Upload
inaki-guridi
View
226
Download
2
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Berria egunkarian apirilaren 19an argitaratutako erreportajea
Citation preview
‹ Erdiz erdi
2011ko apirilaren 19a, asteartea berria 21
Erdiz erdi ›
20 berria 2011ko apirilaren 19a, asteartea
AfrikaDProtesten eragina hegoaldean AfrikaDProtesten eragina hegoaldean
Iñaki Guridi Addis Abeba
Kizza Besigye hirutan
atxilotu dute astebete-
an, atzo azkeneko al-
diz. Egiptoko eta Tuni-
siako altxamenduetan inspiratu-
tako protestetara deitu zuen
Ugandan. Yoweri Museveniri ira-
gan otsaileko hauteskundeetan
iruzurra egin izana leporatzen dio
Besigye oposizioko buruak. Be-
sigyeren deiak, ordea, ez zuen
arrakastarako biderik aurkitu.
Mende laurden boterean darama-
tzan presidenteak, oso era sinple-
an deskribatu zuen manifestazio
ahalegin ororen kontra nola joka-
tuko zuen: «Hemen ez da Egipton
bezalako iraultzarik izango. Saia-
tzen dena giltzapetu egingo dugu,
eta hori izango da istorioaren
amaiera». Horixe izan da, orain
arte behintzat, han eta hemen
izan diren protesten atarramen-
dua.
Afrikako iparraldean izan di-
ren matxinadek lilura eragin
dute Saharaz hegoaldeko hainbat
herrialdetan, batez ere urte luzez
agintean diren erregimen auto-
kratikoak dituztenetan. Eden Yo-
hannes Etiopiako analista politi-
koaren arabera, «altxamenduek
batzuetan beldurra sortu dute,
odola ikusi delako, borrokak iku-
si direlako, baina aldi berean itxa-
ropena ere ekarri dute, aldaketa-
rako itxaropena, bizimodu hobea
ekarriko dutelakoan».
Boterean daudenei, aldiz, urdu-
ritasuna ekarri omen die. Yohan-
nesek dioenez, «herritarren ongi-
zatearen gainetik, euren segurta-
suna eta egonkortasuna nahi
dutenak kezkatuta daude».
Swazilandiako kasua izan dai-
teke bat. Mswati III.a errege abso-
lutista boterean dago azken men-
de laurdenean. Herritarrak, or-
dea, gero eta pobreago bizi dira
—%70 bizi dira pobre —. Bizimo-
dua, berriz, garestitzen ari da eta
hiesak munduko tasa altueneta-
koa du —helduen artean
%25ekoa—. Ingurumari horre-
tan, heldu den astean protestak
hasi zituzten berez debekatuta
dauden oposizioko alderdi, sindi-
katu eta ikasle taldeek. Martxoa-
ren 18an egin zituzten lehenengo
protestak Poliziak indarrez gera-
tu zituen.
Zimbabwen jazorikoa ere zaku
berean sar liteke. Egipton eta Tu-
nisian izaniko protesten bideoa
ikusten ari zirela, 45 ekintzaile
atxilotu zituen Poliziak martxoa-
ren hasieran. Baldintzapean aske
geratu badira ere, auzipetuta dau-
de «traizioagatik» eta «zilegi den
gobernua boteretik kentzeko aha-
leginagatik». Robert Mugabek 30
urte daramatza herrialdeko pre-
sidentzian.
Arrazoi ugari
«Boterean betikotutako buruzagi
asko urduri eta zain daude», dio
Khaled Qasaymek, Hegoafrikako
Unibertsitateko irakasleak. «Ba-
dakite euren txanda iristen ari
dela, eta herritarrek gogor eska-
tuko duela aldaketa».
Afrika iparraldeko herritarrak
kalera irtetera bultzatu zituzten
arrazoietako asko hegoaldeko he-
rrialdeetan ere badaude. Eden Yo-
hannes analistaren arabera, «de-
netan dauden faktoreak dira urte
luzeetako errepresioa, langabezia
eta alde ekonomiko ikaragarriak
goikoen eta behekoen artean».
Iparraldekoak protestara bul-
tzatu dituzten arrazoi horiek hego-
alderagoko herrialdeetan okerra-
goak direla uste du, bestalde, Wi-
lliam Gumedek, Londresko Uni-
bertsitateko Afrikar Ikasgaietako
irakasleak. Pambazuka News
agerkarian atera berri duen arti-
kuluan dio kontinenteko herrial-
de gehienetara oraindik ez direla
iritsi finantza krisi globalaren on-
dorioak, baina heltzear daudela.
«Herrialde hauetako askok Men-
debaldearen laguntza behar dute
bizitzeko, eta emariak gutxitu
egingo dira. Gobernuz kanpoko
erakunde askoren aurrekontuak
ere nabarmen jaitsiko dira». Herri-
tar askorengan horrek ondorio la-
rriak izango dituela uste du Gume-
dek. «Zukututako klase ertaina,
aspalditik sufritzen ari den langile
klase pobrea eta langabezian edo
lan prekarioarekin dagoen gazte-
ria, erraz leher daitekeen koktela
da».
Antolatu ezinda
Orain arte egin diren protesta
ahaleginak ez dira, ordea, zertu.
Batzuetan segurtasun indarrek
gogor egin dutelako manifesta-
rien kontra, eta beste batzuetan
daukaten indarrarekin ez direla-
ko seguru sentitzen.
Ekuatore Ginean, esaterako,
Union Popular oposizioko alder-
diak protestara deitu zuen orain
bi aste hiri nagusietan. Teodoro
Obiangen gobernuaren presioen
ondorioz, ordea, deia bertan behe-
ra utzi zuten —Obiangek 32 urte
daramatza agintean—.
Masak antolatzea ez da erraza,
eta hegoaldean iparraldean heda-
tuago dagoen tresna falta zaie: In-
ternet. Yohannesen iritziz, sare
sozialek lan garrantzitsua egin
dute gazteen artean mezuak za-
baltzeko: «Baina ez dut uste hau
gainerako herrialdeetara aplika
daitekeenik; oso afrikar gutxik
dute Interneterako sarrera: Face-
book, Twitter eta holakoak zer di-
ren ere ez dakite».
Telekomunikazioen Nazioarte-
ko Batasunaren estatistikek era-
kusten dute aldea. Tunisian, esa-
terako, herritarren %27k erabil-
tzen dute Internet, eta Egipton,
berriz, %16.
Saharatik gero eta hegoaldera-
go, erabiltzaile portzentajeak be-
hera egiten du. Ekuatore Ginean
herritarren %1,8k dute eskura In-
ternet, Swazilandian %7k, Zim-
babwen %11k eta Etiopian %0,4k.
William Gumederen arabera,
sakelako telefonoen erabilera ere
kontuan hartu beharrekoa da. In-
ternet iristen ez den toki askotan
sakelakoen erabilera dago hedatu-
ta . «Iraultza ez da ziurrenik Inter-
net bidez etorriko, baizik eta sake-
lako telefonoen bidez».
Errepresio bortitzaren beldur
Egipto eta Tunisiako erreboltek
denbora gutxian eman zuten
emaitza, baina beste amaiera ba-
tzuk ere izan daitezkeela erakutsi
du Libiak. Khaled Qasaymeren
arabera «Egiptoko eredua, galera
gutxirekin aurrera ateratako erre-
boltarena, hautsi egin da Libian.
Mertzenarioak baliatzeko joera
sortu da, bere herritarrei min egi-
teko batere erreparorik ez duena.
Eredu hori erabiltzeko gai ikusten
ditut Zimbabwen, Swazilandian
eta Angolan».
Nazioarteko agerkari batzuek
esan dute Etiopia izan daitekeela
hegoaldean matxinada izan deza-
keen lehen herrialdea. Meles Ze-
nawi lehen ministroak 20 urte da-
ramatza boterean, aginte zorro-
tza aplikatuz. Maiatzaren 20rako
hasi dira nazio osoko protestak
antolatzen, baina oihartzun gutxi
lortu dute orain arte. Gobernuak,
gainera, oposizioko 250 kide atxi-
lotu berri ditu, protestak presta-
tzen ari zirelakoan.
Mehari abokatu gazteari irriak
ihes egiten dio matxinada izango
den galdetzean. «2005eko eskar-
mentuaren ondoren, jendea itzali-
ta dago hemen», dio. Urte hartan
bozak egin ziren, eta emaitzak jaki-
narazi zituztenean, oposizioak dei-
tuta milaka lagun irten ziren kale-
ra protesta egitera. Zenawiren Po-
liziak errukirik gabe erantzun
zien; 89 hildako izan ziren eta
ehunka atxilotu. Mehari bera izan
zen horietako bat. «Jaso genuen
tratuak gizatiarretik ez zuen ezer.
Lehoiak eta hienak dauden toki
batera eraman zituzten atxilotu
asko. Ihes eginez gero, bazekiten
zer zegoen».
Saharaz hegoaldeko herrialdeetan ere izan dira kontinentearen iparraldean bezalakoerreboltak hasteko ahaleginak.Orain arte, ordea, arrakastarik ez dute lortu.Herrialdearabiarretan jendea kalera bultzatu duten bizi-baldintzak eta ustelkeria egon badaude.
Saharako haizearen zain
I. Guridi Addis Abeba
Poliziaren aurrean deklaratu be-
har izan du berriki Blessing Chin-
singak. Malawiko Unibertsitate-
an Zientzia Politikoak irakasten
ditu, herrialde arabiarren erre-
boltak erabili zituen, adibide gisa,
ikasleen aurrean. Polizia etxera
eraman zuten, protestarako ha-
zia ereiten jardutea leporatuta.
Chinsingari babesa adieraztera
ehunka lagun irten dira kalera,
eta indarrez itzali dituzte protes-
tak. Bingu wa Mutharika Malawi-
ko presidenteak berak ere esku
hartu du polemikan, egonkorta-
suna askatasun akademikoaren
gainetik dagoela esanez.
Nola ikusi dira iparraldeko matxina-
dak Malawin?
Altxamenduek urduritasuna za-
baldu dute agintarien artean, ba-
dakitelako ez dutela gobernatzen
herritar xumeen interesak zain-
duz. Pribilegioez abusatzen dute,
eskualde zehatz bateko, edo hobe-
to esanda, tribu zehatz bateko he-
rritarrei mesede egiteko. Horre-
gatik, beldur dira iparraldeko ger-
takariek izan dezaketen ondorio
kutsakorraz. Ikusi dute gizon eta
emakume arruntek posible dute-
la gobernu autokratikoak botere-
tik kanporatzea herri mugimen-
duen bidez. Eta horrek hotzikara
eragiten die.
Saharaz hegoaldeko beste gober-
nuetan ere antzeko erreakzioa su-
matu al duzu?
Izututa daude denek. Eta hori ger-
tatzen da gobernu gehienek ez du-
telako zilegitasunik, herritarren
nahiak betetzen asmatu ez dute-
lako. 90eko hamarkadaren erdial-
dera, demokraziarako trantsizioa
izan zen herrialde ugaritan. He-
rritar askok hura bigarren inde-
pendentzia gisa bizi izan zuten,
euren bizimodua hobetuko zuen
mugarri gisa. Baina oso gobernu
gutxik lortu dute hauteskunde
demokraziatik haratago joatea.
Jende gehiena okerrago bizi da, ez
dute hobekuntzarik igarri. Ho-
rrek guztiak zilegitasuna kentzen
die gobernuei, eta iparraldeko
gertakarien efektu kutsakorra-
ren beldur dira.
Zeintzuk dira altxamendu bat gerta-
tzeko behar diren baldintzak? Ba al
dira baldintza horiek hegoaldean?
Nagusiki bi baldintza dira beha-
rrezko: agintarien jarduna oso
makurra izatea eta jendearen
zailtasun ekonomikoak ere mutu-
rrekoak izatea. Lehenengo bal-
dintza, hala ere, nahikoa izan dai-
teke errebolta bat sustatzeko. Li-
biako kasuan argia da hori.
Malawin baldintza horiek badau-
de, baina egoera ez da hain mutu-
rrekoa, ez da jendea altxamendu
batera bultzatzeko bestekoa.
Gerta al daiteke antzeko zerbait bes-
te herrialderen batean?
Egia esanda, ez dut uste. Alde kul-
tural eta politikoak ikusten ditut.
Afrikako iparraldeko herrialdeek
diktadoreak izan dituzte orain
arte, eta hegoaldeko herrialderik
gehienetan, gutxienez, askata-
sun politikoa hedatuxeago dago.
Frustrazio eta etsipenaren neu-
rria desberdina da. Hegoaldeko
gobernu gehienek kontzesio ba-
kan batzuk eginak dituzte, eta
jendeak baditu bere frustrazioak
bideratzeko moduak. Holakorik
ez da izan iparraldean.
Islamaren faktorea ere ezin da
ahaztu. Saharaz hegoaldeko he-
rritar gehienek beldurra diote he-
riotzari, eta iparraldean, berriz,
martiri bihurtzea txalotu egiten
da.
Zer eragin izango dute orduan ma-
txinadek?
Afrika iparraldeko matxinadek
lortu dutena da jendea animatzea
era ireki eta ausartean espazio be-
rriak sortzera eta gobernuei bu-
ruz hitz egitera, kexei buruz hitz
egitera. Iparraldeko errebolten
aurretik ez zegoen horrelakorik.
Ziurrenik, ez da iraultzarik gerta-
tuko, baina efektu orokor bat ai-
tortzea garrantzitsua da.
Bestalde, agintarien eta herri-
tarren arteko balantza, bigarre-
nen alde jarri da. Altxamenduak
mugak jartzen ari dira hainbat
agintariren gehiegikeria lotsaga-
beei.
Interneteko sare sozialek zer beteki-
zun izan dute altxamenduetan?
Sare sozialek gaitasun itzela dute,
mobilizazioa bultzatzeko, ideiak
partekatzeko eta, kexa batzueta-
tik abiatuta, egoera orokorraren
inguruan ikuspuntu bateratua
lortzeko. Saharaz hegoaldeko he-
rrialde gehienetan, hala ere, sare
sozialen efektua oso mugatua da.
Landa eremuan bizi da populazio
gehiena, Interneterako sarbide-
tik oso aldenduta. Eta altxamen-
du hauek ezin dute arrakastarik
izan masa kritikoa inplikatuta ez
badago.
Afrikako Batasunak izan behar al
luke jokabide aktiboago bat,batez
ere giza eskubideak arriskuan dau-
den kasuetan?
Hala behar luke, baina ez da ho-
rrelakorik gertatuko, Afrikako
Batasuna lagun zaharren klub
bat baita. Oso buruzagi gutxik
dute ausardia beste buruzagi bat
atzamarrarekin seinalatu eta de-
mokraziatik aldenduta dabilela
salatzeko. Oso gutxik esan deza-
kete, gainera, moralki besteak
baino jokabide zuzenagoa dutela.
Eta egoera horrek ez du posible
egiten adostutako ekintzarik. Ka-
surik onenenean ekintza erretori-
koren bat egingo du. Logika oso
sinplea da: Bibliak esaten duen
bezala, ezin da lagunaren begiko
lastoa salatu nork bere begian ha-
bea badu.
Nola eragingo diete errebolta hauek
kontinentearen etorkizunari?
Bidegurutze garrantzitsu bat
izango dira gertakariok goberna-
tzeko bidean. Agintarien eta he-
rritarren arteko harremana au-
rrerantzean ez da berdina izango,
nahiz eta perfektua izatetik urru-
ti egongo den. Buruzagiek beti
izango dituzte gogoan matxinada
hauek, bai orain bai etorkizune-
an. Ezin dutela nahi dutena egin
ikasi dute. Zilegitasuna nahi ba-
dute herria errespetatu beharra
dutela ikasi dute.
Desberdin begiratuko dio munduak
Afrikari?
Bai, zalantzarik gabe! Munduak
ikusi du Afrikako herritarrek ba-
dutela gaitasuna autodetermina-
ziorako. Gure etorkizuna molda
dezakegun herritar gisa ikusiko
gaituzte hemendik aurrera, eta
hori oinarria izango da barnetik
sortutako demokrazia baterako.
Blessings Chinsinga qMalawiko aditu politikoa
Saharaz hegoaldeko agintariak urduri eta kezkatuta sumatzen ditu,ikusi dutelako gizon eta emakume arruntak gai izan direla, herrimugimenduen bidez, gobernu autokratikoak boteretik kanporatzeko.
«Iraultzak mugak jartzen ari dira hainbat agintarirengehiegikeria lotsagabeei»
Kongoko Errepublika Demokratikoaren independentziaren 50. urteurrenaren harira egindako ekitaldiak ikusteko zain dauden herritarrak, iazko ekainaren 30ean, Kinshasan. DAI KUROKAWA / EFE
Iraultzek beldurra sortudute, odola ikusi delako,baina, aldi berean,itxaropena ekarri dute»EDEN YOHANNESEtiopiako analista politikoa
«Boterean betikotutakoburuzagi asko urduridaude; badakite eurentxanda iristen ari dela»KHALED QASAYMEHegoafrikako Unibertsitateko irakaslea
‘‘