SağlıklıBir Hayat

İçinBir Düzine

Öğüt

Vücudumuzda doğal bir denge hâli mevcuttur. Bu doğal denge hâlinin korunması sağlıklı olmak anlamına gelir.

Vücudumuzda doğal

denge hâlini korumaya

çalışan sistem ve yapılar

nelerdir?

Yaşam Tarzına

Dikkat Et!

Unutmayın!Haberdar olmak öğrenmek değildir.Öğrenmek bilmek değildir.Bilmek ikna olmak ve inanmak değildir.İkna olup inanmak yapmak değildir.Yapmak sürdürmek değildir.İşin anahtarı: İstikrar!

Sağlıklı Yaşam Biçimi İçin… Uygun şekilde beslen! Yeterli uyu! Tembel ve durağan olma, vücudunu

hareketlilik içinde tut! Sakin ve tutarlı bir hayat temposu tuttur! Kaygılı değil, sükûnet ve duruluk içinde bir

zihin yapısında ol! Hiçbir işinde aşırıya kaçma, mutedil ve

dengeli ol! Sağlıklı alışkanlıkların edinilmesi ve uygulanması haz alınabilir hâle getirilebilirse daha sürdürülebilir olacaktır.

Sağlıklı Beslen!Yetersiz veya dengesiz beslenme sağlığı olumsuz etkiler.

Sağlıklı Beslenmek İçin… İdeal vücut ağırlığında ol! Enerji ve besin içeren yiyeceklerin her

çeşidinden yeterli miktarlarda ye! Bir öğünde tıka basa değil, seçerek

oluşturduğun en az iki öğünle beslen! Kaynağı ve üretim süreci belirsiz gıdalarla

değil, hijyenik gıdalarla beslen! Yiyeceklerini; rengini, tazeliğini, tadını ve

kokusunu değerlendirerek al! Ambalajlı ürünleri alırken gözü kapalı değil,

etiketlerini okuyup inceleyerek al!

“Dört Yapraklı Yonca”dan

Yiyelim

Kişilerin yaşına, cinsiyetine, sağlık durumlarına, yaptıkları işe ve enerji ihtiyaçlarına göre hangi gıdalardan ne kadar yiyeceğinin planlanmasıyla besin piramidi ortaya çıkar. Besin piramidi dengeli ve yeterli beslenmeyi planlamaya yarar. Ülkemizde dört yapraklı yonca ve piramit şeklinde beslenme planlama modelleri vardır.

Hijyenik Gıda Besin endüstrisi için gıdanın tüketicinin beklentilerini karşılayan ve kaliteli olduğunun ispatlanmasına yarayan iki belge vardır:HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point - TehlikeAnalizi ve Kritik Kontrol Noktaları) ve ISO 9001 (International Organization for Standardization - Uluslararası Standardizasyon Örgütü).

Gıdanın hijyenik olması gıdanın temiz ve hastalık yapan etkenlerden arındırılmış olması anlamına gelir.

Sağlık Okuryazarı

Ol!İyi sağlık hâlinin sürdürülmesi ve geliştirilmesi yolunda gerekli sağlık bilgi ve hizmetlerini anlama, edinme ve işleme kapasitesi…

Sağlık okuryazarlığı ne işe yarar? Sağlıklı yaşam yılını ve kalitesini

arttırır. Bireye kendi sağlığıyla ilgili

kararlarda daha aktif rol alma imkânı verir.

Bireyin doğru bilgi ve hizmete ulaşmasını sağlar.

Alınan sağlık hizmetini kullanabilme yeteneği kazandırır.

Sağlık Okuryazarı Olmak İçin…

Sağlıkla ilgili bilgileri edinmek ve vücudunu tanımak için harekete geç!

Sağlık riskleriyle ve sağlık hizmetlerinin kullanımıyla ilgili materyalleri okuyup anlamaya çalış!

Değişen sağlık koşullarını değerlendir!

Sağlık ve hastalıkla ilgili duyduğun bilgileri eleştirel bir süzgeçten geçir!

Sahip olduğun kaynakları doğru ve anlamlı şekilde kullan!

Sağlık hizmetlerinden kaliteli ve sana gerekli olanları al!

Sağlık OkuryazarıOlunmazsa Ne Olur?

Sağlıklı kalma ve koruyucu sağlık hizmetleriyle ilgili bilgi eksikliği yaşanır.

Sağlık hizmetlerinden yararlanmada sorunlar yaşanır.

Sağlıkla ilgili verilen bilgileri anlamada güçlük çekilir.

Verilen tedaviye uymada güçlük çekilir.

Kronik hastalıklarla ilgili bilgi eksikliği duyulur.

Hastaneye yatış süresi ve aralığında artma görülür.

Sağlık harcamalarında artma gerçekleşir.

Önemli! Sağlık okuryazarlığı yeterli olmayan kişiler acil servisleri daha fazla kullanmakta, hastaneye daha sık yatırılmakta, ciddi hastalıklarda ölüm oranları daha yüksek olmaktadır.

Kişisel Hijyenine

Özen Göster!

Sağlığa zarar verebilecek her türlü etkenden ve ortamdan korunabilmek ve sağlığın sürdürülebilmesi için yapılan aktif uygulamaların ve alınan tedbirlerin tamamı hijyen olarak adlandırılır. Kişisel hijyen ise kişinin kendi sağlığını devam ettirmek ve bozmamak için uyguladığı kişisel bakım işlemleridir.

Kişisel Bakıma

Özen Göstermek

İçin…

Dış etkenlere en fazla açık olan vücut bölümlerinin

Dış etkenlere daha az açık olan bölgelerin

Vücudun içine açılan organlarınınbakım ve temizliğiyle ilgili hususlarda gerekli hassasiyeti göster!

Ayrıca vücudun günlük bakımına ek olarak banyo alışkanlığında gevşeklik gösterme!

1

Kişisel Bakıma

Özen Göstermek

İçin…

Yaşadığın ve çalıştığın çevrenin, ortak kullanım mekânlarının, buralarda kullandığın eşyaların temizlik ve bakımıyla ilgilen!

Beden temizliği için kullandığın araçların kişisel olmasına özen göster!

Bulaşıcı bir hastalığa yakalanmış hasta kişinin eşyalarını kullanma!

Umumi yerlerde çatal, kaşık gibi araçların temizliğini kontrol et!

2

Hareketli Ol, Fiziksel

Egzersiz Yap!

Fiziksel aktivite ve egzersiz; Kalp ve damar sağlığını iyileştirir.

Dokuların dahi iyi beslenmesini sağlar.

Kandaki kolesterol ve şeker seviyesini düzeltir.

Vücudun görünümünü güzelleştirir.

Beyne giden kanın dolaşımını ve hormonların salgılanmasının düzenliliğini sağlar

Entelektüel işlevleri iyileştirir.

Endorfin hormonlarının düzenli salgılanmasını sağlar.

Daha mutlu ve daha neşeli olunmasına, yaşama sevincinin yükselmesine katkıda bulunur.

İyi Bir Fiziksel Aktivite

İçin…

Önce uzman yardımı al, sonra başla!

Yumuşak tabanlı spor ayakkabıları ile vücut terini emen pamuklu atlet ve rahat eşofmanlarla egzersiz yap!

Egzersize başlamadan önce ısınma ve bitirdikten sonra soğuma hareketleri yapmayı ihmal etme!

Kendi sınırlarını gözet!

Bağımlılıklardan Korun!

Hastalıklardan Korun,

Tedavi Ol!

Hastalığa neden olabilecek riskleri bertaraf etmek ve sağlık hâlinin risksiz bir şekilde sürdürülmesi için çaba sarf etmek hastalıkların ortaya çıkmasını veya ağırlaşmasını engelleyici tedbirleri almak önemlidir. Atlama!

Hastalıklardan Korunmak

İçin... Stres ve sıkıntı kaynaklarının

tesirlerine kapılma! Ailende kansere yakalanmış

kişiler varsa kanser tarama testlerini yaptır!

Yanmış veya bayat yiyecekler yemekten sakın, sağlıklı beslen!

Sağlıklı ortamlarda çalış ve yaşa! Acil durumlara hazırlıklı ol! Aşı ol! Zararlı maddelerden uzak dur!

Hastalıklarını İyi Yönet!

Kronik hastalıklarla baş edebilmek iyi yönetilmelerinden geçer. Böylece hastanın yaşam kalitesi artar, sağlık harcamaları azalır.

Püf NoktasıNormalde sağlığı korumak için dikkat edilmesi gereken hususlara daha fazla dikkat göstermek…

Kronik Hastalıklarla Başaçıkabilmek İçin…

Kronik bir hastalığın varsa bu hastalık sana aittir ve çözümü de ancak sen üretebilirsin!

Düzenli kontrollerle hastalığın baş gösterdiği en erken dönemde teşhis edilmesini sağla!

Hastalığınla barışık ol, yaşam tarzını hastalığını dikkate alarak doktor tavsiyesine göre düzenle!

Yol arkadaşları ve destekçiler edin!

Sigara, alkol ve diğer maddelerden uzak dur!

Düzenli uyu!

1

Kronik Hastalıklarla Başaçıkabilmek İçin… Hastalığının seyrini takip et! İlaçlarını aksatma! Bir hastalık günlüğü tut! Doktoruna kulak ver, onu iyi

anlamaya çalış! Tıbbi bilgilere kulak ver! Gerekli olmadıkça doktor

değiştirme! Doktorunun önerdiği diyet ve

egzersiz programlarına uy! Hastalığının gerektirdiği ilaç, alet

ve cihazların kullanımını öğren!

Evde yapılması gereken ölçümleri usulüne uygun yap!

Hastalığından korkma! Vücudunun bakımına özen göster! İdeal vücut ağırlığında kal! Atıl durma, yürüyüş yap! Bağışıklık sistemini zinde tut! Sağlıklı giyin! Kişisel hijyenin gereklerine tam

anlamıyla riayet et!

2

Yaşadığın ve Bulunduğun Mekânlarda

Sağlık Şartlarını Oluştur!

Sağlığı korumak için sağlıklı bir yaşam alanı seçmek ve bu alanı sağlıklı tutmak önemlidir.

Sağlıklı Bir Ev OrtamınınOluşturulması İçin... Düzenli aralıklarla temizlik

maddeleri kullanarak dış yüzeyleri temizle!

Özellikle tuvalet, banyo ve mutfak temizliğine dikkat et!

Tuvalet temizliğinde kullanılan temizlik araçlarını başka bir yerde kullanma!

Dış yüzeylerin temizliğinde kullandığın silme bezlerini banyo tezgâhı, ayna vb. yerler için de kullanma!

Sağlıklı ve son kullanma tarihi geçmemiş ürünler almaya dikkat et!

Meyve ve sebzeleri, yumurta, et vb. pişmemiş çiğ ürünleri iyice yıka!

Çöpleri bekletme! Çöp kutusunda çöp torbası

kullan, çöp kutusunu sık sık yıka!

Ellerini yiyeceklerin yıkandığı lavaboda yıkama!

1

Sağlıklı Bir Ev OrtamınınOluşturulması İçin... Bulaşık yıkarken yıkama ve

durulama işlemini akar bir suyun altında yap!

Buzdolabının iç ve dış yüzeyini düzenli olarak deterjanlı su ile sil!

Buzdolabında gıda malzemesi dışında ürün bulundurma!

Zemin temizliğinde sıcak su kullan!

Kapı kolları vb. elle sık tutulan yerleri ayrı bir sabunlu bezle ve sıcak su kullanarak temizle!

Ocak, yemeklerin yahut yiyeceklerin konulduğu tezgâh vb. yerleri deterjanla temizle!

Temizlediğin yerlerde deterjan kalmamasına dikkat et!

Önce fazla kirli olan yerlerden başla!

Temizlik malzemelerini temiz suyla yıka ve temiz olarak sakla!

2

Sağlıklı Bir Ev OrtamınınOluşturulması İçin... Tuvalet, banyo, mutfak ve

zemin temizlik malzemelerini ayrı ayrı sakla!

Kıyafetlerini kendine ait bir dolaba koy!

Elbise dolabını düzenli olarak temizle!

Alerji yapabilecek maddelerin evde bulunmamasına dikkat et!

Evde sigara içilmesine izin verme, kendin zaten içme!

Dışarıdan eve geldiğinde ellerini yıka, elbiselerini değiştirerek ayrı bir yere as!

Evi sık sık havalandır! Nevresim, çarşaf ve yastık

gibi eşyaların kılıflarını sık yıka, bunları temiz bir yere asarak kurut!

Evde çiçek varsa çiçeği yattığın odaya koyma!

3

Sağlıklı Bir Okul OrtamınınOluşturulması İçin... Oturmadan önce sıranı sil! Sınıfta tebeşir vb. tozlu, boyalı cisimlerle oynama! Tahta kalemlerini koklama! Tuvaletleri temiz bulmadığın zaman mutlaka ilgilileri uyar! Tuvaletlerdeki musluk sularından içme, su ihtiyacını kantinden veya

varsa içme suyu çeşmesinden karşıla! Sınıflar, laboratuvarlar, oyun alanları, spor salonları, okul bahçesi gibi

alanların düzenli ve temiz tutulması konusunda üzerine düşen görevleri yerine getir!

Derslerde kullanılan araç-gereçlerin, bilgisayar ve makinelerin temizlik ve bakımını öğretmenler nezaretinde yap.

Okul önündeki seyyar satıcılardan açıkta satılan yiyecek satın alma! Okulunuzda ilk yardım malzemeleri ve yangın söndürme

ekipmanlarının nerelerde olduğunu öğren!

Evcil Hayvanınaİyi Bak, Kendine de!

1

Evi her gün sık sık havalandır! Hayvanını düzenli olarak veteriner

kontrolüne götür! Hayvanının temizlik ve bakımına özen göster! Hayvanla birebir temasını mümkün

olduğunca azalt! Hayvanla temas ettikten sonra mutlaka

ellerini yıka! Hayvanın aşılarını ihmal etme, düzenli takip

et! Hayvanı, yattığın odaya ve yatağına alma!

Evcil Hayvanınaİyi Bak, Kendine de!

2

Dikkat!Alerjisi bulunan insanların yaklaşık üçte biri ev hayvanlarınakarşı alerjiktir.

Astım ve alerji sorunun varsa tüylü bir hayvan asla besleme!

Kedi besliyorsan toksoplazma enfeksiyonu kapmamak için kedinin dışkısıyla temas etme!

Kedin varsa tuvalet ihtiyacını giderirken kullandığı kumu temiz tut, başkalarını bu kumla temas etmemeleri konusunda uyar!

Giyimine Kuşamına Dikkat Et!

Şıklığınız içinsağlığınızı fedaetmeyin!

Çevre ve iklim şartlarına uygun kıyafetler seç!

Kıyafetlerinin yapım maddesinin doğal olmasına özen göster!

Yaz aylarında güneş ışığını yansıtan açık renkli kıyafetleri tercih et!

Sıcak havalarda teri emebilen kumaşlardan yapılmış giyecekler kullan!

Soğuk havalarda ince ve çok katlı giysiler tercih et!

Güneşin zararlı karşı şapka ve güneş gözlüğü kullan!

Vücudunun ve dokularının hava almasına imkân veren, rahat ve sağlıklı giysileri tercih et!

Alerjiyi tetikleyebilecek kıyafetlerden kaçın!

Ayakkabı Deyip Geçme!Ayağı sıkmadan kavrayan ve ayağın doğal kavislerini destekleyen ayakkabılar kullan!

yüksek topuklu

ayakkabı

Ayakların yapısına uygun olmayan ayakkabı sinir sıkışmalarına, ayak parmaklarında şekil bozukluğuna, tırnak batmalarına, küçük travmalarla cilt kalınlaşmasına ve nasıra, denge sağlamada zorlanmaya, dizde, belde ve bacakta ağrılara sebep olabilir.

dar ayakkabı

ayağa bol gelen ayakkabı

ucu sivri ayakkabı

Yeterli Uyu!

Sağlıklı bir hayat için uyku, yemek içmek kadar önemli bir ihtiyaçtır. Uyku sayesinde beden dinlenir, zihin yenilenir. Organlar yenilenip kendini tamir eder. Çocuklar uyudukça büyür; gençler, orta yaşlılar ve yaşlılar uykuyla sağlıklarını korurlar.

Gereğinden az veya çok uyumak sağlık açısından sakıncalıdır. Yaşam biçimi yeterli uykuya izin verecek şekilde planlanmalıdır. Uyku saatleri günlük işlere göre düzenlenebilir. Ancak ideal olanın gece uykusu olduğu unutulmamalıdır.

Düzenli ve Derin Uyku…

Düzenli ve derin bir uykunun en az dengeli beslenme kadar güçlü bir antioksidan olduğunu biliyor muydunuz?Antioksidanlar kansere, grip dâhil her türlü enfeksiyona karşı bağışıklık sağlar ve vücudu güçlendirir.

Kaliteli Bir Uyku İçin... Uykudan kısa süre önce ağır yemekler yeme! Akşamları hafif yemekler tercih et! Kahve ve kafeinli içecekleri çok tüketme, özellikle uyku saatine yakın

zamanlarda bu tür içecekleri içmemeye dikkat et! Hareketsiz kalma, gün içinde olabildiğince hareketli ol, durağan bir yaşamdan

kaçın! Işık açıkken uyumaya çalışma, uyumak için mümkün olduğunca karanlık bir

ortam oluşturmaya çalış! Uygun bir yatak ve yastık seçtiğinden emin ol! Gece geç saatlere kadar bekleme, çok geç olmadan yat! Uyandıktan sonra tekrar uyumaya çalışma, uyandıysan uykunu almışsın

demektir, hemen kalk! Tembellik etme, sabah erken kalk!

Uyku Bozukluğunun Bazı Sebepleri

Uyku Hormonu

Beynin içindeki bir salgı

bezinden salgılanan ve melatonin

adı verilen hormon uykuyu

yönetir, düzenler, vücudun

biyolojik saatini ayarlar. Bu

hormon karanlıkta salınmaya

başlar, ışıkla salınması azalır.

Özellikle ani ve parlak ışık

melatonin seviyesini azaltır.

Alkol ve sigara kullanmak Kahve veya demli çay içmek Kaygı, takıntı, yönetilemeyen stresli ortamlar

ve gerilim Üzücü duygu ve düşünceler Bilgisayar başında geçirilen uzun saatler Işık Ses ve gürültü Uykudan hemen önce egzersiz yapılması Uykudan hemen önce yemek yenmesi

Vücudun asıl ihtiyacı uzun süre uyumak değil, derin ve dinlendiricibir uykudur.