Upload
goekcen-iplikci
View
1.396
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
BEBEK VE ÇOCUKLARDA BESLENME
İçerik..Beslenmeyi, besinleri,besin ögelerini
tanıma ve besin yoncasıYeni doğan ve süt çocuğu beslenmesi (0-1
yaş)Okul öncesi dönem çocuklarda beslenme
◦1-3 yaş / toddler dönemi◦3-6 yaş/ okul öncesi dönemi
Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır.
20. yy’ın başından beri bir bilim dalı olarak gelişmiştir.
+besin ögelerinin türleri, miktarları özellikleri,vücut çalışmasında ki işlevlerini
+besinlerinin bileşimini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini+(üretiminden tüketimine kadar) uygulanan işlemlerin
besin kalitesine etkilerini+ değişik/özel durumdaki birey ve gruplara uygun
beslenme planları yapılmasını inceler
Besin;yenilebilen bitki ve hayvan dokuları tümü Besin ögesi;besinlerin bileşimindeki işlevsel kimyasallar
Proteinler %18Yağlar %18Karbonhidratlar %0,7VitaminlerMineraller %4,3Su %59
Protein, çok sayıda ve çeşitli amino asitlerin birleşmesinden oluşur. 8’i elzem 20 amino asit vardır. (löysin, lizin, izolöysin, valin,
metionin, fenilalanin, treonin, triptofan, “histidin”,”arginin”)
Proteinler neden gerekli?+Yıpranmış vücut hücrelerinin onarılması+Yeni doku yapımı (bebek, çocuk, adölesan, gebe)+Enzimlerin yapısında+Hormonların yapısında düzenleyici+Antikorların yapısında
Protein kaynakları nelerdir?Hayvansal kaynaklı besinler ( et, kümes hayvanları, balık,
yumurta, süt, peynir, yoğurt) , kurubaklagiller, yağlı tohumlar, tahıl ürünleri, sebzeler
Yağ; yağ asitlerinden meydana gelirler.1.lipid 2.lipoprotein 3. kolesterol(SADECE HAYVANSAL)
Bazı yağ asitleri vücudumuzda sentezlenemezler, bunlara elzem yağ asitleri denir.bunlar:
ω -3 (balık, semizotu, ceviz, badem) ω -6 (ayçiçekyağı, mısırözü yağı) ω -9 (zeytinyağı, fındık)
Yağlar neden gereklidir?+başlıca enerji deposu+yağda eriyen vitamin alımı ve deposu (A,D,E,K)+mideyi yavaş terk eder( doygunluk)+ısı kaybını önler (subkutan)
Karbonhidratnişasta, glikoz, fruktoz, glikojen, laktoz.. Başlıca enerji kaynağımız (%55-60)2’ye ayrılır. Kompleks(POSA)– basitBeyin dokusu için tek enerji kaynağıAntiketojeniktir(kanın asiditesinde artış: ketozis)POSA bitkiler ve bitki kökenli besinlerin içeriğinde bulunan
vücudumuz tarafından sindirilemeyen dokulardır.+dışkı hacmi ve barsak hareketlerini arttırır.+kan kolesterolünü düşürür.+kolon kanserini önler (atıkların sindirim sisteminden geçiş süresini azaltarak)+tokluk hissi yaratır+Her gün 25 gram posa alımı!
Vitaminler&minerallerBesin ögesi Bulunduğu
besinleretkileri
A vitamini Turuncu meyveler, yumurta sarısı, koyu yeşil sebzeler,
Bağışıklık sistemi, görme, deri sağlığı, antioksidan
D vitamini Güneş, balık yağı Ca ve P emilimini arttırır, kemik ve dişlere depolar
E vitamini Tahıllar, kuru baklagiller, yağlı tohumlar
Radikal peroksit toplayıcısı; antioksidan
K vitamini Ispanak, brokoli, süt (sentezlenebilir)
Protein sentezi tepkimeleri, kan pıhtılaşma mekanizması
C vitamini Turunçgiller, domates, yeşil biber
Bağışıklık sistemi, doku onarımı, antioksidan
Kalsiyum Süt ve ürünleri, pekmez, susam, kuru meyve,
Kemik uzaması/güçlenmesi,kalp kası kasılması, kan pıhtılaşması, sinir sistemi sağlığı
Besin ögesi Bulunduğu besin Etkileri
Demir Hem-Fe hayvansal Nonhem –Fe bitkisel
Ferritin, hemoglobin, transferrin..
Potasyum Balık, tavuk, muz, süt, portakal.. Az işlem görmüş tüm besinler
Sıvı-mineral dengesi, kan basıncı, sinirsel iletim (Na-K),kas kasılması
Fosfor Proteinden zengin tüm besinler
enerji metabolizmasında ki ana düzenleyici, kemik/diş, DNA/RNA parçası
Klor Tuz ve tuzlu besinler
Sind. ve emilim (HCl)Sinirsel iletim
Sodyum “WHO;6g/gün” Türkiyede 18 g/gün tuzTüketimin %80’i işlenmiş besinlerden.
Vücut ağırlığının %42-71i sudur.
Besinlerin sindirim, emilim ve hücrelere taşınması
Atık ögelerin akciğer ve böbreklere taşınarak vücuttan uzaklaştırılması
Vücut ısısını düzenlemeye yardımcı
Eklem sağlığı Hücrelerdeki biyokimyasal
tepkimelerMinimum 2,5 lt/gün
Besin yoncası
2-3 porsiyon
6-11 porsiyon
meyve;3-5Sebze;2-4
2-3 porsiyon
0-1 yaş beslenmesi
Amaçlar:Sağlıklı büyüme ve gelişmeyi
sağlamakPsikolojik, sosyal ve kültürel
gelişimi sağlamakDoğumdan itibaren doğru
beslenme alışkanlıkları kazandırmaktır.
0-1 yaş grubunda en büyük zorluk organizmanın tam olgunlaşmamış olmasıdır.
GEREKSİNMELERSıvı gereksinmesi (yeni doğanda –vücut sıvıları daha yüksek
-metabolik işlemler için önemli
-vücut ısısının değerlendirilmesi için önemlidir.
Enerji gereksinmesi GÜNLÜK ENERJİ= BMH (%55-60) + fiziksel aktivite(%15-25) +
büyüme-gelişme(%30-35)
BMH I ETKİLEYEN FAKTÖRLER Büyüme ve gelişme hızı Prematürelik Vücut bileşimi Fazla protein alımı Açlık, yarı açlık Ateşli hastalıklar Fiziksel aktivite artışı
Büyüme için harcanan enerji yaşla birlikte azalır.
0-3 ay……………..%23 1 yaş..……………..%6 5 yaş………………%3 9-15 yaş…………..%1
Fiziksel aktivite için harcanan enerji yaşla birlikte artar.
Hastalık, büyümeyi yakalama gereksinmesinin 1,5-2 kat artmasına neden olur.
Bebeklerin sindirim sistemi durumu
0-4 AY 4-6 AY 6-12 AY
(emme-yutma) (ağızda çevirme) (çiğneme)Tükürük enzimleriYetersiz
Nişasta ilk 4 aysindirilemez
İLK 18 AYDA BESLENME VE NÖROMOTOR GELİŞİM
YAŞ (AY) BESİN TÜRÜ ORAL GELİŞME NÖROMOTOR GELİŞME
0-6 AY Anne sütü Dilin uzatma-geri çekme hareketleri (anne memesine uyum)
Emme ve arama refleksleri var. Baş kontrolü gelişiyor.
6-7 AY Yumuşak ezme kıvamında besinlerSıvı besinler
Kaşıktan pasif alabilir. Besini dilin ön tarafından farinkse aktarır.
İki elle eşya yakalar. Baş kontrolü var destekle oturur.
7-8 AY Püre kıvamında besinler (pütürlü)
Çiğneme hareketleri başlar. Fincandan içebilir.
Eşyayı bir elden diğerine aktarır. Desteksiz oturur.
8-12 AY Püre kıvamında çatalla ezilmiş besinler
Dilin her iki yana doğru hareketleriyle lokmayı ağzında döndürür.
Baş ve işaret parmaklarını kullanabilir. Baş-omuz kontrolü tamdır. Besini ağzına götürebilir.
12-18 AY Kolay çiğnenebilen tüm yiyecekler
Çiğneme ve dil hareketleri
Yürür, kendi kendini besleyebilir.
ORTALAMA ENERJİYAŞ (AY) WHO (1985) WHO (1988) RDA (1989)
0 - 3 AY 116 108 108
3 – 6 AY 99 108 108
6 – 9 AY 101 105 98
9 – 12 AY 103 105 98
•Ağırlık kazanımı : 0-6 ay 800 g \ ay 6-12 ay 500g \ ay
Beslenme sıklığı&miktarıYAŞ BESLENME SAYISI MİKTAR (ml)
0 -1 hafta 8-10 60-90
1 hafta - 1 ay 6-8 125-150
2-3 ay 5-6 150-180
4-7 ay 4-6 180-210
8-12 ay 4-5 210-250
**9. Aya kadar bebeğin 1 kaseyi tek öğünde bitirmesi beklenmez.
ANNE SÜTÜ
BESLE-YİCİ
EKONOMİK
SİNDİRİM KOLAY
DUYGU-SAL BAĞ
TEMİZ & HAZIR
ANNE İÇİN YARARLI
VİTAMİNLER BAKIMINDAN İNEK SÜTÜ VE ANNE SÜTÜ
anne sütü inek sütü0
2
4
6
8
10
12
14
16
B vitaminleriC vitaminiA vitamini
ANNE SÜTÜ VE İNEK SÜTÜNDE DEMİRİN BİYOYARARLILIĞI
ANNE SÜTÜ %50
İNEK SÜTÜ %10
0123456789
10
ATILAN MİKTAREMİLEN MİKTAR
ANNE SÜTÜ İNEK SÜTÜ
TOTAL PROTEİN (g/dl)
0,89 3,30
WHEY/KAZEİN 60/40 20/80
LAKTOFERRİN 0,17 Eser
Β-LAKTOGLOBÜLİN - 0,3
İMMÜNOGLOBÜLİN-A
0,1 0.003
YAPAY BESLENMENİN TEHLİKELERİ
Anne bebek arasındaki yakın ilişkiyi engeller.
İshal ve solunum yolu hastalıklarıMalnutrisyon, vit A eksikliğiEnfeksiyon riskiAlerji ve intolerans Kronik hastalık riski artar.Bebekte obezite görülme olasılığı artar.Mental yönden çok iyi gelişmeyebilir.Anemi riski, kanser riski artar. (over,
meme)
TAMAMLAYICI BESLENMENEDİR? Anne sütünün tek başına süt
çocuğunun enerji ve besin ögesi gereksinmesini tam olarak karşılamadığı dönemde başlayan ve diğer yiyecek ve içeceklerin anne sütüyle birlikte verildiği sürece denir.
ZAMANINDA GÜVENİLİR YETERLİ UYGUN
TAMAMLAYICI BESLENMEDE ÖNERİLER tuz, su, şeker, salça ve baharatYemeğin taneli kısımlarını da ezerek verin.Sakatatlar Et ve tavuk suyu besleyici değildir.Bebeği beslerken başının altına yastık
koyarak dik tutun.Yeni başlanacak ek besini çocuk açken az
miktarda deneyin, miktarı yavaş yavaş artırın.
Ek besinler; tek tek, 1-2 gün ara ile, bebek aç iken, giderek miktarları arttırılarak verilmeli.
Taze hazırlanmalıHaşlama & fırınlama
0-6AY
ANNE SÜTÜ
7.AY
ANNE SÜTÜ
8-12 AY
ANNESÜTÜ
1 YAŞ ÜSTÜ
ANNE SÜTÜ
süt, yoğurt, meyve suyu ve püresi, sebze ezmeleri, pekmez, yumurta, çorbalar (tarhana,yoğurt, mercimek, sebze )
Süt, yoğurt, meyve suyu ve püresi, sebze ezmeleri, pekmez, yumurta, çorbalar (tarhana,yoğurt, mercimek, sebze )
Kurubaklagil püreleri, köfte, balık
Evde pişen tüm besinler
Anne sütü yoksa Tüketebileceği besinler
Veriliş şekli
1.Ay Süt/su: 1 + taze sıkılmış meyve suyu
2.Ay Süt/su: 2
3.Ay Süt/su: 3 + yoğurt
4.Ay +tahıllı çorba +muhallebi+ ekmek içi
5.Ay Sebze çorba +meyve püre +yumurta sarısı (1/8)
6.Ay TAM yumurta sarısı + et/tavuk/balık
Pütürlü şekilde
7.Ay Yumurta beyazı
8-12.ay Çocuk AİLE sofrasında
Parmak besinlerKüçük parçalı besinler
1-3 YAŞ ÇOCUK BESLENMESİ (TODDLER DÖNEMİ)
Fiziksel özellikler:Büyüme hızı 0-1 yaşa göre yavaşlamıştır,vücut
ağırlığı artış hızı düşer.Vücut yapısında önemli değişiklikler
olmaktadır,bebek görünümünden çok çocuk görünümü hakimdir.
Vücut yağ ve su miktarı azalmaya başlamıştır.Büyüme hızı yavaşladığından dolayı enerji
gereksinimi düşüktür. İskelet büyümesi yavaşlar ancak mineral
depolanması fazladır.Kas gelişimi başlar.Bu dönem başlangıcında çocuğun 6-8 dişi bulunur.Bu dönemde çocuk ağır hareketlidir.
PSİKOSOSYAL ÖZELLİKLER:
“Ben” duygusu gelişmeye başlar.Çevreye ilgilerinin arttığı bir
dönemdir.Ağızlarını objeleri keşfetmekte kullanırlar.
Fiziksel hareketlilik artar,bağımsız olmak isterler.Her seferinde daha fazla şey başarmak isterler.,
Bu dönemde besinleri reddetme ve iştahsızlık sık görülmektedir.
Dikkat süreleri çok kısadır.
Toddler döneminde beslenme:
1-3 Yaş için Önerilen Günlük Besin Grupları;Süt Grubu:2 porsiyon (500-600cc) 1porisyon:(1 SB süt,yoğurt, 2 KK peynir, 1kase sütlü
tatlı,2SB ayran)
Et,yumurta ,kb,y.tohumrlar: 2 porsiyon 1porsiyon:(2-3 köfte büyüklüğü kadar
et,tavuk ,balık,hindi, 8-10 YK KB, 2 adet yumurta)
Sebze ve Meyve Grubu: En az 5 porsiyon 1porsiyon:(1OB elma,armut,portakal,patates vb,1 tabak
sebze yemeği,1SB meyve suyu,3-6 adet kayısı,erik vb,10-15 adet kiraz,çilek,üzüm vb)
Tahıl Grubu: 3-4 porsiyon 1porsiyon:(1 OD ekmek,6-8 YK pişmiş
makarna,pirinç,bulgur pilavı,1 OD börek, 1 kase çorba)
Yağ :15-20 g , Şeker:25-30 g
TODDLER DÖNEMİNDE BESLENMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ:
Beslenme sorunlarının sık yaşandığı bir dönemdir.
Çocuğun büyüme hızı ilk 1 yaşa göre duraksar,yeme gereksinimi azalır.
Gelecekteki beslenme alışkanlıklarının büyük oranda belirlendiği dönemdir.
Beslenme alışkanlığının gelişmesinde temel olarak ailenin ve aile mutfağının belirleyici olduğu bir dönemdir.
1-3 yaş çocuklarda beslenme önerileri :Günlük 3 ana,2-3 de ara öğün yaptırılabilir.Besinler küçük miktarlarda sunulmalı,çocuğun kendi
başına beslenmesi teşvik edilmelidir.Çocukların 1 yaşından sonra kaşıkla yeme isteği
kırılmamalı,tek başına kaşık kullanmaya teşvik edilmelidir.
Çocuğun doydum demesine saygı gösterilmeli, acıkınca yiyeceği unutulmamalıdır.× Masada besin tercihi yapmayın,çocuğunuz sizitaklit eder.× Çocuğa yemek saatleri ile TV ve oyun saatlerini
ayırt edebilme alışkanlığı kazandırılmalıdır.
*Sevmediği besinleri yemesi için ısrar edilmemeli, inatlaşılmamalıdır. *Ebeveynler sabırlı olmalı,sofrada çocukla kesinlikle tartışılmamalıdır. *Ebeveynler baskıcı ve titiz olmamalı,çocuğun
kirlenmesine izin verilmelidir.
Sabah: 1 adet haşlanmış yumurta
veya 1 kibrit kutusu peynir 1küçük domates veya taze
sıkılmış portakal suyu Yarım veya 1 bardak süt 1-2 ince dilim ekmek Kuşluk: 1 adet meyve Öğle: Kıymalı sebze yemeği veya
mercimekli,nohutlu yemek 2-3 kaşık pilav 1 bardak ayran Sebze salatası
ÖRNEK MENÜ
İkindi: 1 bardak süt veya 1 kase yoğurt Akşam: 1 kepçe yoğurtlu veya mercimekli çorba 4 YK sebze yemeği 1 ince dilim ekmek 1 adet meyve
3-6 yaş (okul öncesi dönem)
3-6 yaşları arasında çocuklardaki gelişim
Fiziksel gelişim Psikososyal gelişim
Büyüme atakları
Fiziksel aktivite artar◦ Koşma, atlama..◦ Yeni kaynaklar keşfetme, test
etme isteği
Mental kapasite artar◦ Daha fazla düşünme◦ Çevreyi keşfetme
SÜPEREGO gelişir.
Taklit etme (kızanne, erkekbaba)
Cinsiyet farkındalığı
Yemek yeme kendi sorumluluklarında (sosyalizasyon)
Beslenmeyi etkileyen çevresel faktörler
Doğumdan itibaren beslenme şekli
Genel sağlık durumu Psikolojik durum Fiziksel aktivite Çevre sağlığı Aile çevresi Medyanın etkisi Arkadaşların etkisi
Çocuğun besin alım isteği büyüme hızına paraleldir./ tatlı besinlere istek artar./ besinlerin renk ve şekilleri dikkat çeker.
**YAŞAM BOYU SÜRECEK BESLENME ALIŞKANLIKLARI ŞEKİLLENİR
3-6 YAŞ GRUBU BESLENMESİ İÇİN..
Yumuşak, kolay çiğnenebilir (kıyma)
Elleriyle kolay yedikleri besinler tercih edilmeli
Sebze ve meyveler çiğ olarak daha çok sevilir
Küçük porsiyonlar da sunum Sofrada mutlu bir ortam
yaratılmalı Masada onlara örnek olunmalı Yemek yemesini eleştirmeyin Besin & sağlık ilişkisi anlatılmalı
3-6 yaş çocuklarda günlük tüketilmesi gereken miktarlar
Süt/yoğurt 500 g/günPeynir 20 g/günEt /balık /kurubaklagil 60 g/günYumurta 1 adetSebze- meyve 250-300 g/günTahıllar 250-300 g/gün ŞEKER maksimum 25 gramSıvı 100-120 ml/kg ya da 1ml/1kkal
ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN BAZI SORUNLAR İŞTAHSIZLIK; ölçüt sağlık sorunu olup olmaması, zaman
içinde değişken olabilir (psikolog + çocuk doktoru + diyetisyen)
KABIZLIK; yetersiz posa alımı (yaş+5 gr/gün)BESİN ALERJİLERİ; yumurta akı, kabuklu deniz
hayvanları, çilek, mandalina, bezelye, mantar, salatalık, kahve, çay, çikolata..
ŞİŞMANLIK; büyük olasılıkla aşırı yemek yemeye bağlıdır. Aile, bakıcı.. hatasıdır. Aşırı yağlı ve karbonhidratlı besinler, sedanter yaşam.. Düşük ya da yüksek doğum ağırlıklı bebeklerin o bez olma riski fazladır. Çocuklarda obezite prevalansının %1.9 ile %30.7 arasında değiştiği bildirilmektedir.* ~HT, KVH, DM, dejeneratif artrit, yaşam süresi kısalığı..**
•*Karakaş ve ark. ,2002, Özçırpıcı ve ark, 2004•**Arslan P, Mercanlıgil M, Gökmen H, Tekharf Beslenme Kanadı
* 5 yaş çocukların ağız diş sağlığı profili, 2004-TR, H.Ü.**Türkiye’de demir eksikliği anemisine güncel yaklaşım, KATÜ Tıp Fakültesi, çocuk sağlığı ve hastalıkları ana bilim dali
DİŞ ÇÜRÜKLERİ; şekerli ve kolalı besinlerin sık
tüketimi, içme sularındaki yetersiz flor. 5 yaşındaki çocukların %69,8 çürük kron, %3,4 kayıp diş, %2,1 dolgulu diş*
FE EKSİKLİĞİ ANEMİSİ; en önemli neden yetersiz demir alımıdır. Çocuklarda tedavi edilmediği takdirde gelişim basamaklarında ve zeka puanında kalıcı düşme sebebidir. Okul öncesi çocuklarda DEA % 6,5 (toplam anemi %14,7). Toplam emzirme süresi 6 ayın altında olan çocuklarda anemi riski daha fazla**
Kaynaklar..
Bizi dinlediğiniz için teşekkürler..
BAYSAL A., BESLENMEKÖKSAL G., GÖKMEN H.,
ÇOCUK HASTALIKLARINDA BESLENME TEDAVİSİ
THE AMERİCAN DIETETIC ASSOCIATION’S COMPLETE FOOD & NUTRITION GUİDE
BAYSAL A., ARSLAN P., ÇOCUĞUN BİLİNÇLİ VE SAĞLIKLI BESLENMESİ
BÜŞRA BAŞPINARGÖKCEN İPLİKÇİSEYİT RAMAZAN
KARADOĞAN