Risale-Inur'Daki Kelimeleri Anlama

8/13/2019 Risale-Inur'Daki Kelimeleri Anlama

1/32

Risale-i Nurlarda

Bulunan Arapa ve

Farsa KelimeleriAnlama


2/32


3/32

Mey-gede (meyhane), ate-gede (ate mabedi, atelik)

sr:yer ismi yapar.

Kuh-sr (dalk), eme-sr (emelik)

bn:meslek sahibi ve muhafaza edici isimler yapar.

Ba-bn (bahvan), nigeh-bn (beki), saye-bn(glgelik, emsiye)

mend:sfat yapar.

Hred-mend (akll), hner-mend (hnerli)

vend:sfat yapar.

Hud-vend (sahip, malik, efendi)

vr, ver:sfat yapar.

mid-vr (mitli), nam-ver (naml)

yr: sfat yapar.

Baht-yr (talihli), hu-yr (akll, uyank)

ve: benzerlik ekidir.

Meh-ve (ay gibi), saye-ve (glge gibi)

s, s: benzerlik ekidir.

Dev-s (dev gibi), humayun-s (hne)

fm: renk ekidir.

Siyeh-fm (siyah renkli), gl-fm (gl renkli)

kr, gr, ger: meslek sahibi ve meslek klc

isimleri yapar.Gnah-kr (ziyan-kr), sitem-gr (sitem edici)

ne: sfat ve zarf yapar.

Dost-ne, peder-ne, ciz-ne


4/32

Olumsuzluk ekleri

Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007

Osmanlcada olumsuzluk ekleri l n bekleridir. Bu ekler kelimenin nne gelir.

L-yemt, N-mtenh, B-re

Bazen iki ek st ste gelebilir. Bu durumdaolumsuzluun derecesi artrlm olur.

Bil-istisna = hi istisnasz

Bil-tereddd = hi teredddsz

Olumsuzluk eki olan b ile kartrlmamasgereken ve ve ksa telaffuz edilen bi n eki ise, birlikteanlamndadr.

Bit-tab, Biz-zat, Bil-fiil, Biz-zarure

Masdar (fiil isimler)


Arapa fiiller Trkede fiil olarak kullanlmazlar. Onunyerine masdar halleri Trkede genelde isim olarakkullanlrlar. Bu yzden Arapa fiil ekimleri bu almanndnda kalmaktadr. Burada sadece deiik fiil yaplarnnmastar kalplar zerinde durulacaktr.

En kolay anlalacak masdar, bir kelimenin sonuna iye/iyet getirilerek yaplan yapma masdardr.Sonunda bu eklerin olduu bir kelime genelde mastardr:Cahil-cahiliye, Mesul-mesuliyet, Bedevi-bedeviyet, Sfi-sfiyet.

Bunun dndaki masdarlar, deiik fiil yaplarnn birkurala bal mastarlardr. Bunlar hakknda fikir edinmekiin u temel bilgilere ihtiya bulunmaktadr:

Arapa kelimelerdeki kk harflerine asl harf denir.Arapa kelime kkleri , drt veya be asl harf ihtivaederler. Drtl ve beli kkler ok azdr. Kklerin tamamna

yakn ldr. Fiilin herhangi bir harf ilave edilmemihline mcerred (ilvesiz) fiil denir. Arapada pek okkelime bu kklerden tretilerek elde edilir. Yeni kelimelertretilirken, kelimenin kalbna ve kurala gre baz yeni


5/32


6/32

usl

tul

vcd

Fal () emrkesb

katl

fehm

zann

Fealn (

) cereynheyecn

ceveln

feyeznhalecn

Fil () ilmfikr

hiss

Ful () hkmkr

zulm

Faal () talepferah

kerem

zarar

gazap

Mefalet () merhametmaslahat

mesele


7/32

Mefilet () marifetmevize

Fial () sgarkiber

sikal

Falet () rahmetnedret

kesret

Filet () hidmet (hizmet)nimet

iffet

Fulet () kudretsrat

hrmet

Fal ( ) kemlkarr

Fil ( ) firrvisl

ikb

Ful ( ) sultrb

Fallet () gaybbetbeyttet

eyhhat

Filn (

) fkdnirfn


8/32

nisyn

Fuln () krnkfrn

hsrn

Fal () ennyemn

Fal () kablTefl (

) tekrr

tadd

Mefil () mantkmevlid

mevhib

Tabloda kelimenin asl kk harfleri renkli ve kalnyaplmtr. Bilmiyor dahi olsak bu KK HARFLERNBULMAKbakn ne kadar kolay:

Kelimenin en sonundan srayla 3 sessiz harfi(aradaki iftler tek saylr) tespit ediyoruz; ite bukadar. Bunlarn batan 1.si kelimenin ilk kk harfini, 2.si2., 3.s de 3. kk harfini gsterir.

Bu kurala uymayan sadece udur: Baz masdarlarnsonundaki t, et, n ekleri kalp gerei zit harfolduklarndan, onlar saylmadan geilmesi lazm. Bir deArapa kelime kknde asl harflerden olan =Ayn ve=Elif harflerinin cezimli hlleri Trkede yazlrkengenelde ( = apostrof) ile ifade edildiinden onlar da aslharflerden saylmaldr.

Yanltacak husus: Ayrca =Ayn ve =Elif harfleria, e, u, harfleriyle ifade edilebildiinden asl harfkarl kullanlan bu harfler hareke zannedilip hesaptanayr tutulursa hesap yanl kar. Ama kelimenin asln tamolarak bilmek uzman ii olduuna gre, yapacak bir eyyok tabii ki.


9/32

Mezd (ilveli) fiil masdarlar

Bu mastarlar l kklerden bir kurala bal olaraktretilmi mastarlardr. En yaygn sekiz kalb vardr.

Bunlar:

fl) ) Tefl(

)Mfale

()nfil

) )sdar cbr

drk

dhl

Tekl

Tahsn

Tedb

Muhrebe

Mkleme

Mnkaa

nklb

nirh

ntihr

ftil) ) Tefeul(

)Teful

(

)stifl

) )Masdar ntikl

ktidr

ftihr

Tekebbr

Tahakkuk

Teekkl

Techl

Tekml

Temyl

stihkr

stikll

stimdd

Tabloda ilk bakta dahi gzden kamayan bir hususudur: Ayn kalptaki btn kelimelerin harf saylar eittir.Asl kk harflerinin sralamas da birbiriyle tamamenayndr.

Kk harflerini bulma konusunda yukarda verilen lburada da aynen geerlidir. Burada kurala uymayan sadeceu vardr: ftil ( ) kalbnda sondan 3. sessiz harf olan

t harfi, kalp gerei yer alan bir zit harf olduundan, aslharf o deil, onun solundakidir.

fl () kalbMasdar Anlam Yakn

kelimeler

cbr Mecburetmek Mecburiyet

dhl Dahiletmek Duhl, dehlet

hrc Harice karmak Hurc, istihrac

hzr Hazretmek Huzur


10/32

fhm Fehmettirmek Mefhum

ntk Nutukattrmak stintak

drk Derketmek Mdrik,istidrk

mn mnetmek Mmin

kz kzetmek Teyakkuz

cd cd etmek

(vcudvermek)

Mcit

fn Fnyapmak Fen, fni,tefn

cr cr etmek Cr, cereyn

rz Rz etmek Rza, raz

rde Murdetmek Mrid, murad

czet Cevzvermek Ciz, cevaz,

Tefl ( ) kalbMasdar Anlam Yakn kelimeler

Tekl ekillendirmek ekil

Talm limlendirmek(retmek)

lim, lim, malum,

Tedb Edeplendirmek Edep

Tasnf Snflandrmak Snf, musannif

Tahsn Hsnlendirmek

(gzelletirmek)

Hsn

Tekbr Byk

saymak,byltmek

Kebr, ekber,

kbr

Tasr Kk saymak, Sar, asar, sur


11/32

kltmek

Tekml Kemleerdirmek

(sonlandrmak)

Keml, kmil,mkemmel

Takrb Yaklatrmak Takrben, karbet

Tecziye Cezalandrmak Ceza

Tesviye Seviyeyi

dzeltmekSeviye

Tasfiye Saflatrmak Sf

Mfale () kalbMasdar Anlam Yakn

kelimeler

Muharebe Harb

etmek(savamak)

Harp,

muharip

Mkleme Kelmetmek

Kelime,

kelm,tekellm

Mktebe Kitbetlemek

(yazmak)

Kitap,

kitabet,

mektep,

ktphane

Muktele Ktlegirimek(lmne

savamak)

Katl, ktl,ktil, maktl

Msvt Aynseviyeye

gelme

Seviye,

msavi,tesviye

nfil () kalbMas

darAnlam Yakn kelimeler

nci Cezbeye kaplmak Cezbe, czibe,


12/32

zp meczup

nksm

Ksmlara ayrlmak Ksm, taksm

nfith

Fetholmak, almak Fetih, ftih

nikk

akkolmak(yarlmak)

akk- kamer

ftil () kalbMas

darAnlam Yakn kelimeler

ntir

Ner olmak(yaylmak)

Neir, nir

ctim

Cem olmak(toplanmak)

Cmi

ctihd

Cehd etmek

(abalamak)Cihd, mctehid

ktidr

Kudret sahibi olmak Kudret, kdir,muktedir

ftihr

Fahirlenmek

(vnmek)Fahir, mftehir,

tefahhur

ttihd

Vahdet (birlik)

salamakVhid, vahdet,

tevhid

ttifk

Vifk (uyum)salamak

Vifak, muvafakat

btid

Balamak Mbtedi

ntih

Bitirmek Mntehi

hti

yc

Muhta olmak Muhta

Iztrr

Muztarr (aresiz)kalmak

Zarar, muztarr


13/32

Tefeul () kalbMasd

ar

Anlam Yaknkelimeler

Tekebbr

Kibirlenmek Kibir,mtekebbir

Tahak

kuk

Gereklemek Hak, hakikat,muhakkak

Teekkl

ekillenmek ekil

Taallm

lme ulamak(renmek)

lim, malum,lim

Tahat

tur

Hatrlatmak Hatr

Teme

nnTemenni etmek

Teful () kalbMas

dar

Anlam Yakn kelimeler

Tem

ylMeyletmek Meyil

Techl

Chilgrnmek Cahil, cehalet

Tekml

Keml bulma,olgunlama

Kmil, mkemmel

Tensp

Mnasipolma Nasip, mnasip,tensip

Telzum

Biri dierine lzmolmak

Lazm, lzm,iltizam

Ted

v

Dev iin

almak

Dev


14/32

stifl ( ) kalbMasdar Anlam Yakn

kelimeler

stihkr Hakirgrme Hakir,hakaret

stihsl Hsletme Hsl,mahsul

stintc Netice karma Hsl,mahsul

stihrc karmdabulunma

Hri, hurc

stimdd Mededisteme Medet,imdat

stihff Hafife alma Hafif, tahff

stintk Nutka zorlama(sorgulama)

Nutuk, ntk

stimlk Birinin mlknsatn alma

Mlk,mlkiyet,temlik,

mstemlekestifde Faydalanmak Fayda,

mstefd

stibk Beksnistemek

Bki, bek

stf Affn istemek Aff, mustafTrke Metinlere Arapa Ve Farsadan Geen

Kelimeleri Anlama

Yazar:Abdlcelil NALAN,28-2-2007

Risale-i Nuru sadece ilmi ve iman meselelerin veproblemlerin bir zm kayna olarak deerlendirmekyanl olur. Belki de onun bu yn, onda var olan bir okynden sadece biridir.
http://www.sorularlarisale.com/index.php?s=author_detailes&id=13http://www.sorularlarisale.com/index.php?s=author_detailes&id=13http://www.sorularlarisale.com/index.php?s=author_detailes&id=13http://www.sorularlarisale.com/index.php?s=author_detailes&id=13


15/32

Onun belki de en nemli yn Rahmeti lahinin birdavetisi olmasdr. (Bunu, herkes kendine gredeerlendirebilir.) nemli olan; farknda olsanz daolmasanz da, anlasanz da anlamasanz da siz onu okurken

Rahmet-i lahinin kapsn aralksz alyor oluunuzdur.Yani siz risale okurken aslnda sabrla kutsi bir kapnn

nnde bekleyip, srekli kapy tklayan bir insan olarakkendinizi dnebilirsiniz.

Ama bu hazineden anlam olarak da istifade etmek iin'szck sorunu' nu amanz gerekli. Aada size

sunduumuz metinleri 2-3 saat dikkatle incelerseniz byklde anlama problemini de aabilirsiniz.

hlasla bu sabr imtihann atnzda o kapnn hemanlama hem de feyiz ynyle size aldn sevinlegreceksiniz.

Aadaki metinleri hazrlayan ilahiyat arkadalara

teekkr eder, Say'lerinin mekr olmasn Allah(cc)'nengin Rahmetinden niyaz ederiz.

Bu alma, hi Arapa veya Farsa bilmeyen bir kiidnlerek ele alnm, elden geldiince teferruatainilmeden, sadece en ok karlalan belli-bal kalplar,bunlar arasndaki anlam irtibat vs.. yollar gz nneserilerek imkana gre en iyiyi yakalamahedeflenmitir. Bu u demektir: Normal artlarda ancakszle bakmak suretiyle anlamn bilebileceiniz pek okkelimeyi, sz edilen baz pratik bilgiler sayesinde, zatenbelli oranda bildiinizi ortaya koyabilmektir. Busalanabildii takdirde; normalde sanki yabanc dilde birmetni okuyor gibi srekli szle bakma ihtiyachissettiiniz bir Risale veya Prlanta sayfasnda, zamanla

daha da az kelimeye bakmakla yetinecek; gznzde dagibi bytp Anlayamyoruz ki! diyerek kendinizeikence haline getirdiiniz bir iten zevk alr durumageleceksiniz inallah.

lk Kurn renmeye baladmz gnleri hatrlayalm.Arapada harfler ve harekeler var. Harekeler harf deil

normalde.. Ama Arapa bir kelimeyi Trke yazacak olsak oharekelerin karln da yazarz. Yani stn, tre ve esreiin A-e, u-, -i seslerini.. Bu u demektir: Trke olarakyazlm Arapa kelimelerdeki bu harfler %90 harekedir ve


16/32

kelimenin asl harflerinden biri deildir. Yani asl harfleribulmak istiyorsak sesli harfleri kartp, kalanlar zerindednmeliyiz. Peki asl harfleri bulup ne yapacaz?Arapada ayn kkten gelen btn kelimelerde bu asl

harfler olmak zorunda.. yani bunlardan birinin anlamnbilmek, byk orannda dierlerini de bilmeyi salayacak.(Tabii ki kelime yaplarn bilmenin de bunda pay var; yerigeldiinde bahsedilecek.)

imdi bir mislle konuya girebiliriz:

Mesel: Arapa kelimesini Trke harflerleezkr eklinde ifade ederiz. Bu kelimedeki nl harflerolan e ile a harfleri, harekeleri ifade ettiinden, kkharflerini yani asl harfleri bulmak iin bu harflerikaldryoruz, geriye kalan z-k-r harflerinin asl kk harfleriolduunu buluyoruz.

te buradan itibaren pratie balyor ve kendimizesoruyoruz:

Ben bu kelimenin manasn biliyor muyum? Hayr.. Pekibilemez miyim?

Bakalm: Kelimenin kk harfleri olan z-k-r harfleribana bir eyler artryor mu? Dnyorum ve anlamnbildiim zikir kelimesi aklma geliyor. O halde zikirle ilgilibir manas olabilir diye tahmin ediyorum. Peki doru mu?Evet, %100 doru.. Tamam ezkr zikirle ilgili bir kelime..iyi ama tam olarak ne? te bunu bilebilmek iin baz pratikbilgilere ihtiya var. Fakat, bilmediim bir sr kelime varve ben her kelimede bu kadar bilgiyle urarsam bu iinastar yzn geer; daha zor hale gelir. Byle yapacamayine babadan kalma uslle her kelimenin anlamn grmekiin szle bakarm daha kestirme...

Hayr!Tam aksine... dndnz ekilde olursa herkelimeye szle bakmak lazm ve hem de anlamn tamezberleyene kadar szle her defasnda yeniden bakmaklazm. Fakat szn ettiimiz pratik bilgiler sayesinde; yenikarlatnz bir kelimede kk bir dikkat, basit bir fikirjimnastiiyle, ayn kkten gelen bildiiniz bir baka

kelimeyle yaknlklar kuracak ve anlam byk orandadoru bir ekilde tahmin edebileceksiniz. Bu metodukullandka bilmiyorum zannettiiniz pek ok kelimeyibildiinizi grecek; daha hzl ve daha iyi anlayacak,


17/32


18/32


19/32


20/32


21/32

nfs nefs

usl asl

ukl akl

umr emr

Fual ( ) fukar fakirchel cahil

hkem hkim

vzer vezir

gureb garib

ulem lim

ukl kl

rues res

mer emr

Efile () emsile mislEsile sul

emkine mekan

ezmine zaman

esliha silah

elbise libas

Efil ( ) enbiy neb


22/32

evliy vel

ekiy ak

aniy an

Mefil () mescid mescidmaksd maksad

memlik

memleket

meskin

mesken

Feil () hakik hakikatresil risale

fezail fazilet

akid akde

Fuul () ktb kitabrusl resul

turuk tarik

sbl sebl

Fual () mem mmetcmel cmle

Ful () tccr tacirtullb tlib


23/32


24/32

temsl timsl

tesbh tesbh

tevrh tarih

Filn () sbyn sabihvn ah

sm-i filYazar: Sorularla Risale, 28-2-2007

Fiilin sahibini belirtmek iin kullanlan kalptr. Fetihfiilinin ism-i fili Ftih=fetheden, Muharebe fiilinin ism-i fili muharib=harbeden olur. Ancak unutmayn; herfiilin ism-i fili olacak diye bir kural yok.

a. Mcerred (ilvesiz) fiillerde

Btn l mcerred fiillerin ism-i filleri =fil

vezninde olur. 1. kk harfinden sonra bir elif eklenerekyaplr. Trkedeki yansmas yledir:

sm-i fil Kk

ftih fetih

chil cehl

slim selmet

ndim nedmet

sdk sadkat

tcir ticret

hzr huzr

hric hurcktil katl


25/32


26/32

sm-i fil Kk

mtercim terceme

mvesvis vesveseb. Mezd (ilveli) fiillerde

Aadaki tabloda her kalptan bir miktar ism-i filgsterilmitir. Ancak unutmayn; her fiilin her kalptan ism-i fili olamaz, bazlarnn olsa bile kullanmda yok gibidir.Zaten bizim iimiz de her fiilin her kalbn bulmak deil,

doru kullanlm bir kalptaki kelimenin anlamn bulmak.Dolaysyla mevdudun zerinden gideceimize greproblem yok demektir.

fl

) )Tefl

(

)

Mfale

()nfi

l

) )

sm-i

f

il

Muh

bir

Muhl

is

Mfli

s

Mfsid

Mrik

Muhsin

Mcbir

Mdrik

Mdhil

Muz

Mebbih

Muhassin

Mnakk

Mderris

Mfetti

Mbelli

Meddib

Muhrib

Mutbk

Mdh

il

Mdfi

Mnkalib

Mnerih

Mnt

esib


27/32

rr

Mucib

Muciz

Mcid

Mukm

Mrd

ftil

) )

Tefeul

(

)

Teful

(

)

stifl

) )

sm-i

f

il

Mntakil

Mukt

edir

Mftehir

Mukt

ebis

Muteriz

Mutedil

Mtekebbir

Mtehakkk

Mtehakkim

Mteekkil

Mteebbis

Mtechil

Mtekmil

Mtemyil

Mstahkir

Mstakill

Mstemidd

Mstefd

sm-i mefl


Fiilden etkileneni belirtmek iin kullanlan kalptr.

Cehl fiilinin ism-i mefl mechl=bilinmeyen, tescilfiilinin ism-i mefl mseccel=tesciledilmi gibi. Ancakunutmayn; her fiilin ism-i mefl olacak diye bir kuralyok.


28/32

a. Mcerred (ilvesiz) fiillerde

Btn l mcerred fiillerin ism-i meflleri,=mefl vezninde olur.1. kk harfinin bana mimson harfinden evvel de vav ilvesiyle yaplr. Trkedeki

yansmas yledir:

sm-i fil Kk

mechl cehl

malm ilmmahdd hadd

masdk sadkat

maktl katl

mahkm hkmmekr kr

mazlm zulm

matlp talep

mekr krn

mesl sul

me'mr emr

me'zn izn

marf irfn

madd add

mak ak

Drtl mcerred fiil olan falelenin ism-i mefl=mfalel vezninde olur. Trkedeki yansmas

yledir:

sm-imefl

Kk


29/32

mcevher cevhere

mdebdeb debdebe

mutantan tantanab. Mezd (ilveli) fiillerde

fl) ) Tefl(

)Mf

ale()

nfil) )

sm-imefl

Mcber

Msbet

Msned

Mdhal

Muh

kem

Mhmel

Mnker

Murd

Mnakka

Mcessem

Mekkel

Meddeb

Muhtab ?

ftil) ) Tefeul

(

)

Te

ful(

)

stifl) )

sm-imefl

Muktebes

Mkte

Mtehayyer

Mteha

? Mstahkar

Mstah


30/32

seb

Mutemed

yyel dem

Mstehakk

Mstemedd

Mstefd

sm-i mekan

Yazar: Sorularla Risale, 28-2-2007Bir fiilin ilendii yeri gsteren isimlerdir. =mefal

veya =mefil vezninde olur. Trkedeki yansmas

yledir:

sm-imekn

Kk

mekteb kitbet

meslek slk

medrese ders

mahkeme hukm

menzil nzl

mescid secde

meclis cls

sm-i mensb


sm-i mensb, bir eye mensup olmay veya ilgili

bulunmay ifade eder. Arapa ismin sonuna eddeli bir=y eklemek suretiyle elde edilir. Trkede metinde ise,kelimenin sonuna eklenmitir (sonda sesli bir harf varidiyse o kaldrlr).


31/32

sm-i

mekn

Mns

Mekk Mekkeli

Nurs Nurslu

ems emsle ilgili

Kamer Kamerle ilgiliRahmn Rahmna ait

Manev Manaya ait olan

Mecaz Mecaza ait olan

Mbalaa sigas


Bunlar mbalaa (yalan deil pekitirme) ifade ederler.Mesel Rzk sadece rzk veren iken Rezzkkelimesi, bol ve snrsz verme gibi anlamlar da katar.Balca vezinleri:

Fal () RezzkVehhb

Cerrh

Hamml

Sehhr

Desss

Fele () AllmeFehhme

Fal () AlmRahm

Kerm


32/32

Fal () SabrSadk

ekr

Fil () SddkFul ( ) cMifl () Miskn

sm-i tafdl


=efal vezninde olur.Efal () Echel (en/daha cahil=bilgisiz)

Eslem (en/daha slim=selmetli)

Elzem (en/daha lazm=lzumlu)

Elyak (en/daha layk=liykatli)

Esfel (en/daha sfl=sefl)

Ekber (en/daha kebr=byk)

Ekser (en/daha kesr=ok)

Asar (en/daha sar=kk)

Esahh (en/daha sahih=shhatli)

Ekall (en/daha kall=az)

Eedd (en/daha edd=iddetli)

Evl (en/daha vel=yakn)

Al (en/daha al=yce, iyi)

Documents

Risale-Inur'Daki Kelimeleri Anlama