Rozwój miast na przełomie XIX/XX w.

-SZCZECIN-

Wyk. U. ChojnowskaIIPP 2007/08

Plan prezentacji• Wstęp• Początki osadnictwa w Szczecinie• Rozwój Szczecina• Pojęcie miasta nowoczesnego• Szczecin jako miasto nowoczesne• Podsumowanie

Położenie Szczecina

Szczecin należy do jednych z najstarszych miast polski, a pierwsze pisane wzmianki o nim pochodzą z X w.

Rozwój Szczecina

Ze względu na swoje dogodne położenie geograficzne (jest to najdalej wchodzący w ląd port morski) Szczecin już w średniowieczu stał się dużą placówką handlową oraz stolicą księstwa pomorskiego z siedzibą książęcą. W późniejszych wiekach przynależność do niemieckiej Hanzy spowodowała wzrost gospodarczy miasta. Szczecin był pośrednikiem pomiędzy wywozem towarów z głębi kraju (zboże, produkty leśne, drzewo) a przywozem artykułów z zachodniej Europy.

Również ze względu na swoje położenia na obrzeżach państwa Polskiego Szczecin często zmieniał przynależność narodową, z czego każdy kraj wniósł coś do urbanistyki i wyglądu samego miasta.

1181-1185 1185-1227 1227-II poł. XIII w. 1338-XVII w. Cesarstwo Niemieckie Królestwo Danii Brandenburgia Gryfici

1630-1719 1719-1806 1806-1813Królestwo Szwecji Królestwo Prus I Cesarstwo Francuskie

1815-1918 1919-1945 od 1945 Królestwo Prus III Rzesza Niemiecka Rzeczpospolita Polska

Wczesnośredniowieczne fazy rozwoju Szczecina wg Leciejewicza (1990)

Początki osadnictwa zaczęły się w miejscu gdzie leży szczecińskie Stare Miasto. Dzięki korzystnemu położeniu i sprzyjającym warunkom gospodarczym dało początek osadzie typu miejskiego. Układ podgrodzia cechowała regularność.

Próba rekonstrukcji Szczecina z przełomu XII/XIII w.wg L. Leciejewicza

1. Gród na Wzgórzu Zamkowym,

2. Obwarowana dzielnica (podgrodzie nad Odrą),

3. Port w naturalnej zatoce rzeki,

4. Podgrodzie zachodnie (brak danych co do kształtu),

5. Targ, 6. Kościół św. Piotra i

Pawła, 7. Kościół św. Jakuba, 8. Gmina niemiecka, 9. Kościół św. Jana, 10. Zasięg miasta

lokacyjnego (w obrębie murów miejskich).

Największym problemem przez kilka wieków była przestrzenna ciasnota spowodowana zamknięciem miasta w obrębie murów obronnych. Od XII w do prawie XIX w. miasto nie zmienia swego obszaru.

Plan Szczecina do 1720 roku

Plan Szczecina z 1721 roku

Widok na twierdzę po rozbudowie fortyfikacji z 1735 roku.

Widok na twierdzę 1757 rok.

Plany Szczecina z początku i końca XIX wieku.(przed zniesieniem obwarowań).

1808 1870

Plan Szczecina z XVIII w. nałożony na plan miasta z XX

w.

Mury fortu na planie z 1939 rokuZielony - fortyfikacje szwedzkie z XVII w.Niebieski - fortyfikacje pruskie z XVIII w.Na Łasztowni umocnienia pruskie.

Pojęcie miasta nowoczesnego miasto nowoczesne ≠ wielkie miasto decydujący wyznacznik- osiągnięty poziom cywilizacji, związany z poziomem techniki organizm urbanistyczny, który wykorzystując do maksimum zdobycze cywilizacyjne mógł zapewnić optymalne warunki bytu i rozwoju kulturalnego swych mieszkańców czynnikiem wiodący- napływ ludności do miast, rozpowszechnienie kolei problem- zapewnienie dla napływającej ludności odpowiednich warunków mieszkaniowych i zdrowotnych, rozwoju kulturalnego, potrzebę związania miast systemem komunikacji zewnętrznej problem- rozbudowa fortyfikacji- wyraz nieufności wobec innych zaborców

Szczecin jako miasto nowoczesne

Rozbudowa Szczecina po zniesieniu fortyfikacji

1906 Ok. 1920

Nowo uzyskane tereny zostały zagospodarowane na zasadzie geometrycznego schematu promienistego układu ulic, inspirowanego realizacjami Haussmanna. Wytyczono nowe ulice prostokreślne, które zbiegały się z owalnymi lub prostokątnymi placami bądź tworzyły ortogonalną siatkę.

Szczecin po wojnie:• zabudowa mieszkalna – została zniszczona w 65 %• przemysł – w 85 % • port szczeciński razem z magazynami i sprzętem do przeładunku towarów – w 80 % • Z 268 tys. mieszkańców zostało 6 tys. • Brak rąk do pracy i wykwalifikowanej kadry nadzorującej odbudowę uniemożliwiało powrót miasta do dawnej świetności 

Podsumowanie

• Od XII w do prawie XIX w. miasto nie zmienia swego obszaru, poza murami jednak rozwijają się poszczególne osiedla. • Przykład Szczecina najlepiej świadczy o tym, jaką rolę dla prawidłowego rozwoju przestrzennego miasta miało zniesienie ograniczeń zabudowy w pasach przyfortecznych.• Nowo uzyskane tereny zostały zagospodarowane na zasadzie geometrycznego schematu promienistego układu ulic, inspirowanego paryskimi realizacjami Haussmanna. • Analiza projektu świadczy o chęci nadania miastu planowego kierunku ekspansji terytorialnej i określonego kształtu przestrzennego. Z drugiej strony świadczy jednak o tym, że w projekcie przeważały względy formalne, a nie funkcjonalne.• II wojna światowa zniszczyła dotychczasowe osiągnięcia planistyczne Szczecina.

BIBLIOGRAFIA• Pawłowski Krzysztof Kazimierz: Narodziny miasta

nowoczesnego. W: Sztuka 2 połowy XIX wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Krytyków Sztuki, Łódź 1971

• T. Białecki, H. Lesiński, J. Lisek: Szczecin; krajobraz i architektura, Warszawa 1977

• P. Zaręba, S. Orliński: urbanistyczny rozwój Szczecina, Poznań 1965

• Praca zbiorowa pod redakcją W. Zina: Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce- odbudowa i konserwacja, tom 1, wyd. Arkady ,Warszawa 1986

• http://www.sedina.pl