1

Sahne

Bilgisi I

Hazırlayan: Barış Yıldırım

2

İÇİNDEKİLER

Sözlük ......................................................................................................................... 4

Sahne Bilgisi Dersi ..................................................................................................... 5

Gereçler .................................................................................................................. 5

Çizimle ilgili bazı kavramlar ..................................................................................... 5

1. Dönemde İncelenecek Oyunlar ........................................................................... 5

Reji Defteri .................................................................................................................. 6

Çerçeve Sahne ........................................................................................................... 6

Plan Çizerken Kullanılacak Şekil Kalıpları .................................................................. 7

Oyun Okurken ............................................................................................................ 8

VAHŞİ BATI ................................................................................................................ 9

Austin ve Lee’nin Karşılaştırılması .......................................................................... 9

Oyunda Karşıtlıklar............................................................................................... 9

Kabil-Habil ilişkisi bağlamında Austin-Lee .......................................................... 10

Baş Kişi ................................................................................................................. 11

Oyundaki Çeşitli Bölümlerin Yorumu ..................................................................... 11

Annenin duyarsızlığı........................................................................................... 11

Babanın protezi bırakma olayı ........................................................................... 11

Replik: “Kırağı çimin üzerinde erimeden” (Lee, Saul’e) ...................................... 11

Lee’nin Sinopsisini Anlatışı ................................................................................ 11

“Her şey birbirine benziyor” teması .................................................................... 11

Vahşi Batı (Çözümleme Tablosu) ............................................................................. 12

TASARIMIN İLKELERİ ............................................................................................. 13

1. Denge ................................................................................................................ 13

2. Vurgu ................................................................................................................. 13

AYRINTI ÇİZİMLERİ ................................................................................................. 14

Kesit ...................................................................................................................... 14

TASARIMIN İLKELERİ (Devam) ............................................................................... 16

3. Ritm ................................................................................................................... 16

4. Orantı ................................................................................................................ 16

5. Uyuşum ............................................................................................................. 16

MARTI (Anton Çehov) .............................................................................................. 16

1. PERDE .............................................................................................................. 16

2 Yıl Sonra............................................................................................................. 17

Kişiler .................................................................................................................... 17

İlişkiler Düzeni ....................................................................................................... 18

Mekan ve Zaman ................................................................................................... 20

Motifler, Semboller ................................................................................................ 20

Göl ..................................................................................................................... 20

Martı ................................................................................................................... 20

3

Ayrıntı Çizimleri (Devam) .......................................................................................... 21

İzometrik Perspektif ............................................................................................... 21

TARİHLERİNE GÖRE DERSLER

30 Eylül 2003 .............................................................................................................. 5

7 Ekim 2003 ................................................................................................................ 6

Diğer Haftalar ............................................................................................................. 7

28 Ekim 2003 .............................................................................................................. 8

4 Kasım 2003 ........................................................................................................... 13

11 Kasım 2003 ......................................................................................................... 15

2 Aralık 2003 ............................................................................................................ 16

16 Aralık 2003 .......................................................................................................... 18

ŞEKİLLER

Şekil 1 - Çerçeve Sahne ............................................................................................. 6

Şekil 2: Kesit Çizimi Örneği ...................................................................................... 14

Şekil 3 Dört Basamaklı Merdiven Kesit Çizimi .......................................................... 15

ÖDEVLER

Ödev 1: Haftaya yapılacak olanlar .............................................................................. 6

Ödev 2: Konuları Anlatacaklar .................................................................................. 13

Ödev 3: Haftaya ........................................................................................................ 14

ÇÖZÜMLEMELER

Çözümleme Tablosu 1: Vahşi Batı ........................................................................... 12

TABLOLAR

Tablo 1 - Martı'daki Eksen Karakterlerin Karşılaştırılması ........................................ 18

Tablo 2 - Martı'daki kişilerin çeşitli özellikleri ile karşılaştırılmaları ............................ 18

Tablo 3 - İkili aşk ilişkileri ve üçüncüler ..................................................................... 18

Tablo 4 - Aileler ve dışarıdan gelenler ...................................................................... 19

Tablo 5 - Aile üçgenleri ............................................................................................. 19

Tablo 6 - Aşk üçgenleri ............................................................................................. 19

TARTIŞMALAR

Tartışma 1 - Treplev empresyonist mi? .................................................................... 18

4

Sözlük

SÖZCÜK ANLAMI

İzometrik Perspektif 3 boyutlu çizimdir.

Kesit: Yandan görünüştür.

Kutu dekor Daha çok gerçekçi tiyatroyla ortaya çıkmış, gerçek mekan yaratmak için kullanılan kapalı mekan dekoru. Ev olursa Ev olursa, 3 duvarı kapalı, 1’i açık ev duvarı.

Perspektif Karşıdan görünüştür.

Plan Sahnenin ya da dekorun, üstten, kuşbakışı görünüşüdür. Yükseklik öğesi görülmez.

Portal Çerçeve

Sofito Seyircinin görmediği, sahnenin üst tavanı (ışıklar, spotlar, perdeler ve dekor vb.nin bağlandığı yer)

Kesit Yüksekliği de gösteren bir ayrıntı çizim yöntemidir.

Reji Defteri Bir oyunun sahneleme sürecinin ilk gününden son temsile kadar bütün aşamalarının ayrıntılarıyla kağıt üzerine aktarıldığı defterdir.

5

30 Eylül 2003

Tanışma faslı yapıldı.

Sahne Bilgisi Dersi

Sahne Bilgisi, 4 yıl boyunca okunan mecburi bir ders.

İlk 3 sınıfta 2’şer saat, son sınıfta ise 4’er saat görülüyor. 1 ve 2. Sınıflarda rejinin masa başı kısmı görülürken, 3. sınıfta yavaş yavaş pratiğe geçilecek, 4. Sınıf ise tamamen sahnede geçecek.

Bu yıl görülecek 1. Sınıfta daha çok işin teknik kısmı ele alınacak. Dekor, kostüm, makyaj, ışık vb, oyunculuk dışındaki yönler üzerinde durulacak.

Mekan ve Zaman yaratma: Dekor ve mekan yaratma ele alınacak. Yazarlar nasıl mekan yaratmışlar, anlatmak istediklerini dekor yoluyla nasıl anlatmışlar, zaman nasıl kullanılmış, oyunun demek istedikleri zaman yoluyla nasıl anlatılmış; oyunlar incelenerek bunlara bakılacak.

Dersin amacı sahneyi tanıtmak, yönetmenliğe hazırlamak ve her öğrenciyi bir yönetmen olabilecek şekilde eğitmek. Oyunun seçiminden sahnelemenin son aşamasına kadar bir yönetmenin yapması gerekenler öğrenilecek.

Çizimler yapılacak, ölçekli çizim öğrenilerek sahne planı, dekor planı yapılacak.

Gereçler

- Kalem

- Harita metot defteri ya da dosya içinde kareli kağıt

- Cetvel

- Pergel

Çizimle ilgili bazı kavramlar

- Plan: Sahnenin ya da dekorun, üstten, kuşbakışı görünüşüdür. Yükseklik öğesi görülmez.

- Kesit: Yandan görünüştür.

- İzometrik Perspektif: 3 boyutlu çizimdir.

- Perspektif: Karşıdan görünüştür.

1. Dönemde İncelenecek Oyunlar

- Aç Sınıfın Laneti, Vahşi Batı, Gömülü Çocuk (Sam Shepard)

- Martı (Çehov, Çev: Ataol Behramoğlu, Adam yayınları)

- Çehov’un diğer oyunları: Vişne Bahçesi, Üç Kızkardeş, Vanya Dayı, Ayı vd.)

6

Reji Defteri

Bir oyunun sahneleme sürecinin ilk gününden son temsile kadar bütün aşamalarının ayrıntılarıyla kağıt üzerine aktarıldığı defterdir.

Sahnede kullanılan her şey tutulur: dekor, kostüm, mizansenler, duygu değişimleri, giriş çıkışlar, kostüm, kostümde kullanılan kumaşlardan parçalar, aksesuar listeleri, müzik kullanıldıysa onun notaları, gazete yazıları, yorum yazıları, yönetmenin ve yazarın biyografileri vb. Belge niteliği taşıyan her şey, gerekirse kasetler ve CD’ler bile bu deftere girer.

Bir sonraki ders

- “Vahşi Batı” oyunu okunmaya başlanmış olacak.

- Malzemeler gelecek

Ödev 1: Haftaya yapılacak olanlar

7 Ekim 2003

Çerçeve Sahne

Şekil 1 - Çerçeve Sahne

- Portal : Çerçeve

- Sofito : Seyircinin görmediği, sahnenin üst tavanı (ışıklar, spotlar, perdeler ve dekor vb.nin bağlandığı yer)

- Kutu dekor: Daha çok gerçekçi tiyatroyla ortaya çıkmış, gerçek mekan yaratmak

için kullanılan kapalı mekan dekoru. Ev olursa Ev olursa, 3 duvarı kapalı, 1’i açık ev duvarı.

Portal (çerçeve)

7.5 m

2.5 m

5 m

7.5 m

1 m

7

Diğer Haftalar

Plan Çizerken Kullanılacak Şekil Kalıpları

Koltuk

Duvarlar

(Sahne planı çizilirken

duvarlar böyle çizilir) Kanepe

Abajur

Kapılar

TV

Buzdolabı

Ocak

Müştemilat

Evye

Klozet

Küvet

Duvara asılı

bir şey (çerçeve vb.)

Lavabo

Çeşitli masalar

Pencere

Masa vb. Üzerindeki aksesuarlar

Sandalyeler

Köşedeki eşyalar

Yatak

8

Çalı

Sahne üzerinde yükselti

Ağaç

Tekerlekli yükselti

Perde

Rampa (eğimli bir yükselti)

Merdiven (örnekte 5 basamaklı)

Kalorifer

Ödev olarak yaşadığımız mekanın planını çizdik. (bkz. Ders Defteri, s. 5)

Büyük Sınıf’ın planını çizdik (daha sonra tamamladık) (bkz. Ders Defteri, s. 7)

28 Ekim 2003

Oyun Okurken

- Metnin melodisini görmek: Bu oyunu soldan sağa, yani baştan sona okumak, öyküyü ve ilişkileri kavramaktır.

- Menin altını okumak (armonisini görmek): Bu, metni çok iyi anlamayı sağlamak içindir ve yukarıdan aşağı okumadır. Bu okuma esnasında şunlara bakılır:

o Zaman

o Mekan

o Kişiler

o Olaylar

- Bütün iyi yazarlar [melodik ve armonik] yapıyı çok iyi kurarlar.

9

VAHŞİ BATI

Austin ve Lee’nin Karşılaştırılması

(Daha ilk sahneden öğrendiklerimiz)

AUSTIN LEE

Oturma bölmesi Mutfak

Yapay çim üzerinde Başka bir zeminde

Oturuyor Ayakta

Kahve içiyor Bira içiyor

Mum ışığıyla aydınlanıyor Ay ışığıyla aydınlanıyor

Evi, arabası, karısı, işi (Amerikan rahat yaşam simgeleri) var

Bunlardan hiçbiri yok

Şehirde yaşıyor Çölde yaşıyor

Davetli misafir Davetsiz misafir

Beş yıl sonra annenin evinde karşılaşıyorlar.

KENT ÇÖL

Anne Baba

Austin Lee

- Daha oyun başında bu karşıtlıkları görüyoruz.

- Oyun sonunda Austin ve Lee birbirlerine değil, (çöldeki) babalarına dönüşüyorlar?

[Neden? Austin’in Lee’ye dönüşmediğine dair bir kanıt yok. Hemen hemen Lee gibi oluyor. Sadece ekmek kızartma makinesi çalması,

hırsızlaşamadığı anlamına mı gelir? Hırsızlaşıyor, vahşileşiyor. Lee’de ise pek bir değişiklik yok.]

Oyunda Karşıtlıklar

Oyun karşıtlıklar üzerine kurulu. İşte bazıları

o Çöl X Kent

o Prodüksiyon X Sinema

o Yaşanmış öykü X Masa başında çıkan öykü

o Çakal X Köpek (gibi çakal)

10

Kabil-Habil ilişkisi bağlamında Austin-Lee

Austin-Lee ilişkisi Kabil-Habil ilişkisine benziyor(muş). Kabil’in, çölden gelen Habil’i öldürmesi mitosu…

HABİL KABİL

Koyun çobanı, çölden geliyor. Çiftçi, yerleşik hayatı var.

Tanrıya koyun sunuyor Tanrıya buğday sunuyor1

(Hangi sunu yanarsa, onun dileği kabul olacak)

Koyun yanıyor (dileği kabul oluyor) Buğday yanmıyor (dileği kabul olmuyor)

Kanı toprağa karışıyor, toprak verimsizleşiyor.

Bir hayvanın çene kemiğiyle Habil’in başını eziyor.

Cezalandırılıyor ve çöle sürülüyor. İblis tarafından kandırılınca ateşe tapmaya başlıyor. Yine cezalandırılıyor ve lanet Kabil’in tüm soyuna yayılıyor. Bütün günahların ve şiddetin sebebi, Kabil’den gelen lanet olarak düşünülüyor.

Karşılaştırma (Tanrı=dilek kabul eden: Saul)

Shepard [Levent Suner’e göre] söylenceyi tersine çevirmiş

Lee Austin

Dileği kabul görüyor Dileği kabul görmüyor

“Öldürülüyor” “Öldürüyor”

Kanı toprağa aktığı için bereket olmuyor, yani senaryo asla gerçekleşmeyecek.

Çölden gelmiş kişi (efsanedeki çöle gitmek çölden gelmek haline geliyor)

Karşılaştırma (Barış) Aşağıda görüleceği üzere efsanede tam bir ters çevirmeden bahsedilemez.

Lee Austin

Çölden gelen Yerleşik olan

Dileği kabul görüyor Dileği kabul görmüyor

“Öldürülüyor” “Öldürüyor”

Kanı toprağa aktığı için bereket olmuyor, yani senaryo asla gerçekleşmeyecek.

Çöle gitmek istiyor.. Çöle gitmeyi çok istiyor…

Gördüğümüz gibi paralelliğin bozulduğu tek nokta, “çöle gitmek” meselesi. Simgesel olarak Lee’nin öldürüldüğünü kabul edersek zaten çöle gidemez. Çöle gitmeyi kafasına koyan da Austin’dir. Ben tam bir paralellik görüyorum.

1 Burada Çiftçilik ve Tarım tanrısı arasındaki ezeli rekabeti görüyoruz. Örneğin Dumuzi-Enkidu mitosu:

Dumuzi çoban, Enkidu çiftçidir . İkisi de bolluk-bereket tanrısı İanna’yı ister. Bunun için çatışırlar. Belli törenlerden sonra İanna, Enkidu’yu seçmiş gibi görünür. Fakat daha sonraki tabletlerde İanna’nın karısı olarak Dumuzi görünür. (Seçimin Enkidu olması, yerleşik hayatın (çiftçilik) kabul görmesiyle paraleldir.)

11

Baş Kişi

Baş kişi Austin’dir. Anlatılan onun hikayesidir.

Shepard’da genel olarak olduğu gibi, Austin’i önce yalın haliyle görüyoruz. Sonra tepeye çıkarıyor ve oradan aşağı atılıyor.

Oyundaki Çeşitli Bölümlerin Yorumu

Annenin duyarsızlığı

Alaska’nın soğuğuna ne kadar duyarsızsa çocuklarına da o kadar duyarsız.

Picasso’nun öldüğünü bile bilmiyor. Dünyadan habersiz.

Babanın protezi bırakma olayı

Yapay olan şeyi kabul etmiyor, çünkü doğaya ait.

[Acaba?

Bence tipik bir Amerikan toplumu hikayesi. Buradan bir takım

semboller çıkartmaya çalışmak oldukça zorlama olur. Babanın öyküsünden anlamamız gereken şey “o doğaya ait” teması değildir ki? Bir aile reisinin yıkımı, yok oluşu, sefaletidir. Diğer aile bireylerinin de geleceğinin bu olduğunu düşünebiliriz. Böyle bakınca, diş protezinin bir sarhoşluk anında bırakılması, olsa olsa, “ne denli çabalarsa çabalasınlar, bu ruh hali ve sistem içinde kurtulamazlar” temasını verebilir.]

Replik: “Kırağı çimin üzerinde erimeden” (Lee, Saul’e)

3. Sahne, s. 131

Sabahın erken saatleri Lee’ye aittir. Öğlen oynasalar Saul kazanırdı.

[Bu tamamen simgesel bir çıkarsama. Hayli de şüpheli. Oyunda bu yönde bir anıştırma da yok. Bunun golfle bir ilgisi olabilir. Bir başka olasılık da Lee’nin bir şekliyle bu oyunu oynamak istemesi olabilir. Gerçi sabahlar Lee’ye yabancı değil, böyle çok uç bir ilişki de kurulabilir ama bana zorlama geliyor.]

Lee’nin Sinopsisini Anlatışı

4. Sahne, s. 143

“Her biri korkanın yalnızca kendisi olduğunu sanıyor.”

Bu aslında Lee ile Austin arasındaki ilişkiyi de anlatıyor. Oyunda takip eden Austin, edilen Lee. Austin “ötekinin nereye sürüklendiğini bilmiyor”, Lee’nin ise “nereye gittiğinden haberi yok.”

“Her şey birbirine benziyor” teması

Bir yerde “Gezdiğim sokaklar birbirinin aynı” deniyor. Lee, bir kadını ararken 10 tane Melanie Ferguson’la karşılaşıyor. Herkes aynı, her yer aynı teması işleniyor.

12

Vahşi Batı (Çözümleme Tablosu)

Çözümleme Tablosu 1: Vahşi Batı

Vahşi Batı 1. SAHNE 2. SAHNE 3. SAHNE 4. SAHNE 5. SAHNE 6. SAHNE 7. SAHNE 8. SAHNE 9. SAHNE

ZAMAN Gece Sabah Öğle sonrası Gece Sabah Öğle Sonrası Gece Gece ile gündüz

arası (çok erken) Öğlen

MEKAN

Çok düzenli

oda, çiçekler, daktilolu masa.

Işık: Masada mum ve ayışığı

Aynı mekan. Aynı mekan. Alkov. Sahne

sonunda Lee TV ile gelir.

TV lavabo tezgahının üstünde. İçiyorlar.

Işık: Alkovda mum

ışığı, mutfakta sogun ışık.

Lee’nin yanında şık bir

deri çantada golf takımı

İlk mekanla aynı. Lee daktilo başında. Austin

sarhoş, mutfakta, yerde.

Lee, golf sopasıyla

daktiloyu parçalıyor. Senaryonun

sayfalarının yakıldığı bir kap alkovda, ortada.

Çalınan ekmek kızartma makineleri

sıralanmış. Döşemede boş bira kutuları,

viski şişeleri. Ev bitkileri kuruyup ölmüş.

Sahne darmadağın;

şişeler, ekmek kızartıcıları, parçalanmış

daktilo, kopartılmış telefon. Çölde bir hurda yığını etkisi.

Austin, gömleği dağınık ter içinde kalemle bir şeyler

yazmaya çalışıyor. Lee gömleğini çıkarmış, terli.

Yerdeki şeyleri tekmeliyor.

KİŞİLER Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee,

Saul

Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee, Saul Austin, Lee Austin, Lee Austin, Lee, Anne

OLAYLAR

Kardeşler

hakkında serim. Lee, Austin’den,

hırsızlık için arabasını

ister, Austin vermez.

Austin para teklif eder, Lee öfkelenir.

Austin, Saul’le

yapacağı görüşme için Lee’nin 6’ya

kadar dışarıda olmasını ister. Lee karşılık

olarak arabanın anahtarlarını ister ve alır.

Saul

çıkmadan Austin gelir. Saul’le bir golf

maçı ayarlamayı başarır. Bu

arada film hikayesini de anlatır ve

Saul, Austin’in bu öyküyü yazmasını

ister. Lee anahtarları ister, alamaz.

Austin, Lee’nin film

öyküsünü yazar. Austin, anahtarlarını ister alamaz.

Anahtarlarını istediği için film öyküsünü yazdığını söyleyince

Lee anahtarları verir. Yazma işi devam eder. Birbirini öldüren

kardeşlerden bahsedilir (Önseme). Bu kez Austin Lee’yi

senaryo konusunda teşvik eder. Lee, anahtarları geri ister ve alır

Lee’nin Saul’ü

golf oyununda kafaladığı ve Austin’in

öyküsünün iptal olup Lee’ninkinin

çekileceğini öğreniriz. Austin

sinirlenir, “belki çöle” kaçmak için

anahtarlarını ister. Alamaz.

Austin, Saul’le film

hakkında tartışır. Austin, senaryo yazmayı kabul

etmez. Babalarının durumu gündeme gelir, Lee, paranın

bir kısmını babasına verecek ve sadece mutfak

masrafına harcanmasını sağlayacaktır.

Austin ve Lee yeni bir öğle yemeği ayarlarlar.

Lee senaryo

yazmaya çalışıyordur. Ekmek kızartıcısı

çalma üzerine Lee ile Austin bahse tutuşurlar.

Lee konsantre olamadığı için sarhoş Austin’i

atmakla tehdit eder. Babanın kötü durumu

ayrıntılarıyla anlatılır.

Austin bir kadın

arar, bulamaz. Austin, çöle gelmek ister.

Karşılık olarak senaryoyu yazmayı kabul eder.

Austin, senaryoyu

yazarken anne gelir. Picasso’yu görmeye gitmeyi

teklif eder. Lee senaryodan vazgeçip çöle

gitmek ister. Austin, telefon kablosuyla Lee’nin boğazını

sıkarak arabaların anahtarını almaya çalışır. Anne de

kızıp gitmek ister. Sonunda alır. Öldü sanılırken Lee

kalkıp Austin’in karşısına dikilir.

13

4 Kasım 2003

Aç Sınıfın Laneti ve Gömülü Çocuk için görev paylaşımı yapıldı. Bu oyunlar her daldan birer öğrenci tarafından anlatılacak:

Benim grubum: Barış, Eren, Özlem.

Yazarlık Kuram Oyunculuk

Aç Sınıfın Laneti Barış Eren Özlem

Gömülü Çocuk Yıldız Bülent Nazlı

Ödev 2: Konuları Anlatacaklar

TASARIMIN İLKELERİ

1. Denge

- Sahnenin tam ortasından geçtiği varsayılan çizginin sağında ve solunda görüntüsel ağırlığın eşit olarak dağılmasıdır.

- Görüntüsel ağırlık, hacimle, renklerle, çizgi çeşitliliğiyle vb. sağlanabilir.

- Işık ve oyuncu düşünülmeden denge sağlanmaz.

- Dengenin simetrik olması şart değildir fakat bir denge olmalıdır.

- Bu dengeler, örn. Ekspresyonist bir oyunda, bilinçli olarak bozulabilir. Bu, oyunun üslubuna bağlıdır.

Örneğin:

Sağ duvara bir kapı koyduysak sol tarafa da bir şeyler (ille bir kapı değil; 2 pencere, 1 kitaplık vs.) koymalıyız.

2. Vurgu

- Her tasarımda mutlaka bir nesne vurgulanmalıdır.

- Ardından 2, 3, 4’üncü derece vurgulanan nesnelere sıra gelir.

- Her şeyi vurgulamak hiçbir şeyi vurgulamamak demektir.

- Sahnenin en vurgulu yeri ortasıdır.

- ALTIN KURAL: Sahnede kullanılmayacak hiçbir şeye yer yoktur. her şeyi koyduktan sonra çıkartacak şey aramak gerekir.

- Natüralistler en küçük ayrıntıya dek göstermek isterler. Yani sahnede tam gerçeklik isterler. Realistlerin amacı ise gerçek hissi uyandırmaktır. [Sanat, yaşamı

bazen yaşamdan daha gerçekçi anlatır. Bu durumda, sahnede yaratılan tam gerçek,

gerçek hissi vermeyebilir.]

Örneğin:

Vahşi Batı’da en vurgulu nesne masadır. Öykü bir senaryo üzerine kuruludur. Baş kişi Austin’i var eden şey de senaryo/daktilodur. Yeşil yapay çim, etrafın yeşillik olması, ortada bembeyaz ve oda masası olmayan bir masanın bulunması, ilk aydınlanan yer olması, burayı en vurgulu yer yapar.

14

BİR HATA: Vahşi Batı’da lavabonun sahne arka ortasında olması hatalıdır. Çünkü Lee, bir sahnede, bulaşık yıkarken Austin’le konuşur. Arkası seyirciye dönükken bunu yapması epey zor olur.

Vahşi Batı’da uygar Austin sahnenin son yanında iken, ilkel Lee sağ tarafta.

Sol taraf yeşillik olmasına rağmen, imar edilmiş bir yeşillik bu. Bir uygarlık belirtisidir.

Sağ taraf ise görece uygar aletler (buzdolabı vs.) barındırmasına rağmen, en temel ihtiyaçların ötesine geçmemesi itibariyle ilkeldir.

AYRINTI ÇİZİMLERİ

Kesit

Yüksekliği de gösteren bir ayrıntı çizim yöntemidir.

Önce plan çizilir, sonra kesit alınır.

Nesneyi bir yerden kestiğimizi varsayarız. Bu kestiğimiz yere paralel bir yardımcı çizgi çizeriz. Yüksekliği belirterek çizeriz.

Aşağıda bir örnek gösteriliyor. Ders Defteri, s. 12’de başka örnekler var.

Şekil 2: Kesit Çizimi Örneği

Bir sonraki ders

- “Vahşi Batı” çözümleme tablosu yapılacak

- Vahşi Batı dekor planı çizilecek (çerçeve sahne, kutu dekor, ölçek: 1/50)

- “Martı” (Çehov) okunacak

- Kesit çalışmaları yapılacak

Ödev 3: Haftaya

Kitap

C

A

A’ B’

C’

B

D’ D

15

11 Kasım 2003

Kesit çizimleri devam etti.

Şekil 3 Dört Basamaklı Merdiven Kesit Çizimi

1 2 3 4

D

A

A’ B’

C C’

D’

B

16

2 Aralık 2003

TASARIMIN İLKELERİ (Devam)

3. Ritm

Belli bir noktadan baktıktan sonra gözün kayarak ortada buluşmasıdır.

Öyle olmalıdır ki çizgiler bir birini izlemelidir. Örneğin pencerenin yuvarlaklığı bir koltuğun yuvarlaklığıyla devam etmelidir.

4. Orantı

Kullanılan objelerin hepsinin birbiriyle ve sahneyle –özel bir durum olmadığı sürece– orantılı olması gerekir.

Örneğin orta büyüklükteki bir sahneye 4 m. Genişliğinde bir masa koymamalıdır. Yapılırsa bu bir yorumdur ve abartı bilinçli bir nedene dayanmalıdır.

5. Uyuşum

Mekanın her anlamıyla uyumlu olmasıdır.

Örneğin bir Çehov oyununda günümüze ait bir masa koymak doğru olmaz. Renklerin de uyumlu olması gerekir. Uyum, yoruma bağlı olarak bozulabilir.

Renk uyumu, objelerin kaplamalarının uyumu, tarih ve eşya uyumu vb. şeyler uyumun içinde sayılabilir.

MARTI (Anton Çehov)

“Bir oyun yazdım. Dört kadın, altı erkek, bir göl, edebiyat üzerine bol bol konuşma, az olay ve çok aşk var.”

Çehov, 1895’de yazdığı oyun için böyle söylüyor. Çehov oyunu pek de sevmiyor, “ben kötü bir oyun yazarıyım” diyor. Oyun 1896’da sahneye konulduğu zaman büyük bir başarısızlık oluyor. Ama iki yıl sonra, 1898’de, Moskova Sanat Tiyatrosu’nda Stanislavski tarafından sahneye konulduğu zaman oldukça başarılı oluyor.

Kaynak Kitap: Martı’nın Reji Defteri, Stanislavski

Dersin öğretmeni “Bu kadar sağlam oyun az bulunur,” görüşünde ve Martı’yı Çehov’un en iyi oyunu olarak nitelendiriyor.

1. PERDE

Çehov oyunlarının ilk sahnelerinin ilk replikleri ve perdelerin son replikleri çok önemlidir. Daha ilk iki replikte oyunun genel dokusu veriliyor. Bir genç kız, hep karalar giyiyor ve bunu “hayatımın yasını tutuyorum, mutsuzum,” diye açıklıyor.

Bütün perdeler gibi bu perde de Mâşa’nın sıkıntılı sözleriyle açılıyor.

2. Perde’de 4. replik yine Mâşa’nın sıkıntısına dair. 3. Perde 1. replikte Mâşa artık yüreğindeki aşkı söküp atacağından bahsediyor. Bu da bir tür intihardır. 4. Perde de Mâşa ile başlıyor.

17

2 Yıl Sonra

Pek bir şey değişmiyor.

Mâşa hâlâ karalar giyiyor. Enfiyeden sonra içkiye de başlamış. Medvedenko ile evlenerek bir tür intihar gerçekleştirmiş.

Nina çemberden çıkan tek kişi. Ama 5. sınıf tiyatrolarda gezip duracak, hiç iyi bir oyuncu olamayacak. Hayaller gerçekleşmeyecek. Ama her şeye rağmen, mücadeleyi seçen kişidir; bu anlamda teslim olan Treplev’in karşıtıdır.

Treplev yazar olmuş ama Trigorin kadar bile olamayacak. Oyun dekoru da iskelet haline gelmiş. Nina onu terk ettiği için değil, umut kalmadığı için2 kendini vurur.3

Kişiler

Mâşa, enfiye çeken bir kız ve her repliği mutsuzluk üzerine.

Hemen başlarda Medvedenko’nun durumu anlatılıyor. Medvedenko sürekli para

ile ilgili konularda konuşan, mutsuz bir öğretmen (Felsefe öğretmeni?). Karşılıksız bir aşk ve atı olmadığı için her gün 6 verst yol geliyor.

Bu 2 umutsuz gencin ardından 2 kişi daha giriyor: Sorin ve Treplev.

Sorin, oranın sahibi olmasına karşın kendini idare edemiyor ve parasız.

Treplev de parasız. Çiftlikten çıkamıyor. Treplev’in annesi soylu (çiftlik sahibi) ama babası değil, bu yüzden o da soylu sayılmıyor.

Bu repliklerde Arkadina, oğlunun, Treplev’in sözleriyle anlatılıyor.

Modası geçmiş bir melodram oyuncusu olarak bir tiyatro yıldızı. Ama Treplev’e göre hep kötü oyunlarda oynamış. Zengin ama pinti. Yaşlılık kompleksine sahip biri. Batıl inançları var (13 rakamı). Kendisiyle ilgili şeyleri iyi hatırlıyor ama başka şeyler umursamaz. Yeni neslin oyunlarını sevmiyor.

Birinci perdede iki insanın yaşları da söyleniyor: Arkadina (oğlunun yanında 32, normalde 43) ve Treplev (25).

Ardından Nina oyuna giriyor.

O da sorunlu. Bir çiftlik sahibinin kızı olmasına rağmen miras sorunları yüzünden parasız. Kaçarak geliyor ve oyununu oynayıp hemen gidecek. Nina da Medvedenko gibi dışarıdan gelen biri. Treplev’in yazdıklarını anlayamıyor. Ona göre “bir oyunda aşk olmalı”. Trigorin gibi vasat bir yazar onun için çok büyük yarar.

Böylece gördüğümüz 4 gencin 4’ü de mutsuz.

Oyundaki eksen kişiler Arkadina – Nina ve Trigorin – Treplev’dir. Bir çatışmayı temsil ediyorlar.

2 Nina’nın da iyi bir oyuncu olmaması, bu umut kalmama durumunun önemli bir öğesi.

3 Bu konuda acaba Treplev öldü mü? Soruları da var. Oyunda “Konstantin Gavriloviç kendini vurmuş.”

Diye geçen kısım, Rusça’da “kendini vurarak öldürmüş” anlamına gelen bir fiil olduğu için bu konuda şüphe bulunmuyor. (Kaynak “Studyguide on The Seagull for Theatre de la Jeune Lune”, Cynthia C. Ramsey.)

18

Tablo 1 - Martı'daki Eksen Karakterlerin Karşılaştırılması

Oyuncular Yazarlar

Arkadina Nina Trigorin Treplev

Orta Yaşlı Genç Orta Yaşlı Genç

Tablo 2 - Martı'daki kişilerin çeşitli özellikleri ile karşılaştırılmaları

Kişiler Geldikleri

Yer

Parasal

Durum Yaş

Mâşa Çiftlikli Parasız Genç

Medvedenko Dışardan Parasız Genç

Sorin Çiftlikli Parasız Yaşlı

Treplev Çiftlikli Parasız Genç

Arkadina Çiftlikli Paralı Orta yaşlı

Trigorin Dışardan ? Orta yaşlı

Polina Çiftlikli Orta yaşlı

Dorn Dışardan Orta yaşlı

Şamrayev Çiftlikli Yaşlı

Nina Dışardan Parasız Genç

Tartışma 1 - Treplev empresyonist mi?

“Tartışma: Treplev “dünyayı olduğu gibi değil zihnimizdeki gibi çizmeliyiz” sözleriyle empresyonist bir düşünceyi göstermekte değil midir? Bu iddiam doğru bulunmadı. Araştırılmalı…

16 Aralık 2003

İlişkiler Düzeni

Tablo 3 - İkili aşk ilişkileri ve üçüncüler

Mâşâ Nina Arkadina Polina

Medvedenko Treplev Trigorin Dorn Şamrayev

19

Tablo 4 - Aileler ve dışarıdan gelenler

Dışarıdan Taşra Kent Dışarıdan

Dorn

Şamrayev

Polina

Maşa

Sorin

Arkadina

Treplev

Trigorin

Tablo 5 - Aile üçgenleri

Şamrayev Sorin

Polin Maşa Treplev Arkadina

Dorn Medvedenko Nina Trigorin

Tablo 6 - Aşk üçgenleri

Medvedenko Mâşâ Treplev

Treplev Nina Trigorin

Treplev Arkadina Trigorin4

Şamrayev Polina Dorn

Yaşlı Orta yaşlı Genç Yeni Kuşak

Sorin

Şamrayev (?)5

Arkadina

Trigorin

Polina (?)

Dorn

Nina

Treplev

Mâşâ

Medvedenko

Nina’nın çocuğu (ölmüş)

Mâşâ’nın çocuğu (kimse ilgilenmiyor)

4 Bu bir yorum. Treplev’de Oudipus kompleksi olduğu ve Hamlet’le benzeştiği söyleniyor.

5 Şamrayev’in yaşlı, Polina’nın orta yaşlı olup olmadığı net değil. Bunlar karı koca.

20

Mekan ve Zaman

1. Perde 2. Perde 3 Perde 4. Perde

MEKAN Bahçenin bir bölümü. Göle uzanan geniş bir alan görünüyor.

Kroket alanı, çiçek tarhlar. Göl görünüyor. Ev de görüntüde.

Sorinler’in yemek odası.

Treplev’in çalışma odası.

ZAMAN Akşam. Yaz. Öğlen. Yaz. Sabah. Yaz. Akşam. Güz.

Giderek daralan bir mekan görüyoruz.6

Zaman açısından7: Son perde hem akşam, hem güz (hem de dar mekan). Oyun ileriye hiçbir şey vaat etmiyor. Bölgede çiftlikler azalmış, karşı sahilden müzik sesleri gelmiyor. 8

Motifler, Semboller

Göl

1. Perde Parıl parıl parlıyor, aşklar doğuruyor.

2. Perde

3. Perde

4. Perde Kararmış, fırtınalı bir göl.

Başta aşklar doğuran göl, sonda iyice kararmış. 2 yıl önceki canlılık ve yaşama gücü yok olmuş. Aslında Nina’nın baştaki iç oyundaki monologunda bunun izleri var: Şeytan gelir, Ninca mücadele edecektir fakat başka kimse yoktur. Nina gerçekten de mücadele eder fakat Treplev’in buna gücü yokur.

Göl ne kadar kapalıysa, insanların sıkışmışlığı da o ölçüdedir. Herkes dar çemberinden çıkıp Moskova’ya gitmek istiyor ama çoğunlukla gidemiyorlar ve kendilerini tahrip ediyorlar. Nina gidiyor ama daha kötü bir durumda dönüyor.

Martı

1. Perde: “Benim gönlümse, tıpkı bir martı gibi, buraya, bu göle doğru akıyor...” Burada Nina ile bağlantılıdır.

2. Perde: Treplev Martı’yı sebepsiz öldürür. “Bugün bu martıyı öldürmek alçaklığında bulundum. … Yakında kendimi de böyle öldüreceğim.” Burada Treplev ile bağlantılıdır. Aynı zamanda bu perde de Nina’nın beyazlar giydiği de vurgulanmaktadır.

6 2. Perde’de bir daralma olup olmadığı belli değil. Ama Çehov’un oyunlarında giderek daralan bir

mekan olduğundan bahsediliyor. 7 Bu zamanı tersten okursak doğrusal bir çizgi görebiliriz (Akşam-Sabah-Öğlen-Akşam).

8 Oyun, Levent Suner’in yönetiminde biraz değişik oynanmış. Önce Treplev’in intihar sahnesi,

ardından Mâşa’ya neden karalar giydiği sorulur. Bu ikisi arasında bir bağlantı kurulmuş. Son sahne sonunda bir kez daha oynanmış.

21

3. Perde: Nina beyaz bir elbise giyer.

4. Perde: İçi doldurulmuş martı. Burada da Treplev ile bağlantılıdır.

Martı [L. Suner’e göre] “bazen Treplev’i, bazen Nina’yı temsil ediyor. Bir simge değil bir oyun kişisi. Zaten Çehov simgeci değil.”

Bence eksik bir yorum bu. Bir şeyin simge olması için yazarının simgeci olması şart değil. Bir nesne birden çok şeyi de simgeleyebilir. Bu anlamda gölle bağlantısı açısından Nina’yı; içinin doldurulması, Treplev tarafından vurulması açısından Treplev’i simgeliyor.

Yabancı kaynaklarda Martı simge olarak kabul ediliyor. Özellikle Trigorin’ce doldurtulması ve doldurtulduğunun unutulması, Nina

Trigorin ilişkisi ile bağlantılandırılıyor.

Ayrıntı Çizimleri (Devam)

İzometrik Perspektif

Objenin 3 boyutlu çizimidir. Kağıt üzerinde maket yerine geçer.

A-B ve C-D doğrularının yanı sıra, C-D’nin iki yanında, A-B’ye 30o iki doğru çizilir. Soldaki x, sağdaki y olur. C-D’ye de z denir. z üzerindeki kısım her zaman yüksekliği verir.

Örneğin bir masa çizerken, masanın planını, x üzerine enini, y üzerine de boyunu yerleştirerek planı çizeriz. Ardından z’ye paralel yükseklik boyutunda dikmeler çıkarız. 3 boyutlu çizim oluşur.