syf. 0

SALÇA ÜRETİM TESİSİ

YATIRIM FİZİBİLİTESİ Bu çalışma, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından yürütülen 2013 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı çerçevesinde Anadolu Girişimcileri İş Birliği ve Eğitim Derneği tarafından uygulanan TRC2/13/DFD/0027 referans numaralı “Şanlıurfa Öncü Yatırımlar Kalkınıyor” projesi kapsamında hazırlanmıştır.

1

Bu çalışma, Progem Danışmanlık Ltd. Şti. tarafından Anadolu Girişimcileri İş Birliği ve Eğitim Derneği adına “ Şanlıurfa Öncü Yatırımlarla Kalkınıyor” kapsamında hazırlanmıştır

© 2013-2014

HAZIRLAYANLAR

Adnan HACIBEBEKOĞLU Meliha HACIBEBEKOĞLU

Sedef ÇETİNEL Merve ÜLVER

Bu kitapçığın içeriğinden sadece Anadolu Girişimcileri İş Birliği ve Eğitim Derneği sorumludur. Bu içeriğin herhangi bir şekilde Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın veya Kalkınma Bakanlığı’nın görüş ya da

tutumunu yansıttığı mütalaa edilemez.

2

İçindekiler Tablosu 1. EKİP ÖZGEÇMİŞLERİ .................................................................................................. 4 2. ÖNSÖZ ............................................................................................................................ 6 3. ÇALIŞMA ÖZETİ ........................................................................................................... 8 4. PAZAR ARAŞTIRMASI VE PAZARLAMA PLANLAMASI ..................................... 9 4.1. PAZAR VE TALEP ANALİZİ .................................................................................. 9 4.1.1. SEKTÖRÜN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ ................................................................ 9 4.1.2. PAZARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE PROFİLİ .................................................................. 9 4.1.3. TALEBİ ETKİLEYEN UNSURLAR ........................................................................ 0 4.1.4. REKABET YAPISI VE RAKİPLERİN ÖZELLİKLERİ .......................................... 1 4.2. PAZARLAMA PLANI .............................................................................................. 2 4.2.1. HEDEF PAZAR VE ÖZELLİKLERİ ........................................................................ 2 4.2.2. HEDEF MÜŞTERİ GRUBU VE ÖZELLİKLERİ ..................................................... 3 4.2.3. İLK FAALİYET YILINDA HEDEFLENEN SATIŞ DÜZEYİ ................................ 4 4.2.4. İLK FAALİYET YILINDA HEDEFLENEN SATIŞ FİYATI .................................. 4 4.2.5. DAĞITIM KANALLARI........................................................................................... 4 4.2.6. PAZARLAMA/SATIŞ YÖNTEMLERİ .................................................................... 5 4.2.7. KURULUŞ YERİ SEÇİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLER ........................................... 5 5. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ PLANLAMASI ..................................................... 15 5.1. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ TEMİN KOŞULLARI ..................................... 15 5.2. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ MİKTARLARI ................................................ 17 6. İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI .................................................................... 18 6.1. PERSONEL YÖNETİMİ ......................................................................................... 18 6.2. ORGANİZASYON ŞEMASI ................................................................................... 19 7. ÜRETİM PLANLAMASI ............................................................................................. 20 7.1. YATIRIM UYGULAMA PLANI VE SÜRESİ ....................................................... 20 7.2. KAPASİTE KULLANIM ORANI ........................................................................... 21 7.3. ÜRETİM MİKTARI ................................................................................................. 21 7.3.1. TAM KAPASİTEDEKİ ÜRETİM DÜZEYİ ........................................................... 21 7.3.2. İLK FAALİYET YILINDAKİ ÜRETİM VE SATIŞ DÜZEYİ .............................. 21 7.3.3. İLK 15 YILDAKİ ÜRETİM VE SATIŞ DÜZEYİ .................................................. 21 7.4. BİRİM MALİYETLER VE KARLILIK ORANLARI ............................................ 22 7.5. İŞ AKIŞ ŞEMASI ..................................................................................................... 23 7.6. TEKNOLOJİ ÖZELLİKLERİ .................................................................................. 24 7.7. MAKİNE VE EKİPMAN BİLGİLERİ .................................................................... 26 8. FİNANSAL ANALİZLER ............................................................................................ 27 8.1. SABİT YATIRIM TUTARI ..................................................................................... 27 8.2. İŞLETME SERMAYESİ .......................................................................................... 29 8.3. TOPLAM YATIRIM İHTİYACI ............................................................................. 31

3

8.4. FİNANSAL KAYNAK PLANLAMASI ................................................................. 32 8.5. NAKİT AKIM HESABI ........................................................................................... 33 9. EKONOMİK ANALİZLER .......................................................................................... 34 9.1. NET BUGÜNKÜ DEĞER ANALİZİ ...................................................................... 34 9.2. AYRINTILI TAHMİNİ GELİR TABLOSU ........................................................... 35 9.3. BİLANÇO ................................................................................................................ 37 9.4. FİNANSAL ORANLAR VE SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ ............... 39 9.4.1. FİZİBİLİTE SONUÇLARI ...................................................................................... 39 9.4.2. ORAN ANALİZİ SONUÇLARI .............................................................................. 40 10. VARSAYIMLAR .......................................................................................................... 43 11. YENİ TEŞVİK SİSTEMİ İÇERİSİNDE ŞANLIURFA’NIN YERİ ............................ 44 11.1. YATIRIM YERİ TAHSİSİ ...................................................................................... 44 11.2. VERGİ İNDİRİMİ .................................................................................................... 45 11.3. GÜMRÜK VERGİSİ MUAFİYETİ VE KDV İSTİSNASI ..................................... 46 11.4. GÜMRÜK VERGİ MUAFİYETİ ............................................................................ 46 11.5. KDV İSTİSNASI ...................................................................................................... 46 11.6. SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİ.................................................. 46

4

1. EKİP ÖZGEÇMİŞLERİ

ADNAN HACIBEBEKOĞLU

1981 yılında Kahramanmaraş’ta doğan Adnan HACIBEBEKOĞLU, Erciyes Üniversitesi İşletme Bölümü mezunudur. 2000-2004 yılları arasında mobilya ve finans sektörlerinde çeşitli görevlerde bulunmuştur.2004 yılından bu yana ise Türkiye’deki hibe programları, yerel kalkınma ve yatırım alanlarında danışmanlık yapmaktadır. Halen

Türkiye’nin birçok bölgesinde yerel yönetimlere, oda ve borsalara, sivil toplum kuruluşlarına ve KOBİ’lere bu alanlarda eğitim ve danışmanlık hizmeti veren Progem Danışmanlık’ın Genel Müdürlüğü’nü yapmaktadır. Aynı zamanda birçok sivil toplum kuruluşuna üyeliği bulunan HACIBEBEKOĞLU, 2009 yılından bu yana Ekonomik ve Sosyal Gelişim Derneği’nin Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürütmektedir. Yerel, ulusal ve uluslararası yayın organlarında çok sayıda makaleleri ve raporları yayınlanan HACIBEBEKOĞLU iyi derecede İngilizce bilmektedir. MELİHA HACIBEBEKOĞLU

1981 yılında Kayseri’de doğmuştur. 2004 yılında Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü’nden mezun olmuştur. Üniversite yıllarından itibaren Avrupa Birliği hibe programları kapsamındaki projelerin yürütülmesinde koordinatör ve uzman gibi çeşitli pozisyonlarda görev almıştır. Özellikle bölgesel kalkınma konusunda saha araştırmaları ve çalışmaları yürütmüştür. Kadın Girişimciler ve Yöneticiler Derneği ile Ekonomik ve Sosyal

Gelişim Derneği’nin kurucu üyeleri arasında yer almakta olup, halen Ekonomik ve Sosyal Gelişim Derneği’nin yönetim kurulunda saymanlık görevini yürütmektedir. 2007 yılından bu yana Progem Danışmanlık’ta proje uzmanı olarak görev yapmakta olup, Türkiye genelindeki birçok kurum, kuruluş ve firmaya hibe danışmanlığı hizmeti vermekte ve çeşitli araştırma çalışmalarında uzman olarak görev almaktadır. İyi derecede İngilizce ve temel düzeyde Almanca bilmektedir. Sedef ÇETİNEL

Sedef ÇETİNEL 1964 yılında İzmir’de doğmuştur. Lisans öğrenimini Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat bölümünde, yüksek lisans öğrenimini ise Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat bölümünde tamamlamıştır. 2 yıl Gazi Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olarak çalıştıktan sonra, Türkiye Kalkınma Bankası yarışma sınavını kazanarak 19 yıl boyunca burada çalışmış ve emekli olarak ayrılmıştır. Kredi talepleri için ekonomik

5

değerlendirme çalışmaları yapmak, fizibilite raporları hazırlamak, uygun yatırım alanı çalışmaları yapmak ve makroekonomik araştırmalar yapmak kilit özellikleri arasında yer almaktadır. Emekli olduktan sonra bir süre Treysan A.Ş’de Finansman ve Bütçe Maliyet Bölüm Yöneticiliği yapan ÇETİNEL, proje döngüsü yönetimi eğitmenliği, ulusal ve uluslararası hibe programlarına yönelik proje yazma, yönetme ve koordinatörlüğü ile de ilgilenmektedir. ÇETİNEL iyi derecede İngilizce bilmektedir. Merve ÜLVER

1988 yılında Kırklareli’nde doğan Merve Ülver, 2011 yılında Gazi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü’nden mezun olmuştur. 2009-2010 yılları arasında BSH Ev Aletleri Sanayi ve Ticaret A.Ş bünyesindeki Çamaşır Makinesi ve Buzdolabı Fabrikalar’ında üretim stajı yapmış ve stajları esnasında TPM (Toplam Üretken Bakım) Eğitimi, 6 Sigma Eğitimi, Kalite Eğitimi ve İPK (İstatiksel Proses Kontrol) Eğitimi almıştır. 2011 yılında TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş.’de Çizelgeleme üzerine bitirme tezi hazırlamıştır.

2012 yılından itibaren Türkiye genelindeki özel sektör, sivil toplum kuruluşu ve kamu kurumlarının ihtiyaçlarına yönelik olarak proje döngüsü yönetimi ve girişimcilik alanlarında eğitim ve danışmanlık hizmetleri sağlayan Progem Danışmanlık’ta Proje Uzmanı olarak çalışmaktadır.

6

2. ÖNSÖZ

Türkiye’de AB sürecinde ve dünyadaki gelişmeler karşısında ihtiyaç duyulan en önemli konulardan birisi kaynakların akıllıca kullanılmasıdır. Bu durum siyasal ve ekonomik aktörler tarafından yatırım, üretim ve istihdama yönelik reformların hayata geçirmesine bağlıdır. Bir ülkenin çalışan nüfusunun güçlü bir yapıya sahip olması ülkenin kalkınmasının temel unsuru olarak görülmektedir. Günümüzde Türkiye’nin de dâhil olduğu birçok ülke işsizlik sorununa çözüm bulmak için mücadele vermektedir. İşsizlik konusunda başarıyı yakalayan ülkeler gelişmiş kategorisinde yer almakla birlikte bazı gelişmiş ülkeler de işsizlik sorunuyla başa çıkamamış durumdadır. İstihdamın artırılması yöntemlerinden biri girişimciliğin geliştirilmesi ve yeni işletmelerin kurulmasının sağlanmasıdır. Ülkelerin ekonomilerini dışa bağımlılıktan kurtarmalarının ve üretime dayalı olarak işleyen bir yapı kurmalarının en önemli aracı girişimciliği teşvik etmek olarak ortaya çıkmaktadır. Girişimcilik sadece bireysel karar alıcıların kariyer planlamaları açısından değil aynı zamanda ekonomik gelişmeden sorumlu olan aktörler için de önem kazanmıştır. Ekonomik ve sosyal kalkınmada girişimcilik günümüzde en etkin araçlardan biridir. Bu kapsamda, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından 2013 Yılı Doğrudan Faaliyet Desteği Programı kapsamında desteklenen bu proje çerçevesinde Şanlıurfa ili için 10 uygun yatırım alanı belirlenmiş ve bu alanlara yönelik yatırım fizibiliteleri hazırlanmıştır. Türkiye’de ekonomik alanda büyük bir değişim yaşanmaktadır. Bölgesel kalkınma stratejilerinin etkisiyle Türkiye’de yapılan yatırımlar doğu ve güneydoğu bölgelerine doğru kayma eğilimindedir. Gerçekleştirilen yatırımlar ile bu bölgelerde yer alan iller de ekonomik olarak kalkınmaya başlamıştır. Bu noktada Şanlıurfa ilinin bir an önce ön plana çıkarılması ve potansiyel yatırımcıların dikkatinin çekilerek ile yatırım yapılmasının sağlanması gerekmektedir. Bu proje sonunda ilde yatırım yapmayı hedefleyen girişimcilerin il için doğru ve kazançlı sektörlere yönlendirilmesi sağlanacaktır. Böylelikle ilin ekonomik kalkınması için yapılacak çalışmalara projenin bitimiyle yön verilmeye başlanacaktır. Bu sayede ilin ve dolayısıyla TRC2 Bölgesi’nin sosyo-ekonomik gelişmesine katkı sağlanacaktır. Kamuoyunun bilgisine sunulan bu raporlar ile uygun yatırım alanlarının fizibilite düzeyine çıkarılması hedeflenmiştir. Ancak, nihai fizibilite statüsü kazanma açısından raporlar bazı belirsizliklere ve kısıtlara sahiptir. Bu belirsizlikler ve kısıtlar 3 ana başlık altında toplanabilir: 1. Projeyi uygulayacak yatırımcıların kimliği belli değildir. Bu durumda hazırlanan

raporlarda zorunlu olarak standart bazı varsayımlardan hareket edilmiştir. 2. Hazırlanan projelerin ne zaman uygulanacağı hususu belirsizdir. 3. Yapılan fizibilite çalışmalarının destek dokümanlar ile kati hale gelmesi gerekmektedir.

Gerekli destek dokümanlar arasında bazı projelerde yasal olarak Çevresel Etki

7

Değerlendirmesi (ÇED) veya Ön-ÇED raporu hazırlanması, ilave pazar etütleri yapılması gibi dokümanların hazırlanması gerekli olabilecektir.

Bu belirsizlikler ve kısıtlar altında hazırlanan raporlarda duyarlılık analizleri yapılması, gelecekte ortaya çıkabilecek değişimlere karşı raporların kullanım değerini artırıcı olumlu bir unsur olarak görülmektedir. Ancak, yukarıda açık bir şekilde ifade edilen kısıtlar altında hazırlanan fizibilite çalışmalarının, özel sektör için yol gösterici bir doküman olarak değerlendirilmesi ve uygulama aşaması öncesinde yukarıda sözü edilen konularda ilave çalışmalar ile raporların güncelleştirilmesi gerekmektedir.

8

3. ÇALIŞMA ÖZETİ

YATIRIM BİLGİLERİ BİRİM AÇIKLAMA

Yatırım Konusu - Salça Üretim Tesisi

Üretilecek Ürün/Hizmet - Domates ve biber salçası

NACE Kodu - 10.84.04-Salça imalatı

GTİP No - 20.02 - Domatesler (sirke veya asetik asitten başka usullerle hazırlanmış veya konserve edilmiş)

Yatırım Yeri - Şanlıurfa

Yatırım Süresi Ay 12

İlk Faaliyet Yılı İtibariyle Kapasite Kullanım Oranı % %60

İlk Faaliyet Yılı İtibariyle Tesis Kapasitesi Kg/Yıl 4.857.143

İlk Faaliyet Yılı İtibariyle İstihdam Kapasitesi Kişi 31

Toplam Yatırım Tutarı TL 6.478.379

Yatırımın Geri Dönüş Süresi Yıl 2,84

Sermayenin Karlılığı % 32,68%

İç Verimlilik Oranı - 18%

15 Yıllık Net Bugünkü Değer TL 82.067.064

9

4. PAZAR ARAŞTIRMASI VE PAZARLAMA PLANLAMASI

4.1. PAZAR VE TALEP ANALİZİ

4.1.1. SEKTÖRÜN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ Türkiye’de ortalama 40 milyon ton yaş meyve sebze üretilmekte ve domates üretimi tek başına yaş meyve sebze üretiminin yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Türkiye domates üretiminde Dünya’da 3’üncü, ihracatta miktar olarak 6’ıncı ve değer olarak 10’uncu sırada yer alan önemli ülkelerin başında gelmektedir.1 Gıda sanayi üretiminde de domates salçası üretim kapasitesi bakımından Dünya’da 4’üncü ve salça ihracatında 7’inci sırada yer almaktadır.2 Domates üretimi Türkiye’nin tümünde mümkün olmakla birlikte, sanayi tipi domates üretimi daha çok Marmara ve Ege Bölgelerinde özellikle de Bursa, Manisa ve İzmir illerinde yoğunlaşmıştır. Türkiye’de üretilen domatesin yaklaşık %20-30’u gıda sanayinde işlenmekte, kalan miktar taze tüketime gitmektedir. İşlenen toplam miktarın %80’i salça, %15’i konserve domates üretimi için kalan kısım ise ketçap, domates suyu vb. domates ürünlerinin imalatı için kullanılmaktadır. Hazır gıda tüketimindeki artış, kadınların iş hayatında aktif rol almaları, hızlı kentleşme ve ürün çeşitliliği ile salçanın ara mamul olarak kullanımı gibi nedenlerle sanayi ürünlerine talep giderek artmaktadır. Türkiye’de yapılan çeşitli çalışmalar sanayi salçası tüketiminin yıllara göre değişmekle birlikte 1,5-2 kg/kişi arasında olduğunu göstermektedir.3 Bununla birlikte maliyetlerin düşük olduğu Çin ve AB’ye üyeliğinin avantajını kullanan İtalya nedeniyle rekabet koşulları ağırlaşan sektörde iç piyasanın gelecek yıllarda daha fazla önem kazanması beklenmektedir. Zira geçmiş yıllarda salça sanayi üretiminin %55-60’ı ihraç edilirken bu durum tersine dönmüş ve iç pazarın önemi artmıştır. Sektöre ilişkin olarak yapılan çalışmalarda domates salçasında dünya piyasalarında rekabetin giderek artacağı ve Portekiz, İtalya ve Yunanistan’ın daha fazla uluslararası rekabet gücüne sahip olduğu belirtilmiştir. 4.1.2. PAZARIN BÜYÜKLÜĞÜ VE PROFİLİ 4.1.2.1. DOMATES ÜRETİMİ

Dünya domates üretiminde Çin 2011 yılında yaklaşık 48,5 milyon ton üretim ile lider durumdadır. Çin’i 16,8 milyon ton üretim ile Hindistan, 12,5 milyon ton ile Amerika ve 11 milyon ton üretim ile Türkiye takip etmektedir. Domates üretiminde ilk sıralarda yer alan 1 FAO, TUİK 2 İ.E. Sarısaçlı, Salça Sektör Raporu. www.igeme.gov.tr, (2009) 3 SİİD - Salça İhracatçıları ve İmalatçıları Derneği, Salça Sektörü, www.siid.org.tr, (2008

10

bu ülkelerin 2011 yılı üretimleri Hindistan dışında azalma göstermiştir. Dünya üretimindeki payı 1995 yılında %15 olan Çin, özellikle 2000 yılından sonra hızlı bir artış göstererek dünya üretimindeki payını 2009 yılında %29,2’e, 2011 yılında ise 30,4’e çıkarmıştır. Çin’de tüm bölgelerde domates üretimi yapılmakla birlikte üretim Shandong, Hebei, Xinjiang, Henan ve Jiangsu’da yoğunlaşmaktadır. Shandong’da üretimin %80’den fazlası serada yetiştirilmektedir. Sera üretiminde verim, yılda iki kez yetiştiricilik yapılabilmesi nedeniyle tarladaki üretime göre daha yüksektir. Üretimde önemli ülkelerden ABD’de Californiya Eyaleti, AB’de ise, 2011 yılında İtalya 5,9 milyon ve İspanya 3,8 milyon ton üretim ile lider durumdadır. Dünya kişi başına domates tüketimi 2007 yılı FAO verilerine göre yaklaşık 18 kg/yıl iken 2009 yılında 20,5 kg’a çıkmıştır. Bu miktar AB’de 2009 yılında ortalama 30,6 kg/yıl, Almanya’da 18,3 kg/yıl, İngiltere’de 20,1 kg/yıl, Fransa’da 23,0 kg/yıl, Belçika’da 27,6 kg/yıl, İtalya’da ise 60,5 kg/yıl olmuştur. ABD’nin yıllık kişi başına tüketimi 44,3 kg/yıl, Çin’in ise 28,5 kg/yıl olmuştur. AB ülkeleri içerisinde en yüksek tüketim miktarı 105,3 kg/yıl ile Yunanistan’da gerçekleşirken, Toplulukta 2002 yılında 28 kg/yıl olan kişi başına ortalama tüketim çok az bir artış göstermiştir. Dünya’da 2009 yılında en fazla tüketim 150,3 kg ile Libya ve 115,9 kg/yıl ile Mısır’a aittir. Dünya üretiminde ilk sırada yer alan Çin 2002 yılında 17 kg olan kişi başı tüketimini 28,5 kg’a, Amerika ise aynı yıllar içinde 41 olan kişi başı tüketimini 44 kg’a çıkarmıştır.4

Tablo 1. Dünya Taze Domates Arz ve Kullanımı (Ton) 2010 2011 2012 2013

Tahmin Öngörü Ekim alanı (ha) 4.537.936 4.751.530 4.601.647 4.621.294 Verim (ton/ha) 33,53 33,54 33,86 33,86 Üretim (ton) 152.171.087 159.347.031 155.812.718 156.477.012 Kayıp 13.391.056 14.022.539 13.711.519 13.769.977 Net Üretim(ton) 138.780.031 145.324.492 142.101.199 142.707.035 ARZ Net Üretim 138.780.031 145.324.492 142.101.199 142.707.035 İthalat 6.727.158 6.825.636 6.736.010 6.895.121 Toplam Arz 145.507.189 152.150.128 148.837.209 149.602.156 KULLANIM İhracat 7.085.937 7.448.363 7.010.592 7.429.979 Gıda 133.139.078 139.217.367 136.186.046 136.885.973 Yem 2.182.608 2.282.252 2.232.558 2.244.032 Diğer 3.099.566 3.202.146 3.408.013 3.042.172 Toplam Kullanım 145.507.189 152.150.128 148.837.209 149.602.156

Kaynak: FAO verilerinden TEPGE (Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü) tarafından hesaplanmıştır

4 Dr. Gülşen KESKİN, TEPGE, Domates ve Domates Salçası, 2012/2013

11

4.1.2.2. DOMATES SALÇASI

Dünya salça üretiminin önemli bir kısmı ABD ve Çin başta olmak üzere İspanya, İtalya, Türkiye, Şili, Portekiz, Yunanistan ve Brezilya’da yapılmaktadır. ABD 1990 öncesine kadar önemli bir ithalatçı ülke iken üretimini artırarak ülke ihtiyacını kendi imkanlarıyla karşılamaya başlamış ve üretimin artmasıyla birlikte salça ihracatı da başlamıştır. Çin ise ucuz işgücü ve maliyet avantajlarıyla dünya piyasalarına büyük miktarlarda ürün sürmekte ve dünya domates salçası stoklarını artırmaktadır. Çin’de domates işleme sanayi, domates salçası üretiminin yaklaşık %90’ını üreten ülkenin batısındaki Xinjiang bölgesinde hızlı bir gelişim göstermektedir. ABD ve Çin ile diğer önemli üretici ülkeler olan AB’nin Akdeniz ülkeleri ve Türkiye’de üretimde yaşanan herhangi bir olumsuzluk ise dünya piyasalarını önemli ölçüde etkilemektedir. 2011 yılı FAO verilerine göre dünya salça ihracatında miktar olarak 1.126 bin ton ile Çin ilk sırada yer almakta, Çin’i İtalya 700 bin ton, ABD 354 bin ton ve 225 bin ton ile İspanya takip etmektedir. Salça ihracatında değer olarak Çin 950,6 milyon $ ve İtalya 806,4 milyon dolar ile en fazla payı olan ülkelerdir. AB’de domatesin yaklaşık %50-60’ı, İtalya’da %80-98’i işlenmektedir, Çin’de ise salçanın %80’i tekrar işlenmek üzere ihraç edilmektedir.5 Domates salçasından üretilen domates soslarının kullanımı batı ülkelerinde daha yaygındır. Salçadan üretilen çeşitli ürünler özellikle fastfood sektöründe yaygın olarak kullanılmaktadır. 4.1.2.3. TÜRKİYE’DE DURUM

Domates Üretimi Türkiye’de domates üretiminde Ege, Marmara ve Akdeniz Bölgesi 2006-2010 yıllarında üretimin ortalama %78’ini üretmiştir. Bölgeler arası sıralamada Akdeniz ilk sırada yer almakta, bunu sırasıyla Ege ve Marmara Bölgesi izlemektedir. Akdeniz Bölgesi üretiminin %97’si sofralık üretim, Marmara Bölgesi üretiminin 2011 yılında %37’si ve 2012 yılında %36’si sofralık üretimdir. 2011 yılında domates üretiminde bir önceki yıla göre %9,5 ve 2012 yılında ise %3,2 artış olmuştur. Aynı yıllarda üretim Akdeniz, Ege, Marmara ve Batı Karadeniz bölgelerinde ve diğer bölgelerde artarken, Doğu Karadeniz’de azalmıştır. Marmara ve Ege Bölgesi sanayiye yönelik sözleşmeli yetiştiriciliğin yaygın olduğu bölgelerdir. Akdeniz Bölgesi ise özellikle sera üretimi ve taze tüketime yönelik üretimde yoğunlaşmıştır. Domates üretimi açıkta ve örtü altında olmak üzere iki farklı üretim yapısına sahiptir. Açıkta üretim, sözleşmeli ve sözleşmesiz olmak üzere farklılık göstermektedir. Sözleşmesiz yapılan üretim çoğunlukla sofralık olarak tüketilmekte olup sözleşmeli üretim 5 www.fas.usda.gov

12

Ege ve Marmara Bölgelerinde özellikle imalat sanayine hammadde temini için önemli olmaktadır.6 Türkiye’de her yıl sanayide işlenen domatesin %80-90’ı salça sanayinde kullanılmaktadır. Günümüzde yaklaşık 100 işletme ve tesiste konserve sanayinin diğer ürünlerinin yanı sıra ağırlıklı olarak domates salçası üretilmektedir. Tuta absoluta (domates güvesi) zararlısı 2011 yılında da görülmüş ve Mayıs ayında ihracatın azalmasına neden olmuştur. Türkiye’nin domates ihracatı Şubat ayından itibaren Haziran ayına kadar artış göstermekte ve daha sonra açıkta üretimin yoğun olduğu Temmuz ayında en düşük seviyesine ulaşmaktadır. İhracat en düşük seviyesini Temmuz ve Ağustos aylarında, en yüksek seviyesini ise Nisan ve Mayıs aylarında göstermektedir (www.akib.org.tr, Keskin vd. 2009). Domates ihracatında ise kuraklığın yaşandığı 2007 yılında fiyatlar artmaya başlamış, 2008 yılında bu artış devam etmiş ve döviz kurundaki artışla birlikte 2009 yılında ise fiyatlar azalmıştır. Son olarak 2010 yılında ihracat fiyatları ortalama olarak 831 $/ton gerçekleşmiş, takip eden 2 yıl 750 ve 715 $/ton olan fiyatlar 2013 yılında 8 aylık ortalamalara göre 828 $/ton olmuştur.

Tablo 2. Türkiye Taze Domates Arz ve Kullanımı 2010 2011 2012 2013

Tahmin Öngörü Ekim alanı(ha) 179.125 181.018 189.202 199.372 Verim (ton/ha) 56,12 60,79 59,99 59,29 Üretim(ton) 10.052.000 11.003.433 11.350.000 11.820.000* İşlenen domates (ton)

2.878.812 3.430.002 3.652.039 3.729.963

Üretim kayıpları (%3,5)

351.820 385.120 397.250 413.700

ARZ Üretim 6.821.368 7.188.311 7.300.711 7.676.337 İthalat 492 681 132 208 Toplam arz 6.821.860 7.188.992 7.300.843 7.676.545 KULLANIM Taze Tüketim 5.565.980 5.893.588 6.010.481 6.375.608 İhracat 573.694 576.573 560.291 533.303 Kayıplar (%10) 682.186 718.831 730.071 767.634 Toplam Kullanım 6.821.860 7.188.992 7.300.843 7.676.545

Kaynak: TUİK verilerinden TEPGE hesaplamaları

6 www.tugem.gov.tr

syf. 0

Tablo 3. Türkiye'de Bölgelere Göre Domates Üretimi (ton)

Bölgeler Sofralık Salçalık 2008 2009 2010 2011 2012 2008 2009 2010 2011 2012

Akdeniz 3.294.901 3.395.047 3.445.315 3.504.844 3.527.494 104.358 104.566 89.604 78.572 74.037 Ege 1.353.473 1.115.236 1.121.091 1.208.773 1.186.146 1.530.195 1.400.442 1.203.205 1.330.256 1.426.272 Batı Karadeniz 949.692 912.999 945.302 1.028.846 1.007.938 74.795 81.761 92.950 98.390 94.670 Doğu Marmara 450.841 445.217 407.158 468.160 486.416 869.910 896.229 623.273 979.795 1.093.018 Batı Marmara 433.302 406.624 381.407 427.010 415.424 588.951 526.667 459.730 539.576 521.054 Batı Anadolu 321.805 328.889 259.692 281.434 302.488 155.333 158.575 48.840 50.900 75.001 Güneydoğu Anadolu

253.148 223.838 226.093 223.558 323.714 219.233 330.524 332.534 311.467 321.252

Orta Anadolu 119.888 136.764 131.523 163.009 170.630 12.053 13.074 12.746 25.388 31.221 Kuzeydoğu Anadolu

100.742 107.580 113.425 120.432 125.994 17.000 5.085 4.000 3.905

Ortadoğu Anadolu 104.321 100.420 107. 606 113.177 118.894 10.612 8.886 8.958 10.447 10.617 İstanbul 22.155 20.694 19.960 21.262 20.519 125 138 125 171 Doğu Karadeniz 15.546 12.653 14.616 12.926 12.304 101 1.762 1.749 1.086 821 Toplam 7.419.814 7.205.961 7.173.188 7.573.431 7.697.961 3.565.541 3.539.611 2.878.812 3.430.002 3.652.039

Kaynak: TUİK

1

Tablo 4. Türkiye'nin Aylar İtibariyle Domates ve Domates Salçası İhracatı Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Toplam

Taze Domates (kg)

2008 18.320.399 23.807.463 56.836.211 73.861.641 101.957.263 52.901.543 3.473.103 2.112.494 17.446.244 16.391.869 32.305.541 40.780.357 440.194.128

2009 20.734.812 34.107.655 58.762.746 91.940.567 129.026.889 72.395.399 1.495.660 7.356.600 9.839.023 20.803.203 41.046.529 54.721.665 542.230.748

2010 35.071.388 46.024.257 89.458.077 101.292.297 165.871.979 49.204.072 4.589.548 6.945.392 11.050.505 3.684.161 16.472.691 44.029.695 573.694.062

2011 32.482.426 47.882.551 78.329.214 107.271.723 135.215.010 66.844.377 6.891.968 9.641.074 16.037.441 14.876.915 19.416.888 41.683.710 576.573.297

2012 39.308.918 42.143.041 87.058.754 76.101.664 121.186.526 54.992.966 7.032.163 9.916.803 17.346.512 21.335.027 44.414.754 39.454.196 560.291.324

2013 28.926.856 43.166.579 53.039.019 74.338.426 132.875.448 32.462.885 5.885.866 2.898.119 - - - - 373.593.198

Domates Salçası (kg)

2007 8.343.475 6.577.780 6.669.898 6.300.861 3.545.926 2.720.633 6.513.502 13.104.980 11.443.575 9.027.457 5.752.718 7.001.312 87.002.117

2008 4.824.913 4.883.213 3.654.905 4.385.220 5.737.218 3.711.196 10.128.824 15.377.790 14.011.421 14.340.657 14.515.041 9.760.562 105.330.960

2009 11.233.208 8.818.823 6.553.676 13.405.120 8.692.155 8.847.508 10.508.676 13.632.766 12.634.858 14.258.116 14.723.387 15.134.968 138.443.261

2010 11.275.093 9.816.073 13.811.233 10.389.002 10.781.832 10.531.272 10.060.475 9.000.011 9.315.292 5.113.638 6.242.300 6.471.187 112.807.408

2011 7.233.744 5.318.351 3.954.737 3.052.724 3.787.614 2.451.821 3.078.249 8.227.954 11.458.573 7.166.317 9.760.004 7.125.551 72.615.639

2012 6.133.024 4.795.555 7.286.724 5.161.694 5.330.336 5.729.697 7.656.613 10.137.644 7.993.913 8.241.341 10.153.658 6.549.091 85.169.290

2013 6.952.814 8.541.896 5.554.194 5.141.524 7.111.154 7.268.352 6.291.686 12.911.107 - - - - 59.772.727

Kaynak: TUİK

syf. 0

Türkiye domates ekim alanlarında 2007-2012 yılları arasında %2,9 ve üretimde 14,2 artış olmuştur. Aynı yıllar arasında verim artışı ise %10,9 olarak gerçekleşmiştir. Verim artışında sözleşmeli üretim ve örtü altında yetiştiriciliğin artmasının da etkisi olmuştur. Zira örtü altı alanda üretim 2007 yılında 2,45 milyon ton iken %26,3 oranında artarak 2012 yılında 3,1 milyon tona çıkmıştır. 2012 yılında 11,3 milyon ton üretimin %32’si sanayi domatesi ve %27’si örtü altı üretimidir. 2007 yılında üretimin ancak %25’i örtü altında gerçekleşirken 2011 yılında örtü altı üretimin payı %28 ve 2012 yılında %27 olmuştur. Örtü altı üretiminde 2008 yılında oransal azalma esas olarak açıkta üretimin yaklaşık 1 milyon ton artmasından kaynaklanmaktadır. Örtü altında domates yetiştiriciliğinde plastik sera önemini korumaktadır. Örtü altı üretimin 2010 yılında %29’u cam serada, %62’si plastik sera, %7’si yüksek tünel ve %2’si alçak tünelde yapılmıştır. 2012 yılında ise üretimin %23’ü cam serada, %69’u plastik serada, %6’si yüksek tünelde ve %3’ü alçak tünelde yapılmıştır. 2007-2012 yılları arasında cam serada üretimin payı %32’den %23’e düşmüş, plastik serada üretimin payı ise %57’den %69’a çıkmıştır.7 Sanayi tipi domates ve örtü altı domates yetiştiriciliğinde dekara verimlerin daha yüksek olması üretim artışına da yansımaktadır. Sanayi tipi domateste hasat sayısı en fazla 4 olmakta ve dekara verim yıllara göre değişmekle birlikte yaklaşık 8-10 ton arasında gerçekleşmektedir. Domates ekim alanlarının 2011 ve 2012 yıllarında artması ile hem sofralık domates üretiminde hem de sanayi domatesi üretiminde artış olmuştur. 2011 yılında bir önceki yıla göre verimde %8,3, domates üretiminde %9,4 ve sanayi domatesi üretiminde %19 artış olmuştur. 2011 yılında üretimdeki artmaya paralel olarak toplam taze domates arz ve tüketiminde bir artış olmuştur. Üretim artışı ekim alanları ve verimdeki artıştan kaynaklanmıştır. 2011 yılında taze domates ihracatımız bir önceki yıla göre %0,5 oranında artış göstermiştir. 2012 yılında ise ihracatta %2,8 azalma olmuştur. Türkiye sebze ve meyve üretimi için uygun bir iklime sahip olması ve her bölgede domates yetiştiriciliğin mümkün olması nedeniyle yetiştiricilikte dünyadaki önemli ülkelerin başında gelmektedir. Bu nedenle de zaman zaman ithalat yapılmakla birlikte önemsiz düzeylerdedir. 4.1.3. TALEBİ ETKİLEYEN UNSURLAR Son yıllarda dünya nüfusunda beklenenden yüksek oranda artış olması ve özellikle de ülkemizin nüfusunun her yıl yaklaşık yüzde 2,5 oranında artmış olması nedeniyle, tarımsal ürün ve türevleri oldukça önem kazanmaktadır. Bu nedenle, bu ürünlere olan talebin artması kapasite ve üretim artışını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, hızla çoğalan insan topluluklarının gereksinimlerini karşılamak için, birim alandan daha bol ve kaliteli üretim, günümüz tarımsal üretiminin temel amaçlarındandır. Bu amaç, yeni teknolojilerden ve organizasyon modellerinden yararlanarak gerçekleştirilebilir. Ülkemiz sahip olduğu üretim alanı ve ekolojik yapısı itibariyle yaş meyve ve sebze üretiminde kendine yeterli ve ihracat şansına sahip şanslı ülkelerden birisidir. Bu nedenle, daha çok ülkemizde yetiştirme imkânı kısıtlı olan veya yetiştirilmesi mümkün olmayan

7 www.tuik.gov.tr

1

meyveler ithal edilmektedir. Türkiye domates salçası sanayi ihracata yönelik bir sektör görünümündedir. 1967 yılında sembolik düzeyde başlayan domates salçası ihracatımız, son yıllarda (verime göre değişmekle birlikte) 60.000-135.000 ton arasında seyretmektedir. Domates salçası ihracatımız, AB ülkeleri, uzak ve yakın doğu ülkeleri, Afrika ve Arap ülkeleri gibi pek çok ülkeye yapılmaktadır. Bunların arasında en önemlileri olarak Japonya, İngiltere, İsviçre, Almanya, Libya, Suudi Arabistan ve Malezya sayılabilir.8 4.1.4. REKABET YAPISI VE RAKİPLERİN ÖZELLİKLERİ Türkiye’de sanayi domatesi alımlarının yaklaşık %80’i ise sözleşmeli üretim ile yapılmakta, domates özel sektör tarafından kurulan fabrika ve işletmelerde sanayi üretimine dönüşmektedir. Günümüzde yaklaşık 100 işletme ve tesiste konserve sanayinin diğer ürünlerinin yanı sıra ağırlıklı olarak domates salçası üretilmektedir. Salça üreten firmaların %63’ü sanayi domatesi üretiminin %80’inden fazlasını yapan İzmir, Bursa, Balıkesir, Manisa ve Çanakkale illerinde bulunmaktadır.

Tablo 5. Salça Üreten Firmaların İllere Dağılımı İller Sayı Oran (%) İzmir 20 20 Bursa 14 14 Balıkesir 13 13 Manisa 9 9 Çanakkale 7 7 Mersin 4 4 Tokat 4 4 Konya 4 4 Gaziantep 4 4 Hatay 4 4 10 İlin Toplamı 83 84 Toplam 99 100

Kaynak: TOBB, 2009

Domates salçası üretiminin 2004 yılında yaklaşık %75’i 11 firma, 2005 yılında ise %67’si 13 firma tarafından üretilmiştir. Sanayi işletmeleri genel olarak ileri ülkeler düzeyinde ve modern tesislerden oluşmaktadır. Ancak, imalathane düzeyinde üretim yapan işletmeler de mevcuttur. Türkiye yaklaşık 700 bin ton mevcut üretim kapasitesi ile İtalya'dan sonra Avrupa'da ikinci sırada, dünyada ise ABD ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin ardından dördüncü sırada bulunmaktadır. Ülkemizde salça üretimi konusunda toplam üretim kapasitesi 600.000 ton civarındadır. Belli başlı firmalar, Tat, Tukaş, Tamek, Penguen ve

8 İ.E. Sarısaçlı, Salça Sektör Raporu, İGEME-Ekonomi Bakanlığı, 2008

2

Akfa olarak gösterilebilir. Sayılan firmalar, pazarın yaklaşık % 60-70’ini oluşturmaktadır. Firmalar kalite ve fiyat açısından rekabet içerisindedir. 4.2. PAZARLAMA PLANI 4.2.1. HEDEF PAZAR VE ÖZELLİKLERİ Gerek taze ve gerekse işlenmiş (salça, kurutulmuş, dilimlenmiş vb.) olarak tüketilen domates, Türkiye yaş sebze meyve üretiminde ilk sırayı almaktadır. 2013 yılında 11.820.000 ton domates üretimi gerçekleşmiş9 olup; bu üretimin %33’ü sofralık olarak tüketilmiş %67’si ise işlemeye ayrılmıştır. İşlenmek üzere üretilen kısmın, %85’i domates salçası, %10’u konserve ve kalan kısmı ise ketçap, domates suyu, kurutulmuş domates ve diğer ürünlerin üretiminde kullanılmıştır.10 Domates ve biber, diğer birçok tarımsal hammaddeler gibi, uzun dönemde muhafaza edilmesi mümkün olmayan ürünlerdir. Sanayide işleme sayesinde, bu ürünlerin kullanım olanakları ve süresi arttırılmaktadır. Böylece arz esnekliği bir ölçüde artırılarak, fiyatların tarım kesimi üreticisi lehine değişmesine katkıda bulunulmakta, aynı zamanda normal üretim döneminde tüketilemeyen ürünün ziyan olmasını önleme konusunda önemli bir çözüm getirilmektedir. Diğer yandan, salca, kurutulmuş sebze, konserve, domates suyu ve benzeri ürünler, tüketici için gıda ürünleri yelpazesinde ürün çeşitliliği oluşturarak, özellikle normal üretim dönemi dışında, domates ve biber gibi ürünlerin bir anlamda ikame edilmesini sağlamaktadır. Tarım ürünlerinin islenmesi sayesinde, gelişen ve değişen tüketici tercihlerine cevap verilmesinin yanı sıra, hızlı ve zorlasan yaşam koşulları içerisinde kolaylaştırıcı alternatifler ortaya çıkmakta, bu durum özellikle çalışan kadınlar acısından önemli avantajlar sağlamaktadır. Domates, kırmızıbiber ve bu ürünlerin işlenmesi ile elde edilen salça tüketiminin takip edilmesi, bu tüketimi hangi faktörlerin etkilediğinin bilinmesi, tarım ve sanayi kesimi üreticisi acısından önem taşımaktadır. Salçaya olan talebi etkileme olasılığı olan birçok faktörden (etnik köken, yerleşim yeri, gelir, yaş ve cinsiyet gibi) söz edilebilir. Türkiye’de salça tüketimi, tedarik şekli (fabrika üretimi, ev yapımı vb.), tedarik sekline etkili sosyoekonomik faktörler vb. konularda yapılan araştırmaların yeterli olmadığı ve bu araştırmalarda irdelenen esas konunun domates salçası tüketimi olduğu gözlenmektedir.11

9 TÜİK 10 E. O. Büyükbay, M. Sayılı, M. Uzunöz, Tüketicilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri İle Salça Tüketimleri Arasındaki İlişki: Tokat İli Örneği, 2009 11 E. O. Büyükbay, M. Sayılı, M. Uzunöz, Tokat İlinde Salça Tüketim Yapısı ve Tüketimi Etkileyen Faktörler, Bahçe Ürünlerinde IV. Muhafaza ve Pazarlama Sempozyumu, 08-11 Ekim, 2008

3

4.2.2. HEDEF MÜŞTERİ GRUBU VE ÖZELLİKLERİ Geleneksel olarak Türk mutfağında önemli bir yer tutan ve oldukça yaygın şekilde tüketilen salça, işlenmiş domates ve biber ürünlerinin basında gelmektedir. Bu ürünün tüketimini etkileyen faktörler üzerinde yapılan bir çalışmada aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır12: • Domates salçası ailelerin tamamına yakını, biber salçası ise yarıdan az bir bölümü

tarafından tüketilmektedir. • Bireylerin çoğunluğu genel ortalamaya yakın miktarlarda salça kullandıklarını ifade

etmişlerdir. • Salça tüketimi ile, bu tüketimi etkilemesi olası görülen bazı sosyo-ekonomik özellikler

arasında bir etkileşim olup olmadığı khi-kare analiziyle ortaya konulmaya çalışılmıştır. Elde edilen sonuçlar, %5 anlamlılık düzeyine göre, yaş, eğitim, meslek, ailede yaşayan birey sayısı ve gelir düzeyi faktörlerinin salça tüketimiyle ilişkili olduğunu ortaya koymuştur.

• Evlerinde genel ortalamaya göre az miktarda salça kullanıldığını ifade eden bireyler, 40 yaşın altında olan, yüksek eğitim düzeyine sahip, 4 ve daha az kişiden oluşan ailelerde yaşayan, meslek olarak memur ya da emekli grubunda yer alan, aylık gelir düzeyi 2000 TL’nin üzerinde olan kişilerdir. Buna karşılık, 50 yaşın üzerinde, düşük eğitim düzeyine sahip, 5 ve daha fazla kişiden oluşan kalabalık ailelerde yasayan, işçi ya da serbest meslek sahibi, düşük bir gelirle (2000 TL’nin altında) geçimini sağlayan bireylerin ve ailelerinin yoğun şekilde salça kullanma alışkanlıkları olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Türkiye’de domates salçası üretimi yapan çok sayıda üretim yeri bulunmakta, bunların büyük bölümü ise yerel imalathaneler seviyesindedir. Bunlar arasında sanayi ölçeğinde üretim yapan fabrikaların sayısı 30 kadardır. Salçada ölçülebilir perakende pazarın lideri %33 ile TAT olup, onu %22 ile Tukaş takip etmektedir.13 Dikkatle bakıldığında kıyasıya rekabetin yanı sıra salça pazarında bir tür uzmanlaşma olduğunu görülmektedir. Üreticiler perakende pazarı, toplu tüketim pazarını veya ihracat pazarını hedef olarak seçip, kendilerini bu hedeflerine uygun olarak yapılandırmış ve konumlandırmışlardır. Çünkü her üç pazarın da, ürünün niteliğinden pazarlama stratejilerine kadar talepleri birbirinden farklılık göstermektedir. Toplu tüketim veya endüstriyel mutfakların en önemli alt kategorisi restoranlar ve yemek fabrikalarıdır. Hemen arkasından gelen kategori ise otellerdir. Bir başka deyişle salçanın turizm ile yakından ilişkisi bulunmaktadır. Bu konumlanma nedeniyle sıradan tüketicinin 12 E. O. Büyükbay, M. Sayılı, M. Uzunöz, Tüketicilerin Sosyo-Ekonomik Özellikleri İle Salça Tüketimleri Arasındaki İlişki: Tokat İli Örneği, 2009 13 http://www.argemar.com/yazi.php?p=17

4

adını belki de hiç duymadığı ama toplu tüketim veya ihracat pazarında söz sahibi olan, önemli kapasitede salça üreticileri vardır. Fast-food pazarı ise ketçap üretimi ile bir başka alandır. Halen perakende pazarının %80’ini 5 firma kontrol etmektedir. Ancak domates salçası pazarındaki rekabetin unsurları diğer sektörlerden biraz daha farklıdır. Ambalajlı salça, ev yapımı salçayı her yıl biraz daha geriletmektedir, 1985’de toplam tüketim içindeki payı %60 olan ev yapımı salçada bu oran 2003 yılında %29’a inmiştir. Burada asıl rekabet ambalajlı ürünler pazarına yeni giren, henüz marka bağımlılığı vs. gibi konuların uzağındaki bakir tüketiciyi, kendi markasına kazandırma çabasında yoğunlaşmaktadır. Salçanın tüketim biçimi de diğer bazı gıda ürünlerinden farklıdır. Sözgelimi tüketiciyi daha fazla süt, peynir, zeytinyağı, makarna, yoğurt tüketmeye yönlendirme çabaları anlamlı sonuçlar verebilir. Oysa salça tüketiminin kişi başına doğal sınırı onlara oranla çok daha düşüktür, bu nedenle de pazara yeni tüketici kazandırmak çok önemlidir. 4.2.3. İLK FAALİYET YILINDA HEDEFLENEN SATIŞ DÜZEYİ

Ürünler/ Aylar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Yıl Toplamı

Domates salçası

0 0 0 285.714 285.714 857.143 857.143 857.143 857.143 285.714 285.714 285.714 4.857.143

4.2.4. İLK FAALİYET YILINDA HEDEFLENEN SATIŞ FİYATI Ürün Birim Satış Fiyatı (TL/Kg) Domates salçası 2,5 4.2.5. DAĞITIM KANALLARI Tesis için başlangıç aşamasında fabrikadan satış yapılacağı varsayılmıştır.

5

4.2.6. PAZARLAMA/SATIŞ YÖNTEMLERİ

Aylar Aktivite 1 Tutar Aktivite 2 Tutar Toplam 1 Web sayfası tasarımı 1.500,00 Market tanıtım stand

kurulumu 5.000,00 6.500,00

2 TV reklamı 15.000,00 Radyo reklam spotları 10.000,00 25.000,00 3 Market tanıtım stand

kurulumu 5.000,00 Promosyon ürünleri

dağıtımı 1.000,00 6.000,00

4 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

5 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

6 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

7 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

8 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

9 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

10 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

11 Sıcak satış etkinlikleri 1.000,00 Promosyon ürünleri dağıtımı

1.000,00 2.000,00

12 Yurtiçi Gıda ve İçecek Ürünleri Fuar Katılımı

10.000,00 Market tanıtım stand kurulumu

5.000,00 15.000,00

Toplam 68.500,00

4.2.7. KURULUŞ YERİ SEÇİMİ VE ÇEVRESEL ETKİLER

6

Proje için öngörülen kuruluş yeri Şanlıurfa il merkezi ve ilçeleridir. İl, 37o 49' 12" - 40° 10' 00" doğu meridyeni ile 36° 41' 28" - 37° 57' 50" kuzey paralelleri arasında yer alır. Şanlıurfa ili, coğrafi bölge ayırımında Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Orta Fırat Bölümü’nde yer almaktadır. Kapladığı alan itibariyle, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en geniş ve Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) merkezi konumunda olan çalışma alanımız, batısında Gaziantep, kuzeybatısında Adıyaman, kuzey ve kuzeydoğusunda Diyarbakır, doğusunda Mardin illeri ve güneyinde ise, 223 km uzunluğunda Türkiye-Suriye devlet sınırı ile çevrilidir. Şanlıurfa ilinin idari sınırları fiziki coğrafya açısından incelendiğinde, genel olarak batı ve kuzeybatısı (Fırat nehri), kuzey ve kuzeydoğusu (Karacadağ’ın su bölümü çizgisi) ve doğu (Büyükdere suyu) sınırları doğal, güneydeki Türkiye-Suriye devlet sınırı ise, siyasi niteliktedir. Şanlıurfa ili ve çevresi, bulunduğu enlem, bölgeye hakim olan subtropikal hava kütleleri ve rölyefin etkisiyle ülkemizde en kurak şartların yaşandığı alandır. Şanlıurfa ili ve yakın çevresinde görülen bu şiddetli kuraklık, her yerde aynı olmayıp, kuzeyden güneye doğru gidildikçe yükseltinin azalmasına ve güneyden sokulan subtropikal hava kütlelerinin etkisine bağlı olarak artar. Genel olarak kışları az soğuk, yaz ayları ise çok sıcak geçen çalışma alanımızda, iklim özellikleri tarımsal üretim üzerinde çok büyük bir rol oynamaktadır. Şanlıurfa ilinde ve dolayısıyla Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde birinci derecede tarımsal üretim üzerinde bu kadar olumsuz etki yapan kuraklık durumunu gidermek ve tarım sektörünün temel yapısal sorunlarını ortadan kaldırmak veya en aza indirebilmek için GAP devreye girmiştir.

7

ÖZET GÖSTERGELER Yüzölçümü 19.336 km2 Nüfusu (2012 ) 1.762.075 kişi İş Gücüne Katılma Oranı (2010) % 35,5 Yıllık Nüfus Artış Hızı (2010-2011) ‰ 31,79 Nüfus Yoğunluğu (kişi/km2) ve Dağılımı (2011)

89 kişi/ km2 % 55,5 Şehir, % 44,5 Köy

Toplam Yerleşim Yeri Sayısı 10 İlçe, 26 Belediye, 1.161 Köy Ortalama Yükseklik (Rakım) 518 m Ortalama, En Yüksek ve En Düşük Sıcaklık 18,3 0C, 46,8 0C, -9,3 0C Yıllık Ortalama Yağış 457,5 kg/m2 Deprem Konumu 2., 3. ve 4. Derece Arazi Kullanım Durumu % 65,4 Tarım, % 12,6 Çayır-Mera, % 21 Yayla,

% 1 Orman Teşvik Bölgesi Yatırım teşvikleri kapsamında 6’ıncı bölgede yer

almaktadır. Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sırası (2011) 73. İmalat Sanayi Gelişmişlik Sıralaması (2003) 58. Kişi Başına GSYİH (2001) 1.008 $ Banka Kredilerinin Türkiye İçindeki Yeri (2011)

% 0,52

İhracat (FOB) (2011) 174,1 Milyon USD İthalat (CIF) (2011) 289 Milyon USD Turist Sayısı (2010) 428.983 Kişi Komşuları Doğuda Mardin, Batıda Gaziantep, Kuzeybatıda

Adıyaman, Kuzeydoğuda Diyarbakır, Güneyde Suriye

Başlıca Sanayi Sektörleri Tekstil, Gıda, Kimya, İnşaat Malzemeleri, Elektrik Araç ve Gereçleri, Metal Eşya ve Makine

Ana Tarım Ürünleri Pamuk, Buğday, Arpa, Mercimek, Mısır, Antep Fıstığı, Biber

Hava Alanı GAP Kargo Havaalanı

8

4.2.7.2. Nüfus ve Demografik göstergeler Şanlıurfa nüfus olarak oldukça genç sayılabilecek bir yapıya sahiptir. 2012 yılı verilerine göre 1.762.075 kişi olan nüfusun yaklaşık %53’ü 20 yaşın altındadır. 60 yaşın üstündeki nüfus ise %5 seviyesinde olup nüfusun dinamik bir yapıya sahip olduğu ve bu yapının uzun bir süre devam edeceği görülmektedir. TÜİK verilerine göre, 2012’de çocuk nüfus (0-14 yaş grubu) oranının en yüksek olduğu il %42 ile Şırnak’tır ve Şırnak’ı %41,5 ile Şanlıurfa takip etmektedir. 2023’te %38,6 ile Şanlıurfa çocuk nüfusun en yüksek olduğu il olacaktır.

Tablo 6. İl, yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus – 2012 Yaş Grubu Toplam Erkek Kadın

'0-4' 264.989 135.688 129.301 '5-9' 239.275 122.779 116.496

'10-14' 226.918 116.282 110.636 '15-19' 194.220 99.211 95.009 '20-24' 155.921 74.135 81.786 '25-29' 141.443 70.187 71.256 '30-34' 125.546 62.288 63.258 '35-39' 95.591 47.621 47.970 '40-44' 73.068 37.170 35.898 '45-49' 67.655 34.449 33.206 '50-54' 49.234 23.507 25.727 '55-59' 37.503 18.785 18.718 '60-64' 29.821 13.984 15.837 '65-69' 21.423 9.747 11.676 '70-74' 16.633 7.350 9.283 '75-79' 11.117 4.547 6.570 '80-84' 7.219 2.642 4.577 '85-89' 3.020 828 2.192 '90+' 1.479 321 1.158

Toplam 1.762.075 881.521 880.554 Kaynak: TÜİK

Nüfus büyüklüğü açısından Şanlıurfa Türkiye’nin ilk 10 ili arasına girmektedir. Nüfus artış hızının %3 seviyesini aştığı düşünülürse sıralamada gelecek yıllarda daha üst basamaklara çıkılmasının söz konusu olacağı söylenebilir. 2007 yılında %60 seviyesinde olan şehirleşme oranı 2012 yılında %55,4 olarak gerçekleşmiştir. Temel iş gücü göstergelerine bakıldığında 2010 yılında iş gücüne katılma oranı %35,5 olarak gerçekleşirken istihdam oranı %31,1 ve işsizlik oranı %12,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. İstihdam ve iş gücüne katılım oranlarına bakıldığında Şanlıurfa'nın sondan 3. il olduğu göze çarpmaktadır. İstihdamın düşük olduğu Şanlıurfa işsizlik sıralamasında ise 24. sıradadır.

9

4.7.2.3. Ekonomik ve Sosyal Bünye Tarımsal altyapı Şanlıurfa ilimiz arazi dağılımı bakımından; Türkiye’deki toplam tarım alanının % 4,9’una sahip olup, Konya ve Ankara’dan sonra üçüncü sıradadır.

Tablo 7. Şanlıurfa Arazi Varlığı ve Dağılımı

Arazi Çeşidi Arazi Büyüklüğü(Dekar) Tarım Alanı 12.205.434 Çayır Mera Alanı 2.343.570 Ormanlık Alan 155.000 Diğer Araziler 3.879.996 Toplam Yüzölçümü 18.584.000

Kaynak: www.sanliurfa-tarim.gov.tr 2013 yılı itibariyle ilimizde sulanan alan yaklaşık 4,5 milyon dekardır. GAP projesi tamamlandığında Şanlıurfa ilinde sulanacak alan miktarı 8,3 Milyon dekar (8.349.000) olarak planlanmıştır.

Tablo 8. Sulama Durumu Sulama Şekli Sulanan Alan (Dekar) Devlet Sulaması 2.048.894 Halk Sulaması 2.455.390 Toplam 4.504.524

Kaynak: www.sanliurfa-tarim.gov.tr

Şanlıurfa ilinde Çiftçi Kayıt Sistemine (ÇKS) kayıtlı çiftçi sayısı 58.852 kişi olup, bu haliyle Türkiye’deki toplam çiftçi sayısının (2.779.000 kişi) %2,6’sını oluşturmaktadır.

Tablo 9. Çiftçi Sayısı

İlçe Adı Çiftçi Sayısı İlçe Adı Çiftçi Sayısı Akçakale 5.241 Hilvan 3.590 Bozova 3.419 Suruç 5.823 Birecik 4.575 Siverek 7.728 Ceylanpınar 2.497 Viranşehir 5.434 Halfeti 2.349 Merkez 12.837 Harran 4.534 TOPLAM 58.852

Kaynak: Çiftçi Kayıt Sistemi 2010 2012 yılı için tahmini üretim alanları tabloda verilmektedir.

10

Tablo 10. Belli Başlı Tarımsal Ürünler

Ürün Adı Kuru Üretim Alanı (Dekar)

Sulu Üretim Alanı (Dekar)

Toplam Üretim Alanı (Dekar)

Arpa 1.822.555 123.509 1.904.064 Buğday 1.426.924 2.260.821 3.687.745 Mercimek 664.605 136.635 801.240 Pamuk - 2.206.820 2.206.820 Mısır - 1.016.104 1.016.104

Kaynak: www.sanliurfa-tarim.gov.tr İlimizde yaratılan tarımsal üretim değeri yaklaşık 5,1 milyar TL’dir.

Tablo 11. Tarımsal Üretim Değeri (TL) Üretim 2002 Yılı 2010 Yılı 2011 Yılı Tarla Bitkileri Üretimi 1.243.930.410 3.078.362.587 3.542.414.409 Sebze Üretimi 178.539.120 294.314.286 315.241.329 Meyve Üretimi 106.185.428 478.174.601 497.326.012 Hayvansal Üretim 433.185.058 658.209.777 794.325.215 Su Ürünleri Üretimi - 18.200 20.300 TOPLAM 1.962.088.348 4.509.079.452 5.149.327.265

Kaynak; TUİK, TARSİM, Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü Şanlıurfa ili hayvan varlığı TÜRK-VET kayıtlarına göre 2012 yılı itibariyle aşağıda verilmiştir. Küçükbaş hayvan sayısı 1.593.915 baş, büyükbaş hayvan sayısı 250.412 baş, tek tırnaklı hayvan sayısı 5.330 adet, kanatlı hayvan sayısı 537.890 adet, aktif arılı kovan 64.145 adettir.

Tablo 12. Toplam Hayvansal Üretim

Ürün Cinsi Miktarı Birimi Süt 55.570 Ton Et 47.200 Ton Yapağı 8.064 Ton Kıl 309 Ton Deri 110.259 Adet Bal 302 Ton

Kaynak: www.sanliurfa-tarim.gov.tr İlimizde 11 adet birlik 8.385 üyesi ile faaliyetlerine devam etmektedir.

11

Tablo 13. Şanlıurfa İlimizdeki Üretici/ Yetiştirici Birlikleri Birliğin Adı Üye Sayısı Süt Üreticileri Birliği 30 Nar Üreticileri Birliği 32 Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği 5.855 Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği 1.650 Doğal Çiçek Soğanı Üreticileri Birliği 52 Ceylanpınar Biber Üreticileri Birliği 18 Birecik Antep Fıstığı Üreticileri Birliği 194 Arı Yetiştiricileri Birliği 357 Hay-Koop Birliği 75 Siverek Bal Üreticileri Birliği 48 Kırmızı Et Üreticileri Birliği 74

Kaynak: www.sanliurfa-tarim.gov.tr

Şanlıurfa’daki tarım alanları, Türkiye’deki toplam ekilebilir alanların önemli bir kısmını oluşturmakta olup, toplam yerel işgücünün %73’ü bu sektörde istihdam edilmektedir. Şanlıurfa, Türkiye’nin toplam ticari mahsulleri üretiminin önemli bir kısmını da gerçekleştirmektedir (buğdayın %25’i, mercimeğin %35’i ve fıstığın %35’i). Yanı sıra, Şanlıurfa, giderek Türkiye’nin önde gelen organik tarım üretim merkezlerinden birisi haline gelmekte olup, özellikle pamuk olmak üzere ülkedeki tüm organik ürünlerin (özellikle pamuk) %22’si Şanlıurfa’da üretilmektedir. İmalat Sanayi Tarım sektörü, Şanlıurfa ekonomisinin temel sektörü olmasına rağmen, Şanlıurfa’daki gıda sanayi gelişmemiştir ve tarımsal ürünlerin çok az bir bölümü yerelde işlenmektedir. Tarıma dayalı gıda değer zincirinin sanayi kısmı yerel ölçekte düşük üretkenlik gibi bir dizi sorunla karşı karşıyadır ve sektördeki verimsizliğin temelinde tarım sektöründeki yetersiz üretkenlik ve ürün çeşitliliği yer almaktadır. Şanlıurfa ili kapsamında, 2008 yılında yapılan bir sayımda14 imalat sanayinde faaliyet gösteren işletme sayısı 436 olarak tespit edilmiştir. Sayı itibariyle bu durumda öne çıkan sektörlerin; Tekstil, örme, konfeksiyon ve deri sanayi (%43,34) ve gıda, içki sanayi (% 32,1) olduğu gözlenmektedir. Gıda sanayi çerçevesinde; yağ, mısır kurutma ve bulgur-mercimek işletmelerinin ön planda olduğu tespit edilmiştir. Şanlıurfa ilinde bulgur-mercimek üreten 28 işletme ve ham yağ üreten 25 işletme bulunmaktadır. Mısır kurutma işletmelerinin sayısı ise 16’dır. Şanlıurfa ilinin süt ve süt ürünleri kapsamında da 8 işletmeyi sınırları içerisinde barındırdığı görülmektedir Şanlıurfa ilinde 189 işletme “Tekstil, örme, konfeksiyon ve deri sanayi” kapsamında faaliyet göstermektedir. Şanlıurfa’da tekstil sektörünün ön plana çıkmasının en önemli nedeni Türkiye’de yetiştirilen pamuğun % 43’ünün bu ilde üretilmesidir. Bu bağlamda, 14 Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası, 2008

12

pamuk çırçırı hammaddesini üreten işletmeler büyük bir yoğunluğu oluşturmaktır (138 işletme). Ancak hazır giyim (3 işletme) ve ev tekstili (1 işletme) gibi bitmiş ürün üretiminde ise işletme sayıları bir hayli düşüktür. Şanlıurfa ilinde sadece 8 işletme kimya/kimyasal ürünler kapsamında faaliyet göstermektedir. Bu işletmeler, boya, kimyasal ilaç, tiner, kozmetik ve reçine gibi ürünler kapsamında faaliyetlerini sürdürmektedirler. Şanlıurfa ilinde 32 işletme petrol, kömür ve plastik sanayi kapsamında faaliyet göstermektedir. Plastik sanayinin ise alt sanayi kolu olarak önemli olduğu gözlenmektedir. Biodizel işletmelerinin sayısının da 15 olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca 10 işletme metal ve metal eşya sanayi ve 27 işletme taş, toprak ve taşa dayalı sanayi alanlarında faaliyet göstermektedir.

Tablo 14. Şanlıurfa Sanayisinin Sektörel Dağılımı

Sektör Sanayi Üretim İşletme Sayısı

Gıda, İçki ve Tütün Sanayi

Buğday Unu Un 7 Kepek

Bulgur Mercimek Bulgur

28 Kepek Mercimek

Ham Yağ Ham pamuk yağı 25 Küspe Rafine Yağ Rafine yağ 10

Süt ve Süt Ürünleri

Süt

8

Peynir Yoğurt Ayran Tereyağı Sadeyağ

Hayvan Yemi Karma yem 6 Hazır Yemek Hazır yemek 11 Urfa Biberi İşlenmiş isot 5

Unlu Mamuller Dondurma külahı 1 Ekmek 8 Pasta ve tatlı 1

Gazlı Meşrubat Sade/meyveli gazoz 4 Mısır Kurutma Mısır kurutma 16

Muhtelif Gıda

Helva

3

Tahin Reçel Simitlik susam Lokum Pekmez Kavrulmuş kuruyemiş 1 Sığır kesimi 2

Antep Fıstığı İşlenmiş fıstık 4 Toplam İşletme Sayısı 140 Tekstil Örme Konfeksiyon ve Deri Sanayi Pamuk Çırçır Lif pamuk 138 Çiğit

13

Linter Pamuğu Linter pamuğu 10

Pamuk İpliği Pamuk ipliği 28 Linterlenmiş çiğit Hazır Giyim Hazır giyim 3 Ev Tekstili Ev tekstili 1 Dokuma Sanayi Dokuma 7

Boyama İplik boyama 1 Elyaf boyama 1

Toplam İşletme Sayısı 189

Kimya/Kimyasal Ürünler Sanayi

Boya Boya 2

Kimyasal İlaç Kimyasal ilaç 1 Sıvı yaprak gübre imalatı 1 Sıvı emülsiyon pest 1

Tiner Tiner 1 Kozmetik Kolonya 1

Reçine Alkit reçine

1 Poliüretan sertleştirici Solüsyon

Toplam İşletme Sayısı 8

Petrol Kömür ve Plastik Sanayi

Plastik Sanayi

Poşet 2 Cam takviyeli boru 1 Plastik eşya 2 Temiz su borusu 1 Sulama borusu 1 Boru bağlantı parçası 2 Koli bandı 1 Sulama ve yağmurlama borusu 1

Polietilen granül 1 Plastik hortum 2 Örgülü şeffaf hortum

Biodizel Biodizel 15 LPG Dolum LPG dolum 2 Madeni Yağlar Muhtelif maddeler yağlar 2

Toplam İşletme Sayısı 32

Metal ve Metal Eşya Sanayi

Tel ve Çivi Tel ve çivi 2 Dalgıç Pompa Dalgıç pompa 3 Tarım Makinaları Zirai aletler 4

Boru Profil Susturucu

Egzos borusu 2 5”kolon borusu 1 Spiral kaynaklı boru 2 Kılıf boru

Güneş Enerjisi Sistemleri Güneş enerjisi 9

Muhtelif Metal

Baskül 1 Motor yenileme 1 Trans. soğutma paneli 1 Çelik raf 1 Çelik konstrüksiyon 1 Kablo pensesi 1

14

Döküm Muhtelif döküm 1 Toplam İşletme Sayısı 10

Elektrikli Makinalar Cihazlar Alet ve Malzemeler Sanayi

Transformatör Transformatör 7 Elektrikli ev aletleri Ev aletleri 1 Buzdolabı Buzdolabı 1 Akümülatör Akümülatör 1

Toplam İşletme Sayısı 10

Taş Toprak ve Taşa Dayalı Sanayi

Çimento Karo Hazır Beton

Çimento 1 Mermer 3 Hazır beton 5 Çit direği 1 Parke taşı 5 Yer karosu 3 Blok tuğla 1 Cam mozaik 1

Taş Ocakları Mıcır 7 Taş tozu Toplam İşletme Sayısı 27

Kaynak: Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası, 2008

15

5. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ PLANLAMASI

5.1. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ TEMİN KOŞULLARI Domates salçasının hammaddesi domatestir. Domates bitkisi çeşitli tiplerde yetiştirilebilmektedir. Domateslerde kuru madde oranları % 5-6,5 arasında değişmektedir. Salça olarak kullanılacak domatesin ortalama 5,6 kg’ından 1 kg salça elde edilir. Gün geçtikçe domates brixleri yani kuru madde oranları düşürülmekte ve 6,5 kg domatesten 1 kg salça elde edilmektedir. Salça üretiminde her tür domates işlenebilirse de bazı tiplerin ham madde olarak kullanılması uygun düşmemektedir. Çünkü sanayi tipi olmayan yani sofralık domateslerde 7-8 kg domatesten 1 kg salça elde edilebilirken sanayi tipi domatesten bu rakam 6 kg 'a kadar düşebilmektedir. Salça üretiminde kullanılacak domateslerde genel olarak aranan özellikler şu şekildedir:

• Domatesin kabuk ve et kısımları homojen olarak kırmızı veya koyu kırmızı olmalı • Kuru madde oranı yüksek, şeker miktarı fazla, asit miktarı az, lezzeti iyi olmalı • Hastalıklara ve küflenmeye karşı dayanıklı olmalı • Domates üretiminde birim alandan elde edilen ürün verimi yüksek olmalı • Domatesin hasat dönemi uzun olmalı • Domates ince kabuklu ve çatlamalara karşı dayanıklı, çap ortalaması 50 mm’nin

üzerinde olmalı • Domates çeşidi orta boy ve bodur tiplerden (tarla tipi) olmalı • Domatesin tohum yuvaları küçük ve az çekirdekli, et kısımları da fazla olmalıdır.

İyi kaliteli bir salça ancak, tam olarak olgunlaşmış, sağlıklı ve olabildiğince kırmızı domateslerden elde edilir. Alınan domateslerin kuru madde ve şeker oranı yüksek, hastalık ve küflere karşı dirençli, her tarafı aynı anda olgunlaşan, bol ürün veren bir çeşit olması gerekir. Ham madde alımında, tam olgun domatesler eksperler tarafından ayrılmalı yeşil olanlar seçilmelidir. Hasat edilen domateslerin 3–4 saat içinde işlenmesi en ideal olanıdır. Dünya domates üretiminde Çin 2011 yılında yaklaşık 48,5 milyon ton üretim ile lider durumdadır. Çin’i 16,8 milyon ton üretim ile Hindistan, 12,5 milyon ton ile Amerika ve 11 milyon ton üretim ile Türkiye takip etmektedir. Domates üretiminde ilk sıralarda yer alan bu ülkelerin 2011 yılı üretimleri Hindistan dışında azalma göstermiştir. Dünya üretimindeki payı 1995 yılında %15 olan Çin, özellikle 2000 yılından sonra hızlı bir artış göstererek dünya üretimindeki payını 2009 yılında %29,2’e, 2011 yılında ise 30,4’e çıkarmıştır. Çin’de tüm bölgelerde domates üretimi yapılmakla birlikte üretim Shandong, Hebei, Xinjiang, Henan ve Jiangsu’da yoğunlaşmaktadır. Shandong’da üretimin %80’den fazlası serada yetiştirilmektedir. Sera üretiminde verim, yılda iki kez yetiştiricilik yapılabilmesi nedeniyle tarladaki üretime göre daha yüksektir. Üretimde önemli ülkelerden

16

ABD’de Californiya Eyaleti, AB’de ise, 2011 yılında İtalya 5,9 milyon ve İspanya 3,8 milyon ton üretim ile lider durumdadır. Dünya kişi başına domates tüketimi 2007 yılı FAO verilerine göre yaklaşık 18 kg/yıl iken 2009 yılında 20,5 kg’a çıkmıştır. Bu miktar AB’de 2009 yılında ortalama 30,6 kg/yıl, Almanya’da 18,3 kg/yıl, İngiltere’de 20,1 kg/yıl, Fransa’da 23,0 kg/yıl, Belçika’da 27,6 kg/yıl, İtalya’da ise 60,5 kg/yıl olmuştur. ABD’nin yıllık kişi başına tüketimi 44,3 kg/yıl, Çin’in ise 28,5 kg/yıl olmuştur. AB ülkeleri içerisinde en yüksek tüketim miktarı 105,3 kg/yıl ile Yunanistan’da gerçekleşirken, Toplulukta 2002 yılında 28 kg/yıl olan kişi başına ortalama tüketim çok az bir artış göstermiştir. Dünya’da 2009 yılında en fazla tüketim 150,3 kg ile Libya ve 115,9 kg/yıl ile Mısır’a aittir. Dünya üretiminde ilk sırada yer alan Çin 2002 yılında 17 kg olan kişi başı tüketimini 28,5 kg’a, Amerika ise aynı yıllar içinde 41 olan kişi başı tüketimini 44 kg’a çıkarmıştır. Türkiye’de domates üretiminde Ege, Marmara ve Akdeniz Bölgesi 2006-2010 yıllarında üretimin ortalama %78’ini üretmiştir. Bölgeler arası sıralamada Akdeniz ilk sırada yer almakta, bunu sırasıyla Ege ve Marmara Bölgesi izlemektedir. Akdeniz Bölgesi üretiminin %97’si sofralık üretim, Marmara Bölgesi üretiminin 2011 yılında %37’si ve 2012 yılında %36’si sofralık üretimdir. 2011 yılında domates üretiminde bir önceki yıla göre %9,5 ve 2012 yılında ise %3,2 artış olmuştur. Aynı yıllarda üretim Akdeniz, Ege, Marmara ve Batı Karadeniz bölgelerinde ve diğer bölgelerde artarken, Doğu Karadeniz’de azalmıştır. Marmara ve Ege Bölgesi sanayiye yönelik sözleşmeli yetiştiriciliğin yaygın olduğu bölgelerdir. Akdeniz Bölgesi ise özellikle sera üretimi ve taze tüketime yönelik üretimde yoğunlaşmıştır. Domates üretimi açıkta ve örtü altında olmak üzere iki farklı üretim yapısına sahiptir. Açıkta üretim, sözleşmeli ve sözleşmesiz olmak üzere farklılık göstermektedir. Sözleşmesiz yapılan üretim çoğunlukla sofralık olarak tüketilmekte olup sözleşmeli üretim Ege ve Marmara Bölgelerinde özellikle imalat sanayine hammadde temini için önemli olmaktadır.15 Türkiye’de her yıl sanayide işlenen domatesin %80-90’ı salça sanayinde kullanılmaktadır. Günümüzde yaklaşık 100 işletme ve tesiste konserve sanayinin diğer ürünlerinin yanı sıra ağırlıklı olarak domates salçası üretilmektedir. Türkiye’nin domates ihracatı Şubat ayından itibaren Haziran ayına kadar artış göstermekte ve daha sonra açıkta üretimin yoğun olduğu Temmuz ayında en düşük seviyesine ulaşmaktadır. İhracat en düşük seviyesini Temmuz ve Ağustos aylarında, en yüksek seviyesini ise Nisan ve Mayıs aylarında göstermektedir (www.akib.org.tr, Keskin vd. 2009). Domates ihracatında ise kuraklığın yaşandığı 2007 yılında fiyatlar artmaya başlamış, 2008 yılında bu artış devam etmiş ve döviz kurundaki artışla birlikte 2009 yılında ise fiyatlar azalmıştır. Son olarak 2010 yılında ihracat fiyatları ortalama olarak 831

15 www.tugem.gov.tr

17

$/ton gerçekleşmiş, takip eden 2 yıl 750 ve 715 $/ton olan fiyatlar 2013 yılında 8 aylık ortalamalara göre 828 $/ton olmuştur. Şanlıurfa ilinin yıllara göre salçalık ve sofralık domates üretim verileri tabloda yer almaktadır.

Tablo 15. Domates Üretimi 2010 2011 2012 2013 TOPLAM TÜRKİYE 10.052.000 11.003.433 11.350.000 11.820.000 Domates (salçalık) 2.878.812 3.430.002 3.652.039 3.878.220 Domates (sofralık) 7.173.188 7.573.431 7.697.961 7.941.780 ŞANLIURFA TOPLAM 367.759 359.869 471.456 476.936 Domates (salçalık) 287.817 270.708 281.918 282.944 Domates (sofralık) 79.942 89.161 189.538 193.992

% PAY 3,66% 3,27% 4,15% 4,03% Kaynak: TÜİK

5.2. HAMMADDE VE DİĞER GİRDİ MİKTARLARI

No Ürün Birim Fiyat Miktar Yıllık Maliyeti 1 Domates 0,18 45.333.333 8.160.000,00 2 Diğer Yardımcı Malzemeler 408.000,00

Toplam 8.568.000,00

Diğer Yardımcı Malzemeler maliyeti, her bir ürün içerisindeki hammaddelerin toplamının %5’i olarak

varsayılmış ve toplama dahil edilmiş ve ambalaj giderleri bu kapsamda dikkate alınmıştır.

18

6. İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI

6.1. PERSONEL YÖNETİMİ No Pozisyon Aylık Brüt

Ücretler Personel

Sayısı Yıllık Brüt

Ücretler 1 Genel Müdür 4.000 1 48.000 2 Sekreter ve İdari İşler

Sorumlusu 1.700 1 20.400

3 Satış ve Pazarlama Sorumlusu

2.500 2 60.000

4 Ön Muhasebe Sorumlusu 2.000 1 24.000 5 Mühendis 3.000 1 36.000 6 Teknik Müdür 2.500 1 30.000 7 Usta 1.700 2 40.800 8 İşçi 1.331 20 319.440 9 Bekçi-Şoför 1.331 2 31.944

Toplam 31 610.584

Yönetim ve üretimde üst kademede çalışacak personelin maaşı Şanlıurfa ilindeki piyasa koşulları ve

yapılacak işin niteliği dikkate alınarak belirlenmiştir.

Asgari ücret (1.331 TL) belirlenirken 2013 yılı tutarı baz alınmış ve 2016 yılına kadar her yıl %10 artış

olacağı varsayılmıştır.

Brüt ücretlere işveren payı dâhildir.

19

6.2. ORGANİZASYON ŞEMASI

GENEL MÜDÜR

ÜRETİM VE KALİTE KONTROL

MUHASEBE

PAZARLAMA- DAĞITIM

İNSAN KAYNAKLARI

syf. 20

7. ÜRETİM PLANLAMASI

7.1. YATIRIM UYGULAMA PLANI VE SÜRESİ

Aktiviteler/Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Finansal kaynakların temini Arazi belirlenmesi İşletmenin yasal kuruluşu Gerekli izinlerin alınması İnşaat işleri Makine ve donanım alımı Makine ve donanım montajı Hammadde temini Deneme üretimi İdari örgütlenmenin yapılması

İşgücünün sağlanması Pazarlama planının yapılması

Yatırımın başlangıç tarihi 01.07.2014 olarak kabul edilmiştir.

syf. 21

7.2. KAPASİTE KULLANIM ORANI Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kapasite Kullanım Oranı

0% 60% 70% 75% 75% 75% 75% 75% 75% 75%

İşletmenin 1. yılı yatırım dönemi olarak kabul edildiğinden üretim 2. yıldan itibaren başlamaktadır.

7.3. ÜRETİM MİKTARI

7.3.1. TAM KAPASİTEDEKİ ÜRETİM DÜZEYİ

Ürün / Aylar

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Toplam

Domates salçası

0 0 0 476.190 476.190 1.428.571 1.428.571 1.428.571 1.428.571 476.190 476.190 476.190 8.095.238

Tam kapasitedeki üretim düzeyi; satın alınan makine ve donanımların kapasiteleri, işyeri büyüklüğü ve personel

sayısı göz önüne alınarak %100 kapasite kullanım oranındaki düzeye göre hesaplanmıştır.

7.3.2. İLK FAALİYET YILINDAKİ ÜRETİM VE SATIŞ DÜZEYİ

Ürünler/ Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Yıl

Toplamı Domates salçası

0 0 0 285.714 285.714 857.143 857.143 857.143 857.143 285.714 285.714 285.714 4.857.143

İlk faaliyet yılındaki üretim ve satış düzeyi ilk yıl için %60’lık kapasite kullanım oranına göre belirlenmiştir.

7.3.3. İLK 15 YILDAKİ ÜRETİM VE SATIŞ DÜZEYİ

İlk 15 Yıldaki Üretim Düzeyi Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Ürünler/ Kapasiteler 0 60 70 75 75 75 75 75 75 75 75 75 75 75 75

Domates salçası 0 4.857 5.667 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071 6.071

22

7.4. BİRİM MALİYETLER VE KARLILIK ORANLARI

Üretim Türleri Hammadde Maliyeti

Genel Giderler Maliyeti

Personel Maliyeti

Toplam Birim

Maliyet

Yıllık Toplam Maliyet

Birim Satış Fiyatı

Birim Ürün

Başına Düşen

Karlılık Oranı

Birim Ürün

Başına Düşen

Karlılık Tutarı

Domates salçası 1,06 0,01 0,13 1,20 5.818.507 2,50 52,08% 1,30

Hammadde maliyeti 5.2 Hammadde ve Diğer Girdi Miktarları tablosundan alınmıştır.

Genel giderler maliyeti; hammadde ve personel giderleri hariç olmak üzere, 8.2 İşletme Sermayesi tablosunda

yer alan giderler toplamının ürünün ilk yıldaki toplam üretim miktarına bölünmesiyle elde edilmiştir.

Personel maliyeti 8.2 İşletme Sermayesi tablosunda yer alan yıllık personel giderleri toplamının ürünün ilk

yıldaki toplam üretim miktarına bölünmesiyle elde edilmiştir.

Toplam birim maliyet; hammadde maliyeti, genel giderler maliyeti ve personel maliyetinin toplamı ile elde

edilmiştir.

Yıllık Toplam Maliyet; ürünün toplam birim maliyeti ile ilk yıldaki toplam üretim miktarının çarpımı ile elde

edilmiştir.

23

7.5. İŞ AKIŞ ŞEMASI

Domates salçası üretim akış şeması aşağıda verilmiştir.

Aktarma Bandı

◄

Yıkama ve Seçim

▼

Parçalama (Turbo Kırıcı)

▼

Ön Isıtma (Monopomp-Tank)

▼

Pulper ve İnce Elekten Geçirme (Turbo Eksraktör ve Posa Elevatörü)

►

Posa Ayırma

▼

Evaparatör ▼

Pastörizasyon ▼

Dolum

▼

Kapatma

24

7.6. TEKNOLOJİ ÖZELLİKLERİ Domates salçası, domates bitkisinin olgun, sağlam, kırmızı renkli ve taze meyvelerin iyice yıkanıp ezildikten sonra ısıtılarak ve ısıtılmaksızın tekniğine göre kabul, çekirdek ve lif gibi parçalardan ayrılarak elde edilen domates pulpunun belli bir kuru maddeye kadar vakumda koyulaştırılarak hermetik kaplarda ışıl işlem ile dayanıklı hale getirilerek gerektiğinde yemeklik tuz ( TS 933) ilave edilerek hazırlanmış bir mamuldür. Püre salça: Domates suyunun suda çözünebilen tuzsuz kuru madde miktarının %11-26 arasına kadar konsantre edilmesi ile elde edilen bir mamuldür. Salça, ülkemiz gıda ihracatında en önemli ürün kategorileri arasında yer almaktadır. Salça üretimi domates ve biberleri daha kolay tüketilir hale getirmeyi ve tüketim zamanına kadar da onları uzun süre bozulmadan saklamayı amaçlamaktadır. Domatese Uygulanan Ön İşlemler Domateslerin Yıkanması: Domatesler, fabrikaya traktör veya kamyonların kasalarında dökme olarak getirilip, basınçlı su yardımıyla havuzlara boşaltıldığı gibi sandık veya kasalar içerisinde de getirilebilirler. Bu şekilde gelen domatesler işçiler tarafından elle yine havuzlara boşaltılırlar. Bu işlemde domateslerin kaba bir temizliği de yapılmış olur. Domatesler fabrikaya havuzlardan akış kanalları yardımıyla su ile taşınırlar. Akış kanalları sayısı fabrika kapasitesine ve işleme hattı sayısına göre değişiklik gösterir. Kanallar krom yani paslanmaz çelik saçtan “U” şeklinde yapılmıştır. Derinliği 35–50 cm, genişliği 30-35 cm olup, fabrikaya doğru %0,8–1,5 eğimle yerleştirilir. Domatesler, 0,2–0,4 m/sn hızla ve ağırlığının 4–6 katı su ile akış kanallarından fabrika içine alınırlar. Taşıyıcı görevi yapan su, ayrılarak domateslerin taşıma işinde yine kullanılır. Bu su, oldukça kirli olduğundan temizleme işinde kullanılmaz. Eğer fabrikada su sorunu varsa, yıkama makinesinde kullanılan su, akış kanalına verilirse bu sorun önemli ölçüde giderilir. Akış kanallarında ıslatılmış ve hatta bir ölçüde ön yıkama uygulanmış domatesler ayıklanmadan önce itina ile iyice yıkanır. Modern domates yıkama makineleri peşpeşe iki yıkama tankından oluşur. Birinci yıkama tankındaki domatesler pedallı çarklar yardımıyla ikinci tanka aktarılır. Yıkamada domatesten ayrılan toz, toprak gibi unsurlar aşağı geçerek dipte toplanırlar. Yıkanmış domatesler elavatör yardımıyla taşınırken taşıma sırasında elavatör boyunca yer alan duş düzeniyle bir defa daha temiz suyla yıkanıp durulanırlar. Domateslerin ayıklanması: Ayıklama, salça üretimine elverişli olmayan çürük, ezik veya yeşil domateslerin doğrudan tümden ayrılması veya kusurlu domateslerin kusur bölgelerinin kesilip atılarak elverişli kısımlarının alınması demektir. Ayıklama, dönen merdanelerden oluşmuş bir bantta gerçekleştirilir. Ayıklama bandı yaklaşık 100 cm eninde 6,7 m

25

uzunluğundadır. Bandın iki tarafındaki işçiler, bantta tek sıra halinde geçen domatesleri ayıklarlar. Ayıklayıcıların ayırdığı, amaca elverişli olmayan domatesler, hemen yanlarında bulunan bir huniye atılarak, ayıklama baritinin altındaki bir konveyör yardımıyla uzaklaştırılır. Bunlar bazen, kalitesi düşük salçaya işlenmektedirler. Ayıklayıcıların başarılı olması için, bu konuda yeterli bilgi sahibi olmaları ve domates kusuru ve hastalıklarını tanımaları gerekir. Pulp Eldesi (Parçalanmış Domates Elde Etme): Ayıklanmış domatesler, parçalama, ısıtma ve mayşenin inceltilmesi olarak 3 aşama sonunda pulp(domates suyu, şıra) haline getirilir. Her 3 aşama birbirine bağlı olarak çalışan bir sistemde gerçekleşir. Parçalanmış domatesler, domates suyu, kabuklar, çekirdekler ve domatesin yapısındaki tüm parçaların karışmış haline pulp denir. Pulp elekten geçirilerek domates suyu veya domates şırası elde edilir. Pulpun içinden domates suyu yani şıra alındıktan sonra kalan posalara domates küsbesi denir. Süt besiciliği yapan işletmelere bu küsbeler yem olarak satılır. Domatesler fabrikada etkin bir şekilde yıkanıp, son defa temiz su ile durulandıktan sonra kusurlu olanlar tümden ayrılır veya kusurlu ve bozulmuş kısımları kesilip atılır. Bu şekilde tüm kusurlarından arındırılmış domatesler; parçalanıp, bir ısıtıcıdan geçirildikten sonra, sap, kabuk ve çekirdek gibi ana unsurlarını ayırarak domates pulpu(şırası) elde etmek amacıyla bir palper grubuna verilir. Üretimde, pulpun elde edilmesi amacıyla kullanılan palper grubundaki elek delik çapları kritik faktörlerden birisidir. Genellikle peş peşe 2 palperden yararlanılır. Birinci palperde elek delik çapı iridir, diğerleri gittikçe küçülmektedir; delik çaplarında 1.kademede 1-1,5 mm ikinci kademede ise 0,5-0,8 anifimm arasındadır. Delik çapı en küçük olan üniteye finişer denir. Palperden geçen mayşe sadece çekirdek, kabuk ve iri liflerden arındırılmış olmakla kalmaz aynı zamanda dokuyu oluşturan lifler ve hücreler parçalanıp pütürsüz ince yapılı bir pulp haline getirilir. Palperden alınan pulp bir tankta toplanıp buradan evaporatöre verilir. Evaporatör ihtiyacı oldukça yani seviyesi düştükçe buradan şırayı çeker. Eleklerde bir çatlama veya delinme sonucu, pulp kalitesi derhal bozulur ve salçada siyah lekeciklerin sayısı artar ve iri lifler görülür. Buna meydan vermemek için elekler sürekli olarak kontrol edilir. Pulper ve finişer grupları son yıllarda normal tipinden, kelebek tiplerine, bunlardan da turbo ekstraktör tiplerine geçme göstermiştir. Bu yöntemlerle yalnızca verim artışı sağlanmakla kalmamakta; elde edilen pulpun özellikle, fiziksel özelliklerinde de değişmeler görülmektedir. Ülkemizde büyük kapasiteli fabrikalarımızın tamamına yakınında bu gelişmeler yakından izlenmekte ve uygulamaya konulmaktadır.

26

7.7. MAKİNE VE EKİPMAN BİLGİLERİ

No Makine-Ekipman ve Tefrişatlar Birim Fiyat Adet Toplam

1 Aktarma Bandı 18.000 1 18.000 2 Yıkama ve seçme Bandı 108.000 1 108.000 3 Turbo Kırıcı 54.000 1 54.000 4 Monopomp Grubu 27.000 1 27.000 5 Ön Isıtıcı 45.000 1 45.000 6 Turbo Exraktör 90.000 1 90.000 7 Posa Elevatörü 11.700 1 11.700 8 Şıra Tankı 9.000 1 9.000 9 Isı Kontrol Sistemleri (Takım) 72.000 1 72.000 10 İnox Tesisat (2 ile 8 no arası) 36.000 1 36.000 11 Evaparatör 1.170.000 1 1.170.000 12 Pastör Tankı 10.800 1 10.800 13 Monopomp Grubu 21.600 1 21.600 14 Pastörizatör 162.000 1 162.000 15 Pnömatik Dolum Makinası 45.000 1 45.000 16 Isı Kontrol Sistemleri (takım) 100.800 1 100.800 17 İnox Tesisat (11 ile 15 no arası) 115.200 1 115.200 18 Kutu Kapama Makinası 216.000 1 216.000 19 Pastör Tüneli 234.000 1 234.000 20 Yardımcı makine ve teçhizat 737.280 1 737.280

Toplam (KDV Hariç Tutarlar) 3.283.380

Yatırım kapsamında temin edilecek makineler birinci el makine olup mümkün olması halinde yerli üretim tercih

edilmiştir.

Makine ve donanım temininde yüklenici firmalara ödemelerin peşin yapılacağı varsayılmıştır.

27

8. FİNANSAL ANALİZLER

8.1. SABİT YATIRIM TUTARI

Yatırım Kalemleri Tutar Giderle İlgili Açıklama

Etüt Proje Giderleri 54.200,00 Bina inşaatının projelendirme (Keşif, metraj, plan, harita

ve çizim) ve zemin etüt maliyetidir. Arazi Alım Giderleri 0,00 Arazi-arsa alımı yapılmayacaktır Bina Yapımı 1.084.000,00 Tesis yapım maliyetidir. Makine-Ekipman ve Tefrişatlar

3.283.380,00 Makine, ekipman, tefrişat ve donanımların KDV hariç tutarlarıdır.

Demirbaş Giderleri 98.501,40 Makine ve ekipman giderlerinin % 3'üdür. Montaj Giderleri 32.833,80 Makinelerin montaj giderleridir. Kuruluş İşlemleri ve Harç Masrafları 3.000,00 Limited Şirket için öngörülmüştür.

Genel Giderler 45.559,15 Diğer kalemlerin toplamının % 1'idir. Beklenmeyen Giderler 230.073,72 Diğer kalemlerin toplamının % 5'idir. Sabit Yatırım Alt Toplamı 4.831.548,07 Etüt proje gideri tutarı hesaplanırken bina inşaat giderleri tutarının %5’i düzeyinde olacağı varsayılmıştır.

Yatırımcının işyerini inşa edebileceği bir araziye sahip olduğu varsayılmış ve maliyet belirtilmemiştir.

İnşaat sürecinde Taban Alanı Katsayısı Şanlıurfa Belediyesi İmar ve Şehircilik Daire Başkanlığı’ndan alınan

bilgiye göre %35’tir.

Bina inşaat giderleri hesaplanırken Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2013 yılı birim fiyatı ortalaması olarak 542

TL/m2) esas alınmıştır.

Makine-ekipman ve tefrişat giderleri 7.7. Makine-Ekipman ve Tefrişat Bilgileri tablosundan alınmıştır.

Demirbaş Giderlerinin makine-ekipman ve tefrişat giderlerinin %3’ü düzeyinde bir maliyeti olacağı

varsayılmıştır.

Montaj giderlerinin makine-ekipman ve tefrişat giderlerinin %1’i düzeyinde bir maliyeti olacağı varsayılmıştır.

Kuruluş İşlemleri ve Harç Masrafları limited şirketler için 3.000 TL olarak öngörülmüştür.

28

Maddi Duran Varlıklar Amortismanı Yatırım Harcamaları Ekonomik Ömür (Yıl) Amortisman Oranı Tutar

Taşıt Alım Giderleri 5 20% 0 Bina Yapımı 50 2% 21.680 Makine-Ekipman ve Tefrişatlar 5 20% 656.676 Faiz Amortismanları 5 20% 236.548 Demirbaşlar 5 20% 19.700

Toplam 934.604 Maddi Olmayan Duran Varlıklar Amortismanı

Yatırım Harcamaları Ekonomik Ömür (Yıl) Amortisman Oranı Tutar Kuruluş ve Örgütlenme Gideri 5 20% 73.133 Taşıt alım gideri amortisman tutarı; 8.1 Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki taşıt alım giderinin %20 olarak

varsayılan amortisman oranı ile çarpımı sayesinde elde edilmiştir.

Bina yapımı amortisman tutarı; 8.1 Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki bina yapım giderinin %2 olarak

varsayılan amortisman oranı ile çarpımı sayesinde elde edilmiştir.

Makine-ekipman ve tefrişat amortisman tutarı; 8.1 Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki makine-ekipman ve tefrişat

giderinin %20 olarak varsayılan amortisman oranı ile çarpımı sayesinde elde edilmiştir.

Faiz amortisman tutarı; yatırım için alınacak banka kredisinin faiz giderinin %20 olarak varsayılan amortisman

oranı ile çarpımı sayesinde elde edilmiştir.

Demirbaş amortisman tutarı; 8.1 Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki demirbaş giderinin %20 olarak varsayılan

amortisman oranı ile çarpımı sayesinde elde edilmiştir.

syf. 29

8.2. İŞLETME SERMAYESİ

İşletme Gider Kalemleri İşletme Sermayesi 2.Yıl 3.Yıl 4. Yıl 5. Yıl 6. Yıl 7. Yıl 8. Yıl 9. Yıl 10. Yıl 11. Yıl 12. Yıl 13. Yıl 14. Yıl 15. Yıl

Hammadde ve Diğer Girdiler

714.000 8.568.000 9.996.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000 10.710.000

Personel Giderleri 50.882 610.584 712.348 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230 763.230

Pazarlama-Satış Giderleri 5.708 68.500 79.917 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625 85.625

Elektrik 909 3.637 4.243 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546 4.546

Su 4.725 18.900 22.050 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625 23.625

Yakıt (Isınma-Aidat) 205 820 957 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025 1.025

Mali Müşavir Ücreti 434 1.736 2.025 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170 2.170

Hukuk Müşaviri Ücreti 2.660 10.640 12.413 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300 13.300

Telefon 571 2.283 2.664 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854 2.854

Kırtasiye Giderleri 171 685 799 856 856 856 856 856 856 856 856 856 856 856 856 Ambalaj-Paketleme Giderleri

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Sigorta Giderleri 1.861 22.329 26.051 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912 27.912

Nakliye Gideri 1.000 4.000 4.667 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000 5.000

Bakım-Onarım 1.820 21.837 25.476 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296 27.296

Genel Giderler (%1) 7.778 93.340 108.896 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 116.674 Beklenmeyen Giderler (%5) 39.280 471.365 549.925 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206 589.206

Toplam Tutar 832.005 9.898.656 11.548.431 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319 12.373.319

Dönem Sonu Stok 0 714.000 833.000 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500 892.500

TOPLAM TUTAR 832.005 9.184.656 10.715.431 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819

* İşletme sermayesi giderleri 1 aylık varsayılmıştır.

syf. 30

Hammadde ve diğer girdiler tutarı 5.2. Hammadde ve Diğer Girdi Miktarı tablosundan alınmıştır. Personel giderleri 6.1. Personel Yönetimi tablosundan alınmıştır. Pazarlama satış giderleri 4.2.6. Pazarlama/Satış Giderleri tablosundan alınmıştır. Elektrik kWh fiyatı belirlenirken Aralık 2013 sanayi işyerleri için uygulanan tarife baz alınmış ve bilgi Dicle Elektrik Dağıtım AŞ’den temin edilmiştir. Birim fiyata KDV dâhil değildir. Metreküp su fiyatı belirlenirken Ocak 2013 işyerleri için uygulanan tarife baz alınmış ve bilgi Şanlıurfa Belediyesi’nden temin edilmiştir. Birim fiyata KDV dâhil değildir. Isınma amaçlı yakıt türü olarak doğalgaz kullanılacağı varsayılmıştır. Metreküp doğalgaz fiyatı belirlenirken Aralık 2013 Sanayi-İşyerleri için uygulanan tarife baz alınmış ve bilgi AKSA Şanlıurfa Doğalgaz Ltd. Şti.’den Temin edilmiştir. Birim fiyata KDV dâhil değildir. Mali müşavir ücreti belirlenirken “2013 Yılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik, Yeminli Mali Müşavirlik Asgari Ücret Tarifesi” baz alınmıştır. Hukuk müşaviri ücreti belirlenirken Şanlıurfa Barosu Başkanlığı’nın 2013 Yılı Asgari Ücret Çizelgesi’nde yer alan tarife baz alınmıştır. Telefon giderlerinin pazarlama-satış giderlerinin %10’u düzeyinde gerçekleşeceği varsayılmıştır. Kırtasiye giderlerinin pazarlama-satış giderlerinin %3’ü düzeyinde gerçekleşeceği varsayılmıştır. Sigorta gideri olarak araçlara ait kasko gideri ve işyerinin (Makineler, bina ve diğer ekipmanlar dahil) yangın, hırsızlık, sel, deprem vb. risklere yönelik sigorta gideri baz alınmıştır. Gider hesaplanırken sabit yatırım kalemleri tablosunda yer alan her taşıt için yıllık 1.000 TL kasko maliyeti olacağı varsayılmıştır. İşyeri sigortası hesaplanırken ise yine sabit yatırım kalemleri tablosunda yer alan bina inşaat giderleri, makine-ekipman giderleri ve demirbaş giderleri toplamının binde 5’i baz alınmıştır. Bakım-onarım gideri işyeri binasının, makine ekipmanların ve taşıtların bakım – onarım giderlerini kapsamaktadır. Gider hesaplanırken sabit yatırım kalemleri tablosunda yer alan bina inşaat gideri, makine ekipman gideri ve taşıt gideri toplamının binde 5’i baz alınmıştır. Genel giderler hesaplanırken diğer tüm giderlerin %1’i oranında bir genel gider olacağı varsayılmıştır. Beklenmeyen giderler hesaplanırken diğer tüm giderlerin %5’i oranında bir beklenmeyen gider oluşabileceği varsayılmıştır.

syf. 31

8.3. TOPLAM YATIRIM İHTİYACI

Toplam Yatırım İhtiyacı Tutar Sabit Yatırım Tutarı 4.831.548 İşletme Sermayesi 832.005 Sabit Yatırım ve İşletme Sermayesi KDV 814.826 Toplam Yatırım İhtiyacı 6.478.379 Sabit yatırım tutarı 8.1.Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki Sabit Yatırım Alt Toplamından alınmıştır.

İşletme sermayesi tutarı 8.1.Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki ilk üç aylık işletme sermayesi toplamından alınmıştır.

Sabit Yatırım ve İşletme Sermayesi KDV tutarı KDV tablosundaki İndirilecek KDV toplamından alınmıştır.

KDV Türleri/Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Hesaplanan KDV 0 2.185.714 2.550.000 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143

İndirilecek KDV 814.826 1.667.834 1.945.806 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792

Ödenecek KDV 0 0 307.249 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351

Devreden KDV 814.826 296.945 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Hesaplanan KDV tutarı, 8.5 Nakit Akım Hesabı tablosundaki satış gelirleri toplamının %18 olarak varsayılan KDV oranı ile çarpımı sonucu elde edilmiştir.

İndirilecek KDV tutarı, arazi alım giderleri ve bina yapım maliyeti hariç olmak üzere sabit yatırım alt tutarı ile personel giderleri, ambalaj-paketleme giderleri ve sigorta

giderleri hariç olmak üzere işletme sermayesi toplamının %18 olarak varsayılan KDV oranı ile çarpımı sonucu elde edilmiştir.

Ödenecek KDV tutarı, hesaplanan KDV tutarından aynı yılın indirilecek KDV tutarının ve önceki yılın devreden KDV tutarının çıkarılması ile elde edilmiştir.

Bir dönemde indirilemeyen ve gelecek döneme devredilen katma değer vergisinin takip edildiği Devreden KDV hesabı, indirilecek KDV tutarının hesaplanan KDV tutarından

büyük olması sebebiyle yalnızca ilk ay için devreden KDV hesabına borç olarak yazılmıştır.

syf. 32

8.4. FİNANSAL KAYNAK PLANLAMASI

TOPLAM YATIRIM İHTİYACI 1. Yıl Açıklama Sabit Yatırım Tutarı 4.831.548 İşletmenin ilk yatırım dönemindeki sabit tutardır. İşletme Sermayesi 832.005 İşletmenin bir aylık ortalama işletme giderleridir.

Ödenecek KDV 814.826 Sabit yatırım tutarı ve işletme sermayesinin KDV tutarıdır.

Toplam Yatırım Tutarı 6.478.379 FİNANSMAN KAYNAKLARI 1. Yıl Açıklama Öz Kaynak 3.887.027 Yatırımcının karşılayacağı öz kaynak tutarıdır. Krediler 2.591.351 Yatırımcının banka kredisi alacağı öngörülen tutardır. Toplam Finansman Tutarı 6.478.379

Sabit yatırım tutarı ve işletme sermayesi 8.3 Toplam Yatırım İhtiyacı tablosundan alınmıştır.

Ödenecek KDV tutarı KDV tablosundan alınmıştır.

Yatırımcının %60 oranında öz kaynak ve %40 oranında kredi kullanacağı varsayılmıştır.

syf. 33

8.5. NAKİT AKIM HESABI

Nakit Girişleri / Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Dönem Başı Nakit Mevcudu 0 0 2.721.264 5.714.627 8.657.561 11.600.495 14.543.429 18.241.183 21.938.937 25.636.692 29.334.448 33.032.206 36.729.964 40.427.723 44.125.483

Kredi Tutarı 2.591.351 0 0 0 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Öz Kaynak 3.887.027 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Satış Gelirleri Toplamı 0 12.142.857 14.166.667 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572 15.178.572

Hesaplanan KDV 0 2.185.714 2.550.000 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143 2.732.143

Nakit Girişleri Toplamı 6.478.379 14.328.572 19.437.931 23.625.341 26.568.276 29.511.210 32.454.145 36.151.899 39.849.654 43.547.411 47.245.168 50.942.926 54.640.685 58.338.445 62.036.207

Nakit Çıkışları / Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Sabit Yatırım Tutarı 4.831.548 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

İşletme Sermayesi 832.005 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

İşletme Giderleri Toplamı 0 9.184.656 10.715.431 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819 11.480.819

İndirilecek KDV 814.826 1.667.834 1.945.806 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792 2.084.792

Ödenecek KDV 0 0 307.249 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351 647.351

Kredi Faiz Ödemeleri 0 362.789 307.905 245.337 174.010 92.697 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Kredi Anapara Ödemeleri 0 392.029 446.913 509.481 580.808 662.121 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Nakit Çıkışları Toplamı 6.478.379 11.607.307 13.723.304 14.967.780 14.967.780 14.967.780 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962 14.212.962

Kredi ve öz kaynak tutarı 8.4 Finansal Kaynak Planlaması tablosundan alınmıştır. Satış gelirleri toplamı, İlk Faaliyet Yılındaki Üretim Düzeyi ile satış fiyatlarının çarpımı sonucu elde edilmiştir. Hesaplanan KDV tutarı, KDV tablosundan alınmıştır. Sabit yatırım tutarı, 8.1 Sabit Yatırım Tutarı tablosundaki Sabit Yatırım Alt Toplamından alınmıştır. İşletme sermayesi, 8.2 İşletme Sermayesi tablosundan alınmıştır. İşletme giderleri toplamı, 8.2 İşletme Sermayesi tablosundan alınmıştır. İndirilecek KDV tutarı, KDV tablosundan alınmıştır. Kredi faiz ve kredi anapara ödemeleri yatırım için alınacak banka kredisinin yıllık ödemeleri dikkate alınarak belirlenmiştir.

syf. 34

9. EKONOMİK ANALİZLER

9.1. NET BUGÜNKÜ DEĞER ANALİZİ

Yıllar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Net Nakit Akımlar -6.478.379 2.277.878 2.716.212 2.555.895 2.555.895 2.405.993 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 2.962.538 Toplam Net Nakit Akımlar -6.478.379 -4.200.501 -1.484.290 1.071.605 3.627.500 6.033.493 8.996.031 11.958.569 14.921.106 17.883.644 20.846.182 23.808.720 26.771.257 29.733.795 103.584.107

İndirgenmiş Net Nakit Akımlar -6.478.379 -3.818.637 -1.226.686 805.113 2.477.631 3.746.324 5.078.025 6.136.637 6.960.806 7.584.411 8.037.106 8.344.811 8.530.148 8.612.821 27.276.933

Toplam NBD (5 Yıllık) -8.240.957 Toplam NBD (10 Yıllık) 21.265.246 Toplam NBD (15 Yıllık) 82.067.064

Net Bugünkü Değer: Gelecekte elde edilen nakit akışlarının belirli bir iskonto oranı ile bugünkü değerinin bulunmasıdır.

İndirgeme (İskonto) Oranı: Kullanılan kaynakların ağırlıklı ortalandırılmış maliyetidir.

İç Verim Oranı: Yatırım harcamaları ile yatırımdan elde edilen nakit akışları toplamı bugüne indirgendiğinde bu tutarı sıfıra eşitleyen iskonto oranıdır.

syf. 35

9.2. AYRINTILI TAHMİNİ GELİR TABLOSU

GELİR TABLOSU CARİ DÖNEM

2014 2015 2016 A - Brüt Satışlar 0,00 12.142.857,28 14.166.666,82 1- Yurtiçi Satışlar 0,00 12.142.857,28 14.166.666,82 2- Yurtdışı Satışlar 0,00 0,00 0,00 3- Diğer Gelirler 0,00 0,00 0,00 B - Satış İndirimleri 0,00 0,00 0,00 1- Satıştan İadeler (-) 0,00 0,00 0,00 2- Satış İskontoları (-) 0,00 0,00 0,00 3-Diğer İndirimler (-) 0,00 0,00 0,00 C - Net Satışlar 0,00 12.142.857,28 14.166.666,82 D- Satışların Maliyeti (-) 0,00 8.472.220,80 9.884.257,60 1- Satılan Mamullerin Maliyeti (-) 0,00 8.472.220,80 9.884.257,60 2- Satılan Ticari Mallar Maliyeti (-) 0,00 0,00 0,00 3- Satılan Hizmet Maliyeti (-) 0,00 0,00 0,00 4- Diğer Satışların Maliyeti (-) 0,00 0,00 0,00 Brüt Satış Karı Veya Zararı 0,00 3.670.636,48 4.282.409,22 E - Faaliyet Giderleri 0,00 1.720.172,07 1.838.911,19 1 - Araştırma Ve Geliştirme Giderleri (-) 0,00 0,00 0,00 2 - Pazarlama Satış Ve Dağıtım Giderleri (-) 0,00 68.500,00 79.916,67 3 - Genel Yönetim Giderleri (-) 0,00 1.651.672,07 1.758.994,52 Faaliyet Karı Veya Zararı 0,00 1.950.464,41 2.443.498,04 F - Diğer Faal. Olağan Gelir Ve Karlar 0,00 0,00 0,00 1 - İştiraklerden Temettü Gelirleri 0,00 0,00 0,00 2 - Bağlı Ortaklıklardan Temettü Gelirleri 0,00 0,00 0,00 3 - Faiz Gelirleri 0,00 0,00 0,00 4 - Komisyon Gelirleri 0,00 0,00 0,00 5 - Kambiyo Karları 0,00 0,00 0,00 6 - Konusu Olmayan Karşılıklar 0,00 0,00 0,00 7 - Reeskont Faiz Geliri 0,00 0,00 0,00 8 - Faal. İle İlgili Diğer Olağan Gelir Ve Karlar 0,00 0,00 0,00 G - Diğer Faal. Olağan Gider Ve Zararlar (-) 0,00 0,00 0,00 1 - Karşılık Giderleri 0,00 0,00 0,00 2 - Kambiyo Zararları 0,00 0,00 0,00 3 - Reeskont Faiz Gideri 0,00 0,00 0,00 4 - Diğer Olağan Gider Ve Zararlar 0,00 0,00 0,00 H - Finansman Giderleri 0,00 362.789,21 307.905,17 1 - Kısa Vadeli Borçlanma Giderleri 0,00 0,00 0,00 2 - Orta ve Uzun Vadeli Borçlanma Giderleri 0,00 362.789,21 307.905,17 Olağan Kar Veya Zarar 0,00 1.587.675,20 2.135.592,87 I- Olağandışı Gelir Ve Karlar 0,00 0,00 0,00 1 - Önceki Dönem Gelir Ve Karları 0,00 0,00 0,00 2 - Diğer Olağandışı Gelir Ve Karlar 0,00 0,00 0,00 J- Olağandışı Gider Ve Zararlar 0,00 0,00 0,00 1 - Çalışmayan Kısım Gider Ve Zararları (-) 0,00 0,00 0,00

36

2 - Önceki Dönem Gider Ve Zararları (-) 0,00 0,00 0,00 3 - Diğer Olağan Dışı Gider Ve Zararlar (-) 0,00 0,00 0,00 Dönem Karı Veya Zararı 0,00 1.587.675,20 2.135.592,87 K - Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları (-) 0,00 317.535,04 427.118,57

Geçmiş Yıl Zarar Mahsubu 0,00 0,00 1.587.675,20 Dönem Karı Veya Zararı 0,00 1.587.675,20 2.135.592,87 K - Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları (-) 0,00 317.535,04 427.118,57

Dönem Net Karı Veya Zararı (-) 0,00 1.270.140,16 1.708.474,29

syf. 37

9.3. BİLANÇO

TAHMİNİ BİLANÇO AKTİFLER 2014 2015 2016 PASİFLER 2014 2015 2016

Dönen Varlıklar Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar A. Hazır Değerler 0,00 3.548.833,16 6.532.779,13 A. Mali Borçlar 0,00 754.818,05 754.818,05 Kasa 0,00 0,00 0,00 Banka Kredileri 0,00 0,00 0,00 Alınan Çekler 0,00 0,00 0,00 Uzun Vadeli Kredilerin Anapara Ve Faizleri 0,00 754.818,05 754.818,05 Bankalar 0,00 3.548.833,16 6.532.779,13 Tahvil Anapara Borç Taksit Ve Faizleri 0,00 0,00 0,00 Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri (-) 0,00 0,00 0,00 Çıkarılmış Bono Ve Tahviller 0,00 0,00 0,00 Diğer Hazır Değerler 0,00 0,00 0,00 Çıkarılmış Diğer Menkul Kıymetler 0,00 0,00 0,00 B. Menkul Kıymetler 0,00 0,00 0,00 Menkul Kıymetler İhraç Farkı (-) 0,00 0,00 0,00 C. Ticari Alacaklar 0,00 0,00 0,00 Diğer Mali Borçlar 0,00 0,00 0,00 Alıcılar 0,00 0,00 0,00 B. Ticari Borçlar 0,00 0,00 0,00 Alacak Senetleri 0,00 0,00 0,00 Satıcılar 0,00 0,00 0,00 Alacak Senetleri Reeskontu (-) 0,00 0,00 0,00 Borç Senetleri 0,00 0,00 0,00 Verilen Depozito Ve Teminatlar 0,00 0,00 0,00 Borç Senetleri Reeskontu (-) 0,00 0,00 0,00 Şüpheli Ticari Alacaklar 0,00 0,00 0,00 Alınan Depozito Ve Teminatlar 0,00 0,00 0,00 Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-) 0,00 0,00 0,00 Diğer Ticari Borçlar 0,00 0,00 0,00 D. Diğer Alacaklar 0,00 0,00 0,00 C. Diğer Borçlar 0,00 0,00 0,00 İştiraklerden Alacaklar 0,00 0,00 0,00 Ortaklara Borçlar 0,00 0,00 0,00 Bağlı Ortaklıklardan Alacaklar 0,00 0,00 0,00 Personele Borçlar 0,00 0,00 0,00 Diğer Çeşitli Alacaklar 0,00 0,00 0,00 Diğer Çeşitli Borçlar 0,00 0,00 0,00 E. Stoklar 582.403,37 714.000,00 833.000,00 D. Alınan Avanslar 0,00 0,00 0,00 İlk Madde Ve Malzeme 582.403,37 714.000,00 833.000,00 E. Ödenecek Vergi Ve Diğer Yükümlülükler 0,00 317.535,04 427.118,57 Yarı Mamuller - Üretim 0,00 0,00 0,00 Ödenecek Vergi Ve Fonlar 0,00 317.535,04 427.118,57 Ticari Mallar 0,00 0,00 0,00 Ödenecek Sosyal Güvenlik Kesintileri 0,00 0,00 0,00

Diğer Stoklar 0,00 0,00 0,00 Vadesi Geçmiş Ertelenmiş Veya Taksitlendirilmiş Vergi Ve Diğer Yükümlülükler 0,00 0,00 0,00

Diğer Stoklar Enflasyon Farkı 0,00 0,00 0,00 F. Borç Ve Gider Karşılıkları 0,00 0,00 0,00

Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 0,00 0,00 0,00 Dönem Karı Vergi Ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları 0,00 0,00 0,00

Verilen Sipariş Avansları 0,00 0,00 0,00 Dönem Karının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri(-) 0,00 0,00 0,00

F. Gelecek Aylara Ait Giderler Ve Gelir Tahakkukları 0,00 0,00 0,00 Kıdem Tazminatı Karşılığı 0,00 0,00 0,00

Gelecek Aylara Ait Giderler 0,00 0,00 0,00 G. Gelecek Aylara Ait Gelirler Ve Gider Tahakkukları 0,00 0,00 0,00

Gelecek Aylara Ait Giderler Enflasyon Farkı 0,00 0,00 0,00 Gelecek Aylara Ait Gelirler 0,00 0,00 0,00

38

Gelir Tahakkukları 0,00 0,00 0,00 Gider Tahakkukları 0,00 0,00 0,00 G. Diğer Dönen Varlıklar 1.064.427,26 296.945,09 0,00 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar Toplamı 0,00 1.072.353,09 1.181.936,62 İndirilecek KDV 814.825,82 296.945,09 0,00 Orta ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar İş Avansları 249.601,44 0,00 0,00 A. Mali Borçlar 2.591.351,48 2.199.322,64 1.752.409,76 Personel Avansları 0,00 0,00 0,00 Banka Kredileri 3.774.090,25 3.019.272,20 2.264.454,15 Sayım Ve Tesellüm Noksanları 0,00 0,00 0,00 Ertelenmiş Borç Maliyetleri (-) 1.182.738,77 819.949,56 512.044,39 Peşin Ödenen Vergi Ve Fonlar 0,00 0,00 0,00 B. Ticari Borçlar 0,00 0,00 0,00 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-) 0,00 0,00 0,00 C. Diğer Borçlar 0,00 0,00 0,00 Dönen Varlıklar Toplamı 1.646.830,63 4.559.778,24 7.365.779,13 Ortaklara Borçlar 0,00 0,00 0,00 Duran Varlıklar D. Alınan Avanslar 0,00 0,00 0,00 A. Ticari Mallar 0,00 0,00 0,00 E. Borç Ve Gider Karşılıkları 0,00 0,00 0,00

B. Diğer Alacaklar 0,00 0,00 0,00 F. Gelecek Yıllara Ait Gelirler Ve Gider Tahakkukları 0,00 0,00 0,00

C. Mali Duran Varlıklar 0,00 0,00 0,00 Orta ve Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar 2.591.351,48 2.199.322,64 1.752.409,76 İştirakler 0,00 0,00 0,00 Öz Kaynaklar İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-) 0,00 0,00 0,00 A. Ödenmiş Sermaye 3.887.027,22 3.887.027,22 3.887.027,22 İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) 0,00 0,00 0,00 Sermaye 3.887.027,22 3.887.027,22 3.887.027,22

D. Maddi Duran Varlıklar 4.465.881,40 3.894.066,57 2.959.462,54 Sermaye Olumlu Farkları 0,00 0,00 0,00 Arazi Ve Arsalar 0,00 0,00 0,00 Ödenmemiş Sermaye 0,00 0,00 0,00 Yer Altı Ve Yer Üstü Düzenleri 0,00 0,00 0,00 B. Sermaye Yedekleri 0,00 0,00 0,00 Binalar 0,00 1.084.000,00 1.084.000,00 Hisse Senetleri İhraç Primleri 0,00 0,00 0,00 Tesis, Makine Ve Cihazlar 3.283.380,00 3.646.169,21 3.646.169,21 Hisse Senetleri İptal Karları 0,00 0,00 0,00 Taşıtlar 0,00 0,00 0,00 Maddi Duran Varlık Yeniden Değerleme Artışları 0,00 0,00 0,00 Demirbaşlar 98.501,40 98.501,40 98.501,40 Diğer Sermaye Yedekleri 0,00 0,00 0,00 Diğer Maddi Duran Varlıklar 0,00 0,00 0,00 C. Kar Yedekleri 0,00 0,00 0,00 Birikmiş Amortismanlar (-) 0,00 934.604,03 1.869.208,07 Yasal Yedekler 0,00 0,00 0,00 Yapılmakta Olan Yatırımlar 1.084.000,00 0,00 0,00 Statü Yedekleri 0,00 0,00 0,00 E. Maddi Olmayan Duran Varlıklar 365.666,67 292.533,34 219.400,00 Olağanüstü Yedekler 0,00 0,00 0,00 Kuruluş Ve Örgütlenme Gideri 365.666,67 365.666,67 365.666,67 Diğer Kar Yedekleri 0,00 0,00 0,00 Özel Maliyetler 0,00 0,00 Özel Fonlar 0,00 0,00 0,00 Diğer Maddi Olmayan Duran Varlıklar 0,00 0,00 0,00 D. Geçmiş Yıllar Karları 0,00 0,00 0,00 Birikmiş Amortismanlar (-) 0,00 73.133,33 146.266,67 E. Geçmiş Yıllar Zararları 0,00 0,00 1.587.675,20 F. Özel Tükenmeye Tabi Varlıklar 0,00 0,00 0,00 Geçmiş Yıl Zararları Enflasyon Farkı 0,00 0,00 0,00 G. Gelecek Yıllara Ait Giderler 0,00 0,00 0,00 F. Dönem Net Karı/Zararı 0,00 1.587.675,20 2.135.592,87 H. Diğer Duran Varlıklar 0,00 0,00 0,00 Duran Varlıklar Toplamı 4.831.548,07 4.186.599,91 3.178.862,54 Öz Kaynaklar Toplamı 3.887.027,22 5.474.702,42 7.610.295,29 Aktif Toplamı 6.478.378,70 8.746.378,15 10.544.641,67 Pasif Toplamı 6.478.378,70 8.746.378,15 10.544.641,67

syf. 39

9.4. FİNANSAL ORANLAR VE SONUÇLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ 9.4.1. FİZİBİLİTE SONUÇLARI

Fizibilite Sonuçları 2. Yıl

1 Yatırımın Karlılığı 19,61%

2 Sermayenin Karlılığı 32,68%

3 Net Katma Değer (TL) 8.111.308

4 Kişi Başına Yatırım Tutarı (TL) 208.980

5 Yatırım Geri Dönüş Süresi (Yıl) 2,84

6 15 Yıllık Net Bugünkü Değer (TL) 82.067.064

Şanlıurfa ilinde kurulacak bir Salça Üretim Tesisi için hazırlanan bu fizibilitenin sonuçları yukarıda

yer alan tablodaki gibidir. İşletmenin faaliyetlerine başladığı ilk yıl (Yatırımın ikinci yılı) itibariyle

hesaplanan bu sonuçlar, yatırımla ilgili birçok göstergenin (kapasite kullanım oranı, işletme giderleri

gibi) temkinli bir biçimde ele alınmasına ve yatırımın ilk yıllarındaki amortisman ve kredi geri

ödemeleri gibi finansal yüklere rağmen cazip bir yatırım olarak öngörülmektedir.

Yatırımın Kârlılığı: Salça Üretim Tesisinin üretime başlamasının ilk yılı itibariyle yatırım karlılığı

%20 olarak belirlenmiştir. Bu oranların yatırımın ilk yılı itibariyle hesaplandığı göz önünde

bulundurulduğunda bölgedeki birçok yatırım konusunun karlılık oranlarına kıyasla göreceli yüksek

olarak değerlendirilebilir.

Sermayenin Kârlılığı: Sermayenin kârlılığı; yatırım için ortaya konulan sermayenin (öz kaynakların)

kârlılığının bir göstergesidir. Vergi sonrası kârın öz kaynaklara bölünmesiyle elde edilir. Şanlıurfa

ilinde yapılması planlanan “Salça Üretim Tesisi” için % 33 olarak bulunmuştur.

Net Katma Değer: Net katma değer, yılda kâr olarak yatırımcıya kalan miktarla birlikte, işçilere

yapılan ödemeler, faiz giderleri ve genel giderler başlığı altında yapılan ödemelerin tamamıdır ve

işletmenin oluşturduğu artı değeri göstermektedir. Net katma değerin yüksek oluşu, işletmenin

ekonomiye katkısının büyüklüğünün de bir ölçüsüdür. Şanlıurfa ilinde yapılması planlanan Salça

Üretim Tesisi yatırımı ile ülke ekonomisine bir yılda sağlanacak katma değer 8.111.308 TL olarak

hesaplanmıştır.

Kişi Başına Yatırım Tutarı: Kişi başına yatırım tutarı, yatırımda istihdam edilen personel başına

yapılan yatırımın bir göstergesi olup, toplam yatırım tutarının toplam istihdama bölünmesiyle

40

hesaplanır. Şanlıurfa ilinde yapılması planlanan Salça Üretim Tesisi sayesinde yaratılacak istihdam

kişi başına 208.980 TL’lik bir harcamayı gerektirecektir.

Yatırımın Geri Dönüş Süresi: Yatırımın geri dönüş süresi, yatırımın kendini amorti etme süresinin

bir göstergesidir. Toplam yatırım tutarının, vergi sonrası kâr ile amortisman tutarının toplamına

bölünmesiyle elde edilir. İdeal olarak beklenen; yatırımın 1 yıldan önce geri dönmesidir. Salça Üretim

Tesisi için yatırımın geri dönüş süresi 2,84 yıl olarak bulunmuştur. Bu sonuca göre proje konusu

yatırım, kendisini 3. yılın içinde amorti etmiş olacaktır.

Net Bugünkü Değer: Proje analizinde en çok kullanılan yöntemlerden biri olan Net Bugünkü Değer

(NBD) yöntemi, bir yatırımın ekonomik ömrü boyunca sağlayacağı net nakit girişlerinin ve yatırım

giderlerinin belli bir indirgeme oranı (Sermayenin alternatif maliyeti) ile bugüne indirgenmesi sonucu

bulunan değerdir. Bir yatırımın bu yönteme göre kabul edilebilmesi için net bugünkü değerin sıfıra

eşit veya büyük olması gerekmektedir. Şanlıurfa ilinde yapılması planlanan Salça Üretim Tesisinin net

bugünkü değeri %10 indirgeme oranı ve 15 yıllık nakit akımları üzerinden net bugünkü değeri pozitif

ve 82.067.064 TL olarak bulunmuştur. Bu haliyle net bugünkü değer anlamında sorunsuz bir yatırım

olarak görülmektedir.

İç Verim Oranı: Yatırım harcamaları ile yatırımdan elde edilen nakit akışları toplamı bugüne

indirgendiğinde bu tutarı sıfıra eşitleyen iskonto oranıdır ve projenin karlılığını ölçmede kullanılır. Bu

projede %18 olarak bulunmuştur. Ülkemizdeki mevcut faiz oranları dikkate alındığında yüksek bir

oran sayılabilir.

Yatırımın Uygunluğu: Şanlıurfa ilinde yapılması planlanan Salça Üretim Tesisi bölgedeki önemli

yatırımların arasında yer alacaktır. Bu sayede tarımsal sanayi altyapısının güçlendirilmesini, daha

verimli ve etkin imalat yapılmasını sağlayarak öncelikle tarım sektöründe, dolaylı olarak da sanayi

ürünlerinde kalite ve katma değeri artırarak bölgesel rekabet gücünü geliştirecek, yaratacağı ek

istihdam ile de ekonomik gelişmeye önemli katkıda bulunacak bir yatırım olarak görülmektedir.

9.4.2. ORAN ANALİZİ SONUÇLARI

9.4.2.1. Likidite Analizi (Cari Oran, Dönen Varlıkların Etkinliği)

Likidite Analizi 2. Yıl

3. Yıl Formül Açıklaması

1 Cari Oran 4,25 6,23 Dönen Varlıklar/Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (İdeal oran asgari 2'dir).

2 Dönen Varlıkların Aktif Varlıklara Oranı 0,52 0,70 Dönen Varlıklar/Aktif Varlıklar Toplamı (İdeal oran

asgari %50'dir).

41

9.4.2.2. Finansal Yapı Analizi

Finansal Yapı Analizi 2. Yıl

3. Yıl Formül Açıklaması

1 Kaldıraç Oranı 0,37 0,28 (Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar+Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)/Aktif Varlıklar Toplamı (İdeal oran azami %50'dir)

2 Öz Kaynakların Aktif Varlıklara Oranı 0,63 0,72 Öz Kaynaklar/Aktif Toplamı (İdeal oran asgari

%50'dir).

3 Öz Kaynakların Yabancı Kaynaklara Oranı 1,67 2,59

Öz Kaynaklar/(Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar+Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) (İdeal oran asgari 1'dir).

4 Kısa Vadeli Kaynakların Pasifler Toplamına Oranı 0,12 0,11 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar/Pasif Kaynaklar

Toplamı (İdeal oran azami 0,33'tür)

5 Maddi Duran Varlıkların Öz Kaynaklara Oranı 0,85 0,74 Maddi Duran Varlıklar (Net)/Öz Kaynaklar (İdeal

oran 1'dir)

6 Maddi Duran Varlıkların Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklara Oranı

2,13 3,20 Maddi Duran Varlıklar (Net)/Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (İdeal oran asgari 1'dir).

7 Duran Varlıkların Yabancı Kaynaklara Oranı 1,43 1,91 Duran Varlıklar/(Kısa Vadeli Yabancı

Kaynaklar+Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)

8 Duran Varlıkların Öz Kaynakla İlişkisi 0,76 0,42 Duran Varlıklar/ Öz Kaynaklar

9 Duran Varlıkların Devamlı Sermaye Oranı 0,55 0,34 Duran Varlıklar/(Uzun Vadeli Yabancı

Kaynaklar+Öz Kaynaklar) (İdeal oran azami 1'dir).

10 Kısa Vadeli Yabancı Kaynakların Toplam Yabancı Kaynaklara Oranı

0,33 0,40 Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar/(Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar+Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar) (İdeal oran azami 0,50'dir)

11 Maddi Duran Varlıkların Aktif Toplamına Oranı 0,45 0,28 Maddi Duran Varlıklar (Net)/Aktif Toplamı

9.4.2.3. Faaliyet Analizi

Faaliyet Analizi 2. Yıl 3. Yıl Formül Açıklaması

1 Çalışma Sermayesi Devir Hızı 2,66 1,92 Net Satışlar/Dönen Varlıklar

2 Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı 2,16 1,66 Net Satışlar/(Dönen Varlıklar-Kısa Vadeli Yabancı

Kaynaklar Toplamı)

3 Maddi Duran Varlıklar Devir Hızı 2,90 4,46 Net Satışlar/Duran Varlıklar

4 Öz Kaynak Devir Hızı 2,22 1,86 Net Satışlar/Öz Kaynaklar

5 Aktif Devir Hızı 1,39 1,34 Net Satışlar/Aktif Varlıklar Toplamı

6 Ekonomik Rantabilite 7,78% 6,97% (Vergiden Önceki Kar+Finansman Giderleri)/Pasif Kaynaklar Toplamı

7 Maliyetlerin Satışlara Oranı 69,77% 69,77% Satışların Maliyeti/Net Satışlar

42

8 Faaliyet Giderlerinin Satışlara Oranı 14,17% 12,98% Faaliyet Giderleri/Net Satışlar

9 Faiz Giderlerinin Satışlara Oranı 2,99% 2,17% Finansman Giderleri/Net Satışlar

9.4.2.4. Karlılık Analizi

Karlılık Analizi 2. Yıl 3. Yıl Formül Açıklaması

1 Karlılık Oranı 13,07% 15,07% Net Kar/Net Satışlar

2 Vergi Öncesi Karın Sermayeye Oranı 29,00% 28,06% Vergi Öncesi Kar/Öz Kaynaklar

3 Net Karın Toplam Varlıklara Oranı 18,15% 20,25% Net Kar/Aktif Varlıklar Toplamı

4 Faaliyet Karının Gerçek Kullanılan Varlıklara Oranı 22,30% 23,17% Faaliyet Karı/(Aktif Varlıklar Toplamı-

Mali Duran Varlık)

43

10. VARSAYIMLAR

Kalem Birim Değer Tutar (TL) Kaynak Elektrik kWh 4.000 0,2273 Dicle Elektrik Dağıtım AŞ (DEDAŞ) Sanayi

İşyerleri İçin Uygulanan Tek Zamanlı Tarife, Aralık 2013

Su m3 1.500 3,15 Şanlıurfa Belediyesi Su (Fabrika) Tarifesi, Ocak 2013

Isınma m3 250 0,82 URFAGAZ Doğalgaz Fiyatı, Aralık 2013 Mali Müşavirlik Hizmeti

Ay 1 434,00 Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik, Yeminli Mali Müşavirlik Asgari Ücret Tarifesi, 2013 Yılı

Hukuk Müşavirliği Hizmeti

Ay 1 2.660,00 Şanlıurfa Barosu Başkanlığı Asgari Ücret Çizelgesi, 2013 Yılı Tarifesi

Bina Yapımı m2 2.000 542,00 Çevre ve Şehircilik (Bayındırlık) Bakanlığı Birim Fiyatı

Kapalı Alan Oranı % 35,00 Şanlıurfa Belediyesi İmar ve Şehircilik Müdürlüğü

44

11. YENİ TEŞVİK SİSTEMİ İÇERİSİNDE ŞANLIURFA’NIN YERİ

Şanlıurfa 6’ncı bölgenin en çok yatırımcı çeken illeri arasında 237 belge ve % 22’lik payla ilk sırada yer almıştır. Son 2 yılın yatırımları ile kentte 14 binden fazla insana istihdam sağlanacaktır. Teşvik Sistemi kapsamında yatırım belgesi adedinde kentin Türkiye’deki payı % 1’den % 2,5’e çıkmıştır. Şanlıurfa, 2013’teki 138 belge ile Türkiye’de en fazla yatırımcı çeken 8 il arasında yer almıştır. Teşvik belgelerinin % 65,4’ü imalat, % 20,7’si hizmetler sektöründe alınmıştır. Yeni Teşvik Sistemi kapsamında uygulanacak olan Faiz Desteği oranları bölgesel bazda aşağıdaki gibidir:

Faiz Desteği Oranları

Bölgeler Destek Oranı

Azami Destek Tutarı (Bin-)

TL Cinsi Kredi

Döviz Cinsi Kredi

I

- - - II - - - III 3 Puan 1 Puan 500 IV 4 Puan 1 Puan 600 V 5 Puan 2 Puan 700

VI. 7 Puan 2 Puan 900 Şanlıurfa (6. Bölge) 7 Puan 2 Puan 900

6. Bölgede yer alan Şanlıurfa ilinde yapılacak asgari sabit yatırım tutarı üzerindeki yatırımlarda kullanılacak olan yatırım kredilerinde TL bazında 7 puan, döviz kredileri bazında 2 puan faiz indirimi uygulanacaktır. Azami Faiz Desteği ise 900.000,00 TL’ye çıkarılmıştır. 11.1. YATIRIM YERİ TAHSİSİ Bakanlıkça teşvik belgesi düzenlenmiş büyük ölçekli yatırımlar ile bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için Maliye Bakanlığınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde yatırım yeri tahsis edilebilecektir.

45

Karşılaştırmalı Bölgesel Teşvik Uygulaması

DESTEK UNSURLARI I II III IV V V

Şanlıurfa (6. Bölge)

KDV İstisnası √ √ √ √ √ √ √ Gümrük Vergisi Muafiyeti √ √ √ √ √ √ √

Vergi İndirimi Yatırıma Katkı Oranı (%)

OSB Dışı 15 20 25 30 40 50 50

OSB İçi 20 25 30 40 50 55 55

Sigorta Primi İşveren His. Desteği (Destek Süresi)

OSB Dışı 2 yıl 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 10 yıl

OSB İçi 3 yıl 5 yıl 6 yıl 7 yıl 10 yıl 12 yıl 10 yıl

Yatırım Yeri Tahsisi √ √ √ √ √ √ √ Faiz Desteği YOK YOK √ √ √ √ √ Gelir Vergisi Stopajı

YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl YOK

Sigorta Primi İşçi Hissesi Desteği (Destek Süresi)

YOK YOK YOK YOK YOK 10 yıl YOK

11.2. VERGİ İNDİRİMİ Asgari sabit yatırım tutarı üzerindeki yatırımlara uygulanacak yatırıma katkı oranları ve vergi indirim oranları aşağıdaki gibi uygulanacaktır.

Bölgeler

Bölgesel Teşvik Uygulamaları

Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki

İşletme/Yatırım Döneminde Uygulanacak Yatırıma

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Vergi İndirim Oranı (%)

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Vergi İndirim Oranı (%)

Yatırıma Katkı Oranı (%)

Vergi İndirim Oranı (%)

1. Bölge 15 50 25 50 0 100

Şanlıurfa (6. Bölge)

50 90 60 90 80 20

Yeni teşvik sistemi ile ayrıca yatırım döneminde yatırıma katkı uygulaması başlatılmış olup yatırımcılar yatırıma katkı tutarının %80’ine kadar olan kısmını diğer faaliyetlerinden elde ettikleri ticari kazançlarına uygulama imkânı getirilmiştir. Kalan kısım olan %20’sinin ise yatırımcının 6. Bölgede yer alan ilde yapmış olduğu yatırım sonrası, işletme döneminde elde edeceği kazancına uygulanacak olan kurumlar vergisinden düşülecektir. Ayrıca Yatırımın OSB’de yapılması durumunda bölgesel teşvik uygulamasında yer alan yatırıma katkı oranı %55 olarak uygulanacaktır.

46

11.3. GÜMRÜK VERGİSİ MUAFİYETİ VE KDV İSTİSNASI Şanlıurfa, Yeni Teşvik Sistemi’ne göre 6. Bölgede yer almakta olup, desteklenen sektörlerin genişliği, iş gücü maliyetlerinin azaltılması ve finansman imkânlarının genişletilmesi ile yatırımlarda en avantajlı iller arasındadır. Asgari Sabit Yatırım Tutarı (500.000,00 TL) üzerindeki tüm sektörler Şanlıurfa ilinin de içinde yer aldığı 6. Bölgede, bölgesel destek kapsamında değerlendirilmektedir. Bu kapsamda değerlendirilen yatırımlara uygulanan destek unsurları ve destek oranları şunlardır: 11.4. GÜMRÜK VERGİ MUAFİYETİ Asgari sabit yatırım tutarının üstündeki tüm Teşvik Belgesi kapsamında yatırım malları, İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken Gümrük Vergisi’nden muaf tutulacaktır. 11.5. KDV İSTİSNASI Asgari sabit yatırım tutarının üstündeki Teşvik Belgesine haiz yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithalat ve yerli teslimleri katma değer vergisinden istisna edilecektir. 11.6. SİGORTA PRİMİ İŞVEREN HİSSESİ DESTEĞİ Yeni Teşvik sistemi ile uygulanacak olan Sigorta Primi İşveren Desteği uygulama dönemi ve uygulama oranları aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

Bölgeler 31.12.2013’e kadar

01.01.2014 itibariyle

Destek Tavanı (Sabit Yatırıma Oranı - %)

Bölgesel Teşvik Uygulamaları

Büyük Ölçekli Yatırımların Teşviki

I 2 yıl - 10 3 II 3 yıl - 15 5 III 5 yıl 3 yıl 20 8 IV 6 yıl 5 yıl 25 10 V 7 yıl 6 yıl 35 11 VI 10 yıl 7 yıl 50 15

Şanlıurfa (6. Bölge) 10 yıl 7 yıl 50 15 Buna ek olarak 6. Bölgede yer alan Şanlıurfa’da yapılacak sabit yatırım tutarı üzerindeki yatırımlarla sağlanan yeni istihdamlar için asgari ücret üzerinden hesaplanacak GELİR VERGİSİ STOPAJI ve SİGORTA PRİMİ İŞÇİ HİSSESİ 3 YIL SÜREYLE terkin edilecektir. Sadece 6. Bölgede yapılacak yatırımlar için Sigorta Primi İşçi ve İşveren Hissesi Destekleri ile Gelir Vergisi Stopajı desteğinin birlikte uygulanması sonucunda elde edilecek maddi karşılık, brüt asgari ücretin yaklaşık %38’ine karşılık gelmektedir.