Samaín -Os Bolechas

8/20/2019 Samaín -Os Bolechas

http://slidepdf.com/reader/full/samain-os-bolechas 1/33

1



2

INFORMACIÓN PARA PAIS E EDUCADORESA orixe do Samaín, coma a de tantas celebracións actuais, remóntase a ritos celtasrelacionados coas labores agrarias e os ciclos solares, pero as influencias culturais

e relixiosas de cada lugar déronlle unhas características singulares que lle confirenpersonalidade propia. Con esta unidade didáctica queremos achegarlle os máispequenos (2 a 6 anos) as peculiaridades propias do Samaín galego onde historia,mito, tradición e imitación se unen nunha festa xa consolidada e especialmentequerida para os máis novos, de xeito que poidan gozala ao tempo que coñecenas súas orixes, ritos e influencias, e adquiren uns primeiros coñecementos sobre otempo, a historia, a xeografía, a gastronomía, a música, a diversidade cultural etc.

Aprendizaxe• Fcó pe e c

· coñecer o propio corpo e descubriras súas posibilidades expresivas· adquirir máis precisión en xestos emovementos· fomentar a curiosidade e o gustopor explorar

• Eccó c· adquirir habilidades emocionais,organizativas e sociais· fomentar as relacións de grupo ensituacións lúdicas

• Eccó e e· respectar as diferencias· fomentar relacións respectuosas· educación para igualdade deoportunidades

• Cñecee e· relacionarse cos demais· traballar a conduta propia

en relación ás pautas decomportamento social· coñecer e respectar a diversidadecultural e social· coñecer e participar das propiastradicións

• Ccep c:

· vocabulario específico de entroido· vestimenta· calendario: meses, días da semana· linguaxe oral: cantigas, refráns…· gastronomía

• Eccó ec:· os números

• Eccó pc e c:· comprensión das experienciaspropias e alleas

· vocabulario específico· potenciación da creatividade· maduración motriz



3

1. APRENDER



4

Orixe

Samaín é adaptación aogalego da palabra gaélica‘Samhain’ que significa e, pcp e. E iso é precisamenteo que celebraban os celtas hai

máis de tres mil anos na noitedo 31 de outubro ao 1 denovembro: o fin da temporadade colleitas e o inicio donovo ano celta. Era, pois, unmomento de transición no queas ánimas dos mortos volvían

a este mundo, segundo algúnscon boas intencións e segundooutros con non tan boas.



5

• Algunhas crenzas aseguran que fe , comer e quentarse colume das lareiras, polo que era costume deixar comida ebebida na mesa, e o lume da lareira aceso toda a noite. E

para guiar os mortos ata os seus fogares na escuridade danoite, acendíanse fogueiras e caveiras de inimigos mortos.

• Pero hai quen cre que esas caveiras se acendían paraespantar as perigosas ánimas defuntas e errantes quevolvían para h c peee.

As caveiras foron substituídas posteriormente por nabos de

gran tamaño e c que se baleiraban e pintaban paraque representasen caras, e ás que se lles metía dentro unhacandea. Así xurdiu a tradición das cabazas de Samaín.



6

Inuencia cristiá e chegada a América O cristianismo mantivo a data na que os celtas honraban osmortos pero substituíu a festa pagá do Samaín polo día deTodos os Santos. Precisamente a palabra Halloween, quedesigna esta festa en Estados Unidos, vén de “All Hallow’sEve” (Vixilia de Todos os Santos). E foron os irlandeses

os que levaron a festividade a América durante a súaemigración masiva de finais do século XIX e comezos do XX.O Halloween é a adaptación estadounidense do Samhain.



7

O Samaín galego

Segundo Rafael López

Loureiro, mestre deCedeira e un dosprincipais re-descubridoresdesta tradición en Galicia,os costumes do Samaínmantivéronse na nosacomunidade. O mestre

relacionou os ritos célticosde honra a os mortosco culto á morte tanarraigado na Galiciatradicional, e mesmodiferenciou peculiaridadespropias, como a tradición

de Quiroga (Lugo) desecar as cabazas paraconservalas e usalas comomáscara no Entroido.

Outros autores rexeitan esta relación, pero o certo é que o

traballo de divulgación do profesor López Loureiro, xunto áinfluencia do Halloween americano, fixo que moi pronto seestendese e asentase a celebración deste novo Samaín.



8

Por vilas

Unha das primeiras vilas en recuperar a festividade foiprecisamente a do profesor López: Cedeira, onde celebranunha gran festa desde hai moitos anos con exposicións,concursos de cabazas, unha procesión de ánimas –que

ben podería ser a imaxe da Santa Compaña– e mesmo unspremios do Samhain que se lle outorgan a personalidadesdestacadas.

Herdeira directa da festa de Cedeira é o Samaím ou Festadas Cabaças organizada pola agrupación A Revolta,integrada na Fundaçom Artábria de Ferrol. En Narón (A

Coruña) a Asociación de Veciños de San Mateo taméncomezou pronto a celebración desta data e pouco a pouco afesta foise estendendo a toda a xeografía galega.



9

rElaCionado Co

samaínEn Galicia o Samaín ten assúas propias manifestaciónsculturais. Ademais dascabazas, os milladoirosou o magosto estánrelacionados coa antigatradición celta.• milladoiros

Os milladoiros sonmontóns de pedras quese amoreaban nos crucesdos camiños para indicara ruta. Son moi comúnsno Camiño de Santiago,onde existe un especialmente simbólico no que se levantouunha gran cruz de ferro e onde, segundo a tradición, todoperegrino debe deixar alí unha pedra para ter boa sorte nafin da viaxe. Estes milladoiros poderían derivar daquelas

caveiras que se amontoaban na noite do Samhain paraguiar os mortos.• magosto

O magosto é probablemente o herdeiro directo en Galiciado Samhain celta. A súa orixe remóntase á Prehistoria,como festa de agradecemento polos froitos recollidos

antes da chegada do inverno e tamén como acto social dereforzo da comunidade. Máis adiante, como é habitual,foi cristianizada e asociouse aos santos e defuntos xa que



10

representaba a mortedo ciclo solar anual.En Galicia a colleita de

castañas é unha formade honrar os mortos, xaque cada castaña é aalma dalgún defunto quese acompaña ao ceo. Deaí que ambas as dúascelebracións vaian da man.

• PEsCa da mazá

Este popular xogotradicional viría dunprognóstico que facían osdruídas na noite de Samaínpara saber quen sería o

primeiro en casar. Para isousaban mazás somerxidasnun gran recipiente deauga.• tallar Cabazas

Este costume provén das

caveiras que os celtasiluminaban con candeasna noite de Samhain e poñían nos muros e nas entradas dascasas para afastar as perigosas ánimas defuntas e errantesque saían nesta noite. As caveiras substituíronse por nabos,melóns, cabazos… que se tallan para representar caras.• truto E trato

Importado do cine, este xogo sería a adaptación do costumecelta de deixar doces na noite do 31 para ter contentos os



11

espíritos que viñan do outro mundo. En moitas zonas deGalicia os mozos piden “chupitos” de licores autóctonos(café, herbas…) coa ameza de volver para “levar a alguénda casa” de non ser ben atendidos.

• disFrazarsENon está moi claro de onde provén este costume, maispodería estar relacionado con que nesta noite os mortoscobraban vida en forma de pantasmas, momias, bruxasetc. De aí os disfraces típicos desta data. Tamén hai quendi que a xente que tiña que saír de casa nesta noite poñía

máscaras, capuchas etc. para non ser recoñecida polosespíritos. En Galicia o disfrace máis típico é o de esqueleto,para rememorar a nosa Santa Compaña.



12

Cultura

A implantación do Samaín na nosacomunidade foi tan rápida e fondaque hai xa numerosas referencias

culturais e a denominación propia xaten desprazado o termo americano Halloween. Ademais defestivais e celebracións moi asentadas en diversas vilas, haixa numerosa literatura infantil, cancións e outras expresiónsculturais.

Literatura

Os Bolechas van a festa dos calacús, Pepe Carreiro (A NosaTerra)

Os Bolechas teñen medo, Pepe Carreiro (A Nosa Terra)

Os Barbanzóns: Anoite de Samaín, Pepe

Carreiro (Toxosoutos)Indo para o Samaín, Carlos e Sabela Labraña(Everest)

Samaín, Clara de Saá(Kalandraka)

MúsicaSamaín, Mamá Cabra



13

Refráns• Polo tempo de tódolos Santos mira os nabos; se fosen bos,

di que son malos.

• Auga de agosto, nin bo viño nin magosto.

AdiviñasQue cousa cousiña é,que na cabeza ten o pé?(cabaza)

Alta estouladrón vexo virdo meu carapuchonon podo fuxir.(castaña)

Alto pimpín,ruín cabaleiro;

rómpelle a bolsae cáelle o diñeiro.(castaña)



14

2. O SABICHÓN



15

Rodea en cor verde o que e e e risca en vermello o que non é certo.

Nesta data os mortos

volvían visitar as súascasas e familias

O ano novocelta empeza

o 1 de xaneiro

Dentro dacabaza

hai duciasde pebidas

O Samaíncoincide coa

festa de Todosos Santos

A castañarepresenta a

caveira

É típicodisfrazarse

A cabaza adoita serde cor vermella



16

3. aCTIVIDADES



17

A. RELACIONAUne cada palabra coa súa defi nición.

SantaCompaña

procesión deánimas na noite

Cedeira montículo de pedrasamoreadas

Halloweenadaptación

estadounidense do

Samhain

calacú vila onde comezou arecuperación do Samaín

milladoiro

froito grande,

arredondado, conmoitas sementes





19

C. SOPAS DE LETRASBusca e rodea as seguintes palabras.

Descobre a que se refire cada definición e atopa cada palabra:

BRUXA

CASTAÑA

ESQUELETO

OUTONO

FROITO DE CORLARANXA TÍPICODO OUTONO

MAMÍFEROVOADOR QUESEMELLA UN RATO

SENTIMENTO DEINQUIETUDE PORUN PERIGO

ESQUELETO DACABEZA

C M OW E VA C T

S R NQ A EU T M

C T OI R NG R C

A E AM D JN C G

C E TA T JS A O

D F OE I RS Ñ O

S Z UA A RX X B

E U ES E TQ L O

M M OW E VA C C

S D NQ E EO M Z

C C SI R NG O A

A E OM D JN C G

C E TA T JR A B

D F AE I RS G A

S Z EO A RX X A

E A IS V RC E A



20

D. ESCRIBE E COLOREAEscribe os nomes debaixo de cada debuxo e despoiscoloréao.

B __ __ __ __

M __ __ __ __ __ __

P __ __ __ __ __ __ __

C __ __ __ __ __



21

E. ESCRIBEA estas palabras fáltanlles as vocais para podérense ler.Escríbeas!

F. LABIRINTOAxuda a Tatá a chegar ata o castelo.

M __ D __

A __I__A

BR__ X __

__A__ D __ __

S__ M __ __N

__O __ __EG__

E a estas palabras fáltanlles as consoantes. Atréveste acompletalas?



22

G. RECORTA, PEGA E COLOREARecorta as cabazas e pégaas nos debuxos que teñanrelación co Samaín. Despois colorea eses debuxos.



23



24

H. FAI A TÚA CABAZA

•

Colle unha cabaza e recorta en círculounha tapa na parte superior, ondeestá o talo. Procura que non estea moimadura, para que dure máis tempo.

• Aproveita ese burato para limpar acabaza por dentro cunha culler ata que

quede baleira.• Na pel pinta unha cara terrorífica

• Cun coitelo recorta os ollos e a bocapola liña pintada. Pide axuda a unadulto!

• Pon dentro unha candea e acéndeapasando un fósforo ou un pau longopor un dos buratos tallados, así non tequeimarás

Non peches a cabaza mentres estáacendida a candea. Se queres poñerlle

a tapa, fai unha cheminea para queventile…

E XA TES A TÚA CABAZA!

Agora podes personalizala aínda máispoñéndolle accesorios como gorros, teas,adhesivos etc.



25

I. PINTA, RECORTA E DECORAPropoñémosvos diversas manualidades para facer cos máiscativos. Ao tempo que se divirten e fomentan a motricidade

e a expresión artística, conseguirán decorar o seu cuarto oua clase para celebrar… O SAMAÍN MÁIS BOLECHAS!

1. mÓbil dE samaín

Colorea os debuxos e despois recórtaos pola liña de puntos.

Recorta os círculos marcados na cabaza e nos Bolechaspara pasar o fío.

Colga cun fío cada personaxe da cabaza e fi nalmente ponun fío longo na rama da cabaza e cólgao onde máis cheguste.

2. tEa dE araÑa

Colorea os debuxos e despois recórtaospola liña de puntos.Pega as patas da araña.

Cun fío negro de la, fai unha tea naparede.Colga a araña da tea cun fío e pega osBolechas coma se quedaran enredadosna tea de araña.



26

1. mÓbil dE samaín



27

2. tEa dE araÑa



28

H. A COMER!Como en toda celebración, no Samaín non pode faltar acomida, tanto a propia desta época do ano como calquera

outra adaptada A esta terrorífi ca e divertida celebración.Descarga estas fi chas e goza coa túa familia e amigos desteSamaín!

Pé e cñ

ieee:castañasleiteazucre

Pepcó:Cocemos as castañas en augafervendo ata que estean brandas.Sacámoslle a pel e esmagámolas,misturándolle un pouco de leite fría eunha culleriña de azucre. É un pratoperfecto para que os máis novospoidan gozar deste saboroso froito.

Moi rico e nutritivo, perfecto paraque os máis pequenos empecen a

familiarizarse con este froito.



29

añe e c

ieee:125 g de cabaza350 g de fariña150 g de azucre2 ovos2 culleriñas de fermento2 de bicarbonato100 ml de aceiteun chisco de salunhas onzas de chocolate para decorar

Pepcó:

Quentamos o forno a 180º e colocamos nunha bandexapara forno os moldes para as madalenas. Fervemos acabaza cortada en cachos 15 minutos, escorremos a augae esmagámola cun garfo ata facer un puré. Batemos o ovoe incorporámolo ao puré co aceite e, mentres removemos,o azucre. Noutro cazo, mesturamos a fariña co fermento eo bicarbonato, e imos incorporando aos poucos á mesturaanterior. Enchemos os moldes ata 2/3 da súa capacidade con

axuda dunha culler e metémolos no forno a 180º media hora.

deccó:Coas madalenas frías, fundimos o chocolate e coa mangapasteleira facemos un punto groso no centro da madalena. Aoredor facemos 3 ou 4 círculos e cun pau (un escarvadentes,por exemplo) facemos liñas desde o punto central cara fóra,

facendo o efecto de tea de araña. Deixamos arrefriar ochocolate a temperatura ambiente, ata que se endureza.

Esta receita é perfecta para aproveitar a carne

de baleirar a cabaza e preparar unhas deliciosasmadalenas ou un biscoito.



30

bc e

ieee:1 mazáaméndoa laminadamarmelada de fresa

Pepcó:Cortamos a mazá en catro partes iguais e quitámoslle ocorazón. Logo sacamos unha cuña de cada anaco pololado da pel e colocámoslle anacos de améndoas comase fosen dentes. Podemos engadirlle marmelada defresa ou xarope vermello para que pareza sangue.

* Para que a mazá non se oxide, podemos metelasantes un pouco en auga fría cunhas gotas de limón.

Un bocado moi san e divertido.



31

P e ec

ieee:plátanosmandarinasgrans de chocolate

Pepcó:os plátanos pélanse, córtanse en dous e pégansellegrans de chocolate para facer os ollos e a boca. As

mandarinas píntanse con caras divertidas a xeito decabazas terroríficas.

Presentacións tan sinxelas como vistosas e sas.



32

se e x

ieee:galletas de cono para xeadochocolate de fundirlambetadas de adorno

Pepcó:mercamos conos de galleta que se usan para facer

xeados de cornete. Cubrímolos de chocolate por fóra epoñémoslles unha lambetada para adornar o sombreiro.

Unha receita moi sinxela e vistosa que ademais de gustara todos, decorará a nosa mesa de Samaín.



Documents

Samaín -Os Bolechas