RESEPTÖRLER VE HÜCRE İLETİ SİSTEMLERİ

Prof.Dr.Hafize UZUN

Reseptörler

Sinyal iletimi Transport: reseptör aracılı

endositoz Antikor oluşumu: antijenik uyarı ile B-lenfositlerinin plazma

hücrelerine dönüşümleri

Reseptörler

Hücre yüzeyi reseptörleriHidrofilik yapılı uyaranlar

(Nörotransmitter, hormon ve sitokinler)

Sinyal transdüksiyonu Hücre içi reseptörlerLİpofilik yapılı hormonlar

Hücre yüzeyi reseptörleri 7 transmembran (alfa-heliks), G-protein kenetli

res. Efektör: adenilat siklaz, fosfolipaz C, iyon

kanalları (Na+, K+Ca2+, Cl-), cGMP fosfodiesteraz (PDE) (ß-adrenerjik agonistler)

İyon kanal res. (ligand kapılı) (asetil kolin) Tirozin kinaz akt. res. (intrinsik) (insülin) Tirozin kinaz akt. protein ile ilişkili res. (GH) Guanilat siklaz akt. res . (intrinsik) (ANP) Serin-treonin kinaz akt. res. (intrinsik) (TGF-ß) Tirozin fosfataz akt. res. (intrinsik) (CD45) Ölüm domeni taşıyan res. (TNF- α)

Hormon reseptörleri

Protein molekülleri, glikoproteinler: hedef doku Karbohidrat komponenti: özgüllük Ligandı tanıma ve bağlama (non-kovalan ve geri dönüşümlü) L+R LR Ka=1/Kd ~ ilgi Ligand ile tetiklenen konformasyonel değişim (geri

dönüşümlü) Kalitatif ve kantitatif özelliklerde gereksinimlere göre

değişim ! Reseptörler arası + ve – kooperatif etkileşimler ilgide

değişim! regülasyon (internalizasyon/inaktivasyon) ve regülasyon Homolog ve heterolog regülasyon Biyolojik etki : [LR] ve post-reseptör mekanizmalar

Reseptör aracılı endositoz

Reseptör aracılı endositoz HASTALIK

Virus Karaciğer hücreleri Hepatit

Virus Motor nöronlar Poliomyelit

Virus T hücreleri AIDS

Membran akışkanlığı ile ilişkili hastalıklar

Ağır karaciğer hastalığı (Alkolik siroz): plazma kolesterol eritrosit membranında kolesterol akışkanlık eritrosit yüzeyi dikenli bir görünüm alır eritrositler dolaşımdan erken uzaklaştırılır spur cell anemia Alkol: Sinir hücrelerinde membran akışkanlığını

(reseptörler, iyon kanalları) etkiler. Toksik ! Abetalipoproteinemi: Hücre membranlarında

sfingomiyelin fosfatidil kolin akışkanlık Anestetikler: lipidlerde çözünür, akışkanlığı arttırırlar.

Membran transport sistemleri ile ilişkili hastalıklar

Sodyum kenetli glukoz-galaktoz transportu/barsak epitel hücreleri

Fruktoz malabsorbsiyonu Nötral amino asidlerin transportu/barsak ve

böbrek epitel hücreleri: Hartnup hastalığı Sistin, lizin, arjinin amino asidlerinin böbrek

epitel hücrelerindeki reabsorbsiyonları: Sistinüri Fosfatın renal reabsorbsiyonu: Vitamin D’e

dirençli raşitizm Cu2+ATPaz geninde mutasyon: Wilson ve

Menkes hastalıkları

Hücre iskelet proteinleri ile ilişkili hastalıklar Eritrositin şekil ve stabilitesinde kalıtsal

bozukluklar Spektrin, ankyrin, band-3, pallidin ve

protein 4.1 Spektrinin ß alt-biriminde defekt:

sferositoz, anemi Distrofin: (kas) sarkolemmal glikoproteini

aktin filamentine bağlar protein Distrofin eksikliği: Duchenne kas distrofisi Kusurlu Distrofin: Becker kas distrofisi

Membran reseptörleri ile ilişkili hastalıklar Ailesel hiperkolesterolemi, LDL res. Nefrojenik diabetes insipidus ADH res. (AQP-2 ) Diabetes mellitus (NIDDM, obesite) İnsülin res. (GluT4 ) Laron tipi cücelik, GH res. Akondroplasi, FGF res. 3 Miyastenia gravis, asetil kolin res. antikoru

Membran karbohidratları ile ilişkili hastalıklar

GlcNAc fosfotransferaz gen mutasyonu: bazı hidrolazların Man-6P ile etiketlenememesi ve lizozomlardaki eksiklikleri I-hücre hastalığı

Eritrosit memb.nın bazı proteinlerinin fosfatidil inozitol glikan (GPI) ile

membrana bağlanmalarında eksiklik Paroksismal noktürnal hemoglobinüri

Membran glikoprotein ve glikolipidlerinin oligosakkaridlerinde anormalite: metastaz

Diğer........ Mitokondriyal iç memb. proteinlerini kodlayan

genlerde mutasyon Nörolojik ve kassal hastalıklar

Yılan zehiri, fosfolipazlar, lizofosfolipid oluşumu hemoliz

Sfingolipidozis: membranda glikosfingolipid birikimi İskemi: iyon kanallarını etkiler Serbest oksijen radikallerilipid peroksidasyon

membran bütünlüğü bozulur.