Maturski rad: Sistem organa za disanje

Maturski rad: Sistem organa za disanje

SADRAJ1.UVOD22.SISTEM ORGANA ZA DISANJE2 2.1 Nosna duplja3 2.2 Paranazalni sinusi53.PLUA93.1 Pleura9 3.2 Pluna cirkulacija93.3 Inervacija plua104.DISANJE104.1 Vanjsko disanje104.2 Unutarnje disanje114.3 Regulacija disanja115.FUNKCIJA DISANJA125.1 Unos kiseonika u tijelo125.2 Uklanjanje ugljen dioksida iz tijela135.3 Regulacija tjelesne temperature135.4 Regulacija acido-bazne ravnotee u tijelu136.RAZMJENA GASOVA U PLUIMA I TKIVIMA147.ZAKLJUAK168.LITERATURA17

1. UVOD

Kiseonik je najvanija materija od koje nam zavisi ivot. Disanje ili respiracija (lat.respiratio) je proces razmjene kiseonika i ugljen-dioksida izmeu organizama i vanjske okoline. Disanje se smatra jednom od najvanijih funkcija ljudskog organizma, jer sve ostale ivotne funkcije zavise od njega. Od disanja ne zavisi samo ovjekov ivot, ve i njegova vitalnost i zdravlje u velikoj mjeri zavise od ispravne navike disanja.

2. SISTEM ORGANA ZA DISANJE

Sistem organa za disanje obavlja razmjenu gasova izmeu organizma i spoljanje sredine. Procesom difuzije se preko respiratornih povrina usvaja kiseonik, a otputa ugljen-dioksid u spoljanju sredinu. U zavisnosti od toga na kom se nivou disanje odvija ono se moe podijeliti na: unutranje (obuhvata razmjenu gasova na nivou elija i tkiva) i spoljanje (razmjena gasova kroz respiratorne povrine koje su u dodiru sa spoljanjom sredinom).

Disanje je potpuno automatizovan proces, i odvija se na podsvjesnom nivou. Mogue je uticati na disanje voljnim aktivnostima. Uobiajeno, ovjek udahne 12 do 20 puta u minutu.

Organe za disanje ili respiratorni trakt dijelimo na:

1. gornji respiratorni trakt (nos, nosna upljina, farinks - drijelo, larinks - grlo, i gornji dio traheje),

2. donji respiratorni trakt (donji dio traheje, i plua koja ukljuuju bronhije i alveole).

Dio respiratornog sistema su i pluna maramica i respiratorni miii koji ograuju pluni prostor (dijafragma i interkostalni meurebarni miii).

Slika 1.Sistem organa za disanje

Vazduh u toku udisanja ulazi u plua kroz traheju na raun sputanja dijafragme.Vazduh u toku izdisanja izlazi iz plua na raun kontrakcije interkostalnih miia i pomjeranja dijafragme.

Parcijalni pritisak gasova pokazuje zasienost krvi kiseonikom i ugljen-dioksidom. Unutranje disanje se odnosi na razmjenu kiseonika i ugljen-dioksida izmeu krvi i elija. Spoljno disanje se odnosi na razmjenu kiseonika i ugljen-dioksida u plunim kapilarima sa vazduhom koji je u pluima. Kiseonik se vezuje za crvena krvna zrnca, a ugljen-dioksid oslobaa i izbacuje u atmosferu pri izdisanju. Ovaj proces je mogu uz prisustvo hemoglobina u crvenim krvnim zrncima, i odgovarajuoj grai crvenih krvnih zrnaca.

Alveole su od elastinog tkiva, i ima ih nekoliko miliona. Svaka alveola je obavijena plunim kapilarima. Alveole su obavijene tjelesnom tenou koja je potrebna da bi se u njoj rastvorili gasovi i preli iz jednu u drugu eliju.

Kiseonik se unosi u elije, a ugljen-dioksid odnosi iz elija na spoju kapilara i drugih elija u organizmu (nervnih, miinih, itd.) mehanizmom koji moe da se opie termodinamikim zakonima.

2.1 NOSNA DUPLJA

Kosti i hrskaviavo tkivo grade nos i nosnu upljinu. Na ulazu u nozdrve se nalaze dlaice koje treba da zaustave protok estica pri disanju. Dve nosne upljine su odvojene nosnom pregradom (septum nasi). U nosnoj upljini je nosna mukoza koja proizvodi mucus. U toku udisanja vazduh se grije i vlai. Bakterije i neistoe se lepe za mukus. Najvei deo mukusa ovek proguta, a bakterije bivaju unitene od kiselina koje uestvuju u varenju.

Nosna duplja se sastoji od dva dijela: spoljanjeg-vestibuluma i unutranjeg-nosnih upljina (fossae).

Slika 2. Nosna duplja.

Vestibulum je prednji, proireni deo nosne upljine. Koa spoljanje strane nosa ulazi u nozdrve i oblaze prednji deo vestibuluma.Oko unutrasnje povrsine nozdrva smestene su brojne lojne i znojne zlezde, kao I kratke debele dlake.vibrissae, koje zaustavljaju vece cestice iz udahnutog vazduha.U lobanji postoje dvije nosne supljine(leva i desna) odvojene kotanom nosnom pregradom. Sa svakog lateralnog zida svake od njih izboene su tri kotane strukture-nosne koljke. Srednja i donja nosna koljka su obloene respiratornim epitelom, dok je gornja oblozena posebnim olfaktivnim epitelom. U lamini propriji nosnih koljki nalaze se veliki venski pleksusi poznati kao sundjerasta tela. Svakih 20-30 minuta te strukture na jednoj straini nosne supljine ispune se krvlju,nabubre,dovodeci do toga da se rastegne konhalana mukoza i smanji protok vazduha.Za to vrijeme strujanje vazduha se preusmjerava kroz drugu nosnu supljinu.To periodicno zatvaranje omogucava oporavak respiratornom epitelu od isusivanja,smanjujuci protok vazduha.Osim sundjerastih tela,nosna duplja posjeduje bogatu vaskularnu mrezu slozene gradje.

U gornjem delu nosne duplje su receptori mirisa (olfactory receptors) koji detektuju isparenja materija koje su udahnute. Olfaktorni nervi prolaze kroz sitastu kost ka mozgu. Mirisni (olfaktivni) receptori su smijesteni u olfaktivnom epitelu. Olfaktivni epitel je specijalizovani deo sluznice gornje nosne skoljke na krovu nosne supljine.Ovaj pseudoslojeviti epitel cine tri tipa celija (potporne celije, bazalne celije i olfaktivne celije).

Jedna od osnovnih funkcija gornjih respiratornih puteva je priprema udahnutog vazduha.Pre nego sto dospije do pluca vazduh se u gornjim respiratornim putevima cisti,vlazi i zagrijava.Da bi se te funkcije mogle obaviti,sluznica disajnih puteva je oblozena specijalizovanim respiratornim epitelom,sa brojnim mukoznim i seroznim zlijezdama i bogatom vaskularnom mrezom.Strujanjem kroz nosne upljine, vazduh se u sluznici proiava od praine te se vlai i zagrijava do uobiajene tjelesne temperature, dok disanje na usta moe uzrokovati upalu grla. Prema tome, primarne funkcije nosnih otvora su:

1) filtriranje,2) zagrijavanje,3) vlaenje,4) omoguavanje rezonancije u govoru.

2.2 PARANAZALNI SINUSI

Slika 3. Paranazalni sinusi

Paranazalni sinusi (lat. sinus paranasales) su upljine ispunjene vazduhom smjetene unutar kostiju lica i lobanje. One komuniciraju sa usnom dupljom putem otvora (orificijuma) ili kanala (duktusa) i obloene su veoma tankom sluzokoom.Osnovna uloga nosne sluznice kod vecine sisara se ogledala u detekciji mirisa (olfaktorna funkcija). Evolucijom je ona pocela da gubi na znacaju (pogotovo kod coveka) i sluzokoa je postala vaan faktor u procesudisanja. Na razvoj paranazalnih upljina, odnosno promenu njihovog oblika i poloaja, uticali su promena poloaja tela u prostoru (prelazak na uspravni nacin hoda), promena nacina ishrane (narocito prelazak sa sirove na termicki obraenu hranu), uvecanje mozga itd.Kod oveka sinusi poinju da se razvijaju odmah nakon roenja jedinke, a ovaj proces pneumatizacije se zavrava izmeu 14. i 16. godine ivota.Sinusi se djele prema kostima u kojima su smeteni na etiri osnovne grupe:- ceoni sinus (lat. sinus frontalis),- vilicni sinus (lat. sinus maxillaris),- sitasti sinus (lat. sinus ethmoidalis) i- klinasti sinusi (lat. sinus sphenoidalis).

Uloga paranazalnih upljina jo uvek nije definitivno razjanjena, ali se pretpostavlja nekoliko mogucih funkcija:-upljine unutar kostiju smanjuju teinu lobanje,-poveanje reznonace glasa,- izolacija struktura osetljivih na temperaturu (korenovi zuba i oci) od stalnih temperaturnih promena u nosnoj duplji,- vlaenje i zagrevanje udahnutog vazduha itd.

2.3 DRIJELO

Pharynx (drijelo) je miina tuba iza nosne upljine i usta i ispred kime. Meka paleta spreava da hrana i pljuvaka u toku gutanja odlaze navie. Na zadnjoj strani se nalazi faringijalni krajnik, limfni vori koji sadri makrofage. Iz farinksa postoje dva otvora (Eustahijeve tube). Eustahijeve tube omoguuju da vazduh ulazi i izlazi u srednje uho i na taj nain obezbeuju uslove za rad slune membrane.Na niem delu farinksa se nalaze palatinalni krajnici, koji su takoe limfni vorii.Krajnici obezbeuju eliminaciju najveeg broja tetnih materija koje bi mogle da otete mukozu. Donji deo farinksa (drela) se nastavlja u ezofagus (jednjak) i larinks (grlo).

2.4 LARINKS

Larinks -je organ nepravilnog, cjevastog oblika koji povezuje farinks i traheju.Brojne laringealne hrskavice se nalaze u lamini propriji.Hrskavice mogu biti hijaline i elasticne i imaju znacajnu potpornu ulogu i sluze kao zalisci koji sprecavaju ulazak progutane hrane i tecnosti u dusnik.Larinks se esto naziva zvuna kutija. Larinks obezbeuje prolaz vazduha izmeu traheje i farinksa. Larinks ine 9 hrskaviavih prstenova povezanih ligamentima. Larinks treba da bude uvek otvoren za prolaz vazduha. Najvei prsten se naziva tiroidna hrskavica koji moe da se napipa sa prednje strane vrata. Na poetku grkljana (larynx) nalazi se grkljanski poklopi (epiglotis). On kao poklopac na raskrsnici otvara put prema duniku dok diemo, a zatvara ga kad prolazi hrana, koja zbog toga odlazi u jednjak, postavljen iza dunika.

Glasne ice su sa obe strane glotisa i pomeraju se na stranu u toku disanja da bi vazduh mogao nesmetano da se kree u i iz plua. U toku govora miii pomeraju glasne ice popreko u odnosu na glotis tako da pravilnom modulacijom nastaju prepoznatljivi glasovi. Kranijalni nervi (vagus) su motorni nervi koji obezbeuju proizvodnju glasa (govora).

2.5 TRAHEA

Vazduh dalje prolazi kroz dunik (trachea), koji poinje od VII vratnog prljena. On se pri kraju grana na dva bronha, desni i lijevi (bronchus principalis dexter et siniter), koji se dalje granaju na lobularne bronhije (bronchus lobularis), a one na sve manje i manje dine puteve (bronhiole), koje se zavravaju terminalnim bronhiolama i konano alveolama. U njima se vri razmjena gasova.

Traheja je dugaka izmeu 10 do 13 centimetara i povezuje larinks i primarne brohije. Zidovi traheje imaju 16 do 20 hrskavica u obliku slova C. Otvoreni deo prstenova je sa zadnje strane da bi dozvolio irenje ezofagusa (jednjaka) u toku gutanja.

Traheja je cijev koja je oblozena tipicnim respiratornim epitelom. U lamini propriji leze nepotpuni prstenovi hijaline hrskavice oblika slova C koji odrzavaju lumen otvorenim, kao i brojne seromukozne zlezde koje izlucuju tecni mucus. Fibroelasticni ligament i snopovi glatkih misicnih celija vezu se za perihondrijum i premoscuju slobodne krajeve hrskavica. Ligament sprecava preveliko sirenje lumena,dok misic omogucava njegovo suzenje. Misicna kontrakcija izaziva suzenje lumena dusnika i ucestvuje u refleksu kasljanja.

2.6 BRONHI

Traheja se grana na dva primarna bronha,koji u predjelu hilusa ulaze u plua zajedno sa arterijama, a vene i limfni sudovi izlaze.Sve te strukture okruene su gustim vezivnim tkivom i zajedno ine PLUNI KORJEN. Primarne bronhije (leve i desne) su grane traheje. U pluima primarne bronhije se granaju u bronhijalno stablo. Po ulasku u plua primarne bronhije idu ka dole i u stranu,dajui tri bronha za desno i dva za lijevo pluno krilo.Te lobarne bronhije dihotomo granaju na sve manje bronhije ije se zavrsne grane zovu bronchiole. Svaka bronhiola ulazi u plucni lobus u kome se grana na pet do sedam zavrsnih terminalnih bronhiola. Bronhijalno stablo nema hrskaviavog tkiva. Nepostojanje hrskaviavog tkiva je odgovorno za probleme koji nastaju u sluajevima spastinog bronhitisa i astme.

2.7 ALVEOLE

Alveole su kesasta proirenja respiratornih bronhiola,alveolarnih duktusa i alveolarnih sakulusa,koje pluima daju sundjerast izgled.Strukturno, alveoli podsjeaju na male depove.Unutar tih kupastih proirenja obavlja se razmjena gasova,kiseonika i ugljen-dioksida,izmedju vazduha i krvi.Gradja alveolarnih zidova je specijalizovana da bi se olakala difuzija izmeu spoljanje i unutranje sredine.Vazduh u alveolama odvajaju od krvi u kapilarima komponente,koje se nazivaju krvno-vazduna barijera:epitel i citoplazma alveolarnih elija,fuzionisane bazalne lamine,citoplazma endotelnih elija.Kiseonik iz alveolarnog vazduha prolazi u krv kapilara preko te barijere,a ugljen-dioksid difunduje u suprotnom smeru.Endotelne celije kapilara-su tanke i lako se mogu zameniti za pneumocite tipa1 na histolokim preparatima.Pneumocite tipa I-ljuspaste alveolarne elije su istanjene i oblau alveoli inei 97% njihove povrine.Pneumocite tipa II-su umetnute izmeu pneumocita tipa II sa kojima su povezani okludentnim spojevima I dezmozomoma.Ove velike elije su okruglastog oblika I nalaze se u grupama.

Alveolarne pore posjeduje intraalveolarni septum i one omoguavaju izjednaavanje pritiska u alveolama i omoguavaju kolateralni protok vazduha kada postoji opstrukcija bronchiole.

Slika 4. Alveole sa porama.

3. PLUA

Kod ovjeka plua su centar organa za disanje. Plua se sastoje od dinih puteva, i dva krvotoka. Jedan krvotok slui dopremi krvi u plua na oksigenaciju (obogaivanje kiseonikom), a drugi krvotok slui za ishranu samog plunog tkiva.

Plua su najvaniji deo pribora za disanje. Nalaze se u grudnoj duplji i sastoje se od dva pluna krila. Plua su upljikav i elastian organ sastavljen od bronhija, ogromnog broja plunih mehuria od kojih je svaki okruen mreom krvnih kapilara. Kroz endotel mehuria vri se razmena gasova. Pluna maramica je tanka opna koja obavija oba pluna krila. Sastoji se od dva lista, od kojih je jedan srastao sa pluima, a drugi sa zidom grudnog koa.

3.1PLEURA

Pleura, pluna maramica, serozna je opna koja obavija plua.Sastoji se od dva lista,parijetalnog i viscelarnog,koji se spajaju u predelu hilusa.Oba lista pleure se sastoje od mezotelnih elija koje leze na tankom sloju vezivnog tkiva koje sadrzi elasticna I vezivna vlakna.Parijetalni I viscelarni list zatvaraju upljinu u potpunosti oblozenu mezotelom.U normalnim uslovima,ova upljina sadrzi samo tanak sloj tenosti koji vlai pleura I olakava da jedan list klizi preko drugog tokom disanja.

Svi poznati ivi organizmi vre razmjenu plinova s njihovim okoliem. Ova razmjena je poznata kao disanje. Za odravanje ivota, kisik se mora udisati u plua, zatim procesom difuzije kroz alveolo-kapilarnu membranu i hemoglobinom u kroz krvotok prenijeti do tkiva i potom u stanice tkiva u kojima se odvija aerobni metabolizam.

3.2 PLUNA CIRKULACIJA

Plucna cirkulacija podrazumeva nutritivne i funkcionalne krvne sudove.Funkcionalni krvotok cine arterije i vene,dok nutritivni krvni sudovi prate bronhijalno stablo i distribuiraju krv do najveceg dela pluca,sve do respiratornih bronhiola gde se anastomoziraju sa malim granama plucnih arterija.Limfni sudovi prate bronhije ikrvne sudove.Limfni sudovi ne postoje oko zavrsnih delova bronhijalnog stable,odnosno ispod nivoa alveolarnih duktusa.

3.3 INERVACIJA PLUA

Plua su inervisana i parasimpatickim i simpatickim eferentnim nervnim vlaknima.Postoje i opsta viscelarna aferentne nervna vlakna koja sprovode impulse za bol, koji se tesko moze lokalizovati.

4. DISANJE

Disanje je refleksna radnja kojom upravlja respiratorni centar - grupa nervnih elija koja se nalazi u najniem delu mozga. Odatle se nervni impulsi alju do respiratornih miia i alju informaciju da se skupe ili proire, u zavisnosti od nivoa kiseonika ili ugljen-dioksida u krvi. Od vika ugljen - dioksida krv postaje manje alkalana, to stimulie respiratorni centar, tako da udiemo i dublje i bre, a izbacuje se i vie ugljen - dioksida. Meutim, ako se viak ugljen - dioksida ukloni,taj centar nam kae da diemo sporije i plie, dok se ponovo ne postigne ispravan odnos.

Tokom udisaja gre se spoljanji meurebarni miii koji povlae grudnu kost unapred, rebra bono i na gore. Istovremeno se gri dijafragma i, kao klip, sputa ka trbunoj duplji. Na taj nain se grudni ko iri a sa sonom vue oba lista plune maramice i za njih vezana plua. Plua se ire i kad pritisak vazduha u njima postane manji od atmosferskog pritiska, vazduh ulazi u plua. Tokom izdisaja dijafragma i meurebarni miii se oputaju, to dovodi do skupljanja grudnog koa, ime se pritisak vazduha u pluima poveava i kad premai atmosferski pritisak vazduh izlazi u spoljanju sredinu. Disajni putevi se kod oveka ponavljaju 12 puta u minuti i to pod uticajem impulsa se stvaraju u centru za udisaj u mreastoj strukturi produene modine.

Procesi disanja su:

disanje (mehaniko disanje)

vanjsko disanje (na razini plua)

unutarnje disanje (elijsko disanje)

regulacija disanja (nadzor nad disanjem)

4.1 VANJSKO DISANJE

Vanjsko disanje se odvija u alveolama plua. Zrak, koji sadri kisik, iz vanjske sredine mehanikim procesom disanja ulazi u alveole plua. Iz udahnutog zrak u alveolama, kisik difuzijom prelazi u krvotok. U isto vrijeme, ugljini dioksid difuzijom iz venske krvi prelazi u alveole odakle sa izdahnutim zrakom naputa plua.

Ciklus disanja je nesvestan proces koji se neprekidno ponavlja, osim ako je zbog poremeaja svijesti nastao poremeaj u njegovoj regulaciji. Vanjsko disanje odvija se u dvije faze:

Aktivna faza-Udisanje

Kretanje zraka prema pluima je aktivna faza vanjskog disanja, ili udisanje. Ono je uzrokovano irenjem zida grudnog koa i sputanjem preage nanie. Udah poveava volumen plua i u njima stvara podruje niskog tlaka. Budui da je vei tlak izvana, zrak prodire u plua.

U tijeku mirnog disanja intrapleuralni tlak, u odnosu na atmosferski na poetku udisanje, je oko (-2,5 mmHg) i smanjuje se na priblino (-6 mmHg) na kraju inspirijuma. Za to vrijeme tlak u pluima varira u rasponu od 0 do -1,2 mmHg, tj. postaje blago negativan.

Pri maksimalnom udahu promjer grudnog koa poveava se za 20%. Normalna broj dinih ciklusa je 12 udisaja u minuti, a zapremina udahnutog zraka pri jednom udahu je oko 500 ml. Prema tome,minutni volumen disanja(ili koliina zraka koja proe kroz plua), prosjeno je oko 6 litara u minuti.

Pasivna faza-izdisanje

U pasivnoj fazi vanjskog disanja - izdisanje, dijafragma se podie navie a zid grudnog koa se suava, to dovodi do poveanja tlaka unutar plua. Nakon to se otvori glotis, tlak unutar plua izbacuje zrak, zajedno sa osloboenim CO2 iz krvi, u atmosferu.

4.2 UNUTARNJE DISANJE

Unutarnje disanje je proces koji se odvija u tkivima i elijama, koje iz kiseonikom obogaene krvi koriste kiseonik a u nju vraaju ugljen dioksid. Ovaj mehanizam, poznat je i kao metaboliki procesa, proizvodnje energije neophodne za ivot. Unutarnje ili elijsko disanje je isti proces, koji se odvija postupno, u nekoliko koraka, a iji je rezultat pretvaranje energije pohranjene u molekulima glukoze u upotrebljivu kemijsku energiju u obliku ATP-a.

4.3 REGULACIJA DISANJA

ivani sustav prilagoava veliinu alveolarne ventilacije potrebama organizma. Zahvaljujui pri tome, da se tlakovi kisika i ugljinog dioksida u krvi minimalno mijenjaju i kod tekih optereenja respiratornog sustava. Centar za disanje se nalazi u produenoj modine i ponsu, a regulacija disanja se odvija kontinuiranim emitiranjem impulsa.

Krajnji cilj disanja je odravanje povoljnih koncentracija kisika, ugljen dioksida i vodonikovih jona u tjelesnim tenostima. Poveanje ugljen dioksida ili vodonikovih jona utiee na respiraciju, tako to nadrauje centar za disanje i dovodi do uklanjanja vika gasova ubrzanjem respiracije. Regulacija ugljen dioksida se vri mehanizmom povratne sprege, tako da u toku pneumonija, emfizema i drugih plunih bolesti, ovaj sistem moe poveati alveolarnu ventilaciju-disanja 5-7 puta.

Slika 5. Shema razmjene gasova u pluima

5. FUNKCIJA DISANJA

Disanje ima nekoliko funkcija;

Unos kiseonika u tijelo,

Uklanjanje ugljen dioksida iz tijela,

Regulacija tjelesne temperature,

Regulacija acido-bazne ravnotee u tijelu.

5.1 UNOS KISEONIKA U TIJELO

Primarna funkcija disanja je unos kiseonika. Kiseonik ulazi u tijelo putem sistema za disanje, a zatim se u tijelu kroz crikulaciju dostavlja do svih njegovih dijelova. Sve elije u tijelu za potrebe metabolizma hrane imaju potrebu za kisikom.

5.2 UKLANJANJE UGLJEN DIOKSIDA IZ TIJELA

Ugljen dioksid je jedan od nusproizvoda u metabolikim procesima. Ugljen dioksid se otapa u krvnoj plazmi, koja ga zatim prenosi iz tkiva do plua odakle se on izbacuje iz tijela.

Kada Ugljen dioksid ue u kapilare, on reaguje sa vodom, te nastaje ugljenina kiselina. Ta reakcija se ubrzava fermentima do 5000 puta. Ve u sljedeem trenutku ova kiselina disocira na bikarbonatne jone i u ovom bezopasnom stanju se prenosi do plua. Ovim procesom je omogueno da se ugljen dioksid 15-20 puta lake transportira.

5.3 REGULACIJA TJELESNE TEMPERATURE

Tjelesna temperature se obino odrava u rasponu od (36.1 do 37,0C). Isparavanje tjelesnih tenosti (kao to je znojenje) je jedna od metoda koja pomae uklanjanju toplote i odravanju toplote ravnotee tijela. Vlaan vayduh tokom izdisanja takoer pomae u procesu eliminacije toplote. Negativan efekt moe biti gubitak velike koliine toplote zbog velike povrine plua.

Slika 6. Proces difuzije O2 i CO2 odvija se kroz semipermeabilnu membrane na temelju razlike tlaka (pO2 i pCO2)

5.4 REGULACIJA ACIDO-BAZNE RAVNOTEZE U TIJELU

U tijelu postoji sloena ravnotea izmeu koliine kisika i ugljen dioksida. Kretanje ugljen dioksida i kisika odvija se kroz brojne hemijske promjene u hemoglobinu i krvnoj plazmi. Poremeaj u radu ovih hemijskih puteve mijenja hemijsku ravnoteu tijela.

Pod normalnim uslovima, relativni nivo acido-bazne ravnotee (pH razina) u tijelu je u rasponu od 7,35 do 7,45. Tokom disanja raste parcijalni pritisakugljen dioksida, poveava se razina kiselosti, i pH vrijednost se sniava na manje od 7,3. Isto tako, previe malo ugljen dioksida izaziva porast bazne reakcije krvi i porast pH vrijednosti. Budui da ljudsko tijelo odrava acido-baznu ravnoteu unutar uskih granica, disajni centar mozga reagira pri svakoj promjeni pH i parcijalnog tlaka ugljinog dioksida (pCO2) u krvi. Kada doe do promjena acido-bazne ravnotee i pH, hemijski receptore aktiviraju proces disanja kako bi se pCO2 i pH koliina normalizovali. Raspon od 7,2 do 7,6 je kritina granica npotrebna za kretanje kiseonika kroz krv i ulazak kiseonika u tkiva.

6. RAZMJENA GASOVA U PLUIMA I TKIVIMA

Slika 7. Difuzija CO2 i O2 izmeu alveole i kapilara u pluima

Slika 8. Razmjena gasova u pluima bazira se na razlici pO2 i pCO2 u alvolama i krvnoj plazma kapilara plua

Slika 9. Kriva zasienja hemoglobina kiseonikom

Kiseonik je zastupljen sa oko 20,9%, (21%) u gasnoj smjei nae atmosfere, a njegov parcijalni pritisak je 160 mmHg u suvomvazduhu na visini mora, na temperaturi od oko 15C.

NA RAZMJENU GASOVA KROZ PLUNE MEMBRANE UTIU SLJEDEI INIOCI:

Debljina povrina alveolarne membrane. Promjena debljine i redukcija povrine membrane znatno umanjuje difuzijski kapacitet plua, to smanjuje koliinu kiseonika i zasienje hemoglobina u krvi i utie na pojavu hipoksije. Ove promjene nastaju kada se u alveolama esto nakuplja tenosta, tj.. kad postoji otok plua (edem), nadutost plua (emfizem) zatim fibroza plua, ali i mnoge druge bolesti plua mogu dovesti do ovih poremeaja. Zadebljanje membrane moe nastati i kao obrambena reakcija organizma na poveane vrijednosti kisika u zraku npr., kod umjetnog disanja i inhalacije 100% kiseonika preko maske ili u respiratorima i hiperbarinim komorama.

Difuzijski kapacitet gasova. Difuzijski kapacitet gasova ovisi od stope difuzijenekog gasa koja je srazmjeran njegovoj otopljivosti i gradijentu pritiska (ugljeni dioksid, koji je vie rastvorljiv nego kiseonik, ima bru stopu difuzije).

Razlike u djeliminom (parcijalnom) pritisku gasova

7. ZAKLJUCAK

Disanje je sinonim za ivot, za postajanje. Udah je najubedljiviji znak ivota. Dugo se moe iveti bez hrane, neko vreme i bez vode, ali bez vazduha ni nekoliko minuta. Osnovna uloga plua tog fascinantnog organa koji omoguava da diemo, dakle da ivimo, da postojimo jeste snabdevanje organizma kiseonikom i oslobaanje od ugljendioksida uz prisustvo eera glukoze i vode.

8. LITERATURA

Prof dr. Marko Vukovi

,,Funkcionalna anatomija oveka

Srpsko Sarajevo, 2002

,, Anatomski Atlas

Beograd, 2000.

Dr. Med. Sci. Dragoslav Jakoni

,,Sportska Medicina

Maj,2014.Strana17