RİSK VE HASAR

DEĞERLENDİRME

BÜLTENİ

“Hasar servisi ve underwriterlar için mühendislik branşı

risk ve hasar değerlendirmeleri”

İnşaat / Montaj Poliçelerinde Hırsızlık

Risk - Hasar Değerlendirmesi

Sayı: 2018/2

2018

Ekol Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Limited Şirketi

Haziran 2017 Risk Grubu Bülteni

1

Giriş;

Barınma ihtiyacı; beslenme ve giyinme ile beraber insanın temel ihtiyaçlarından biridir. İnsan

doğası gereği kendini güvende hissetmek ve korunmak için var olduğu tarihten bu güne değin

barınacak bir yere ihtiyaç duymuştur. Sonrasında ise ihtiyaçlarını karşılayacak ve hayatını

kolaylaştıracak binalar, baraj, set, köprü, viyadük gibi yapılar inşa etmiştir. Zaman içerisinde

barınma ihtiyacının giderilmesi ile başlayan süreç, kompleks yapıların tasarlanmasıyla beraber

milyonlarca kişiye istihdam sağlayan bir sektörün yani inşaat sektörünün doğuşuna zemin

hazırlamıştır.

Her ülkede gelişimin ana eksenini inşaat sektörü oluşturmaktadır. Barajlar, enerji üretim

tesisleri, havaalanları, hastaneler, fabrikalar, eğitim binaları, diğer kentsel mekanlar ve tüm bu

mekanların kullanılabilirliğini sağlayan altyapı sistemleri hatta bu mekanlara ulaşımı sağlayan

yollar ilk olarak inşaatla başlamakta ve her birinin bir tasarım ömrü olduğundan yenilerine

ihtiyaç duyulmasa dahi belirli bir döngü ile inşaatla devam etmektedir. Bu nedenledir ki insan

var olduğu sürece inşaat sektörü de var olacaktır.

İnşaat sektörü, proje aşamasından itibaren kendisine bağlı 200’den fazla alt sektörü

beslemektedir. Dünya üzerinde hiçbir ticari faaliyet ve başka bir sektör bu kadar farklı alt

sektörlere nüfuz etme imkanına sahip değildir.

Bağlı sektörlere dolaylı etkileri düşünüldüğünde GSYH içindeki payı %30' lara ulaşan inşaat

sektörü, 1999-2013 döneminde GSYH büyüme eğrisi ile önemli ölçüde paralel, dalgalı bir seyir

izlemiştir. 2014- 2015 yıllarında bu seyir değişiklik göstermiş, sektör bu dönemde reel GSYH

artışının altında seyretmiştir. 2016 yılında inşaat sektörü yeniden hızlı büyüme eğilimini

yakalamıştır. TÜİK'in büyüme verilerinde yaptığı revizyon doğrultusunda, 2016 yılı bütününde

GSYH %3.2 oranında büyüme gösterirken inşaat sektöründe büyüme %5.4 olarak

ölçülmüştür. 2017 yılı üçüncü çeyrek itibariyle ise genel ekonomi %7.4, inşaat sektörü %10.2

büyüme sergilemiştir.

2

TÜİK tarafından yeni hesaplama yöntemi ile açıklanan büyüme verileri içinde kamu ve özel

sektör inşaat yatırımları ayrımı kaldırılmış olduğundan, dönemsel bazda detaylı bir

karşılaştırma yapmak olası değildir.

Ancak yılın ikinci çeyreğinden itibaren büyümede kamu harcamalarının yerini yatırımların

aldığı gözlenmektedir. Son açıklanan verilere göre inşaat yatırımları 2017 yılının ilk çeyreğinde

%13.3, ikinci çeyreğinde %22.5, üçüncü çeyrekte %12.0 artış göstermiştir.

Sektörün son dönemde kaydettiği büyümede özel sektör yatırımlarının yanı sıra büyük ölçekli

altyapı projelerinin de etkili olduğu izlenmiştir. 2016 yılında açılışı yapılan Osmangazi Köprüsü,

Yavuz Sultan Selim Köprüsü ve bağlantı yolları, Avrasya Tüneli, önümüzdeki dönemde

açılması planlanan 3.Havalimanı, Çanakkale Köprüsü gibi önemli projelerin tümü; ayrıca

birçok ilde açılışı yapılmaya başlanan entegre sağlık yerleşkeleri ve hastane projeleri, kamu-

özel ortaklığı modeli ile yatırımcıları heyecanlandırdığı gibi sigorta sektörünün ihtiyacı olan risk

yönetimi ve hasar süreçlerini karmaşık hale getirmektedir.

3

Devlet tarafından yönetilen ihalelerin tamamına sigorta poliçesi yani All Risk teminatı taşıyan

poliçelerin yapılma zorunluluğu getirilmiştir. Bu durum inşaat sektöründe genel bir uygulama

yöntemi olarak bütün yatay paydaşlar arasında All Risk poliçesi kültürünü kısa sürede

yaygınlaştırmıştır. Taraflar arasında gereklilik arz eden dolayısıyla bir kültür haline gelen All

Risk poliçeleri, bütün inşaat / montaj işlerindeki tüm tarafların menfaatlerini gözetmektedir.

2018 Ocak ayı itibari ile arşiv kayıtlarımıza göre inşaat / montaj poliçe türlerinde All Risk olarak

adlandırılran riskler bütününden en fazla öne çıkan ve hasar dosyasına konu edilen risk

türünün %68 lik bir oranla hırsızlık riski olduğu tespit edilmiştir.

Bu bültende All Risk poliçelerinde en çok meydana gelen hadise türü olan hırsızlık için risk ve

gerçekleşen risk sonucunda oluşan hasarın değerlendirmesine yönelik bilgilerin paylaşılması

amaçlanmıştır.

Risk ve Hasar Değerlendirmeleri:

Poliçelendirme aşamasındaki riskler ve teminat süresi boyunca meydana gelen hırsızlık

hadiseleri risk ve hasar olarak iki ayrı başlık altında incelenmiştir.

Risk; inşaat / montaj projelerindeki hırsızlık riski; projenin türü, uygulama alanı / kontrol

edilebilirlik ve imalat süreci göz önünde bulundurularak değerlendirilmelidir.

Proje Türüne Göre Risk Sınıflandırması;

Proje türü, içerdiği hırsızlığa konu olan kıymetin miktarı ve pahasına göre sınıflandırılmalıdır.

Örneğin; kablo hırsızlıkları için en riskli proje grubu enerji santralleri iken, mekanik tesisat

elemanları söz konusu olduğunda toplu konut inşaatları ve binalar taşıdığı yüksek riskle ön

plana çıkmaktadır.

Enerji santralleri projelerinde trafolar ve santral arası elemanlarda enerji transferini sağlayan

enerji kabloları elektrik işleri maliyetinin neredeyse %50’ sini oluşturmasına rağmen konut

projelerinde bu oran %5’ e kadar düşmektedir. Bu nedenle proje türü en önemli risk unsurudur.

4

Solda; enerji santralinde kullanılan OG kabloları, sağda ise; toplu konutlarda kullanılan

3x1,5 ve 3x2,5 mm² kablolar

Uygulama Alanı / Kontrol Edilebilirliğe Göre Risk Sınıflandırması;

Proje sahasının büyüklüğü sahanın kontrol edilebilirliğini doğrudan etkilemektedir. Saha

büyüdükçe kontrol edilebilirliğin sağlanması için personel ve önlemler anlamında daha fazla

maliyet oluşmaktadır. Artan maliyetlere katlanmak istemeyen işveren ve yükleniciler sahada

güvenlik zafiyetine neden olmakta ve hırsızlık riskini arttırmaktadır. 1 MW kapasiteli bir GES

yaklaşık 10000m² alana kurulurken 5 MW kapasiteli GES ise 50000m² alana kurulmaktadır.

Yeteri kadar personel ve şantiye alanının kontrolü adına konuşlandırılacak saha çevreleme,

saha aydınlatma, görüntüleme ve kayıt cihazları, giriş kontrol ekipmanları mevcut değil ise

alan büyüklüğü dikkate alınarak önlem ve müdahale süresi farklı olmaktadır.

5

Yukarıdaki güneş enerjisi santrali Manisa ilinde yer almaktadır. 8 MW kurulu güce sahip

olup toplamda 10 dönüm arazi üzerine kuruludur. Arazinin büyüklüğü ve engebesi göz

önünde bulundurularak gerekli güvenlik önlemlerinin alınmaması durumunda hırsızlık

riski oldukça yüksektir.

İmalat Sürecine Göre Risk Sınıflandırması;

Hırsızlık hadiselerinde risk miktarını, kıymetin kısa sürede ve kolay bir şekilde çalınabilmesi ile

alandan uzaklaştırılabilme kabiliyeti belirler. Bu nedenle imalatı tamamlanmış kablonun henüz

makara üzerinde muhafaza edilen kabloya nazaran çalınma riski düşüktür.

Poliçelendirme aşamasında her proje için risk analizi ve hasar seneryolarının oluşturulabilmesi

sigortalı tarafından önleyici tedbirlerin alınmasında verimliliği sağlamaktadır.

6

İnşaat / Montaj Projelerinde Çalınma Riski Yüksek Olan Kıymetler:

İnşaat / montaj projelerinde ana maliyetleri beton ve demir / çelik - konstrüksiyon oluşturmakla

birlikte mekanik tesisat ve elektrik malzemeleri de maliyetin önemli parçalarıdır. Ana maliyetler

içerisinde taşıdığı değer, paraya çevrilme kabiliyeti ve kolay çalınabilirlik bakımından tercih

edilen kıymetler ise mekanik tesisat ve elektrik malzemeleridir.

Mekanik tesisat malzemeleri arasında hırsızlığa konu kıymetler metal ağırlıklı malzemelerden

evye ve kollektör grubu ile soğutma sistemleri için kullanılan borulardır. Bu tür kıymetler

piyasada rayiç bedeli altında da olsa kolay müşteri bulabildiğinden hırsızlık hadiselerinde ön

plana çıkmaktadır. Metal ağırlığı olarak hurda değerleri düşüktür. Bu nedenle söz konusu

malzemenin kullanılmamış şekli cazibe yaratmaktadır.

Elektrik tesisatı malzemeleri ise taşıdığı maden miktarı ( bakır, alüminyum ) sebebiyle hurda

olarak piyasada kolayca dolaşmaktadır. Örneğin kablo içerisinde yer alan bakırın 1 kg hurda

bedeli 12,00 TL seviyesine kadar alıcı bulabilmektedir. Ayrıca kabloların çalınması sırasında

inşaat malzemelerinin çalınmasına göre daha az insan gücü gerektirmekte, orjinalini

koruyarak ya da deforme olmuş şekilde alıcı bulabilmektedir.

50 kg inşaat demiri çalındığında hurda değeri 25,00 TL seviyesindeyken, 50 kg bakır iletkenli

kablo çalındığı zaman hurda değeri ortalama 600,00 TL seviyesindedir. Bakır iletkenli kablo,

görüleceği üzere hurda değerinden dolayı projelerin en kıymetli malzemesi vasfındadır.

Plywood, kereste vb. malzemeler ise aynı şekilde yüksek fiyatla alıcı bulmasına rağmen

piyasada çevriminin zor olmasının yanısıra taşıma ve yer değiştirmede fazla insan gücü ile

ekipmana ihtiyaç duyulduğundan çalınabilir malzeme sıralamasında alt sıralarda yer alır.

Bu güne kadarki tecrübelerimize göre; bakır iletkenli kablonun kolay paraya çevrilmesi ve

bakırın pahalı bir maden olması sebebiyle nitelikli ve organize olmuş kişiler tarafından hatta

montajlı halde kablo hırsızlıklarında kesilme yerleri dikkate alındığında elektrik konusunda

bilgili kişiler tarafından çalındığı, diğer inşaat malzemesi hırsızlıklarının ise genellikle açıkta

bırakılmış, nispeten güvenlik zafiyeti yüksek alanlardan münferit olaylar şeklinde vuku bulduğu

gözlemlenmiştir.

7

Bu durumda projelerde içerisinde bakır / alüminyum gibi değerli madenlerin bulunduğu

kıymetlerin hırsızlık riski ile diğer tüm inşaat malzemelerinin hırsızlık riskinin birbirinden farklı

olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kablo kullanımı olan projelerde farklı hırsızlıkların artık

gerçekleşemediği dikkat çekicidir.

Kablo Hırsızlık Riskinin Yüksek Olduğu Projeler:

Projede kullanılan kablo miktarı ve kablo kesit kalınlıkları ne kadar fazla ise projedeki hırsızlık

riski de o oranda yükselmektedir. Enerji sektörü projeleri, ulaşım sektörü projeleri, fabrika /

hastane gibi yüksek enerji gereksinimine sahip projelerin hırsızlık riski bu nedenle yüksektir.

Risk Proje

Enerji İletim Hatları Montajları

Şalt / Trafo Sahaları Montajları

Güneş Enerji Santralleri

Hidroelektrik Santralleri

Rüzgar Enerji Santralleri

Raylı Sistem Projeleri

Fabrika İnşaatları

Hastane İnşaatları

İş Merkezi / AVM Projeleri

Konut Projeleri

Elektrik enerjisinin çevriminde etkili olan trafolar içerdiği bakır teller nedeniyle hırsızların hedefi

hâline gelmektedir. Suç kayıtlarında haberleşme ve enerji nakil kablosu hırsızlıkları olarak

isimlendirilen suç kategorisi içerisinde yer alan trafolardan hırsızlıklar, haberleşme ve enerji

nakil kablosu hırsızlıklarının önemli bir yer tuttuğu tespit edilmiştir. Bakır kabloların büyük

oranda fiber optik kablolara dönüştürülmesi sonucunda, haberleşme ve enerji nakil kablosu

hırsızlıklarının bir diğer önemli türü olan telefon kablosu hırsızlıklarının sayısında azalma

meydana geldiği görülmektedir.

8

Proje toplam bedelinin %10’ undan fazlası elektrik işleri ( kablo, trafo ve pano

malzemesi vb. ) oluşturuyorsa doğrudan hırsızlık riski yükseleceğinden bir projenin

poliçe hazırlık aşamasında projedeki elektrik işleri keşfinin veya toplam proje

bedelindeki kırılımının mutlaka saptanması, hırsızlık teminat kriterlerinin

belirlenmesinde önemli rol oynayacaktır.

Hırsızlık Riskini Azaltıcı ve Caydırıcı Önlemler:

Sahanın ya da işletmenin genel güvenlik gereksinimleri için aktif ve pasif güvenlik önlemlerinin

alınması gerekmektedir. Aktif güvenlik önlemleri olay sırasında doğrudan müdahele edilmesini

sağlayan, hırsızlığın gerçekleşmesini engelleyeci ya da hasar miktarını azaltıcı unsurlardır.

Aktif güvenlik önlemlerine örnekler;

Sahanın korunması için özel güvenlik firmalarından alınacak güvenlik hizmetleri,

Güvenlik hizmeti alınamıyorsa 7 / 24 yeteri sayıda bekçi görevlendirilmesi,

Eğitimli köpekler,

Pasif güvenlik önlemleri ise hırsızlığı zorlaştırıcı ve hırsızlığa karar vermede caydırıcı

unsurlardır.

Pasif güvenlik önlemlerine örnekler:

Şantiye sahasının tek bir giriş – çıkış noktası olması,

İnşaat / montaj sahasının yeteri yükseklikte çevre duvarı, fens teli vb. bir yöntemle çevrilmesi,

bu yapıların alt ve üst kısımlarına jiletli tel monte edilmesi

Sahanın her noktasına hakim harekete duyarlı CCTV kamera sistemi kurulması,

Sahanın projektörler ile aydınlatılması

Bekçilerin düzenli olarak devre atmalarını sağlamak amacı ile tur kontrol sistemleri

Algılama (sensör, lazer, fotokapan vb.) sistemleri, elektronik kilit sistemleri yer almaktadır.

9

Yukarıda belirtilen aktif ve pasif güvenlik önlemleri, projede meydana gelecek tüm hırsızlık

hadiseleri için alınması gereken önlemlerdir. Bu önlemler inşaat sahasına girişi zorlaştırmakta

ve hırsızlığın hızlı bir şekilde fark edilmesini sağlamaktadır.

En fazla gerçekleşen ve gerçekleştiğinde ağır hasara yol açan kablo hırsızlıkları için ise özel

olarak alınması gereken önlemler bulunmaktadır.

Yer Altı Montaj Kabloları:

Bu kablo türü için kazı derinliğinin her durumda yasal standartlara uygunluğu ve hırsızlığa

bağlı hasar değerlendirmesinde bu durumun dikkate alınacağının poliçelere derc edilmesi

önemlidir. Yeraltı kablosunun döşenmiş ve iş planının döşenen kısımlarda işveren kontrolü ile

kanalın en hızlı şekilde kapatılmasına yönelik hazırlanmış olması ve uygulamada bunun temel

kriter olarak ele alınması yer altı kablolarında çalınabilme kabiliyetini minumum seviyeye kesin

olarak çekecektir.

10

İncelenen hasarlarda en çok karşılaşılan durum; Projede görülenden bile daha az olan kanal

kazı derinliği, yüzeye oldukça yakın standart dışı uygulamalar, işveren kontrolünün

sağlanması gerekçesi ile kablonun döşenmesinden sonra kanal kapatmasında geç

kalınmasıdır. Bu hususlar döşenmiş yer altı kabloları için her hırsızlık girişiminin, enkaz ve

yeniden montaj işçiliğini de içerir şekilde ağır hasar talebi ile sonuçlanmasına yol açmaktadır.

Yer Üstü İmalatlarda Kullanılan Kablolar:

Kabloların yer üstü montaj şekilleri arasında en yaygın kullanılan yöntem kablo tavalarıdır.

Kablo tavaları üzerine serilen kablolar, kablo bağı ile tavaya birçok noktadan sabitlenmeli ve

mutlaka soketli tip tava kapağı kullanılmalıdır. Tava kapağı, vida / somun grubu ile anahtar ile

monte edildiği için demonte edilerek kabloya ulaşılması zaman alan bir işlem olacağından

dolayı caydırıcılığı yüksek bir yöntemdir. Ayrıca kablo tavaları üzerine serili haldeki montajlı

kablonun tavaya sabitlenmesinde kullanılacak aralık çoğu zaman uygulamacının kendi

insiyatifindedir. Ancak bu sabitleme aralığı ne kadar kısa olursa kesilme ve tava üzerinden

demontajı o kadar kısıtlı hale geleceğinden hırsızlık açısından cazibe unsuru olmaktan

çıkacaktır.

Bir başka konu malzemenin tedariği, transferi v.b nedenlerle iş planı dışına çıkılarak özellikle

son bağlantı noktalarında tavalara döşenmiş kablo uçlarının sarımlı şekilde bağlantı

elemanının tedariğine kadar bırakılmış olması en çok cazibe yaratan ve en sık karşılaşılan

kablo hırsızlık türlerindendir.

11

Bu noktada özellikle pano odalarına bina şaltından inen kabloların pano yerleri en son

belirlendiği için genellikle sarımlı uçları kesilmeye fazlası ile müsait şekilde bekletilmekte, bu

nedenle tüm yapıda yekpare değişim ile sonuçlanan hırsızlık hasarlarına yol açmaktadır.

Görüldüğü üzere uygulamada teknik hatalar ile iş planında birden çok nedenle ortaya çıkan

sapmalar döşenmiş - montajlı haldeki kablolarda hırsızlığı beraberinde getirmektedir

Henüz Monte Edilmemiş Makaraya Sarılı Kablolar:

Kablo hırsızlık türleri içinde en çok çalınmaya teşebbüs edilen malzeme henüz döşenmemiş

makaralı kablolardır. Bu kabloların içerdiği bakır miktarına göre artan izolasyon kalınlığı, buna

bağlı artan makara hacmi ve taşıma imkanları nedeni ile uygulama alanında genellikle etrafı

çevrili açık alanda muhafaza edildiği bilinmektedir.

12

Daha taşıma aşamasında yani sahaya getirildiği sırada yüksek hacimli bu kabloların hırsızlık

açısından taşıdığı risk başlamakta, sahaya indirilmesi ile birlikte özellikle kontrolü zor geniş

sahalar için en dikkat çeken malzeme türüne dönüşmektedir.

Enerji kabloları makara üzerinde sarılı şekilde nakil edilmektedir. Kablo, monte edilmesine

kadar geçen sürede makara üzerinde beklemektedir. (Bu noktada tüm kablo hırsızlıklarında

özetlendiği üzere projenin genelindeki iş planı önemli bir konu iken elektrik işlerindeki iş planı

hırsızlık riski için yine gündeme gelmektedir.)

Temin sürecinde makaraların açıkta kalan kısımlarının ekstra ambalaj ile (tahta ile

kapatılması, çift sıra strech v.b) desteklenmesi uygulama olarak karşımıza çıksa da sahada

çok uzun süre montaj zamanını bekleyen makaralar için bu önlem de yetersiz kalabilmektedir.

Kablo Hırsızlıklarında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar:

Çalındığında En Yüksek Hasara Yol Açan Kablo Tipleri:

Aşağıdaki tabloda çalındığında en yüksek hasara yol açan kablo tipleri ve kullanıldığı proje

türleri belirtilmektedir. Maliyeti etkileyen ana husus kablo kalınlığı ve dolayısıyla içerdiği bakır

miktarıdır.

Kablo Tipi Birim izoleli ağırlık

Birim bakır ağırlığı

Kullanım Yeri Kullanıldığı yapı

1x95 / 16 mm² 2XSY

1.6 kg 1 kg OG kesici > dağıtım hattı

Enerji santralleri, fabrikalar, OSB, hizmet binaları

1x50 / 16 mm² 2XSY

0,95 kg 0,6 kg Trafo > Kesici Enerji santralleri, fabrikalar, OSB, hizmet binaları

1x240 mm² 3,6 kg 2,3 kg Dağıtım / toplama panoları

Enerji santralleri, fabrikalar

1x150 mm² 2,4 kg 1,6 kg Dağıtım / toplama panoları

Enerji santralleri, fabrikalar

1x120 mm² iletken

* 1,2 kg Topraklanma ağı Trafo şalt sahaları işletme topraklaması

1x95 mm² 1,8 kg 1,2 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları

1x70 mm² 1,3 kg 0,85 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları

1x50 mm² 1 kg 0,65 kg Saha panoları Enerji santralleri, hizmet binaları

1x16 mm² 0,2 0,14 kg Pano topraklama hattı

Bütün yapılar

13

1x16 mm² 0,2 0,14 kg Güneş panelleri arası ve invertörlere bağlantı

Güneş enerjisi santralleri

1x6 mm² 0,09 kg 0,06 kg Güneş panelleri arası ve invertörlere bağlantı

Güneş enerjisi santralleri

5x35 mm² 1,35 kg 0,9 kg GES invertör hattı, fabrika makine enerji hattı

Güneş enerjisi santralleri, fabrikalar

5x25 mm² 1,1 kg 0,7 kg GES invertör hattı, fabrika makine enerji hattı

Güneş enerjisi santralleri, fabrikalar

5x6 mm² 0,5 kg 0,32 kg Daire ana besleme Toplu konut inşaatları

3x2,5 mm² 0,23 kg 0,15 kg Daire sorti / linye hattı

Toplu konut inşaatları

3x1,5 mm² 0,2 kg 0,13 kg Daire sorti / linye hattı

Toplu konut inşaatları

Hırsız Kim? / Hırsız Profili:

Hırsızlık hadiseleri sonrasında temin edilebilen kamera kayıtları incelendiğinde hırsızlıkların en

az 3-4 kişiden oluşan gruplar tarafından yapıldığı gözlemlenmiştir. Münferit hadiseler

olmamakla birlikte hırsızlıkların planlı bir şekilde organize ve deneyimli gruplar tarafından

gerçekleştirildiği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Yakalanabilen kablo hırsızlarında profilin hurda toplayan ve topladığı hurdaları satan, resmi

kaydı olmayan kişilerden oluştuğu görülmektedir.

Diğer taraftan proje çalışanı, alt taşeron ve taşeronların işveren ile yaşadığı sorunlar ya da

ödeneklerin alınamaması sebebiyle de hırsızlık hadiselerinin meydana geldiği de rastlanan

durumlardandır.

Bu noktada profesyonellik gerektiren birçok montajlı kablo hırsızlığının kablonun

çalınmasından çok imalata zarar verme maksadı taşıyarak şekil değiştirdiği de

gözlemlenmektedir.

Çalınan montajlı kablonun konumu ve yeri bakımından dışardan tespiti olanaklı olmayan

hallerde burada hadisenin şantiye çalışanları marifeti ile gerçekleştirlmesi ihtimali öne

çıkmaktadır.

14

Kimi durumlarda şantiye sahasının güvenlik personelleri ile alana kablo vb. malzeme taşıyan

nakliye firmaları şoförlerini de içerisine alan geniş organize yapılar ile karşılaşılmıştır. Hatta

enerji santrallerinde montaj hırsızlığı bu grupların özel ilgi alanına dönüşmüş olup projesini bir

hırsızlık hadisesi geçirmeden tamamlayabilen firma sayısı yok denecek kadar azdır.

Bu tip grupların gerçekleştirdiği hırsızlık hadiselerinde çalınan kıymetin miktarının fazla olması

dikkat çekmekte, zamanlama olarak da kablo miktarının çok fazla olduğu, hadiselerin sahaya

sevkiyat tarihinden hemen sonraki dönemlerde gerçekleştiği istatiksel verilerle

doğrulanmaktadır.

Yaklaşık 1000 kg ağırlığındaki kablonun organize bir hırsızlık ekibi tarafından Güneş Enerji

Santrali projesinden çalınmasının kamera kaydından alınan fotoğraf yukarıda paylaşılmıştır.

Aynı hırsızlık ekibi tarafından bir gecede toplamda 10.000 kg ağırlığında kablo çalınmıştır.

Hırsızlıği gerçekleştiren kişi sayısı ise 15 – 20’ dir. Çalan açısından güncel hurda değeri

üzerinden gelir 150-200.000 TL mertebelerinde olduğundan şantiye alanları hırsızlar için tercih

nedenidir.

Tüm inşaat poliçeleri için geçerli olmamakla birlikte özellikle elektrik işleri yüksek bir orana

sahip işler için hırsızlık teminatının poliçelere ilimtli olarak eklenmesi önerilmektedir.

Kablo hırsızlıklarında dikkat çeken en önemli istatistik tamamına yakınının işletmeye

geçmeden önce yapılıyor olmasıdır. Bu durum gerçekleşen olayların bir hırsızlık vakası

olmaktan öte sigortalı/proje/tesis/imalat v.b ile ilişkili kişi veya kuruluşlar tarafından

gerçekleştirildiğine işaret etmektedir.

15

Özellikle yüklenicinin işverene sorumluluğu kapsamında teslim süresini yakalayamayacağını

anladığı hal ve durumlarda mücbir sebep yaratmak adına kablo hırsızlığı senaryosunu

uygulayarak cezai şarttan koprunmak için kendi projesinde olayı mkendisi gerçekleştirdiği olay

sayısı yüksektir.

Fraud Kablo Hırsızlıkları:

Hırsızlık hadiseleri oluş biçimi bakımından fraud talepleriyle en çok karşılaşılan teminat

türlerinden bir tanesidir. İnşaat / montaj projelerinde; depo sayımında eksik çıkan kıymetler

envanter uyumsuzlukları, yanlış montaj / proje hatası, hatalı malzeme seçimi ya da artan iş

sebebiyle meydana gelen ikinci bir maliyetin karşılanması, montajı yapılan kabloların tekrar

sökülerek hırsızlık süsü verilmesi gibi bir çok şekilde fraud hadiseler ile poliçeden tazminat

talebinde bulunulmaktadır.

Hırsızlık Sonucunda Rücu?

Projelerde, montaj ve akabinde işletilmesi süreçlerindeki güvenlik gereksinimleri ağırlıklı olarak

özel güvenlik hizmeti sunan firmalar tarafından karşılanmaktadır. Özel güvenlik firmaları,

hizmet sağlayacağı sahanın ya da işletmenin özelliklerine göre personel sayısı ve vardiya

türünü belirlemekte ve işveren tarafından sağlanması gereken CCTV sistemi, alarm, tel – çit

vb. çevreleme yapısı, aydınlatma gibi pasif güvenlik önlemlerini kontrol ederek sözleşme

hazırlamaktadır. Sözleşmenin karşılıklı olarak imzalanmasını takiben sahanın güvenliği artık

özel güvenlik firmasına devredilmektedir.

Sözleşmelerde; güvenlik firmasının olası bir ihmali / kusuru sonucu gerçekleşebilecek hırsızlık

vb. hadiselerde, güvenlik firmasının sorumluluğunun olduğuna dair özel maddeler yer

almaktadır. Eğer işveren, özel güvenlik firmasının talep ettiği pasif güvenlik önlemlerini

sağlamış ise olası bir hırsızlık hadisesinde güvenlik firmasını sorumlu tutabilmektedir.

16

Sonuç ve Değerlendirme;

İnşaat-Montaj Poliçelerinde Risk ve Hasarın sadece hırsızlık açısından ele alındığı bu

bültenimizde gerek proje başlangıcında yapılan risk analizlerinden gerekse bugüne kadar bu

poliçeler kapsamında bakılan hasarlardan elde edilen verilerden öne çıkan hususlar;

1- Bir çok yapısal elemanı bünyesinde bulunduran projelerde hırsızlık riski açısından bir

sıralama yapıldığında elektrik işlerine konu ekipman ve kabloların 1. sırada, mekanik işlere

konu elemanların 2. sırada, diğer paraya çevrilebilir kıymet ve ekipmanların ise daha düşük

risk oranı ile 3. sırada yer aldığı görülmektedir.

2- Poliçe teklifi aşamasında toplam proje bedeli içinde elektrik ekipman ve kablo maliyetlerinin

ortalama %10 seviyesinde yer aldığı, bu orandan daha yüksek bedellere sahip kablo

gruplarının yer aldığı projelerde ise hırsızlık riskinin gerçekleşme sıklığı ve sayısı bakımından

All Risk tanımı içindeki en büyük risk olduğu saptanmıştır.

3- Projelerin Hırsızlık riski açısından konusunun ve projede kullanılacak kablo miktarı ile doğru

orantılı şekilde analiz edilmesinin faydalı olacağı, elektrik işlerine ait sözleşme keşif ve ön

görülen iş planının poliçe teklifi aşamasında temin edilmesinin yapılacak analizde verimliliği

artıracağı görülmektedir.

4- Şantiye ve depolama alanında poliçelerde yer verilen güvenlik önlemlerine ilişkin özel şart

ya da teminatı geçerli kılan ön şartın her proje için uygulanabilir olmadığı kesindir. Bu nedenle

hırsızlık için proje konusuna göre güvenlik özel şartı geliştirilmelidir.

5- Sigortalanacak proje uygulama alanında kurumsal güvenlik hizmeti alımının bir avantaj

olarak tekliflerde öne çıkması ve uygulama öncesi Güvenlik hizmet sözleşmesinin temini riskin

sınırlandırmasında fark yaratacaktır. Güvenlik firmalarının kendi sözleşme koşullarını

belirlemek üzere yaptığı incelemeye dayalı raporlamanın temini de riskin boyutunun

belirlenmesinde fayda sağlayıcı niteliktedir. Ayrıca; güvenlik firmalarının özellikle hırsızlığa

karşı sorumluluk poliçesi olması şartının aranması öncelik olmalıdır.

6- İncelenen hasarlarda proje türü ve kullanılan kablo tipi farketmeksizin elektrik işlerinde

doğru iş planının hırsızlık riskini belirgin derecede azaltan faktör olduğu görülmüştür. Teklif ve

Poliçe yapım aşamasında elektrik malzemesi ve kabloların uygulamadan önce sahaya

getirilmesinin süre şartına tabi tutulması tavsiye olunur.

17

(Örneğin; Elektrik-Kablo malzemesinin uygulamadan en fazla 5 gün öncesinde sahaya

getirilmiş olması ve malzemenin sahaya geliş tarihinin mutlaka kayıt altına alınması bu

malzemeye yönelik hırsızlık hasarlarının ödenebilmesinde ön şarttır.)

7- Nakliyat sigortacılığında KESME KLOZU bulunmaktadır. Bu klozun açıklaması aşağıdaki

gibidir.

“Sigortalanan bir tehlikeden kaynaklanan hasar veya kırılma durumunda, hasar

görmüş, kopmuş uzunluk veya kısım kesilecek, kalan uzunluk veya kısım sağlam olarak

kabul edilecektir.”

Bu klozun CAR/EAR poliçelerine uyarlanması, kesilen kablolar nedeni ile tüm hatların komple

yenilenmesi durumunun önüne geçilmesi, böylelikle FRAUD tür sigortalının bilinçli olarak

verdiği zararlarında engellenmesi için faydalı olacağı öngörülmektedir. Ayrıca, devlet taahhüdü

işlerinde de idarenin kesin kabloların “muf” yöntemi ile tamir edilmesine onay vermemesi

durumunun poliçenin konusunu oluşturmayacağı, tamamen yüklenicinin uhdesinde kalacak bir

ek maliyet olacağı, dolayısı ile hırsızlık riski bakımından yeterli güvenliği azami oranda

sağlamaya çalışacağı öngörülmektedir.

Sonuç olarak; inşaat ve montaj all risk poliçelerinin kapsamı, önemi ve gerekliliğini en iyi

kavramış olanlar HIRSIZLARDIR. Bu konuda sigortalılar halen poliçe gerekliliği konusunda

tereddüt içindedir. Sigortalı konumundaki işverenlerin mağdur olduğu bir gerçek. Özellikle

enerji piyasasındaki alt yüklenicilerin tüm sigorta sektörünü hedef aldığı bilinmektedir. Kablo

hırsızlıklarının istisna kabul edilmesi halinde olay sayısının azalacağını bilmekteyiz. Bunun

temel gerekçesi alt yüklenicilerin artan sigorta bilincidir. Bir süredir nakit ihtiyacı için bu tür

fraud hasarların gerçekleştiğine tanık olunmaktadır.

Gelişen inşaat ve enerji sektörünün her geçen gün artan sayıdaki hırsızlık olaylarını özel

olarak inceleme konusu yapması artık kaçınılmaz durumdadır. Projelerin başlayacağı yer ve

alanlardaki kolluk kuvvetleriyle ön görüşme yapmaları ve özel olarak hırsızlık konusunu

gündeme almaları gerekmektedir.

Sigorta sektörünün hasar uygulamaları konusunda kendi içinde iş birliğine gitmesi kaçınılmaz

durumdadır. Ekspertiz sürecinde iş veren ve alt yüklenicilere ait geçmiş dönem hasar dosyası

bilgilerine ulaşarak ekspertiz çalışmalarına başlamak şarttır. Ekspertiz öncesi ve esnasında

ulaşılabilen bigliler sonucu belirleyecek önemdedir.