Rudolph+Kjellen

5/10/2018 Rudolph+Kjellen - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/rudolphkjellen 1/5

Rudolf Kjellen i (geo)politološki diskurs geopolitike

APOTEOZA DRŽAVE

Apoteoza (na grčkom apotheosis) u grčkoj mitologiji predstavlja

uzdizanje heroja među bogove Olimpa, a u starom Rimuproglašavanje imperatora za boga. Ona znači i uzdizanje,

slavljenje i veličanje neke osobe, stvari ili događaja. Apoteoza

države je uzdizanje, veličanje i slavljenje države.

Pojava Ratzelovih sljedbenika u Njemačkoj, Francuskoj, Rusiji, Švedskoj...Među njima najvažnije mjesto zauzima švedski politolog Rudolf Kjellen(1864 – 1922).

Kjellen – utemeljitelj geopolitike

Većina autoritativnih znanstvenika iz akademske zajednice svijeta smatraKjellena osnivačem geopolitike kao moderne naučne discipline iz najmanjedva razloga:

Stvorio je pojam geopolitika «u jednom svom članku s početka xx vijeka»tačnije 1899.

Pokušao je formirati sistemsku znanost, odnosno nadznanost o državi.

Organska teorija države i determinističko shvaćanje prostora

Za Kjellena države su najveličanstveniji oblik života na Zemlji, u stalnom sukonfliktu, «rađaju se, rastu, venu i umiru».

Great Cultural Divide (Veliko kulturno odvajanje)

Kjellen i Njemačka

Germanofilska pozicija švedskog politologa učinila ga je nezaobilaznomčinjenicom svjetske znanstvene povijesti. Njegovo učenje naišlo je naizvanredan prijem u postversajskoj Njemačkoj, dok je u Švedskoj prijem biohladan. Hamsunovska ljubav za Njemačku i germanski duh primjećuje se

u svojoj punoj otvorenosti i u uvodnim dijelovima knjige Politički problemisvjetskog rata: «...amica Germania, sed magis amica veritas – ja neodričem, da moje političke simpatije leže na strani jedne od zaraćenihstrana...»

Kjellen i Njemačka

Kjellenovo učenje, instrumentalizirano za potrebe Trećeg Rajha, ipak se nemože reducirati samo na monoutilitarnu teoriju, namjenski proizvedenu zapotrebe Njemačke.

Iako se eksponirao kao germanofil, Kjellen je poručio: «ja obećavam da ćutežiti istini bez nedopustivih odstupanja od nje.»



Kjellenov značaj za razvoj geopolitike kao znanstvenog pravca u politologijii političkoj geografiji može se objektivizirati

KJELLEN I SUVREMENA GEOPOLITIKA

Kjellenov značaj ne iscrpljuje se samo u historiji geopolitike, on jeste,shodno različitim interpretacijskim uklonima, prisutan u suvremenojgeopolitici, bilo da je riječ o školi geopolitičkog aktivizma, neutralnoj

geopolitici, kritičkoj geopolitici, ili, pak, geopolitici postmoderne

Teorijska osnova Kjellenove geopolitike je sljdeća definicija: Geopolitika

predstavlja «nauku o državi kao geopolitičkom organizmu ili

pojavi u prostoru: dakle o državi kao zemlji, teritoriju, području ili,

najizrazitije, kao zemljištu (prostranstvu).»


Suvremena politička geografija definira Kjellenovu geopolitiku kao –

«teoriju koja državu motri kao geografski organizam ili prostorni fenomen.»U suvremenoj interpretaciji Kjellen je posebnu pažnju posvetio procesnom

aspektu razvoja pojedinačnih geografskih područja u specifičnim kulturnim

i političkim prostorima, pa je u tom smislu, proces nacionalizma (kaorazvojni aspekt) kod oblikovanja nacionalnih država obrazlagao sa čovjeku

imanentnim «geografskim instinktom»


Kjellen je geopolitiku kao pojam uveo u poljanu historije. Konstitucija pojma kao sredstva globalnog mišljenja poslužila je osobitim državama da

se na osnovu formalnih geopolitičkih rezoniranja njihov potencijal

eksplicitno uključi u globalno djelovanje. Mišljenje plus djelovanje,

geopolitika plus geografija i kao implikacija te simbioze dobijena je fraza

«svjetska politika» kojom su intelektualci tzv. državnih vještina – liderstvo,

politička teorija, vojna strategija - objašnjavali kako je došlo vrijeme da se

interesi evropskih država ostvare kroz strategiju globalnog djelovanja koja

podrazumijeva susret (sukob) Evrope sa ostatkom svijeta.


Na toj premisi nastala je praktična geopolitika kao vanjska politika, i uzodređenu dozu simplifikacije, možemo tvrditi da su suvremenimeđunarodni odnosi i diplomacija u znatnoj mjeri generirani iz ovogintelektualnog ambijenta kao važne posljedice Kjellenovog opojmljivanja ikasnijeg znanstvenog formuliranja geopolitike.

Kjellenovi utemeljujući stavovi o geopolitici i geopolitičkom,najpregnantnije su izraženi u njegovoj najvažnijoj knjizi Država kao oblik

života. (1916.)




Kjellenov teorijski poduhvat važan je i za političke znanosti i za političkugeografiju. Stvaranjem nadnauke ili supranauke o politici, odnosno državi,Kjellen je geopolitiku iz geografskog pomjerio u politički ugao, asistemskim raščlanjivanjem političke znanosti značajno uticao i nadanašnje subspecijaliziranje politologije, mada je ovaj nalaz uglavnom

prešućen u historiji politološke misli, opet iz razloga Kjellenove (ne)htijućeveze sa nacističkom geopolitikom, te teorijskog, neopravdanog ostavljanjaklasične geopolitike samo u područje političke geografije.

Sistem nauke o državi ili politici prema Rudolphu Kjellenu

Kjellenova geopolitološka univerzalija

Kjellenovi podsistemi i specijalne discipline unutar megaznanstvenekonstitucije nauke o državi danas su u manjoj ili većoj mjerirasprostranjene unutar akademske i univerzitetske zajednice u Evropi,SAD-u i drugim sredinama, a izučavanje etnopolitike, biopolitike,poliarhije.... neki su od najvećih teorijskih izazova za politologiju, ali i zapolitičku filozofiju.

Istovremeno, Kjellenovih pet teorijskih podsistema nauke o politici nisuzavršili na smetljištu povijesti, već suvereno konstituiraju modernu i



postmodernu politologiju: I geopolitika i ekopolitika i demopolitika i

sociopolitika i kratopolitika, u različitim akademskim i teorijskimnominacijama, nude nove inventivne iskorake za politološku nauku.

Kjellenova geopolitološka univerzalija

Zanimljiva je Whittleseyeva opaska o Kjellenu za kojega ovaj vrsnipoznavalac političke geografije, geopolitike i geostrategije kaže da je, zarazliku od Macindera koji je «predlagao da se geografija upotrijebi kaopomoć državništva... formulisao sistem državništva zasnovan nageografiji.»

Ključno pitanje

Da li je Kjellen u svojoj germanofilskoj zaslijepljenosti uopće mogaopretpostaviti da će njegovo učenje o geografiji kao politici, odnosno o

geopolitici, doživjeti takvu biologističku i rasističku interpretaciju kakvu jeizvršila kohorta univerzitetskih profesora, publicista i političkih naučnika u

službi Trećega Rajha?

Gerard Toal o Kjellenovom (geo)političkom diskursu

Toal smatra da je Kjellen zajedno sa Macinderom «normirao imperijalnugeopolitičku agendu» kao unutrašnji sadržaj političke kulture na kojinacionalna kultura pristaje. Kako britanska, tako i njemačka ili bilo kojadruga sa tendencijom ispoljavanja sopstvene moći van nacionalnihgranica.


Koje su to države, po Kjellenu, prostorno formatirane (dovoljno snažne ivelike) da geopolitičku normu transponiraju u stvarnost?

Kjellen ih dijeli u dvije skupine, praveći razliku između prvorangiranih(«first-rank») i drugorangiranih («second-rank»), po kriteriju kapacitetamoći. U first-rank ubraja one zemlje koje posjeduju svjetsku moć («worldpowers»). To su Velika Britanija, Njemačka, Rusija i Sjedinjene AmeričkeDržave, a u second-rank , drugi razred svjetskih sila situira države kojeimaju nešto ranjiviju strukturu moći i atribuira ih geopolitičkom figurom«great powers», zemlje sa velikom moći. Ta skupina rezervirana je zaAustrougarsku, Francusku, Italiju i Japan.


Toal lucidno primjećuje da je Kjellen, zadivljen Ratzelovim učenjem,budućnost megapodržavljenog prostora vidio u velikoj autarkičnoj

kontinentalnoj imperijalnoj državi sa kompaktnom i neprekinutom

teritorijom, sa željezničkim prugama koje olakšavaju komunikaciju i

akumuliranom moći. Kako to nije moguće postići bez teritorijalnog širenja,Kjellen je državi pripisao organske i prirodne atribute, argumentirajući za



novu političku nauku, obavezno dopunjenu razumijevanjem države kao«legalnog skeletona sa socijalnim mesom i krvlju»

Zaključak - Rudolph Kjellen je uvođenjem empirijskih analiza u međunarodnupolitiku pragmatizirao Ratzelov teorijski misticizam i snažno uticao na razmah

geopolitike u Njemačkoj, one geopolitike koja će se između dva svjetska rataoktroirati i deklarirati kao teorijska logistika Trećeg Rajha. To je povijesnačinjenica. Bez obzira na proplamsaje neutralne politološke genijalnosti uKjellenovom djelu njegovo učenje je bilo podložno reakcionarnojinstrumentalizaciji te je kao germanofilsko moralo biti derogirano od stranesavezničke, pobjedničke znanosti . No, u istraživanju povijesti geopolitike ipolitičkih nauka uopće ovaj švedski politolog ne može se niti zaobići, nitidogmatski prekrižiti. Na kraju krajeva, etički i povijesni limiti Kjellenovegeopolitičke germanofilije, iako očigledni, nisu, po posljedicama za svijet teorije isvijet prakse, značajniji i gori od etičkog sunovrata koji je svijetu tokom vladavine

nacionalsocijalista ponudio, npr. Martin Heidegger. Što nas ne priječi da, sapredrasudama ili bez njih, istražujemo njegovu nadahnutu filozofsku misao. Kao igeopolitičku misao ključnih geopolitičkih personaliteta dvadesetog stoljeća. Međunjima, centralno mjesto pripada Halfordu Johnu Mackinderu.

Documents

Rudolph+Kjellen