it might close the borders. “We are ready to offer transit... but on condition that there is a cor-ridor,” he said, “We are ready to close the borders that moment when we fill the capac-ities,” he said. The deputy director of the Ser-vice for Foreigners’ Affairs, Izet Nizam, on Friday said Croatia’s border closure had cre-ated a blockage.

“By closing the border in the neighbour-ing state [Croatia], a blockade is being cre-ated and refugees cannot continue crossing towards EU countries. This is what we are afraid of ... that this blockage could shift the [refugee] route toward Bosnia,” he said.

He said that there were two crossing points which refugees could use, one in the northeast, near Zvornik, or another in the south-eastern part of Bosnia, near the town of Trebinje. Bosnian agencies have been present in the field in northeast Bosnia al-ready for two months, overseeing how the situation with refugees is developing, Nizam said. He and added that in coordination with the town of Bijeljina, accommodation has been prepared in the town for up to 700 peo-ple but that other Bosnian institutions will also have to engage if the refugee wave real-ly reaches Bosnia. The border crossings in the north could be more challenging for ref-uges due to the waters of the River Drina, which form the border between Bosnia and Serbia there. Eventual crossings in the south would be more difficult to control because of the land layout and sparse population.

Although not hit by the refugee wave, Montenegro is drafting a formal plan in case of a possible detour in the route taken by ref-ugees towards Western Europe.

Macedonia Police slammed for Abusing RefugeesThe Macedonian police have physically abused refugees and migrants who have been transiting the country’s territory, campaign group Human Rights Watch said in a new report.

Sinisa Jakov Marucic/ BIRN/Skopje

in a report released on Monday, Human Rights Watch accused the Macedonian po-lice of beating and insulting refugees and migrants from countries like Syria, Af-

ghanistan and Somalia. “it’s plain to see that Macedonia has a problem with police violence against asylum seekers and migrants,” said Emina Cerimovic of Human Rights Watch. the campaign group’s 59-page report entitled “‘As though We Are not Human Beings’: Police Brutality against Migrants and Asylum Seekers in Mace-donia”, documents cases of physical and verbal abuse at the hands of Macedonian officers at the country’s southern border with Greece, the primary entry point for refugees heading north towards Western Europe. it also documents cases of police ill-treatment in the Gazi Baba detention centre in Skopje between June 2014 and July 2015 and the failure of the authorities to investigate these cases. it alleges that refugees were held “in inhuman and degrading conditions in Gazi Baba”. People who were interviewed by Human Rights Watch describe being beaten by police officers with batons as well as punched, kicked, and verbally abused. “in some cases, mi-grants and asylum seekers were forced to run a gantlet between rows of police of-ficers, who struck them with police batons on their backs, shoulders, and heads,” the report says. Ayesha, a 16-year-old girl from Afghanistan, told Human Rights Watch that Macedonian police hit her and that she twice saw police beat her father and 17-year-old brother. After protesting in early January because they were sent back to the border where they came from, “a police officer approached my father and hit him with a police baton on his back and his arm. Another police officer hit my brother with a police baton on his shoulders and third police officer hit me with a police baton on my arms,” Ayesha said in the report. Cerimovic said that although Macedonia has stopped routinely detaining migrants and asylum seekers in degrad-ing conditions, “its asylum and migration practices still fall short of its obligations under national, EU, and international law.” “the European Union should press Sko-pje to tackle its problem of police abuse against migrants and asylum seekers through training and accountability,” she said. Greece, Macedonia and Serbia are key tran-sit countries along the Western Balkans migration route to the European Union. Since August, thousands of refugees and migrants have been transiting these coun-tries. Macedonia said last week there were days when up to 11,000 migrants en-tered the country via its southern border with Greece.

Countries across the Western Balkans are drawing up their contingency plans after Croatia shut its border, claiming its capacity to receive people had been exceeded.

Croatia Border Closure Alarms Balkan Neighbours

Syrian refugees in Croatia. Photo by BEtA

September 2015 25

BIRN teAM

Albanian environmentalists have voiced dismay over the government’s decision to give initial approval to the proposal of a Turkish company,

paving the way for a concessionary agreement to build the Pocem Hydropower plant on the Vjosa River. The company in question is Çinar-San Hafriyat Nakliyat Inşaat Turizm Sanayi Ve Ticaret Limited Şirketi.

Albanian law allows companies to make proposals to build hydropower plants after which the government open a tender in which the company that made the first proposal has an advantage assigned by the government. Although in theory other companies can still bid for the concession, the first proposal almost always wins.

The Vjosa River in southern Albania is considered the last wild river in Europe and a group of Albanian and foreign environmental protection organizations are campaigning to convince the government to annul plans to build a chain of hydropower plants there.

The government decision goes against the promise given by Prime Minister Edi Rama during the campaign for the June local elections to make the area a protect-ed national park.

“The Pocem hpp is one of eight plants projected on the Vjosa by previous governments and we have always sought annulment of these plans,” Besjana Guri, an activist from Eco Albania organization, told BIRN.

“We see now the government has decided to give another concession exactly when the Prime Minister declared that he was working to create the Vjosa Na-tional Park,” Guri added.

Rama promised to stop hydropower development in the zone on 13 June, when he was visiting the area in the election campaign.“We will transform the Vjosa in a national park to stop the barbarity of hydropower plants and to develop tourism, economy, agriculture, so to empower the domestic economy and increase the number of visitors to this big park,” Rama said.

“Vjosa is one of the most beautiful rivers in Europe, it is a great European treasure. In collaboration with international organizations we will implement the proj-

ect of Vjosa as a National Park,” Rama added.About 270 km long, Vjosa is considered as one of

the last wild rivers of Europe. It runs uninterrupted from its source in Greece to the Adriatic Sea.

Albania’s communist government developed the earliest plans back in 1970 to build a chain of eight hy-dropower plants with artificial reservoirs, hoping to produce some 2.2 TW/h of electricity and cover about a third of the country’s electricity needs.

The post-communist government in 1997 signed a concession to build Kalivaçi, an 80 MW HPP and one of the eight projected hydropower plants.

Kalivaci’s construction has dragged on, however, and the owner of the concession, Francesco Becchetti, is currently under investigation for money laundering.

Over the past years, eight concessionary agreements were signed by the previous government to build small and medium plants on the Vjosa’s tributaries, raising further serious concerns.

An investigation by BIRN revealed that one of the plants, the Lengarica, was approved by authorities in disregard of laws and regulations on nature protec-tion.

Earlier this year, a group of Green MEP drafted an amendment in the European parliament on Albania’s progress toward EU, urging the authorities “to re-think plans to build hydropower plants along the Vjosa river and its tributaries, since these projects would harm one of Europe’s last extensive, intact and near natural river ecosystems”.

Concessionary agreements on hydropower plants are usually granted for 30 years to private companies on condition that the national power corporation KESH then buys the power under a negotiated price for the whole period of the concession.

“We continue to believe that declaring Vjosa a na-tional park includes an explicit ban on any dam in the river basin. We will continue to support the communi-ty in fighting the construction of new plants on Vjosa,” Guri vowed.

Bankers Petroleum announced on Monday that the national Agency for the Management of natural Resources in Albania had agreed with

the idea of holding an independent evaluation of its investments as part of efforts to end the tax dis-pute.

“in the next few weeks, the parties will select international auditors and hope to arrive at a con-clusion about this issue. this initiative is expected to resolve the [tax authorities’] estimate of $57 million in tax balance,” the company said in a press statement.

Bankers, which had total revenues of 54.4 bil-lion leks (388.6 million euros) in 2014, and is the biggest corporation in the country, has been ac-cused for years of transferring profits outside the country by inflating its investments through relat-ed companies registered offshore in order to avoid Albania’s 50 per cent profit tax.

its balance sheet shows that at the end of 2014, it had 13.3 billion leks (95 million euros) in accu-mulated negative profit tax.

the Albanian tax authorities tried to challenge this and disputed about $57 million in expendi-tures. Bankers then said that it would seek an in-dependent audit.

Canada-based Bankers started working in Alba-nia in 2004 on a concessionary agreement to use modern technology to exploit petroleum reserves. Over the years, it managed to benefit through high oil prices which turned it into a giant worth $2 bil-lion at its height just before the international fi-nancial crisis of 2008.

However, the sharp drop in oil prices since Au-gust 2015 hit its share prices in the toronto Stock Exchange. its shares currently trade at about $1.90, down from over $6 in october 2014. its rev-enues from its operations in Albania were down to $170 million for the first six months of 2015, half as much as the previous year.

the standard concessionary agreement for oil extraction in Albania provides the government with the right to tax 50 per cent of the net profits. Un-able to collect the profit tax, Albania then intro-duced a 10 per cent royalty tax over natural re-sources exploitation in the country.

envIRonMent

Albania Power Plant Approval Angers GreensBreaking his promise to not allow any new hydropower plants on the Vjosa River, Albania’s Prime Minister has approved a Turkish company’s request for a concession, angering environmentalists.

The main petroleum extraction company in Albania is hoping that an independent auditor will help to resolve a tax bill of $57 million (50 million euros).

Albania Oil Company Seeks Tax Dispute Mediation

Vjosa river. Photo: Wikipedia

September 201526

besAr likMetA | BIRN | sAzAn

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

The sudden harsh police clampdown on Albanians working informally is causing concern that the campaign could damage small businesses - who supply most jobs in the country.

Tax Evasion Arrests Strike Fear Into Albanians

Albanian police on thursday said they had arrest-ed two hairdressers for working in a side-street shop in tirana that was not registered with the tax authorities.

According to police, taulant hasanaj, 29, was arrested for resisting a tax inspector while indrit lluka, 33, was arrested for “conducting an econom-ic activity... unregistered in the tax office.”

in a separate action, police stopped several trucks transporting cattle and said they had opened proceedings against the traders.

news of the arrests gave new meaning to the much anticipated government campaign against the informal economy and tax evasion, announced with great fanfare on 1 september but which was then postponed for about a week when the author-ities found themselves unprepared.

in elbasan, 40 km south of Albania, some farm-ers have had their tobacco confiscated by the au-thorities who say the illegal but until now tolerat-ed trade in domestic tobacco is harming govern-ment revenues.

in a separate development, the government has presented a new set of harsher measures against tax non-compliance, with changes in the criminal code. the new proposal states that fiscal evasion will result in jail terms of up to three years. busi-nesses may be fined up to 10 million leks (80,000 euros) if they sell goods without a receipt or fiscal bill.

the informal economy in Albania is estimated to be worth at least 35 per cent of the whole econ-omy. there is a general agreement that fighting fis-cal noncompliance is necessary but many see the new measures as disproportionate and ineffective.

some note that no senior official has ever been jailed for such corruption although corruption is perceived as widespread and even though much fiscal evasion is perceived to be the work of big businesses with strong political links.

Monitor Magazine, Albania’s sole economic publication, agreed that fiscal evasion has to be fought but pointed to the climate of fear that the action is creating among small entrepreneurs.

“fining businesses 10 million leks (71,000 euro) for selling without fiscal bill doesn’t make sense because such a fine is enough to bankrupt any of them,” Monitor said in an op-ed this week.

“We are not sure if such fines will be applied or if they will work only to increase the power of tax officials to extract higher bribes,” it added.

the op-ed also warned that the climate of fear will have a negative impact on economic growth and employment, as small businesses provide 90 per cent of the jobs available in the country.

Mysterious decision to erect a new bunker in Tirana prompts claims that the left-wing government feels nostalgic for Albania’s old dictator.

Tens of thousands of Communist-era bunkers remain scattered around Albania – a legacy of

former dictator Enver Hoxha’s paranoid fear of invasion.

Now a new one is going up in the centre of Tirana, however, built at the behest of the left-wing government of Edi Rama. The centre-right opposition Democratic Party is so angry about what it sees as Communist-era nostalgia that its supporters even attempted to remove by force over the last few days. Observers meanwhile are wondering about the bunker’s wider meaning. The bunker is being built near the Ministry of Interior, where the government earlier this year started an urban renewal project with the aim of rebuilding the pavement and creating a pedestrian zone. The project plan has not been made available to the public, however, and no one knows what the bunker is supposed to mean.

The government has offered no explanation for what it is doing, or revealed who conceived and designed it.

Inevitably, some see it as part of a larger trend towards reviving the cult of Hoxha, the Stalinist who ruled Albania with an iron fist from the end of the Second World War till his death in 1985. Protesters organized by the Democratic Party last Friday showed up near the bunker and tried to destroy it.

They accused the government of being insensitive to the feelings of tens of thousands people who suffered under Hoxha’s rule, a viewpoint shared by many.

On Saturday, dozens of police were deployed around the new bunker to protect it from the ire of the protesters, some of whom were arrested or summoned later to police stations.

The Democratic Party leader, Lulzim Basha, has called for more protests against the bunker and others have threatened acts of civil disobedience.

While artists and some others have converted former bunkers into new uses, most Albanians see them as symbols of a shameful era they would like to forget.

Bunkers feature in several works of literature and movies. Two novels by the celebrated writer Ismail Kadare, Pyramid and the Great Wall, refers to the Communist government’s decision to build the bunkers as a tool designed to keep people busy and, thus, obedient.

Slating what he calls “a bunker mentality”, artist and blogger Vincent van Gerven Oei, a Dutchman living in Tirana, dubs the new bunker a form of “architectural aggression” and questions the wisdom of its construction.

“It should be a question whether a government should be allowed to make these types of interventions in the public space outside the knowledge or approval of the local municipality, only meters away from several cultural monuments, through a seemingly unknown ‘decree’

of the Council of Ministers,” he wrote in his last blog post.

“If this is how public space is organized – dictated, almost – we are really not far removed from forms of politics that recently seem to gain traction all over the region,” he added.

Albania started building scores of military fortifications all over the country in the 1960s and 1970s with the declared aim of holding off an attack from either NATO or Warsaw Pact forces. In reality, neither alliance had any intention of invading the country.

The bunkers are most visible legacy of those fortifications and attract a lot of attention from foreigners, if not from Albanians. Last November, the government opened a museum in an underground office space on the periphery of Tirana called BunkArt.

Some called it “an illegal museum for Enver Hoxha”, although the controversy did not stop thousands of people from visiting the museum, suggesting a good deal of interest remains in the Communist era.

The government ignited further controversies when it opened a museum in the former building of the dreaded Communist-era secret police, the Sigurimi.

Government posters plastered on the external wall referred to the much-feared building as a “sleeping beauty about to be awakened by a kiss”.

The use of that fairytale metaphor caused some shock. The building, often

nicknamed the “Gjethi” (“The Leaf”) is widely remembered as a torture chamber. Some used to refer to it as the place of “beatings without limits.”

T h e gove r n m e nt ’ s p o s t e r s emphasized the use of the building in the Second World War use as Gestapo office, however.

It has also had made clear that the museum will focus only on the eavesdropping technology used during the Communist era.

Many countries in Eastern Europe feel a certain fascination with their old Communist regimes and have opened museums focusing on those times.

One problem in Albania, however, is that there has never been a judicial process that focused on confronting the crimes committed in that era.

In the meantime, Hoxha’s likeness has reappeared more often during the last two years, especially during the various commemorations of events in the Second World War that the government sponsored.

A row erupted after a party was organized on September 16 by the new left-wing mayor of Tirana, Erjon Veliaj, in Peza, west of Tirana, celebrating the Second World War Communist-led resistance summit, because it included a photograph of the old dictator.

When the Democratic Party cried foul, Veliaj distanced himself from the photograph, saying that it was not part of the ceremony organized by the municipality.

Albanians See Red About Tirana’s New Bunker

September 2015 27

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

gjergj erebArA | BIRN | tirAnA

the former political prisoners protests against the concrete building in tirana. LSA

Private Investors have hand in Skopje 2014While the Macedonian state has stumped up the cash for most of the city’s grand makeover, some monuments, floating galleons and kiosks are investments of private entrepreneurs.

A little known association has do-nated seven monuments to Sko-pje 2014, while private compa-

nies have built galleons and Baroque-style kiosks on the initiative of the gov-ernment in the centre of Skopje.

The Skopje 2014 makeover, funded by public money, has cost the country at least 627 million euro, a BIRN database on the project has revealed. However, some of the facilities have been financed by individual entities, foundations and as-sociations.

These include neo-Classical hotels and commercial buildings, galleons placed on the Vardar River and some Baroque-style fast-food shops.

In central Skopje, there are currently three riverside restaurants in the form of old galleons, placed in the waters of Var-dar Ruver, two of which are under con-struction. The one that is open, called “Royal Macedonia”, is located near the State power producing company MEPSO and the HQ of the Macedonian Post Of-fice. Two others are in an advanced stage of construction, located close to each oth-er in the river, ‘anchored’ on the right bank of the river where they form part of the scenery around the newly built For-eign Affairs Ministry and the Holiday Inn hotel.

The galleon near the Holiday Inn and the other near the MEPSO building are the personal investment of Skopje entre-preneur Davor Andreevski, who is known as the owner of the hair salon Di-

or in Skopje.The third galleon, located between

these two, is the work of Skopje restau-rant owner Stojan Filiposki, owner of the restaurant Vodenica. Unlike the other two ships, this one is also to serve as a hotel with 18 rooms. The contractors will manage the galleons over the next ten years and in return they are obligated to pay a monthly fee to the city. As an-nounced, Andreevski will pay 140,000 denars [some 2400 euro] per month for both galleons while the owner of Voden-ica will pay 36,000 denars [about 600 euro] for one ship.

The urban plan for that part of Skopje foresees a total of six galleons erected over the river bed serving as various kinds of hospitability outlets. At the end of 2012, the municipality of Centar, then controlled by the ruling VMRO-DPMNE party, in one of the many changes it made to the urban plan for the area (nine such changes were made in five years), al-lowed permission for the erection of 20 stylized sandwich and tobacco shops set on antique pillars in the city centre, matching the overall concept of the Sko-pje 2014 project.

Several months later, at auction, the

Ministry of Transport and Communica-tions offered six plots of eight square me-tres each in the city centre.

At the auction in June 2013, three of the six were sold for a total of about 95,000 euros. Selim Mushe, from Sko-pje, bought the site in Macedonia Street next to the Memorial House of Mother Teresa for 330,800 denars (about 6,300 euros) per square metre.

He also bought the location near the Holiday Inn Hotel for around 5,400 eu-ros per metre. Overall, he paid about 93,000 euros for the two plots of a total of 16 square metres.

At the same auction, the Suprema company from Skopje bought the third lot for a lower price. Suprema paid 6,600 denars or 106 euros per square meter for eight square metres in Zena park. The total price was thus just under 900 euros.

The author of the design and the lay-out of the Baroque-style sandwich shops was Zharko Chaushevski, who has been behind multiple facilities that form part of Skopje 2014.

Gifts of little known association:Seven of the latest monuments erect-

ed within the remits of Skopje 2014 are the complete donations of a relatively un-known NGO, the Association for the Spiritual Unification of Setinci, Popadin-ci and Krushoradi of Florina, run by Tas-ko Jovanov, 74, from Skopje. Neither Jo-vanov nor the City of Skopje, the recipi-ent of the donated monuments, has re-vealed the cost of the monuments.

vlADo Apostolov | BIRN | skopje

September 201528

The city administration has forward-ed all questions about the costs to the as-sociation whose leader, Jovanov, has not divulged further information. In the ab-sence of official data on the cost of the monuments, the assumption is that the association set aside at least half a million euros for the seven monuments.

This is based on the calculation that one of the cheapest monuments in the Skopje 2014 project, of revolutionary and poet Nikola Jonkov Vapcarov, cost the municipality of Butel 125,000 euros.

The same association last year donat-ed the monument of Nikola Petrov Rusin-ski, placed near the University Library, the statue of St Lydia, erected at St Mary Mother of God Square, of Andon Lazov Janev-Kjoseto, placed in front of the Ba-sic Court, and of General Mihajlo Apos-tolski, placed at the roundabout near the Continental hotel.

Monuments to Pere Toshev, Georgi Sougarev and the newest monument, dedicated to the child refugees from Ae-gean Macedonia, will stand near the Hol-iday Inn.

The monument of Kjoseto, showing him with a knife in hand, has sparked de-bate because he remains a controversial figure in history. The main focus of com-ment has been its location, near the Ba-sic Court in Skopje.

The author of the monuments of Niko-la Petrov Rusinski and St Lidija is the sculptor Valentina Stevanovska, who said she made them for free.

According to BIRN’s “Skopje 2014 da-tabase, Stevanovska recieved 3 million euro for the construction of her works, making her the highest paid conceptual author involved in the government proj-ect. However, her exact author’s fee de-rived from this sum remains unknown.

The association run by Jovanov, estab-lished in 2007, often receives annual state grants earmarked for non-govern-mental organizations, but these are sym-bolic in relation to the cost of a monu-ment.

More specifically, the NGO in recent years received a free Audi A4 car from

the state plus office space in central Sko-pje, near the Record bus stop.

The association head, Jovanov, in 2009 was elected president of Macedon, a union of associations of Macedonians from the Aegean region, which unites ten organizations addressing the Aegean Macedonian issue.

The pedestals of the monuments are the work of the construction company Bauer BG from Skopje. The company has not revealed how much money it received from the association.

Bauer BG is in fifth place in a list of the top five contractors of the construc-tion project. It has participated in the de-velopment of eight facilities costing a to-tal of 31 million, BIRN database indicat-ed.

Faux-Baroque by all cost:Although the mayor of the municipal-

ity of Centar, Andrej Zernovski, who op-poses the Skopje 2014 project, stopped the building of a new multi-storey garage in Skopje, the government still found a way to build a second faux-baroque-style garage in the capital.

The first baroque garage was built in Centar during the time of Zernovski’s predecessor, Vladimir Todorovic, a mem-ber of the governing VMRO-DPMNE party.

When Zernovski came to office, in 2013, he did not want the municipality to pay 3 million euro for the new garage, which is why the Ministry of Transport, headed by VMRO-DPMNE, changed the plan and sold the land to a private com-pany.

The new owner of the site was obliged to build the garage in baroque style. It is noteworthy that the new owner is not a standard company but a common inter-est community, established by more than 240 transport companies.

Also, in the centre of Skopje, on the city’s main square, the government sold a site to a private company from Albania, Amadeus group, and committed the com-pany to building a 16-metre-high building in baroque style with a version of Rome’s Spanish Steps in front of it.

Skopje 2014: the new face of MacedoniaThe government-funded revamp of the Macedonian capital, called Skopje 2014, aims to give the city a more impressive and ‘historic’ appearance. See new images in this updated gallery.

Sinisa Jakov Marusic

Drawing inspiration from the architectural styles of Classical Antiquity, skopje 2014 was originally announced in 2010, when the project initially envisaged the

construction of some 40 monuments, sculptures, renovated facades and new build-ings. fast forward to 2015 and the number of buildings and monuments has tripled.

 the revamp so far have given compete facade changes to the government and parliament buildings, and has seen the construction of dozens of new administra-tive buildings.

Many bronze and marble statues have also been erected to adorn the surround-ings, including a triumphal arch, some 15 equestrian statues and a memorial com-plex dedicated to fallen heroes.

the piece de resistance is a 22-metre-high bronze equestrian statue of the an-cient warrior, Alexander the great, standing on top of a white marble fountain in skopje’s central square.

A similarly-sized statue of Alexander’s father, philip of Macedon, is placed op-posite the square on the far bank of the vardar river.

old facades and bridges are also being revamped to match the project’s cho-sen aesthetics.

since it was unveiled, the project has attracted controversy. supporters say it will transform the image of a city blighted by decades of dreary socialist architec-ture and neglect. they say it will restore a missing sense of national pride and cre-ate a more metropolitan atmosphere.

Critics complain about the cost of the job and the transparency of the contracts given to the architects and designers. some say a relatively poor country should spend its resources more prudently.

  they also say the project is an attempt to distract people from the country’s real problems, such as high unemployment, poverty and stalled progress towards eu and nAto membership.

 Many architects are unhappy with the aesthetics of the project and would have preferred a more contemporary approach.

the price tag of skopje’s new look has meanwhile also shot up, far surpassing the initially announced figure of €80 million, to around €560 million, a birn investigation has shown.

September 2015 29

Roughly a year ago, debate raged among officials in the Albanian gov-ernment on what to do with Sazan

Island, a derelict military base off the coast of Vlora in southern Albania, which had been off limits to civilians for more than a century. “Some wanted to turn the island into a casino while others wanted hotels,” recalls Auron Tare, the head of Albania’s Coastal Agency. “This debate has been rag-ing for 20 years, and to put out end to it we brought a group from the US who special-ize in gambling,” he added.

After the prospective investor looked at the island and decided it was not a proper spot for a casino, the path was opened to transform the former military base in an ec-otourism and cultural destination, centering on its cold-war era legacy. “The idea was to open up the Island as sort of natural muse-um, with its military bunkers as an allegory of communist Albania; beautiful but sur-rounded by barbed wire,” Tare said, sitting in his make-shift headquarters set in a tent in the island’s port. According to Tare, Sa-zan has only one small beach, which is not a destination for beach lovers but more suit-ed to those who like trekking, diving, nature and who want to immerse themselves in the island’s history.

“Here one can come and see a piece of communist Albania in order to understand how it was to live under isolation,” he add-ed. Sazan is a small island with an area of 5.7 square kilometers, known in antiquity by the Greek name Sason.

Due its strategic positioning at the en-trance of the bay of Vlora, the island is men-tioned in many military episodes, stretching from antiquity to the First World War.

Part of the Roman, Byzantine and Otto-man empires, in 1815 it became part of the independent Ionian Islands Republic, con-trolled by Britain. In 1864, the island was ceded to Greece, which controlled it until

1913, when Athens was forced to hand it over to Italy. The Italians who controlled it from 1913 until 1943 built roads, the light-house, the port, civilian installations, a pow-er generator, as well as military fortifica-tions. During this period, the island was al-so planted with pine trees, which now cover good part of its territory. “The Italians even built their own whorehouse,” Tare noted.

Following the end of Ward War Two, It-aly ceded the island to Albania in 1947 as part of the peace treaty between the two countries. During the second half of the 20th century, Albania was one of the most isolated countries behind the iron curtain, under the rule of the Stalinist dictator, En-ver Hoxha.

Hoxha ruled with an iron first from 1945 until his death in 1985, building hundreds of military bases and a network of estimat-ed 700,000 bunkers to fend off a foreign in-vasion that never came.

According to Tare, Sazan, which the Ital-ians had already reinforced with artillery and tunnels, became one of the most forti-fied areas of the country, filled with mush-room-shaped bunkers and bomb shelters to house entire divisions.

At its peak in the 1970s, the base mus-tered more than 3,500 people, including ci-vilians and military, complete with a school, nursery, two cinemas, shops and a hospital.

The base was mostly dismantled after communism collapsed in Albania in 1991 and was completely ransacked in 1997 after the country entered a period of anarchy, fol-lowing the collapse of a series of pyramid-like investment schemes. According to Tare, the marauding crowds that ransacked the island even melted the large Italian coastal artillery pieces for scrap metal, which had been positioned to defend the Karaburan peninsula.

Today, of the once imposing military base, all that is left is a series of abandoned and half-demolished buildings that look like a ghost town. However, Tare says these der-elict buildings contain a lot of history, which a trained guide could use to make the past come alive for visitors.

“One of the things we will do first is re-store the thousands of propaganda slogans spread across the islands and build up the checkpoint in the port entrance,” he said.

Although still technically a military base, from this July Sazan is under the manage-

ment of Albania’s Coastal Agency, which in cooperation with its French counterpart has created a detailed management plan for the island.

The plan includes the creation of differ-ent trekking and hiking itineraries as well as the creation of a nautical scientific research centre. Since 2014, the surrounding waters of the Karaburun peninsula and Sazan Is-land have been transformed into a national marine park.

The island will also become the base for the R/V Hercules, a purpose-built vessel that serves as a maritime archaeological plat-form with seafloor mapping and three-di-mensional modeling capabilities, owned by the American RPM Nautical Foundation.

The vessel, which has remote sensing equipment and underwater robots, has dis-covered two submerged Roman ships in its mapping of the Albanian coast during recent years. “These Roman vessels could be dragged from the ocean floor and exposed on the island,” Tare says.

For the time being, the only vessels arriv-ing on the island are two small tourists ships, the Black Pearl and the Regina Blue, depart-ing daily from the village of Radhima, out-side the city of Vlora. The small ships ferry tourists to Sazan, sometimes with a stopover in the Karaburun peninsula. An individual ticket for the tour costs 1,600 lek, or 12 eu-ro). According to Tare, during the first week that Sazan was opened to visitors more than 600 tourists visited it.

One of them, traveling on board the Re-gina Blue on August 1, was Arta Kodra, a 54-year-old woman who had lived with her naval officer husband in Sazan from 1979 to 1988.

“I first set foot on this island when I was 18, just after high school graduation,” she said. “Life was good here and I feel very nos-talgic for that period,” she added, as the ship made its way back toward the mainland.

FeAtuReAlbania opens up ghost military island to touristsA derelict former cold-war military base in the island of Sazan off the coast of Albania has become the Mediterranean country’s newest tourist attraction.

View of the island of Sazan | Photo by : Gjergj Erebara

the Black Pear anchoring in Sazan island | Photo by : Gjergj Erebara

September 201530

besAr likMetA | BIRN | sAzAn

One a Sunday this July, a group of young women climbed the stairs of the Church of Saint Peter and

Saint Paul in the town of Bajza, wearing long shining dresses and festive hair dues. They walked inside the church with their eyes transfixed on the altar and before approaching it took a seat in the long wooded stalls as the mass was due to begging.

The ritual resembles a marriage cer-emony, even though no one was to be married in the church that Sunday. However, with their almost ritualized parade toward the altar, these girls are actually have their hopes high to tie the knot. Bajza is small town in the region of Malsia e Madhe, surrounded by 12 villages high in the mountains, united by their Catholic faith.

Built in 1856, the church is better known in the Catholic community for being the parish Father Anton Harapi, an early twentieth century Franciscan friar, writer and political activisit.

In 1967, when Albania’s former com-munist ruler Enver Hoxha declared the country the first atheist state in the world and launched persecution cam-paign against the clergy, the church was destroyed and turned into a grains warehouse.

Rebuilt in the mid Nineties, the new

church does not serve only the faithful, but also those seeking love and mar-riage, turning Sunday prayers in a meet-ing spot for bachelors and their future brides. The high rate of migration in the areas and social tradition that confine women mostly to their homes is be-lieved to have played a role in this new phenomenon, which the heads of the church frown upon.

The faithful narrate that during the summer, young emigrant man working in Europe or the United States, return home in the hopes of finding ‘a good Al-banian girl to marry.’ The restricted time at their disposal pushes many of them to flock to the doors of the church during Sunday prayers, where the local women congregate.

“During the period that migrants are back the girls always stop at the hair-dresser before heading to mass,” says Valentina, a devout Catholic from Bajza.

“Don’t know how all this thing start-ed, but many couples first saw each-other in this church before deciding to get married,” she added.

The church in Bajza is an important meeting point for the sprawling moun-tainous region that counts only 12,000 souls. Women in this economically de-pressed area of Albania have a little so-cial interaction. After finishing high

school they settle at home, helping their parents with the house chores until someone asks their hand in marriage. Often returning migrant men are the main contenders.

Violeta Dedaj, a wedding singer from the town of Bajza tells BIRN that these new tradition being created around the church is something people should em-brace. She is even trying to convince her brother who lives in the United States in order to find the right girl there.

“People meet in school and at wed-dings, why not in church,” she says. “They just exchange glances there and the rest comes after,” she added.

Father Sokoli, the Franciscan friar of Bajza does not like church’s new repu-tation, because he says it clouds its real mission and the work it does in the community.

“These a holy place to meeting God and not spot for hook ups and engage-ments,” he said.

People in Bajza are equally split, about the finding love during a mass. However Maria, a mother of three daughters from the village of Pjetrosha-ni is not one of them.

“My older daughter was seen in church; the boy liked her and his aunt came to visit,” she says. “Now they are married and have a baby boy,” she adds.

Maria is getting ready to marry off her second daughter in September, and says she does not understand the fuss people make about the practice.

“Don’t see what’s wrong with it,” she says, adding that “many people do it, but few actually admit it.”

Frederik, 27 years old from Bajza who lives in Tirana, does not want meet his sweetheart on church ground. How-ever, he says he understands that local girls have few choices.

“After they finish school girls here do not frequent bars or have a social life,” he says. “Their life is confined to the chores of the house and the goal of find-ing a husband.

There are many marriage and en-gagement stories in Bajza that had their first spark on holy ground; however, alike those who start in more profane places not all of them translate into hap-pily ever after.

Luigj Mollaj says that his cousin, who is a migrant in Britain, return home with the goal of marrying in Bajza, and after the church ritual was engaged in only two weeks. The couple had baby but the marriage ended in divorce.

“It’s not said that the church is to blame; break-ups and divorces happen to couples even when they meet in oth-er circumstances,” he concluded.

In the northern town of Bajza, the local Catholic Church known for its rich history, in the last few years has turned into a meeting-place between young migrant men and marriage-age women from the Accursed Mountains.

AnilA Dushi | BIRN | bAjzA

Church turns into Marriage hub for Albania highlanders

September 2015 31

#birndecade

Ten Years of Making a Difference