saìkalpa-kalpa- · PDF fileSaìkalpa-kalpa-druma saìkalpa-kalpa-druma çrérädhädämodaräbhyäà nama

Saìkalpa-kalpa-druma

saìkalpa-kalpa-druma

çrérädhädämodaräbhyäà namaù1 çré-kåñëa kåñëa-caitanya sa-sanätana-rüpaka | gopäla raghunäthäpta vraja-vallabha pähi mäm ||1||2 nanda-nandana ity uktas trailokyänanda-vardhanaù | anädi-janma-siddhänäà gopénäà patir eva yaù3 ||2 navéna-nérada-çyämaà taà räjéva-vilocanam | vallavé-nandanaà vande kåñëaà gopäla-rüpinam ||3 [yugmam]4 våndäraëye jaran jévaù kaçcit präha manaù prati | mriyase sämprataà5 müòhaù güòhäm etäà sudhäà piba ||4 täà pibann eva he svänta svaà ca gokula-saìgatam | seväà ca väïchitäà käïcid bhäva-bhedena bhävaya ||5 maìgalaù sarva-lokänäà gopa-kñauëébhåd-aìgajaù | bhavyaà pallavayan päyäd vallavé-jana-vallabhaù ||6 aho bakéty6 ädikértiù kåñëas tu bhagavän svayam |7 asti yas tasya piträditayä citräya kÿptavän ||7 stutas tad bhüribhägyeti8 tathä cetthaà satäm iti9 | nemaà viriïca ity10evaà näyaà çriya iti11 vrajaù ||8 yas taà ko väçrayen nätra kñitäv indriyavän naraù | tasmäd bhrätar nija-trätaù svänta sväntas tam äçraya ||9 [tribhiù kulakam] upadeçaà deça-rüpaà mama mänaya mänasa | sudhä-dhärä-dharaù so'yaà kalpaù syät kalpa-bhüruhaù ||10|| mülaà janmädi-léläsya skandhaù syän nitya-lélatä | çäkhäs tat-tad-åtu-çlokäù phalaà premamayé sthitiù ||11|| atha mahä-kulakena janmädi-lélä || yas tantramantrayor guptam uktaù çrénandanandanaù | tadrüpatäà nijäà vyäïjét kutaçcit kutukäd bhuvi ||12|| yaù präg iti12 hi padyäbhyäà nandätmajatayä svataù | väsudevatayä käryavaçäd gargeëa niçcitaù ||13|| ---------------------------- 1. (b) çré-çré-rädhä-kåñëäbhyäà namaù; 2. Gcp 1v1; 3. GautT. 2.24; there: aneka-janma-çuddhänäm, Gcp 15.72 aneka-janma-siddhänäà; 4. (b) not found; 5. (b) mriyate 'sämpratam; 6, BhP iii.2.23; 7. BhP i.3.28||; 8. BhP x.14.34||; 9. BhP x.12.11; 10. BhP x.9.20; 11. BhP x.47.60; 12. BhP x.8.14

1 of 50


yaù çré-nanda-yaçodäntar-hådi sphürtià gatas tataù | udyaàç cakre dugdha-sindhor indor janma-viòambanam ||14|| yaù sarva-rddhi-vrajaà nanda-vrajaà svaà janma-mätrataù | ramäëäà jäyamänänäm ärämaà1 dhäma nirmame ||15|| yaù sva-mädhurya-péyüñaà sampürya2 pariveçayan | jigäya mohiné-rüpaà kñéra-néradhi-téragam ||16|| yaù kåpäà janmanä vyaïjan pütanäm api pütatäm | nétäà dhätré-gatià sphétäà cäkärñén nütanärbhakaù ||17||3 yaù komala-padägreëa çakaöaà tad viçaìkaöam | sva-jyotsnävaraëaà matvä cikñepäkñepavän iva ||18|| yaù püjita-pada-kñepa-küjita-smita-rociñäm | çobhayä lobhayämäsa bälikäù kula-pälikäù ||19|| yaù sva-nämädyam äsädya gargäd vargän nijän anu | harñaà vavarña nyag jalpann om itthaà somajin-mukhaù ||20|| yas tåëävartam äsädya sadyaù saàvarta-vartanam | saàvartayaàs tam äninye viparéta-parétatäm ||21|| yaù çré-rämaà nijärämaà saìgacchann accha-khelayä | bälän änandayan nanda-räja-keçari-nandanaù ||22|| yaù puëòraà rocanärucyaà kaïcukaà käïcana-prabham | dadhan mätus tat tadäséd utsaìgasé yad äjani ||23|| yaù kurvan kardama-kréòäà nirvyäjam anayä dhåtaù | dvayoù sukhena duùkhena snigdhän digdhän vinirmame ||24|| yaù samaà sahajätena raìgann aìgaëa-kardame | kiïcit kätara-dhéù paçyan mätaraà drutam éyivän4 ||25|| yas tayäliìgitaù sä smitaà stanyam ananya-dhéù | apäyi suñöhu cäpyäyi smitaà bibhrad udaikñi ca ||26|| yas tadä mätur äninye sarvaà vismåti-vismåtam | vadann iva sa5saàmugdha-bäla-siàhävalokanaù ||27|| yas tadä måttikäà bhakñann alakñyam anayä dhåtaù | dayayä kià bhayäd asyäs trätaù sräg yoga-mäyayä ||28|| yaù çré-rämänvayé kämän nanäöa saha-päöavam6 | våddhänäà sukham åddhänäà kurväëas täla-pälanam ||29|| yaù kréëan kara-vibhrañöa-mülyatve 'py amitaà phalam | phaläny ananyalabhyoani dade vikréëatéà prati ||30|| ---------------------------- 1. (a) oà märämaà; 2. (b) sarvatra; 3. this verse missing from (b); 4. (b) iyivän; 5. (b) suo; 6. (b) sahapäöavaù

2 of 50


yas tarëakän purä muïcann aïcan bäla-balänvitaù | dohänukaraëaà kurvan sukha-dohäya kÿptavän ||31|| yaù karñann api vatsasya pucchaà saìkarñaëänvitaù | tena karñaà vrajan bhrätå-bhäyäbhiù paryahasyata ||32|| yaù kurvann api gavyänäà cauryaà bhavyäya didyute | yasya täbhir vivädaç ca sukha-saàväda-siddhaye ||33|| yaù svaà dämodaraà çrëvan sämoda-vréòam aïcati | prasü-çikñämaya-snehäd bälya1svehäntaräd api ||34|| yaù suñöhu khelayäviñöaù sva-mäträ praëayän muhuù | kåñëa kåñëäravindäkñety2 ähüto 'py äçu näyayau ||35|| yaù çré-våndävanaà präïcan bhräträ saha vanäspadam | häsayan bhäsayämäsa3 mätarau yätarau mithaù ||36|| yaù çré-våndävane labdhe prärabdha-kréòam anvabhüt | räma-dämädibhiù sakhyaà tat-prakhyaà bhramarädibhiù ||37|| yaù çré-rämeëa taträpi vékñya prétim agät paräm | våndävanaà govardhanaà yamunä-pulinäni ca4 ||38|| yaù präpta-madhya-kaumäraù piträ särdhaà vanaà vrajan | påcchan nämäni dhämäni paçyan mudam aväptavän ||39|| yaù kréòan çiçur avréòam agrajena vrajendrajaù | jalpäjalpi mithaç cakre hastähasti padäpadi ||40|| yaç cärayan nijän vatsän vatsakaà näma dänavam | bakaà bakavad-äkäraà därayan muktam ärdayat ||41|| yaù svair viharaëaà cakre meñé-haraëa-saàjïitam | vyomaà ca vyomatäà ninye kurvantaà pratilomatäm ||42|| yaù kurvaàs tam aghaà khaëòaà vidher agham ataù param | ninye sva-jyotiñi präïcaà tad arväg bhakti-tejasi ||43|| yaù kaumäram atikramya ramya-paugaëòa-maëòanaù | cakre gopälatäà gacchan loka-pälaka-pälatäm ||44|| yaù käla-küöa-niñpiñöa-cetanän vraja-ketanän | cetayämäsa kåpayä locanämåta-våñöibhiù ||45|| yaù käliyam api vyaktaà nijäìghri-yuga-mudrayä | vyaïjan mameti çaraëägatän anyän araïjayat ||46|| yaù çukena vraja-premäspadatvenettham éritaù | kåñëe 'rpitätma-suhåd ity ädi procya praçocya ca ||47|| ---------------------------- 1. (b) bälyaà; 2. BhP x.11.15; 3. (b) bhäñayämäsa; 4. BhP x.11.36

3 of 50


äbäla-våddha-vanitäù sarve 'ìga1 paçu-våttayaù | nirjagmur gokuläd dénäù kåñëa-darçana-lälasäù ||48|| 2[mahäkulakäntar yugmakam]2 yas tasmin sambhrame rodhän niñkrame3 vraja-kanyakäù | mene täù prathamaà paçyan svaà kåtärthaà kåtäv iha ||49|| yas tadä dahanaà goñöha-premnäkåñöa-vivecanaù | premnas tasya parékñärtham iva dräg apibat prabhuù ||50|| yaù sparçäd anåtékurvan viñaà viñadharaà ca tam | sväçritän amåtékartuà kåté kaimutyam aikñayat ||51|| tas tu bhäëòéram äsädya malla-täëòavam äcaran | subhadra-4maëòalé-bhadra-bhadravardhana-gobhaöäù ||52|| yakñendra-bhaöa ity5 evaà kÿpta-saìgaiù kumärakaù | savayobhiù sukhaà lebhe yatra käçcit kumärikäù ||53|| gopälé pälikä dhanyä viçäkhä dhyäna-niñöhikä6 | rädhänurädhä somäbhä tärakä daçamé tathä7 ||54|| kautukäya gatä yäsu mallé malléti narma-kåt | madhväjya-nibham äsvädya yäbhiù kÿptaà sma mädyati ||55|| [pürvavan mahäkulakäntaç caturbhir anvayaù] yaù kämye kämyake gatvä saraù sägara-sannibhaà | laìkäkalpäkåtäkalpaà nityaà dévyati saìgibhiù ||56|| yaù kaiçoraà tataù sajjan vasantam iva ñaöpadaù | lolayann ätmanaç cittaà lolayämäsa padminéù ||57|| yas tä vraja-ramä nitya-preyaséù kutukätmanä | lélä-çaktyänyathä-bhänaà nétä guptam araïjayat ||58|| yaù çré-rämeëa dhenünäà rakñäyäà dhenukäsuram | nighnan vighnam apäkärñéd akärñéd abhayaà divi ||59|| yaç cakre dhenum ädäya säyaà vrajam upägataù | pürva-rägaà kiçoréëäm apürvaà vyativékñayä ||60|| yaù pürvaà lajjayä düta-käma-lekhädy-upäyatäm | vijahan nija-neträntaà ninye nütana-dütatäm ||61|| yas täsu sphuöam äsajya virajya laghu sarvataù | tad-aìga-saìga-bhikñärthaà veëu-çikñäm asädhayat ||62|| yaç cetanäcetanälià karñann apy äçu veëunä | täù krañöuà suñöhu näçaknod yatas tä lajjayä sitäù ||63|| ---------------------------- 1. (b) sarväìgo; 2. missing from (b); 3. (b) niñkräntä; 4. (b) çubhadra; 5. BRS iii.3.23; 6. (b) odhyänaniñöhikäù; 7. BhaviñyaP iv (cf. KS p112); 8

4 of 50


yaù çré-bhäëòéra-nämänaà baöaà çaçvad aöann adhät | nänä-kréòäà sa-néòänäm adabhraà bibhrad utsavam ||64|| yaù çrédämnä sudämnä ca bhadrasenärjunädibhiù | khelä-dambha-baläc cakre tat-pralamba-pralambhanam ||65|| yaù pralambaà lambamänaà jévanäd bala-tejasä | vidhäya vidadhe tévrän1 navaçaktià davéyasém ||67|| yaù känane sudérghähe nidäghe kåta-kelikaù | aparähëe preyasénäm änandaà vidadhe yathä |68|| gopénäà paramänandam äséd govinda-darçane | kñaëaà yuga-çatam iva yäsäà yena vinäbhavat2 ||69|| [pürvavad yugmakam] yaù sadä dåñöi-kåd våñöi-varñä-rüpa-niçä-kñaye | çaradaà prätar äsädya priyäëäm ahåtändhatäm ||70|| yaù çrégovardhanapremasvapremadhanajéviñu | sva-gotreñv api saïcäryänyän apy äryän açikñayat ||71|| yaù çré-govardhanaà bibhrac chakra-vibhrañöa-garvatäm | ninye goñöhaà yad unninye çreñöhaà sva-preñöhajätiñu ||72|| çré-govindatäà vindann avindad viçva-nanditäm | yan mithaù çakra-jantünäà naitryävyadhita çambhutäm ||73|| yaù päçi-lokäd änéya pitaraà mätå-jévanam | ajévayad vrajaà sarvaà taà vinä gata-jévanam ||74|| yaù svänäà vraja-lokänäà hådokäs tän viçokayan | teñäà svasya ca golokaà nitya-lokam alokayat ||75|| yaç citta-väsasé nétvä kumäréëäà paraà dade | na pürvaà yena tä baddhäù sambaddhä nityam ätmani ||76|| yaù sva-vaàçikayä moha-bädhitäà rädhikäm anu | pürëäù pulindya ity3ädi våttaà våttaà vinirmame ||77|| yaù sakhén akhilägréyän gréñmäntaù prema-sampadä | saàmadäd äjuhävämün kramäd evaà mudäà pradaù ||78|| he stokakåñëa he aàço çrédäman subalärjuna | viçäla våñabhaujasvin devaprastha varüthapa4 ||79|| evam ähüya bhüyas tän narma-sünåta-gér våtam | äha våndävana-sthänäà sthävaräëäà varäà gatim ||80|| [pürvavat tribhiù] ---------------------------- 1. (b) tévräà; 2. BhP x.19.16; 3. BhP x.21.17; 4. BhP x.2.31.

5 of 50


yas täsäà yajïa-patnénäà mahima-sneha-våddhaye | bubhukñäà sakhibhir vyaïjann anna-bhikñäà1 vinirmame ||81|| yas taträçoka-vanyäyäà dhanyäyäà sakhibhiù saha | kréòan nirvarëitas täbhiù çyämam ityädi2 varëitaù ||82|| yaù sadä narma-çarmärthé madhumaìgala-näminam | narma-mantriëam äsajya bhojyan miträëy araïjayat ||83|| yaù sva-jévana-jévänäà cätakénäm ivämbudaù | sva-jévanena tädätmyam akarod vraja-subhruväm ||84|| yaù pareñäà hrepaëatäà çakti-saìkhyälpatäà vidan | guptägaëya-svakäntäsu vaàçé-dütém amanyata ||85|| yaç ciräd eva muralé-çikñäyäà vékñya pürëatäm | tayä mädya-priyäs türëaà pürëaà mene svam aïjasä ||86|| yas tyäga-vyäja-bhån-narma vyäjahära priyäù prati | pratinarma-priyä-våndäd vindan çarmänvavindata ||87|| yaù sadä yoga-mäyäkhyäà çaktim äsaktitaù çritaù | paurëamäsém iti nämäséd vraje yäsét tapasviné ||88|| yas tayä divyayä çaktyänantadhänanta-subhruväm | bibhrad vinä sa-narmädi-çarmälabhata sarvadä ||89|| yaù kåtvä räsa-kheläyäà mudaà dvandvaà punar mudam | kheleyam iti tad vyaïjann amumudad amüù priyäù ||90|| yas tyajann api täù sarväù parvätanuta kutracit | apy eëa-patnéty-ädyaà3 yat tatra karëämåtaà matam ||91|| yas täsäà jayatéty4 ädi viläpäd vyagratäà gataù | täsäm ävirabhüd5 evaà sudhébhir adhivarëitaù ||92|| yäsäà stana-käçméra-çasta-vasträsanaà gataù | raräja tära-käräja-räjat-pulina-dhämani ||93|| yaù prahelikayä täsäà sva-paräjayam ämåçan | na päraye 'ham ity6 ädi rétyä svaà matavän åëé ||94|| yaù çyämaù svarëa-gaurébhiù paräà çobhäà yayau yathä | taträtiçuçubhe räjann bhagavän iti7 sat-prathä ||95|| yas täsäà sva-vihäreëa çräntänäà mukha-paìkajam | prämåjat karuëaù premnä çantamenäìga-päëinä ||96||8 yaù kréòan väri-vanayor vikréòa9 iva täù punaù | anunéya vinirëéya sva-saìgaà nilayaà gataù ||97|| ---------------------------- 1. (a) vyaïjann anna-bhikñä; (b) vyaïjan anna-bhikñäm; 2. BhP x.23.22; 3. BhP x.30.11; 4. BhP x.31.1; 5. BhP x.32.2; 6. BhP x.32.22; 7. BhP x.33.6; 8. BhP x.33.21; 9. (b) cikréòa

6 of 50


yas tértha-vyäjam avräjéd vrajena vanam ämbikam | yaträçeñeëa veçena cchalayämäsa cäbaläù ||98|| yaù sarva-jévanaà jévaà vitaran pitaraà prati | padäsarpan spåçan sarpaà muneù çäpäd apäkarot ||99|| yaù sudarçanatäà ninye mahä-sarpaà kudarçanam | käruëya-käruù kaïcäraà1 na cakäräpi däruëam ||100|| yaù pürvaà nirmame horé-parvaà yakñasya dhürvaëam2 | antaryämivat tan3 manye tädåggräméëaparvasu ||101|| yaù prätar-ädi-jäù kréòäù kurvaàs täsu sphurann api | çlokänäà yugma-saìghena çlokitas täbhir anvaham ||102|| yaù çré-govardhane räsa-vardhanecchä-vivardhaneyaù | saàgamya preyasé-saìghaà narma-saìgara-raìgavän ||103|| goñöha-prakoñöhataù kruñöaà çrutväriñöa-kåtaà kaöu | tatra saàgatya saàyatya taà nihatya mudaà gataù ||104|| punaù çéghraà girià gacchan saìginébhiù sabhaìgibhiù | räsam ulläsayämäsa bhäsayämäsa cäkhilam ||105|| [pürvavat tribhiù] yaù kuëòaà puëòarékäkñas tan nirmäya sunarma-kåt | çré-rädhikäà dhanyam anyat kärayämäsa sära-bhåt ||106|| kaàseneçinaà4 goñöha-kleçinaà väji-veçinam | keçine5 keçinaà cakre yamasya prativeçinam ||107|| yaù piträdy-anurägeëa citräbhaù sarva-vismåtiù | kaàsaà dhvaàsakam apy ärcchän na hantuà gantu-kämatäm ||108|| yaù snigdha-smitayä dåñöyä väcä péyüña-kalpayä | caritreëänavadyena çré-niketena cätmanä ||109|| imaà lokam amuïcäbhiramayan sutaräà vrajam | reme kñaëadayä datta-kñaëa-stré-kñaëa-sauhådaù ||110|| [pürvavad yugmakam]6 yas tathä saha gopébhiç cikréòa vrajaräjajaù | yathäbda-koöi-pratimaù kñaëas tena vinäbhavat7 ||111|| yaù käntä-mukha-candräëäà bhäsä bhäsini8 dig-gaëe | räga-sägara-nirmagnaç calituà näpi ca kñamaù ||112|| kiïcit tad-vyakti-vätäli-lajjä-véci-vicälitaù | kaàsa-ghätamiñäpäta-nijecchäbhäsam ägataù ||113|| ---------------------------- 1. (a) kaïjäraà, (b) kaà cärià; 2. (b) dharñaëam; 3. (a) antaryäméva tano; 4. (b) kaàseneçitam; 5. (b) veçinaà; 6. not found in (b); 7. vip v.23.57; 8. (b) bhäsinam

7 of 50


taöasthatäm aöann urécakre madhuparégatim | äù kià väcyä vraje yäcyä präëimätre tanoù sthitiù ||114|| [pürvavat tribhiù] yaù sväàs tattadguëaù sarvän alaà hätuà na te ca yam | ästäà vraje premaçürä düräd eva tathä kathä ||115|| yaù påthvyä prathamaskandhe dharmägrevarëitän guëän |1 nityam äptas tathäträpi varëyaù sann avakarëyatäm ||116|| sarvänandapradänandakandas tadvadguëävaliù | sarvaparvadamähätmyäd varaù sarvata éçvaraù ||117|| sarvadä våddhibhägåddhiù sarvärädhanabhüdhanam | svarüparüpasädguëyapuëyakåt karmaçarmadaù ||118|| dåñöiù pratisudhävåñöiprabhasundaratäprabhaù2 | varëänäà syandadiìmäträt3 karëänandakarasvaraù4 ||119|| açväsänäm api çväsakärisaurabhagauravaù | adharaspåñöanérädisåñöaçrérasanärasaù ||120|| svasparçisparçanäsparçäd viçvatäpäpayäpanaù | jagataù çucitädhäma nämadhämasmåtéòitaù ||121|| anantasaccidänandajyotirdyotikalevaraù | vapuraàçukayor aàçusampad viñëuramäjayé ||122|| jagaddüñaëaçobhäbhåd vibhüñaëavibhüñaëaù | türëaà yathäruci vyäpirucidhäryaguëäkåtiù ||123|| lakñmédåkpakñma5viñkambhilakñmalakñitavigrahaù | çaìkhacakrädicihnaçrédurnihnavanijasthitiù ||124|| jetuà svam apy aviçräntaà çaçvadvalgu6balävaliù | kiçoratämanaùsäracoratäviçvamohanaù ||125|| viläsahäsaléläsyakåtaläsyakaläjayaù | vikärarahitäkäraù sphuratpremavikäravän ||126|| puräpi nava ity evaà puräëädiviniçcitaù | anütanatanüù7 çrémän sadä nütanavattanuù ||127|| sarveñäà manasaù kartuà pramanas täà sphuranmanäù | vaidagdhédigdhasadvåddhi8cäturépracurékaraù ||128|| viçveñäà buddhikåd buddhiù siddhénäm api siddhikåt | dakñatälakñaçikñäkåd dakñatäbhir vilakñaëaù ||129|| tucchopakäritäbindusindhukäré kåtajïataù | ---------------------------- 1. BhP i.16.27||-30||; 2. (b) oprabhä; 3. (b) diìmätrao; 4 (a) karaëänanda(?); 5 (b) pakña; 6 (a) ovalgäd; 7. (b) tanuù; 8. (b) obuddhio

8 of 50


sudåòhavratatävrätaträtaçaçvadanuvrataù ||130|| nijamaryädayä baddhaçrutimaryädaceñöitaù | ceñöitaà1 tävad ästäà tad dåñöamätras tathä guëaù ||131|| yajïajïaù käladeçädiprajïaù sarvajïaçekharaù | sarvajïatäm avajïäya prajïatätarkitäkhilaù ||132|| dhératä sthiratä çobhi vératä niratäntaraù | kñäntyä däntyä ca çäntyä ca saha käntyä svayaà våtaù ||133|| dharmadänanidänaçréù çüraù2 suratamänasaù | mänyasämänyavardhiñëumänyatäkriyatäpriyaù3 ||134|| akñéëavinayaù suñöhu lajjitaù küöavarjitaù | kértipratäpapürtibhyäà kåtasallokajürtikaù ||135|| sädhünäà mädhurédänän nityaà sädhusamäçrayaù | dviñäà ca muktikån muktibhägäkarñiguëämbudhiù ||136|| nänäbhäñälisambhäño deva4paryantadevanaù | pratyagvädiny api préti5satyatäsphuradéritaù ||137|| vävadükaù6 sudhémükasthitikärisudhédharaù | dåñöamätratayä sarvabudhatäà7 budhatäguruù ||138|| yogyänäm api yogyäçé8 raìkäìäm api çaìkaraù | çaraëägatarakñäyäù çaraëaà çarmakarmaöhaù ||139|| na ca bhaktià vinäsakti9binduù sindhuvad antaraù | samaù sarvatra bhaktänäà bhakta ity apy asau samaù ||140|| bhaktänäà bhaktatänandé premasthemavaçékåtaù | tattadrüpaguëakréòäkåtasvävadhivismayaù ||141|| snehäbhiñekäd viçveñäà präjyasämräjyapüjitaù | sarvatra snehapéyüñavarñinityanavambudaù ||142|| goñöhavåndäöavéçaàsivaàçégänamadhünmadaù | nijapriyävalébhägyaspåhiviñëupriyärcitaù ||143|| kià bahüktena süktena süktena çrüyatäm idam | kåñëa eva hi kåñëaù syät kåñëaù syät kåñëa eva hi ||144|| [pürvavad ekonatriàçabhiù] yas tädågguëavän goñöhaà nätyantaà tyaktum arhati | tädågguëänvayipremnä tasya baddhaç ca tad yathä ||145|| dustyajaç cänurägo 'smin sarveñäà no vrajaukasäm | yaù sajjan käliyakroòaà vrajaà sajjantam ämtani | nanda te tanaye 'smäsu tasyäpy autpattikaù katham? ||1461 [pürvavad eva yugmakam] ---------------------------- 1. (b) ceñöataù; 2. (b) çürao; 3. (b) oparaù; 4. (a) osambhäñäd eva; 5. (b) prétiù; 6. (b) vävadükao; 7. (b) budhatäo; 8. (a) yogyäçä; 9. (a) vinäsaktià

9 of 50


vimåçann unmamajja dräg varñan harñaà jagaty api ||147 yaù çakre vakratäà paçyan premnä yan vrajavaçyatäm | hådy arthaà tam imaà vidvän atra vyänag yathärthatäm ||148 tasmän maccharaëaà goñöaà mannäthaà matparigraham | gopäye svätmayogena so 'yaà me vrata ähitaù ||149*fn [pürvavad eva yugmakam] yaù saìkalpaà vyadhäd evaàkiïca bhüdharadhäraëam | saptataräpy ahoräträm stanmätraìgékåtisthitiù ||150|| kià ca yaù sakhivatseñu luïciteñu viriïcinä | sasarjäntyäàs tadäkäran paraà svenäpareëa na ||151|| tathäpy anirvåtià gacchaàs tän äyacchad viriïcitaù | svapremädhikatatpremavaçatäm äsadad yataù ||152|| [pürvavad eva yugmakam] yas tän svasmin baka-graste grastehä-präëatä-mitän | sva-mätra-präëa-päträìgän vidan vindann api sthitaù ||153|| yas teñv agha-nigérëeñu svayaà kérëe hatäà vrajan | tad-galäntar viçann ätma-nirviçeñän viveda tän ||154|| yas taträpy adbhutaà prema çréman-nanda-yaçodayoù | dampatyor nitaräm äséd gopa-gopéñv iti smaran ||155|| sadäpi vedavad veda tad açeñavidäà varaù | yad eva çukadevädyä vädyäbhaà jagur uccakaiù ||156|| [pürvavad yugmakam] yaù svéyäm åëitäà vyaktäà tyaktäà kartum açaknuvan | na päraye 'ham ity5 ädyaà pratijajïe priyäù prati ||157|| yaù kaàsädyän dantavakra-präntän6 säntän7 vinirmame | tad vinä vrajam ägantuà çäntiù syän8 nety acintayat ||158|| yas tan-madhye samutkaëöhäm utkaëöhäà çamayann iva | svasthän kartuà vrajäntaù-sthän muhuù säntvanam ädadhe ||159 yaù sva-prasthäna-samaye "çaréra-sthä imä nahi | bhaveyur" iti saïjajïe pratijajïe9 nijägatim ||160|| ---------------------------- 1. BhP x.26||.13; 2. (b) hådyärtham; 3. BhP x.25.18; 4. (b) svena pareëa; 5. BhP x.32||.22; 6. (b) opräptän; 7. (a) so 'ntän; 8. (a) çäntuù syäà (?); 9. (a) pratiyajïe;

10 of 50


yas tatra çukadevena dräghita-çläghitaà1 stutaù | ubhayeñäà prema-sämyaà vyaïjatä vyaïjitäspadaù ||161|| täs tathä tapyatér vékñya sva-prasthäne yadüttamaù | säntvayämäsa sapremair äyasya iti dyotakaiù ||162||2 [pürvavad yugmakam] yaù kaàsa-ghnaù çaçaàsedaà hari-vaàçe 'py anüditam3 | niçväsä yasya vedäù syus tad etat katham anyathä? |163|| ahaà sa eva go-madhye gopaiù saha vanecaraù | prétimän vicariñyämi kämacäré yathä gajaù ||164||4 [pürvavad yugmakam] yaù kaàse lambhita-dhvaàse svaà vinätivilambitam | kurvantaà pitaraà proce "çoceù katham itaù pitaù ||165 yäta yüyaà vrajaà täta vayaà ca sneha-duùkhitän | jïätén vo drañöum eñyämo vidhäya suhådäà sukham ||166||5 snehena duùkhitän ity etat procya snehavastuni | atåptià vyänag aträpi drañöum ity eva darçanam ||167|| puruñärthatayävocad bhävikälatayäpi ca | adåpter bhävikälasya cänantyät tadanantakam ||168|| tätajïätipadäbhyäà ca tad yuktam idam uktavän | suhådäà sukham ity äkhyäsyate yadvat tathä nahi ||169|| suhåcchabdenopakäryopakäritvaà pratéyate | sukhaà ca suhådäà gamyam upakäramayaà param ||170|| vidhäyeti ca pürvasya kälasya cchinnarüpatäm | nirdiçaàs tadvidhänasya nyadiçat cchinnarüpatäm ||171|| tasmät teñäà çatruvadhaù sukhaà yat tat samäpsyati | jïäténäà snehaçélänäà tat tu vo na samäpsyati ||172|| iti procyedam avyäïjét teñäà dhairyapradaà6 param | mägadhädivadhäntasthaà7 svasthatä dhäma yad bhavet ||173|| jaräsandhädiçatrüëäà pratibandhän upekñya ca | yady eñyämy anusandhänaà kuryus taträpi te dviñaù ||174|| sveñäm eva pratijïäya vrajägamanam éçvaraù | na yüyam aträyäteti vyajya vyäïjéd idaà punaù ||175|| yadi vätra bhavantaù syur gamägamavidhäyinaù | tathäpy acchinnamatsnehaà jïätvä hanyur vrajaà dviñaù ||176|| ---------------------------- 1. (b) dräghitaù çläghitaù; 2. BhP x.39.35; 3. (b) anuditam; 4. hv 78.35; 5. BhP x.45.23; 6. (b) opradaù; 7. (b) osthao

11 of 50


tasmät tävad dhérabhävaà vidhatta vrajasaàsadi | mäà ca yuñmatpriyaà nityaà lälanaà ca samäpsyatha ||177|| [pürvavan navabhiù] yaù saìgatya guror gehät pratatya svavrajasmåtim | prähiëod uddhavaà vaktuà suniçcitam idaà yathä ||178|| hatvä kaàsaà raìgamedhye pratépaà sarvasätvatäm | yad äha vaù samägatya kåñëaù satyaà karoti tat ||179||1 ägamiñyaty adérgheëa kälena vrajam acyutaù | priyaà vidhäsyate pitror bhagavän sätvatäà patiù ||180||2 [pürvavad tribhiù] yaù säsram uddhavaà säsraù patis täsäà svayaà rahaù | asaìkocam avocetthaà preñöham ekäntinaà kvacit ||181|| gåhétvä päëinä päëià prapannärtiharo hariù | gacchoddhava vrajaà saumya pitror naù prétim ävaha ||182|| gopénäà madviyogädhià matsandeçair vimocaya | tä manmanaskä matpräëä madarthe tyaktadaihikäù ||183|| mäm eva dayitaà preñöham ätmänaà manasä gatäù | ye tyaktalokadharmäç ca madarthe tän bibharmy aham ||184|| mayi täù preyasäà preñöhe dürasthe gokulastriyaù | smarantyo 'ìga vimuhyanti virahautkaëöhyavihvaläù ||185|| dhärayanty atikåcchreëa präyaù präëän kathaïcana | pratyägamanasandeçair vallavyo me madätmikäù ||186||3 [pürvavat ñaòbhiù] yas tathä procya yat pratyäyayat tac ca vilocyatäm | yad vilocanamätreëa bhramas te çvabhratäà vrajet ||187|| mäm evety ädinä täsäm antaùpatir ahaà param | bahir vyavahåtir lokadåñöeti spañöam ätanot ||188|| yat pitror ity urécakre pitåtvaà vallavendrayoù | tasmäd vallavamänitvam ätmänaç ca vyajijïapat ||189|| tatra cäha na ity etad bahuväcipadäd idam | mayi jäte tayoù putre räme tvayi ca putratä ||190|| tataç ca täù prati präkhyad vallavyo ma iti sphuöam | yad amüñu svadäratve4 vyänaïja svayam aïjasä ||191|| ---------------------------- 1. BhP x.46.35; 2. BhP x.46.34||; 3. BhP x.46.2-6; 4. (b) otvaà;

12 of 50


maddäratvaàca täsäà täù sadä yasmän madätmikäù | madätmakatvam äçu syäd abhedäc chaktitadvatoù ||192|| iti vyaïjan manmanaskä ity uktaà nätyapaikñataù | na cänyavad ihäpekñyam anyad ity apy amanyata ||193|| dhärayantéti ca procya pratyägamanam uddiçan | vallavyo ma iti präkhyat tasmäd eva nyajégamat ||194|| gamanaà mama taj jajïe sväm avaçyaà kåtià prati | ägamya svéyatäà täsäà pürayiñyämy adürataù ||195|| [pürvavad navabhiù] yas täsu bahudhä jïänaà nidiçyäpi mudhä vidan | säkñäd ätméyasampräpti1 säkñäd eva nidiñöavän ||196|| mayy äveçya manaù kåñëe vimuktäçesavåtti yat | anusmarantyo mäà nityam acirän mäm upaiñyatha ||197||2 yä mayä kréòatä rätryäà vane 'smin vraja ästhitäù | alabdharäsäù kalyäëyo mäpur madvéryacintayä ||198||3 [pürvavad tribhiù] yas tadä sandiçan sandépitam etad vinirmame | tad etac chåëu maccitta guptavittaà manuñva ca ||199|| våttir yad anyä nirmucya mayy ämucya manaù sthitäù | mäm äpsyatha drutaà tasmän mama nätra svatantratä ||200|| mayéty anena präpte 'pi kåñëe kåñëapadaà bruvan | anyarüpaà manyamänän hanyamänän vyadhät prabhuù ||201 mayéty evaà mäm iti ca procya mäm ity avocata | tac cävåttyä dåòhékåtya mataà paridåòhékåtam ||202|| kåñëa iti padaà labdhe mayéty asya viçeñaëe | mäà dvaye 'py upalabdhäsä tadviçeñaëatä svataù ||203|| mayi kåñëe 'tra mäà kåñëaà mäà kåñëam iti sidhyati | kalyäëya iti sambodhya prabodhyaà kåtavän idam ||204|| na täsäm iva matpräptir dehaà vaù param éhate | ity evam anyad apy atra manyamänaà manaù kuru ||205|| [pürvavad païcabhiù] yaù çrérämeëa sandiçya priyäsu nijahådgatam | yathävad vyaïjayämäsa çréparäçaragér yathä ||206|| ---------------------------- 1. (b) opräptià; 2. BhP x.47.36; 3. BhP x.47.37;

13 of 50


sandeçaiù sämamadhuraiù premagarbhair agarvitaiù | rämeëäçväsitä gopyaù kåñëasyätimanoharaiù ||207||1 [pürvavad yugmakam] yaù kurukñetrayäträyä vyäjän mäträdikän cirät | saàsajyämün visåjyänyän sahaväsamudaà dadhe ||208|| yaù suraghnän vraje gantuà vighnän hantuà vrajeçituù | vraje gamanam äcarya dvärakägatim ädade ||209|| yaù krämadbhiù sudérgheëa suñöhu krañöuà vrajaà prati | ämuktaù päçasaìkäçamanasä vrajaväsibhiù ||210|| yaù prakäçaà mahäräjasampadaà dadhad ékñitaù | vrajäya vrajaräjädyenähütaù pürvavad girä ||211|| yas teñäà suñöhu nirninye yan manaù svägatispåhiù2 | tenäntaùkarñaëaà präptaù karñam anyena närhati ||212|| yaù svéyasahitas teñäà svéyakämän apürayat | kåñëe kamalapaträkñe sannyastäkhilarädhasä ||213|| ägamiñyaty adhérgheëety3 äçälabdhaà yad épsitam | tad artham eva tän arthän ye svécakruù parän api ||214|| [pürvavad yugmakam] yaù svägamanamaryädäà preyaséñu nijäà vyadhät | dantavakräntaçatrüëäà märaëaà sarvatäraëam ||215|| api smaratha naù sakhyaù svänäm arthaà4 cikérñayä | gatäàç ciräyitän çatrupakñakñapaëacetasaù ||216|| 5 mayi bhaktir hi bhütänäm amåtatväya kalpate | diñöyä yad äsén matsneho bhavaténäà madäpanaù ||217||6 yas tätkälikaçäntyarthe tathäpi jïänam ädiçat | ähüç cety7ädike padye prärthitas täbhir anyathä ||218|| taträìghrismåtiyäcïä tu lakñyam eva vinirmame | tatpratyägatitätparyä sä tu paryavasäyyate ||219|| mayi täù preyasäm ity8 ädy uktaà tena svayaà yataù | tasmät taccintanäçaktyä vyaktyä taddarçanärthitä ||220|| tathänugåhya bhagavän gopénäà sa gurur gatiù |9 ity anena muniù procya täsäà väïchitapüraëam ||221|| mayi bhaktir héti kåñëaproktam eva nyajégamat | mayy äveçya manaù kåñëa ity10 ädy api ca tadvacaù ||222|| [pürvavad tribhiù] ---------------------------- 1. vip v.24.20; 2. (b) svägataspåhi; 3. BhP x.65.6; 4. (b) arthao; 5. BhP x.82||.41; 6 BhP x.82||.44; 7. BhP x.82||.48; 8. BhP x.46.5; 9. BhP x.83.1; 10. BhP x.47.36.

14 of 50


yaù påthivyä guëastome satyenädäv abhiñöutaù satyaà vidhätuà satyaà tan nävrajet kià vraje bata ||223|| sambhävanä mamaiveyam iti nätra vicäryatäm | vrajasthänäà vrajapräëavaryasyäpy avadhäryatäm ||224|| çrémadvrajädhiräjasya kåñëakäntägaëasya ca | uddhavaà prati gér édåg dåçyatäà daçamädiñu ||225|| [yugmakam] yas tu yarhy ambujäkñeti1 stuvadbhir dvärakäjanaiù | kadäcid vrajam ägäd ity abhyudhäyi kadäcana ||226|| yas tathä çrüyate pädmottarakhaëòäd api sphuöam | adäd vrajäya svapräptimaìgalaà nityam ity api ||227|| dattvä tatkåtakåtyaù san prädurbhäväntaraà gataù | jagäma dvärakäm ity apy açrävéty api yuktimat ||228|| ägamiñyaty adérgheëety uddhaväd buddham anyathä | yathä na syät tathä bhäñyaà2 kathänyä vitathä matä ||229|| yas tyajann api gäm äkhyat tam uddhavakam utsukaù | rämeëa särdham ity3ädyaà täsäà kämitalambhanam ||230|| rämeëeti dvayenäha viyukter yad vyatétatäm | tena nästi viyuktiù sä tadäném iti bhävyate ||231|| mayi täù preyasäà preñöha iti4 präktanavägdvaye | viyukter vartamänatvaà dåñövä niñöaìkatäm idam ||232|| svena täsäà punaù saìge yad våttaà prathame 'hani | tadapy atétaréty äha prétyä samadadhad uddhavam ||233|| tä nävidann iti5 proce yatra täsäà madätmatäm | babhüva sa mahäbhävaù sarväsäà parataù paraù ||234|| tataç ca nämarüpätmany udbhüte svéyavaibhave | praviñöä iva na spañöaà praviñöä gatyabhävataù ||235 dåñöäntayugalaà tat tu nävidann iti kevale | avedanaà nadépakñe py abdhyanyarasatähatiù ||236 samädhäv iti dåñöäntasyäìgarüpatayor itam | därñöäntikasyänuñaìgaà syäd aìgaà tadbhidädvayoù ||237 matkämä ramaëaà järam asvarüpavido 'baläù | brahma mäà paramaà präpur iti6 padye tu tatpare ||238|| pacyantäà vividhäù päkä7 itéväträrthikaù kramaù | tä brahma präpur ity evaà tä ity asyätra cänvayaù ||239|| ---------------------------- 1. BhP i.11.9; 2. (b) bhävyam; 3. BhP xi.12.10; 4. BhP x.46.5; 5. BhP xi.12.12; 6. BhP xi.12.13; 7. BhP x.24.26||

15 of 50


kédåg brahmeti bodhäya yat präha paramaà padam | taträpy äkäìkñayävädén mäm iti svaà punaù prabhuù ||240|| mayi bhaktir héti väkyäd äha präg etad eva hi | dhärayanty atikåcchreëety uktyä vyänag idaà purä ||241|| präëatyägena matpräptir nänyavat täsu manmatä | matkämä iti pürvärdhe cäkhyat präptivibhaktatäm ||242|| asvarüpavidaù satyaù präpur järadhiyety avak | nityatatpreyasérüpasvarüpaà hi tadéyakam ||243|| yat pürvaà bhävayan bhävaà bhävinénäm amüdåçäm | matkämä iti niùkñipya järatve sthairyam1 äkñipat ||244|| mayi kämaù sadä yäsäà tä matkämä itéritäù | kämaç ca ramaëatvena spåhätra pratipadyate ||245|| asminn api batety2ädi çrérädhägér alià prati | vivicyatäà tataù sarvam anyad anyad vivicyatäm ||246|| aträryaputra3 çabdaù syät patyäv eva prasiddhibhäk | tathäpi sveñu kaiìkaryaà dainyät kanyävad éritam ||247|| saìkÿptäpatitä täbhiù punar ittham udéritam | çyämasundara te däsya iti4 yadvat tatheha ca ||248|| äryaputraù kadäsmäkaà kiìkaréëäà tu mürdhani | bhujaà dhäsyaty evam äsäà tatpatnépadakämatä ||249|| tatkämatä hi siddhä cet tena taddänam avyayam | ye yathä mäà prapadyante iti5 yatvat6 pratiçravaù ||250|| vallavyo me madätmäna iti7 yat proktam ätmanä | sarveñäà vacasäm ürdhvaà tad ästäà sarvamürdhani ||251|| yan matkämä iti proce täsäà präptis tathä svayam | tan mayä sädhu tat proktaà täsäà kämitalambhanam ||252|| matkämä iti padyasya turyäàçe tv idam ucyate | paräç ca saìgatas täsäà präpuù çatasahasraçaù8 ||253|| [pürvavad ekaviàçatyä] yaù çrégargavacaù pürëaà türëaà cakre svayaà dvayam | eña vaù çreya ädhasyad ya etasmin maheti9 dik ||254|| näçäd vighnasya kaàsädeù patyäbhäsädijasya ca | ---------------------------- 1. (b) 'sthairyam; 2. BhP x.47.21; 3. ibid.; 4. x.22.15; 5. gétä 4.11; 6. (a) yat tat; 7. BhP x.46.6; 8. BhP xi.12.13; 9. BhP x.8.16

16 of 50


sadä svam adadäd yasmäd vraje käntävrajeñv api ||255|| [pürvavad yugmakam] yaù prädäd vrajaväsibhyaù pürvarétyä nijäà gatim | våndävanasthäà golokanämnéà yäà präg alokayat ||256|| yäà çrébåhadgautaméye präha våndävanaà prati | sarvadevamayaç cähaà na tyajämi vanaà kvacit ||257|| ävirbhävas tirobhävo bhaven me'tra yuge yuge | tejomayam idaà ramyam adåçyaà carmacakñuñä ||258||1 tad etad vistaräd brahmasaàhitäyäà nirüpitam | golokanämnä2 tanmadhye gokuläkhyaà hareù padam ||259|| na tyajäméti yat tat tu dvidhäbhipräyakaà matam | virahe 'pi vraje sphürtyä pürtyä çéghrägater api ||260|| [pürvavac caturbhiù] yaù sva-puryor api sthairyaà yäti nityaà yathäha ca | mathurä bhagavän yatra nityaà sannihito hariù ||261||3 dvärakäà hariëä tyaktäà samudrotplävayat kñaëät | varjayitvä mahäräja çrémad-bhagavad-älayam ||262||4 småtväçeñäçubha-haraà sarva-maìgala-maìgalaù | nityaà sannihitas tatra bhagavän madhusüdanaù ||263||5 [pürvavad tribhiù] yas tasmäd ubhayaträpi räjatéti çukena ca | jayatéty6 ädi-väkyena varëitaù kñitipaà prati ||264|| yaç campü-yugala-präntam édåk siddhäntam éritam | jéväntaryämitäà präptas türëaà pürëam acékarat ||265|| sa tu harir adhivartma dantavakraà yudhi çamayan vraja-väsam äsasäda | tam abhiyayur amé vrajeça-mukhyäù çaçinam iva kñudhitäç cakora-väräù ||266|| [ädim ärabhya mahä-kulakam] sa ca janaka-mukhän nirékñya çuñkän svadåg-amåtena siïcati sma | pulaka-kula-miñäd yathäìkuräëäà tatim adadhur bata te'pi gopavåkñäù ||267|| atha hari-hariëédåçaç ca tarhi sphuraëam iva pratipadya pürva-tulyam | nayana-gatatayänyathä ca matvä muhur agaman bhramam abhramaà ca tatra ||268|| ---------------------------- 1. gcp 1.18; gcu 29.96 etc.; 2. (b) nämnéà; 3. BhP x.1.28; 4. BhP xi.31.23; 5. BhP xi.31.24; 6. BhP x.90.48;

17 of 50


vrajam atha viçataù sa-ratnam ärätrikam anulabdhavataç ca tasya lokaù | kusuma-kula-sahodaraà vitanvan jaya-jaya-ghoñam uväca bhadra-väcam ||269|| vrajam atha sukhayan vinéta-väcä kramam anulabdha-tadéya-saìgamaç ca | druta-gati jananéà sukhena sektuà gåham adaséyam iyäya kåñëa-candraù ||270|| ciram api viracayya çarma tasyäs tad-anumatià pratilabhya tat-tanüjaù | saha-sakhi-nikareëa divya-çayyäà sukham adhiçayya niçäviräma-dåñöaù ||271|| punar api nija-vånda-saukhya-våndaà vidadhad uditya sa nitya-citra-mitraù | nija-mukha-kamalaà vikäsya netra-bhramara-madhütsavam ätatäna tatra ||272|| [yugmakam] aharahar idam eva tatra pürva-1pratinava-bhävam aväpa kevalaà na | jana-samuditir apy adåñöa-pürväà vapur anukäntim iyäya çaçvad eva ||273|| divasa-katipaye tadätiyäte2 paçupati-pälakatäpta-tädåg-icchuù | nija-ratha-tarasä ninäya goñöhaà saha-janané-kabalaà tam uddhavaà ca ||274|| agharipu-sudåçäà dhaväbhimäniñv akåta-tanu-pratimäù purä tu mäyä | sarabhasam adhunä sma tä vibhajya prakåta-tanüs tanute premäspadäni ||275|| atha gatavati mürti-bheda-rétyä yadu-puram atra ca räjamäna-dhämni | vraja-bhava-jana-mätra-dåçya-rüpe matir udiyät tava citta gopa-kåñëe ||276||

iti janmädi-lélä ||1||

---------------------------- 1. (b) pürvaà; 2. (a) tadädio

18 of 50


[2]

atha nityalélä

prakaöataravikäsabhäji våndävana iha bhäti kim apy adåçya-dhäma | vraja-jana-sahitaù sa yatra kåñëaù sukha-vihåtià vidadhad vibhäti nityam ||1|| parilasati payaù-samudra-sémä vraja-yuva-räja-samäja-loka eñaù | amum anu caturasram atra vanyägiri-sarid-aïcita-cärutätidhanyä ||2|| girisamuditir atra suñöhu govardhanavalitä paribhäti citratulyä | vilasati yamunädikänadénäà tatir api mänasagaìgayänuñaktä ||3|| abhirucidadaratnacitramitraà bhuvanam idaà paribhäti yatra våkñäù | tad anukåtiparärucä samåddhyä hariratidäyitayä ca ye vibhätäù ||4|| vilasati caturasradhämni ghasrakñitipatibimbamahaù sahasrapatram | upavanam adhipatram atra kåñëapriyatama1däravihärasäraväraù ||5|| iha kamaladaladvayälimadhyasthitipathivåndam atisphuöaà vibhäti | aparaparagatäv acäkñuñäëi çrutivihitäny ayanäni yat tu jetå ||6|| maëijani2kamalasya tasya cägrävalivalayapratisandhilabdhasandhi | surabhigaëavåtäsudhäbhadugdhäsurabhitatiù çrayate çubhaàyugoñöham ||7|| atha dalavalayasya madhyabhägaà3 pratilasati vrajaräjaräjadhäné | paridhivad4 abhitaù samastagopaprakaragåhävalir atra yatra bhäti ||8|| rucilasadavarodhamadhyabhägaà sapariñadantimañañöhabhägapuñöam | vrajanåpabhavanaà tu tatra cäntar dinakaravad vidadhäti raçmisåñöim ||9|| yad api maëimayaà tad eka-rüpaà tad api sad adbhuta-madhya-madhya-bhägam | yadi bahu-vidham ühituà saméhä smara mama mänasa gopa-campü-yugmam ||10|| iha sahacaratärakälipuñöaù svakaparicäricakoravärajuñöaù | smitam anuyaça ity anudya kaumudy avataratéty uditätareù sutuñöaù ||11|| vrajakulakumudävalémudäà yaù satatamahämahakådvidhäv atandraù | pitåmukhasadasi priyävalénäà mahasi ca nandati gopakåñëacandraù ||12|| surapatimaëimänitäìgisaìghapaöapapaöutäkåtahemaraìgabhaìgaù | guëagaëabhåtabhäratésamäjaù sa jayati gokularäjavaàçaräjaù ||13|| [tribhiù kulakam] iha harivihåtér atétarétyä çåëu kathayämi sadäpi nätibhinnäù | yad anåtam api pürvaréti cetaù praviçati nädyatanaà tathä yathärtham ||14|| ---------------------------- 1. (b) priyatam udärao; 2. (b) cintämaëio; 3. obhäsaà; 4. (b) parividhad; 5.

19 of 50


pratilavam api citram asya tat tat ka iva sudhér avasänam ädadéta? ||15|| atha niçi rahasägatäntaräyäà valajam ite stavavädyavidyaloke | vrajabhavanajanaù sahaiva jägran manasi harià dadhad ägataà nananda ||16|| sa mathananinadaà sagétanädaà sasurabhidoharavaà sagopavädam | amåtamathanayuk payodhitulyaà vrajakulam ullasitaà didhinva kåñëam ||17|| vrajapatimithunaà tadätha putrapramadamadaçlathitapradänasetu | tanayajaya1viruttatià paöhadbhyaù pracurataraà vitatära väraväram2 ||18|| iha lasati harer viläsagehapratatir udärasudärasäravärä | çayanasukhamayé nikuïjavéthiù kvacana ca tädåçatäà gatä vibhäti ||19|| nijanijaçayanaà gataà tam äliìganavalitaà vidadhur vidhusutanvaù | rajani viramaëaà yathä yathäséd aghaöata dordraòhimä tathä tathäsäm ||20|| iha paramaramä vibhäti rädhä saduòugaëe gagane yathendumürtiù | tad iyam adhikayä girä sabhäjyä tadanugatià dadhatäà paräù sapatnyaù ||21|| vrajasukåtaviläsasäraratnäkaravåñabhänusujätaçätalakñméù | agharipuramaëéramäsu mukhyä svayam anurägavihärahärimürtiù ||22|| dayitaghanataòidviläsivarëä priyatamavarëasva3varëaçastavasträ | harimaëitaralädidivyadévyanmaëimayabhüñaëabhüñaëäìgabhaìgiù ||23|| upamitipadavéà svam eva yäntéà suparimitivyatiçobhitäìgasaìghä | pratikakubhaçubhaìkaraprathäbhiù sahajavilakñaëäìkitaçréù ||24|| çaçikamalarucäà padäpi jetré nijanakhakäntibhir ujjvalena tena | avayavakulam anyad4 anyad astu pratinavarocir upättakäntacittam ||25|| sukusumasukumäratävatäras trijagati saurabhasaurabhäkaraçréù | åtam itamadhurapriyärtharétipravalitavarëanarétilabdhavarëä ||26|| sumatim atiguruù samastavidyä sakalakalävalitätinamracittä | hriyam anu vinayaà nayaà samajïäm api dadhaté svajanädi çarmadätré ||27|| nikhilagakaruëädikair guëais taà svadayitam eva tuläà sadäpi dhartré | gurunikaradayäspadätibhaktiù sthiracarahärdasukhämåtäbhiñiktä ||28|| priyapadanakhakäntileçanirmaïchanaparacittadaçävaçänuvelam | bhramaram api tadéyadütabuddhyä praëayajacitragirä vicitrayanté ||29|| marud api calati svabhävataç cet kvacid anukülatayä nijäbhisäre | navavidham api tatra bhaktabhävaà vinidadhaté priyabhaktacittasaktä ||30|| bahir anumitidürabhävapürasvacarita5cärutayä sadävasanté | racayati rahasi priyäjane sä svadayitam anv api narmakeliçarma ||31|| [navabhiù] ---------------------------- 1. (b) ojanao; 2. (a) väraà väram; 3. (b) osao; 4. (b) anyam; 5. (b) oracitao;

20 of 50


bhrukuöinayanabhaìgisaìgi1 kuträpy ativinayaprathi cäöu kutracic ca | vaçayati dayitaà harià priyä sä kim idam iti prathanäya näham éçe ||32|| harir api çuçubhe sa yäbhir uccair anugatimäditayä sugänadhämni | praëayaåëidaçäm2 aväpa yäsäà prathatamä khalu täsu saiva seva3 ||33|| çåëu guëam aparaà kåpäviläsaà våñaravijäm anu räsakelinaktam | mararipur amukäà ninäya düraà nijanayanaà bubudhe mudä tu neyam ||34|| tad api tad asahiñëavaù sapatnyaù kim api jajalpur amür amüà vinindya | iyam api tu murärimelanäya svayam upapattim adäd amüñu suñöhu ||35|| [yugmakam] guëakulam aparaà kim aìga varëyaà harirativäridhibhaìgasaìgharüpam | ayi çåëu hådaya4 prage ca tasyäç caritam idaà mådu tatpriyasya cätha ||36|| anumitam akarod yadälpakalpaà rajanivibhägam5 iyaà tadä tu käntam | akuruta bhujapäçabaddham asrasnapitanibhaà kurute sma varñma cäsya ||37|| atha bahuvinayaà dadhan murärinayanapayäàsy apasärayan amuñyäù | svanayanasalilena särdham6 aìgaà nijam akarot idam iyam apy abhékñëam ||38|| tadanu ca lalitäviçäkhike dve samavayasäv anayor upetya pärçvam | ahimakarahimarturaçmitulyät kharavacanät paöu lumpataù sma jäòyam ||39|| hriyam iyam abalä tadä tu yätä dayitatanor upagühanaà visåjya | svapanam iva gatä kñaëaà niréhä punar iva jägaraëaà bhayäd dadambha ||40|| ahar uditanibhaà paräç ca yätä haridayitä harimätaraà bhaveyuù | iti taduditasambhramäd ayäséd aharudayänugakarmadharmadhäma ||41|| rajanivilasitaprasaìgiväsaù kulam ajahät tad iyaà yad eva hådyam | aparam akurutäìgasaìgi yat skhalayitum7 iñöam aho balé tu diñöaù ||42|| padakaravadanaà muhuù punänä yad iha jalaà visasarja çubhrapätre | bhuvam api tad idaà bhuvaùsvarädény api bhuvanäni sadä punad vibhäti ||43|| akuruta na paraà bahiù snihaà sä haridayitä muhur antarasnihaà ca | harivapurupayuktatailaçeñaà vinidadhaté khalu yä tuläà siñeve ||44|| surabhibhir atha mardanäni kåtväsnapayad amüm udakena tädåçena | sahajasurabhitä tatas tadaìgäd udayam itä vijitä diçaç cakära ||45|| [yugmakam] tanum anu vavase varäàçukaà sä tadapi tanuç chavim ujjagära tasyäù | ghanatatipihite 'pi süryabimbe diçi diçi räjati tasya raçmisaìghaù ||46|| athavä, hariratir atigupyate tayä sä tadapi ca tacchavir ékñyate bahiç ca | ---------------------------- 1. (b) saìgibhaìgi; 2. jéva has not made sandhi of å. 3. (b) saiva saiva; 4. (b) hådaye; 5. (b) vibhävam; 6. (b) särdram;

21 of 50


vividhamaëivibhüñaëaà varäkñyäù sukhayati täù svasakhér itédam ittham | iha ca hariguëasmåtipradéptaà pulakamukhaà sukhabhüñaëaà kim éòe ||47||1 vrajanåpamithunasya cäìghritérthaà vrajanåpates tanayasya ca prapéya | japavidhivihitadvivarëamanträ harijananém avalokituà pratasthe ||48|| atha harijananéà prati prayätäpy abhimukham eti na sä sakhévåtäpi | api tu kuöilavartmanänugamya praëamati tatpadayor nidhäya bhälam ||49|| atha harijanané svayaà karäbhyäà çirasi samunnamite sayatnam asyäù | parimalam upalabhya säsram enäà pihitatanuà parirabhyanandati sma ||50|| tadanu tadupadeçataù samastäà guruvanitäm avanamya ramyacittä | påthag upaviçaté samastadåñöér aharata candramukhé cakoratulyäù ||51|| yadapi muhur iyaà sadänubhütä tadapi tadä milaté pratisvam ärdram | rajani virahitä2 ca käravarñäjanir iva gharmakanéyasé samastam ||52|| iti sati carite haripriyäyä haricaritaà çåëu citta varëayämi | gåhagatavibhave suvarëite syäd gåhapativarëanam äçu saukhyadäyi ||53|| haridayitatamä yadäçu talpäd dinamukhakåtyakåte kåteham äsét3 | harir api sa tadä tadartham ätmapriyasakhadäsagaëena sevyate sma ||54|| sa rajanivasanaà sasarja tac ca sphuöam iva sücayati sma güòhavåttam | iha ca tad idam antaraìgam itthaà piçunam itéva tadä smitaà suhådbhiù ||55|| mukhakaracaraëaà hareù sudhautaà kamalavanäni jigäya tac ca paçya | vrajam anu kamalälayäpi yasya çrayati rajaù padayor yathätra vandé ||56|| bahuvidham api tailam iñöagandhaà dhåtam abhitaù sa vidagdhatänidigdhaù | surabhitam iha rädhayä tu devyä svayam urarékurute sma kåñëacandraù ||57|| tad aghajiti sutailam ädadäne samajani püñitä na tat tu citram | prathamam api sa tan mudäbhijighrann agamad amüdåçatäà tad eva citram ||58|| sa çucisurabhiëä jalena siktaà svavapur akärayad édåçaà vidhätum | ahaha çåëu manas tad eva tat tad guëamahasä samabhüd atévasändram ||59|| haritanum anu märjanaà vidhitsan mådur iyam ity adhigatya kampate sma | jalaguruvasanaà visarjayaàs taddvayam aparaà sa dadhat4 praphullati sma ||60|| kanakanibhapaöadvayaà paöéyän paridadhad ambudarocir uptakeçaù | satilakalaghubhüñaëaù svakäntyä trijagati käntidayä sakhén didhinva ||61|| harir atha kanakäsane niviçya vyaracayad äcamanaà yathä nidiñöam | paridadhad upavétam anyad äséj japam anu sandadhad apy adépi tatra ||62|| yadupuram anu yat pradhänabhävaà harir akaroj janake 'pi vidyamäne | taducitam ucitaà tu nätra yasmät pitåsutatägatatäratamyam asti ||63|| ---------------------------- 1. this line not found in (b); 2. cirahitä; 3. (b) kåtehayäsét; 4. (a) dadat

22 of 50


vraja-pati-mithune1 sadäpi bälyaà harim anucintayad evam äha nityam | vayam iha2 sukåtäni yäni kurmaù pratinidhayas tava tatra na svatanträù ||64|| iti harir iha nätidharmakarmäëy uñasi karoti pituù pramodakäré | api tu tadanumodanänuküläà bhavikakåtià vidadhäti mätur agre ||65|| harir atha calati sma mätåpärçvam saha sakhibhir dhvanayan bhüñaëäni | sa tad avakalayan vadhünikäyaù sapadi sasära rahasyapäkadhäma ||66|| atha harijanané harià nirékñya vrajamahiläbhir iyäya tasya pärçvam | sutam anugamanaà vyaloki dhenoù samam anayä nataräà gaväà param äsäm||67|| padam anu patanaà bhaven na tasyäù savidhajuñä hariëä drutaà milantyäù iti harir avanamya düradeçäc ciram iva tadvad atiñöhad iñöabhaktiù3 ||68|| drutam atha janané tam etya putraà drutam udanénayad4 ägrahaà dadhänä | tadanu ca suciraà prasajya mürdhni sravadudakäkñiyugaà tam äluloke ||69|| harir avakalayan sarohiëékä vrajamahilä jananésamänabhäväù | tadanuguëakabhaktibhäg amüñäà namanakådasrajalena sicyate sma ||70|| atha balavalitäù pare sakhäyaù sahamadhumaìgalakäù samägatäs te | yad ajitam abhajaàs tad ahni citraà vidhum anuñajya subhagrahä virejuù ||71|| atha punar upaveçam ägatäs te haribalamätåmukhäù sukhäd açeñäù | haribalavalitä yathäsvam äsann adhi vividhäsanam udyadasraneträù ||72|| atha purugurudäralambhitäçér baöusahitäù pratipadya viprabhäryäù | valayitasakalaù sarämakåñëaù praëamanasaìgatam unnaman didhinva ||73|| dvijakulamahilä baöupradhänä dinadinam äçiñam adbhutäà dadänäù | tadudayam api çaçvad ékñamäëä vidadhati säkñataläjapuñpavåñöim ||74|| harir atha kapiläù sanavyavatsä rajatakhuraprakaräù suvarëaçåìgäù | vividhamaëibhüñaëäù samarcya dvijabaöusädakarod vidhänayuktam ||75|| dhåtamaëinavakaà suvarëapätraà ghåtaparipüritabhürikäntimadhyam | paricitamukhabimbabimbam éças tithigaëakäya dideça deçarüpam ||76|| dvijakulajasatér baöüàç ca kåñëaù praëamana5pürvakam épsayäbhinandya | madhurataragirä visåjya dhämne nijajananérucimaìgalaà pupoña ||77|| janayitåjananésvasåù pitåvyädikavanitäç ca vadhüsutävimiçräù | anunayavinayapraëämapüjädibhir upaveçatayä harir didhinva ||78|| iti purukåtamaìgalaù sa kåñëaù svakagåhanirmitatatkåtir balaç ca | sakhicitam ucitapradeçam aïcann açanavidhià vidhinä vidhitsati sma ||79|| asitakuöilakeçaveçabhaìgéjanajanalobhanaçobhayä manojïam | nirupamavadanaà6 sanélaçubhracchavi saviläsasaçoëakoëanetram ||81|| ---------------------------- 1. (b) omithunaà; 2. (b) api; 3. (a) obhakti; 4. (a) udanénamamat; 5. (a) praëamanaà; 6. (b) ovadanaù

23 of 50


alakavitatabhälamaëòitapuëòraà påthutaranéradamuktaà muktanäsam | maëigaëamayakuëòalaprabhäbhiù çavalitagaëòarucätirocituëòam ||82|| galavalayavibhüñaëätiramyaà maëisaramadhyanibaddharatnavaryam | valayavilasadürmikäìgadänäà cchavicaladürmibhujadvayäticäru ||83|| nåharivadavalagnalagnakäïcéstavakacaläïcalacaïcadaàsujälam1 | kanakaghanajidantaräàçukäàçaspåçamaëinüpurakäntipürapürëam ||84|| abhimukham upaviñöam iñöapärasparikanirékñaëäkñiyugmam | navaghanaghanasärakäntipradavapurunnatadäsajuñöapåñöam ||85|| vividhavidhavicitramitrapaìktidvayaracitadravatarñimätåharñi | nijanijavadhudåçyadåçyarüpaà rahasi vinirmitajälavantravåndät ||86|| svayam api samiñaà nirékñamäëaà tadanugaväkñakulaà kriyäkuläkñam | dinamukham adhikåtya bhavyakåtyaà smara sahajadvayam iñöamiñöabhukti |87|| [saptabhiù] bahuñu dinamukheñu goñu çéghraà vrajanam iti vrajabhübhåtä subhojyam | svayam açanakåtä praheyam ity apy açanam idaà laghu vañöi kåñëacandraù ||88|| atha maricasitäsitäàçumiçraà ghåtaparamännam adann asäv amébhiù | nijarucim iyatä nicäyayaàç ca pratikavalaà praçaçaàsa kaàsaçatruù ||89|| navavadhünihitaà balasya mäträ svayam upanéya dhåtaà vrajädhiräjïyäm | akuruta pariveñaëaà tathä sä lavam api nätra yathä sa hätum aiñöa ||90|| saparimalajalaà tathä jananyor mådu mådu jalpavikäsimandahäsam | anubhavad iha rämakåñëayugmaà kramam anu bhojanatåñëatäm ahäsét ||91|| punar api jananédvayé çiçünäm açanarasaà vyatihäsanät pupoña | harir atha ca gavävanäya khelävanagamanäya ca taà kramät tatära ||92|| parimalajaladhautavaktrabimbä navaharicandanacärucarcitäìgäù | khapuraphanidalépuöébhir ete surabhitaraïjitam ühur äsyamadhyam ||93|| vrajanåpatibhåtibhuk2kumäravåndärpitamaharäbharaëäïcikaïcukädi | sutatanum anu sä viräjayanté jananayanäny akarod viräjitäni ||94|| tam asitamaëikäntidehakäntisnapitasuvarëajavarëakäntavastram | svaviracitavibhüñaëaà nirékñya stananayanäd amåtäny avoòha mätä ||95|| maëirucimuralésuvaånayañöipravaraçikhaëòakaçobhayä tu3 kåñëaù | asukhayad avarodhalokadåñöià sukhayitum ittham iyeña sabhyadåñöim4 ||96|| harim anukathanéyam atra yad yad balam anu tat tad avehi kintu yogyam | haribalajananéyugaà ca tulyaà parikalaya priyatä hi tatra tulyä ||97|| dinadinam anu sävanäya gantuà kåtamanasas tanayasya maìgaläya | sajalakalasadépasäram ärätrikamukhamaìgalavastu visåëoti ||98|| ---------------------------- 1. (b) jaladäàçujälam; 2. (b) obhåtibhåto; 3. (b) ca; 4. (a) osåñöim;

24 of 50


atha calitamanäù svamätur äräd aracayad aïjalim acyutaù praëamya | iyam avamåçaté kareëa cämüà stananayanämåtasärdham äha cedam ||99|| "vayam api bhavatä samaà prayämaù kåtapacanaà drutam uñëam arpayämaù | pariëatavayasaç ciräd abhüma prathayasi lajjitam atra kià nu vatsa ||100|| yadi vadati bhavän svadhämni kä syäd avasaram ävakayos tadä vidadhyäm | gåham aham ahani kvacädhivatsyämy atha balasür api vatsyati kva cäpi ||101|| katham iva vadasi tvam etad evaà gåhakåtir uddhatim äpsyatéti vatsa | tava vanagamane punas tad etat kim api na sidhyati påcchyatäm idaà ca ||102|| aharahar ayatäà vanäni vatsaù svasadanaväsasukhaà tyajäva näväm | itimati pitaräv amü na çaìkäà na ca hriyam atra labhävahe tanüja ||"103|| iti sa tu jananéritaà niçamya smitavalitaà dhåtabäñpam älaläpa | "dvividaripur api praëamramürdhnä1 mådu tadanüditam antarä cacära ||104|| janani yadi pitä tathä ca mätä pariëamati sma çiçur babhüva yogyaù | çiçur ayam ubhayatra tatra räjanyati yadi tarhi vibhäti suñöhu yogyaù ||105|| vanam anu dhavalävanäya mädåk yad aöati tanmiñasiddhim amba viddhi | sukhaviharaëam eva tatra särdhaà sakhibhir amébhir anukñaëaà bibharti ||106|| vipinam anu vihäpitaà bhavatyo janani caturvidham annajätam admaù | amåtajayiphaläni yena vanyäny abhirucim attum ayäma2 tatra bhüri ||107|| vrajaripukulamülam äçu hantuà punar agamaà3 punar ägamaà vrajaà ca | ajani ca jagatäm adåçya eña sphuratu kathaà bata mätar atha bhétiù ||108|| ahaha bata gaväà kulaà samastaà mama pathi tiñöhati madgatià pratékñya | mayi gatavati çañpam atti caivaà hådi mama dhéradaçäm açäçyate sma ||"109|| atha harijananéà purandhri4mänyätatir avadad dhåtanéravåñöidåñöi | "bhavikam anu manuñva nityakåtyaà bhavati tad eva gatiù parävarä ca |"110|| tanujam anu purandhribhiù çubhäçérvratatir akäri tataù svayaà tu mätä | vidhåtakaratayäìganäya säsräpy amum avatärayati sma mandamandam ||111|| spåçati diçati väïchati prayäti praëayati mandati nandati bravéti | iti bahuvidhalälanäà dadhänä sutam anu sä janané na tåptim äpa ||112|| atha guruvanitägaëena mäträpy anusaraëäd avarodha5setum äptaù | praëayaviñarabandhatas tu dämodarapadavéà punar eña çaçvad äpa ||113|| atha harigamane krameëa siddhe harijanané nijageham eva gatvä | gåhakåtikalanän ninäya kälaà våñaravijä caritäni tu smarämi ||114|| yadavadhi harir eti mätåpärçvaà tadavadhi sä ca paräç ca jälarandhrät | harim avakalayanti yatra sarvä muhur api moham ayanti saàharanti ||115|| ---------------------------- 1. (a) mürdhä; 2. (b) uttamayäma; 3. (a) puragamaà; 4. (a) puredhrio; 5. (b) avarodhio

25 of 50


yad anupadam iyaà tadäryapatnyäà dayitakåte vinidhäya divyam annam | sukham anubhavati sma tat tu mäà ca kñipati sudhäjaladhäv aho kva yämi ||116|| tadaçanam anu yad vihäsajalpaà harikåtam anvadhita svakarëayugmam | smitanayanayugaà tathä nijäléù prati tad idaà mama cittam ävåëoti ||117|| harir ahaha tadä vanaà prayätuà nijatanum äståta divyavastralakñmyä | iyam asahanamänasä sapatnyäm iva nidadhe sakaöäkñam akñi tasyäm ||118|| sa vipinagataye yadäpy udasthäd adhita dhåtià nahi tarhi khaïjanäkñé | vapur iva jahatä svacetasä taà prasajati sä sma vanäya nirgamäya ||119|| sarasijadåg athäìgane 'vatérëaù smitam amåtaà vicakära yarhi dikñu | iyam atularuciù sakhéñu guptä svanayanam aïjalim äcacära tarhi ||120|| murajiti nirite varävarodhäd guruvanitäsu nivåtya cägatäsu | iyam atha lalitädibhiù svagehaà prati gamitägamayat klamena kälam ||121|| prathamam ajitam ékñate gaväkñät tad anu ca varëayati priyäbhir eñä | iha muhur api tarñadharñam asyäù puru dadhad akñiyugaà na çäntim eti ||122|| såjati harikåte sahäramälyädy atulam iyaà nijasaìginésahäyä | hariguëagaëagänaà apy apürvaà mådu vidadhäti tathäpi naiti çäntim ||123|| mågamadatilakä sa1nélaratnaçrutiyugaläbharaëä ghanäbhavasträ | harivasanasanäbhikäntir eñä svakaratidépanatäà svayaà jagäma ||123 jagur iha harirägi rädhikäyäç caritam anütanam älayaù prasajya | svayam iyam api tatra täsu kasyäçcid api jagäv anurägipürvarägam ||1242 murajiti jananégåhät prayäte vanam anu varñavarän susakhyadigdhän | avasaram anu veñabhaìgibhäñädiñu vadhupuàstulitän dideça subhrüù ||125 "pratinidhitanavaù stha yüyam asmäkam iti nijaprabhunä samaà prayäta | prabhum api tam upetya madvidhärhaà paricaraëaà kuruta vyatiprasajya || muhur atha ca bhavädåg eka ekaù sucaritam asya nirékñya naù sametu |" iti tad anumataù sa sakramät taà muhur anubhüya jagäda täm upetya ||127|| atha harir agamat pituù sabhäyäà divijagaëastutabhävabhävitäyäm | paçupatiparipüjyapäçupatyavrajajanabhäskärabhäsitämbaräyäm ||128|| dvijakalakalapoñavedaghoñaprakarajamaìgalasaìgatià vrajantyäm | diçi diçi kavisütamägadhädiprakararavastavavistaraà bhajantyäm || bharatavivåtagétavädyanåtyapracayabhidädividäà mudäà3 dharaëyäm | nijapitåkulamätåvaàçatattadvivahanapuëyayujäà pramodakhanyäm ||130|| bala4sakhisahitaù sa sarvacakñustatiñu vavarña sudhäm iväìgakäntim | jayajayajayakäravärasäraù samajani yena tadänaçe jagac ca ||131|| [caturbhiù] ---------------------------- 1. (b) suo; 2. this verse missing from (b); 3. (b) mudä; 4. (a) margin: svakao

26 of 50


api varaguravas tam äçu dåñövä nijanijapéöhavarä upetavantaù | jalanidhim iva rägitänadé tän prasabham amuà vahatéti tac ca yuktam ||132|| kramamanu sa gurün varän anaàséd yugapad atha praëanäma käàçcid anyän samagamad aparän natän bhujäbhyäà karakamalena tathä dåçä paräàs tu || vrajam anu paramä varädibhedä davaratayä yad api sphuranti lokäù | tadapi vidhir ajalpad atra mitraà padam iti härdam amuñya vakti suñöhu1 || harir asitamaëipravekamürtir lasati balaù påthupürtihéramürtiù | nijanidhir iti puëyajätalabdhaù svayam iti sakramam äkali vrajena ||135 vrajanåpatir atha svabäñpanérasthagitagalaù kñamate sma näpi vaktum | tadapi harir avetya tasya hådyaà smitanayanämbuvåtäm uväca väcam ||136 "ayi pitåcaraëä na cästi kiïcid vrajavipine bhayadaà purävad atra | svayam api dhavalä vanäd upeyus tadapi vayaà khalu khelituà vrajämaù ||" tam avadad upanandamukhyavåndaà "vrajasadasäm asavaù pitä taväyam | tvam asi tad asavas tad atra väcyaà kim iva bhaven nikhilaà tvam eva vetsi ||138 vrajapatir atha yäcakän samékñya svasutasukhäya punar dade bahüni | vrajapatisutam aëv amé yad äçéstatim adadur na sa tatra sämyam äpa ||139 atha vanagataye 'ïjalià dadhäne murajiti tadgatitarñam ühamänäù | çrutibhaëitaçubhän dvijän anupräggati tam amé dhavaläntikäya ninyuù ||140 svayam asavidhataù samékñya dhenür2 na yayur amé prayayus tu kåñëamukhyäù | rabhasavaçam amür amüàs tu vékñyä- tmajasadåçänu samaà samaà praëeduù ||141 atha jihi jihi kärataù samastä vidadhur amé dhavalä vanäya nunnäù | harisurabhim amüs tu vindamänä harim anugamya muhur nivåttim äpuù || tadapi gurugaëe sthite haris tu vigatamanaùsthitisücanäà cakära | harimatim avabudhya bäñpakaëöhaù sa ca katham apy apasaryaëaà babhäja | vacanavadanamärjanänuçikñädyanugatim ujjahad apy amuñyatätaù | amum anunayanänuvåtticaryäà na tu çithiläm iva kartum éçitäsét ||144 katham api vinivåtya sadma yäti vrajadharaëéçitari vraje ca kåtsne | harim anu vinivåtya dåñöir asmän na vighaöituà ghaöate sma tasya tasya || murajid atha viçan vanäntarälaà gurukulasannatikåd vidürato 'pi | gurubhir atitaräà tadäçéstatibhir apuñyata tuñyad akñilakñmi ||146 atha harir aöavém aöan suhådbhiù sahajavareëa ca gäù sthirévibhävya | abhirucitapathaù prayäëayuktä samavalayan mådugänarétihüti ||147 ---------------------------- 1. (a) sa sma [?]; 2. (b) gävaù;

27 of 50


atha vanam agamad balädisaìgaà paramasukhapradam eña manyamänaù | vividhatarulatäsu1 kokilädidvijamågasaìgétam äviçat parantu ||148 madhupapikaçikhipradhänapakñiplavagarurupriyakädijantubhedän | dhvanitanaöakaläbhir anvakurvann ajitabalädi2mudäm udärabälyäù2 ||149 iti bahuvidhakhelayä mukundaà sukhayati bändhavavåndam etam eva | nijanijavividhasvabhävataç ca pramadayati pratidiñöam iñöamiñöam ||149 sthirataravarabuddhayaù sakhäyaù sacivacaritratayä harià bhajanti | capalamatimiladvidüñakärhaprahasana3kävyagiraù prahäsayanti ||150 åjutamacaritaprayuktayuktasthitigatirétisamäù sabhäjayanti | pratimuhur api vämatäyamänasvacaracitajalpakalävikalpayanti ||1514 atulakulajaçélaméladugraprakåtikagérmåduläù sadärdrayanti | girigiri ca vitaëòayäticaëòaprabharacanaprabhavo vicitrayanti ||152 iti nikhilagaëä vicitratattadguëaguëitapraëayaprakarñacittäù | bahuvidhavidhayaù pare pare te sukhadam amuà satataà sukhäyayanti ||153 kvacid api divase samitya govardhanam iha mänasasaïjïitäà ca gaìgäm | raviduhitaram atra cähni léläù sthalagalagä vidadhe tvadéyakäntaù ||154 kvacana ca sakhébhiù sameti bhäëòérakam adhiyojanam asti yaù prasajya | sthalavanayamunädi kelim asmin vividhavidhaà vidadhäti kåñëacandraù ||155 ayi tava dayitaù kalena veëoç calayati devagaëäàs tathä pataìgän | idam api ghaöatäà parantu citraà sa hi dhunute nirasün acetanäàç ca |156 hvayati ca dhavaläjanäya yarhi tvadadhipatir madhureëa çabditena | jalam api karakäyamäëam äsäà mådu mådu carvaëayä5 rasaà bibharti ||157 nirudakagirisänugäù kadäcid bahudhavaläù çavaläs tåñä nirékñya | dhvanayati muraléà patis taväsmäddharaëidharadravatä hi täù piparti6 ||158 kalayati yamunädisaïjïayä täù çuñirakaläçritayä sa eña dhenüù | iha nijanijanämabuddhinadyaù kim ayur amuà kim u vä kaläntakåñöi ||159 kvacana ca divase nidäghamädhyähnikasamaye vigatä våñöi7pradeçe | dadhad atha muralékalaà payodäàç cyutasalilän vidadhäti goñu goñu ||160 kvacana ca divase samärdracittaù kalayati veëukalaà tathä yathänu | dravati girigaëe padäìkamudrä jahati çilä na kadäpi tatra teñäm ||161 racayati muraléà kadäpi nävaà sariti paçün paçupäàç ca tärayan saù | madhurakalatayä yadä tu tasyä ghaöayati täà kaöhinäà kutühalena ||162 kvacid api kavayaù çilädravädyaà bata kavayanti kavipracäravåttyä | ---------------------------- 1. (a) olatälio; 2. (a) margin: mude mudä vayasyäù; 3. (b) prahasanaà; 4. this verse absent from (b); 5. (a) ca varëayä; 6. (a) piparttiù; 7. (b) vigatävåtio

28 of 50


dadhati sarasatäà ca tatra vijïä harim anu tat tu nijaà kim atra varëyam ||163|| sakhivåñamahiñän mudä yudhä tän valayati saàvalate ca tatra tatra | kva ca vijayaparäjayäv abhékñya prahasitam aïcati yuñmadéyakäntaù ||164|| kvacana ca racanäïcivastrayugmaà kvaca satiréöam1 akuïcakäntaréyam | kvaca naöarucibhåtpaöaà kvacäpi pravalitamallatulaà sa vañöi veñam ||165|| kvacid api vidadhäti mallaléläà kvacid api nåtyakaläà suhådbhir eñaù | dvayam api bhidayä måçämi nedaà gatir aticitratamä samä dvaye 'pi ||166|| hariëaviharaëaà satuëòayuddhaà nayananimélançälinarmagäliù | iti bahuvidhakhelanäptavelaà svam açanam apy aniçaà visasmarus te ||167|| atha bahuvihåtià vicitracaryäà sa racitavän sakhibhiù sukhaà niñaëëaù | çayanam anugataç ca véjanädyaiù paricaritaù sukham eti tad dadäti ||168|| iti haricarite tu tena tena çravasi cite muraléninädaramye | sapadi tadavadhänam ädadhänä muhur abhajanta daçäm amüm amüç ca ||169|| adhi harimuralisvapürvarägasphuraëadaçävaçäpurävadéhaù2 | våñaravitanayämukhäù suduùkhäs tadamilanän mumuhur muhurmuhuç ca ||170|| iti sati saciväyamänarämä jagadur "aho katham atra vihvaläù stha? | vrajanåpagåhiëénideçavaryaà katham atha vismåtam ärtibhiù kurudhve ||171 adiçata sadayä hareù prasür yad dvividaripor api sä vidhäya yuktim | tad anusarata käntarägaçäntasmåtitatayas tad upäyam ätanudhvam ||172 prathamam açanam éçituù prabhäte sphuöam aparaà pratibhäti särdhayäme | avaram api turéyayämälambhe param atha rätrimukhe vyatétamätre ||173 prathamam açanam arpyate jananyä tadaparam ävriyate suhådgaëena | pitåmukhagurubhir vriyeta turyaà bhavadupayuktam atas tåtéyam eva ||174 vrajataöam aöataù muräriçatror abhigamanaà bhavatébhir atra yuktam | sa hi miñam upadhäya yuñmadéyaà parisaram eñyati dhäsyate ca çarma ||175 tvaritam iha tu käntabhojyavaryaà kuruta kim apy adhunä tu täù prayänti vrajanarapatinä samaçnatä yä vyadhiçata däpayituà sutäya bhojyam" ||176 iti harivanitäsu susthitäsu vrajapatigérvaçataù purandhrimukhyäù | bahuvidham açanaà vidhäya çérñëi pramadabharaà manasi vrajäntam éyuù || atha nijanijakulyabälasaìghä kutukaparétatayä dravann amübhiù | kvacid api purataù kvacic ca paçcät kvacid api dakñiëavämataù prasajya |8 vanalasadaçanapradhänakheläkutukakulaà bata citta tasya paçya | tvam asi kila kiyan munéndravaryän api yad idaà nijavandinaù karoti ||179|| ka iha bata bhavanti te munéndräù svayam api yacchravaëe 'pi rädhikä sä | ---------------------------- 1.(b) sakiréöam; 2. (b) oéhäù

29 of 50


ajitam api guëena mohayanté muhur api moham upaiti tatra kas tvam? |180|| hariharisuhådaù sphuradvihärä dadåçur amür amukän amüç ca tatra | tadapi tad ubhayaà kulaà na bhogaà prati viviveca vihäramagnabuddhi |181|| katham api madhumaìgalas tu paçyann atha viviveca javäd uväca tatra | "dhåtavihåtimadä na cet puras tätkåtam api paçyatha kä kñudhä varäké?" || jagadur atha dhåtasmitaà sakhäyaù "kvacid api cen na bhavet prayojanäya | prakaöataram ajägalastanasya pratimadaçäà dvija eña saàvaleta ||183 iti bahuhasitaà vidhäya tasmin sthalavalaye viniviçya kåñëamukhyäù | caraëakaramukhaà viçadya värbhiù samaçanaçarmakåte dhåteham äsan ||184|| bahuruciruciräàçukaà dukülädikam adhikåtya çubhaù çubhaàyuveçaù | sahasakhinikaraù sa eña kåñëaù sarabhasabhojanatåñëatäà babhäja ||185|| vidhum anu kamalaà balià pradatte hasati cakorayugaà tad eva vékñya | iti harim avalokya tatra tasthur vrajamahilä bata citratäà bhajantyaù ||186|| påthakad upaviçan1 vilokayantyaù sa ca madhumaìgalakaù sanarmajalpaù | påthag iva pariveñayan prahäsaà rasam itavän surasän ñaò apy amuñëät || samam açanasamarpiëébhir äptän vrajapåthukän savidhe vidhäya säsraù | murajid adanabhäjanäd amébhyaù pratikavalaà kavalaà dadan nananda ||188|| surabhighåtapariñkåtän samastän2 ñaòapi rasän praticarvaëaà ruciprän | pratilavarucibhoktåñu pradäya pratilavam äpa rucià purandhrivargaù ||189|| iha bahuvidhasandhitäni nimbüprabhåtiphaläni rucärpitäni rejuù | nikaöavinihitäni yäni cäsan pratimuhur eva ca sarvarocanäni ||190|| abhinavaparipakvanärikeladravavalitaà maricädicärugandham | lavalavaëarasapriyaà kaduñëaà samucitapätrabhåtaà ca mudgayüñam ||191|| surabhisurabhijätajätasarpiùplutam atha pétanapétamiñöagandham | api parimalaçälidivyaçäliprabhavasukomalaçubhraçocir annam ||192|| çåtaghåtamuhuruddhåtapramåñöa-dvidalavaöévividhaprakäraväram | harir abhijalasiktaniktatikta-svarasaviviktavicitrapäkabhedam ||193|| navacaëakakaläyamäñamudga-pravarajayuktakaöuprasaktasüpam | phaladalakusumatvagañöikanda-prasavakåtaprathayuktipaìktibhedam ||194|| çåtaghåtadhåtajérakäïcidhätré-phalarasapäkakañäyaramyacukram3 | bahuvidharacanäcaëämlasaìghaà ghanadadhimaëòakaroöikäjyapakvam ||195|| çrapitapayasi bäñpapaìkapiñöapravalitaçarkaramugdhadugdhasäram | amåtajayirasaprasäraçälä-nibhavibhavaprasarägraëérasänäm ||196|| saparimalaà jalaà tathämbadhätré4 praëayajakopaviläsavalguväcam | ---------------------------- 1. (b) påthak samupaviçan; 2. (b) samäptän; 3. (a) ocukruù; 4. (b) osvadhätréù

30 of 50


kulavarapariveñikätaténäà sakhivalayena vivädaçarmajätam ||197|| anubhavad iha rämakåñëayugmaà muhur api bhojanatåñëatäm aväpa | tadapi ca nijasevakeñu phalävitaraëakämatayä tato vyaraàsét ||198|| [añöabhiù]1 arasayad iha temanäni ñañöià sahasakhisaìghatayä svayaà muräriù | muhur atisarasäni yäni tatra spåhijanabhävabhidäà vidhunvate sma ||199|| saparimalajalena vaktraçuddhià vidadhur amé bata tädåçena yat tu | açanajasukhapüri suñöhu cakre hådayagataà kim api prasädaçätam ||200|| himajalahimabälukäsitäbhir viracitapänakapäyakäù sakhäyaù | himakaravaragandhavéöikäbhiù kåtamukhaväsatayä sukhaà virejuù ||201|| iti harim upalabhya tåptim etä harijananém upalambhayämbabhhüvuù | tadaçanam amåtaà vibhäti tasmin katham atha tatkathanaà tathä na tasyäm ||202|| tadanu tadanugä tu käpi käpi vrajakamaläù sajaté tadekaçarmä | haricaritakathäsu lambhitäçä harim api lambhayituà drutaà vaväïcha2 ||203|| atha paçupakulakñitéçapatnyäù svam açanakälam adhétya tatra yätäù | tadaçanam anu täà niñevya tadgérvaçam açanaà rahasä carantv amüç ca ||204|| atha muhur upalabdhagoparäjïévacanabaläù svayam icchamänasäç ca | nijanijakarasädhitaà vitartuà nijaramaëäya ramä babhüvur utkäù ||205|| dayitam abhisarantu taà tu dhanyäù çataçatayütham itäù sa eva cäsu | viracayatu gatià kayäpi çaktyä smara mama citta mudä sadäpi rädhäm ||206|| çåëu hådaya diçämi rädhikäyäà harim abhisäraya tatra täà kadäpi | dvayam idam anu püjanaà tad eva dvayam anu yat purutoñapoñakäri ||207|| atha saha dhavaläbhir ävrajantaà vrajataöam ahni turéyayämabhäge | puruyugavirahäd ivätikhinnä vyatikåtasatvaratävidhäyijalpäù ||208|| ghåtaracitapacaà sumiñöam iñöaà tad anu ca ñäòavasaìginéà rasäläm | drutataragamanä våñärkajätä vrajad abhigåhya sakhébhir ätmakäntam ||209|| [yugmakam] nijavanagamanärhasükñmarandhraà drutam atigamya vanaà praviçya sarväù | praëayi savidhadüratas tu tasthur jaòahådayäù spåhayä ca lajjayä ca ||210|| harir idam avagamya ramyacetäç chalam akaron nikhileñu vacmi tac ca | dinadinam anu käpi devatä mäà kalayitum eti rahas tataù prayämi ||211|| tvaritam iha tu yüyam ävrajantaà kalayata mäm iti düratäm upetya | atha kim ucitam ittham ühamänas tricaturavälakasaìgi tiñöhati sma ||212|| ---------------------------- 1. (b) adds kulakam; 2. (a) margin: gataà rasäïci;

31 of 50


atha kathitacaräù sakhésadåkñä navanavavarñavarä harià parétya | svagatam uta tadéyam iñöam arthaà samaghaöayan saha sä babhäñire ca ||213 "vrajanåpasuta täù sadä bhajante navanavatäà tad amüù sadä kumäryaù | api dhåtasubåhadvratäs tadäsäà tava muralé kñipati vrataà muhuç ca ||"214|| harir idam avabudhya sudhyadhéçaù sahasitam äha "kathaà kva vätra doñaù | aham api sa kumära eva tasmäd abhigamanaà mayi yuktam eva täsäm ||215|| tadapi ca bata tä vratena khinnäù punar iyad ägamanaà na täsu yuktam | iti yad abhigataà tad eva täsäà vayam anuyäma tathä sadäçrayäma ||"216|| iti sa parihasann amün amüñäà hådi muraléjanimohanaà tu jänan | sakaruëadåg amüà samépam aïcan pracurasakhémilitäà dadarça rädhäm ||217|| harimilanavidürabhävanätaù kvacana ca dåñöivisåñöiyuktaà neträù | haritanum avalokcya täs tu säkñät kucitavapur laghu lilyire latäsu ||218|| atha harir anunéya täù purastät parivalayann upahäram ädadänaù | svahådi sukhasukhaà prasajya täbhiù pratataparasparaçarmatäà dadhära ||219|| yadapi samayabhedataù samagrä dadhati tadäspadatäà bhuvaù kramasthäù | tadapi digavalokanäya yogyaà niçamaya citta tad etad adya dhäma ||220|| purumaëicayacäruçobhagovardhanaçivadiggatasäëuni praçaste | suratarujayibhüruhäliçäliprasavasamuccayamaëòikuëòayugmam ||221|| anupamititadantarälaväle mådumådumärutabhäji kelidhämni | parimalavanakåñöadhåñöahåñöabhramararavakramajätajätasämni ||222|| murajidupaviçan smitärpitäçér asitamaëipraëidhänahäribhäsé | kanakagaëamanaùprakämamänapravasaçanakådvasanaçriyäà niväsé ||223|| nijavararamaëésuvarëavarëavratatitatismitapärijätajätim | anubhavapadavéà nayann ayaà pramadamadasthaganäya näpa sätim ||224|| [caturbhiù] kva ca yadi gaëanätigäù sahäyäù sthalam apurupratham ekakaç ca kåñëaù | tadapi bhavati sävakäçarétitrayam api citta vicitram atra paçya ||225|| yadapi subahavas tadéyakäntä nijanijagarvadharädharäd abandhyäù | tadapi kalaya citta sä tu rädhä nikhilapuraùsaratäà gatä vibhäti ||226|| harim anu rasanéyam etayä yat paripariveñitam atra tat tu bhävyam | rasatatir iha paryaveñi yänyä katham atha sä pariceyatäà prayätu ||227|| nayanavalayayänvasüci kiïcin niöilakacälanayä tathänyad atra | mådutaravacasä tathä paraà ca priyatamapåñöatamaà tayä ramaëyä ||228|| harir atha vividhaà vibhajya bhojyaà påthu-påthukän api tän mudopayojya | mukham anu sarasaà jagäma yaà yaà1 nahi mukhataù prathanäya tasya çeke ||229|| açanarasanayä jagäm tåptià na tu dåçi rocanayä murärir asyäù | tadapi muraripur2 gäväà vrajäya vrajanam anuvrajituà tato vyaraàsét ||230|| atha mukha3karaçodhanäya tasmin surabhijalädikam arpitaà sakhébhiù | yadanu surabhitä na cäsya mätraà surabhitam äcarad apy amuñya cittam ||231|| açanapadam idaà visåjya kåñëaù subhagam anu4 purataù sthalaà samitya | sukhamanumukhaväsanaà priyäbhiù saha rasayan mukhaväsanaà jagäma ||232|| tadanu ca paritaù sakhésakhébhir nijanijaçilpaviläsahäramälyam | upahåtipadatäm anäyi tac ca pratirucibhiç citam ullälasa tasya ||233||

32 of 50


asitamaëisuvarëavarëam ägäd abhimukhatäà mithunaà mithas tadagre | pratiphalitatayä vilokya yat tu vyatiñajyamänam iva smitaà sakhébhiù ||234|| atha vidadhad amüñu narmaväcaà svayam anusandadhad apy amüm amüñäm | amåtasariti sekakelim äbhiù samam amata sphuöam acyutaç ciräya ||235|| atha harir avadad gavävanäya tvarigahanäntar ahaà rahaù prayämi | puru mama janané nideçatuñöiprathanakåte tvam api vrajaà prayähi ||236|| atha varasudåçäà çrutis tad etat pravaëatayä niradhärayad yathärtham | nijagåhagamahäkñamä tu dåñöiù çrutipatharodhanakåd vighürëati sma ||237|| nayanayugalam açnute sadämbhaù kva nu nivased bata durlabhaù sa eñaù | iti harivanitä harià nirékñya dhruvam ajahur nayanämbhasäà kuläni5 ||238|| murajid ucitacärucäturébhir muhur api netravinodanakriyäbhiù | svasadanavadanaà vidhätum äsäà nikaram açakyata na svamagnam antaù ||239|| yadapi muraripuù priyävad eva pravasanakätaratäm aväpa tatra | tadapi tam anu pauruñaà babhüva sphuöam abalävalayävalambanäya ||240|| divijaphalajayéni tarhi våndävanajaphaläni balén priyävaléçäm | sukhayitum ayam älisädakarñét parimalasätkåtavanti täni täç ca ||241|| atha kiyad api düravartma yätä vanavalayaà jalatéragaà nirékñya | çramaviratikåte murärirämä niviviçire våñabhänujäpradhänäù ||242|| atha våñaravidehajä sakhébhir vyatihasitaprathayä mudäïcitäbhiù | muravijidaçanäviçeñam ädat tadaçanaçarmakaläm abhävayac ca ||243|| samaguëaparicärikäbhir etäù surabhijalavyajanädidhäriëébhiù | sarabhasam upasevitäù samantäj jitakamalädiguëäd virejuù ||244|| atha sakhi-gaëa-veñam äçrayantyaù paöu-gati-varña-varä muräri-pärçvam | prati sapadi gatäs tadä ca goñöhaà hari-dayitä nija-sadma-padmam äpa ||245|| ---------------------------- 1. (b) yat tan; 2. (b) madhuripur; 3. (a) margin: sukhao; 4. (a) ataù; 5. (b) kuläli;

33 of 50


vrajapadam anugamya goparäjïém1 api tadanujïapitä svadhäma gatvä | svadayitam upasevituà rajanyäà bahuvidhaçilpavikalpam äcacära ||246|| iha mådu mådu kåñëagänakartré våñaravijä lalitädibhiù sakhébhiù | muhur api samasäntvikåñëavåttän mudam anu varñavareëa tena tena ||247|| çåëu sakhi murajid yadä tu yuñmad vyavahitim äpa tadä jagäma dhenuù | madhumadhurakalän na dhenumätraà param aparaà ca cakarña jévamätram ||248|| murajid atha samastajévajätivyatikaravékñaëataù kñamäm avindan | akuruta muralékaléviçeñaà yad ajani sarvakam eva tatra bhinnam ||249|| vayam akhilasakhiprasaktanänä haricaritäkalanäya yarhi yätäù | aparahariramäbhir anyad äräd2 bahuvidhabhojyam adäyi tarhi guptam ||250|| danujaripur açeñam eva sarvän prati vibabhäja ca bhäjanävaléñu | atigaëitatayä nayäd viviktaà samupahåtaà tad idaà kayä kayeti ||251|| harir atha jalapäyanäya dhenür hvayati yadä sma tadä sravatpadäìkäù3 | api nikhilam amüs tåñä vihénaà vidadhur amüñu tathä kathästu4 düre ||252|| tadapi ca saliläni päyayitvä nijakarasaìkaratäsudhäyitäni | bahüni kaöamukhéç cakära dhenür nijamukhatäm api bibhratéù prayatya5 ||253|| na bhavati vinivartanädyupäyaù pratigatiyañöivicälanädirüpaù | api tu harigavéñu dåñöiveëü sapadi hareù sphurataù sma tatra tatra ||254|| abhigåham ajitasya yä nivåtya pratigatir atra ca kautukaà vibhäti | upasurasurajätayaù samantän naöanakaläghaöanaprathäm aöanti ||255|| atha ca yadi tadä samastahådbhir bharatakaläm anuvindate mukundaù | divi phalakarave tadä divéçä diçi diçi citranibhäni bhälayati ||"256|| iti bhaëati tadä tadéyavarge kalakalabhäg ajani prarmodigoñöham | iha sati våñabhänujädivargas tvarigati candraniveçam äruroha ||257|| uparigåhagataù sa tatra tatra dravad iva gopakuladraväd dadarça | dåçam atha bhåçam agrataù prayacchan nabhasi gatäà rajasäà nadém apaçyat ||258|| sphurad atha khurarambhaëädiçabdaprasaraëam ävåtasarvam eña6 çåëvan | avadad api parasparaà tad itthaà svahådayaraìgataraìganåtyatulyam ||259|| kalaya sakhi puraù surabhyanékaà tadanu ca yuktaniyuktalokasaìghaù | tam anu sakhisuhåtkumäravåndaà vilasati tatra ca çubhrakåñëayugmam ||260|| kvacid api paçunäma bhäñamäëaù kvacid api rakñakanäma veëupäëiù | kvacid api sakhinäma miñöavaàçésvarakalayäkhilamoham ätanoti ||261|| ---------------------------- 1. (a) oräjém;; 2. (b) anyadävad; 3. (a) padyoskäù (?); 4. (b) tathästu; 5. (b) prayattaù; 6. (b) eva;

34 of 50


upariracitapuñpavåñöisåñöiù stavakåtasaàstava eva divyalokaù | sukhayati sakhi gokulasya lokän priyam anu sapriyatäà hi suñöhu dhatte ||262|| harim atha dhavaläniväsam äptaà svam anu ca sannatam agrajena särdham | vrajapatir upalabhya tacchramäpaà muhur apamåjya ciraà dadarça säsram ||263|| svayam atha janakaù samastayuktaù paçukulam äkulam älayäya nétvä | sakalam aghaharaà çramäpanuttià pratinidideça yataù sa eña eti ||264|| iti vadati sakhéjane samantäd våñaravijäà vadati sma käcid etya | "vrajanåpadayitä samaà vadhübhiç calati sutaà prati maìgalänusaìgi ||265|| idam avakalayan sakhésamühas tvarinikhilädhikarädhikaà pratasthe | vrajanåpavanitänuñaìgaù kämaù karam anu cäsajati sma maìgaläni ||266|| agharipujanané tu sarvayuktä svapatham abhékñëam asäv abhékñamäëä | våñaravitanujädibhiù snuñäbhiù samanugatä svasukhä cakära1 ||267|| atha jayajayaçabdabhavyagétastavaghåtadépakapürëakumbhaläjän | vacasi çirasi hastayoù çrayanté harijananéprabhåtis tatiù pratasthe ||268|| samagamad avarodhaniñkramadväravadhim iyaà sa tadä tu kåñëacandraù | sahabalam abhiyan puraù pradeçaà çramajarucäpy abhitaù sukhaà vavarña ||269|| atha sakusumaläjavåñöinéräjanasukham anv anu mätur aìghrilagnaù | aparagurujaneñu2 cänvatiñöhat tad atha yathä yugapad balaç ca tadvat ||270|| tadanu ca janané hådäsadäçéstatim adadäd vacasä tu neti sarvä | sanayanajalagadgadaà gadanté kalakalavalgugiräçiñaù çaçaàsa ||271|| atha balajananéyutä yaçodä sutayugalaà dadhaté kareëa doñëi | svasadanam upanéya khedariktaà karaëalaghuvyajanaà vidhünute sma ||272|| kñaëakatipayamätålälanäyäà jaòavad upeyatur asmåtià sahotthau | tadanu ca tanusevakäù samücuù snapanajalapramukhaà samastam asti ||273|| harir atha haricandanena raktaà mågajamadena balas tu vastrayugmam | dadhad anudadhad aìgarägam evaà bhüñaëam äpa mätåpärçvam ||274|| sakalam avayavaà nijaà saveçaà surabhitam apy atulaà karoti kåñëaù | niöilam atitamäà3 yad asya paçyaty api purujighåtitätamätåyugmam ||275|| sutayugam atha mätåyugmam äptaà taducitacitrakacitram äçu kåtvä | amåtarucidhareëa pänakena kramukapuöena ca nandayäïcakära ||276|| sphurad iha jananéyugaà prasütyor yugam api citratayä vibhäti nityam | yugayugam anutarkyate na çélät kva nu janané jananéyatävibhägaù ||277|| çirasi dadhad apürvapaööapäçaà karam anu ratnajacitramitrayañöim | balasahitatayäcalaj jananyoç caraëanatià vidadhat payäàsi dogdhum ||278|| ---------------------------- 1. (b) sukhécakära; 2. (a) ojanésucänvatiñöhat; 3. (b) atitamaà

35 of 50


atha kanakaja-dohanädi-päträëy anuga-janäù samam eva te gåhétvä | vyatijaya-manasä dravaà dadhänä drava-gamanäù samayus tadéya-padyäm ||279|| punar atha våñabhänujädi-vargaù sadana-çiro-gåha-jäla-randhra-lagnaù | upadiçati parasparaà sma vékñya priya-caritaà gavi-dohanäya jätam ||280|| kalaya sakhi hariù pitå-nideçaà svayam anu yäcanayä prapadyamänaù | paçupa-janani-yojanänupürvyä saha-balam äcarati sma goñu doham ||281|| yadapi ca harihütimädhurébhiù sa nadati sarvaka eva dhenusaìghaiù | tadapi ca bata käpi tasya çikñävaçägatayä tam iyarti tena hütä ||282|| atha parihitam uttaréyabaddhaà draòhayati gäòhatayä gaväm adhéndraù | tad anu ca mådupäçanaddhavatsaà navadhavaläcaraëena saàyunakti ||283|| kñitim anu caraëägradattabhäraù praëamitajänuyugäntarasthapätraù | muhur api kalayan sagostanägraà smitam api dugdham api sma dogdhi kåñëaù ||284|| kalaya harir amüm adugdha dhenuà katham aparä duhate svayaà vilokya | ahaha tadavalokya paçya düräd anukurute jaradaìganägaëaç ca ||285|| drutam atha payasäà nipän prahåtya prayayur amé vrajaränmukhä gåhäya | harir atha sakalaù suhådvåtiçréù kavikavitaù sa sasära räjasadma ||286|| balam anu sakhibhiù sahäsajalpaù karakaratäòanayä mithaù pramodé | samadagajagatir vicitravetraù parisaram eti saran sarojanetraù ||287|| saraëim anusarann amuà pradeçaà punar amum apy amum apy amuà viveça murajid adhiruroha karëikägraà nijanijasevanasiddhaye prayämaù ||288|| iti vividhatayänuvarëyamänaù savidhasametatayävakarëyamänaù | upajananaisa etya tannideçät klamam apanetum iyäya väsasadma ||289|| drutam atha våñabhänujädivargaù priyam upasevitum ävåtéyamänaù | akuruta jalatälavåntacarcädyupakaraëaà kalayaàs tadéyaçarma ||290|| ruciramådulatülikäïcikhaööäm upari niveçam amuà niñevyamäëäù | yad iha sukham amuñya tan nijätmapratiphalitaà nijam eva tä viduù sma ||291|| yadapi tam anusevate samastä tatir iyam uttamakalpam alpakaà na | tadapi ca våñabhänujä yadä yat kalayati tan navatäà sadä prayäti ||292|| navam iva mithunaà mithaù sthitaà yan navam iva rägajanuç ca yasya nityam | katham iva navatäà na tasya vinded vyatibhajanaà harirädhikäbhidhasya ||293|| iti rajanimukhe gate sukhena prahitacaraù çiçur ägataù sma vakti | vrajapatir adhunä svabhogadhäma praviçati tena samaà balädayaç ca ||294|| atha muravijayé cacäla tasmät pitåsavidhaà pidadhan nijasmitädi | sudåg iyam api tarhi goparäjïénikaöam atiprakaöaà vihäya vartma ||295|| murajiti savidhaà gate vrajejyä nåpasahitä muditä balädayaç ca | sajalajalamucéva cätakädyäù kalakalavalgu yayus tadäbhimukhyam ||296|| yadapi ravisamaù çaçé vibhäti vrajabhuvi tarhy api käntibhedarétyä | rajanidinavibhägam ékñamäëä vyavahåtibhedam amé sadä bhajanti ||297|| atha niviviçire vrajeçvarädyä danujaripupramukhäç ca bhinnapaìkti | iti1 hi hasarasaù samastabhojyaà svadanavidhià nayate tad anyathä na ||298|| dinamukham anu tatra päkavånde dinajaöharaprasaraà dinäìghripürtim |

36 of 50


åtuvalayanideçadeçabhedaà vividhavidhänagatéù svayaà tu viddhi ||299|| prathamam iha phulaà vanäd upättaà bakaripunä svadanäya suñöhu jätam | punar iha havir2ädigorasäntaà çatavidhatemanajemanaà babhüva ||300|| atha surabhijalena suñöhu tämbülajapuöakena ca çodhitäsyapadmäù | vrajanåpatitadéyanandanädyä bahir upaveçasabhäm abhäsayanta ||301|| atha punar adhiruhya candraçälä3- mukham amåtäàçu4mukhégaëäù svakäntam | abhimukhasadasi sphüranniveçaà dadåçur amuà nibhåtaà mitho 'py anücuù ||302|| iha viviñakaläkaläpavijïäù samuditatäà samaväpur utkacittäù | amum uditäm itäù kalänidhänaà svakulakaläà vinivedya bhartum aicchan ||303|| yadapi harir asau kalänivijïas tadapi tadalpakaläsu toñam eti | yadapi kåtamukhäù kaläsu sabhyäs tadapi harer mukhavékñayä ramante ||304|| na bhajati sakalaà sadä sabhäyäù samavasaraà bata kävyanäöakädi | iti niçi niçi bhinnatänumatyä vrajapatir iñöatamaà tadätaniñöa ||305|| kvaca niçi nåpatiù sa vañöi kävyaà kvacid api näöyakaläà kvacäpi citram | påthag api na påthag vibhäti sarvaà hariracitäni paraà puraù karoti ||306|| iti purukutuke gate tu yäme haribalasaàvalitäù samastalokäù | vrajanarapatim utthitaà vilokya prati tadavasthiti tasthur ädareëa ||307|| murajiti gadituà kim apy anéçe pitari ca bäñpaniruddhakaëöhadeçe | sthaviragurujanä dvayaà nivedya pratividhaye samanaskam äcaran sma ||308|| avanatapitåkaù parän yathärhaà nativinayädibhåtän vidhäya kåñëaù | sahabalam anugatya mätåyugmaà taducitalälitatäà ciraà jagäma ||309|| anumatim atha mätåyugmadattäm avakalayan praëaman sanamradåñöiù | haladharam anugamya taà praëamya çritanavavarñavaraù svaväsam äpa ||310|| ---------------------------- 1. (b) iha; 2. (a) harir ädio; 3. (b) candraçäléo ; 4. (a) amåtäçuo

37 of 50


iti muraharavarëanäà sa kurvan muraharam apy avalokya sadmasémni | drutataram avaruhya rädhikädir nijatadapahëavam äcacära vargaù ||311|| iha matam apareëa sarvakäntäsv anuniçam aïcati so 'yam ittham astu | hådaya kalaya kintu cäru rädhäharicaritaà paritaù smara tvam atra ||312|| våñaravitanayädibhis tadä dräk samagami häri hariù suveça eñaù | navaghana iva vidyutävalébhir yad amåtavåñöimayé babhüva dåñöiù ||313|| vratatimaëivivekakhaëòiçobhä parimalabhäg iha sadma kintu kuïjam | iha kim u kusumaà kim aàçukaà vä çayanaà idaà mithunam yad adhyaçete ||314||

iti nityalélä ||2 ||

çrégopäläya namaù,1 sä ca janmädikä sä ca nityalélä çrutiritä | mithaù pürvä parä ca syäd béjavåkñapravähavat ||o ||

38 of 50


[3]

atha nityäntarvartisarvartulélä atha hådi kuru vallavésutasya stavam anu-gautama-tantra-labdham asya | bahu-vidha-samayägamäd vicitraà çubha-caritam racita-sva-bhakta-bhakti ||1|| januñi madhu-åtoù kumära-bhäve taruëimani pravayastayä ca yoge | dayita-dayitayor vasanta-räga-prabhåti-kalä lasati sma çämyati sma ||2|| tad idam åtuñu ñaösu rucyabhedät påthag anuvarëanam iñyate tathä hi | harir iha vihåtipracäracaryäà vidadhad avarëayad eña tarhi tarhi ||3|| prathamam iha çåëuñva citta väkyaà kvaca niçi yat prabhum äha häri rädhä | atha kalaya harer vacaç ca tasyäm amåtavad antaraçantamasya dätå ||4|| "ahaha vanavanaà nidäghadagdhasthalam aöasi svavapuù prapédya rukñaù2 | murahara tava cintanena jérëän katham avitäsi janän idaà na jäne ||"5|| idam abhihitam äkalayya kåñëaù smitavadanaù svayam äha yat tu rädhäm | tad avakalaya citta vittam etat tava bahuvåttipadaà bhavisyad asti ||6|| "ahaha sumukhi nedam anyad ühyaà tapaåtum anv api tatra citratästi | kvaca sa hi madhuvat kvacäpi varñävad anubhavaà dadate svayaà kvacäpi ||7|| vanam iha yad anüpam asti tasmin madhur iva bhäti nidäghakäla eñaù | nirudakataruëi svayaà nidäghaù kñitidharanirjharabhäjivärñikaçréù ||8|| mama samam amarébhir atra våndä nikhilavanaà paritaù pariñkaroti | yad aharahar ahaà bhavatyä saha sahacäribhir apy alaà bhajämi ||9|| sumadhuranavanärikelanéraà tadupamatälaphalämbu cäsya3 majja | upahåtam iha våndayä satåñëe sakhisahite mayi tåptim ädadhéta ||10|| sa panasasahakäragostanénäà rasavasanaà racayämy ahaà samitraù | tvadadharamadhu mäà tu tatra citraà smarayati sändratayä svam eva subhru ||11|| atha vayam api täà vihärabhümià tava kalayäma yadi tvadéyam iñöam |" ---------------------------- 1. (b) not found; the following verse is placed after atha etc.; 2. (a) rukñaù; 3.. (a) margin: cälpa;

39 of 50


iti våñaravijädibhiù pradiñöas tvaritam amübhir amüà hariù pratasthe ||12|| prathamam abhiyayau vasantavantaà vipinaviçeñam atha pradeçam anyam | anubhavatulayänubhävayaàç ca pravadati sa sma sanarmasuñöhu väcam ||13|| ahani vayam amüà nirékñya subhru varasaritaà purataù samaà sajantaù | nijanijadhavaläs tu päyayitvä viharaëam atra suhådbhir äcaräma ||14|| çaçimukhi çucimäsi madhyamadhyaà dinam anu mandiratulyaçailagarbhe | jharanikaraparétapärçvadeçe saha bhavatékam ahaà mudä çayiñye ||15|| savitåduhitåtuìgatéragarbhe çaçimaëidhämani kuïjapuïjaräji | anurahasam ahar vrajäntarantaù saha bhavatékam ahaà mudäçrayiñye ||16|| vayam iha sariti draveëa gatvä viharaëaà narmasaçarmatäà nayäma | iti våñaravijäà vidhåtya bähäv aparasakhésahitäà ca calann uväca ||17|| nikaöanikaöatäà calaàs taöinyä nirudakamätrapadaà kramät tyajaàç ca | "tapamadhunåparäñörayugmamadhyaà gatam iva candramukhi svam atra paçya ||18|| iha kamalavanäni täpaçérëäny api kamaläni kiyanti dhärayanti | tata iha sariti praviçya yüyaà vayam api täni vicitya cäru cinmaù ||19|| muhur iha paritaù samävrajantaù sariti rasaprasaraà gaveñayantaù | navanavatanayäya padminénäà stanam iva väriruhaà duhanti bhåìgäù ||"20|| iti vanavalitaà chalaà vidhäya vrajasumukhéù saritaà praveçyamänä. | kamalacayanalakñyataù svaväïchälasitavaçäù1 sa cakära tatra tatra ||21|| "kamalam idam aho mayä tu labdhaà kanakaruciprathitaà tvayä tu nélam |" iti vividhamiñaà parasparaà täù samam ajitena vihärasäram éyuù ||22|| hådi kim u kamalaà laläga kià vä harikara ity amukä viçaìkamänäù | vrajajanisudåças tadä navénäù sapulakaçétkåtikäritäm aväpuù ||23|| atha vihasati tatra jihmaneträ murajiti cikñipur äyudhäbham ambhaù | sa ca tad akåta täsu kintu täsäà tadapagamaù kriyate sma tasya tena ||24|| harir asurasahasralakñajetä svayam abaläbhir ayaà vijetum iñöaù | yad iha jayam aväpa tan na citraà yad atha jitas tad atéva citram atra ||25|| yadapi ca jalasecanena kérëas tadapi paräbhavam api näghaçatruù | iti bhrukuöim adhät tu värñabhänavy atha sa tu tatra babhüva citrakalpaù ||26|| harim atha sakaläbaläviläsäl laghu jagåhur jitakäçitäà dadhänäù | punar api hasitänunäpabhaìgyä bahir avadhänam adhäpayan mågäkñyaù ||27|| avahitavati jévanädhinäthe våñaravijä drutam asya karñaëäya | taöam aöitavatéha2 kåñëanämäpy anugatatäà samaväpa rägabaddhaù ||28|| ---------------------------- 1. (a) ovañäù; 2. (a) aöitavatéti

40 of 50


drutam atha paricärikä murärià våñaravijäà savayastatér amüç ca | mådu mådu vasanena märjitäìgän akåñata vastravarän adhärayaàç ca ||29|| svayam atha våñabhänujä svakäntaà mågamadakuìkumacürëamarjitäìgam | sulaghu vidadhaté jahära jäòyaà bahir abahiù punar äjahära jäòyam ||30|| atha ghusåëaviçeñakäàçuyuktaà laghutaraveçaviçeñaçobhimuktam | akuruta våñabhänujä svakäntaà sa ca rucitäm akarod amüà nitäntam ||31|| kramukasitakaräïciparëavéöér adita sakhé harirädhayor mukhäntaù | yugalam api tayoù sakhéjanänäm adhita sukhaprathanäya vaktramadhye ||32|| atha kamalakaräù sakäntakäntäù savilasitaà sadanäya gantukämäù | vijitakamalapatracäruneträ virurucire nikhilena khelitena ||33|| kvacid api hariëä samaà vyadhus täù puru kamaläkamali prahäsayuktam | idam iha na vidus tu tena çaçvaj jitam akhilaà bhuvaneñu kevalena ||34|| iti bahuvidhakhelamälayäntaà jagåhur amür amunä samaà samastäù | tadanu ca varaniñkuöasthadhiñëyaà praviviçur äviviçuç ca tasya bhäsi ||35|| maëisadanam idaà våtér1 atétaà varasarasésaraséruhälimadhyam | sukusumasukumäragarbhatülémiladupadhänaçubhaàyumaïjuçayyam2 ||36|| sarucinihitatälavåntabhåìgärakamukhaçarmadavastusaàstutäìgam | drutataram aviçad viçaàç ca çayyäm adhivasati sma hariù smitäàçuçobhi ||37|| [yugmakam] tam atha kusumacämaraà dadhänä våñaravijä svayam eva sevate sma | anåjudåçam amuà balaà chalaà ca praëayi sa tu praëayan ninäya çayyäm ||38|| iyam api tata eva khedadambhäd alasanibhasthititäà babhäja tasyäm | tadanu savayasaù sacandratämbülakam anu çarma dadhus tayor dvayoç ca ||39|| tadanu tad anumäya tena tasyä rahasi mithaù sthitiväïchitaà vayasyäù | samiñam apagatäù kñaëaà tu käcin mådumardanam etayor vyadhatta ||40|| iyam api vigatä dvayasya nidräà chalaracitäà chalam äracayya yat tu | nayanayugalamélanaà vihäya praëayamayém udamémilan nijehäm ||41|| iti bahuvidhäkelibhir nidäghe vigatavati praviveça värñikaçréù | jaladavalayavidyutälilakñmyä hariharidäratanür viläsam äpa ||42|| rucim iha kalayan vrajeçasünur niçi niçi varëayituà rucià jagäma | idam avadadhaté ca värñabhänavy api savayastatir udyad ullaläsa ||43|| iti ghanasamayasphuöaprabhäte nijajananéhitaà payaù kåtännam | maricavalitam uñëam éñad açnann aham anurämamukhaà sukhaà bhajämi ||44|| mama janitithir eñyatéha bhädre vrajajanaçarma ca tena särdham aìga | dvayam api yad idaà jaganti dhinvan purataraparva taniñyati prahåñya ||45|| ---------------------------- 1. (b) ovåter; 2. (b) oçayyäm

41 of 50


gåhaçikharaçikhäm athädhirüòhäù kalayata niçy api goñöhavanyadhäma | pratilavataòidälidéptibhümnä dina iva sarvam idaà muhur vibhäti ||46|| nabhasi jaladavidyudälilakñmér bhuvi haritaù sphurad indragopakäntiù | madanugabhavatéva känanaçrétatim anupañakatäà sakhi prayäti ||47|| sthalakulam iha kürmapåñöhatulyaà nayanagatipradaratnaveçamadhyam | vitatam abhinavaprarüòhatärëaà pari dhavalägaëapälanaà karomi ||48|| girivaraçirasi vyudastapärçvävåtimaëisadmani labdhadhenudåñöiù | bahuvidhaçataraïjamukhyakhelä vidadhad ahaà sakhibhiù sukhaà prayämi ||49|| sravati salilam ambude tarüëäà kuharagåhe rasayan phalaà sakandam | upasalilaçiläsanaù sadannaà dadhisahitaà sakhibhir vibhaktam açnan ||50|| kvacid api girimürdhni dhenuhütià vidadhad amüç ca mudä niviçya paçyan | adhi vaòabhigatäbhir ékñaëéyaù satatam ahaà bhavatébhir atra tatra ||51|| [yugmakam] iha vahati kadambanépayüthéçavalitaketakagandhasandhavätaù | anubhavasaviviktataà ca yadvat tava mama cänubhavanti gandham alpam1 ||52|| yadi pulakakuläkuläsi kåñëaà kanakapaöaà paöu mäà nirékñya bhadre | ghanataòidudayäd vivardhamänäìkuradharanétulanäà tadä prayäsi ||53|| ghanasamayam anudhvanià plavädyä vidadhati te ca ghanä muhus tam atra | niçamayitum amuà parasparaà ye sphuöam aniçaà racayanti suñöhu puñöam ||54|| jaladam anu kaniñöhamadhyamukhyäù plavaçikhicätakanämakäù prapannäù | taratamavidhinä tadekanandi dvayam aparas tu tadekajévijévaù ||55|| aham api tad idaà vilokamänaù kila vimåçämi nijän ananyabhaktän | yadanu ca bhavadéyavåndam etat paramatayä mama cittam äviveça ||"56|| iti vadati harau papäta våñöir visåmaraçékarabhäk tataç ca mukhyaù | paöakuöam adadhur dvayasya khaööäm anu paritaù sadanaà paöävåtaà ca ||57|| bahir anu ghanagarjitaà savarñaà gåham anu talpavareëyam alpaçétam | tadanu vasitaçastavastram etanmithunam anusmara citta gaurakåñëam ||58|| iti bahuvidhasukhakhelayä prayäte ghanasamaye çaradä jagäma täà ca | sphuöam avakalayan purävad äkhyad våñaravijäà murajin niçi krameëa ||59|| aharahar udaye çarat çaratpraveçe nijajananénihitaà payaù kåtännam | sahasuhåd upabhujya2 dhenusaìgäd vanakalitaà bhavatéà vivicya vacmi ||60|| vahad anunavam abhram acchabhävaà praëidadhaté kñitir ätmanänucakre | taducitam upajévanéyabhäve mayi bhavaté bhavatédåg eva subhrü ||61|| taòidanuvalane gate payodäd bata iti mänam ite tathä payode | tvadapagamadaçäà nijäà puräëéà muhur aham asya tuläm anusmarämi ||62|| ---------------------------- 1. (a) alpaù; 2. (a) upayujya

42 of 50


atha yadi kalayämi téranéravrajam anu khaïjanahaàsakaïjakäntim | varatanu bhavadägatià vitarkya bhramadaçayä bata vibhramaà prayämi ||63|| abhilañati madéyakeliçikñägurum iyam acyutavallabhäkñilakñmém | iti kila kamalävaléà vidhütäm uru çapharénikaraç carékaréti ||64|| jalam anuparamäcchatäà nirékñya kñaëam anusandadhad antaraà yadäsmi1 | pratiphalitam iha svam ékñamäëas tava manasä tulanäm anusmarämi ||65|| navanavapulinaà nirékñya tat tat padadalanäà viniñidhya tatra cäham | manasi vinidadhe sma hetum anyaà vacasi tad anyam idaà tvam eva vetsi ||66|| pathi pathi kusumaà vicitya çaçvat kusumamayaà dhanurädikaà vidhäya | pulinakulam adaù prapadya tasmin kusumaçaräya vayaà balià dadäma ||67|| kumudamukulam alpam alpanälaà çaratulitaà viracayya çilpaçäli | dhanur api navaketakasya parëän tricaturayogadåòhän dåòhaà såjämaù ||68|| iti harir acalat priyäsahäyaù kusumacitià vidadhad vicitrakeli | påthutanuviñamacchadäàs tanéyas tanulatikäbhir itasmitän jahäsa ||69|| atha pulinam asäv apaçyad indoù pratitanuvat pulinasya tadvadindum | kutukarasavaçäd viçaàç ca tasmin svam amåtasiktanibhaà vidan nananda ||70|| avadad atha sakhétatir mukundaà "kusumaçaraù kva nu yaà prapüjayämaù" | harir avadad "ahaà sa eva säkñäd iti mama püjanam eva tasya viddhi ||71|| yadi kusumaçarasya çaktim asmin mayi manuñe nataräà tadälivargaù | mama kusumaçarän sahasva säkñäd" iti kalayan sa tu kampate sma vargaù ||72|| atha våñaravijävadan "muräre çatrum iha bhaumayudhi tvam eka eva | parabalabahukoöiçastram asyan jayam abhajatas tad idaà nicäyayasva2 ||73|| upaparisaram asya tarhi sarväù kusumaçarän kirann amür asaìkhyän | abhinad ayam amün çarän amüñäà kusumaçarair uta kaïcukäny avidhyat ||74|| harim atha jitakäçinaà babhäñe hariramaëévitatiù smitaà dadhänä | "vayam iha yuvatéjanäs tad asmatparicitam eva vihäram ädiçasva ||"75|| harir atha vihasan jagäda "yüyaà bharatamataà prati räjathätivijïäù | tad anusarata gétavädyanåtyaà mama bhavatébhir udetu täratamyam ||"76|| drava iva harigänataù çilädyaà hariramaëéjanasémakaà babhüva | harir ajani kathaïcanäpi dhéraù sa ca na tathäjani gänatas tu täsäm ||77|| atha militatayä cakära läsyaà nijavanitäbhir ayaà na cäpa sämyam | tam abhidadhur amür vayaà na sandépanim abhajäma guruà kathaà nu vidmaù ||78|| ---------------------------- 1. (a) margin: yadästi; 2. (a) nicäyayäà sma

43 of 50


harir akuruta taëòunä praëétaà naöanam anena jahära cittam äsäm | iha jagadur amür vayaà na padmätulitatamä yad ihäpi çikñitäù smaù ||79|| vyatimilitatayätha räsanåtyaà vyadhiñata tä dayitena tena särdham | vilasitavaramädhurébhir eñäà suravanitä mumuhur muhur muhuç ca ||80|| atha harir akarod ihäpi citraà javamahasä sa tathänaçe samastam | yad akhilamahiläù svapärçvalagnaà tam anulavaà bata menire nirékñya ||81|| vilasitam idam ittham äcarantaù çramam upalabhya ciräd amé niviñöäù | vyajanasalilapänakäìgarägakramukapuöädibhir äçritäbhir iñöäù ||82|| atha bhåçam upalabhya çäntim etä harihariëénayanä niçävasäne | vanam anuvihåtià mudä dadhänäù svam upavanémaëimandiraà sasarjuù ||83|| atha muraripurädhikäkhyayugmaà måduçayanaà pratilabhya valguçarma | atanuta çayanaà tathä yathä tat tanum api bhedam adhät tanudvayaà na ||84|| atha girivaraparvaëi svasåëäà gåhagataà parvaëi kärtike mäsi | bahuvidhamahasä1 saçarmapürëe tadanu mukhaà mukharaà sukhaà karoti ||85|| atha çaradanujä yadä åtuçrér2 mådumåduçétamayé samäjagäma | açanavasanakänanädrikheläçayanasukhädi hariù priyäm uväca ||86|| "surabhinavakaçälitaëòulébhiù purusitavañkayanépayaskåtännam | suparimalahariù plutaà samantäd vikalitavalkalabéjanägaraìgam |87|| bahughåtaparipakvapiñöabhedaà pravitatamaëòakaroöikäbhir iñöam | parikåtadalitärdrakaà svamäträrpitam uñasi svadate varoru mahyam ||88|| [yugmakam] tadanu ca janané dadäti veñaà mågamadakuìkumacürëapürëavastram | tam aham aharahaù sajan sarämaù sahasakhivéthir atéva çarma yämi ||89|| yadapi vividhatemanädimadhyaà dinam upalabdham ihästi paìkajäkñi | tadapi bhavati särdrakaà ghåtäntaùkåtapacaçarñapaçäkam ädaräya ||90|| aharahar anudhenukaïcukädicchavisavitåcchavimitratäcchabhäsaù | sakhibhir akhilakeliçälihärétakarutakarmaëi narmaçarma yämaù ||91|| pariëatatarajambhanägaraìgakramukamukhadyutiçoëakänanäntam | smitalasitakaöiïjarädipuñpapramuditasarvam ahardivaà bhramämaù ||92|| calasakhi tad idaà vanaà nirékñemahi himaleçini3 märgaçérñamäsi | paraparadivase tu çétaçéte nahi vihåtir4 bahir aucitéà bhajeta ||93|| iti harivacanäd anena särdhaà vanam anugamya viramya ramya-rüpam | samucitaphalapuñpasaìgraheëa pramadabhåtaù pramadägåhaà saméyuù ||94|| ---------------------------- 1. (a) opa(rva)tayä; 2. (a) åtuçréà; 3. (b) himane niçi; 4. (a) vikåtir

44 of 50


iti mådutaratulikänukülékåtaçayanaà nayanäbhirämayugmam | madhuripuvåñabhänujäsamäkhyaà na vapuñibhedam aväpa näpi citte ||95|| atha dhanur aparäàçaménaräjävadhi ravibhogagatähasaìghabhäge | muraripur avadat purävad etäà våñaravijäà sa nijäà viläsalakñmém ||96|| ghåtadadhikåsarärdrakädijuñöäù kaöuvaöakä vividhäni sandhitäni | aharahar udaye madéyamäträ mayi nihitäni bhåçaà sukhaà vahanti ||97|| bahuvidham atha dugdhabäñpapakvaà mådu mådu piñöakam iñöapürëam | adhi dinadinamadhyamätmamäträ prahitam ahaà ramayan mudaà bhajämi |98|| ghusåëarucir atülasükñmavastradvidalajakaïcukayukpidhänavakñaù1 | pavanarahitagharmaçarmadätåsthalam anu dhenvavanena çarma yämi ||99|| çiçiram anu samastasattvajäte rutirahite kikhiñu pragalbhaväkñu | samavadad iha ko 'pi neti nünaà sakhi hasitaà dayayä sahäyati sma ||100|| çiçirajanuñi durdine 'pi jäte mitirahitä dhavaläù sukhaà caranti | çåëu sakhi tadupäyam antyam ekaà mama muraléjani yat tu väyusüktam ||101|| çiçiram akusumäntaraà nirékñya srajam iha kundakåtäà bibharmi citräm | vipadi yad upajévanaà tad eva pratipadam ädarabhäjanaà vibhäti ||102|| iha drutam itam ahaùsamüham ühä- viñayatayä dadhataù pare nininduù | bhavadupasåtivardhirätrivåddher alam aham asya tu vaçmi2 dérgham äyuù ||103|| atha madhu åtur eñyati praphullaà vananikaraà vidadhad yad ätataù präk | hariharivanitäkulaà praphullaà svayam abhavad bata paçya tasya véryam ||104|| prathamasamam athätra bhojanädyaà samucitam äpravidhäya kåñëacandraù | niçi niçamayati sma vanyavåttaà dinadinam apy atulaà våñärkaputrém ||105|| niçamaya kutukaà vane 'dya dåñöaà vitaritari prasabhaà bibharti bhikñuù | amadhujanuñi puëòrake dvirephä muhur api jhaìkåtitarjanäà vahanti ||106|| kim iyam ahaha mädhavéti nämnä janaviditeti madät praphullati sma | çiva çiva na vayaà madhoù kim itthaà kusumam adhuù kila saptalädayaç ca ||107|| sa bakulasahakäraketakénäà sakaruëakiàçukanägakeçaräëäm | tatir atiçuçubhe vilokya yäntu bhramarapikapravarä mahaù sajanti ||108|| malayajamarud eña ity abhikhyaù pavanagaëaù pratipadya matkavanyäm | manayujajayisurabhätiçastäà prasatikréëa ivätra mandamandam ||109|| iti madhuåtuvarëanaà vitanvan madhuripur anyanijapriyäjanänäm | caritavivåtim anyanäyikänäà3 caritamiñät kalayann amüà stute sma ||110|| ---------------------------- 1. (a) ovåkñaù; 2. (a) raçmi; 3. (a) margin: näyikätäm

45 of 50


kusumakulam idaà dadhäti tävad bhramarapikädigaëas tathä svarüpam | priyasahacaratä yadä priyäëäà parasamaye çaratäà ca vajratäà ca ||111|| ayi vidhumukhi saìgatapriyäìgi priyavirahäd aparä dhåtävasädäù | uta kusumapikäditudyamänä dhruvam adhunä priyatävaçä bhramanti ||112|| sphuradasahanatä mithaù sapatnyaù pathi rahasi priyam ätmanäbhisåtya | diçi ca vidiçi ca sphurantam ärän nahi niranaiñur amüù kva vä labheran ||113|| niyamitacaraëän nikuïjadhämni kvacana ca väsakasajjikäyamänäù | priyatamam anaväpya mänam äïcan mukham iva mänadhanä hi dhanyanäryaù ||114|| api ca tadaparäs tu väsasajjä muhur api cintanalabdhakalpatanträù | priyatamam upalabhya cätra jägrad valitavad äpa sukhaà na cätra bhedam ||115|| api dayitatamena khaëòitäçä nahi kalahäntaritä babhüva käpi | ucitam api tad etad eva yasmäd dayitatamaù katham anyathä ghaöate ||116|| vyavahitapadavéà mamästi netuà nahi bhavatém api kiïcanäpi vastu | na puruñam iha jägarädyavasthätrayam api cetanayä viyoktum éñöe ||117|| niçi sumukhi tad adya kuïjapuïjaà sahasavayastati sadravaà vrajävaù | iha hi kumudamudgarädipuñpaà sitarucirociñi rocamänam asti ||118|| vidhur atha dayitänvitaù sakhébhiù saha sahakhelam iyäya puñpadeçam | sphuöam iha tu vidhuù paraù savåndas tadupari vandanamälikäyate sma ||119|| adhi kusumavanaà virajamänaà harim atha käntimaté våñärkaputré | sukhakaralalitäviçäkhikädipriyasavayastatibhiù samaà samayya ||120|| sukusumanikaränupadadänaà svam api tad apy anu tanvi yojayanté1 | dvayam api tadanuvratakriyäbhir dravatatibhiç ca mudäïci kurvatébhiù ||121|| alam uparigapuñpavåndam icchuà2 svayam api tattadupagrahaà diçanté | drutam iva na kim asmadéya räjïyä vahasi nideçam iti smitäïcigérbhiù ||122|| prasabham iva ramäm amüà bhujäbhyäà hådi dadhataà3 muhur ürdhvapuñpahetoù | sarud iva tadabhéñöam äpayanté sakalakalaà hasitaà vitanvatébhiù ||123|| sukusumacayaküöam ékñayantaà svayam api taà tulitaà nicäyayanté | vividhamatatayä prahäsabhedäc chalam api satyam api prajalpinébhiù4 ||124|| kusuma-viracanä-mayaà kaläpaà vidadhatam äçu ca taà påthak såjanté | nutim anutim api dvaye pi tasmin samiña-vacaù pracayena tanvatébhiù ||126|| ---------------------------- 1. (b) tan niyojayanté; 2. (a) icchaà; 3. (a) dadhätaà; 4. (a) prajalpitébhiù

46 of 50


sva-racita-tad-alaìkriyäà stuvänaà sva-racita-tat-tad-dalaìkåtià stuvänä | nija-kåti-janitä-mahattva-buddhiù prakåtir iheti vihasya vädinébhiù ||127|| vaçam akåta guëa-kriyäìga-bhäva-prabhåtibhir atra ca paçya citta citram | vahati patir adhéna-bhartåkäjïäà racayati karma vinäpi täà sa tasyäù ||127|| [añöabhiù külakam] harir iha janayan vasanta-rägaà hari-vanitä-nikaraç ca suñöhu puñöam | abhinaya-maya-nåtya-täla-juñöaà vyativaçitaù sva-vaçécakära viçvam ||128|| iti bahu-vidha-khelayä rajanyäù praçamam iva pratipadya nägarendraù | surabhi-kusuma-våkña-väöi-käntaù kñaëa-çayana-kñaëam äpa käntayä saù ||129|| maëimayavaracatvarasya çayyäm anu kusumänilalélayä susevaù | paramatamasakhébhir asyamänabhramaratatiù sasukhaù sukhaïcakära ||130||

iti sarvartu-lélä ||3||

47 of 50


[4]

atha phalaniñpattiù ghoñe sva-prema-koñe pitå-mukha-sukhada-svéya-våndena dévyan kaàsena preñitebhyas tam atibhayamayaà vékñya nighnan muhus tän | hanti1 teñäm apaçyann adhi madhu-puri taà hantum aïcan sa-våndam hatvä tam ghoñam ägät tad-atula-sukha-kåd yaù sadä tam bhajämi ||1|| rädhädyäù kåñëa-käntäù svayam avataraëaà kåñëavat präpya lélä- çaktyä vismåtya nityäà sthitim aparatayä jïäta-kåñëäs tathäpi | rägäd aspañöa-kåñëa-çrayaëa-sukha-ratä präntataù kåñëam eva spañöaà jagmuù sva-käntaà tam ati-sukha-sudhä-sindhu-magnäntaräù smaù ||2|| haàho saukhyaà mura-dviö kaöu-kaöaka-ghaöä2-preñöha-kaàsädi-duñöän hatvä tat-kliñöa-cittäà pitå-mukha-janatäà nirvåtäà suñöhu cakre | kià cänyaù sva-priyäëäà patir iti bahir akhyäti3-duùkhäni håtvä tat-tad-viçleña-péòäcchid ayam atijagada-dåñöi-goñöhe vibhäti ||3|| prätar mätuù sa-hastäd açana-sukha-kåté labdha-tätädy-anujïaù çré-rämädi-prasaktaù surabhi-gaëa-çataà pälayan moda-yuktaù | sandhyäyäà gopa-gopé-sukhada-gåha-gatiù sänurägaà kñapäyäm tat-tad-dévyad-vihäraù sphuratu tava manaù sarvadä kåñëa-candraù ||4|| janmädyaà svéya-våttaà kavi-bharata-kalä-citra-yogena dåçya- präyaà tanvan sabhäyäà rahasi tu dayitä pürva-rägädy-udantam | vargaà tat-tan-nisargaà nijam anu vijayé sarva-sät-parva kurvan dévya-dévya-çriyäbhir viharaëa-kutuké nandatän nanda-sünuù ||5|| yaù çré-paryanta-yäcyänvitir iha paçupa-çreëi-bandhur yaçodänanda- svéyäìga-jätaù subala-mukha-sakhaù kià ca rädhädi-käntaù | sa çré-gopäla-nämä surabhi-kula-mahaù pälayan divya-kelir naktaà räsädi-lélä-lalitatama-gatiù sarvadä syäd gatir naù ||6|| çrémad-våndävanendo madhupa-khaga-mågäù çreëi-lokä dvijätä däsä lälyäù surabhyaù sahacara-halabhåt-täta-mätr-ädi-vargäù | preyasyas täsu rädhä-pramukha-vara-dåçäç ceti våndaà yathordhvaà tad-rüpäloka-tåñëak pramadam anudinaà hanta paçyäma karhi ||7|| ---------------------------- 1. (a) margin: vantià, häném; (b) hantum; 2. (b) oghaöao; 3. (a) äkhyäti

48 of 50


çaçvad dhyäyati düraga-sthiti mithaù sükñma-prathaà cäyati präjyäntargatam ätta-narmas tu sakhé-madhya-sthitaà paçyati | rädhä-mädhava-näma-dheya-mithunaà vighnän atétyämitän dämpatye sthitam atra vä yadi rahaù präptaà tadä kià punaù? ||8|| rädhä-kåñëa-yugaà muhur vighaöanäm uttérya dämpatya-bhäk pratyekäntam udasram ekataraga-sväpäntar antar mithaù | vaktraà paçyati märñöi locana-puöaà näsägram uddaëòayan niàste gaëòa-yugaà hådä hådi milal leléyate çarmaëi1 ||9|| gaura-çyäma-rucojjvaläbhir2 amalair akñëor viläsotsavair nåtyantébhir açeña-mädanakalä vaidagdhya-digdhätmabhiù | anyonya-priyatä sudhä-parimala-stomonmadäbhiù sadä rädhä-mädhava-mädhurébhir amitaç3 cittaà samäkrämyatäm ||10||

iti phala-niñpattiù ||4||

---------------------------- 1. (a) çarmäëi; 2. oruco jvaläbhir; 3. (b) abhitaç

49 of 50


[5] pürëäù pulindya iti1 yä stutä vraja-ramädibhiù2 | na vayaà sädhvi sämreti3 çreëibhir dvärikä-çriyäm ||1 || anayärärädhito nünam4 itthaà pürväbhir eva ca | puräëe kväpi vaiçiñöya-sämänyaà neyam ühyate ||2|| rukmiëé dväravatyäà tu rädhä våndävane vane |5 iti. tasyäù käntaù sadä käntaù sa syäd ekänta-bhäg vaçaù ||3|| yäv amü mama cittäntarbhüruha-sneham ühatu6 | sad-bhakteñv atulaà pitåvya-7yugalaà kåtvä madéyäà gatim ||4|| svaà däsyaà diçad asti yat prabhu-yugaà tan me sadästäà gatiù || gaìgäyäà kakucaìgamuk çruti-madäj jägrad-gataà mäà prati çré-våndä-vipine trayém api paräà svapnäd avasthaà punaù | yaù çrémän madhumardanaù subhagatä sad-rüpatä viçrutaù saàjïävän laghu-vaàça-çaàsakatayä vande ca vande ca tam ||6|| çré-kåñëa kåñëa-caitanya sa-sanätana-rüpaka | gopäla raghunäthäpta-vraja-vallabha pähi mäm ||7|| iti çré-saìkalpa-druma-näma kävyamämaka-spåhä dhäma çré-rädhä-kåñëa-rüpa-püram api pürayantam | çré-rädhä-kåñëa-caraëärpitam eva mama sarvam iti tad idam api tathä bhaved evam ||8||

iti çrésaìkalapakalpadrumanämakävyaà samäptam || çré haraye namaù ||

---------------------------- 1. BhP x.21.17; 2. (a) oramälibhiù; 3. BhP x.84.41; 4. BhP x.30.28; 5. SkandaP v.3.197.75 etc.; 6. (a) ühatuù; 7. (b) pitåo.

50 of 50

Documents

saìkalpa-kalpa- · PDF fileSaìkalpa-kalpa-druma saìkalpa-kalpa-druma çrérädhädämodaräbhyäà nama