Rzeczpospolita Obojga narodów

Zarokmatura.y0.pl 1 | S t r o n a

HISTORIA – Rzeczpospolita Obojga narodów 2008

1. Skutki politycznych wojen XVII w. z uwzględnieniem zmian terytorialnych(ziemie

utracone) i skutki wewnętrzne.i

Po podpisanym w 1619 r. rozejmie po wojnie z Rosją terytoria Rzeczypospolitej osiągnęły prawie 1

milion2 powierzchni. Jednak wskutek licznych wojen, które w następnych latach prowadziła Korona

doprowadziły do znacznego zmniejszenia się obszarów pod władaniem Polski.

Wojny ze Szwecją zakooczone w 1660 r. pokojem w Oliwie pozbawiły Polskę większej części Inflant,

zachowując tylko ich południowo-wschodnią częśd z Dyneburgiem (Latalgię). Polska wyszła z potopu

szwedzkiego osłabiona politycznie, zrujnowana gospodarczo i z olbrzymimi stratami ludności, szacowanymi

na 30-35%. W wyniku porozumieo w trakcie wojen, aby uzyskad pomoc od elektora brandenburskiego

Polska zrzekła się zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi oraz oddała mu w lenno Lębork i Bytów.

Po wojnach z Rosją Polacy utracili, na mocy pokoju w Andruszowie w 1634r., ziemię smoleoską,

czernihowską, siewierską, cześd województwa witebskiego oraz Ukrainę po lewej stronie Dniepru i Kijów.

Bezpośrednim skutkiem długoletnich wojen toczonych na obszarze Rzeczypospolitej było ogromne

spustoszenie kraju. W wyniku strat wojennych, spotęgowanych przez głód i zarazę liczba ludności

zmniejszyła się o 1/3. W niektórych regionach zniszczeniu uległo ponad 50% gospodarstw oraz domów

miejskich. Wiele z nich nie zostało już odbudowanych. Wszystko to odbiło się na stanie gospodarki.

Dotkliwe straty poniosła również kultura, najeźdźcy wywieźli bowiem liczne dzieła sztuki, dokumenty i

księgi. Wraz z kryzysem ekonomicznym nastąpił upadek międzynarodowego znaczenia Rzeczpospolitej.

Brak silnej armii, pusty skarb i narastająca anarchia wewnętrzna uczyniły z paostwa polsko-litewskiego

przedmiot rozgrywek sąsiednich władców, co później doprowadziło do rozbiorów.

2. Przywilejeii

Przywilej Koszycki 1– Ludwik Węgierski

Przywilej Czerwiński 2– Władysław Jagiełło

Przywilej Warecki – Władysław Jagiełło (wprowadzenie taksy wojewódzkiej, czyli ustalenie

przez wojewodów maksymalnych cen produktów, prawo wykupienia sołectwa od sołtysa)

Przywilej Krakowsko-Jedliński 3– Władysław Jagiełło

Przywilej Cerekwicko- Nieszawski 4– Kazimierz Jagiellooczyk

Przywilej Piotrkowski 5– Jan Obracht

1,2,3,4,5

Patrz tabela – Ważniejsze przywileje szlacheckie w Polsce



3. Pojęcia

Rokosziii

– od XVII w. zjazd zbrojny (zwykle konfederacja) szlachty w obronie jej przywilejów, zagrożonych

przez króla.

Wojewodaiv

- w dawnej Polsce najwyższy urzędnik książęcy, który dowodził wojskiem i sprawował sądy w

imieniu panującego. W XIV i XV w. urząd wojewody, obok kasztelaoskiego, należał do najwyższych urzędów

ziemskich, sprawowanych dożywotnio, z nominacji króla. Wojewoda wchodził do rady królewskiej, później



do senatu. Do jego obowiązków i praw należało: odprowadzanie pospolitego ruszenia na miejsce

koncentracji, ustalanie taks wojewodzioskich, sprawowanie nadzoru nad prawidłowym stosowaniem miar i

wag oraz wykonywanie jurysdykcji w stosunku do ludności żydowskiej.

Kasztelanv–urzędnik sprawujący administrację gospodarczą i sądownictwo w powierzonym mu okręgu.

Jednym z ważniejszych jego zadao było ściąganie danin w naturze, a także świadczeo od podległej grodowi

ludności służebnej. Kasztelan miał obowiązek wykrywania przestępstw, ścigania winowajców, sądzenia i

karania we wszystkich sprawach nie zastrzeżonych dla sądu księcia (sądy książęce).

Sejmikvi

– organ reprezentujący szlachtę danego powiatu, ziemi, województwa lub regionu (prowincji);

prawo do udziału w jego obradach miała szlachta tego obszaru, sejmiki dzieliły się na: elekcyjne, relacyjne,

deputackie oraz kapturowe.

Sejm vii

– polski parlament, ukształtowany na przełomie XV i XVI w.; składał się z trzech stanów sejmujących:

króla, senatu i izby poselskiej; bez zgody sejmu nie mogły byd uchwalane nowe prawa ani świadczenia

obejmujące szlachtę; obrady zwoływał król; rodzaje sejmów: ordynaryjny, ekstraordynaryjny,

konwokacyjny, elekcyjny oraz koronacyjny.

Izba poselska viii

– jedna z dwóch izb sejmu, składająca się z posłów poszczególnych ziem, wydelegowanych

przez sejmiki, obradom przewodniczył marszałek wybierany przez posłów

Sejmik ziemskiix

- zjazd całej szlachty z terenu danej ziemi bądź województwa. Wywodził się ze zjazdu

urzędników ziemi, na który zaczęła przybywad szlachta. Obradom sejmiku przewodniczył Starosta (w

Wielkopolsce), Wojewoda (w Małopolsce) lub najwyższy godnością urzędnik ziemski. Sejmik uchwalał

lokalne podatki i tworzył sąd sejmikowy.

4. Unie polsko – litewskiex

5. Kserówka – pytania na prawda/fałsz



6.Wypisz zadania szlachty i króla

Szlachta Król

- udział w pospolitym ruszeniu - wybieranie władcy - udział w sejmach, sejmikach, trybunałach - zatwierdzanie uchwał w trakcie obrad sejmu - opieka nad folwarkami

- zajmował się polityką zagraniczną - dowodził armią - zwoływanie sejmu - zatwierdzanie i wypełnianie pacta conventa

i Źródło: Podręcznik „Historia I” strona 245, „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN ii Źródło: notatki z lekcji, „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN

iii, v, vi, vii Źródło: Podręcznik „Historia I” strona 220-221

iv Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/45111,,,,wojewoda,haslo.html

v Źródło: http://portalwiedzy.onet.pl/72738,,,,kasztelan,haslo.html

ix Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sejmiki_ziemskie

x Źródło: „Historia – Encyklopedia Szkolna” PWN

Documents

Rzeczpospolita Obojga narodów