Embed Size (px)
Citation preview
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 1/29
Sistematika, Morfologi, dan Reproduksi
Protozoa dan Rotifera
MAKALAH
Diajukan untuk memenuhi syarat salah satu tugas mata kuliah Planktonologi
Kelompok 9/Perikanan C
Maulana Ranantika Habibie 230110150160Fadhillah 230110150170
ae!udin 230110150177
"abilla Luthfi R 2301101501#6
Re$i Pra$et%o Harian&a 2301101501'#
Muha((ad Heffi)ri Riad% 230110150201
Hana *i(a$ Khoironni$a 230110150207
+",-.R,/A PA*A*ARA"
FAK+L/A P.R,KA"A" *A" ,LM+ K.LA+/A"
PRRAM /+*, P.R,KA"A"
A/,"A"R
2016
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 2/29
Kata Penantar
Puji syukur kami panjatkan kepada kehadirat Tuhan Yang Maha sa, yang
telah melimpahkan rahmat, hidayah, dan inayah!"ya sehingga kami dapat
menyelesaikan makalah ini dengan mata kuliah Planktonologi yang di#ina oleh $r%
&sni "urruh'ati, S%Pi%, M%Si, $r% &r% (ahidah )asan, MS, dan #apak *sep Syahidin%
Makalah ini kami susun dengan maksimal dan kami pun mendapatkan
pem#ahasan dari #e#erapa referensi sehingga dapat memperlan+ar pem#uatan
makalah ini hingga akhir%
Terlepas dari semua itu, kami menyadari #ah'a masih ada kekurangan, #aik
dari segi susunan kalimat maupun tata #ahasa% leh karena itu, kami menerima segala
saran dan kritik dari pem#a+a agar kami dapat memper#aiki makalah ini maupun
makalah selanjutnya%
*khir kata kami #erharap semoga makalah yang telah kami susun ini dapat
mem#erikan manfaat dan pengetahuan yang #ertam#ah kepada pem#a+a%
-atinangor, *pril .01
Pen%u$un
2
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 3/29
*AF/AR ,,
KA/A P."A"/AR %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.*AF/AR ,,%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2
4A4 , P."*AH+L+A"
0%0 3atar 4elakang%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%5
0%. Tujuan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1
4A4 ,, P.M4AHAA"
21 Protozoa
.%0%0 $efinisi Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7
.%0%. Ciri!Ciri Morfologi Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7.%0%.%0 8kuran dan 4entuk Tu#uh Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7
.%0%.%. Struktur dan ungsi Tu#uh Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%7.%0%2 Klasifikasi Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%:
.%0%2%0 Contoh Spesies Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%:.%0%; isiologi Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%00
*% Pen+ernaan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%00
4% *lat kskresi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%00C% Cara )idup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0.
.%0%5 *lat <erak Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0.
.%0%1 Reproduksi Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0..%0%1%0 Reproduksi *seksual%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0.
.%0%1%. Reproduksi Seksual%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0.
.%0%1%2 Siklus )idup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0..%0%7 )a#itat Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0;.%0%: Peranan Proto6oa%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0;
.%0%:%0 Peranan Menguntungkan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0;
22 Rotifera
.%.%0 $efinisi Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%05
.%.%. Ciri!Ciri Morfologi Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%05
.%.%.%0 8kuran dan 4entuk Tu#uh Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%05
.%.%.%. Struktur dan ungsi Tu#uh Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%05.%.%2 Klasifikasi Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%07
.%.%2%0 Contoh Spesies Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%07
.%.%; isiologi Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0:*% Pen+ernaan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%0:
4% *lat kskresi%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%09
C% Susunan Saraf%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%09$% Cara )idup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.
.%.%5 *lat <erak Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.
3
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 4/29
.%.%1 Reproduksi Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.
.%.%1%0 Reproduksi *seksual%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0
.%.%1%. Reproduksi Seksual%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0.%.%1%2 Sikhlus )idup%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0
.%.%7 )a#itat Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0
.%.%: Peranan Rotifera%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0.%.%:%0 Peranan Menguntungkan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.0
4A4 ,,, K.,MP+LA" *A" ARA"
2%0 Kesimpulan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.2
2%. Saran%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.2
*AF/AR P+/AKA%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%.5
4
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 5/29
4A4 ,
P."*AH+L+A"
11 Latar 4elakan
(ooplankton adalah plankton he'ani% $ia mempunyai kemampuan #ergerak
dengan +ara #erenang =migrasi >ertikal?% Pada siang hari 6ooplankton #ermigrasi ke
#a'ah menuju dasar perairan% Migrasi dapat juga terjadi karena faktor pemangsaan
=gra6ing? yaitu mendekati fitoplankton se#agai mangsa =Sumi+h, 0999?% Sama halnya
menurut "y#akken =099.?, gerakan terse#ut dimaksudkan untuk men+ari makanan
yaitu fitoplankton% <erakan pada malam hari le#ih #anyak dilakukan karena adanya
>ariasi makanan yaitu fitoplankton le#ih #anyak, selain itu dimungkinkan karena
6ooplankton menghindari sinar matahari langsung ="ontji, 0992?%
Proto6oa di#agi dalam ; kelas yaitu @ Rhi6opoda, Ciliata, lagellata dan
Sporo6oa% Kelas Sporo6oa tidak ada yang hidup se#agai plankton karena semuanya
merupakan plankton seperti Plasmodium dan "y6o#ulus yang hidup dalam tu#uh
manusia dan ikan% Mengenai lagellata, dalam hal ini A(ooflagellataA yang hidupse#agai plankton =freeli>ing? se#etulnya semuanya merupakan tipe holo6oik dari alga
yang #erflagel seperti Pyrrophyta =Sa+hlan, 09:.?%
Rotifera =4ra+hionus pli+atilis? adalah sejenis organisme plankton yang dapat
dijadikan se#agai makanan lar>a/ #enih ikan% Rotifera atau dise#ut juga Ahe'an
#erodaA, pada tahun 0191 yang 'aktu itu dikenal dengan nama B#delloid rotifer yaitu
he'an mirip +a+ing% Rotifera adalah he'an mikroskopis dengan struktur tu#uh yang
relatif sederhana% 4ra+hionus pli+atilis merupakan jenis plankton he'ani yang hidup
di perairan litoral dan termasuk pakan lar>a ikan laut yang penting% $alam per+o#aan
pem#enihan ikan laut, rotifera di#erikan se#agai pakan lar>a selama kurang le#ih satu
#ulan%
5
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 6/29
12 /u&uan
8ntuk mengetahui sistematika proto6oa dan rotifera
8ntuk mengetahui +iri!+iri morfologi proto6oa dan rotifera
8ntuk mengetahui reproduksi proto6oa dan rotifera
• 8ntuk mengetahui peranan proto6oa dan rotifera
6
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 7/29
4A4 ,,
P.M4AHAA"
21 Protozoa
.%0%0 $efinisi Proto6oa
Proto6oa adalah golongan Protista mirip he'an% Proto6oa merupakan salah
satu #agian kelompok dari Protista, apa se#a#nyaD Mereka memiliki +iri!+iri yang
sama dengan Protista, yaitu tu#uhnya terdiri atas satu sel dan eukariotik% 8ntuk itulah
semua akti>itasnya dilakukan oleh sel itu sendiri seperti #ergerak, #ereproduksi, dan
lain!lain%
.%0%. Ciri!Ciri Morfologi Proto6oa
.%0%.%0 8kuran dan 4entuk Tu#uh
8kuran tu#uhnya #erkisar antara 5!0 milimikron, jadi sangat mikroskopis%
4entuk Proto6oa sangat #eragam, ada yang #er#entuk lonjong, menyerupai #ola,
memanjang, ada yang seperti sandal #ahkan ada yang #entuknya tidak menentu dan
polimorfik =memiliki #er#agai #entuk morfologi?, ukuran tu#uhnya #erdiameter 0
milimikron% 3e#ih dari 1;% spe+ies proto6oa telah dikenal, diperkirakan 2.%
#erupa fosil dan ..% merupakan #entuk!#entuk yang #e#as dan sisanya masih di
identifikasi%4iasanya #erkisar 0!5 Em, tetapi dapat tum#uh sampai 0 mm, dan
mudah dilihat di #a'ah mikroskop% Mereka #ergerak di sekitar dengan +am#uk
seperti ekor dise#ut flagela% Mereka se#elumnya jatuh di #a'ah keluarga Protista%
3e#ih dari 2% jenis telah ditemukan% Tu#uh proto6oa amat sederhana, yaitu terdiri
dari satu sel tunggal =unisel?% "amun, Proto6oa merupakan system yang ser#a #isa%
Semua tugas tu#uh dapat dilakukan oleh satu sel saja tanpa mengalami tumpang
tindih% 8kuaran tu#uhnya antaran 2!0 mikron%
.%0%.%. Struktur dan ungsi Tu#uh
Sel Proto6oa ter#ungkus mem#ran sitoplasma dan setiap selnya mempunyai
satu atau #e#erapa nukleus% Pada umumnya Proto6oa dapat mem#entuk sista atau
seludang yang di#uat se+ara >egetatif/trofo6oit sehingga dapat melindungi dirinya
terhadap #ahaya dari alam sekitarnya, misalnya kekeringan dan keha#isan makanan
7
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 8/29
atau keasaman perut di dalam inangnya% Tu#uh Proto6oa umumnya tidak mempunyai
dinding sel yang kuat dan di dalamnya terdapat nukleus, >akuola, mitokondria, dan
ri#osom%
%%%%%%%%Semua proto6oa mempunyai >akuola kontraktil% Fakuola dapat #erperan
se#agai pompa untuk mengeluarkan kele#ihan air dari sel, atau untuk mengatur
tekanan osmosis% -umlah dan letak >akuola kontraktil #er#eda pada setiap spesies%
Proto6oa dapat #erada dalam #entuk >egetatif =tropho6oite?, atau #entuk istirahat
yang dise#ut kista% Proto6oa pada keadaan yang tidak menguntungkan dapat
mem#entuk kista untuk mempertahankan hidupnya% Saat kista #erada pada keadaan
yang menguntungkan, maka akan #erke+am#ah menjadi sel >egetatifnya% Proto6oa
tidak mempunyai dinding sel, dan tidak mengandung selulosa atau khitin seperti pada
jamur dan algae%
.%0%2 Klasifikasi Proto6oa
*lat gerak dari 6ooplankton #erdasarkan filum proto6oa yaitu ada yang
#erupa silia =+illiata? +ontohnya Paramecium, Parafavella, Favella, Eutintinnus, dan
Mesodinium condonella. *da juga yang menggunakan kaki semu =Rhi6opoda? +ontoh
spesiesnya yaitu Aulosphaera, Gloorotalia, Gloegirena, dan Acanthometron. Selain
itu ada juga yang menggunakan flagel =Mastigophora? +ontoh spesiesnya yaitu
Diaphanoeca, Monosiga, dan !tephanoeca.
*% Cilliata
*nggota Ciliata ditandai dengan adanya silia =#ulu getar? pada suatu fase
hidupnya, yang digunakan se#agai alat gerak dan men+ari makanan% Silia memiliki
ukuran le#ih pendek dari flagel =#ulu +am#uk?% Cilia terse#ut ada yang terdapat di
seluruh #agian tu#uhnya ada pula yang hanya di #agian tertentu% Memiliki kantung
kitin se#agai pelindung =lori+a? se#agai identifikasi Tintinnidae, mempunyai . inti
makronukleus dan mikronukleus% Cilliata memiliki dua ordo yaitu )olotri+ha
+ontoh spesies Mesodinium dan Spirotri+a +ontoh spesies "ondonella, Favella,
Parafavella, dan #intinnus. Ciliata atau &nfusoria merupakan kelompok ter#esar di
8
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 9/29
Phylum Proto6oa, di mana anggotanya sekitar :% spe+ies% Cilia terse#ut ada yang
terdapat di seluruh tu#uh, ada pula yang hanya di #agian tertentu%
4ersifat heterotrof, pem#elahan #iner, umumnya #erukuran mikroskopis%
Terdapat pada seluruh #agian sel atau pada #agian tertentu% mem#antu pergerakan
makanan ke sistoma, #entuk tu#uh o>al dan tidak #eru#ah!u#ah atau tetap, memiliki
dua inti sel yaitu makronukleus dan mikronukleus% Makronukleus se#agai fungsi
>egetatif, dan mikronukleus se#agai fungsi reproduksi yaitu konjugasi, hidup #e#as
pada lingkungan #erair #aik itu air laut maupun air ta'ar yang #anyak mengandung
6at organik%
0? )olotri+ha
Klasifikasi
ilum @ Ciliophora
Kelas @ Cilliata
rdo @ )olotri+ha
amili @ Mesodiniidae
<enus @ Mesodinium
Spesies @ Mesodinium
9
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 10/29
10
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 11/29
.%? Peritri+ha
a?% Klasifikasi
ilum @ Ciliophora
Kelas @ Cilliata
rdo @ Spitotri+a
amili @ Condonelidae
<enus @ Condonella
Spesies @"ondonella
perforata
#?% Klasifikasi
ilum @ Ciliophora
Kelas @ Cilliata
rdo @ Spitotri+a
amili @ Gystonellidae
<enus @ a>ella
Spesies @ F. ehrenergii
11
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 12/29
+?% Klasifikasi
ilum @ Ciliophora
Kelas @ Spirotri+hea
rdo @ Tintinnida
amili @ Gystonellidae
<enus @ Parafa>elloides
Spesies @ Parafavella
parumdentata
d?% Klasifikasi
ilum @ Ciliophora
Kelas @ Ciliophora
rdo @ Tintinnida
amili @ Tintinnida
<enus @ Tintinnidae
12
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 13/29
Spesies @ #intinnus
apertus
.%0%; isiologi Proto6oa
*% Pen+ernaan
4% *lat kskresi
Proto6oa adalah he'an yang #ersel satu dimana #atas antara lingkungan intern
sel dengan lingkungan ekstern hanya dengan mem#ran tipis% Keadaan ini
menye#a#kan sel proto6oa tidak dapat menghindari peristi'a masuknya air se+ara
terus menerus dari lingkungannya yang lem#a#% "amun pada proto6oa se#agai
+ontohnya amoe#a dan Parame+ium ternyata mempunyai >akuola kontraktil yang
#erfungsi se#agai osmoregulator atau mengatur osmosis ke dalam sel tu#uhnya
dengan mengekskresikan air keluar tu#uh melalui mem#ran% 4erdasarkan
kenyataan ini, dapat dikatakan #ah'a alat ekskresi pada proto6oa #erupa >akuola
kontraktil atau dise#ut >akuola denyut%
13
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 14/29
C% Cara )idup
Proto6oa hidup se+ara heterotrof dengan memangsa #akteri, protista lain, dan
sampah organisme% Se#agai pemangsa #akteri, proto6oa #erperan penting dalam
mengontrol jumlah #akteri di alam%
.%0%5 *lat <erak Proto6oa
Proto6oa #ergerak dan menangkap makanannya dengan kaki semu
=pseudopodia? yang merupakan penjuluran sitoplasma tu#uhnya% Rhi6opoda #ergerak
dengan menjulurkan kaki semunya untuk #erpindah tempat% *da pula yang #ergerak
dengan silia =#ulu getar?%
.%0%1 Reproduksi Proto6oa
.%0%1%0 Reproduksi *seksual
Reproduksi aseksual dilakukan dengan +ara pem#elahan #iner%
.%0%1%. Reproduksi Seksual
Reproduksi seksual dilakukan dengan +ara konjugasi%
.%0%1%2 Siklus )idup
Se#agian proto6oa melakukan reproduksinya se+ara seksual dengan
penyatuan sel generatif =gamet? atau dengan penyatuan inti sel >egetatif%Reproduksi seksual dengan penyatuan inti >egetatif dise#ut konjugasi%
$alam siklus hidupnya, #e#erapa proto6oa menghasilkan sel tidak aktif yang
dise#ut kista% Kista diselu#ungi dengan kapsul polisakarida yang melindungi
Proto6oa dari lingkungan yang tidak menguntungkan, misalnya kekeringan%
14
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 15/29
-ika kondisi lingkungan mem#aik, misalnya tersedia makanan dan air maka
dinding kista akan pe+ah dan Proto6oa keluar untuk memulai hidupnya
kem#ali%
0% $ua Parame+ium yang akan #ereproduksi se+ara seksual dengan saling
menempel =singami?%
.% Mikronukleus mengalami meiosis menjadi ; mikronukleus haploid%
2% $ari hasil meiosis, 2 mikronukleus menghilang dan 0 mikronukleus mengalami
mitosis menjadi . mikronukleus haploid%
;% Kedua Parame+ium saling #ertukar mikronukleus/ materi genetik =konjugasi?%
5% Mikronukleus kedua sel yang telah melakukan konjugasi masing!masing
mengalami fusi inti menjadi 0 mikronukleus diploid% Selanjutnya sel akan
#ereproduksi se+ara aseksual masing!masing%
1% Mitosis tiga tingkat menghasilkan : mikronukleus%
7% $ari hasil mitosis, ; mikronukleus #eru#ah menjadi ; makronukleus, dan
makronukleus milik sel itu sendiri menghilang%
:% Pem#elahan #iner dua tingkat menghasilkan ; sel #aru%
.%0%7 )a#itat Proto6oa
15
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 16/29
)idup #e#as di alam,se#agian #esar proto6oa hidup #e#as di laut atau air
ta'ar, misalnya di kolam dan sungai% 4e#erapa jenis proto6oa hidup dalam tu#uh
he'an atau manusia dengan +ara #ersim#iosis%
.%0%: Peranan Proto6oa
.%0%:%0 Peran Menguntungkan
• Se#agai 6ooplankton
Proto6oa yang hidup di perairan #aik air ta'ar maupun air laut sangat
#erperan se#agai 6ooplankton yang merupakan salah satu sum#er makanan #agi
he'an air, sepeti udang, kepiting dan ikan%
• Pengontrol jumlah #akteri di air
*danya proto6oa yang memiliki salah satu makanan pokok #akteri, maka
jumlah #akteri yang ada di air se+ara langsung akan dikontrol oleh proto6oa%
• &ndikator minya #umi
oraminifera, kerangkanya yang telah kosong akan jatuh kedasar laut dan
mengendap sehingga mem#entuk fosil se#agai petunjuk adanya minyak #umi
se#agai sum#er minyak #umi, mineral dan gas%
• 4ahan penggosok
Radiolaria yang mengendap didasar perairan laut, radiolaria dapat
#ermanfaan se#agai #ahan penggosok%
22 Rotifera
.%.%0 $efinisi Rotifera
Rotifera =4ra+hionus pli+atilis? adalah sejenis organisme plankton yangdapat dijadikan se#agai makanan lar>a/ #enih ikan% Rotifera atau dise#ut juga Ahe'an
#erodaA, pada tahun 0191 yang 'aktu itu dikenal dengan nama B#delloid rotifer yaitu
he'an mirip +a+ing% Rotifera adalah he'an mikroskopis dengan struktur tu#uh yang
relatif sederhana% 4ra+hionus pli+atilis merupakan jenis plankton he'ani yang hidup
16
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 17/29
di perairan litoral dan termasuk pakan lar>a ikan laut yang penting% $alam per+o#aan
pem#enihan ikan laut, rotifera di#erikan se#agai pakan lar>a selama kurang le#ih satu
#ulan%
.%.%. Ciri!Ciri Morfologi Rotifera
.%.%.%0 8kuran dan 4entuk Tu#uh Rotifera
Se#agian rotifera panjangnya sekitar ,0!,5 mm =meskipun ukuran mereka
dapat #erkisar dari 5 Em sampai . mm le#ih?% 4entuk #adan #ulat atau silindris%
Pada #agian #adan =trunk? terdapat 2 #uah tonjolan ke+il yaitu se#uah atau sepasang
antena dorsal dan . #uah antena lateral% Pada ujung antena #iasanya terdapat #ulu!
#ulu se#agai alat indra%
.%.%.%. Struktur dan ungsi Tu#uh Rotifera
Corona terdiri atas daerah sekitar mulut yang #esilia, dan +ilia ini mele#ar di
sepuar tepi anterior hingga seperti #entuk mahkota% <erakan +ilia pada tro+hal disk
tampak seperti roda #erputar, asal nama rotifera =rota H roda dan fera H mem#a'a?%
MastaInya terletak antara mulut dan pharynI% MastaI ialah pharynI yang #erotot
#ulat atau lonjong dan #agian dalamnya terdapat trophi, sema+am rahang #erkhitin%
Trophi terdiri atas 7 #uah gigi yang saling #erhu#ungan% MastaI #erfungsi untuk
menangkap dan menggiling makanan, #entuknya #eraneka ragam sesuai dengan tipe
ke#iasaan makan rotifera%
Se#uah kaki yang langsing terletak di ujung posterior% Kutikula pada kaki
a+apkali #erkerut!kerut sehingga tampak seperti #eruas!ruas, yang dapat memendek dan dimasukkan ke dalam #adan% Pada ujung kaki #iasanya terdapat satu sampai
empat #uah jari, di dalam kaki terdapat kelenjar kaki =pedal gland? yang
menghasilkan #ahan perekat untuk menempel pada su#strat% Selain empat #uah jari,
jenis #delloidea mempunyai sepasang taji =spur?% Pada jenis yang sessile seperti
17
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 18/29
+olothe+a dan flos+ularia, kelenjar kaki menghasilkan #ahan pem#entuk selu#ung
seperti >as #unga% Kaki pada jenis plankton adakalanya menge+il, lenyap atau di
#agian >entral%
Tu#uh tertutup epidermis yang merupakan lapisan tipis dan sintisial, dengan
jumlah nuklei yang selalu tetap% pidermis menghasilkan kutikula, tipis sampai te#al,
tergantung jenisnya, #ahkan ada yang mengeras seperti +angkang yang dise#ut
lori+a% 3ori+a adakalanya dihiasi galur!galur, duri yang pendek, atau panjang dan
gampang digerakkan, misalnya pada filinia%
$i #a'ah epidermis terdapat susunan otot melingkar dan mem#ujur, namun
tidak terorganisir senaik platyhelminthes% *ntara dinding tu#uh dan organ dalam
terdapat pseudo+oelom yang #erisi +airan dan sel!sel ame#oid #er+a#ang!+a#ang
yang tersusun seperti jala sintial%
.%.%2 Klasifikasi Rotifera
*da tiga kelas rotifera yaitu Seisionidea, 4delloidea dan Monogononta%
Terdapat ; famili yaitu 4ran+hiode, ploimida, >los+ulari+eae dan +ollote+hida%
Contoh spesiesnya ada 4ran+hionus sp% , Seisori sp%, Tri+hotria sp% dan lainnya%
Filum
: Rotifera
Kelas
:
Monoononta
!rdo : "loima
Famili : #ran$%ionidae
18
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 19/29
&enus : #ran$%ionus
'(esies : Branchionus sp.
Filum : Rotifera
Kelas :
Seisonidea
rdo @ Seisonida
amili @ Seisonidae
<enus @ Seison
'(esies : Seison sp.
Filum
: Rotifera
Kelas
:
urotatoria
rdo
@ Ploima
19
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 20/29
amili @ Tri+hotriidae
&enus : Tri+hotria
'(esies : #richotria sp.
.%.%; isiologi Rotifera
*% Pen+ernaan
Mulut rotifera terletak di #agian >entral dan #iasanya dikeliling oleh
se#agian +orona% $aerahm sekitar mulut =#u++al field? pada #e#erapa jenis
Colothe+a+ea mengalami modifikasi, mele#ar sedemikian rupa hingga menyerupai
+orong, dan mulut terletak di dasar +orong% -enis filter feeder memakan partikel
organi+ yang lem#ut dengan #antuan aliran airnyang dihasilkan +ilia pada +orona%
Makanan dari mulut dialirkan ke masta6% PharinI dihu#ungkan dengan perut oleh
esofagus% Perut #er#entuk ta#ung dan kantong, #erhu#ungan dengan usus yang
pendek dan #erakhir pada anus% -enis karni>ora memakan proto6oa, rotifera yang
20
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 21/29
ke+il dan meta6oan lain% Mangsa ditangkan dengan +ara di+engkram atau dije#ak%
Mangsa di+engkap dengan menggunakan trophy yang #er#entuk seperti penjepit, atau
mangsa yang terje#ak di dalam +orong yang #ersetae akan melipat ke dalam dan
#erkerut, hingga mangsa masuk ke mulut%
21
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 22/29
4% *lat ksresi
Pada tiap sisi lateral terdapat se#uah protonephridium dengan .!: flame #ul%
Kedua protonephrida terse#ut #ersatu pada kantung kemih =#ladder?, yang #ermuara
pada #agian >entral kloaka% &si #ladder dikosongkan melalui anus dengan jalan
kontraksi, dengan ke+epatan satu sampai empat kali per menit% Pem#uangan yang
demikian +epat mem#uktikan #ah'a fungsi protonephrida adalah se#agai
osmoregulator, osmoregulator yaitu mem#uang kele#ihan air didalam tu#uh% $alam
#e#erapa menit dikeluarkan sejumlah +airan yang setara dengan #erat tu#uh rotifera
terse#ut%
C% Susunan Saraf
Rotifera mempunyai otak yang terdiri atas massa ganglion dorsal, dan
terletak di atas mastaI% $ari otak keluar sejumlah pasang saraf yang menuju ke
#er#agai alat inra, antara lain ke mata dan ke antena% 4e#erapa jenis rotifera, terutama
22
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 23/29
yang sessile tidak mempunyai mata% Mata yang #erupa o+ellus sederhana, dan
#erjumlah tiga hingga lima #uah%
$% Cara )idup
Cara hidup rotifera #iasanya #erenang #e#as dan organisme planktonik
#enar!#enar, tapi jari!jari kaki atau ekstensi kaki dapat mengeluarkan #ahan lengket
mem#entuk pegangan erat untuk mem#antu mereka mematuhi permukaan%
.%.%1 Reproduksi Rotifera
Siklus hidup rotifera mengandung kedua fase aseksual dan seksual% Produk
reproduksi seksual adalah em#rio aktif en+ysted dise#ut kista% Pada rotifera
dioe+ious, reproduksi selalu seksual% &ndi>idu jantan selalu le#ih ke+il dari pada
#etina, #iasanya mengalami degenerasi yaitu tidak mempunyai alat pen+ernaan,
hanya memiliki alat reproduksi saja% Partenogenesis merupakan peristi'a yang umum
terjadi% Perka'inan pada rotifera #iasanya dengan jalan Jhipodermi+ impregnationA,
dimana sperma masuk melalui dinding tu#uh% Tiap nukleus pada o>ari menjadi
se#uah telur% Ke#anyakan spesies mempunyai o>ari dengan sepuluh sampai dua
puluh nuklei, maka telur yang dihasilkan selama hidupnya tidak le#ih dari jumlah
terse#ut%
Rotifera jantan siap melakukan perka'inan satu jam setelah menetas
kemudian akan mati% 4ila tidak menemukan rotifera #etina maka rotifera jantan akan
mati pada umur .!7 hari, tergantung pada jenisnya% Pada #delloidea, dimana tidak
pernah ada jantannya, reproduksi selalu dengan +ara partenogenesis, yaitu #etina
menghasilkan telur yang selalu menetas menjadi #etina%
Pada kelas monogononta, yang dalam keadaan tertentu ada jantannya, terdapat
tiga ma+am telur@
• Tipe pertama adalah telur ami+ti+, hasil dari partenogenesis, #er+angkang
tipis, diploid, tidak dapat di#uahi dengan menetas menjadi #etina ami+ti+%
23
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 24/29
• Tipe kedua ialah mi+ti+, #er+angkang tipis, tetapi haploid, #ila tidak di#uahi
se+ara partenogenetik aka menetas menjadi jantan yang haploid%
• Tipe ketiga ialah dorman% $orman ialah #ila telur mi+ti+ di#uahi oleh sperma
dari janan yang haploid, #er+angkang te#al dan keras, resisten terhadap
kekeringan dan lingkungan #uruk, dan memerlukan istrahat #e#erapa #ulan
se#elum dapat menetas% $alam lingkungan yang #aik, telur dorman menetas
menjadi #etina ami+ti+ dan diploid%
.%.%1%0 Reproduksi *seksual
Reproduksi aseksual dilakukan dengan +ara pem#elahan #iner%.%.%1%. Reproduksi Seksual
Reproduksi seksual dilakukan dengan +ara konjugasi%
.%.%1%2 Siklus )idup
24
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 25/29
.%.%7 )a#itat Rotifera
)idup di air ta'ar, #e#erapa di laut dan air payau 07 spesies%
.%.%: Peranan Rotifera
.%.%:%0 Peran Menguntungkan
Rotifera memegang peranan penting dalam rantai makanan pada ekosistem
perairan ta'ar% $i satu pihak memakan serpihan!serpihan organik dan ganggang
#ersel satu, dilain pihak rotifera merupakan makanan #agi he'an yang le#ih #esar
seperti +a+ing dan +rusta+ea%
25
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 26/29
4A4 ,,,
P."+/+P
2%0 Kesimpulan
26
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 27/29
0% Morfologi proto6oa @ 8kuran tu#uhnya #erkisar antara 5!0 milimikron,
jadi sangat mikroskopis% 4entuk Proto6oa sangat #eragam, ukuran tu#uhnya
#erdiameter 0 milimikron% Mereka #ergerak di sekitar dengan +am#uk seperti
ekor dise#ut flagela%
Morfologi rotifera @ Panjangnya sekitar ,0!,5 mm =meskipun ukuran
mereka dapat #erkisar dari 5 Em sampai . mm le#ih?% 4entuk #adan #ulat
atau silindris% Pada #agian #adan =trunk? terdapat 2 #uah tonjolan ke+il yaitu
se#uah atau sepasang antena dorsal dan . #uah antena lateral% Pada ujung
antena #iasanya terdapat #ulu!#ulu se#agai alat indra%
.% Reproduksi proto6oa dan rotifera adalah reproduksi se+ara aseksual dengan
+ara pem#ilahan #iner dan reproduksi se+ara seksual dengan +ara konjugasi%
2% Proto6oa memiliki peranan menguntungkan proto6oa adalah #erperan se#agai
6ooplankton dalam perairan, pengontrol jumlah #akteri di air, indikator
minyak #umi, dan #ahan penggosok% Rotifera memiliki peranan
menguntungkan #erperan penting dalam rantai makanan pada ekosistem
perairan ta'ar dan menjadi makanan he'an #esar seperti +rusta+ea%
2%. Saran
• Perlu adanya kegiatan praktikum mengenai materi 6ooplankton yang le#ih
spesifik pada proto6oa dan rotifera agar mahasis'a dapat mengetahui dengan
jelas #entuk dan 'ujud dari proto6oa dan rotifera itu sendiri%
• $iharapkan agar pada mahasis'a untuk meningkatkan rasa ingin tahu yang le#ih
dalam mengenai spesies apa saja yang termasuk dalam proto6oa dan rotifera agar
dalam praktik nyata tidak salah dalam mem#edakan dan menentukan manakah
proto6oa dan rotifera yang termasuk 6ooplankton dan mana yang #ukan%
*aftar Pu$taka
27
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 28/29
https@//id%'ikipedia%org/'iki/Rotifera $Diakses !atu, %& April '(%&, pukul %')(%*
https@//'''%a+ademia%edu/921951/MakalahLRotifera $Diakses !atu, %& April'(%&, pukul %%)'(*
https@//en%'ikipedia%org/'iki/(ooplankton $Diakses !atu, %& April '(%&, pukul
%')%+*
http@//'''%alamikan%+om/.0;/5/kandungan!gi6i!rotifera!se#agai!pakan%html
= Diakses !atu, %& April '(%&, pukul %')'+*
http@//kartaj9%student%ip#%a+%id/.0/9/.:/filum!rotifera/ $Diakses !atu %& April
'(%&, pukul %')(*
http@//'''%slideshare%net/i+hfar01/rotifera!di!perairan!payau!dan!laut $Diakses
!atu, %& April '(%&, pukul %')-*
http@//tatangsma%+om/.05/./+iri!+iri!morfologi!dan!ha#itat!rotifera%html $Diakses
!atu %& April '(%& pukul %)(*
http@//dokumen%tips/do+uments/filum!rotifera%html $Diakses !atu %& April '(%&
pukul %+)(%*
https@//id%'ikipedia%org/'iki/Proto6oa $Diakses !atu %& April '(%& pukul %+)'+*
http@//eprints%uny%a+%id/9;./2/#a#...!.52:0;;.1%pdf $Diakses !atu
%& April '(%& pukul %+)+&*
http@//'''%artikelsains%+om/.05/5/karakteristik!dan!klasifikasi!protista%html
$Diakses !atu %& April pukul %+)+*
http@//'''%kehidupankita%+om/.05/0./proto6oa!+iri!+iri!proto6oa!filum%html
$Diakses /au, '( April '(%& pukul %)'0*
http@//'''%artikelsiana%+om/.05/5/+iliata!pengertian!+iri!+iri!klasifikasi!peranan!
reproduksi%html $Diakses /au, '( April '(%& pukul %&)0*
http@//'''%6ona#iokita%'e#%id/.02/1/klasifikasi!proto6oa%html $Diakses /au, '(
April '(%& pukul %-)'&*
28
8/16/2019 Revisi Protozoa Dan Rotifera Kel.9
http://slidepdf.com/reader/full/revisi-protozoa-dan-rotifera-kel9 29/29
http@//idkf%#ogor%net/yues#i/e!
$8%K8/edukasi%net/SM*/4iologi/Proto6oa/materi;%html $Diakses /au, '( April
'(%& pukul %1)&*
http@//joko'arino%id/peranan!proto6oa!dalam!kehidupan/ $Diakses /au, '( April
'(%& pukul %0)'+*
https@//en%'ikipedia%org/'iki/*moe#aLproteus $Diakses !enin, ' April '(%& pukul
')%1*
http@//'''%sridianti%+om/+iri!+iri!proto6oa%html $Diakses !enin, ' April '(%& pukul
')+(*
