GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY

RYNEK WEWNĘTRZNY W 2015 R.

Informacje i opracowania

statystyczne

Warszawa 2016

2

Opracowanie publikacji Główny Urząd Statystyczny Departament Handlu i Usług zespół Wydziału Handlu Wewnętrznego:

Jolanta Biernat, Agata Dec, Dominik Gajowiak, Małgorzata Rajkowska, Sylwia Ulatowska, Rafał Wołodkiewicz-Donimirski

pod kierownictwem Ewy Adach-Stankiewicz Dyrektora Departamentu Graficzne wykonanie wykresów Zakład Wydawnictw Statystycznych Halina Sztrantowicz Robert Chmielewski Przy publikowaniu danych GUS – prosimy o podanie źródła Publikacja dostępna na http://www.stat.gov.pl

3

SPIS TREŚCI

Strona

Przedmowa ....................................................................................................................... 4

Wykaz skrótów ................................................................................................................. 5

I UWAGI METODYCZNE ................................................................................................ 6

1. Źródła i zakres danych .................................................................................................. 6

2. Objaśnienia podstawowych pojęć................................................................................. 11

II KOMENTARZ ANALITYCZNY ................................................................................... 18

1. Działalność usługowa w Polsce i w krajach UE ........................................................... 18

2. Handel wewnętrzny ...................................................................................................... 22

Przepływ towarów handlowych .................................................................................. 23

Obroty przedsiębiorstw handlowych .......................................................................... 24

Sprzedaż detaliczna ..................................................................................................... 26

Infrastruktura handlowa .............................................................................................. 30

Sprzedaż hurtowa ........................................................................................................ 36

Gastronomia ................................................................................................................ 37

Zaopatrzenie rynku ..................................................................................................... 41

III TABLICE

4

PRZEDMOWA

Niniejsza publikacja jest kolejną edycją opracowania „Rynek wewnętrzny” wydawanego co roku przez Główny Urząd Statystyczny w serii „Informacje i opracowania statystyczne”.

Zaprezentowane dane pozwalają na kompleksową analizę działalności podmiotów handlowych. Opracowanie prezentuje wyniki badań dotyczące tych przedsiębiorstw, jak również podstawowe dane o zjawiskach i tendencjach obserwowanych na rynku tj. wielkości sprzedaży, rozwoju sieci handlowej, uwarunkowań międzynarodowych. Uzupełnieniem informacji o procesach rynkowych jest zaprezentowanie danych dotyczących dostaw i zapasów wybranych produktów oraz ich spożycia.

W publikacji wykorzystane zostały informacje ze sprawozdań statystycznych wzbogacone wybranymi źródłami administracyjnymi dotyczącymi wszystkich typów podmiotów prowadzących działalność usługową. Wyniki badań zostały przedstawione w przekrojach terytorialnych oraz według struktury organizacyjnej i formy własności podmiotów. Dane według rodzajów działalności zaprezentowane zostały w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności 2007.

Zgodnie z zapotrzebowaniem zgłaszanym przez odbiorców danych tegoroczna edycja opracowania została wzbogacona o bardziej szczegółowe informacje dotyczące wielkości sieci handlowych i gastronomicznych oraz ich infrastruktury w przekrojach regionalnych. Nie zostały zaprezentowane natomiast dane z zakresu usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Ze względu na dynamiczny rozwój tego segmentu usług informacje na ich temat przedstawione będą w odrębnym opracowaniu, które zostanie udostępnione na stronie Głównego Urzędu Statystycznego (www.stat.gov.pl).

Oddając do Państwa rąk “Rynek wewnętrzny w 2015 r.” serdecznie dziękujemy wszystkim

osobom i instytucjom za przekazanie informacji oraz uwag, które przyczynią się do kształtowania i wzbogacania treści kolejnych wydań tej publikacji.

Dyrektor Departamentu Handlu i Usług

Ewa Adach-Stankiewicz

5

Wykaz skrótów

Klasyfikacje PKD = Polska Klasyfikacja Działalności

PKWiU = Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług

CN = Scalona Nomenklatura Towarowa Handlu Zagranicznego

Ważniejsze skróty tys. = tysiąc mln = milion mld = miliard zł = złoty szt. = sztuka kpl. = komplet nr = numer wol. = wolumen g = gram kg = kilogram t = tona l = litr hl = hektolitr r. = rok art. = artykuł tabl. = tablica p. proc. = punkt procentowy PKB = Produkt Krajowy Brutto SAD = Jednolity Dokument Administracyjny

Znaki umowne Kreska (-) - zjawisko nie wystąpiło;

Zero: (0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,5;

(0,0) - zjawisko istniało w wielkości mniejszej od 0,05;

Kropka (.) - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych;

Znak (x) - wypełnienie pozycji jest niemożliwe lub niecelowe;

Znak (*) - oznacza, że dane zostały zmienione w stosunku do wcześniej opublikowanych;

Znak (∆) - oznacza, że nazwy zostały skrócone w stosunku do obowiązującej klasyfikacji; ich pełne

nazwy podano w uwagach metodycznych; “W tym” - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy;

Przyjęte grupowania • UE 28 (28 krajów – obecnych członków UE: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia,

Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, , Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy).

• Euro-zone – Strefa Euro – (19 krajów Unii Gospodarczo-Walutowej: Austria, Belgia, Cypr, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Włochy).

6

I. U W A G I M E T O D Y C Z N E

1. Źródła i zakres danych Informacje zaprezentowane w publikacji zostały opracowane na podstawie wyników badań

statystycznych przeprowadzonych za pomocą sprawozdań:

a) W zakresie podmiotów z liczbą pracujących 9 osób i mniej:

SP-3 Sprawozdanie o działalności gospodarczej przedsiębiorstw

H-01/k Kwartalne badanie przychodów w przedsiębiorstwach handlowych

b) W zakresie podmiotów z liczbą pracujących 10 osób i więcej:

H-01a Sprawozdanie o działalności sklepów detalicznych i stacji paliw

H-01g Sprawozdanie o sieci placówek gastronomicznych

H-01s Sprawozdanie o sprzedaży detalicznej i hurtowej

H-01w Sprawozdanie o sieci handlowej

DG-1 Meldunek o działalności gospodarczej

F01/I01 Sprawozdanie o przychodach, kosztach i wyniku finansowym

oraz o nakładach na środki trwałe

F-02 Statystyczne sprawozdanie finansowe

SP Roczna ankieta przedsiębiorstwa

P-01 Sprawozdanie o produkcji

c) W zakresie jednostek z liczba pracujących powyżej 49 osób:

P-02 Meldunek o produkcji wyrobów i zapasach.

Wykorzystane zostały również dane ze sprawozdania SG-01 – Statystyka gminy: gospodarka

mieszkaniowa i komunalna oraz informacje z systemów administracyjnych Ministerstwa Finansów

(SAD, INTRASTAT).

7

Na potrzeby niniejszego opracowania przyjęto, że usługi są wytwarzane przez jednostki,

których podstawowy rodzaj działalności sklasyfikowano wg PKD w sekcjach:

G – Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle;

H – Transport i gospodarka magazynowa;

I – Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi;

J – Informacja i komunikacja;

K – Działalność finansowa i ubezpieczeniowa;

L – Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości;

M – Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna;

N – Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca;

O – Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne;

P – Edukacja;

Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna;

R – Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją;

S – Pozostała działalność usługowa;

T – Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące

wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby;

U – Organizacje i zespoły eksterytorialne.

Zgodnie z Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług pod pojęciem usług rozumie się:

- wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych prowadzących działalność

o charakterze produkcyjnym, tzn. usługi dla celów produkcji nietworzące bezpośrednio

nowych dóbr materialnych,

- wszelkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz

ludności, przeznaczone dla celów konsumpcji indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

8

Zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności (PKD) - podmioty gospodarcze prowadzące podstawową

działalność zakwalifikowaną do sekcji G „HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW

SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE” nazywane są jednostkami handlowymi. Wykaz

rodzajów działalności handlowej w zakresie sekcji G przedstawia się następująco:

SEKCJA „G” HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE

DZIAŁ 45 HANDEL HURTOWY I DETALICZNY POJAZDAMI SAMOCHODOWYMI; NAPRAWA POJAZDÓW SAMOCHODOWYCH

GRUPA 45.1 Sprzedaż hurtowa i detaliczna pojazdów samochodowych, z wyłączeniem

motocykli 45.2 Konserwacja i naprawa pojazdów samochodowych; z wyłączeniem motocykli 45.3 Sprzedaż hurtowa i detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych,

z wyłączeniem motocykli 45.4 Sprzedaż hurtowa i detaliczna motocykli, ich naprawa i konserwacja oraz sprzedaż

hurtowa i detaliczna części i akcesoriów do nich DZIAŁ 46 HANDEL HURTOWY, Z WYŁĄCZENIEM HANDLU POJAZDAMI

SAMOCHODOWYMI

GRUPA 46.1 Sprzedaż hurtowa realizowana na zlecenie 46.2 Sprzedaż hurtowa płodów rolnych i żywych zwierząt 46.3 Sprzedaż hurtowa żywności, napojów i wyrobów tytoniowych 46.4 Sprzedaż hurtowa artykułów użytku domowego 46.5 Sprzedaż hurtowa narzędzi technologii informacyjnej i komunikacyjnej 46.6 Sprzedaż hurtowa maszyn, urządzeń i dodatkowego wyposażenia 46.7 Pozostała wyspecjalizowana sprzedaż hurtowa 46.9 Sprzedaż hurtowa niewyspecjalizowana DZIAŁ 47 HANDEL DETALICZNY, Z WYŁĄCZENIEM HANDLU DETALICZNEGO POJAZDAMI

SAMOCHODOWYMI

GRUPA 47.1 Sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych sklepach 47.2 Sprzedaż detaliczna żywności, napojów i wyrobów tytoniowych prowadzona

w wyspecjalizowanych sklepach 47.3 Sprzedaż detaliczna paliw do pojazdów silnikowych na stacjach paliw 47.4 Sprzedaż detaliczna narzędzi technologii informacyjnej i komunikacyjnej

prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach 47.5 Sprzedaż detaliczna artykułów użytku domowego prowadzona

w wyspecjalizowanych sklepach 47.6 Sprzedaż detaliczna wyrobów związanych z kulturą i rekreacją prowadzona

w wyspecjalizowanych sklepach 47.7 Sprzedaż detaliczna pozostałych wyrobów prowadzona w wyspecjalizowanych

sklepach 47.8 Sprzedaż detaliczna prowadzona na straganach i targowiskach 47.9 Sprzedaż detaliczna prowadzona poza siecią sklepową, straganami i targowiskami

9

W publikacji zastosowano skróty dla różnych poziomów klasyfikacyjnych; wykaz skrótów

i pełnych nazw według PKD podany jest poniżej:

skrót pełna nazwa sekcje

Handel; naprawa pojazdów samochodowych

Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle

Zakwaterowanie i gastronomia Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi

działy Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi oraz ich naprawa

Handel hurtowy i detaliczny pojazdami samochodowymi; naprawa pojazdów samochodowych

Handel hurtowy Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi

Handel detaliczny Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi

Dla potrzeb badań krótkookresowych dotyczących obrotów przedsiębiorstw handlu detalicznego

zostały utworzone następujące grupowania rodzajów działalności zgodnie z Rozporządzeniem (WE) Nr

1158/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 6 lipca 2005 r. zmieniające Rozporządzenie Rady (WE)

Nr 1165/98 dotyczące krótkoterminowych statystyk.

PKD Rodzaj działalności 47 Obroty w handlu detalicznym 47.11, 47.2 Żywność, napoje i wyroby tytoniowe 47.19,47.3, 47.4, 47.5, 47.6,47.7, 47.8,47.9 Sprzedaż towarów nieżywnościowych 47.11 Sprzedaż detaliczna prowadzona w niewyspecjalizowanych

sklepach z przewagą żywności, napojów i wyrobów tytoniowych 47.19 Pozostała sprzedaż detaliczna prowadzona w

niewyspecjalizowanych sklepach 47.21, 47.22, 47.23, 47.24, 47.25, 47.26, 47.29

Sprzedaż detaliczna żywności, napojów i wyrobów tytoniowych prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach

47.30 Paliwa do pojazdów silnikowych 47.73, 47.74, 47.75 Farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny 47.51, 47.71, 47.72 Włókno, odzież, obuwie 47.43, 47.52, 47.54, 47.59, 47.63 Meble, RTV, AGD 47.41, 47.42, 47.53, 47.61, 47.62, 47.64, 47.65, 47.76, 47.77, 47.78

Prasa, książki, pozostała sprzedaż w wyspecjalizowanych sklepach

47.91 Sprzedaż detaliczna prowadzona przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet

Grupowania sprzedaży detalicznej wg rodzaju działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo

dokonano wykorzystując poniższy klucz przejścia z jednostek klasyfikacyjnych.

O zaklasyfikowaniu do danego rodzaju działalności decyduje przewaga sprzedawanego asortymentu

towarów w punktach sprzedaży jednostek handlowych i niehandlowych.

10

Rodzaje działalności w zakresie sprzedaży detaliczneja:

Wyszczególnienie Jednostki produkcyjne

(niehandlowe)

Jednostki handlowe Sekcja I sekcja G hurtowe detaliczne gastronomiczne

Pojazdy samochodowe, motocykle, części

29.1, 29.2, 29.3, 3091 4511, 4519, 4531, 4532, 4540

-

Paliwa stałe, ciekłe i gazowe 19.1, 19.2 4671 4730 -

Żywność, napoje i wyroby tytoniowe

10.1, 10.2, 10.3, 10.4, 10.5, 10.6, 10.7, 10.8, dział 11 i 12

4617, 4631- 4639

4711 4721- 4726, 4729

-

Pozostała sprzedaż detaliczna w niewyspecjalizowanych sklepach

4719 -

Farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny

20.4, 21.1, 21.2, 26.6, 32.5

4645, 4646 4773-4775 -

Włókno, odzież, obuwie 13.1, 13.2, 13.3, 13.9, 14.1 ,14.2, 14.3, 15.1, 15.2

4616, 4624, 4641, 4642

4751, 4771, 4772 -

Meble, rtv, agd 26.3, 26.4, 27.4, 27.5, dział 31

4615, 4643, 4647, 4649

4743, 4752, 4754, 4759, 4763

-

Prasa, książki, pozostała sprzedaż w wyspecjalizo-wanych sklepach

1712, 17.2,18.1, 26.2, 2652, 2823, 32.1 bez 3211, 32.3, 32.4, 58.1, 59.2

4651, 4648 4741, 4742, 4753, 4761, 4762, 4764, 4765, 4776, 4777, 4778

-

Sprzedaż detaliczna prowadzona przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet

4791 -

Pozostałe Wszystkie nie wymienione w niniejszej tablicy rodzaje działalności wg PKD

a Sprzedaż detaliczna badana jest według rodzaju działalności przedsiębiorstw i obejmuje sprzedaż realizowaną przez jednostki handlowe

i niehandlowe.

11

2. Objaśnienia podstawowych pojęć

MARŻA HANDLOWA jest to cena usługi handlowej, stanowiąca różnicę między ceną zakupu a ceną

sprzedaży towarów, przeznaczona na pokrycie kosztów handlowych i osiągnięcie zysku. Rozróżnia się

marżę handlową brutto tj. różnicę między wartością nabycia a wartością sprzedaży towarów oraz marżę

handlową netto, którą stanowi różnica między wartością sprzedaży a kosztem własnym sprzedaży.

Marża handlowa brutto występuje w postaci:

1) rabatu procentowego odliczanego od cen detalicznych lub cen hurtowych,

2) narzutu procentowego doliczanego do cen zbytu,

3) stawek kwotowych doliczanych do cen zbytu lub cen hurtowych.

Wysokość marż i zasady ich obliczania ustala przedsiębiorstwo handlowe. Łączna marża handlowa jest

sumą realizowanych marż (detalicznych, hurtowych, gastronomicznych itp.) i stanowi podstawowe

źródło tworzenia dochodu w przedsiębiorstwie handlowym, przeznaczonego na pokrycie kosztów

handlowych, opłacenie podatków oraz wygospodarowanie zysku.

PRODUKCJA GLOBALNA w sektorze przedsiębiorstw obejmuje:

1) przychody ze sprzedaży produktów (wyrobów i usług niefinansowych) własnej produkcji;

2) marżę realizowaną na sprzedaży towarów zakupionych z przeznaczeniem do odsprzedaży;

3) wartość produktów w formie rozliczeń w naturze;

4) produkty przeznaczone na powiększenie wartości własnych środków trwałych;

5) przyrost zapasów wyrobów gotowych oraz produkcji niezakończonej.

WARTOŚĆ DODANA BRUTTO - część wartości produktu krajowego brutto wytworzona w ramach

działalności eksploatacyjnej realizowanej przez jednostki handlowe. Obliczana jest jako różnica między

produkcją globalną a zużyciem pośrednim.

NAKŁADY INWESTYCYJNE są to nakłady finansowe lub rzeczowe, których celem jest stworzenie

nowych środków trwałych lub ulepszenie (przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja

lub modernizacja) istniejących obiektów majątku trwałego, a także nakłady na tzw. pierwsze

wyposażenie inwestycji.

OBROTY, tzw. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY – obejmują wartość sprzedanych na zewnątrz

przedsiębiorstwa produktów (wyrobów gotowych i usług), towarów i materiałów wyrażonych

w rzeczywistych cenach sprzedaży z uwzględnieniem upustów, rabatów i bonifikat – bez podatku

od towarów i usług (VAT). Natomiast nie uwzględnia się sprzedaży składników majątku trwałego,

dotacji, pozostałych przychodów operacyjnych oraz przychodów z operacji finansowych (dywidendy

z tych udziałów, uzyskanych z odsetek).

WYRÓWNANIE DNIAMI ROBOCZYMI polega na eliminacji efektu zmienności kalendarzowej

i zmienności dni roboczych (różnice czasu pracy w kolejnych miesiącach).

12

SPRZEDAŻ DETALICZNA TOWARÓW (łącznie z podatkiem VAT) - sprzedaż towarów własnych

i komisowych (nowych i używanych) w punktach sprzedaży detalicznej, placówkach gastronomicznych

oraz innych punktach sprzedaży (np. magazynach, składach itp.) w ilościach wskazujących na zakupy

dla potrzeb indywidualnych nabywców.

Sprzedaż detaliczna obejmuje ponadto sprzedaż realizowaną przez domy sprzedaży wysyłkowej

lub Internet. Wartość sprzedaży detalicznej stanowi sumę sprzedaży detalicznej zrealizowaną przez

jednostki handlowe i niehandlowe.

SPRZEDAŻ ŻYWNOŚCI - obejmuje produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, które w stanie

naturalnym lub po obróbce technologicznej lub kulinarnej stanowią pokarm człowieka. Nie zalicza

się do żywności napojów alkoholowych, wyrobów tytoniowych oraz leków.

SPRZEDAŻ TOWARÓW NIEŻYWNOŚCIOWYCH - obejmuje zaspokajanie potrzeb bytowych ludności

związanych z ubiorem; z wyposażeniem mieszkania; z higieną osobistą i ochroną zdrowia; z kulturą,

oświatą, wypoczynkiem; z transportem. Ponadto obejmuje towary służące do zaspokajania potrzeb

gospodarstw domowych głównie w sferze produkcji rolniczej i budowlanej.

SPRZEDAŻ NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH obejmuje:

1) wyroby spirytusowe czyste oraz gatunkowe tj. napoje alkoholowe o zawartości powyżej 18% alkoholu;

2) wina (gronowe owocowe, musujące), napoje typu win (aperitify, cocktaile, kordiały), miody pitne;

3) piwo niezależnie od zawartości alkoholu i ekstraktu.

PUNKTY SPRZEDAŻY DETALICZNEJ są to placówki handlowe obejmujące:

− obiekty wielkopowierzchniowe,

− sklepy łącznie z aptekami,

− stałe punkty sprzedaży drobnodetalicznej (kioski, “szczęki”, stragany),

− pozostałe punkty sprzedaży drobnodetalicznej o charakterze ruchomym,

− stacje paliw.

SKLEP - jest to stały punkt sprzedaży detalicznej, posiadający specjalne pomieszczenie (tj. lokal

sklepowy) z oknem wystawowym oraz wnętrzem dostępnym dla klientów. Może on stanowić

jednozakładowe przedsiębiorstwo lub może być jednym z zakładów przedsiębiorstwa

wielozakładowego (wielosklepowego).

Jeżeli w dużych sklepach (np. w domach towarowych, domach handlowych, domach sprzedaży

wysyłkowej) część powierzchni sprzedażowej została wydzierżawiona przez inną osobę prawną

lub fizyczną, która na tej części powierzchni prowadzi sprzedaż detaliczną na własny rachunek - to ta

część stanowi odrębny sklep.

O zaliczeniu sklepu do odpowiedniej specjalizacji branżowej decyduje względna przewaga wartości

sprzedawanych towarów danej branży.

13

W publikacji wyszczególnione są następujące wybrane formy organizacyjne sklepów:

− domy towarowe są to wielodziałowe sklepy o powierzchni sal sprzedażowych 2000 m2

i więcej, prowadzące sprzedaż szerokiego i uniwersalnego asortymentu towarów

nieżywnościowych, a często także towarów żywnościowych: mogą również prowadzić

pomocniczą działalność gastronomiczną i usługową,

− domy handlowe są to wielodziałowe (przynajmniej dwa działy branżowe) sklepy o powierzchni

sal sprzedażowych od 600 m2 do 1999 m2, prowadzące sprzedaż towarów o podobnym

asortymencie

jak w domach towarowych,

− supermarkety są to sklepy o powierzchni sprzedażowej od 400 m2 do 2499 m2 prowadzące

sprzedaż głównie w systemie samoobsługowym, oferujące szeroki asortyment artykułów

żywnościowych oraz artykuły nieżywnościowe częstego zakupu,

− hipermarkety są to sklepy o powierzchni sprzedażowej od 2500 m2 prowadzące sprzedaż

głównie w systemie samoobsługowym, oferujące szeroki asortyment artykułów

żywnościowych i nieżywnościowych częstego zakupu, zwykle z parkingiem samochodowym,

− powszechne są to sklepy o powierzchni sal sprzedażowych od 120 m2 do 399 m2 prowadzące

sprzedaż głównie towarów żywnościowych codziennego użytku oraz dodatkowo często

nabywanych towarów nieżywnościowych,

− wyspecjalizowane są to sklepy prowadzące sprzedaż szerokiego asortymentu artykułów do

kompleksowego zaspokajania określonych potrzeb np. ubioru, wyposażenia mieszkań, sklepy

motoryzacyjne, meblowe, sportowe, zielarskie itp.,

− stacje paliw - punkty sprzedaży detalicznej paliw, benzyny, oleju napędowego, płynów

chłodzących, środków czyszczących itp.

Powierzchnia sprzedażowa sklepu - część lokalu sklepowego, na której odbywa się sprzedaż

towarów (tzn. część przeznaczona do eksponowania towarów i obsługi nabywców, bez tzw.

zaplecza) mierzona w m2.

Do pracujących w sklepie zalicza się faktycznie pracujących w sklepie: właścicieli i współwłaścicieli

(łącznie z bezpłatnie pomagającymi członkami ich rodzin), zatrudnionych na podstawie stosunku pracy,

łącznie z sezonowymi i pracującymi dorywczo; agentów (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin)

oraz osoby zatrudnione przez agentów. STAŁE PUNKTY SPRZEDAŻY DROBNODETALICZNEJ:

− kiosk - stanowi pomieszczenie stałe, zamykane z oknem wystawowym, którego wnętrze nie jest

dostępne dla klienta,

− stragan - skonstruowany z urządzeń przenośnych, służących do wyłożenia i sprzedaży towarów

w stałym miejscu sprzedaży,

14

− magazyn u producenta lub handlowy prowadzący sprzedaż detaliczną.

POZOSTAŁE PUNKTY SPRZEDAŻY DROBNODETALICZNEJ (o charakterze ruchomych stoisk):

− punkty sprzedaży obwoźnej,

− punkty sprzedaży obnośnej,

są to różnego rodzaju punkty sprzedaży detalicznej bez stałej lokalizacji w terenie, których zadaniem jest

dotarcie bezpośrednio do klienta. Przeznaczone są głównie do obsługi terenów o rozproszonej

zabudowie (osiedli podmiejskich, terenów turystycznych, wczasowisk itp.). Oferowany asortyment

to przede wszystkim artykuły nie wymagające specjalnej decyzji zakupu i wyboru towaru.

TARGOWISKA - wyodrębnione tereny lub budowle (plac, ulica, hala targowa) ze stałymi, względnie

sezonowymi punktami sprzedaży drobnodetalicznej lub urządzeniami przeznaczonymi do prowadzenia

handlu, codziennie lub w wyznaczone dni tygodnia.

TARGOWISKA SEZONOWE są to place i ulice, gdzie uruchamiane są na okres do 6 miesięcy punkty

handlowe, w związku ze wzmożonym ruchem nabywców (np. nadmorski ruch urlopowy) i działalność

ta jest ponawiana w kolejnych sezonach.

SPRZEDAŻ HURTOWA (łącznie z podatkiem VAT) – jest to działalność polegająca na odsprzedaży

zakupionych towarów we własnym imieniu, zwykle nieostatecznym odbiorcom (innym hurtownikom,

detalistom, producentom). Obejmuje sprzedaż towarów z magazynów handlowych, własnych

bądź użytkowanych, w których składowane towary stanowią własność przedsiębiorstwa handlowego.

Do wartości sprzedaży hurtowej zalicza się również wartość sprzedaży zrealizowanej na zasadzie

bezpośredniej płatności lub kontraktu (agenci, aukcjonerzy), jak również wartość sprzedaży

zrealizowanej przez tranzyt rozliczany, polegający na przekazywaniu towarów bezpośrednio

od dostawcy do odbiorcy z pominięciem magazynów, które tę dostawę realizują.

MAGAZYNY HANDLOWE1 - magazyny jednostek zajmujących się obrotem towarami.

Magazyny handlowe - jednostki organizacyjno-funkcjonalne zajmujące wyodrębnioną przestrzeń

magazynową, wyposażone w sprzęt i urządzenia techniczne umożliwiające składowanie towarów

zgodnie z wymogami przechowalnictwa oraz dysponujące personelem do jego prawidłowej obsługi.

Magazyny handlowe zajmują:

− powierzchnię składową (w m2) w budynkach magazynowych zamkniętych, budynkach

magazynowych zadaszonych (wiatach), piwnicach samodzielnych, placach składowych

(składowiskach), pomieszczeniach niemagazynowych tj. przeznaczonych na inne cele niż

przechowywanie towarów np. przemysłowych, biurowych, mieszkalnych, socjalnych,

− pojemność użytkową (w m3): zbiorników przeznaczonych do magazynowania towarów płynnych,

półpłynnych, gazowych; silosów (elewatorów) do magazynowania towarów sypkich,

sproszkowanych, drobnoziarnistych, itp. 1 Badanie prowadzone jest w cyklu trzyletnim.

15

Magazyny hurtu – podstawowe jednostki handlu hurtowego; mogą to być wolnostojące budynki

(tzw. magazyny zamknięte), pomieszczenia zadaszone (tzw. wiaty), silosy i zbiorniki oraz place

składowe.

Powierzchnia składowa magazynów - stanowi część powierzchni budynków magazynowych

(tzw. magazynów zamkniętych), pomieszczeń zadaszonych (tzw. wiat), placów składowych oraz innych

pomieszczeń przystosowanych do celów składowych (np. pomieszczenia dzierżawione

lub wynajmowane od firm produkcyjnych, instytucji użyteczności publicznej, osób fizycznych itd.),

która służy przechowywaniu towarów w dłuższych bądź krótszych okresach czasu.

PLACÓWKI GASTRONOMICZNE - są to zakłady i punkty gastronomiczne stałe i sezonowe, których

przedmiotem działalności jest przygotowanie oraz sprzedaż posiłków i napojów do spożycia na miejscu

i na wynos.

Sezonowe placówki gastronomiczne to placówki uruchamiane okresowo i działające nie dłużej niż sześć

miesięcy w roku kalendarzowym. Do placówek gastronomicznych nie zalicza się tzw. punktów

sprzedaży ruchomej i automatów sprzedażowych.

Wyróżniamy następujące placówki gastronomiczne:

− restauracje - zakłady gastronomiczne dostępne dla ogółu konsumentów, z pełną obsługą kelnerską,

oferujące szeroki i zróżnicowany asortyment potraw i napojów, podawany konsumentom według

karty jadłospisowej,

− bary - placówki gastronomiczne prowadzące działalność o charakterze zbliżonym do restauracji

z ograniczonym asortymentem potraw i towarów popularnych. Do tej grupy zaliczamy: jadłodajnie,

bary (uniwersalne, szybkiej obsługi, przekąskowe, mleczne), bistra oraz kawiarnie, herbaciarnie,

winiarnie, piwiarnie,

− stołówki - placówki zbiorowego żywienia zapewniające określonym grupom konsumentów posiłki,

głównie obiady ale także śniadania i kolacje,

− punkty gastronomiczne - placówki gastronomiczne prowadzące ograniczoną działalność

gastronomiczną, takie jak: smażalnie, pijalnie, lodziarnie, bufety w kinach, na stadionach, działalność

cateringowa itp.

PRZYCHODY Z DZIAŁALNOŚCI GASTRONOMICZNEJ (łącznie z podatkiem VAT) - stanowią przychody

uzyskane ze sprzedaży:

− towarów handlowych zakupionych i odsprzedawanych w niezmienionej postaci po ewentualnym

konfekcjonowaniu, w tym napojów alkoholowych, wyrobów tytoniowych,

− produkcji gastronomicznej - wyrobów kulinarnych, ciastkarskich i innych wytworzonych

we własnym zakresie,

16

− świadczonych usług - np. wpływy z tytułu opłat za korzystanie z szatni, przechowalni bagażu,

obsługi parkingów, z tytułu działalności rozrywkowej, za zorganizowanie przyjęć poza zakładem

i w zakładzie, za wypożyczenie sali itp.

PODAŻ wybranych towarów – jest to ilość wytworzonych w kraju produktów, pomniejszona o ich

eksport, a powiększona o import. Podaż skorygowana o saldo zmiany stanu zapasów u producenta

określa wielkość dostaw na zaopatrzenie kraju.

ZAPASY WYROBÓW U PRODUCENTA - wyprodukowane wyroby gotowe (finalne) znajdujące się

w magazynach producenta, przeznaczone do sprzedaży.

SPOŻYCIE NIEKTÓRYCH ARTYKUŁÓW KONSUMPCYJNYCH NA 1 MIESZKAŃCA - źródłem

opracowania są informacje o: wielkości krajowej produkcji, imporcie, eksporcie, zapasach

w magazynach producentów i w przedsiębiorstwach handlowych. W przypadku niektórych produktów

pochodzenia rolnego (ziarno 4 zbóż w przeliczeniu na przetwory, ziemniaki, warzywa i owoce)

produkcję pomniejszono o zużycie tych produktów na cele produkcyjne (siew, spasanie, surowce

dla gorzelni, krochmalni itp.).

Przeliczenia 4 zbóż (pszenicy, żyta, owsa, jęczmienia) na przetwory dokonano według odpowiednich

procentów przemiału.

Dane o poziomie spożycia opracowane metodą bilansową służą ocenie globalnych zmian spożycia

żywności w kraju i nie mogą być bezpośrednio porównywane z danymi o spożyciu artykułów

żywnościowych w gospodarstwach domowych opracowanymi na podstawie wyników

reprezentacyjnych badań budżetów domowych.

Dane o pracujących obejmują osoby pełnozatrudnione i niepełnozatrudnione w głównym miejscu pracy.

Przeciętne zatrudnienie dotyczy pracowników pełnozatrudnionych oraz niepełnozatrudnionych

w przeliczeniu na pełnozatrudnionych, bez zatrudnionych poza granicami kraju.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto przypadające na 1 zatrudnionego obliczono przyjmując:

− wynagrodzenia osobowe, bez wynagrodzeń osób wykonujących pracę nakładczą oraz uczniów,

a także osób zatrudnionych za granicą,

− wypłaty z tytułu udziału w zysku i w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach,

− dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej,

− honoraria wypłacone niektórym grupom pracowników za prace wynikające z umowy o pracę,

np. dziennikarzom, realizatorom filmów, programów radiowych i telewizyjnych.

17

UWAGI:

1. Liczby względne (wskaźniki, odsetki) obliczono z reguły na podstawie danych bezwzględnych

wyrażonych z większą dokładnością niż podano w tablicach.

2. Zamieszczone w publikacji dane zostały zebrane zgodnie z :

a/ Polską Klasyfikacją Działalności PKD 2007 wprowadzoną z dniem 01.01.2008 r.

rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24.12.2007 r. (Dz. U. Nr 251, poz. 1885), która została

opracowana na podstawie Statystycznej Klasyfikacji Działalności Gospodarczych we Wspólnocie

Europejskiej – Statistical Classification of Economic Activities in the European Community –

NACE Rev. 2.

b/ Polską Klasyfikacją Wyrobów i Usług PKWiU 2008 wprowadzoną z dniem 01.01.2009 r.

rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29.10.2008 r. (Dz. U. Nr 207, poz. 1293), która została

opracowana na podstawie międzynarodowych klasyfikacji i nomenklatur.

3. Określenie „własność zagraniczna” stosowane w publikacji, odnosi się do przedsiębiorstw

własności zagranicznej i tych, w których własność zagraniczna stanowi przewagę.

4. Przy przeliczaniu danych na 1 mieszkańca w zakresie spożycia wybranych towarów

konsumpcyjnych (tabl. 23) przyjęto liczbę ludności według stanu z dnia 30 VI. Przy przeliczaniu

danych dotyczących liczby ludności przypadającej na jeden sklep (tabl. 12) przyjęto liczbę

ludności według stanu w dniu 31 XII.

5. Liczbę sklepów i stacji paliw wg stanu w dniu 31 XII w podziale na specjalizacje branżowe

i formy organizacyjne ustalono na podstawie wykazu sklepów sporządzonego przez jednostki

o liczbie pracujących 10 i więcej osób realizujące sprzedaż detaliczną (sprawozdanie H-01w)

oraz dla jednostek, w których liczba pracujących nie przekracza 9 osób, oszacowano w oparciu

o wyniki badania reprezentacyjnego przeprowadzonego na 4% próbie tych jednostek

(sprawozdanie SP-3).

18

II. K O M E N T A R Z A N A L I T Y C Z N Y

1. Działalność usługowa w Polsce i w krajach UE2

W 2015 r. w Polsce wartość dodana brutto wytworzona przez podmioty prowadzące

działalności o charakterze usługowym stanowiła 63,3% wartości dodanej brutto całej gospodarki

narodowej. Jednocześnie w jednostkach tych pracę znalazło 58% ogółu pracujących. Działalnością

dominującą wśród podmiotów usługowych pod względem wartości dodanej była działalność

handlowa, której udział stanowił 27,8% wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie jednostki

prowadzące działalności o charakterze usługowym, a w porównaniu z rokiem poprzednim spadł

o 0,1 p. proc. Udział działalności w zakresie transportu i gospodarki magazynowej (wg PKD sekcja

H) ukształtował się na poziomie 10,0% (wzrost o 0,3 p. proc.), natomiast udział działalności

profesjonalnej, naukowej i technicznej (wg PKD sekcja M) wyniósł 9,1% (wzrost o 0,5 p. proc.).

W porównaniu z poprzednim rokiem znacząco zmniejszył się udział działalności finansowej

i ubezpieczeniowej (wg PKD sekcja K) o 0,8 p. proc., który wyniósł 6,3%.

Patrz Uwagi Metodyczne str. 7.

W końcu 2015 r. najwięcej osób pracowało w przedsiębiorstwach zaliczanych do sekcji

„Handel i naprawa pojazdów samochodowych” (wg PKD sekcja G) – 25,8% ogółu pracujących

w podmiotach usługowych, następnie do sekcji „Edukacja” (wg PKD sekcja P) – 13,4% oraz do sekcji

„Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne” (wg PKD

sekcja O) – 11,3%.

2 Dane dotyczące wartości dodanej w Polsce i krajach UE zostały zaktualizowane, stan w dniu 20.10.2016 r.

19

Patrz Uwagi Metodyczne str. 7.

W 2015 r. działalnością dominującą wśród jednostek usługowych pod względem przeciętnego

zatrudnienia była również działalność handlowa, w której zatrudnionych było 1 575,8 tys. osób

(wzrost w porównaniu z 2014 r. o 0,9%). Druga pozycję zajęła „Edukacja” (wg PKD sekcja P)

z przeciętnym zatrudnieniem 1 031,1 tys. osób (spadek o 0,5% w porównaniu z rokiem poprzednim).

Największy wzrost przeciętnego zatrudnienia odnotowano w sekcji J „Informacja i komunikacja” –

o 5,8%, natomiast największy spadek został wykazany w działalności finansowej i ubezpieczeniowej

(wg PKD sekcja K) – o 6,2%. Najniższe przeciętne zatrudnienie na poziomie 120,8 tys. osób

odnotowano w sekcji R „Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją” i w porównaniu z

2014 r. nie uległo ono zmianie.

Najwyższe przeciętne wynagrodzenie brutto w 2015 r. odnotowano w sekcji „Informacja

i komunikacja” (wg PKD sekcja J) – 6 718 zł, „Działalność finansowa i ubezpieczenia” (wg PKD

sekcja K) – 6 570 zł, oraz „Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna” (wg PKD sekcja M) –

4 852 zł. Z kolei najniższe przeciętne wynagrodzenie brutto na poziomie 2 444 zł. odnotowano

w podmiotach zaliczanych do sekcji I „Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami

gastronomicznymi. W sekcji G „Handel i naprawa pojazdów samochodowych” wartość przeciętnego

wynagrodzenia brutto wyniosła 3 268 zł i wzrosła w 2015 r. o 4,4%. Największy wzrost przeciętnego

miesięcznego wynagrodzenia w 2015 r. o 6,3%, w porównaniu z rokiem poprzednim, odnotowano w

sekcji N „Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca”, przy

jednoczesnym wzroście przeciętnego zatrudnienia odpowiednio o 4,4%. Znaczny wzrost

przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia o 6,1% zaobserwowano również w sekcji K „Działalność

finansowa i ubezpieczeniowa”.

W krajach Unii Europejskiej wartość dodana będąca efektem działalności przedsiębiorstw

usługowych stanowiła w 2015 r. przeważającą część wartości dodanej wytworzonej w całej

gospodarce. Wśród krajów członkowskich UE najwyższy udział wartości dodanej wytworzonej przez

20

usługi odnotowano w Luxemburgu – 88,7%, na Cyprze – 87,2% oraz na Malcie – 82,8%. Duży

udział w wartości dodanej całej gospodarki usługi stanowią w takich krajach jak Grecja (80,2%),

Wielka Brytania (79,9%), Francja (78,8%), czy Holandia (78,2%). W krajach Europy

Środkowowschodniej udział ten kształtował się na poziomie od 59,7% w Czechach do 73,7%

na Łotwie, w Polsce stanowił 63,3%.

Dla porównania w okresie 2010 - 2015. najbardziej znaczący wzrost udziału działalności

usługowej w tworzeniu wartości dodanej wykazała Rumunia (o 7,9 p. proc.), Cypr (o 6,1 p. proc.)

oraz Malta (o 4,6 p. proc). W tym samym okresie w niektórych krajach udział usług w tworzeniu

wartości dodanej brutto uległ obniżeniu - największy spadek odnotowano w Irlandii, Słowenii

w Czechach, a także na Węgrzech, Litwie, w Grecji oraz na Słowacji i w Polsce (o 0,5 p. proc.).

Udział wartości dodanej brutto* w usługach w wartości dodanej brutto wytworzonej w gospodarce narodowej (ceny bieżące) - PKD 2007

Kraje Lata Udział w % Kraje Lata Udział

w % Austria ......................................... 2010 69,9 Litwa ............................................ 2010 67,6 2015 70,4 2015 66,5

Belgia .......................................... 2010 76,0 Luksemburg ................................ 2010 86,8 2015 77,4 2015 88,7 Bułgaria ....................................... 2010 67,6 Łotwa ........................................... 2010 71,7 2015 67,3 2015 73,7

Chorwacja .................................... 2010 68,1 Malta ............................................ 2010 78,2 2015 69,3 2015 82,8

Cypr ............................................. 2010 81,1 Niemcy ........................................ 2010 69,1 2015 87,2 2015 68,9

Czechy ......................................... 2010 61,5 Polska .......................................... 2010 63,8 2015 59,7 2015 63,3

Dania ........................................... 2010 75,8 Portugalia ..................................... 2010 75,2 2015 75,6 2015 75,4

Estonia ......................................... 2010 68,8 Rumunia ......................................... 2010 52,4

2015 69,2 2015 60,3

Finlandia ...................................... 2010 67,3 Słowacja ...................................... 2010 62,0 2015 70,6 2015 61,5

Francja ......................................... 2010 78,6 Słowenia ...................................... 2010 67,4 2015 78,8 2015 64,9

Grecja .......................................... 2010 81,1 Szwecja ........................................ 2010 69,4 2015 80,2 2015 72,4 Hiszpania ..................................... 2010 71,4 Węgry .......................................... 2010 66,3 2015 74,8 2015 64,0

Holandia ...................................... 2010 76,0 W. Brytania.................................. 2010 79,2 2015 78,2 2015 79,9

Irlandia ........................................ 2010 72,9 Włochy ........................................ 2010 73,7 2015 57,3 2015 74,2

*Źródło: Eurostat, dane zaktualizowane, stan w dniu 20.10.2016 r. zgodnie z metodologią ESA 2010.

21

W 2015 r. obroty w handlu detalicznym krajów UE były wyższe w porównaniu z rokiem

poprzednim o 3,3%. Największy wzrost zanotowano w Rumuni (o 8,8%) i w Szwecji (o 7,0%).

Wysoki wzrost (o 6,6%) wystąpił także w Luksemburgu, na Malcie i w Polsce. Wśród krajów

o największym znaczeniu dla europejskiej gospodarki również odnotowano istotny wzrost obrotów

w Wielkiej Brytanii (o 4,1%), we Francji ( o 3,8%) i w Niemczech (2,8%). Jedynie w dwóch krajach

wystąpił spadek obrotów: w Grecji (o 1,5%) oraz w Belgii (o 0,3%).

22

2. Handel wewnętrzny

W 2015 r. według wstępnych danych udział handlu w tworzeniu produktu krajowego brutto

wyniósł 15,6%, a w wartości dodanej brutto 17,6%.

Wyszczególnienie 2013 2014 2015*

Udział handlu w tworzeniu PKB w % ............................ 17,0 15,8 15,6 Udział handlu w wartości dodanej brutto w % ................ 19,2 17,8 17,6 * dane zaktualizowane, stan w dniu 20.10.2016 r

W 2015 r. wartość przychodów ze sprzedaży w cenach bieżących osiągnięta przez

przedsiębiorstwa handlowe ukształtowała się na poziomie 1538,6 mld zł (tj. o 3,7% wyższym niż w roku

poprzednim). Największa część tych przychodów zrealizowana była przez przedsiębiorstwa prowadzące

działalność hurtową - 58,7%. Udział handlu detalicznego wyniósł 30,7% natomiast handlu hurtowego

i detalicznego pojazdami samochodowymi oraz ich naprawą 10,6%. Przedsiębiorstwa z liczbą

pracujących powyżej 49 osób osiągnęły przychody na poziomie 743,4 mld zł czyli 48,3% przychodów

ogółem, przedsiębiorstwa z liczba pracujących od 10 do 49 osób uzyskały przychody w wysokości

385,0 mld zł (odpowiednio 25,0% ogółu przychodów), przychody przedsiębiorstw z liczbą pracujących

9 i mniej osób wyniosły natomiast 410,2 mld zł, co stanowiło 26,7% przychodów ogółem. Przychody ze

sprzedaży towarów i materiałów stanowiły 91,1% ogólnej wartości przychodów z działalności

operacyjnej przedsiębiorstw handlowych.

Koszty z działalności operacyjnej poniesione przez podmioty z liczbą pracujących powyżej

49 osób wyniosły 696,3 mld zł i stanowiły 48,6%, podczas gdy przedsiębiorstwa z liczbą pracujących od

10 do 49 osób poniosły koszty w wysokości 360 ,4 mld zł, a podmioty z liczbą pracujących 9 i mniej

osób 375,9 mld zł. Znaczący udział w kosztach stanowiły koszty zatrudnienia (5,4%). Najwyższy udział

kosztów zatrudnienia w kosztach działalności operacyjnej odnotowano dla podmiotów z liczbą

pracujących powyżej 49 osób 11,1%. W 2015 r. większy przyrost przychodów niż kosztów

w przedsiębiorstwach handlowych spowodował wzrost wyniku finansowego przedsiębiorstw

w porównaniu z poprzednim rokiem .

Średnia marża zrealizowana w 2015 r przez jednostki handlowe (zaklasyfikowane do sekcji

„Handel, naprawa pojazdów samochodowych”) wyniosła 16,2% i była wyższa niż w roku poprzednim.

Najwyższe marże wyrażone w procentach pozyskiwane były przez przedsiębiorstwa handlu

detalicznego.

23

Przepływ towarów handlowych

Istotnym elementem umożliwiającym ocenę kanałów dystrybucji i cyrkulacji towarów jest analiza

struktury przychodów według typów klientów oraz podział dokonanych zakupów w przedsiębiorstwach

hurtowych według typów dostawców (tablice nr 18 i 19). Zarówno zachowania przedsiębiorstw

hurtowych i detalicznych w wyborze swoich dostawców, jak i struktura ich klientów pozostały stabilne.

W przedsiębiorstwach handlowych - hurtowych i detalicznych, udział zakupów bezpośrednio

od producentów i wytwórców krajowych oraz bezpośrednio z importu utrzymał się na zbliżonym

poziomie w porównaniu z poprzednim okresem. Przedsiębiorstwa handlowe3 dokonywały w 51%

zakupów bezpośrednio u producentów i wytwórców krajowych, natomiast zarówno bezpośredni import,

jak i zakupy u hurtowników ukształtowały się na podobnym poziomie zbliżonym do 24%. W zależności

od rodzaju prowadzonej działalności handlowej (handel hurtowy czy detaliczny) struktura

dokonywanych zakupów była bardziej zróżnicowana.

W zakresie handlu hurtowego prawie 50% przedsiębiorstw zaopatrywało się u producentów

i wytwórców krajowych a ok. 27% z nich bezpośrednio z importu. Udział zakupów hurtownik –

hurtownik uległ niewielkiemu wzrostowi i wyniósł nieco ponad 22%.

3 Dane dotyczą przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 9 osób.

24

W handlu detalicznym zakupów towarów dokonywano głównie bezpośrednio u producentów

i wytwórców krajowych (ok. 56%), rzadziej u hurtowników (niecałe 28%), odnotowano także

nieznaczny wzrost udziału zakupów bezpośrednio z importu do prawie 15%.

Przedsiębiorstwa własności zagranicznej najczęściej dokonywały zakupów bezpośrednio

u producentów i wytwórców krajowych (stanowiły one ok. 46% ogólnej wartości), bądź bezpośrednio

z importu (prawie 40%), rzadziej natomiast u hurtowników (ok. 13%).

W strukturze przychodów przedsiębiorstw hurtowych nieco ponad 42% przychodów pochodziło

ze sprzedaży do hurtu (wobec ok. 41% w poprzednim okresie), blisko 29% przychodów uzyskano

od handlowców detalicznych, a ok. 18% od producentów krajowych (wobec 20% w roku poprzednim).

Blisko 6% stanowiły bezpośrednie wpływy od konsumentów indywidualnych.

Obroty przedsiębiorstw handlowych

W 2015 r. obroty w handlu detalicznym (w cenach stałych) były wyższe o 6,7%

w porównaniu z rokiem poprzednim. Wysoki wzrost obrotów zanotowano zarówno w podmiotach

sprzedających towary nieżywnościowe (o 7,6%), jak i w przedsiębiorstwach sprzedających żywność,

napoje, wyroby tytoniowe (o 4,9%). Obroty przedsiębiorstw prowadzących handel hurtowy

i detaliczny pojazdami samochodowymi (wg PKD dział 45) wzrosły o 13,5%. Spadek w kolejnym

roku zaobserwowano w przedsiębiorstwach zajmujących się sprzedażą detaliczną paliw ( o 3,4%).

25

26

Sprzedaż detaliczna

W 2015 r. sprzedaż detaliczna w cenach bieżących zrealizowana przez przedsiębiorstwa

handlowe i niehandlowe wyniosła 722,0 mld zł i była o 2,4% wyższa niż przed rokiem. W punktach

sprzedaży detalicznej wartość sprzedanych towarów wyniosła 691,1 mld zł (wzrost o 2,1%), z tego

wartość żywności i napojów bezalkoholowych - 165,2 mld zł (spadek o 0,4%), napojów alkoholowych

i wyrobów tytoniowych - 54,8 mld zł (wzrost o 0,5%) i towarów nieżywnościowych – 471,1 mld zł

(wzrost o 3,2%). W placówkach gastronomicznych sprzedaż detaliczna wyniosła 30,9 mld zł (wzrost

o 11,4%).

27

Udział sprzedaży detalicznej zrealizowanej w 2015 r. przez podmioty gospodarcze o liczbie

pracujących 50 i więcej osób stanowił 52,4%, przez podmioty o liczbie pracujących do 9 osób -

28,7%, zaś przez przedsiębiorstwa o liczbie pracujących od 10 do 49 osób - 18,9%.

Sprzedaż w przedsiębiorstwach handlowych (w cenach bieżących) wyniosła 87,0% wartości

ogółem sprzedaży detalicznej i jej udział był o 0,6 p. proc. wyższy niż przed rokiem. Pozostała

sprzedaż była realizowana przez przedsiębiorstwa, których podstawowym rodzajem działalności

nie był handel, lecz np. produkcja czy gastronomia.

Sprzedaż detaliczna w latach 2013 - 2015 (ceny bieżące)

Wyszczególnienie

a – liczby bezwzględne b – analogiczny okres roku poprzedniego=100

2013 2014 2015

w mln zł

Ogółem .......................................................................... a 685658,7 704841,5 721998,5

b 101,4 102,8 102,4

w tym przedsiębiorstwa handlowe ..................... a 594454,9 609103,4 628419,2

b 101,4 102,5 103,2

28

Sprzedaż detaliczna towarów według grup (ceny bieżące)

Wyszczególnienie 2013 2014 2015

w mln zł 2014=100

Ogółem ....................................................................... 685658,7 704841,5 721998,5 102,4

żywność i napoje bezalkoholowe .......................... 187541,1 189242,8 191697,7 101,3

napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe................. 59039,9 58646,7 58939,1 100,5

towary nieżywnościowe (bez wyrobów tytoniowych) .......................................................... 439077,7 456951,9 471361,6 103,2

W 2015 r. sprzedaż detaliczna w cenach bieżących była wyższa niż w roku poprzednim

we wszystkich województwach z wyjątkiem województwa mazowieckiego, w którym odnotowano

spadek sprzedaży o 4,0%. Udział tego województwa w sprzedaży ogółem w 2015 r. wyniósł 28,8%

i nadal pozostał dominujący, pomimo iż zmniejszył się o 1,9 p. proc. w porównaniu z rokiem

poprzednim. Drugim województwem o znaczącym udziale było województwo wielkopolskie,

a przedsiębiorstwa zarejestrowane na tym terenie zrealizowały w 2015 r. 16,8% sprzedaży

detalicznej ogółem. Najwyższy wzrost procentowy wartości sprzedaży w porównaniu z poprzednim

rokiem (powyżej 10%) odnotowano w województwach: podkarpackim, lubuskim,

zachodniopomorskim i warmińsko-mazurskim. Wolniejszy, ale również znaczący wzrost sprzedaży

(powyżej 5%) zaobserwowano wśród podmiotów zarejestrowanych w województwach: lubelskim,

pomorskim i opolskim.

29

W 2015 r. sprzedaż detaliczna w cenach stałych zrealizowana przez przedsiębiorstwa handlowe

i niehandlowe była o 5,4% wyższa niż przed rokiem (wobec wzrostu o 3,9% w 2014 r.). Większy

od przeciętnego był wzrost sprzedaży towarów konsumpcyjnych nieżywnościowych (o 9,7%).

Odnotowano również wzrost sprzedaży żywności i napojów bezalkoholowych (o 1,3%)

oraz towarów niekonsumpcyjnych (o 0,6%). W porównaniu z rokiem poprzednim zaobserwowano

natomiast niewielki spadek sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych (o 0,7%).

Sprzedaż detaliczna towarów i wyrobów własnych w placówkach gastronomicznych była o 10,2%

wyższa niż w 2014 r..

30

Infrastruktura handlowa

Na koniec 2015 r. szacowana liczba sklepów w Polsce wyniosła prawie 361 tys. i była

o 1,7% wyższa niż przed rokiem. Powierzchnia sprzedażowa sklepów również wzrosła (o 3,5%)

i stanowiła wielkość ok. 36 189 tys. m2. Wzrost powierzchni zanotowano w sklepach we wszystkich

prezentowanych przedziałach powierzchniowych. Największy procentowy przyrost powierzchni

sprzedażowej zaobserwowano w sklepach z przedziału wielkości 100-399 m2 (o 5,3%),

oraz w sklepach z przedziału 400-999 m2 (o 4,9%).

31

W układzie regionalnym najwyższy procentowy wzrost powierzchni sprzedażowej w przedziale

100-399 m2 miał miejsce w sklepach w województwach: kujawsko-pomorskim (o 12,7%) i lubelskim

(o 7,1%). Wśród sklepów z przedziału wielkości 400-999 m2 najwyższy (ok. 9,5%) wzrost

powierzchni sprzedażowej odnotowano w województwach: kujawsko-pomorskim i podkarpackim.

W 2015 r. na jeden sklep przypadało średnio 107 osób, podczas gdy w 2014 r.

było to odpowiednio 108 osób.

W 2015 r. odnotowano wzrost liczby supermarketów i hipermarketów w porównaniu z rokiem

poprzednim, w wyniku czego na jeden sklep tych kategorii przypadało średnio 5130 osób, podczas

gdy w 2014 r. było to odpowiednio 5418 osób. W układzie regionalnym najwięcej ludności

przypadającej na 1 supermarket i hipermarket odnotowano w województwie świętokrzyskim

(7103 osób, wobec 7797 osób w roku poprzednim), najmniej zaś osób – odpowiednio 3785 –

w województwie lubuskim, gdzie w roku 2014 było to 3865 osób.

W 2015 r. szacowany udział wartości sprzedaży realizowanej łącznie przez supermarkety

i hipermarkety w sprzedaży detalicznej w sklepach i na stacjach paliw stanowił 24,6% i był

o 0,4 p. proc. wyższy niż przed rokiem.

32

Wyszacowana w 2015 r. liczba 361 tys. sklepów prowadzona była przez 292 tys.

przedsiębiorstw. Największą część podmiotów gospodarczych posiadających sklepy stanowiły

przedsiębiorstwa prowadzące do 2 sklepów, ich udział w roku 2015 wyniósł aż 97,9% i pozostał

na zbliżonym poziomie do roku poprzedniego. W odniesieniu do pozostałych prezentowanych

przedziałów podmiotów gospodarczych według liczby posiadanych sklepów największy wzrost

liczebności odnotowano w grupie przedsiębiorstw prowadzących 101-200 sklepów (o 9,3% wobec

spadku o 2,3 % przed rokiem) oraz w przedziale 51-100 sklepów (o 5,9% wobec wzrostu o 2,4%

odnotowanego w roku poprzednim). Zmniejszyła się liczba przedsiębiorstw prowadzących

3-10 sklepów (o 1,5% w porównaniu ze spadkiem o 3,3% zaobserwowanym w 2014 r.).

W ogólnej liczbie 361 tys. wystąpiły sklepy różnych specjalizacji branżowych. Największy

udział w liczbie sklepów ogółem stanowiły placówki o specjalizacji branżowej pozostałej (42,2 %),

ogólnospożywczej (23,0 %) oraz z wyrobami odzieżowymi (10,3 %). Najmniej liczne były sklepy

o specjalizacji rybnej – stanowiły one 0,3% sklepów ogółem.

33

W odniesieniu do roku poprzedniego wzrost liczby sklepów o ponad 10% odnotowano wśród

specjalizacji: owocowo-warzywnej, z pojazdami mechanicznymi, z napojami alkoholowymi

oraz rybnej, natomiast największy spadek zaobserwowano w sklepach z artykułami piśmienniczymi

i księgarniach (o 7%).

W grupie przedsiębiorstw, w których liczba pracujących wynosi powyżej 9 osób, liczba

sklepów należących do podmiotów z kapitałem zagranicznym zwiększyła się w 2015 r. o 6,3%

w porównaniu z rokiem poprzednim, natomiast powierzchnia sprzedażowa tych sklepów wzrosła

o 9,7%. Średnia powierzchnia sklepów przedsiębiorstw zagranicznych wyniosła 655,9 m2

(odpowiednio w sklepach przedsiębiorstw własności prywatnej krajowej – 180,1 m²). Udział

powierzchni sklepów z kapitałem zagranicznym w powierzchni ogółem wzrósł o 1,6 p. proc.

w porównaniu z rokiem poprzednim.

34

Liczba sklepów przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego a

Wyszczególnienie 2014 2015

Liczba sklepów ................................................................................................ 14881 15821

udział w ogółem sklepach w % ....................................................................... 4,2 4,4

powierzchnia sklepów w tys. m2 .................................................................... 9459,1 10377,1

udział w powierzchni ogółem w %.................................................................. 27,1 28,7 a Dane dotyczą przedsiębiorstw, w których liczba pracujących przekracza 9 osób. Na koniec 2015 r. szacowana liczba stacji paliw wyniosła 8991 i była o 1,0% wyższa

niż w roku poprzednim. W układzie regionalnym na 1000 km2 powierzchni Polski największe

zagęszczenie stacji paliw było odnotowane w województwie śląskim - w roku 2015 było

to 85 obiektów. Najniższy wskaźnik występowania stacji paliw na 1000 km2 zaobserwowano

w województwach: podlaskim i warmińsko-mazurskim, gdzie było to odpowiednio po 13 obiektów,

podczas gdy średnia dla Polski wyniosła 29 stacji paliw.

35

W 2015 r. w krajowej ewidencji prowadzonej przez gminne jednostki samorządowe było

zarejestrowanych 2222 stałych targowisk (w tym 2129 targowisk z przewagą sprzedaży

drobnodetalicznej), co stanowiło wzrost o 0,5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Największą

liczbę nowych targowisk odnotowano w województwie małopolskim (wzrost o 4,7%). Podobnie

jak w latach poprzednich, blisko 40% ogółu powierzchni targowisk w kraju znajdowało

się na terenie trzech następujących województw: mazowieckiego, łódzkiego i wielkopolskiego.

Na obszarze targowisk dokonywano transakcji w ok. 98,7 tys. stałych punktach sprzedaży

drobnodetalicznej, wśród których 57,5 tys. działało codziennie. Uzupełnieniem stałej sieci

targowiskowej były targowiska sezonowe, których w 2015 r. odnotowano 6768, co stanowiło wzrost

o 0,6% wobec roku poprzedniego. Zarejestrowano niższe roczne wpływy z opłaty targowej o 3,8%

w porównaniu z 2014 r.

Na koniec 2015 r. przedsiębiorstwa prowadzące działalność hurtową (o liczbie pracujących

powyżej 9 osób) składowały towary w 34,3 tys. magazynów (bez silosów i zbiorników). Najbardziej

znaczącą część infrastruktury magazynowej stanowiły magazyny zamknięte (25,3 tys.). Pozostałe

miejsca to place składowe (4,7 tys.) oraz magazyny zadaszone (4,3 tys.). Powierzchnia składowa

36

magazynów wyniosła łącznie 41451,2 tys. m² i była mniejsza niż w 2012 r.4 o 7,2%. W strukturze

powierzchni składowej magazyny zamknięte zajmowały 57,8% ogólnej powierzchni (spadek

w porównaniu z 2012 r. o 0,9 p. proc.), magazyny zadaszone – 7,9% ( spadek o 0,5 p. proc.), a place

składowe 34,3% (wzrost o 1,4 p. proc.).

Wśród magazynów zamkniętych przedsiębiorstw handlowych (zaklasyfikowanych

według PKD do sekcji G „Handel i naprawa pojazdów samochodowych”), magazyny jednostek

hurtowych stanowiły 94,3% ogólnej liczby magazynów i 93,3% całkowitej powierzchni składowej,

a magazyny jednostek detalicznych 5,1% liczby magazynów i 6,5% powierzchni składowej.

Zaobserwowano spadek średniej powierzchni wszystkich rodzajów magazynów, która wynosiła

odpowiednio dla: magazynów zamkniętych – 902 m² (wobec 1030 m² w 2012 r.), magazynów

zadaszonych – 702 m² (wobec 878 m²), oraz placów składowych – 2715 m² (wobec 2839 m²).

W strukturze własnościowej nadal obserwowano wzrost liczby magazynów należących

do przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego. W 2015 r. udział liczby tych magazynów

wyniósł 14,4% ogólnej liczby magazynów (wobec 13,2% w 2012 r.), a udział zajmowanej

powierzchni wzrósł do 15,1% powierzchni składowej ogółem (wobec 14,9% w 2012 r.). Sprzedaż hurtowa Szacuje się, że wartość sprzedaży hurtowej w 2015 r. w przedsiębiorstwach handlowych

(w cenach bieżących) wyniosła 1 068,8 mld zł i była o 5,0% wyższa niż przed rokiem. Wzrost

wartości sprzedaży hurtowej zaobserwowano we wszystkich jej grupach. W strukturze sprzedaży

wzrósł udział napojów alkoholowych – o 0,4 p.proc. oraz żywności i napojów bezalkoholowych –

o 0,2 p. proc., spadł natomiast (o 0,6 p. proc.) udział towarów nieżywnościowych.

Sprzedaż hurtowa realizowana przez przedsiębiorstwa z liczbą pracujących 50 osób i więcej

stanowiła 46,5% (spadek o 0,6 p. proc. w porównaniu z rokiem poprzednim).

4 Badanie magazynów (hurtu i rozdzielczych detalu) prowadzone jest w cyklu trzyletnim.

37

Sprzedaż hurtowa w latach 2013 - 2015 (ceny bieżące)

Wyszczególnienie

a – liczby bezwzględne b – analogiczny okres roku poprzedniego=100

2013 2014 2015

w mln zł

Ogółem ........................................................................ a 1010623,7 1018250,2 1068831,0

b 103,1 100,8 105,0

w tym przedsiębiorstwa o liczbie pracujących 50 osób i więcej ................................................... a 476415,8 479952,3 496679,4

b 102,1 100,7 103,5

Sprzedaż hurtowa według grup (ceny bieżące)

Wyszczególnienie 2013 2014 2015

w mln zł 2014=100

Ogółem ..................................................................... 1010623,7 1018250,2 1068831,0 105,0

żywność ............................................................... 134828,7 136898,5 146636,7 107,1

napoje alkoholowe .............................................. 24051,2 24550,9 29439,8 119,9

towary nieżywnościowe ...................................... 851743,8 856800,8 892754,5 104,2

Gastronomia

W 2015 r. liczbę placówek gastronomicznych (stałych i sezonowych) w kraju szacowano

na ponad 68,3 tys., z czego 33,8% stanowiły punkty gastronomiczne, 32,6% - bary, 27,5% -

restauracje i stołówki – 6,1%. Ogólna liczba placówek gastronomicznych zwiększyła się o 3%

w porównaniu z 2014 r., wzrost odnotowano we wszystkich rodzajach placówek poza barami,

których liczba spadła o 5,2%.

Sektor prywatny w gastronomii obejmował 98,3% wszystkich placówek gastronomicznych,

(spadek do roku poprzedniego o 0,1 p. proc.), w tym: 99,2% restauracji, 99,1% barów, 98,5%

punktów gastronomicznych i 89,3% stołówek.

38

Placówki gastronomiczne

Wyszczególnienie 2013 2014 2015

Liczba 2014=100

Ogółem .................................................................... 66966 66345 68342 103,0

restauracje ............................................................. 16202 17414 18789 107,9

bary ....................................................................... 24931 23514 22290 94,8

stołówki ................................................................ 4072 3924 4183 106,6

punkty gastronomiczne .......................................... 21761 21493 23080 107,4

W 2015 r. przychody ogółem z działalności gastronomicznej w cenach bieżących wyniosły

prawie 31,4 mld zł i w porównaniu z rokiem poprzednim wzrosły o 11,0% (w cenach stałych były

wyższe o ok. 9,8%). Z sektora prywatnego pochodziło 98,6% tej wartości, udział sektora publicznego

wzrósł do 1,4% (wzrost o 0,1 p. proc. w porównaniu z 2014 r.).

Z produkcji gastronomicznej pochodziło 80,1% wartości przychodów ogółem, 18,5% -

ze sprzedaży towarów handlowych (w tym 13,3% - ze sprzedaży alkoholu i wyrobów tytoniowych)

a 1,4% - z pozostałej działalności. Prawie we wszystkich rodzajach działalności gastronomicznej

zanotowano wzrost przychodów w porównaniu z 2014 r., największy w przychodach z produkcji

gastronomicznej (o 14,0%), natomiast spadek przychodów zaobserwowano jedynie w zakresie

pozostałej działalności gastronomicznej (o 9,8%).

39

Przychody z działalności gastronomicznej w latach 2013-2015 (ceny bieżące)

Wyszczególnienie 2013 2014 2015

w mln zł 2014=100

Przychody ogółem ................................................... 26174,2 28272,8 31387,1 111,0

ze sprzedaży towarów ........................................... 6033,1 5711,0 5787,6 101,3

w tym ze sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych .......... 4402,5 4118,6 4157,2 100,9

produkcji gastronomicznej ................................... 19643,7 22067,9 25154,0 114,0

z pozostałej działalności ....................................... 497,3 493,9 455,5 90,2

* * *

Liczba placówek gastronomicznych, w przedsiębiorstwach, w których liczba pracujących była

większa od 9 osób, wzrosła o 7,4% w porównaniu do roku poprzedniego i wyniosła 18611,

co stanowiło 27,2% placówek gastronomicznych ogółem w Polsce. Struktura placówek

gastronomicznych, według siedziby przedsiębiorstwa, w układzie wojewódzkim przedstawiona

została na poniższym wykresie.

40

W przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 9 osób, przychody z działalności

gastronomicznej w cenach bieżących wyniosły ok. 19,2 mld zł (wzrost o 12,1% w porównaniu

z rokiem poprzednim), co stanowiło 61,1% przychodów z działalności gastronomicznej ogółem

w Polsce. Największy procentowy wzrost przychodów odnotowano w województwach: warmińsko-

mazurskim (o 32,3%), kujawsko-pomorskim (o 22,7%) i zachodniopomorskim (o17,7%)

a nieznaczny spadek zaobserwowano w województwie łódzkim (o 3,3%) i opolskim (o 0,7%).

Przychody z produkcji gastronomicznej stanowiły 83,6% przychodów z działalności

gastronomicznej tych przedsiębiorstw i wyniosły ponad 16,0 mld zł.

Drugą pod względem wielkości grupę przychodów z działalności gastronomicznej (9,1%)

stanowiły przychody ze sprzedaży napojów alkoholowych i wyrobów tytoniowych, które wyniosły

powyżej 1,7 mld zł.

41

Trzecią grupę z wartością ponad 1,2 mld zł stanowiły przychody ze sprzedaży towarów

handlowych, a ich udział w przychodach z działalności gastronomicznej badanych przedsiębiorstw

wyniósł. 6,3%.

Przychody z pozostałej działalności stanowiły jedynie 1,0% przychodów ogółem i wyniosły

poniżej 0,2 mld zł.

Zaopatrzenie rynku

W 2015 r. w magazynach producentów5 średnie zapasy większości badanych artykułów były

wyższe niż w poprzednim roku.

W grupie artykułów żywnościowych najbardziej dynamiczny wzrost średniorocznych

zapasów zaobserwowano dla następujących wyrobów: kasz i grysików; czekolady (łącznie z białą);

wód mineralnych i napojów bezalkoholowych; tłuszczów zwierzęcych topionych jadalnych; mięsa

drobiowego oraz mąki żytniej. Natomiast znacznie zmniejszyły się zapasy m.in. dżemów

owocowych; makaronu oraz konserw, wędlin, wyrobów wędliniarskich drobiowych.

Wśród artykułów nieżywnościowych znacznie większe niż przed rokiem były zapasy

dywanów, chodników i wykładzin włókienniczych; obuwia; okryć i ubiorów z dzianin oraz

chłodziarek i zamrażarek. Spadek zapasów odnotowano w przypadku m.in. młynków i mikserów

spożywczych, sokowirówek; odkurzaczy oraz odbiorników radiowych z zestawami.

W 2015 r. dostawy6 większości badanych artykułów konsumpcyjnych żywnościowych

oraz nieżywnościowych były wyższe w porównaniu z 2014 r. Wraz ze zwiększeniem dostaw

równocześnie występował znaczący wzrost produkcji lub importu. W omawianym roku spośród

badanych żywnościowych artykułów konsumpcyjnych wzrosły dostawy m.in.: tłuszczów

zwierzęcych topionych jadalnych; kawy; wódek, likierów i innych napojów alkoholowych

w przeliczeniu na 100%; herbaty; masła i pozostałych tłuszczów do smarowania oraz makaronu.

Spadek dostaw zaobserwowano w przypadku takich artykułów żywnościowych jak: cukierki (bez

czekoladowych); zupy i buliony i preparaty do nich; czekolada (łącznie z białą) oraz cukier.

W grupie artykułów nieżywnościowych znacznie wyższe niż w 2014 r. były dostawy bielizny

osobistej z tkanin; odbiorników radiowych (z zestawami); zmywarek do naczyń; okryć z dzianin

i tkanin oraz rowerów.

Odnotowano natomiast spadek dostaw odbiorników telewizyjnych; kuchni elektrycznych,

gazowych i mieszanych; pralek automatycznych; opon do pojazdów samochodowych osobowych

oraz obuwia.

5 W przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 49 osób 6 Ilość wytworzonych w kraju wyrobów (dane dotyczą podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących przekracza 9 osób) pomniejszona o ich eksport i powiększona o import, skorygowana o saldo zmian stanu zapasów u producentów o liczbie pracujących powyżej 49 osób.

42

43