Rozdzia 1. Euroregiony jako przykad wsppracy transgranicznej
1.1. Istota wsppracy transgranicznej i euroregionalnej Procesy
integracji nale do najbardziej charakterystycznych zjawisk we
wspczesnym yciu spoeczno-gospodarczym Europy. Wyznaczniki
teraniejszego rozwoju, zwizane z ewolucj wsppracy na szczeblach
midzynarodowych, przejawiaj si gwnie w deniu do integracji
spoecznoci lokalnych i regionalnych. Tradycyjna wsppraca
midzynarodowa, typowa dla wczeniejszych okresw historycznych,
zostaje obecnie uzupeniana i poszerzana o now sie powiza midzy tymi
spoecznociami w formie wsppracy transgranicznej, zmieniajc tym
samym utrwalony dotychczas model stosunkw midzynarodowych. Wsppraca
regionw przygranicznych staa si dzi jednym z podstawowych elementw
strategii integracji w ramach Unii Europejskiej. W obliczu
dokonujcych si procesw integracyjnych, Polska jako jeden z podmiotw
polityki wsplnotowej stana przed nowym wyzwaniem aktywnego
dostosowania si do nowej rzeczywistoci. Dlatego tak niezwykle wane
wydaje si poznanie mechanizmw rzdzcych polityk regionaln, stanowic
ramy rozwoju wsppracy transgranicznej. Obecnie najwaniejszym aktem
prawnym regulujcym istot wsppracy transgranicznej jest Europejska
Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej midzy wsplnotami i
wadzami terytorialnymi, sporzdzona w Madrycie 21 maja 1980 r.
Polska, ktra zostaa czonkiem Rady Europy w 1991 roku ratyfikowaa
Konwencj Madryck w 1993 roku. Obok Konwencji, wanym aktem prawnym
jest rwnie Europejska Karta Samorzdu Terytorialnego uchwalona przez
Rad Europy 15 padziernika 1985 roku. Europejska Konwencja Ramowa o
Wsppracy Transgranicznej jest pierwszym dokumentem na skal
midzynarodow, majcym na celu zdefiniowanie wsppracy
transgranicznej, ujcie jej w form prawn, a take podkrelenie jej
roli i wsparcie jej rozwoju. Gwnym przesaniem skierowanym do
pastw-sygnatariuszy jest popieranie wsppracy transgranicznej swoich
wsplnot i wadz terytorialnych z ssiednimi jednostkami z innych
pastw. W przepisach konwencji wyranie podkrela si, e
pastwa-sygnatariusze powinny wspiera wspprac transgraniczna i tym
samym przyczynia si do postpu spoeczno-gospodarczego obszarw
przygranicznych. Konwencja zawiera rwnie wzory i zarysy porozumie,
statutw oraz umw w dziedzinie wsppracy transgranicznej midzy
wsplnotami i wadzami terytorialnymi, ktre mog by stosowane przez
wsppracujce jednostki.
1
Europejska Karta Samorzdu Lokalnego jest midzynarodow konwencj
dotyczc samorzdnoci lokalnej i jest obecnie jednym z filarw Rady
Europy obok m.in. Europejskiej Konwencji Praw Czowieka. Karta
uznaje spoecznoci lokalne za jedn z podstaw demokracji, a prawo
obywateli do udziau w kierowaniu sprawami publicznymi za jedn z
zasad ustroju demokratycznego. Najlepiej w tej funkcji sprawdzaj si
samorzdy lokalne, ktre ponadto zwikszaj efektywno sprawowania
wadzy. Podstawowe przepisy Karty obejmuj wprowadzenie samorzdw
lokalnych w prawie wewntrznym pastwa (najlepiej w konstytucji),
uznanie prawa wsplnot lokalnych do zarzdzania czci spraw
publicznych na wasn odpowiedzialno i we wasnym interesie przez
wadze wybrane w wyborach powszechnych. W ramach przyznanych
kompetencji gwarantuje niezaleno (kontrola ograniczona do kryterium
legalnoci, a w przypadku zada zleconych take celowoci) i
odpowiednie rodki umoliwiajce wypenianie zada postawionych przed
samorzdami (cz z opat i podatkw lokalnych). Ponadto Karta umoliwia
spoecznociom lokalnym wspprac z innymi takimi spoecznociami, a take
zrzeszanie si na zasadach okrelonych w prawie krajowym (w tym
moliwo wsppracy z odpowiednikami spoecznoci lokalnych z innych
krajw, a take przystpowanie do zrzesze midzynarodowych). Istotna
jest te prawna ochrona samorzdnoci lokalnej, dziki ktrej spoecznoci
lokalne mog odwoywa si do sdu w celu ochrony swobody wykonywania
swoich uprawnie i poszanowania zasad samorzdnoci lokalnej1. Punktem
wyjcia dla rozwaa na temat istoty wsppracy transgranicznej, jest
prba zdefiniowania jej pojcia. Analiza literatury przedmiotu
pozwala na przywoanie kilku definicji tego terminu. Definicja
zaczerpnita ze wspomnianej Konwencji Madryckiej okrela wspprac
transgraniczn jako kade wsplnie podjte dziaanie majce na celu
umocnienie i rozwj ssiedzkich kontaktw midzy wsplnotami i wadzami
terytorialnymi dwch lub wikszej liczby stron, jak rwnie zawarcie
porozumie i przyjcie uzgodnie koniecznych do realizacji takich
zamierze2. Podobne rozumienie tego terminu proponuje si w
Europejskiej Karcie Regionw Granicznych i Transgranicznych. Jako
wspprac transgraniczn okrela si tu wspprac zarwno ssiedzk
przylegajcych do siebie regionw granicznych, jak i zagraniczn wadz
szczebla regionalnego i lokalnego, organizacji lub instytucji
reprezentujcych obszary graniczne3. Pod pojciem wsppraca1
2
3
S. Dozbasz, A. Raczyk, Wsppraca transgraniczna w Polsce po
akcesji do UE, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s.
27. Europejska Konwencja Ramowa o Wsppracy Transgranicznej Midzy
Wsplnotami i Wadzami Terytorialnymi sporzdzona w Madrycie dnia 21
maja 1980r., Dz.U.1993, nr 61, poz. 287. Europejska Karta Regionw
Granicznych i Transgranicznych, Gronau 2004, s. 8.
2
transgraniczna rozumie si te osiganie korzyci przez uczestniczce
w niej regiony dziki przeamywaniu wzajemnych niechci, barier
kulturowych, rnic spoecznych i ekonomicznych oraz dziki efektywnemu
i skutecznemu rozwizywaniu wsplnych problemw rnej natury4. Gwne
cele wsppracy transgranicznej, wymieniane przez Europejsk Kart
Regionw Granicznych i Transgranicznych to: nowa jako granic,
ujednolicanie zagospodarowania przestrzennego w Europie, poprawa
infrastruktury, wspieranie atrakcyjnoci regionw i wsplnego rozwoju
gospodarczego, doskonalenie transgranicznej ochrony rodowiska i
przyrody, wspieranie transgranicznej wsppracy kulturalnej oraz
partnerstwo i subsydiarno5. Jako podmioty wsppracy transgranicznej
mona wskaza rne jednostki, zarwno samorzdowe, jak wadze lokalne i
regionalne oraz organy administracji pastwowej. Jest to wsppraca
dobrowolna, ktra respektuje autonomi zaangaowanych w ni podmiotw i
nie zagraa integralnoci terytorialnej pastw. Kooperacja midzy tymi
jednostkami opiera si na stosowanych umowach lub porozumieniach
midzypastwowych, ktre wskazuj na warunki wsppracy zgodnej z prawem
wewntrznym zainteresowanych stron. Wspdziaanie midzy podmiotami
wsppracy transgranicznej powstaje na bazie szeroko rozumianych
zwizkw ekonomicznych, geograficznych i spoecznych. Obejmuje ono
praktycznie wszystkie dziedziny ycia spoeczno gospodarczego i
politycznego, a prowadzona jest w zakresie6: infrastruktury
technicznej, zagospodarowania przej granicznych, ukadw
komunikacyjnych, infrastruktury komunalnej, gospodarki regionalnej
i lokalnej, takiej jak kojarzenie zagranicznych podmiotw
gospodarczych, wymiany towarw i surowcw, wiadczenia usug, tworzenia
izb przemysowo handlowych, dziaalnoci informacyjno doradczej,
szkoleniowej, promocji regionu i firm, sfery spoecznej, np.
rozwijania demokracji lokalnej i regionalnej, wymiany kulturowej,
sportowej, owiatowej, naukowej oraz turystycznej, 4
ochrony rodowiska przyrodniczego, transgranicznych obszarw
chronionych,
D.E. Jaremen, E. Nawrocka, Rozwj wsppracy transgranicznej
dowiadczenia zachodnioeuropejskie w: Gospodarka turystyczna.
Problemy wsppracy transgranicznej, red. A. Rapacz, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocawiu, Wrocaw 2002,
s. 29. 5 Europejska Karta Regionw Granicznych i Transgranicznych,
Gronau 2004, s. 10. 6 Z. Strzelecki (red.), Gospodarka regionalna i
lokalna, , PWN, Warszawa 2008, s. 296-297.
3
gospodarki przestrzennej i planowania przestrzennego, tworzenia
jednolitych koncepcji zagospodarowania przestrzennego obszarw
transgranicznych.
Podstaw wsppracy transgranicznej w Polsce tworz dwustronne
porozumienia zawarte midzy naszym pastwem a wszystkimi krajami
ssiedzkimi (por. tabela 1.)
Tabela 1. Podstawy wsppracy transgranicznej w Polsce
PastwaPolska Niemcy
Akt prawny- Traktat midzy Rzeczypospolit Polsk a Republik
Federaln Niemiec o potwierdzeniu istniejcej midzy nimi granicy,
podpisany 14 listopada 1990r. - Traktat midzy Rzeczypospolit Polsk
a Republik Federaln Niemiec o dobrym ssiedztwie i przyjaznej
wsppracy, podpisany 17 czerwca 1991r. - Porozumienie o wsppracy
regionalnej i przygranicznej, podpisane 17 czerwca 1991r. -
Porozumienie midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem
Republiki Czeskiej o wsppracy transgranicznej, podpisane 8 wrzenia
1994r. - Porozumienie midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem
Republiki Sowackiej o wsppracy transgranicznej, podpisane 18
sierpnia 1994r. - Traktat midzy Rzeczypospolit Polsk a Ukrain o
dobrym ssiedztwie, przyjaznych stosunkach i wsppracy, podpisany 18
maja 1992r. - Porozumienie midzyrzdowe midzy Rzdem Rzeczypospolitej
Polskiej a Rzdem Ukrainy o wsppracy midzyregionalnej, podpisane 24
maja 1993r. - Deklaracja o dobrym ssiedztwie, wzajemnym zrozumieniu
i wsppracy midzy Rzeczypospolit Polsk i Republik Biaoru, podpisana
10 padziernika 1991r. - Porozumienie midzy Rzdem Rzeczypospolitej
Polskiej a Rzdem Republiki Biaoru o gwnych zasadach wsppracy
transgranicznej, podpisane 24 kwietnia 1992r. - Traktat midzy
Rzeczypospolit Polsk a Republik Litewsk o przyjaznych stosunkach i
dobrossiedzkiej wsppracy, podpisany 26 kwietnia 1994r. - Umowa
midzy Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Republiki Litewskiej
o wsppracy transgranicznej, podpisana 16 wrzenia 1995r. - Traktat
midzy Rzeczypospolit Polsk a Federacj Rosyjsk o przyjaznej i
dobrossiedzkiej wsppracy, podpisany 22 maja 1992r. - Umowa midzy
Rzdem Rzeczypospolitej Polskiej a Rzdem Federacji Rosyjskiej o
wsppracy transgranicznej, podpisana 2 padziernika 1992r.
Polska Czechy Polska Sowacja Polska Ukraina
Polska Biaoru
Polska Litwa
Polska - Rosja
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych Ministerstwa Spraw
Zagranicznych
4
Wsppraca terytorialna moe przyjmowa rnorodne formy. Poniewa
istnieje wiele rodzajw wsppracy o rnym charakterze, rodzaje te mona
wyrnia ze wzgldu na kilka rnych aspektw (por. tabela 2). Z prawnego
punktu widzenia formy wsppracy regionw przygranicznych mona
podzieli na dwie kategorie: wspprac opart na zobowizaniach natury
prawnej oraz formy wsppracy nie majce takiego charakteru7. Do
pierwszej kategorii zalicza si traktaty midzypastwowe, ktre stanowi
podstaw rozwijania innych form wsppracy (zaliczanych do kategorii
drugiej). Tabela 2. Formy wsppracy transgranicznej KryteriumZ
punktu widzenia paszczyzn (zakresu tematycznego)
Forma wsppracy wsppraca jednopaszczyznowa (np. wspprac w
zakresie ochronyrodowiska, kultury czy edukacji) wsppraca
wielopaszczyznowa - zakres tematyczny wsppracy jest zrnicowany.
Z punktu widzenia podmiotu prowadzcego
wsppraca zinstytucjonalizowana - prowadzona przez instytucje
wszerokim znaczeniu tego sowa (instytucje publiczne i prywatne)
wsppraca niezinstytucjonalizowana - prowadzona przez ludzi:
jednostki grupy, ale nie zorganizowane w stowarzyszenia, firmy
itp.
Z punktu widzenia formalizacji wspprac
wsppraca formalna - prowadzona na podstawie podpisanych
Z punktu widzenia liczby zaangaowanych aktorw Z punktu widzenia
rda finansowania
porozumie (deklaracji, listw intencyjnych, umw o wsppracy itp.)
wsppraca niesformalizowana - prowadzona bez podpisywania dokumentw.
wsppraca bilateralna - wsppraca dwustronna wsppraca multilateralna
- wsppraca trzech i wikszej liczby partnerw oraz wsppraca w ramach
organizacji i zrzesze midzynarodowych.
wsppraca z funduszy wasnych aktorw wsppracy, wsppraca z funduszy
zewntrznych (rodki UE,
innych
midzynarodowych organizacji i zrzesze, rodki krajowe) wsppraca
mieszana. Z punktu widzenia realizacji polityki spjnoci Unii
Europejskiej
wsppraca prowadzona w ramach polityki spjnoci UE wsppraca
prowadzona autonomicznie.
rdo: opracowanie wasne na podstawie literatury przedmiotu
7
S. Ciok, Pogranicze polsko-niemieckie. Problemy wsppracy trans
granicznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocawskiego, Wrocaw 2004, s.
33
5
Naley podkreli, e wszystkie wymienione w tabeli kategorie mog
wystpowa zarwno w ramach wsppracy transgranicznej, jak i
midzyregionalnej oraz transnarodowej. Dodatkow kategori moe by
rozrnienie wsppracy ze wzgldu na szczebel w strukturze
terytorialnej kraju, na wspprac na poziomie lokalnym i na poziomie
regionalnym. To rozrnienie ma zastosowanie gwnie w kontekcie
wsppracy jednostek administracyjnych. Biorc pod uwag szczebel
jednostki terytorialnej, mona mwi o strukturach jedno- i
wielopoziomowych8. Te pierwsze tworzone s przez jednostki tego
samego szczebla podziau terytorialnego (np. region-region,
powiat-powiat), a w strukturach wielopoziomowych wsppracuj
jednostki terytorialne rnych szczebli, np. gmina z powiatem.
Szczeglnym przypadkiem wsppracy transgranicznej jest wsppraca
euroregionalna, czyli wsppraca transgraniczna prowadzona w ramach
dziaalnoci euroregionw. Jest ona uwaana za najbardziej
zinstytucjonalizowan form wsppracy transgranicznej9. Pojcie
euroregionw oraz podstaw ich funkcjonowania w ramach wsppracy
euroregionalnej zostao omwione w kolejnych podrozdziaach niniejszej
pracy.
1.2.
Pojcie Euroregionw i podstawy ich funkcjonowania Szczegln form
wsppracy transgranicznej, w ktrej bior udzia spoecznoci
lokalne i regionalne, jest wsppraca euroregionalna. Wsppraca
transgraniczna nabiera cech wsppracy euroregionalnej z chwil
wprowadzenia staych, instytucjonalnych form wspdziaania poprzez
zenie stowarzysze (zwizkw celowych), rad, sekretariatw, grup
roboczych, komitetw zarzdzajcych itp., a take licznych powiza z
wyspecjalizowanym krajowymi i midzynarodowymi organami koordynacji
wsppracy transgranicznej. Pojcie wsppracy euroregionalnej podkrela
wic znaczenie elementu strukturalnego, kierujc uwag na problem jej
ram instytucjonalno-prawnych. Euroregionalizacja jest powszechnie
uznawana za szczegln form szeroko pojtych procesw regionalizacji,
czyli procesw wyodrbniania regionw. Wsppraca euroregionalna odbywa
si w ramach euroregionu10.8
H. Dumaa, Rodzaje i formy struktur wsppracy midzyterytorialnej w
Europie (w:) Przeksztacenia regionalnych struktur
funkcjonalno-przestrzennych. Europa bez granic nowa jako
przestrzeni, praca zbior. pod red. S. Dozbasz, A. Raczyk, Rozprawy
Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu
Wrocawskiego, nr 4, Wrocaw 2008, s. 169. 9 S. Dozbasz, A. Raczyk,
Wsppraca transgraniczna w Polsce po akcesji do UE, Oficyna a
Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s. 15. 10 L. Roszkowska, R.
Roszkowski, Rozwj wsppracy trans granicznej na granicach Polski na
przykadzie euroregionu Pradziad, Wyd. Stowarzyszenie Gmin Polskich
Euroregionu Pradziad, Prudnik 2007, s. 9.
6
Unia Europejska uznaje euroregiony jako jedn z formu polityki
regionalnej oraz drog wczenia nowych pastw czonkowskich w struktury
zintegrowanej Europy. Powstawanie euroregionw jest uwarunkowane
rnymi interesami politycznymi i ekonomicznymi. W zaoeniach
przyjtych w dokumentach Unii maj one suy uzyskiwaniu korzyci w
wyniku zbiorowego dziaania ponad granicami pastwowymi. Aby przej do
szczegowej charakterystyki Euroregionw, naley najpierw dokona prby
zdefiniowania tego pojcia. Trudno tu wskaza jednoznaczn definicj,
gdy termin euroregion nie wystpuje oficjalnie ani w dokumentach o
wymianie transgranicznej pomidzy pastwami ani w dokumentach Unii
Europejskiej. Mimo, i terminami oficjalnymi s regiony
transgraniczne czy wsppraca transgraniczna, to wanie termin
euroregion sta si najczciej spotykanym okreleniem tej formy
wspdziaania, zarwno w literaturze przedmiotu, w mediach, jak i
jzyku potocznym (por. rys. 1.). Nazwa euroregion wywodzi si od
inicjatywy wsppracy transgranicznej Euregio", ktra miaa miejsce w
roku 1958 na terenie przylegajcym do granicy
holendersko-niemieckiej. Wedug M. Fica (...) nie jest to jednak
termin, ani oficjalnie przyjta nazwa. Wrd funkcjonujcych obecnie w
Europie porozumie o wsppracy transgranicznej regionw tylko w kilku
przypadkach w skad nazwy porozumienia wchodzi okrelenie Euroregion
(...), jest to raczej potoczne okrelenie, o tyle mylce, e sugeruje
istnienie jednej transgranicznej caoci, co oznaczaoby wyczenie
suwerennoci pastwa wobec tej czci jego obszaru, ktra wesza w skad
euroregionu".11 W literaturze przedmiotu mona jednak spotka prb
zdefiniowania tego pojcia. Jedna z definicji euroregionu mwi i jest
to obszar geograficzny, obejmujcy przygraniczne czci dwu lub wicej
pastw, ktre chc ze sob wsppracowa i koordynowa dziaania spoecznoci
lokalnych w rnych dziedzinach12 Euroregion jest to wsplnota robocza
miast i gmin. Posiada osobowo prawn, jest zwizkiem zarejestrowanym
zgodnie z prawem danego pastwa.13 Wedug innych definicji mianem
euroregionu" okrela si form zinstytucjonalizowanej wsppracy
przygranicznej rnych pastw, odbywajcej si przy penym poszanowaniu
granic pastwowych oraz praw obowizujcych na terytorium krajw
uczestniczcych w tworzeniu danego euroregionu.14 Euroregion mona
okreli take jako szczegln odmian (form) regionw transgranicznych.
Euroregion w znaczeniu, w ktrym akcentuje si transgraniczno11
12
M. Zdulski, Polskie dowiadczenia we wsppracy transgranicznej,
Wyd. Atla 2, Jelenia Gra 2002, s. 19. May sownik stosunkw
midzynarodowych, Warszawa 1996, s. 37. 13 W. Malendowski, M.
Ratajczak, Euroregiony. Polski krok do integracji, Wrocaw 2000,
Wyd. Atla 2, s. 7. 14 M. Bankowicz (red.), Sownik polityki, Wiedza
Powszechna, Warszawa 1996, s. 24
7
obszaru" to obszar przekraczajcy co najmniej jedn granic
pastwow, stanowicy sum co najmniej dwch przestrzeni
spoeczno-politycznych o policentrycznym sposobie integracji15. Rys.
1. Euroregion na tle poj pokrewnych
Kryterium jednorodnoci
Obszar
REGION
Lokalizacja po jednej stronie granicy Lokalizacja po jednej
stronie granicy Kryterium jednorodnoci
Obszar przygraniczny (graniczny, nadgraniczny)Lokalizacja
ponadgraniczna Lokalizacja ponadgraniczna
Region przygraniczny (graniczny, nadgraniczny)
Obszar transgraniczny (pograniczny, pogranicze)
Region transgraniczny (pograniczny)
EUROREGION
rdo: L. Roszkowska, R. Roszkowski, Rozwj wsppracy trans
granicznej na granicach Polski na przykadzie euroregionu Pradziad,
Wyd. Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, Prudnik
2007.
Zatem nazwa euroregion oznacza zarwno wyodrbniony region
europejski,15
L. Roszkowska, R. Roszkowski, Rozwj wsppracy trans granicznej na
granicach Polski na przykadzie euroregionu Pradziad, Wyd.
Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, Prudnik 2007, s.
11.
Kryterium jednorodnoci Kryterium niskiej formalizacji granicy
pastwowej Kryterium instytucjonalizacji struktur wsppracyKryte rium
jedno rodn oci Kryte rium niski ej form alizac ji grani cy past
wowe j
8
pooony na pograniczu dwch lub kilku ssiadujcych ze sob pastw,
jak i organizacj powoan do koordynacji wsppracy na takim obszarze
przez strony umowy euroregionalnej i zaakceptowan przez Uni
Europejsk, ktra moe wspiera finansowo jej dziaalno. Pierwsza cz
wyrazu: euro odnosi si do przestrzennej lokalizacji oraz procesw
integracyjnych zachodzcych w Europie, drugi za czon region jest
wskazaniem na terytorium posiadajce okrelone cechy. Euroregiony maj
suy z zaoenia uzyskiwaniu korzyci w wyniku zbiorowego dziaania
ponad granicami pastwowymi. Ich gwne cele to16: wymiana dowiadcze i
informacji; wyrwnywanie i staa poprawa warunkw ycia; wspieranie
rozwoju regionalnego; wymiana dowiadcze i informacji dotyczcych
rynku pracy; rozwj gospodarki, handlu i turystyki; rozwj
infrastruktury, zwaszcza technicznej; usprawnianie ruchu
granicznego; ochrona i poprawa stanu rodowiska naturalnego;
wsppraca w zapobieganiu i zwalczaniu klsk ywioowych oraz katastrof;
wsppraca w zakresie planowania przestrzennego; wsppraca w zakresie
dziaalnoci humanitarnej, socjalnej, w dziedzinie szkolnictwa,
sportu i ochrony zdrowia; wymiana kulturalna i opieka nad
dziedzictwem kulturowym. Celem wsparcia rozwoju wsppracy
euroregionalnej wykorzystuje si programy pomocy finansowej ze rodkw
Unii Europejskiej. Jednym z najbardziej znaczcych jest Inicjatywa
Wsplnotowa znana pod nazw INTERREG (por. tabela 3). Celem
Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG jest wspieranie wsppracy
przygranicznej, midzynarodowej i midzyregionalnej zarwno na
zewntrznych, jak i wewntrznych granicach Unii.
Tabela 3. Inicjatywy Wsplnotowy INTERREG16
W. Malendowski, M. Ratajczak, Euroregiony. Polski krok do
integracji, Wrocaw 2000, Wyd. Atla 2, s. 8.
9
Nazwa programu INTERREG I INTERREG II A wsppraca transgraniczna
INTERREG II B sieci energetyczne INTERREG II C wsppraca
ponadnarodowa INTERREG III A - wsppraca przygraniczna INTERREG III
B wsppraca transnarodowa INTERREG III INTERREG III C wsppraca
midzyregionalna rdo: opracowanie wasne na podstawie literatury
przedmiotu INTERREG II
Lata realizacji 1991 1993 1994 1999
2000 2006
W ramach Inicjatywy Wsplnotowej INTERREG III wydzielone zostay
trzy komponenty17:
Komponent A wsppraca przygraniczna wadz publicznych ssiadujcych
ze sob obszarw w celu rozwijania przygranicznych orodkw
gospodarczych i spoecznych poprzez wdraanie zarwno projektw
infrastrukturalnych jak i mikkich:o
stymulowanie przedsibiorczoci i rozwoju maych firm (w tym firm
sektora turystycznego), rozwj wsplnego transgranicznego systemu
ochrony rodowiska, modernizacja i rozbudowa istniejcej sieci powiza
transportowych w celu zwikszenia dostpnoci terenw przygranicznych,
wsparcie inicjatyw spoecznoci lokalnych (fundusz mikroprojektw),
rozwj kapitau ludzkiego i instytucjonalnych form wsppracy
transgranicznej wykorzystanie zasobw ludzkich i materialnych w
dziedzinie bada naukowych, rozwoju technologicznego, edukacji,
kultury w celu zwikszenia produktywnoci obszaru i jego zdolnoci do
kreowania miejsc pracy.
o o
o o o
Komponent B wsppraca transnarodowa midzy wadzami krajowymi,
regionalnymi i lokalnymi w ramach duych regionw paneuropejskich,
majca na celu zrwnowaony i skoordynowany rozwj przestrzenny. W
ramach komponentu B tworzone s moliwoci dla rozwoju infrastruktury
transeuropejskiej, opracowania strategii rozwoju przestrzennego w
skali midzynarodowej, przy uwzgldnieniu wsppracy miast i obszarw
wiejskich sucej zrwnowaonemu rozwojowi. Ponadto, finansowane s
projekty z zakresu ochrony rodowiska i rozwoju spoeczestwa
informacyjnego. Wikszo realizowanych projektw to projekty
17
http://www.interreg.gov.pl
10
mikkie,
stanowice
przygotowanie
do
przedsiwzi
infrastrukturalnych,
wdraanych w ramach regionalnych lub krajowych programw
finansowanych z funduszy strukturalnych.
Komponent C wsppraca midzyregionalna w skali europejskiej, ktrej
celem jest rozwj powiza sieciowych w zakresie polityki regionalnej,
upowszechnianie systemowych kohezyjnych. Podzia rodkw INTERREG III
alokowanych dla Polski w latach 2004 2006 przykadw waciwego
rozwizywania problemw, wymiana informacji i dowiadcze dotyczcych
rozwoju regionalnego oraz polityk i technik
przedstawiony zosta w tabeli 4. Tabela 4. Alokacja rodkw
finansowych dla poszczeglnych komponentw i programw w ramach
INTERREG III
2004-2006 INTERREG IIIAPolska -Meklemburgia Polska
-Brandenburgia Polska -Saksonia Polska -Czechy Polska - Sowacja
Polska - Litwa - Federacja Rosyjska (Obwd Kaliningradzki) Polska
-Ukraina - Biaoru
2004 49 462 8098 363 479 8 392 903 7 432 691 5 028 475 3 133
660
2005 56 037 8659 475 231 9 508 565 8 420 713 5 696 907 3 370
452
2006 71 586 07912 104 220 12 146 803 10 757 116 7 277 565 3 997
607
177 086 75329 942 930 30 048 271 26 610 520 18 002 947 10 501
719
24 161 496 37 818 870
6 748 644 10 563 340
7 645 736 11 967 517
9 767 116 15 288 013
INTERREG IIIBBSR CADSES
30 990 18218 594 109 12 396 073
8 655 9925 193 595 3 462 397
9 806 6265 883 976 3 922 650
12 527 5647 516 538 5 011 026
INTERREG IIIC Strefa Pnoc Strefa Wschd ESPON INTERACT Cakowita
alokacja
13 281 5063 597 452 8 394 054 160 000 1 130 000
3 709 724984 217 2 296 507 53 000 376 000
4 202 8111 131 844 2 640 967 53 000 377 000
5 368 9711 481 391 3 456 580 54 000 377 000
221 358 441 61 828 525 Podane wartoci w Euro
70 047 302
89 482 614
rdo: http://www.interreg.gov.pl Zasig terytorialny programu
obrazuje rys. 1.
11
Rys. 1. Zasig terytorialny INTERREG III
rdo: http://www.interreg.gov.pl
Kontynuacj
programw
wsppracy
transgranicznej,
transnarodowej
i
midzyregionalnej realizowanych w ramach Inicjatywy Wsplnotowej
INTERREG III 20042006 stanowi Europejska Wsppraca Terytorialna 2007
2013, ktra zostanie szczegowo omwiona w rozdziale 2 niniejszej
pracy.
1.3.
Euroregiony w Polsce
12
Euroregiony w Polsce, w odrnieniu od stworzonych w krajach
Europy Zachodniej, zaczy powstawa dopiero po transformacji
systemowej zapocztkowanej w 1989 r. Podobny proces wystpowa w
innych krajach Europy rodkowej i Wschodniej. Wczeniej dziaalno
euroregionw w Polsce nie bya moliwa. S to bowiem struktury cile
zwizane w systemem demokratycznym i samorzdnoci terytorialn18.
Pierwsze w Polsce euroregiony pojawiy si na granicy
polsko-niemieckiej i polskoczeskiej. Obecnie istnieje 18
euroregionw, z czego jeden nie wykazuje aktywnoci. Obejmuj one
wszystkie granice naszego kraju (por. tabela 5 i rys. 2).
Rys. 2. Pooenie Euroregionw na granicach Polski
18
S. Dozbasz, A. Raczyk, Wsppraca transgraniczna w Polsce po
akcesji do UE, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010, s.
33.
13
14
15
rdo: http://www.stat.gov.pl
Tabela 5. Euroregiony na granicach Polski
16
Euroregion Nysa Karpacki Sprewa-Nysa-Bbr Pro Europa Viadrina
Tatry Bug Pomerania Glacensis Niemen Pradziad Batyk lsk Cieszyski
Silesia Beskidy Dobrawa (nieaktywny) Puszcza Biaowieska Szeszupa
yna-awa
Data powstania grudzie 1991 luty 1993 wrzesie 1993 grudzie 1993
sierpie 1994 wrzesie 1995 grudzie 1995 grudzie 1996 czerwiec 1997
lipiec 1997 luty 1998 kwiecie 1998 wrzesie 1998 luty 2000 stycze
2001 maj 2002 kwiecie 2003 wrzesie 2003
Czonkowie Polska/Niemcy/Czechy
Polska/Sowacja/Ukraina/Wgry/Rumunia Polska/Niemcy Polska/Niemcy
Polska/Sowacja Polska/Ukraina/Biaoru Polska/Niemcy/Szwecja
Polska/Czechy Polska/Litwa/Biaoru Polska/Czechy
Polska/Rosja/Litwa/otwa/Szwecja/Dania Polska/Czechy Polska/Czechy
Polska/Czechy/Sowacja Polska/Czechy Polska/Biaoru Polska/Rosja
Polska /Litwa/Rosja/Szwecja
rdo: opracowanie wasne na podstawie danych GUS Powstawanie
euroregionw w Polsce przebiegao wedug niejednolitych regu, ktre
wywary decydujcy wpyw na struktury organizacyjne oraz procedury
przyjmowania czonkw. Struktury organizacyjne polskich euroregionw s
wic zrnicowane. Zblione struktury maj np. euroregiony Batyk, Bug,
Silesia, Pomerania, Pro Europa Viadrina. Cz z nich natomiast rni si
midzy sob, cho wystpuj u nich podobne nazwy niektrych organw.
Zgodnie ze statutami najwyszym organem euroregionw s rady, ktre
dziaaj w dwunastu euroregionach. Zamiast rad mog rwnie funkcjonowa
np. Parlament (Pradziad), Prezydium (Beskidy), Kongres (Tatry).
Rada wyznacza gwne kierunki dziaania Euroregionu, okrela priorytety
w realizowaniu wsplnych projektw. Jest wsplnym organem koordynujcym
w podstawowych sprawach regionalnej wsppracy euroregionalnej,
zapewnia finansowanie i realizacj tej wsppracy. Powouje wikszo
organw w euroregionie, uchwala statut, regulaminy, zatwierdza
projekty uchwa, koordynuje sprawy finansowe, przyjmuje nowych
czonkw i reprezentuje euroregion na zewntrz19. Najwyszym organem
wykonawczym euroregionw s prezydia (lub inny podobny organ w
zalenoci od euroregionu). Prezydia dziaaj w dziesiciu
euroregionach. W Tatrach19
L. Roszkowska, R. Roszkowski, Rozwj wsppracy trans granicznej na
granicach Polski na przykadzie euroregionu Pradziad, Wyd.
Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, Prudnik 2007, s.
34.
17
zadania te wykonuje rada, w Karpackim - dyrektor wykonawczy, w
Glacensis, lsku Cieszyskim i Puszczy Biaowieskiej - sekretariat.
Prezydium sprawuje m.in. funkcje koordynacyjne i reprezentacyjne
midzy posiedzeniami rady, przygotowuje projekty uchwa dla rady,
wykonuje te uchway, nadzoruje sekretariat, zarzdza majtkiem,
uchwala plany rzeczowo-finansowe, realizuje gwne kierunki dziaania
euroregionu i powouje niektre struktury organizacyjne. Biec obsug
administracyjno - biurow zajmuje si sekretariat. Organ ten wystpuje
w trzynastu euroregionach z wyjtkiem Euroregionu Tatry (Dyrektor) i
Euroregionu Pradziad (Sekretarz). Sekretariat przygotowuje m.in.
rne dokumenty dla rady i prezydium, zajmuje si umacnianiem wizi
midzy stronami w euroregionie, organizuje posiedzenia rady i
prezydium, zaatwia sprawy administracyjne euroregionu, wykonuje
uchway prezydium i w niektrych sprawach reprezentuje euroregion na
zewntrz. Szczegowe zadania i zakres pracy sekretariatu okrela
statut i regulamin. Organem doradczym i rozwizujcym problemy
fachowe s grupy robocze. Wystpuj one we wszystkich euroregionach z
wyjtkiem euroregionu Puszcza Biaowieska, a w Euroregionach
Karpackim i Tatry s to - komisje robocze. Grupy robocze opracowuj
koncepcje wsplnych projektw i realizuj zadania zlecone przez rad,
prezydium i sekretariat, przygotowuj projekty wnioskw i zalece pod
obrady rady i prezydium. Organem kontrolnym euroregionu jest
komisja rewizyjna. Wystpuje w dziewiciu euroregionach. Pozbawione
tego organu s np. takie euroregiony jak Pomerania czy lsk
Cieszyski. Komisja rewizyjna nadzoruje wsplne wydatki finansowe
stron i kontroluje prawidowo prowadzenia dokumentacji
finansowo-rzeczowej.20 Organy w poszczeglnych euroregionach, zostay
ujte w tabeli 6.
Tabela 6. Organy Euroregionw
20
K. urawski, Euroregiony na granicach Polski 2003, Urzd
Statystyczny we Wrocawiu, Wrocaw 2004, str. 38-39.
18
Sprewa-Nysa-Bbr Nysa, Bug, Pro Europa Viadrina, Pomerania,
Silesia, Niemen, Batyk,
Rada
Parlament
Rada
Prezydium
Kongres
Rada
Rada
Rada
Prezydium
Prezydium Walne Zgromadzenie1 Rada1
-
-
Rada2
Dyrektor Wykonawczy
-
Sekretariat Grupy Robocze
Sekretarz1 Grupy Robocze1
Sekretariat Grupy Robocze
Sekretariat Grupy Robocze
Dyrektor Komisje Robocze
Sekretariat Komisje Robocze
Sekretariat Grupy Robocze
Sekretariat
Komisja Rewizyjna3
Komisja Rewizyjna1
Komisja Rewizyjna
Komisja Rewizyjna
Komisja Rewizyjna
Komisja Rewizyjna
-
1 Organy czci krajowych. 2 Najwyszy organ wykonawczy Zwizku. 3
Nie wystpuje w euroregionach: Pomerania, Sprewa-Nysa-Bbr, Nysa,
Batyk.
rdo: L. Roszkowska, R. Roszkowski, Rozwj wsppracy trans
granicznej na granicach Polski na przykadzie euroregionu Pradziad,
Wyd. Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu Pradziad, Prudnik
2007, s. 35.
Przy ustalaniu celw wsppracy w poszczeglnych euroregionach
nawizano do umw i porozumie o wsppracy transgranicznej i
midzyregionalnej zawartych przez rzd Polski z krajami ssiadujcymi,
a take do Europejskiej Karty Regionw Granicznych i Transgranicznych
oraz Europejskiej Konwencji o Wsppracy midzy Wsplnotami i Wadzami
Terytorialnymi. Uwzgldniono rwnie specyficzne warunki wystpujce na
pograniczu, regionalne i lokalne potrzeby oraz moliwoci
realizacyjne. Podstawowym celem wsppracy w euroregionie jest rozwj
spoeczno-gospodarczy, staa poprawa warunkw ycia mieszkacw oraz
uatwianie wzajemnych kontaktw pomidzy spoecznociami wsplnoty.
Zadania s cile powizane z celami. Cele i sposoby ich realizacji
(zadania) okrelone s w umowach o utworzeniu i statutach
euroregionw. Sposoby formuowania
Puszcza Biaowieskal
lsk Cieszyski
Glacensis
Karpacki
Pradziad
Beskidy
Tatry
-
-
-
19
celw i zada niezbdnych do realizacji w poszczeglnych
euroregionach przedstawione zostay w tabeli 7. Tabela 7. Cele i
zadania euroregionw w Polsce Euroregion Cele i zadania podejmowanie
wsplnych dziaa dla rwnomiernego i zrwnowaonego rozwoju regionu oraz
zblienia jego mieszkacw i instytucji na obszarach euroregionu; cele
te mona osign w szczeglnoci poprzez: podnoszenie poziomu ycia
obywateli mieszkajcych w regionie; popieranie idei jednoci
europejskiej; wspprac i wymian grup spoecznych, naukowych,
zawodowych, kulturalnych oraz modzieowych; budowanie oraz
dostosowanie infrastruktury do potrzeb ruchu granicznego i
regionalnego; rozwj wsppracy gospodarczej; wymian know-how oraz
transfer technologii; stworzenie kompleksowego systemu
informacyjnego w celu wymiany danych w euroregionie; wspieranie
przy rozwizywaniu problemw zwizanych z przekraczaniem granicy;
wspprac w zakresie likwidacji poarw i skutkw klsk ywioowych;
zapewnienie dobrossiedzkich stosunkw midzy Polakami i Niemcami;
utrwalanie regionalnej tosamoci Polakw i Niemcw mieszkajcych w
rejonie przygranicznym przez stworzenie wsplnej perspektywy na
przyszo; podnoszenie dobrobytu mieszkacw regionu przygranicznego
poprzez stworzenie przyszego transgranicznego polsko-niemieckiego
regionu gospodarczego; promowanie idei jednoci europejskiej i
porozumienia midzynarodowego; ustalanie wsplnych przedsiwzi oraz
pozyskiwanie rodkw potrzebnych do ich realizacji; wspieranie dziaa
w zakresie: procesu integracji europejskiej; wsppracy w planowaniu
przestrzennym; ochrony i poprawy stanu rodowiska naturalnego;
wsppracy w sferze gospodarczej i handlowej; budowy i wzajemnej
adaptacji infrastruktury technicznej; wsppracy przy likwidowaniu
poarw i kataklizmw; wsppracy w rozwoju turystyki przygranicznej;
wsppracy z organami rzdowymi przy budowie nowych przej granicznych;
wymiany kulturalnej i troski o wsplne dziedzictwo kultury; wsppracy
w sferze humanitarnej, socjalnej wraz z zapewnieniem bezpieczestwa
dla obywateli; wsppracy grskich sub ratowniczych; wsppracy w
dziedzinie szkolnictwa, modziey i wychowania fizycznego; dziaalno
na rzecz pomylnoci obszarw przygranicznych Rzeczypospolitej
Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec, ich sanacji ekologicznej,
rozkwitu gospodarczego i kulturalnego oraz staej poprawy warunkw
ycia ich mieszkacw w tym
Pomerania
Pro Europa Viadrina
Glacensis
Sprewa-Nysa-Bbr
20
zniwelowanie istniejcych rnic sytuacji ekonomicznej; wspdziaanie
z niemieckimi podmiotami dziaalnoci komunalnej i wsplnotami
komunalnymi w ramach euroregionu; harmonizowanie dziaalnoci
komunalnej w zakresie programowania rozwoju terenw objtych
dziaalnoci euroregionu; dziaanie na rzecz przyspieszonego rozwoju i
wzajemnego dostosowania systemw infrastruktury technicznej i
spoeczno-usugowej o zasigu oddziaywania ponadgranicznego; denie do
zwikszania potencjau ekonomicznego euroregionu przy zachowaniu
zasad i rygorw ekologicznych; tworzenie korzystnych warunkw dla
ponadgranicznej wsppracy rnych podmiotw w dziedzinie kultury,
nauki, owiaty, turystyki i rekreacji, zdrowia, opieki spoecznej;
wspdziaanie w zapobieganiu oraz zwalczaniu katastrof i klsk
ywioowych; integracja ludnoci caego regionu poprzez tworzenie
warunkw i sprzyjanie rozwojowi bezporednich kontaktw osobistych
pomidzy mieszkacami ssiadujcych ze sob krajw; stae informowanie
opinii publicznej po obu stronach o celach, zasadach, programach i
konkretnych przedsiwziciach w zakresie wsppracy transgranicznej;
Neisse-Nisa-Nysa poprawa transgranicznej wymiany informacji,
wypracowywanie i promowanie priorytetw rozwojowych dla obszaru
euroregionu; utworzenie wsplnego, zintegrowanego regionu
urlopowego; wykorzystanie funduszy z programw pomocowych na
obszarze euroregionu; wspieranie interesw gmin, powiatw i innych
podmiotw, zgodnych z euroregionalnymi celami rozwojowymi;
utworzenie wsplnego podmiotu prawnego;
Pradziad
wspieranie wsppracy na terenach przygranicznych przede wszystkim
w dziedzinach: planowania przestrzennego, rodowiska naturalnego;
podnoszenia na wyszy poziom gospodarki i wzrostu poziomu ycia;
budowy i przysposabiana struktur transgranicznych; wsppracy przy
likwidacji poarw i katastrof; wsppracy w rozwoju turystyki i przej
granicznych dla ruchu osobowego i towarowego; wymiany kulturalnej i
dbania o wsplne dziedzictwo kulturowe; polepszania moliwoci
kontaktw midzyludzkich; wsppracy w zakresie pomocy spoecznej i
humanitaryzmu;
Silesia
podejmowanie wsplnych dziaa gwarantujcych rwnomierny i
zrwnowaony rozwj regionu oraz zblienie jego mieszkacw i instytucji
po obu stronach granicy poprzez: podnoszenie poziomu ycia obywateli
mieszkajcych w 21
euroregionie, wspieranie inwestycji i programw gospodarczych;
szkolenia zawodowe i programy zmierzajce do likwidacji bezrobocia;
popieranie idei jednoci europejskiej; wspprac i wymian grup
spoecznych, naukowych, zawodowych, kulturalnych, rodowisk
modzieowych, w celu wzajemnego poznania spoecznoci zamieszkujcych
regiony graniczne; utrzymanie oraz poprawienie stanu rodowiska
naturalnego; popraw gospodarki rolnej i lenej; wzajemn pomoc na
wypadek katastrof i klsk ywioowych; rozwj wsppracy gospodarczej;
rozwj skoordynowanego transgranicznego planowania przestrzennego;
budow oraz dostosowanie infrastruktury dla potrzeb ruchu
granicznego i regionalnego; budow kompleksowego systemu informacji
w celu wymiany danych w euroregionie; dziaalno wydawnicz; lsk
Cieszyski wspieranie dziaa w nastpujcych dziedzinach: wymiana
dowiadcze i informacji dotyczcych rozwoju regionu; rozwizywanie
wsplnych problemw w dziedzinie transportu, komunikacji i cznoci
oraz bezpieczestwa obywateli; rozwj turystyki, ruchu podrnych cznie
z dalszym usprawnieniem ruchu granicznego; akcje wspierajce rozwj
kultury, owiaty i sportu, wymiana informacji dotyczcych tych dziaa;
wsppraca midzy szkoami i modzie na terenie euroregionu;
rozwizywanie wsplnych problemw dotyczcych ekologii i rodowiska
naturalnego; rozwj procesw integrujcych spoeczno Euroregionu
Beskidy i budujcych demokracj lokaln; rozwj gospodarczy
aktywizowany szczeglnie przez budowanie transgranicznych powiza
kooperacyjnych; dbanie o bogactwo zasobw przyrody i ochrona
rodowiska; optymalny rozwj potencjau ludzkiego i podniesienie
jakoci ycia mieszkacw euroregionu; organizowanie i koordynowanie
dziaa na rzecz rozwoju wsppracy pomidzy czonkami w dziedzinie
gospodarki, ekologii, kultury, nauki i edukacji, pomaganie i
wspieranie konkretnych projektw i planw bdcych przedmiotem wsplnego
zainteresowania, rozwijanie i uatwianie kontaktw pomidzy
mieszkacami obszaru dziaania zwizku, w tym kontaktw pomidzy
ekspertami rnych dziedzin, rozwijanie dobrossiedzkich stosunkw
pomidzy nimi, identyfikowanie potencjalnych obszarw wielostronnej
wsppracy pomidzy czonkami, poredniczenie i uatwianie wsppracy
czonkw z organizacjami, agencjami i instytucjami; wsplna dziaalno
transgraniczna ukierunkowana na rwnomierny i zrwnowaony rozwj
regionu oraz zblienie mieszkacw i instytucji po obu stronach
granicy w nawizaniu do historycznych dowiadcze;
Beskidy
Karpacki
Tatry
22
Bug rozwj wsppracy obszarw przygranicznych w nastpujcych
dziedzinach: zagospodarowania przestrzennego, komunikacji,
transportu i cznoci; owiaty, ochrony zdrowia, kultury, sportu i
turystyki; ochrony i poprawy stanu rodowiska naturalnego;
likwidacji zagroe i klsk ywioowych; rozwijania kontaktw midzy
mieszkacami obszarw przygranicznych oraz wsppracy instytucjonalnej,
a take wsppracy podmiotw gospodarczych; Puszcza Biaowieska
podejmowanie dziaa zmierzajcych do: ochrony rodowiska naturalnego i
racjonalnego wykorzystania zasobw naturalnych w ramach euroregionu;
transgranicznej ekologicznej i kulturalnej turystyki na terytorium
euroregionu; spoeczno-gospodarczej, kulturalnej i naukowo-owiatowej
wsppracy na przygranicznych terytoriach stron; zblienia narodw obu
pastw przy zachowaniu korzystnego rodowiska dla ycia przyszych
pokole; zachowania w Europie unikalnego kompleksu przyrodniczego
Puszczy Biaowieskiej w znaczcej mierze wpywajcego na klimat
kontynentu; zacienienie wizi pomidzy czonkami stowarzyszenia;
utrzymanie i rozwijanie dobrossiedzkiej wsppracy; wspieranie i
podejmowanie dziaa majcych na celu rozwj gospodarczy samorzdw;
podnoszenie na wyszy poziom gospodarki i denie do wyrwnania
standardu yciowego czonkw stowarzyszenia; wspieranie rozwoju
przedsibiorczoci i przeciwdziaania bezrobociu; rozwizywanie
wsplnych problemw ekologicznych i ochrony rodowiska naturalnego;
zapobieganie nadzwyczajnym zagroeniom ycia i zdrowia ludzi i
rodowiska; wspieranie zada na rzecz ochrony zdrowia; wsppraca w
dziedzinach: transportu, komunikacji, cznoci i bezpieczestwa
publicznego, kultury, owiaty i sportu; rozwj turystyki;
usprawnienie ruchu granicznego; wspieranie wszelkich dziaa majcych
na celu podnoszenie poziomu ycia mieszkacw; rozwj wsppracy obszarw
przygranicznych w nastpujcych dziedzinach: wszechstronnego rozwoju
ekonomicznego;
yna-awa
Niemen
23
zagospodarowania przestrzennego, infrastruktury publicznej,
owiaty, ochrony zdrowia, kultury, sportu i turystyki; ochrony
rodowiska; likwidacji zagroe i klsk ywioowych; rozwijania kontaktw
midzy mieszkacami obszarw przygranicznych oraz wsppracy
instytucjonalnej, a take wsppracy podmiotw gospodarczych; Batyk
poprawa warunkw ycia ludzi zamieszkujcych obszar euroregionu;
uatwianie wzajemnych kontaktw; zblienie lokalnych spoeczestw;
przeamywanie historycznych uprzedze; programowanie prac
zmierzajcych do zapewnienia zrwnowaonego rozwoju kadej ze stron;
wspieranie dziaa zmierzajcych do wsppracy midzy regionalnymi i
lokalnymi wadzami.
rdo: opracowanie wasne na podstawie statutw i porozumie
euroregionw Zmiana systemu w Polsce i krajach ssiednich stworzya
moliwoci wsppracy nie tylko dla jednostek terytorialnych, ale take
umoliwia realizacj wsplnych przedsiwzi przez stowarzyszenia,
fundacje, szkoy, instytucje kultury, przedsibiorstwa z ssiadujcych
przez granic pastwow obszarw. Intensywnie i spontanicznie zacz
rozwija si handel przygraniczny. Ponadto otwarcie granic umoliwio
codzienne spotkania mieszkacw obszarw przygranicznych
przekraczajcych granic w celu zrobienia zakupw, pracy, studiowania,
korzystania z usug, w celach turystycznych i innych (tzw. kontakty
interpersonalne). Warto przy tym zauway, e np. na pograniczu
polsko-niemieckim przy faktycznym wzrocie liczby inicjatyw ze
strony organw i instytucji samorzdu terytorialnego nastpia izolacja
mieszkacw i redukcja dominujcego wrd nich wzorca transgranicznych
kontaktw interpersonalnych do kontekstw komercyjnych21. Realizacja
wsplnych dziaa moe by finansowana ze rodkw wasnych zaangaowanych
aktorw lub funduszy zewntrznych. Tote wanym impulsem do wsppracy
byy rnego rodzaju programy majce na celu m.in. jej wspieranie
poprzez finansowanie z funduszy UE, Zgromadzenia Regionw Europy,
Rady Europy. Dlatego wraz z21
J. Jaczak, Polsko-niemieckie regiony transgraniczne i miasta
transgraniczne po 2004 roku. Pomidzy pragmatyzmem instytucjonalnym
a izolacj spoeczn (w:) Przeksztacenia regionalnych struktur
funkcjonalnoprzestrzennych, Europa bez granic - nowa jako
przestrzeni, praca zbir, pod red. S. Dozbasz, A. Raczyka, Rozprawy
Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu
Wrocawskiego nr 4, Wrocaw 2008, s. 93.
24
rozwojem moliwoci pozyskiwania funduszy na wspprac z jednej
strony ronie liczba aktorw realizujcych wsplne projekty z
partnerami z zagranicy, a z drugiej przy dodatkowych moliwociach
finansowania ronie aktywno (liczba projektw, ich zakres itp.)
partnerw dotychczas wsppracujcych tylko na bazie rodkw wasnych.
25
