projektu rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki w sprawie wzorów umowy o turystyczny

rachunek powierniczy formularzy gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej oraz

umowy ubezpieczenia na rzecz podróżnych, załączam poniżej uwagi Prokuratorii Generalnej

Rzeczypospolitej Polskiej do przedłożonego projektu.

Otrzymują:

adresat - 1 egz., a/a - 1 egz.

(fL-Oy PREZES

Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Jfolskiej

Leszek Basek

ul. Hoża 76/78,00-682 Warszawatel.: (+48) 22 392-31-17; fax: (+48) 22 392-31-20

www.prokuratoria.gov.plkancelaria@prokuratoria.gov.pl

Warszawa, 20 listopada 2017 r.

KR-51-1103/17/MSĘ

Uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki w sprawie wzorów

umowy o turystyczny rachunek powierniczy formularzy gwarancji bankowej, gwarancji

ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz podróżnych.

1. Projekt opiniowanego rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki stanowić ma wykonanie

upoważnienia zawartego w ustawie z dnia 27 października 2017 r. o imprezach turystycznych i

powiązanych usługach turystycznych (dalej: ustawa). Ustawa ta, wraz z poprawkami Senatu

zgłoszonymi na posiedzeniu w dmu 15 listopada 2017 r., skierowana została obecnie do dalszych prac

w Sejmie.

Celem wskazanej ustawy- ma być wdrożenie do polskiego porządku prawnego dyrektywy

Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2302 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie imprez

turystycznych i powiązanych usług turystycznych, zmieniającej rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 i

dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE oraz uchylającej dyrektywę Rady

90/314/EWG (Dz. Urz. UE L 326 z 11.12.2015 str. 1). Ustawa ma przede wszystkim zabezpieczać

podróżnych przed skutkami niewypłacalności organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających

nabywanie usług turystycznych. Jest więc nakierowana na zapewnienie podróżnym skutecznej ochrony

w sytuacji różnego rodzaju niepożądanych okoliczności wy^nikających z braku realizacji lub jedynie

częściowej realizacji szeroko rozumianych usług turystycznych. Tak wyznaczone cele zostały wyrażone

w motywach wspomnianej dyrektywy 2015/2302 (zob. w szczególności motyw 39 i 40) oraz — w

szczególności — w art. 17 dotyczącym skuteczności i zakresu ochrony podróżnych na wypadek

niewypłacalności każdego organizatora imprezy turystycznej. 2

2. Realizacja celów przewidzianych w dyrektywie 2015/2302 znalazła swój wyraz m.in. w art. 7 ust.

1 ustawy. Zgodnie z tym przepisem organizatorzy turystyki oraz przedsiębiorcy ułatwiający nabywanie

powiązanych usług turystycznych (dalej: przedsiębiorca turystyczny) mają zapewnić podróżnym na

wypadek swojej niewypłacalności m.in. pokrycie kosztów kontynuacji imprezy turystycznej lub kosztów

powrotu do kraju, jak również innych wpłat wyniesionych tytułem niezrealizowanych imprez lub usług

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - strona 2 z 6 -

turystycznych. Przedsiębiorca turystyczny ma zrealizować ten obowiązek wybierając jedną z

przewidzianych w ustawie form zabezpieczenia finansowego w postaci: gwarancji bankowej, gwarancji

ubezpieczeniowej, umowy ubezpieczenia na rzecz podróżnych lub umowy o turystyczny rachunek

powierniczy (art. 7 ust. 2 pkt 1-3 ustawy). Wzory wspomnianych formularzy i umów mają być — zgodnie

z powoływanym już wcześniej art. 12 ust. 3 ustaw}4 * * 7 - określone w drodze rozporządzenia właściwego

ministra.

Należy nadmienić, że spośród czterech wskazanych w ustawie form zabezpieczenia podróżnych na

wypadek niewypłacalności, rozwiązaniem nowym i wcześniej niestosowanym jest umowa o turystyczny

rachunek powierniczy. Z tego względu ustawodawca — oprócz samego upoważnienia do określenia

wzoru takiej umowy w drodze rozporządzenia — określił również istotne elementy tej umowy w art. 11

ustawy. Przepis ten stanowi zatem, oprócz wspomnianych już wcześniej rozwiązań ustawowych oraz

postanowień dyrektywy 2015/2302, zasadniczy punkt odniesienia przy dokonywaniu oceny

opiniowanego rozporządzenia w części dotyczącej wzoru umowy7 o turystyczny rachunek powierniczy.

3. Proponowany w opiniowanym rozporządzeniu wzór umowy1 nawiązuje do elementów7

treściowych wynikających z art. 11 ustawy7. W tym sensie jego zasadniczy model odpowiada brzmieniu

— skądinąd bardzo ogólnego - upoważnienia wynikającego z art. 12 ust. 3 ustawy. Niemniej jednak

szczegółowa zastosowanie tak określonego wzoru prowadzi do wniosku, że podstawowym skutkiem

umowy7 o turystyczny rachunek powierniczy będzie przede wszystkim zabezpieczenie interesu

przedsiębiorcy turystycznego oraz banku zobowiązującego się do prowadzenia takiego rachunku. W tej

sytuacji można mieć wątpliwości, czy umowa ta będzie stanowić efektywny instrument ochrony

podróżnych na wyyadek występowania szeroko rozumianych nieprawidłowości w zakresie świadczenia

im usług przez przedsiębiorców turystycznych. Wątpliwości te nasuwają się głównie w odniesieniu do

proponowanego § 4 wzoru umowy o turystyczny rachunek powierniczy (dalej: wzór umowy7).

4. Brzmienie § 4 ust. 1 wzoru umowy7 nawiązuje wprost do treści art. 11 ust. 2 zdanie drugie ustawy

i w pewnym sensie doprecyzowuje ten przepis wskazując, że przewidziane w nim potwierdzenie

wykonania usługi objętej umową ma być dokonywane przez podróżnego i adresowane do banku

prowadzącego turystyczny rachunek powierniczy. Odmienna ocena dotyczy jednak § 4 ust. 2 wzoru

umowy7, który7 wiąże skutek w postaci potwierdzenia wykonania usługi z brakiem odmowy7 jej

potwierdzenia przez podróżnego. Samo potwierdzenie, jako warunek przekazania wpłaty7 na rachunek

przedsiębiorcy turystycznego wynika wyrost z art. 11 ust. 2 zdanie drugie ustawy7. Należy przyjąć, że

chodzi tu o czynność polegającą na stwierdzeniu, że dana usługa została zrealizowana zgodnie z umową.

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - strona 3 z 6 -

Zastąpienie takiej aktywności przesłanką przewidującą wyłącznie bierność podróżnego w określonym

terminie nie odpowiada treści wskazanego unormowania ustawowego. W tym zakresie budzi zatem

wątpliwości z punktu widzenia zgodności rozporządzenia - w części dotyczącej § 4 ust. 2 wzoru

umowy — z art. 11 ust. 2 zdanie drugie ustawy.

Skoro ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie obowiązku potwierdzania wykonania usług

objętych umowami, to na poziomie rozporządzenia wymóg ten powinien zostać prawidłowo

odwzorowany. Konieczne jest stworzenie mechanizmu, który zabezpieczać będzie zarówno interes

podróżnego, jak i przedsiębiorcy turystycznego. Można to osiągnąć pozostawiając podróżnemu

określony termin na podjęcie działania, od którego uzależnione jest przekazanie przedsiębiorcy

turystycznemu wpłat ewidencjonowanych na turystycznym rachunku powierniczym. Termin ten musi

być jednak określony precyzyjnie, czego nie można obecnie powiedzieć o rozwiązaniach wynikających

z § 4 ust. 2 i 3 wzoru umowy. W pierwszym przepisie początkiem biegu terminu jest bowiem „dzień

zakończenia imprezy turystycznej lub świadczenia powiązanych usług turystycznych”. W drugim,

„dzień planowanego zakończenia imprezy turystycznej lub świadczenia powiązanych usług

turystycznych”. Oprócz tego konieczne jest także określenie sposobu realizacji obowiązków7

informacyjnych przedsiębiorcy turystycznego względem podróżnego. Obowiązek ten został co prawMa

zasygnalizowany w § 4 ust. 5 wzoru umowy, niemniej ma on — na gruncie tego przepisu — charakter

bardzo ogólny tak co do treści, jak i formy. Stwarza przez to pole do niejednolitej praktyki. Trafniejszym

rozwiązaniem — tak z punktu widzenia przedsiębiorcy, jak i podróżnego — byłoby takie ukształtowanie

obowiązku informacyjnego, który objąłby wskazanie co najmniej tego, jakiemu bankowi, w jakim

terminie i o jakiej treści oświadczenie złożyć ma podróżny. Spełnienie tak rozumianego wymogu

informacyjnego, potwierdzonego na piśmie przez podróżnego, powinno stanowić wyjściowy warunek

dokonywania przez bank wszelkich w7płat na rzecz przedsiębiorcy turystycznego. Dysponując

oświadczeniem podróżnego o zapoznaniu się przez niego z informacją o sposobie potwierdzania

wykonania usług objętych umową, bank mógłby — po upływie terminu przewidzianego na podjęcie

działań przez podróżnego — przekazywać przedsiębiorcy turystycznemu wpłaty z turystycznego

rachunku powierniczego.

5. Odrębnie należy się odnieść do skutków prawnych wynikających z zastosowania proponowanego

§ 4 ust. 3 i 4 wzoru umowy. Łączne zastosowanie tych przepisów prowadzi do wniosku, że

przedsiębiorca turystyczny — nawet jeżeli nie dopełni któregokolwiek z w7arunków umowy dotyczącej

usług turystycznych — i tak, po upływie odpowiedniego terminu, uzyska środki wpłacone przez

podróżnego, znajdujące się na turystycznym rachunku powierniczym. Skutkiem odmowy potwierdzenia

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - strona 4 z 6 -

przez podróżnego wykonania usług objętych umową (§ 4 ust. 3 wzoru) ma być pozostawienie środków

wpłaconych na turystyczny rachunek powierniczy na okres 14 dni. Następnie jednak środki z tego

rachunku mają być „niezwłocznie wypłacone przedsiębiorcy turystycznemu [...] chyba, że podróżny i

przedsiębiorca [...] złożą wobec Banku zgodne oświadczenie” (§ 4 ust. 4 wzoru umowy). Tak

ukształtowana sekwencja zdarzeń budzi poważne wątpliwości.

Po pierwsze, w § 4 ust. 4 wzoru umowy7 nieprecyzyjnie nawdązano do upływu „terminu o którym

mowa w ust. 3”. W tym drugim przepisie mowa jest bowiem o dwóch różnych terminach (7 i 14-

dniowym) i nie ma całkowitej pewności, o który z nich chodzi na gruncie § 4 ust. 4 wzoru. Po drugie,

wyplata przez bank środków7 z turystycznego rachunku powierniczego ma nastąpić niezwłocznie po

upływie tego terminu, niezależnie od uprzedniego zakwestionowania przez podróżnego wykonania

usług objętych umową. W ten sposób sam fakt zdeponowania środków na turystycznym rachunku

powierniczym nie będzie w praktyce stanowić skutecznego zabezpieczenia prawidłowości wykonania

usług przez przedsiębiorcę turystycznego. Przedsiębiorca otrzyma bowiem te środki — w najgorszym

dla niego wyyradku — po upływie 14 dni od „odmowy potwierdzenia przez podróżnego wykonania usług

objętych umową” (§ 4 ust. 4 w związku z ust. 3 wzoru umowy). To znaczy, że ewentualne zastrzeżenia

ze strony podróżnego będą - w myśl opiniowanych przepisów - skutkowały jedynie opóźnieniem

przekazania przedsiębiorcy wpłat znajdujących się na turystycznym rachunku powierniczym.

Przewidziano przy tym, że przekazanie tych środków może nastąpić rów7nież przed upływem

wspomnianych 14 dni, jeżeli „podróżny i przedsiębiorca turystyczny [...] złożą wobec Banku zgodnie

oświadczenie, o trym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy7” (§ 4 ust. 4 zdanie drugie wzoru umowy7). Uzyskanie

takiego oświadczenia leżeć będzie oczywiście w interesie przedsiębiorcy, jakkolwiek nie tyle ze względu

na zabezpieczenie spełnienia usług przewidzianych w jego umowie z podróżnym, co wyłącznie dla

przyspieszenia wypłaty przez bank środków7 z turystycznego rachunku powierniczego. Nie można więc

tego mechanizmu prawmego uznać za właściwie zabezpieczający interes podróżnego. Nawet bowiem

istnienie obiektywnych podstaw do żądania zwrotu wpłat poczynionych przez podróżnego (np. brak

wy7konania usługi z przyczyn leżących po stronie przedsiębiorcy turystycznego), nie będzie umożliwiało

skutecznego ich dochodzenia. Podstaw ku temu nie dają przepisy § 4 wzoru umowy7. Te bowiem

chronią interes przedsiębiorcy (choć opóźniają wypłatę środków) i banku (dając podstawę do wypłaty

środków). Jeżeli więc w7 danym wyyadku nie zaistnieje ani przesłanka niewypłacalności przedsiębiorcy

(art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy7), ani okoliczność rozwiązania lub odstąpienia od umowy7 pomiędzy nim a

podróżnym (art. 11 ust. 3 pkt 2 ustawy), jedyną możliwością dochodzenia środków wpłaconych przez

podróżnego na turystyczny rachunek powierniczy będzie uzyskanie prawomocnego orzeczenia

sądow7ego (art. 11 ust. 3 pkt 4 ustawy7).

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - strona 5 z 6 -

6. Uwagi poczynione w odniesieniu do treści § 4 ust. 3 i 4 wzoru umowy budzą poważne

wątpliwości bowiem nie zapewniają odpowiedniego wyważenia ochrony interesów — z jednej strony -

podróżnych, z drugiej - przedsiębiorców turystycznych. Ci drudzy bowiem uzyskują na podstawie tych

przepisów pewność otrzymania środków wpłaconych na turystyczny rachunek powierniczy także mimo

braku potwierdzenia wykonania przez nich usługi wynikającej z umowy zawieranej z podróżnym. W

ten sposób przedstawiona w opiniowanym rozporządzeniu konstrukcja w?zoru umowy przewidzianego

w rozporządzeniu nie realizuje postanowienia ustawowego wynikającego z art. 11 ust. 2 zdanie drugie

ustawy. Budzi też wątpliwości w perspektywie założeń wyrażonych w motywie 39 dyrektywy

2015/2302. Nie stwarza bowiem skutecznego mechanizmu ochrony gwarantującego podróżnemu

wypłatę zrealizowanej płatności niezwłocznie po tym, gdy usługi turystycznie „nie są realizowane, nie

zostaną zrealizowane lub zostaną zrealizowane jedynie częściowTo”.

R A D C AProkuratorii Generalnej

i Rzeczypospolitej Polskiej

Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej - strona 6 z 6 -