RvV nieuws

november 2015

2

Weten waar je kracht in schuilt.

Niet in geweld, maar in tederheid. Niet in haat, maar in liefde.

Tot iets groots ben je in staat. Je hebt het talent om mens te zijn, hartverwarmend mens.

Begraaf dit talent niet. Dan begraaf je jezelf. Spreek taal die een weldaad is.

Woorden voedzaam als brood, woorden lavend als wijn. Je bent er toe bij machte.

Kijk naar je handen. Hoe mededeelzaam kunnen ze zijn, hoe genezend, hoe bevrijdend.

Typisch jóuw handen. Vier maar dat je er bent.

Van zeer grote betekenis mag je zijn. Je betekent wat je betekent voor die ander.

Besef wat je waard bent.

Hans Bouma

3

VOORWOORD VAN DE VOORZITTER

Beste leden van Religies voor Vrede, Vluchtelingen … Al maanden woedt er een emotionele, vaak verhitte discussie over de opvang van vluchtelingen in ons land. Angst speelt daarbij een grote rol. Angst voor het onbekende, angst dat anderen ons zouden willen overheersen, onze welvaart zouden willen afnemen, angst dat werkgelegenheid door ‘die anderen’ wordt ingevuld … Angst is een slechte raadgever. Een samenleving waar angst de boventoon voert, is niet een har-monieuze samenleving waarin we tot volle ontplooiing kunnen komen. En is dat niet onze diepste wens: onszelf kunnen zijn, kunnen worden, in harmonie met de ander? Maar door angst te negeren of terzijde te schuiven komen we niet dichter bij een oplossing. De vraag is hoe we van angst tot ver-trouwen kunnen komen. Angst onder ogen durven komen en concrete zorgen bespreekbaar maken is een eerste stap. Waar politiek en werkgevers een rol kunnen spelen dienen daar concrete vragen te worden neergelegd. Vragen die serieuze aandacht verdienen. Waaronder de vraag hoe nieuwe Nederlanders vertrouwd worden gemaakt met onze rechten en plichten, zoals we die in de grondwet hebben neergelegd. (Zou het trouwens niet mooi zijn als Nederlanders en nieuwe Nederlanders hierover in gesprek kwamen met elkaar?) Wellicht vraagt u zich af wat wij met deze vluchtelingen te maken hebben? Die oorlogen zijn toch ver weg? Om te begrijpen dat wij geen buitenstaanders zijn en onze handen niet in onschuld kunnen wassen ten aanzien van de conflicten in bijvoorbeeld Syrië, Irak, Oost-Turkije, Palestina, Israël, Afghanistan, dienen we ons te verdiepen in de geschiedenis van deze landen of gebieden. Met name in de rol die de westerse wereld evenals Rusland (de voormalige Sovjet Unie) de laatste anderhalve eeuw heeft gespeeld in deze landen.

4

Hoe er is geïntervenieerd, hoe bevolkingsgroepen bewust of on-bewust tegen elkaar zijn opgezet. Hoe ons kortzichtige eigenbelang de boventoon voerde. Daar plukken wij, maar vooral de bevolking dáár, nu de wrange vruchten van. En dan blijft concreet de vraag: hoe kunnen we ons persoonlijk verhouden tot die vluchteling, die vreemdeling? Hoe kunnen wij hem of haar tegemoet treden? Hoe kunnen we elkaar ontmoeten? Hoe kunnen we de ander welkom heten, niet vanuit angst maar vanuit vertrouwen? Staan we open voor het verhaal van de ander? Kunnen we een brug slaan naar die ander? Deze vragen waren de thema’s van de Europese Assemblee en het Jongeren Seminar van Religies voor Vrede eind oktober in Rome. Vanuit Nederland gingen twee leden naar de Assemblee “Welcoming Each Other: from Fear to Trust” en twee naar het parallel lopende Seminar “Empowering Youth in Interfaith and Multicultural Peace Action”. Verderop in de Nieuwsbrief leest u hier meer over. Tot slot: wanneer we ons hart kunnen openen voor de ander, geven we onszelf ook een geschenk … Hieronder leest u hoe Hans Bouma dit verwoordt:

“Ergens aan het eind van die weg. Een mens zonder medemens. Niemand die deelt in z’n vreugde, niemand die deelt in z’n verdriet.

Hij leeft, maar leeft hij ook? Eenzaam zoals alleen maar een mens eenzaam kan zijn.

Je kunt thuisblijven. Wat heb je bij hem te zoeken?

Hij kost je maar tijd. Maar zo ontluister, ontken je jezelf. Steeds onduidelijker word je.

Zoek hem op, wees z’n medemens. Het zal vrede op aarde voor

hem zijn. En zelf zul je weten wat het is: vrede op aarde.” Namens het bestuur van Religies voor Vrede wens ik u vrede toe. Vrede in uw omgeving, vrede in uw hart. Mirjam Ateş-Snijdewind

5

Bestuurswisselingen RvV Nederland

Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 4 september jongst-leden hebben wij afscheid genomen van de heren Leo van den Broek en ds. Berend Jager als lid van het Dagelijks Bestuur. Vele jaren heeft Leo van den Broek Religies voor Vrede als secretaris gediend met zijn prettige en zorgvuldige taak-invulling en zijn vele contacten binnen en buiten de katholieke kerk, vooral op het gebied van de interreligieuze dialoog. Focolare en met name de persoon van Chiara Lubich inspireerden hem en ons. Idealen als economie van de gemeenschap deelde Leo graag met ons. Iets minder langdurig maar niet minder actief was de inzet van Bé Jager. Met zijn jarenlange werkervaring in de ontmoeting tussen mensen van verschillende religieuze en culturele achtergronden (onder meer in de Schilderswijk in Den Haag) en met zijn grote betrokkenheid en kennis van zaken was hij een steunpilaar voor ons. Ook in deze nieuwsbrief willen wij hen nogmaals hartelijk danken voor hun grote inzet. Beide heren blijven lid van onze vereniging en Bé blijven we terugzien in het Algemeen Bestuur. Na dit afscheid werd algemeen bestuurslid Janny Vellekoop met instemming van de aanwezige leden benoemd tot dagelijks be-stuurslid. Inmiddels heeft Emine Celikoglu zich bereid verklaard aspirant dagelijks bestuurslid te worden (met instemming van de benoemingsbevoegde ALV) Het Dagelijks Bestuur is nog op zoek naar de invulling van het secretariaat-schap. We hopen in onze volgende nieuwsbrief -of liefst nog eerder op onze website- een naam aan u bekend te kunnen maken. Onze vereniging is dit jaar uitgebreid met enkele nieuwe leden, onder wie een paar jongeren. Daarbij hebben we voor dit (studie)jaar tijdelijk Suzanne van der Hulst (bachelor bestuur- en organisatiekunde) bereid gevonden stage bij ons te lopen. Vanuit de diverse, recent gelegde contacten hopen we meer leden te werven. Iedereen die onze doelstelling (het bevorderen van een meer har-monieuze en rechtvaardige samenleving) een warm hart toedraagt is van harte welkom als lid. Mirjam Ateş-Snijdewind

6

Wereld Assemblee 2015

Eind oktober vond in Rome de EUROPESE ASSEMBLEE VAN RELIGIES VOOR VREDE plaats, met als titel Welcoming Each Other: from Fear to Trust. Met deelnemers uit een breed scala van Europese landen werden thema’s opgepakt die ons dichter bij een vreedzame samenleving kunnen brengen. Daarbij werd o.a. een Europees actieprogramma voor de komende 5 jaar opgesteld. Parallel aan de Assemblee vond het INTERNATIONAL YOUTH TRAINING SEMINAR plaats, met als titel Empowering Youth in Interfaith and Multicultural Peace Action. Een seminar om jongeren te ondersteunen in hun rol als vrede-bouwer. Zo stonden het vergroten van kennis (over eigen religie en religies van anderen), het versterken van vaardigheden en het werken aan een respectvolle, sociale houding op de agenda. Op onze website www.religiesvoorvrede.nl meer over beide bijeen-komsten.

Vier de aarde

Op 28 juni jongstleden vond de zeer goed bezochte bijeenkomst “VIER DE AARDE” plaats in De Zalen te Den Haag. Samen met onze partners (zie onderaan) van “Naar een Landelijk Stemgeluid” (NLS) hebben wij deze zeer ge-slaagde dag georganiseerd, die geïnspireerd was op het internationale “Jaar van de Bodem”. Mede dank zij donaties via ‘Geloof In Je Project‘ konden de entreekosten laag ge-houden worden. De warme maaltijd werd (gratis) verzorgd door ons lid Narayani Oedairadjsingh en haar kookteam van ISKCON.

De workshops vielen in goede aarde, en de hoofdspreker, hoog-leraar Klaas Van Egmond, wist eenieder te boeien met zijn wereld-beelden-analyse. Hij was zo vriendelijk om ons zijn sheets toe te sturen (u vindt deze PowerPoint presentatie op onze website).

7

Van zijn boek kunt u een samenvatting lezen op: http://www.klaasvanegmond.nl/wpcontent/uploads/2015/05/Samenvatting-per-hoofdstuk.pdf en laat u zich vooral niet weerhouden het boek zelf te kopen. Zonder de andere workshops tekort te willen doen, wil ik graag apart nog de workshop van Ibrahim Abuleish, uit Egypte, ver-melden. Vol liefde vertelde hij over het leven, de planten- en de dierenwereld, hoe de organismen en dieren eigen samenlevingen hebben - “begrijpen wij wat een bloem is?”... Over zijn Sekem project, waar hij van woestijn vruchtbaar land heeft gemaakt met een leefgemeenschap die alle nodige voorzieningen heeft, kunt u meer te weten komen via: http://tegenlicht.vpro.nl/afleveringen/2014-2015/groen-goud-2.html Op http://www.sekemvrienden.nl vindt u meer informatie, specifiek over Sekem en de vriendenkring er omheen. Op onze website kunt u een korte film-impressie van de dag vinden. Mirjam Ateş-Snijdewind

Veel vrijwilligers hielpen mee, zoals hier bij de inschrijfbalie van ‘VIER DE AARDE!’

8

Fatima-Zohra Rouidi leidde het gesprek na de inleiding van hoogleraar

Klaas van Egmond

Dr. Ibrahim Abouleish met rechts de voorzitter van AISA, Mohammed

Amine Touhami en links Mirjam Ates

9

Algemene Leden Vergadering en mini-symposium rond radicalisering

Op 4 september jongstleden vond de Algemene Ledenvergadering van Religies voor Vrede (RvV), afd. Nederland, plaats in centrum OIKOS te Utrecht.

Na opening van de vergadering door de voorzitter stelde in een korte presentatieronde Suzanna van der Hulst zich voor. Zij heeft toegezegd het komend jaar RvV in organisatorisch opzicht en in de verdere vormgeving van de website te helpen ondersteunen, welke steun met blijdschap ontvangen wordt! Een terugblik op het afgelopen jaar vonden we in het jaarverslag over 2014, met aandacht voor de diverse activiteiten in de vernieuwde beleidsvisie en het nieuw ontwikkelde werkplan. Met hartelijke dank aan secretaris Leo van den Broek werd het jaarver-slag goedgekeurd. Ook het financieel verslag door penningmeester Gidy Chorus werd na een positief verslag van de kascommissie (Joep Beliën en Janny Vellekoop) goedgekeurd. Leo van den Broek en Bé Jager, die jarenlang deel uitmaakten van het dagelijks bestuur maar al enige tijd geleden aangaven het stokje te willen overdragen, namen in deze vergadering afscheid. Veel dank werd uitgesproken voor hun grote inzet en betrokkenheid door de voorzitter; zie ook de informatie rond de bestuurswisselingen elders in deze nieuwsbrief. Er werd vooruitgeblikt naar verschillende activiteiten, waaronder de ‘Dag van het Samen Leven’, volgend jaar juni georganiseerd in Almere door AISA. In de rondvraag benadrukte Eric Ferguson, gerespecteerd lid van onze Raad van Advies, dat we als RvV vooral vanuit de uitdagingen moeten kijken veel meer dan vanuit de organisatie. Hij benadrukte het belang van het denken in hoofdthema’s. Er is veel gaande, zo-wel tussen religies als rond de bedreiging van de aarde en in het bedrijfsleven. Eric riep op vooral de verbindingen te blijven zoeken tussen mensen in allerlei organisaties en religies, en de spirituele dimensie te blijven benadrukken. Dit geldt voor zowel milieuvraag-stukken als in het bedrijfsleven en ons persoonlijk leven.

10

Bé Jager vertelde in dat kader over de Schilderswijk-experience. De Lukaskerk heeft zich als actieve Protestantse wijkgemeente in de Schilderswijk ten doel gesteld mensen uit alle bevolkingsgroepen te verbinden. Samen leven betekent ook samen vieren, samen bidden en samen eten. De gemeente wil graag vertellen wat het betekent kerk te zijn in zo’n multiculturele context. Sterker: zij wil het mensen laten ervaren; aan de hand van een wandeling door de buurt, een bezoek aan de markt, een lunch met nagesprek. Wekelijks komen zo’n 150 mensen uit alle groepen bij haar over de vloer. Na het besloten huishoudelijk gedeelte van de ALV werd de middag voortgezet met een openbaar bezinningsdeel over ‘Aspecten van Radicalisering’. Sinan Evsen van het Platform INS uit Rotterdam gaf een boeiende inleiding op dit zo actuele thema. Zo noemde hij verschillende voedingsbodems voor het – niet alleen aan de Islam te verbinden! – verschijnsel van radicalisering: de in de westerse samenleving ervaren botsing van waarden, onrecht-vaardigheid en discriminatie, de verrechtsing van het politieke klimaat en de islamofobie in Europa, die jongeren aanzetten tot een groot verlangen de samenleving te veranderen, vaak op grond van een radicale interpretatie van de Islam. Het gaat, kortom, om een samenspel van verschillende factoren. Net zo zijn er vanuit verschillende invalshoeken mogelijkheden om radicalisering te voorkomen. Een hele belangrijke is recht doen aan de (vaak meervoudige) identiteit van de jongeren om wie het gaat zodat een gevoel van zelfwaardering in plaats van mislukking kan ontstaan. Belangrijk is ook het bieden van positieve rolmodellen en het ontwikkelen van religieuze weerbaarheid; onderwijs in de eigen religie dus, en daarmee het leren kennen van – de daadwerkelijke waarden binnen – de Islam als een niet-haat-zaaiende religie. Maar parallel daaraan ook het ontwikkelen van politieke weer-baarheid; onderwijs in moderne wetenschappen en democratisch burgerschap om deel te kunnen nemen aan de moderne kennis democratie. En ontwikkeling van maatschappelijke weerbaarheid, met gelegenheid tot participatie in plaats van het voeden van het wij-zij-denken, en ook aandacht voor de gelijkheid van man en vrouw.

11

Kortom: een pleidooi voor een holistische benadering en een multi-disciplinaire aanpak: jongeren solidair leren zijn met mensen die vrede zoeken en opkomen voor menselijke vrijheid en diversiteit als fundamentele waarde van de Islam! Platform Ins biedt daartoe verschillende projecten en activiteiten aan, zoals een cursus ‘Moslim zijn in het westen’, mikkend op Moslim-jongeren in de grote steden die duidelijk behoefte hebben van de bronnen zelf te leren. Maar ook trainingen tegen radicalisering, rond omgaan met islamofobie, verschillende dialoog-activiteiten en een project politieke betrok-kenheid behoren tot het belangwekkende aanbod. Tijdelijk secretaris is nu Janny Vellekoop. Wij zoeken een perma-nente invulling van de secretarisfunctie. Heeft u interesse, meldt u zich dan s.v.p. bij de voorzitter: mirjam.ates@yahoo.com.

Naar een landelijk Stemgeluid - NLS

Sinds een aantal jaren werkt RvV samen met landelijke or-ganisaties die op het vlak van interreligieuze dialoog, religi-euze vrijheid, religie/levensbeschouwing en samenleving actief zijn. NLS werkt ad hoc samen met lokale organisaties, zoals bijvoorbeeld met het Utrechts Platform voor Religies en Levensbeschouwing. Onder de naam NLS worden bijeenkomsten georganiseerd. Om niet wéér een bestuurlijke organisatie in het leven te roepen is gekozen voor een open samenwerkingsverband met een eigen intentieverklaring en doelstelling. Deze volgt hieronder.

Intentieverklaring Samenwerkingsverband

‘Naar een Landelijk Stemgeluid – NLS’

1. Wat is het NLS

Het NLS is een open samenwerkingsverband van diverse (inter)-

religieuze landelijke organisaties, instellingen en initiatieven op het

12

gebied van dialoog en beraad tussen godsdiensten, religies en

levensbeschouwingen. NLS werkt ad hoc samen met lokale orga-

nisaties.

2. Het NLS stelt zich ten doel:

De dialoog en het beraad tussen godsdiensten, religies en

levensbeschouwingen in Nederland te versterken, te ver-

breden en te verdiepen en andere activiteiten te organiseren

ten behoeve van een beter samen leven;

Samen te werken met instellingen, organisaties en andere

initiatieven in Nederland, gericht op bovengenoemde doelen.

3. Het NLS werkt aan deze doelstellingen door:

Elk jaar minimaal één landelijk symposium te organiseren dat

de maatschappelijke vraagstukken in dialoog en beraad

tussen godsdiensten, religies en levensbeschouwingen aan

de orde stelt en uitwerkt en/of een of meerdere andere ac-

tiviteiten te organiseren ten behoeve van een beter samen

leven;

Aan te sluiten bij “Nederland in Dialoog” zie

http://www.nederlandindialoog.nl;

Zo veel mogelijk jongeren bij deze activiteiten te betrekken;

Per symposium af te spreken wie van de aan het NLS

deelnemende organisaties het penvoerderschap op zich

neemt ten behoeve van de organisatie en de financiering van

dat symposium.

Onderstaande 7 organisaties vormen anno 2015 de vaste

kern van het NLS:

13

Vluchtelingen in Nederland; hoopvolle handen …

Vele vluchtelingen stromen deze weken en maanden Nederland binnen. Interculturele dialoog is daarmee meer dan ooit een noodzaak van hier en nu. Onze penningmeester Gidy Chorus doet kort verslag van een hartverwarmende ervaring rond zo’n eerste opvang.

Gedurende circa 2,5 week werden in Abdij Mariënkroon te Nieuw-kuijk (gem. Heusden) ruim 100 jongens en 15 meisjes in de leeftijd van 15 tot 18 jaar opgevangen. Enkele reacties van de vele vrijwil-ligers e.a.: * Vrijwilligster Laura van Dun (23) is lid van de Focolarebeweging. Zij vindt het vanzelfsprekend dat je hulp biedt aan vluchtelingen. * De inburgering begint al! Ze hebben vanavond alleen niet het sterkste moment van onze geschiedenis gezien (voetbal Nederland-Tsjechië). Hun enthousiasme was er niet minder om!

14

* De afgelopen dagen kwamen er steeds meer vrijwilligers. Niet alleen om schoon te maken, te koken of af te wassen, maar ook om samen met de vluchtelingen te sporten, te schilderen, spelletjes te spelen, muziek te maken of Nederlands te leren. Het is fantastisch hoeveel mensen zich inzetten. En samen hebben we allemaal een-zelfde doel: een thuis te bieden aan deze tieners. * De regen kwam met bakken uit de hemel. Het tekende misschien wel hoe iedereen zich voelde. We zouden zoveel willen zeggen. Ze hebben zoveel gebracht waar we dankbaar voor zijn. Dit is een ervaring die we niet snel zullen vergeten. Ze gaan nu een volgende fase in op weg naar een thuis. We zullen voorgoed in ons hart aan hen blijven denken (groet van Jan Hamming, burgemeester van de gemeente Heusden).

Morgen, na meer dan twee weken, vertrekken onze vrienden. Want ja, het zijn niet meer “die vluchtelingen”, maar ze hebben een naam gekregen, een gezicht. “Morgen zal het vrede zijn”, opgedragen aan de jonge vluchtelingen in Abdij Mariënkroon en de vele vrijwilligers. Gidy Chorus

15

Man van hoop; over het werk van Frans van der Lugt sj

"Voor mij is het belangrijk om te beginnen bij de ontmoeting tussen mensen, en niet bij de religie.” Deze uitspraak kan als een korte samenvatting gezien worden van het leven van pater Frans van der Lugt sj en van zijn zicht op mensen en de cultuur van Syrië, waar hij leefde en werkte van 1966 tot 2014, en van zijn houding tegenover de heersende politiek en de oorlog. Pater Ziad Hilal sj hield begin september in de Delftse Stanislaskapel een lezing over het werk van Frans van der Lugt, die hij beschreef als ‘een man van genade, geloof, vrede en hoop’. Pater Ziad werkt in Homs in Syrië in het kader van Jesuit Refugee Service (JRS) aan de opvang van talloze vluchtelingen. Vanaf 2011 tot een maand na de moord op pater Frans (op 7 April 2014), was Homs een belegerde stad. Frans woonde in het door de opstan-delingen bezette deel en Ziad in het deel dat in handen was van het regeringsleger. Ze hadden regelmatig telefonisch contact. Hun beider werk wordt gekenmerkt door solidariteit met de armen en samenwerking met mensen van verschillende etnisch-religieuze achtergrond. Het verslag van de lezing komt van Dennis Peters (Kerk in Nood).

16

Zes jaar woonde de Syrische pater samen met de twee Nederlandse Jezuïeten Frans van der Lugt en Michael Brenninkmeijer. Tijdens de lezing vertelt pater Ziad, zelf Syriër, met veel genegenheid over de beide mannen. Samen met de beelden van pater Frans die hij zelf twee maanden geleden terugvond, vormen de anekdotes een leven-dig portret van de op 7 april 2014 vermoorde pater. Begin van de oorlog “Pater Frans woonde het merendeel van zijn tijd in Syrië in Homs. De oorlog begon in 2011. Tot april 2012 woonde ik bij Frans in het klooster in het oude deel van de stad. Daarna overlegden we wie van ons zou blijven en wie het andere huis zou bewaken.” Er zat maar 900 meter tussen de beide huizen, maar van 12 juni tot zijn dood konden de paters elkaar niet ontmoeten omdat de oude stad in handen was van de rebellen en belegerd werd door het Syrische leger. “Soms zei Frans dat hij bommen van onze kant kreeg. Hij lachte altijd, was nooit verdrietig. En hij grapte veel. Ooit vielen er drie bommen op ons huis. Hij zei: " We hebben niks. Alleen jouw kamer is geraakt. Maar geen zorgen. Je bed staat er nog." Pater Ziad laat een video uit 2012 zien waarin pater Frans in het Nederlands vertelt over de belegering. “De tijd van uitgaan is steeds vroeger afgelopen. Eerst na zeven uur, toen zes uur en nu twee uur ’s middags. De gewapende bendes vechten dan tegen het Syrische leger. In bepaalde wijken hebben zij het even voor het zeggen. Er zijn heel veel groeperingen … Er zijn mensen uit de wijk zelf. En mensen die uit het leger zijn opgestapt. Veel onafhankelijke groepen die niet bij elkaar gaan zitten.” Het bleken woorden die tot vandaag stand houden. “Veel mensen uit de wijken zelf vechten nu”, vervolgt hij. “Ze krijgen veel geld. Uit Qatar, Saoedi-Arabië, maar ook vanuit Libanon.” Pater Ziad bevestigt de inmenging van buitenaf. “Het probleem in Syrië is eerst tussen Syriërs. Er is dialoog nodig tussen regering en welwillende oppositie. Maar andere landen, zoals Qatar, Rusland, Saoedi-Arabië, maar ook Europa mengen zich in het conflict, waar-door het nu een internationaal probleem is geworden. De vijand van de een wordt zo de vriend van een ander.”

17

Altijd hoopvol “Op 30 km buiten Homs hadden we als Jezuïeten een stuk land (Al-Ard), waar gehandicapten konden wonen en werken. Het was de droom van pater Frans. Eind 2013 kreeg ik het nieuws dat dieven alles hadden gestolen. Deuren, bedden, alles. Ik durfde het hem niet te vertellen”, vertelt pater Ziad. “Toen ik hem belde, zei hij er niet om te geven. We bouwen het wel opnieuw. Misschien zelfs groter. Hij wilde niet weten wie het had gedaan. Hij wilde geen kwade gevoelens en haat tegenover iemand meedragen.” In februari 2014 kwam pater Ziad erg dicht bij zijn Nederlandse medepater toen een comité van de Verenigde Naties een evacuatie had bedongen voor inwoners van het bezette deel van Homs. “We stonden op vier meter afstand van elkaar, maar konden elkaar niet zien vanwege sluipschutters van beide partijen. Ik vroeg hem of hij wilde vertrekken. Pater Frans wilde niet. Hij wilde eerst christenen helpen. “En als de christenen vertrokken zijn?”, vroeg ik. Dan wilde hij blijven voor de moslims. “En als ook zij vertrokken zijn?” Dan zijn er nog de ouderen. Daarmee bedoelde hij vrouwen van 70, terwijl hij zelf 75 was.”

18

Gewaardeerd door alle partijen Op 9 mei werd de oude stad door het Syrische leger bevrijd. Pater Frans was toen al twee maanden dood. “De rebellen vroegen één priester voor elke bus als vrijgeleide en waarborg voor hun vertrek. Ik was zelf één van hen. In elke bus vroeg ik de rebellen naar pater Frans. Ieder van hen had een mooi verhaal over pater Frans. Ik had nooit beseft wat hij deed voor de mensen in de oude stad. "Elke dag kwam hij voor mijn oude vader die ziek was", vertelde een van de rebellen. “Hij had altijd tijd om over ons lijden te horen. Hij had altijd liefde voor ons Syrische volk.” In een video wijst pater Frans op enkele kogelgaten in de muur. “Nee, deze zijn niet doelgericht op ons geschoten. Het zijn verdwaalde kogels. We worden door beide partijen gewaardeerd. Ik ga gewoon op fiets. Ik ben niet bang.” De beelden tonen volgens pater Ziad aan dat pater Frans niet be-greep dat mensen in Syrië veranderden door de oorlog. Hij consta-teert nuchter: “Een van deze mensen, we weten niet wie, is op 7 april de tuin binnengedrongen en heeft hem doodgeschoten.” Voor Syriërs is pater Frans heilig. Pater Ziad toont een icoon, ge-schilderd door een orthodoxe diaken die ooit door pater Frans was begeleid. “Ze spreken over hem als heilige, zelfs al is hij niet officieel heilig of tot martelaar verklaard. Vandaar dat de Jezuïeten zijn zaligverklaring al hebben aangekaart bij het Vaticaan.

19

Toekomst Gevraagd naar wat wij in Nederland kunnen doen, is de pater hel-der. “Wij zijn geen nummers, maar mensen. Duitsland zegt zoveel mensen op te vangen, andere landen zoveel. Maar we zijn mensen. Waarom willen de mensen weg? We kunnen omgaan met bommen, ons huis verliezen, enz. Maar we zijn zelf doelwit. In ons in Qarya-tain werd met veel geld, ook van Kerk in Nood, een nieuw begin gemaakt. Maar in augustus werden pater Jacques Mourad sj en 200 christenen gegijzeld. Nu willen ze weg. Ik sta met mijn mond vol tanden. Wat kan ik tegen ze zeggen?” Pater Ziad zelf was aanwezig bij de vredesbesprekingen in Genève, die jammerlijk mislukten. “We hoopten dat regering en oppositie wilden praten, maar deze hoop werd de grond in geboord. Dag na dag ontvang ik nu mails van Syriërs met de vraag: help ons het land uit.” De paus riep ook op de Kerk in Syrië te steunen, vooral via orga-nisaties die weten wat ze doen, zoals Jesuit Refugee Service en Kerk in Nood. In 2011 en 2012 zijn we in Homs met een onderwijsproject begonnen voor kinderen van verschillende achtergronden, alevieten, soennieten, orthodoxe christenen, katholieken. De vraag die we stellen is hoe we ons best kunnen doen voor onze buren. Ook heb-ben we een boek geschreven, als eerste in zijn soort, over hoe in vrede te leven; een boek dat op veel plaatsen wordt gebruikt. We begonnen met 10 kinderen, nu zijn het er 3500.”

20

Een encycliek voor alle mensen van goede wil

Op 18 juni kwam Laudato Si’ uit, de eerste encycliek van paus Franciscus. De titel, die zoveel betekent als ‘Geloofd zijt Gij’, verwijst naar het Zonnelied van Franciscus van Assisi waarin hij alle schep-selen als één familie bezingt. Dat zet de toon voor de hele encycliek. Paus Franciscus roept op tot diepe verbondenheid met alle mensen en met de gehele schepping. De nieuwe encycliek is met veel enthousiasme ontvangen door katholieken die al decennialang voorvechters zijn van het milieu en pleiten voor een nieuw besef van verbondenheid met de gehele schepping. Leonardo Boff, de Braziliaanse schrijver en bevrijdings-theoloog, noemt Laudato Si’ de ‘Magna Charta van integrale eco-logie’. “Paus Franciscus schrijft als een gedreven pastor die geeft om ‘het gemeenschappelijke huis’ van alle wezens; van mensen en alle andere schepselen die de aarde bewonen”, aldus Boff. Revolutie van tederheid In het eerste hoofdstuk noemt de paus een aantal ontwikkelingen die hem zorgen baren, zoals de vervuiling van het milieu, de kli-maatcrisis, de teloorgang van de biodiversiteit en de ontbossing. Maar ook noemt hij de sociaal–economische ongelijkheid in de wereld en de aantasting van de kwaliteit van leven. De paus erkent dat de vraagstukken complex en weerbarstig zijn. Er spelen grote belangen, en problemen kunnen op verschillende manieren worden aangepakt. De Kerk stelt eerder indringende vragen dan dat zij stellige antwoorden geeft, aldus de paus. Wel stellig is de paus als hij het heeft over de waardigheid van de mens als schepsel Gods en over de aarde als Gods schepping. Wie de schepping schendt, schendt de Schepper. Als kinderen van één Vader zijn alle mensen geroepen tot solidariteit. Die solidariteit geldt mensen in nood én alle bedreigde onderdelen van de schepping. Het lijden van de medemens maar ook de aantasting van de aarde moeten wij volgens hem beantwoorden met een ‘revolutie van de tederheid’.

21

Tegenover de onverschilligheid, die hij afgelopen jaren zo vaak aanklaagde, plaatst de paus een globalisering van barmhartigheid en solidariteit. Een hoofdgedachte van Laudato Si’ is dat alles met alles te maken heeft. Als je je inzet voor het milieu, kan het niet zo zijn dat je geen hart hebt voor het lot van uitgestotenen. En als je je inzet voor verbetering van leefomstandigheden van de armsten, kan de aantasting van het milieu je niet koud laten. Oecumenische dynamiek Door te spreken over ‘ons gezamenlijk huis’ in de ondertitel van de encycliek maakt paus Franciscus duidelijk dat hij alle mensen wil aanspreken. Niet alleen andere christenen, maar alle mensen van goede wil. Wij vormen immers samen één mensenfamilie. We moeten volgens de paus het beste van de wereldgodsdiensten en levensbeschouwingen aanboren om een uitweg te vinden uit de ecologische crisis. De toon van de encycliek is dus ten diepste oe-cumenisch en interreligieus. Naast de ecologische crisis zijn er natuurlijk ook andere urgente wereldproblemen: migratie, veiligheid, de botsing tussen culturen. Maar het zijn onderwerpen die sterk politiek beladen zijn en waarop moeilijk consensus gevonden kan worden. Het is mijn ervaring dat de ecologische crisis goede openingen biedt tot gesprekken, waarbij oude scheidslijnen worden doorbroken: tussen denominaties, gods-diensten, maar ook tussen religie en wetenschap. Want iedereen weet dat we de aarde bewoonbaar moeten houden voor de gene-raties die na ons komen. Iedereen maakt zich zorgen om de vervui-ling, om het uitsterven van plant- en diersoorten. Ik denk dat het onderwerp zelf een soort oecumenische dynamiek in zich mee-draagt. Paus Franciscus geeft ‘alle mensen van goede wil’ dus een stuk huiswerk mee waar we de komende jaren mee vooruit kunnen. Het biedt een visie en een kompas om ons de komende jaren in te zetten voor een wereld die toekomst heeft. Gerard Moorman (stafmedewerker van de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). De KNR en bisschoppen hebben een gezamenlijke werkgroep ingesteld die tot taak heeft de nieuwe encycliek te promoten)

22

Universal Sufi Council Symposium Istanbul

In Istanbul werd op 11 en 12 september van dit jaar door de Universal Sufi Council een symposium gehouden over hoe we spirituele en morele waarden meer plaats kunnen geven in het onderwijs. Sid Bachrach was gevraagd om, zowel vanuit zijn Joodse achtergrond als vanuit zijn ervaring als docent levensbeschouwing aan een internationale school in Eindhoven, een bijdrage te leveren. Bij deze een verkorte versie van zijn toespraak, die hij begon met een gebed over de boom des levens, in zijn woorden ‘aan ons allen gegeven, voor de wereld in religies was verdeeld’. Het luidt:

The Tree of Life, for all who grasp for it are strengthened, supporting us and rendering completeness. Its ways are pleasant, its paths are peace. Return us to you, God, that we return to our true being. Renew our days as of old …. “Spiritueel en morel onderwijs kan geleerd worden door voor-beelden, liederen, verhalen en vragen,” vertelde Sid. “De Joodse traditie die ik erfde van mijn ouders en grootouders, en alle gene-raties sinds Abraham hebben daar altijd van gehouden. Abraham begon zijn spirituele zoektocht door vragen te stellen: Hoe kunnen deze goden die de mensen kopen in mijn vaders winkeltje echt zijn? Zijn een paar stenen het waard om voor te buigen en ze te aanbidden? Goede vragen, die Abraham leidden naar de Kabbalistische waarheid dat de wereld gebaseerd was op harmonie en eenheid, geleid door één verenigende kracht waar wij gehoor aan zouden moeten geven, zoals het bekende Shema Yisrael gebed benadrukt: Hear O Israel, of this Unity, that all is One. Dit is Jodendom in een notendop: vragen stellend, luisterend, en trachtend een moreel leven te leiden ‘Kedoshim t’hiyou’: ‘You shall be holy’. Er zijn veel verhalen en voorbeelden van mensen op zoek naar eenheid en het helen van onze wereld die Sid graag met mijn studenten wil delen. Dit jaar begon hij zijn laatste les met de

23

eindexamenklas met ‘Lessons for Life’. Hij startte met een citaat van Dr. Isidor Rabi, die in 1944 de Nobelprijs won voor zijn voor natuur-kundige prestaties, en die zijn beslissing om wetenschappelijk on-derzoeker te worden toeschreef aan zijn Joodse moeder; een moeder die hem na schooltijd niet –zoals andere moeders deden- begroette met de vraag wat hij die dag geleerd had, maar hem vroeg ‘Heb je een goede vraag gesteld vandaag?’

Daarna toonde hij zijn studenten bovenstaande bekende Quaker Poster, gevolgd door een oefening in vragen stellen: elke student moest zijn eigen 7 vragen over de poster formuleren met de woor-den: WIE? WAT? WAAR? WANNEER? WELKE? HOE? WAAROM? Hun vragen, vertelt hij, waren eerlijk en interessant.

24

Vervolgens zong hij voor hen het hen bekende Afrikaanse lied ‘Ishi Kombere Africa’; zij herinnerden zich dat dit een ‘lied uit het hart’ was en de verbinding werd gelegd tussen ‘lessen voor het leven’ en ‘liederen uit het hart’; een boodschap die uit het hart komt en naar het hart reikt blijkt tijdloos. Tot slot vertelde Sid hen nog eens de vele verhalen waarmee hij hen door de jaren heen vertrouwd had gemaakt (over Gandhi en Siddhartha bijvoorbeeld) om te eindigen met Leo Tolstoy’s korte verhaal over ‘The Emperor’s Three Questions’, een in zijn woorden prachtig universeel verhaal over leven in het hier en nu, echt aan-wezig zijnde voor iedereen die we ontmoeten.

25

Ook lichaamservaringen van eenheid, bijvoorbeeld door het doen van yoga-oefeningen, of samen zingen, kunnen ervaringen van harmonie brengen. En tot slot: elk persoonlijk voorbeeld kan bijdragen aan spirituele en morele opvoeding. Zo vertelt Sid zijn studenten graag over zijn eigen bezinningscentrum in in een oud kapucijnerklooster in Handel dat hij runt samen met zijn vrouw Nella, waar zij nieuwe vrienden maken onder hun retraitanten, waar zij zelf op organische wijze hun groenten verbouwen, en waar vrijwilligers die middels de reclasse-ring een nieuwe entree maken in de samenleving met hen samen-werken. ‘Bescheiden voorbeelden van hoe we proberen onze wereld te helen zijn zaadjes die weer anderen kunnen inspireren en die op een dag wortel schieten en op hun beurt opbloeien,” aldus Sid. Hij besloot met een gebed voor Joods Nieuw Jaar: “Hear our prayer. We have sinned before Thee. Have compassion upon us and upon our children. Help us bring an end to pestilence, war and famine. Cause all hate and oppression to vanish from the earth. Inscribe us for blessing in the Book Of Life. Let the New Year be a good year for everyone.”

Met dank aan Sid Bachrach Op de volgende pagina’s is de ‘Istanbul Declaration’ integraal opgenomen. Onder de aanwezigen op de Sufi Council (van binnen en buiten de verschillende soefi-ordes wereldwijd) was ook dhr. H.J. Witteveen, onze voormalige minister van financiën.

26

ISTANBUL DECLARATION

UNIVERSAL SUFI COUNCIL SYMPOSIUM ISTANBUL

Sefik Can International Mevlana Education and Culture

Foundation Istanbul, Turkey

September 11-12, 2015 The Universal Sufi Council is a network of leaders, distinguished individuals, and organizations committed to studying, sharing, and advocating the universal values, principles, and insights of Sufism. Sufism recognizes the essence of all religions and the unity of all beings in the One Being. Our purpose is to advance the capacity of human beings to realize wisdom and manifest love, compassion, and innumerable divine qualities. We know the human family is one and the variety of nations, cultures, religions and belief systems need not lead to conflict. Through the application of wisdom, unity within diversity can be achieved. The harmony of many notes can resonate beautiful chords. This knowledge in application can save the world from fragmenting into pieces and fulfill the divine purpose of peace. We call for educational institutions to nurture the intrinsic moral sensibilities of children. Spiritual awareness is a precious gift and must be protected in children and nurtured throughout the educational experience. This can be done in numerous ways appropriate to each culture.

27

Skills such as contemplation, dialogue, self-control, silence, cooperation and attention to qualities such as patience, tolerance, love, and caring for others can be taught with greater attention. Curriculum in schools should include the moral and spiritual dimension. Teachers must also engage in developing and expanding their capacities in this dimension of their humanity. The teaching and practice of the universal Golden Rule of Reciprocity (treat others as one wants to be treated) found in different iterations in every religion can guide not only individual conduct but must also guide nations. Nations must treat other nations as they wish to be treated. It is our individual duty and that of nations to protect the living systems of the Earth such as the climate, the oceans, the rainforests and life’s rich biodiversity. Several recent extraordinary initiatives from different sources and scale deserve recognition, emulation and support. These include: United Nations International Yoga Day, June 21st of every year; The Encyclical Letter of Pope Francis Laudato Si on Care for Our Common Home; and, Broadclass Listen to Learn in Pakistan which reaches over 100,000 students in public schools. As a minimum first step to provide an enabling environment worldwide for human development, we call upon all ministers and leaders of education to ensure that all high school students receive a copy of the Universal Declaration of Human Rights and be taught its core principles. We also commend the commitment of nations to fulfill the Sustainable Development Goals and, in that regard, encourage the dissemination and study of the Earth Charter.

28

TIPS VOOR HET VOEREN VAN EEN EFFECTIEVE DIALOOG

Mensen hebben mensen nodig. We hebben er behoefte aan om anderen te ontmoeten, ervaringen te delen. In een tijd waarin verschillende bevolkingsgroepen steeds meer tegen-over elkaar lijken te staan is het belangrijk alles in het werk te stellen hiervoor mogelijkheden te bieden en kansen te scheppen. Werkelijk en gezamenlijk luisteren naar wat de ander te zeggen heeft, op weg naar meer inzicht en resultaat - dat zijn we in het dagelijks leven niet gewend. Daar hebben de zich steeds herhalende, verhitte discussies de overhand. We putten elkaar uit in parallelle monologen en oeverloze debatten. Daar kun je knap moe van worden. En het resul-taat is vaak erg teleurstellend. Hierbij de nodige tips, aangedragen door Arie Nico Verheul.

Nut en noodzaak van interreligieuze dialoog (waartoe…) Als mensen bereid zijn tot het voeren van een open dialoog treden zowel verschillen als overeenkomsten aan het licht. Wanneer men elkaar werkelijk heeft ontmoet ontstaat soms vanzelf een overleg-structuur die ook maatschappelijk betekenis krijgt, en die kan leiden tot gezamenlijke acties. Het doel van IR is: het krijgen van meer begrip en respect voor andere religies en levensbeschouwingen en die beter leren waarderen. Het effect van een echte dialoog is tweeërlei: goed verstaan van de ander, aan onwetendheid en voor-oordelen voorbij, en tegelijk levert het verdieping op van je eigen overtuiging en persoonlijke groei. Een goede invalshoek voor dialoog is de gezamenlijke verantwoordelijkheid die we hebben t.o.v. van elkaar en onze leefomgeving. Een andere invalshoek voor het voeren van een vruchtbare dialoog is inzetten op het delen van ervaringen. Christa Anbeek zegt daarover: ‘Het is me opgevallen dat wanneer je mensen naar be-langrijke gebeurtenissen in hun leven vraagt, ze zelden over hun geloof beginnen.

29

Ze vertellen over hun kindertijd, een moeder die ziek was, over de ontmoeting met de vrouw van hun dromen en hoe die droom uiteindelijk toch niet uitkwam, over kinderen, over werk dat het leven invulling gaf. Pas als je mensen vraagt wat hun steun in het leven gaf, vertellen sommigen over hun geloof. Als ze dat doen, snapt iedereen in zo’n groep - gelovig of ongelovig -waar ze het over hebben. Dat komt doordat ze niet praten over leerstellingen of over spirituele oefeningen, waar sommigen geen voorstelling van hebben, maar over de manier waarop het geloof zich in hun leven heeft ontwikkeld. Over de troost die ze ervan ondervonden, de twijfels, de vragen, en soms toch ook weer de overgave, omdat je het leven, en ook het geloof, uiteindelijk niet begrijpt.’

Dialoogmethodiek (hoe…)

De hier bedoelde dialoog is gebaseerd op de vernieuwing- en veran-deringsmethodiek van Appreciative Inquiry (AI), voor het eerst in Rotterdam gebruikt en ontworpen door Brahma Kumaris, Spirituele Academie. Het grote voordeel van de methode is dat hij betrekkelijk eenvoudig is aan te leren. De dialoog is een simpele en doeltref-fende methode waarbij zes tot acht mensen persoonlijke ervaringen met elkaar uitwisselen. Dialoogbegeleiders ontdekken dat een dia-loog iets anders is dan een discussie. Bij de dialoog gaat het er om te luisteren en zo meer begrip te krijgen voor elkaar. De gesprekken kunnen het persoonlijk contact tussen buurtgenoten vergemak-kelijken en de binding van bewoners met elkaar en met de stad vergroten. Niet de strijd met argumenten of het aantonen van eigen gelijk staat centraal, maar de persoonlijke ontmoeting en uitwis-seling. Deelnemers worden uitgenodigd zich niet dominant, maar eerder kwetsbaar op te stellen. Gelijkwaardigheid, respect, veiligheid en vertrouwen horen bij een echte dialoog.

Keuze van het thema

Het is belangrijk een goed thema te formuleren. Zorg dat daarvoor helder is welke doelstelling je hebt en welke doelgroep je wilt berei-ken. Houd rekening met verschillende culturele achtergronden, taal en abstractieniveaus.

30

Een thema moet uitnodigend geformuleerd worden. Thema’s die een relatie hebben met waarden, normen, tradities, deugden en andere thema’s waar iedereen wel op een of andere manier ervaring mee heeft of een mening over heeft lenen zich het best. Wanneer je de dialoog gebruikt als handvat voor interreligieus contact is het ver-standig niet ‘met de deur in huis’ te vallen. ‘Je begint met vragen als Wie ben je?', Wat heb je meegemaakt?' Daarna de vraag 'Hoe ben je omgegaan met alles wat je op je pad tegenkwam?' En ten slotte: ‘Wat heeft je gedragen?' Je kunt de vaak totaal verschillende antwoorden op de laatste vraag alleen verstaan, als je hebt geluisterd naar de antwoorden op de eerste vragen. Als je het levensverhaal van iemand verstaat, kun je inzicht krijgen in zijn of haar geloofsverhaal en – keuzes’ Christa Anbeek).

UITGANGSPUNTEN VOOR DIALOOG

neem geen standpunt in, maar deel je persoonlijke ervaring

spreek met hoofd en hart

luister om inzicht te krijgen

stel verdiepende vragen

leg verbanden om het gemeenschappelijke te ontdekken

praat vanuit de ik-vorm, vermijd algemeenheden

Arie Nico Verheul (voorzitter van het Utrechts Platform voor Levensbeschouwing en Religie. Werkt samen met NLS, Naar een Landelijk Stemgeluid) Het volledige artikel van Arie Nico Verheul over interreligieuze dialoog, “Echte Mensen, Echte Verhalen” vindt u op onze website www.religiesvoorvrede.nl

31

Boekenrubriek

Gerrie Lubbe Embraced by Grace - The story of a white ant. Potlaka Books, 2014. PO Box 1964 Honeydew, 2040 South Africa potlakabooks@gmail.com

Een boekbespreking met een persoonlijk tintje en wetens-waardigheden rond het ontstaan van de WCRP in Zuid-Afrika, door dr. J. Slomp (oud-lid AB en lid van de Raad van Advies)

Eind 2014 verscheen de autobiografie van de oprichter en de eerste voorzitter van de W.C.R.P. in Zuid-Afrika, Gerrie Lubbe. Een boeiende inleiding werd geschreven door zijn vriend en mede-strijder tegen apartheid, aartsbisschop Desmond Tutu, en begint met de prachtige zin: “If you are neutral in situations of injustice, you have chosen the side of the oppressor”. Ook prof. John Pobee uit Ghana, de moslimgeleerde prof. Farid Esack en mw. Yasmin Sooka van de mensenrechtenstichting in Zuid-Afrika schreven vrien-delijke woorden vooraf. Op de voorkant een foto van Nelson Man-dela met rechts Gerrie Lubbe en links Desmond Tutu.

32

Al lezend wordt duidelijk wat de titel betekent. Op de basisschool moest Gerrie’s klas in het Afrikaans een opstel schrijven over: “Moeten kaffers naar school?” Gerrie was de enige in zijn klas die de vraag met ja beantwoordde. Vanaf dat moment heeft hij tijdens zijn studie en zijn werk als predikant telkens de zijde gekozen van de onderdrukte niet-blanke minderheden en de zwarte rechteloze meerderheid in zijn vaderland. De lezer volgt deze spannende ont-wikkeling van stap tot stap. Voor Gerrie waren het telkens keuzes vanuit zijn christelijk geloof. Na zijn studie gaat Gerrie als blanke zendeling werken in Lenasia voor de Reformed Church of Africa, bestaande uit mensen wier voorouders afkomstig waren uit India. Zijn salaris wordt betaald door de rijke blanke Nederduits Gereformeerde Kerk. Van die kerk zegt hij “This inhumane ideology (apartheid JS) had permeated the entire church”. Zijn Indiase collega’s hebben minder voorrechten dan hij als blanke. Toch mag hij vanwege de apartheidswetgeving niet in hun wijk wonen en ook geen lid zijn van hun kerk. Hij woont zelf in een blanke buurt en moet elke dag 50 kilometer rijden naar zijn werk. Zwarte Zuid-Afrikanen wonen in eigen onaantrekkelijke gebieden, zogenaamde Bantustans. Huwelijken tussen blank en niet-blank zijn verboden. De wijk waarin hun kerkgebouw staat heeft nauwelijks infrastructuur. Als Gerrie zijn gemeente en de niet-christen buren, moslims en hindoes, steunt in hun strijd tegen deze gevolgen van apartheid, komen hij en enkele andere blanke collega’s steeds meer in een gewetensconflict met hun eigen blanke kerk, die de apartheids-ideologie theologisch rechtvaardigt. Gerrie weigert verder een salaris van zijn blanke kerk te ontvangen. Maar zijn parochie in Lenasia kan zijn salaris niet betalen. Ds Lubbe krijgt een baan als chef bevei-liging van een groot bedrijf, maar blijft zondags voorgaan en stimu-leert intussen zijn gemeenteleden om zoveel mogelijk zelfredzaam te worden. Het leidt tot een breuk als de assemblee van de World Alliance of Reformed Churches in 1984 in Ottowa uitspreekt dat theologische steun aan apartheid strijdig is met het evangelie en dus een ketterij.

33

De blanke N.G. Kerk wordt als lid geschorst en de ‘gekleurde’ Zuid-Afrikaan, de in Kampen gepromoveerde dr. Allan Boesak, wordt tot president gekozen van de gereformeerde wereldbond. Lubbe steunt in Ottowa de motie over ketterij. De N.G Kerk, maar ook de financieel van haar afhankelijke Reformed Church in Africa, vinden in 1984 een kerkrechtelijke stok om dominee Lubbe te ont-slaan als predikant. Pas na tien jaar, dus na de afschaffing van apartheid, wordt hij in ere hersteld, maar in een verenigde kerk, waar zijn eigen gemeente zich dan bij aansluit. Als hun predikant ‘defrocked’ is, verklaart zijn lokale gemeente zich solidair met hun dominee Gerrie Lubbe. De voorzitter van de kerkenraad nodigt alle mensen in de kerk uit naar voren te komen met de woorden: ”Let us embrace them”. Voor ‘them’, zijnde Gerrie en zijn vrouw Jeanetta, is het een zeer ontroerende passage. Ze voelen zich ‘embraced by the grace of God” via de armen van hun gemeenteleden. Gerrie houdt op witte zendeling te zijn en wordt helemaal pastor van zijn niet-blanke gemeente. De breuk met zijn ‘zendende’ N.G. Kerk is com-pleet. En als de synode van de blanke N.G. Kerk in 1986 de islam tot valse religie verklaart, kan dr. Gerrie Lubbe natuurlijk niet zwijgen! En zo staan er meer van zulke levensbepalende momenten in dit prachtige boek. De titel is nu voldoende toegelicht. Die ‘white ant’ in de ondertitel laat zich gemakkelijker uitleggen. Witte mieren tasten alle hout-soorten aan behalve tropisch hardhout. Het hout van de overigens voor de slachtoffers wel degelijk harde apartheid was blijkbaar toch niet bestand tegen het knagen van de ‘witte mieren’ als Gerrie Lubbe en anderen die het op onrechtvaardige wetten berustende staatsgebouw aantastten. Als student had Gerrie Lubbe al Arabisch gestudeerd. Dat hij naast zijn gemeentewerk en zijn werken voor de kost als beveiliger nog tijd vond een proefschrift te schrijven over de islam in Zuid-Afrika bewijst dat hij een systematische en gedisciplineerde werker was. Van hoofd bedrijfsbeveiliging werd Lubbe na zijn promotie hoog-leraar aan de UNISA in Pretoria! Ook vertegenwoordigde hij zijn kerk een aantal jaren in de South African Council of Churches.

34

Die SACC werd onder leiding van secretaris Desmond Tutu een ‘combat unit’ tegen apartheid. Het bestaansrecht van de SACC werd geregeld door de autoriteiten belaagd. Bij demonstraties vielen doden en werden religieuze leiders gearresteerd. Ds. Lubbe werd door Desmond Tutu regelmatig naar bijeenkomsten in het buiten-land als die van de Wereldraad van Kerken afgevaardigd, om daar te laten horen en zien dat niet elke blanke Afrikaanse dominee de apartheid steunde. Zijn blanke collega dr. Beyers Naudé had toen al huisarrest en dus een reisverbod. Zijn blad ‘Pro Veritate’ werd ver-boden. Ik herinner me dat exemplaren voor abonnees in Nederland Zuid-Afrika werden uitgesmokkeld. In 1982 startte Gerrie Lubbe met Desmond Tutu een ‘interfaith group’. Dr. Allan Boesak toonde belangstelling, Maulana Farid Esack (hij promoveerde in Birmingham en is thans hoogleraar) kwam de groep versterken. Joden en Hindoes sloten zich aan. Zo ontstond geleidelijk het plan om een Zuid-Afrikaans ‘chapter´van de W.C.R.P. op te richten. De bedoeling was uiteraard dat deze Zuid-Afrikaanse W.C.R.P een interreligieus platform zou worden om samen de apartheid te bestrijden door op te komen voor godsdienstvrijheid en gelijkheid voor iedereen. De W.C.R.P.-verklaring van 1992 ‘On religious rights and responsibilities’ (afgedrukt in appendix 1) zou bijdragen aan de nieuwe grondwet. Toen Gerrie Lubbe voorzitter werd, initieerde de W.C.R.P. de Desmond Tutu Peace Lectures ter ere van de in 1984 samen met Nelson Mandela met de Nobelprijs voor vrede bekroonde aartsbisschop. Maar de eerste door Tutu zelf te houden lezing werd door de politie verboden, vanwege het ver-meende gevaar dat daardoor de openbare orde zou worden ver-stoord. De meeste W.C.R.P.-gasten uit het buitenland kregen geen visa. In totaal werden tussen 1984 en 1994 tien lezingen gehouden door telkens andere sprekers vanuit de grote wereldgodsdiensten. De laatste lezing werd door aartsbisschop Tutu zelf gehouden met als respondent zijn vriend president Nelson Mandela. In 1990, kort na de vrijlating van Nelson Mandela uit de gevangenis op Robben Island, organiseerde de W.C.R.P. een grote nationale conferentie in Johannesburg over de toekomst van Zuid-Afrika.

35

In dialoog met mensen van andere godsdiensten en levensbeschouwingen

In juni van dit jaar verscheen de Engelstalige editie van het boek ‘In dialogue with people of other religions and philosophies’. Auteur is Berry van Oers, secretaris van de Contactraad voor de Interreligieuze Dialoog van de katholieke Kerk in Nederland (CID). Deze uitgave vond internationaal veel weerklank en werd in ‘Rome’ zeer positief ontvangen. Ook van protestantse zijde is de belangstelling groeiende. De Nederlandse uitgave, 160 blz., ISBN-EAN 978-90-824431-0-3, die in oktober jl. verscheen, is te bestellen bij het secretariaat van de RK Kerk in Nederland te Utrecht, e-mail: secrSG@rkk.nl. Prijs: 10,- (exclusief verzendkosten).

In dit boek wordt o.a. aan de hand van kerkelijke documenten getracht een antwoord te geven op een aantal vragen: Hoe ziet de katholieke Kerk de andere godsdiensten en levensbe-schouwingen? Welke houding neemt zij aan? Hoe ziet de theologie van de dialoog met mensen van andere godsdiensten er uit? Wat betekent het katholieke geloof voor de omgang van katholieken met aanhangers van andere godsdiensten en levensbeschouwingen? Hoe kunnen gelovigen openstaan voor de rijkdom van andersgelovigen, zonder te vervallen in relativisme of onverschilligheid? Het boek beperkt zich tot de dialoog met aanhangers van niet-bijbelse godsdiensten, met name moslims, hindoes en boeddhisten, waarbij in Rome de Pauselijke Raad voor de Interreligieuze Dialoog en in Nederland de CID betrokken zijn. Het gaat daarbij dus niet om de oecumenische dialoog met reformatorische christenen of met joden. In de eerste plaats werd het boek geschreven om katholieke chris-tenen een vitale motivatie en inspiratie te geven en zowel praktische als theologische handvaten aan te reiken voor het voeren van de interreligieuze dialoog. Het kan ook geraadpleegd worden door niet-

36

katholieken om kennis te nemen van het denken van de katholieke Kerk over interreligieuze dialoog. Over de opbouw het volgende. In het eerste hoofdstuk worden de grondslagen van de interreligieuze dialoog nader bekeken. Het tweede geeft de doelen ervan aan. Het derde hoofdstuk laat de verschillende vormen en plaatsen zien van de interreligieuze dia-loog: wie doet wat en waar? In hoofdstuk vier worden de condities aangegeven voor het voeren van de interreligieuze dialoog. In het vijfde staan de aanvullende richtlijnen voor de interreligieuze dialoog die door de pauselijke Raad voor de Interreligieuze Dialoog zijn samengesteld en in 2010 werden uitgegeven. Het zesde hoofdstuk biedt een situatieschets van de aanwezigheid van moslims, hindoes en boeddhisten in Nederland en de reactie daarop van de katholieke Kerk. In het boek wordt het voorbeeld van Christus zelf als vanzelf-sprekend uitgangspunt gezien voor iedere dialoog, voor iedere relatie van mens tot mens, ongeacht herkomst, geloof, sociale achtergrond, geslacht, kleur, enz.: “Bemin je naaste als jezelf”; “Heb elkaar lief”. Iedere medemens is, ongeacht zijn overtuiging, kind van God en als zodanig geroepen om samen met anderen te werken aan een ‘beschaving van liefde’, zoals Paulus VI het noemde. Aan de praktijk van de dialoog gaat een spirituele instelling vooraf die aan iedereen ruimte laat, het goede wil ontdekken in de ander en een relatie van broederschap wil aangaan met iedere mens. Dit vormt de basis van de dialoog en de sleutel voor het begrijpen en toepassen van de documenten die in het boek worden geciteerd. Leo van den Broek

37

Van de hand van ons oud-bestuurslid Bé Jager tot slot een korte bespreking van twee lezenswaardige boeken over de kabbala: Mozes Cordovero Dadelpalmboom van Debora. Levenslessen van een kabbalist In het Nederlands vertaald door Henk J. Huyser Uitgegeven door de Stichting PARDES Dit boek biedt een uitstekende manier om kennis te maken met de kabbala. Het is uit het Hebreeuws in het Nederlands vertaald door Henk J. Huyser en uitgegeven door de Stichting PARDES. Huyser heeft het van een toelichtende inleiding voorzien. Het gaat immers om een geschrift uit de zestiende eeuw en het is van belang iets over de schrijver te weten en over zijn gedachtewereld, die van de joodse mystiek. De joodse gemeenschap in Safed in Noord-Galilea, waar Cordovero werkte, leefde daar net als elders met de traumatische herinnering aan de verdrijving van de joden uit Spanje en Portugal (1492-1498). In het denken van de joodse mystici gaat het er om de kloof te overbruggen tussen een God die één en ondeelbaar is en een ge-broken wereld. Mozes Cordovero geeft in dit boek aanwijzingen hoe de tien god-delijke karakteristieken vertaald kunnen worden als een dagelijkse opdracht voor de mens. Hij wil zijn leerlingen een grotere spirituele gevoeligheid bijbrengen in de omgang met elkaar en met de schep-ping Zo komt de energie, waar de boom met goddelijke karakte-ristieken van vertelt, terecht in het dagelijkse leven. Daarom kan het ook vandaag nog voor menigeen een inspiratiebron zijn. Door Bé Jager

38

KABBALA Door Joseph Dan Uitgegeven 2006 in de serie Elementaire Deeltjes, Amsterdam University Press. Joseph Dan is hoogleraar aan de Hebrew University of Jerusalem en een autoriteit op het gebied van de joodse mystiek. Hij stelt vast dat de term kabbala, hoewel veel gebruikt, nooit een eenduidige betekenis heeft gehad. Daarom beschrijft hij in dit “Elementaire Deeltje” de ontwikkelingsgeschiedenis van het begrip. Er zijn enkele esoterische traktaten bekend uit de late oudheid, die van invloed zijn geweest op het kabbalistische denken. En het niet-kabbalistische traktaat Sefer Yetsira (“Het boek van de schepping”) is één van de belangrijkste bronnen voor de kabbala van de middeleeuwen. Uitvoerige aandacht krijgt de kabbalistische gemeenschap in Safed in de 16e eeuw en daarna. In dat vervolg is de kabbala van Isaäc Luria van groot belang. Er is ook sprake van een christelijke kabbala en ook die komt bij Dan aan de orde. De messiaanse beweging van Shabbetai Zevi mag niet onvermeld blijven en met de behandeling van het chassidisme komt de ont-wikkeling steeds dichter bij het heden. Ook de laatste ontwikkelingen komen aan de orde: de religie-psy-chologie van Jung, de mythe van de golem, de New Age-beweging. Kortom: wie in kort bestek iets wil weten over kabbala en de kab-balisten kan in dit boekje uitstekend terecht. Door Bé Jager

39

Wat is Religies voor Vrede?

RELIGIONS for PEACE (RfP) ofwel WCRP (World Conference of Religions

for Peace) is een wereldwijde organisatie waarin leden van de grote

wereldgodsdiensten en van diverse geestelijke stromingen met elkaar en met andere vredesorganisaties samenwerken om bij te dragen aan dialoog,

vrede en ontwikkeling in de wereld. Deze organisatie werd in 1970 in Kyoto (Japan) opgericht door een aantal

religieuze leiders en groeide in korte tijd uit tot een wereldomvattende beweging die in meer dan 100 landen is vertegenwoordigd. De hoofdzetel

bevindt zich New York.

De organisatie heeft als NGO een adviserende status bij de VN en werkt met verschillende afdelingen daarvan (zoals UNESCO) samen aan de

bevordering van vrede.

De Nederlandse afdeling van Religies voor Vrede bestaat sinds de jaren

‘70. Ze heeft tot doel met mensen van verschillende religies en levens-beschouwingen samen te werken voor vrede, gerechtigheid en menselijke

waardigheid. Ze organiseert samen met anderen interreligieuze bijeenkomsten en

symposia over religie(s) en vrede en houdt zich bezig met specifieke projecten op dit vlak.

Tweemaal per jaar wordt een Nieuwsbrief uitgegeven.

RvV/Nederland kent naast het Dagelijks Bestuur ook een Algemeen Bestuur en een Raad van Advies.

De Raad van Advies bestaat uit: dr. E. Ferguson, drs. P. Kuijper, ds. H.

Schouten (oud secretaris/penningmeester), dr. J. Slomp (oud-lid AB), rabbijn A. Soetendorp.

Correspondentieadres RvV/Nederland:

Janny Vellekoop (secretaris a.i.), jdvellekoop@gmail.com.

Websites:

Religies voor Vrede Nederland: www.religiesvoorvrede.nl Religions for Peace Europe: www.rfp-europe.eu

Religions for Peace International: www.religionsforpeace.org

40

INHOUD VAN DIT NUMMER

Voorwoord door de voorzitter 3

Bestuurswisselingen RvV Nederland 5

Wereldassemblee 2015 6 Vier de Aarde 6

ALV en mini-symposium rond radicalisering 9 Naar een Landelijk Stemgeluid – NLS 11

Vluchtelingen in Nederland; hoopvolle handen 13 Man van hoop; over het werk van Frans van der Lugt sj 15

Universal Sufi Council Symposium Istanbul 22

Tips voor het voeren van een effectieve dialoog 28 Boekenrubriek 31

Wat is religies voor vrede? 39

Lid worden van Religies voor Vrede?

U bent van harte welkom!

Het lidmaatschap bedraagt € 30,- (inclusief tweemaal per jaar RvV nieuws),

voor studenten en minder draagkrachtigen € 17,50.

U kunt zich opgeven via ons secretariaat: jdvellekoop@gmail.com

of rechtstreeks door storting van de contributie met vermelding 'nieuw lid' IBAN NL07 INGB 0004 420087, WCRP/NL te Leiden

.

WCRP nieuws november 2015

Colofon RvV nieuws is het informatieblad van de leden van Religies voor Vrede/

Nederland. Het verschijnt tweemaal per jaar.

Eindredactie: Ilse Dekker Kopij graag mailen naar: dekker.ilse@gmail.com

Extra exemplaren van de nieuwsbrief zijn te bestellen tegen een vergoeding van € 3,50 zolang de voorraad strekt.

RELIGIES VOOR VREDE