If you can't read please download the document
Upload
buiphuc
View
224
Download
4
Embed Size (px)
Citation preview
ROZDZIA II: ANTYCZNA GRECJA
Terminy
Hellada Hellenowie kultura minojska
kultura mykeska
agora polis
kolonizacja kolonia metropolia
Ateny Attyka demokracja
Hellada
Grecy tak nazywali swoj ojczyzn.
Hellenowienazwa ludw zamieszkujcych staroytn
Grecj (Hellad)
kultura minojska nazwa kultury wywodzi si od mitycznego krla Minosa, rozwina si pod koniec
III tys.p.n.e., na wyspie Krecie; zabytki: paac w Knossos, pismo
Kreteczykw (nie rozszyfrowane).
kultura mykeska Nazwa kultury pochodzi od Myken (Peloponez), rozwina si w poowie II
tys.p.n.e.; zabytki: maska Agamemnona, brama lwic w Mykenach, ozdoby
mykeskie, ruiny warowni mykeskich.
agoragwny plac w polis greckim, skupiajcy ycie
towarzyskie, gospodarcze i polityczne.
polismiasto-pastwo w staroytnej Grecji,
obejmujce miasto i okoliczne wsie i osady.
kolonizacja
zasiedlanie nowych terenw przez kolonistw.
kolonianowe miasto zaoone poza Hellad przez
kolonistw greckich.
metropolia rodzinna polis kolonistw, miejsce skd przybyli do kolonii.
Ateny gwne miasto pastwo staroytnej Grecji pooone w Attyce.
Attyka kraina staroytnej Grecji, w ktrej znajdoway si Ateny.
demokracjademos+kratos=wadza ludu, system rzdw wprowadzony w Atenach w
VI w.p.n.e.
zgromadzenie ludowe (eklezja)
demagog strateg
ostracyzm Akropol Wielka Grecja
stoa Sparta Lakonia
heloci periojkowiegeruzja (rada starszych)
zgromadzenie ludowe (eklezja)
wszyscy obywatele Aten (mczyni), wadza ustawodawcza w Atenach,
uchwalao prawa, decydowao o wydatkach, wysuchiwao posw z innych pastw.
demagog najlepsi mwcy na eklezji zwani przywdcami ludu.
strategdowodzi armi i flot atesk.
ostracyzm
prawo pozwalajce wygna z Aten na 10 lat czowieka uznanego za wroga
demokracji. Gosowano na ostrakonach, czyli glinianych skorupach.
Akropolstrome wapienne wzgrze w Atenach, na ktrym wzniesiono wspaniae witynie
powicone bogom.
Wielka Grecja Hellada wraz z koloniami.
stoa budowla skadajca si z dachu opartego na kolumnach chronica przed deszczem i
socem ludzi znajdujcych si na Agorze.
Sparta miasto pastwo greckie znajdujce si na Peloponezie w krainie zwanej Lakoni.
Lakonia kraina w staroytnej Grecji, w ktrej powstaa Sparta.
helociuprawiali ziemi nalec do Spartan. Byli cakowicie zaleni od swych panw i bez ich
zgody nie mogli opuszcza miejsca zamieszkania.
periojkowie cieszyli si wolnoci osobist w Sparcie, ale nie uczestniczyli w rzdzeniu polis. Zajmowali si handlem i rzemiosem.
geruzja (rada starszych)
przygotowywaa projekty ustaw pod gosowanie Zgromadzenia ludowego,
wydawaa wyroki sdowe.
eforzy zgromadzenie
ludowehoplita
hoplon falanga Persja
Niemiertelni Maraton Termopile
Salamina Plateje triera
eforzy w Sparcie, realizowali postanowienia przyjte
przez geruzj i zatwierdzone przez zgromadzenie ludowe.
zgromadzenie ludowe
w obradach mieli obowizek uczestniczy wszyscy Spartanie, zatwierdzao lub
odrzucao uchway przygotowane przez geruzj.
hoplita cikozbrojny onierz piechoty greckiej.
hoplon dua okrga tarcza greckiego hoplity.
falanga szyk bojowy piechoty greckiej.
Persja staroytne pastwo lece na terytorium dzisiejszego Iranu.
Niemiertelni nazwa oddziaw perskich pieszych wojownikw.
Maraton miejscowo pooona ok. 40 km od Aten, miejsce starcia Grekw i Persw w 490
r.p.n.e., Zwycistwo Grekw, synny bieg Filippidesa (maraton).
Termopile wwz miejsce bitwy grecko-perskiej w 480 r.p.n.e. klska Spartan pod wodz Leonidasa.
Salaminawyspa grecka, w ktrej pobliu doszo do starcia grecko-perskiego w 480 r.p.n.e.,
zwycistwo Temistoklesa i Grekw.
Plateje miejsce starcia armii greckiej i perskiej w 479 r.p.n.e., klska Persw.
triera nazwa greckiego okrtu wojennego.
tytani Olimp wyrocznia
PytiaDwunastka olimpijska
mit
heros gimnazjon agon
hipodrom igrzyska olimpiada
tytani wedug mitologii greckiej rzdzili wiatem przed Zeusem,
Olimp najwysza gra w Grecji, miejsce gdzie mieli wedug mitologii mieszka bogowie.
wyrocznia
miejsce wite, gdzie bogowie, za porednictwem kapanw, przepowiadali
przyszo, wyraali swoj wol i udzielali rad w sprawach prywatnych i pastwowych.
Pytia
kapanka w wityni Apolla w Delfach. Penia rol Wyroczni, pia wod z rda i wpadaa w trans. Kapani ukadali ze sw wyroczni
odpowied.
Dwunastka olimpijska
najwaniejsi bogowie greccy: Zeus, Hera, Atena, Apollo, Hefajstos, Hades, Hermes,
Artemida, Posejdon, Afrodyta, Ares, Hestia.
mit
opowie o otaczajcym ludzko wiecie, opisujca histori bogw, zjawisk
paranormalnych, demonw, legendarnych bohaterw oraz histori stworzenia wiata i
czowieka.
heros
w mitologii greckiej posta zrodzona ze zwizku czowieka i boga. Herosi mieli
nadzwyczajne zdolnoci, jak wielka sia, spryt lub inne przymioty.
gimnazjon w staroytnej Grecji by to zesp tylko czciowo krytych budowli, ktre byy przeznaczone do wicze fizycznych.
agony
zawody, czce w sobie zmagania sportowe, muzyczne i teatralne. Wizay si z uroczystociami odbywajcymi si w
sanktuariach.
hipodrom
to plac o zarysie wyduonego prostokta, zakoczony z wszych stron pokrgo
penicy funkcj toru wycigowego dla koni i rydwanw. Najbardziej znane byy w Olimpii i
Lykajos.
igrzyska due midzynarodowe wydarzenia sportowe organizowane zwykle co cztery lata.
olimpiada zawody olimpijskie organizowane w staroytnej Grecji, co cztery lata.
Olimpia piciobj olimpijski
Wielkie Dionizje
koturny dramat tragedia
komedia skene proskenion
orchestra theatron Iliada
Olimpia miejsce w Grecji, w ktrym odbyway si staroytne igrzyska.
piciobj olimpijski
dyscypliny prezentowane na olimpiadzie: rzut oszczepem, rzut dyskiem, skok w dal, bieg i
zapasy.
Wielkie Dionizjeattyckie wita w staroytnej Grecji na cze Dionizosa boga wina, day pocztek
teatrowi
koturny buty na bardzo wysokich obcasach. Uywane
byy w staroytnym teatrze greckim. Aktorzy w teatrze greckim wkadali je aby
ich mona byo lepiej widzie z daleka.
dramatutwr literacki charakteryzujcy si przede
wszystkim tym, e jest tworzony w celu realizacji scenicznej.
tragedia
to utwr dramatyczny, w ktrym orodkiem akcji jest nieprzezwycialny i koczcy si
nieuchronn klsk, konflikt wybitnej jednostki z siami wyszymi - losem, fatum, prawami historii, prawami moralnymi, prawami spoecznymi itp. Konflikt ten okrela si jako
konflikt tragiczny.
komedia
jeden z trzech, obok tragedii i dramatu waciwego, gatunkw dramatycznych.
Komedie cechuje pogodny nastrj, komizm, najczciej ywa akcja i szczliwe dla
bohaterw zakoczenie.
skene w teatrach greckich budynek usytuowany naprzeciw widowni, mieciy si w nim szatnie
dla aktorw, magazyny rekwizytw.
proskenion
w teatrze greckim podest przed skene, odpowiednik wspczesnej sceny, pojawi si na
przeomie V i IV w. p.n.e., a upowszechni si w II w. p.n.e. Aktorzy wraz z rozwojem teatru
odczyli si od chru i przenieli na proskenion, gdzie rozgrywali waciw akcj sztuki, podczas
gdy chr pozosta na orchestrze.
orchestra
nazwa pkolistego placu w teatrach greckich, znajdujcego si pomidzy scen a widowni.
Bya to centralna cz teatru. Na niej odbyway si wystpy chru i aktorw w
wystawianych sztukach.
theatron nazwa widowni w teatrze greckim.
Iliada
autorstwo tradycja przypisuje Homerowi. Datuje si j na VIII lub VII wiek p.n.e. stanowi ona najstarszy zabytek literatury greckiej. Tematem
utworu jest gniew Achillesa i zwizane z nim
epizody wojny trojaskiej.
Odyseja meandrymalarstwo
czarnofigurowe
malarstwo czerwonofiguro
we
porzdek dorycki
porzdek joski
porzdek koryncki
filozofia logika
Akademia Platoska
Liceum klepsydra
Odyseja
epos grecki, przypisywany Homerowi, oparty na antycznej ustnej tradycji epickiej, a w formie
pisanej istniejcy przypuszczalnie od VIII wieku p.n.e. To dzieje powrotu Odyseusza do ojczyzny
po zakoczeniu wojny trojaskiej.
meandry
element dekoracyjny stosowany w architekturze, rzebie, malarstwie. Znany w staroytnej Grecji i
Rzymie; powrci w okresie renesansu i klasycyzmu. Jest to geometryczny ornament w
formie poziomego pasa. Nazwa pochodzi od rzeki Meander pyncej w Azji Mniejszej.
malarstwo czarnofigurowe
stosowany w staroytnej Grecji sposb zdobienia naczy ceramicznych. Artysta malowa postaci i
przedmioty specjalnym barwnikiem, ktry po wypalaniu nabiera czarnego koloru, reszta naczynia czerwonego. Styl ten powsta
najprawdopodobniej w Koryncie w VII/VI wieku p.n.e..
malarstwo czerwonofigurowe
sposb malowania naczy w staroytnej Grecji. Wszed w ycie okoo 530 roku p.n.e. Polega na malowaniu czerwonych sylwetek na czarnym tle.
porzdek dorycki kolumny bez bazy, kanelury, mao ozdobny kapitel, grube.
porzdek joski baza z kilku kamiennych krgw, kapitel z wolutami, szczupa.
porzdek koryncki posiaday baz, kapitel bogato zdobiony-li
akantu, bardzo smuke.
filozofia
nauka, mioniczka mdroci, rozwaania na temat podstawowych problemw takich jak np. istnienie, umys, poznanie, wartoci,
jzyk.
logikanauka o sposobach jasne