Samen voor energiezuinig wonen - Handleiding

Samen voor energiezuinig wonenHet energiezuiniger maken van je huis en energiezuiniger leven

Handleiding

Samen voor energiezuinig wonenGEMEENTE GOEREE-OVERFLAKKEE I.S.M. WOON WIJZER WINKEL

Algemeen

Het energiezuiniger maken van je huis en energie-zuiniger leven hoeven niet ingewikkeld te zijn. Er is veel informatie beschikbaar en er zijn veel vakkundige partijen die je daarbij kunnen helpen. Het kan wel lastig zijn om jouw weg te vinden tussen alle informatie en om de juiste keuzes te maken. Deze handleiding helpt je bij de zoektocht naar de informatie die op jouw situatie van toepassing is, zodat je de juiste combinatie van maatregelen kunt treffen. Het is ook een leidraad om aan de slag te gaan en te kijken waar je energie mee kan besparen en of er mogelijkheden zijn om energie op te wekken.

GEBRUIK HANDLEIDINGDe handleiding bestaat uit vijf logische stappen, die mede ontleend zijn aan de ‘trias energetica’:1. verlaag het energieverbruik op een eenvoudige manier;2. isoleer en maak de woning tochtdicht;3. kies voor een energiezuinige verwarmingsinstallatie;4. wek zelf duurzame energie op;5. gebruik duurzame materialen.

Het is raadzaam om alle stappen in deze volgorde uit te voeren. Het kan zijn dat de praktische situatie aanleiding geeft om hiervan af te wijken.

Ook staat er in de handleiding informatie over hoe je kunt voorkomen dat er door energiebesparende maatregelen problemen ontstaan en waar je een duurzaamheidslening kunt afsluiten.

UITLEG ICOONTJESDe icoontjes die naast de verschillende maatregelen staan, hebben de volgende betekenis:

energiebesparend en goed voor het milieu

slim en rendabel, eenvoudig uit te voeren en verdient zichzelf terug

maatregel is naast energiebesparend ook comfort verhogend

goed voor de gezondheid

Om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen en de opwarming van de aarde onder de 2 graden Celsius te houden, moet de CO2 uitstoot drastisch naar beneden. Omdat de bestaande woningvoorraad een belangrijke bijdrage levert aan deze uitstoot van CO2, is het van groot belang dat bestaande woningen veel minder energie gaan gebruiken. Dat geldt voor het verwarmen van de woning, het opwekken van warm tapwater en voor het elektriciteitsverbruik van de bewoners.

Samen voor energiezuinig wonenGEMEENTE GOEREE-OVERFLAKKEE I.S.M. WOON WIJZER WINKEL1

Verlaag het energieverbruik op een eenvoudige manier

NOTEER HET ENERGIE-VERBRUIKOns gedrag is van grote invloed op het energieverbruik. Families die in eenzelfde type huis wonen, kunnen door hun gedrag een groot verschil in energierekening hebben. Bewustwording van ons gedrag en het daarbij behorende energieverbruik is een eerste stap om energie te besparen.

Noteer het jaarlijks energieverbruik voor gas, elektriciteit en eventueel andere energiebronnen. Deze informatie kun je vinden op de afrekening die je één keer per jaar van het energiebedrijf krijgt. Noteer daarbij wat voor type huis het betreft en uit hoeveel personen het huis-houden bestaat. Vergelijk vervolgens het verbruik met het landelijke gemiddelde.

Energieverbruik gas wordt uitgedrukt in het aantal kubieke meters gas per jaar ofwel m3/jaar. Energieverbruik elektriciteit wordt uitgedrukt in het aantal KiloWattuur per jaar ofwel KWh/jaar.

VERLAAG HET GASVER-BRUIK OP EEN EENVOUDIGE MANIERDoor anders om te gaan met verwarmen en het gebruik van warm tapwater kun je ener-gie besparen, zonder grote investeringen.

• Verwarm alleen de ruimten die je daadwerkelijk gebruikt. Daarvoor is het misschien nodig om thermo-staatkranen op de radiatoren te

(laten) monteren, zodat je de tem-peratuur per ruimte anders kan instellen.

• Sluit zoveel mogelijk deuren tussen verwarmde kamers en onverwarmde ruimtes. Bij open trappen kunnen eventueel gordijnen gemonteerd worden om te voorkomen dat warmte naar boven weg trekt.

• Breng radiatorfolie aan tussen de ra-diator en de buitenmuur, dit voorkomt warmtestraling naar buiten. Radiator-folie is te koop bij alle bouwmarkten.

• Douche niet langer dan nodig is (5 minuten is al best lang).

Kijk welke van bovenstaande maatregelen op jouw situatie van toepassing zijn.

Tips: Als je de verwarming 1º C lager zet, dan bespaart dat 7% aan energie.

Om te meten hoelang je onder de douche staat, kun je een douchecoach gebruiken. Deze is te bestellen via www.eco-logisch.nl.

Kijk ook voor goede tips op de website www.milieucentraal.nl en op www.wattcher.nl.

GEMIDDELD GASVERBRUIK IN M3/JAAR EIGEN GASVERBRUIK PER JAAR

Flat 900 m3

Tussenwoning 1350 m3

Hoekwoning 1590 m3

Twee onder één kap 1670 m3

Vrijstaande woning 2220 m3

GEMIDDELD ELEKTRICITEITS-VERBRUIK IN KWh/JAAR

EIGEN ELEKTRICITEITS-VERBRUIK PER JAAR

1 persoon 2010 KWh/j





VERLAAG HET ELEKTRICITEITS-VERBRUIK OP EEN EENVOUDIGE MANIER Ook op het elektriciteitsverbruik kun je door eenvoudige maatregelen besparen:

• Kijk welke elektrische apparaten overbodig zijn, doe ze de deur uit en vervang ze eventueel door apparaten die geen stroom gebruiken.

• Wees kritisch in het gebruik van apparaten die veel elektrische energie verbruiken zoals: droog-trommels, waterbedden, bubbelbaden en aquaria.

• Oude apparaten kunnen vaak veel stroom ver-bruiken. Vervang deze eventueel door een nieuw apparaat met een A-label.

• Zet apparaten of verlichting eventueel op een tijdklok.

• Zet zoveel mogelijk apparaten uit na gebruik, in plaats van op een standbystand. Ook in stand-bystand verbruiken apparaten soms veel stroom

• Vervang gloeilampen door LED-lampen, dat levert direct energiebesparing op en verdient zich snel terug.

• Schakel bij het verlaten van een ruimte de verlichting uit en gebruik alleen verlichting waar het nodig is.

• Zet pompen van CV en vloerverwarming in de zomer uit.

• Doe de was op een lagere temperatuur of sluit de wasmachine aan door middel van een ‘hotfill’.

Je kunt een verbruiksmeter kopen. Daarmee meet je het specifieke verbruik van één apparaat. Verbruiks-meters zijn onder andere te koop bij bouwmarkten.


2Isoleer en maak de woning tochtdicht

DE LAATSTE STAP IN ENERGIE-BESPARING IS HET ISOLEREN VAN DE WONING Het aanbrengen van isolatie is naast energiebesparend ook comfortverhogend. In tegenstelling tot de eerder genoemde besparingsmaatregelen moet voor het isoleren van een woning wel een financiële investering worden gedaan. Of deze investering zich eenvoudig terugverdient, hangt af van de woning. Bij een woning met ongeïsoleerde spouwmuren, dak, begane grond-vloer en enkele beglazing, wordt de investering snel terugverdiend (tussen de drie en zeven jaar). Als een woning al gedeeltelijk geïsoleerd is, dan zal de terug-verdientijd langer zijn. Bij woningen zonder spouwmuur levert isoleren veel winst op, maar is de investering ook aanzienlijk hoger.

De wooncoach kan met een infraroodcamera foto’s maken van jouw huis. Op de foto’s is goed te zien waar de meeste warmte verloren gaat. Hiermee kunnen grote energielekken worden opgespoord. Het is vooral handig om deze energielekken op te sporen als er al isolatie is aangebracht. Op deze manier kun je contro-leren of de isolatie overal goed is aangebracht.

GEVELISOLATIEVeel huizen hebben een spouwmuur. Een spouwmuur be-staat uit een binnenmuur en een buitenmuur met daar-tussen een luchtlaag. Als het huis voor 1980 gebouwd is, is de spouw meestal niet geïsoleerd. In dat geval kan deze alsnog goed geïsoleerd worden door het inblazen van isolatieparels. Dit wordt gedaan door gespeciali-seerde bedrijven. Laat altijd eerst een inspectie uitvoe-ren of de muur voor na-isolatie geschikt is. Als de spouw al geïsoleerd is, is na-isolatie meestal niet mogelijk.

Huizen die voor 1920 gebouwd zijn hebben meestal een buitenmuur zonder spouw. Deze muren kunnen geïsoleerd worden door aan de binnenkant of aan de buitenkant een geïsoleerde voorzetwand te plaatsen. Dat is aan de binnenkant het makkelijkst. In dat geval is het belangrijk om goede dampremmende folies aan te brengen. Meer informatie hierover is te vinden onder de paragraaf ‘Vocht’.

Je kunt zelf uitzoeken of jouw woning een spouwmuur heeft en of deze al geïsoleerd is. Op bouwtekeningen is dat te zien. Bouwtekeningen zijn eventueel op te vragen bij het gemeentearchief. Mochten er geen bouwtekeningen zijn, probeer dan te meten hoe dik de buitenwanden zijn. Een spouwmuur is minimaal 27 centimeter dik.

DAKISOLATIEDe meeste daken worden aan de binnenkant geïso-leerd. Dat is het eenvoudigste, maar ook hier geldt dat het belangrijk is om goede dampremmende folies aan te brengen. Meer informatie hierover is te vinden onder de paragraaf ‘Vocht’. Isoleren aan de buitenkant kan ook, maar dat heeft gevolgen voor dakgoten en aansluitingen op naastliggende daken en is daardoor vaak duurder.

Als een zolder niet gebruikt wordt, kan in plaats van het dak ook de vloer van de zolder geïsoleerd worden. Dit kan eenvoudig door isolatieplaten op de vloer van de zolder te leggen. Zorg dat de zolderruimte wel licht geventileerd wordt, zodat vochtige lucht weg kan. Bedenk ook dat de zolder dan minder geschikt is voor het bewaren van vochtgevoelige spullen.

Bij een woning met ongeïsoleerde spouwmuren, dak, begane grondvloer en enkele beglazing, is de investering snel terugverdiend.


Controleer of het dak al geïsoleerd is en hoe dik de eventuele isolatie is. Dit is te zien op bouwtekeningen, maar ook door te kijken naar de dikte van het dak. Bij dakramen kan de dikte van het dak gemeten worden. ISOLEREN BEGANE GRONDVLOERDe meeste huizen hebben een kruipruimte onder de be-gane grondvloer. Het isoleren van de begane grondvloer is iets anders dan het isoleren van de kruipruimte. Als de begane grondvloer niet geïsoleerd is en de kruipruimte is goed toegankelijk, dan kan de vloer het beste geïsoleerd worden met een reflectiefolie. Er wordt dan een aantal lagen aangebracht van een hele dunne aluminiumfolie, waartussen stilstaande luchtlagen ontstaan. Samen met de reflectie van de warmte levert dit een goede, goedkope en comfortabele isolatie van de vloer op.

Als de vloer van de kruipruimte vochtig is, dan is het ook raadzaam om een bodemfolie op de vloer van de kruipruimte aan te brengen. Daardoor wordt de kruipruimte droog, wat goed is voor het behoud van de woning. Als er een laag water in de kruipruimte staat, kunnen eventueel schelpen of kalkkorrels worden ingeblazen. De ruimte boven de aangebrachte laag wordt dan droog. Het probleem is wel dat de kruipruimte daarna minder goed toegankelijk is.

Alle huizen met een kruipruimte hebben een luik dat toegang geeft tot de kruipruimte. Dit luik zit meestal direct achter de voordeur. Door met een zaklantaarn of looplamp in de kruipruimte te kijken, kun je zien of deze al geïsoleerd is, of de ruimte vochtig is, of er water in staat en of de leidingen geïsoleerd zijn. Meet ook meteen de vrije doorgangshoogte op van de ruimte tussen de bodem en de vloer.

ISOLERENDE BEGLAZINGEr zijn veel soorten isolerende beglazing toegepast in het verleden en ook nu zijn vele soorten beschikbaar. Het meest gangbare isolatieglas op dit moment is HR++ glas. Dat is een dubbele beglazing met een luchtlaag van Argon (gas).

Bij kozijnen met enkelglas is het rendabel om het enkele glas te vervangen door HR++ glas. Door andere glaslatten te gebruiken kan het dikkere glas in de bestaande sponning worden aangebracht. De mees-te glasleveranciers weten hoe dat moet en kunnen dit ook uitvoeren. Als er al dubbelglas in een woning aanwezig is, dan is het niet rendabel om dit te vervan-gen door HR++ glas. Pas op het moment dat het oude isolatieglas gaat ‘lekken’ en er vocht in de spouw komt, is deze ingreep wel zinvol.

Het beste isolatieglas op dit moment is drielaags glas. Dit glas is aanzienlijk dikker dan HR++ glas en kan niet in bestaande kozijnen worden aangebracht. Als com-plete ramen en kozijnen vervangen worden, dan is het wel raadzaam om drielaags glas toe te passen.

Bij alle soorten dubbelglas is een duidelijke aluminium-strip zichtbaar tussen de twee ruiten. In de rand van het dubbelglas staat of het HR, HR+ of HR++ glas is. Staat er niets in, dan is het dubbelglas van voor 1996. Noteer van alle ramen wat voor soort glas er in zit.

ISOLATIE VAN LEIDINGENAls de verwarmingsleidingen en leidingen voor warm tapwater door ongeïsoleerde en onverwarmde ruimtes lopen, is het goed om deze te voorzien van een isole-rende omkleding. Hiervoor zijn standaard middelen be-schikbaar bij de bouwmarkten en doe-het-zelf zaken.


Als je vanaf de CV-ketel, warmwaterboiler of geiser de leidingen volgt naar de radiatoren en de kranen, dan kun je controleren of deze leidingen door onverwarm-de ruimtes lopen. In sommige gevallen zijn leidingen weggewerkt, waardoor dit niet mogelijk is.

MAAK DE WONING TOCHTDICHTHet tochtdicht maken van vooral oude woningen kan energie besparen, maar ook het comfort verhogen. Voor het tochtdicht maken van ramen en deuren zijn goede tochtstrips in de handel. Voor het tochtdicht maken van vloeren, muren en daken is het raadzaam om een vakman te raadplegen. Het dichtzetten van openingen kan namelijk ook tot vochtproblemen leiden.

Ook na het tochtdicht maken van een woning kunnen tochtverschijnselen zich voordoen. Dit heeft dan te maken met koude luchtstromen die veroorzaakt wor-den door het afkoelen van lucht langs ongeïsoleerde ramen en muren.

Verder is het goed om altijd te blijven ventileren. Dit is goed voor zowel het behoud van de woning, als voor de eigen gezondheid. Zet daarom ook nooit openingen die bedoeld zijn voor de ventilatie langere tijd dicht. Dat kan tot grote problemen leiden.

Maak een overzicht van de plekken waar het tocht in huis en noteer waar je denkt dat het door komt.

VOCHTIn woningen wordt veel vocht geproduceerd door ko-ken, het drogen van de was en doordat wij als mensen waterdamp uitademen. Vooral in de koudere perioden van het jaar is het binnen vochtiger dan buiten en vindt er een vochttransport plaats van binnen naar buiten. Bij oude huizen kan het vocht door middel

van natuurlijke ventilatie (onder andere tocht) op een makkelijke manier naar buiten. Bovendien zijn onge-isoleerde spouwmuren goed bestand tegen het vocht dat door de muur in de spouw komt. Als een woning geïsoleerd en tochtdicht gemaakt wordt, zal het vocht voor een belangrijk deel via de muren en het dak van de woning naar buiten willen. Het gevaar ontstaat dan dat de vochtige lucht bij koud weer gaat condenseren in de isolatie van de buitenmuur of het dak en vervol-gens niet goed meer weg kan. Dit kan ernstige schade aan een woning opleveren en door het ontstaan van schimmels ook slecht zijn voor de gezondheid. Het is daarom raadzaam om altijd een dampremmende laag aan de binnenzijde van de isolatie aan te brengen, waardoor het vochttransport wordt afgeremd. Aan de buitenkant moet de constructie juist zoveel mogelijk dampopen zijn, zodat het vocht kan verdampen. Ook bij schilderwerk moet aan de binnenzijde altijd een dampdichte verf gebruikt worden en aan de buitenzijde een dampopen verf.

Of bepaalde ruimtes te vochtig zijn, is vaak te zien aan schimmelvorming. Daarnaast is het ook te meten met een hygrometer. Om het vochtgehalte van materialen te meten, heb je speciale apparatuur nodig. Twijfel je en wil je een goede meting hebben, schakel dan de wooncoach in.

VENTILATIEVoor zowel het afvoeren van vochtige lucht, als het aanvoeren van verse lucht met voldoende zuurstof, is het belangrijk om een woning goed te ventileren. In oudere woningen is er meestal alleen een mecha-nisch ventilator in de badkamer aanwezig. Er wordt dan vooral geventileerd via het openzetten van ramen en door de kieren die in het huis aanwezig zijn. Als een woning beter geïsoleerd wordt, neemt het belang van actieve ventilatie voor de bewoners en

Het kan ook raadzaam zijn om oudere tochtstrippen te vervangen.

Goede ventilatie is bijzonder belangrijk, zowel voor het huis als voorde eigen gezondheid!

Als je twijfelt of er goed geventileerd wordt, zet dan 1 keer per dag 15 minuten een raam open.


het behoud van de woning toe. Bij het na-isoleren van gevels en daken en het tochtdicht maken van wonin-gen, is het aan te raden om een goede mechanische ventilatie aan te brengen in combinatie met ventilatie-roosters in ramen en/of gevels. Als algemene richtlijn kan worden aangehouden dat er goed geventileerd wordt, als de relatieve luchtvochtigheid ligt tussen de 40 en 70 procent en het CO2-gehalte niet hoger is dan ongeveer 900 ppm (parts per million).

In een standaardsituatie wordt de lucht in de keuken, de badkamer, de wc en de ruimte waar de was- en droogmachines staan, afgezogen met een mechani-sche ventilatie. Daardoor ontstaat onderdruk in het huis, waardoor verse buitenlucht via ramen en venti-latieroosters naar binnen komt. Via kieren onder de binnendeuren verspreidt de lucht zich door het huis.

Eventueel kan in plaats van een standaard mecha-nische ventilatie een vraaggestuurde mechanische ventilatie worden aangebracht. Deze is voorzien van sensoren die zowel het CO2- als het vochtgehalte meten. De ventilatie gaat alleen aan als er een te hoge waarde wordt gemeten.

In nieuwbouwhuizen worden ventilatiesystemen aan-gebracht waarbij de aangevoerde, koudere buitenlucht voorverwarmd wordt met de afgezogen, warme lucht uit de woning. Een dergelijk systeem heet een ba-lansventilatie. Dit systeem werkt comfortverhogend en energiebesparend. Het systeem heeft echter ook belangrijke nadelen. In een bestaand huis is het lastig om aan te brengen, omdat er veel ventilatiekanalen nodig zijn voor het aanvoeren van verse buitenlucht. Bovendien moet het systeem goed aangelegd en onderhouden worden om gezondheids- en geluids-problemen te voorkomen.

Bekijk hoe jouw huis geventileerd wordt. Zitten er ventilatieroosters in of boven de kozijnen? Is er mechanische ventilatie aanwezig? Welke kamers zijn goed te ventileren en waar moeten eventueel extra ventilatieroosters worden toegevoegd? Kijk waar er lucht wordt afgezogen en geef eventueel op eenplattegrond van de woning met pijlen weer waar de ventilatielucht naar binnenkomt, door de woning stroomt en de woning weer verlaat.


3Kies voor een energiezuinige verwarmingsinstallatie

GASGESTOOKTE CV-KETELDe meeste huizen in Nederland worden verwarmd met aardgas. De moderne ‘hoogrendement’ CV-ketels, ook wel HR-ketels genoemd, zijn zeer zuinig, maar ge-bruiken wel aardgas (een fossiele brandstof waar CO2 bij vrijkomt). Als er nog een oude CV-ketel in de woning aanwezig is, dan is het in ieder geval beter om deze te vervangen door een moderne HR-ketel. Deze HR-ketels zijn relatief goedkoop, energiezuinig en de radia-toren hoeven bovendien niet vervangen te worden.

ALL ELECTRICOm echt duurzaam te zijn zouden alle verwarmings-bronnen, die gebruik maken van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en aardgas, vermeden moeten wor-den. Dat kan door gebruik te maken van verwarmings-systemen die alleen elektriciteit gebruiken. Dit wordt ook wel ‘all electric’ genoemd. Als de elektriciteit die deze toestellen gebruiken vervolgens duurzaam wordt opgewekt, dan vindt er geen CO2-uitstoot plaats. ‘All electric’ verwarmen kan door middel van warmtepom-pen, eventueel in combinatie met een zonneboiler of met stralingspanelen.

WARMTEPOMPENDe meest efficiënte manier om alleen elektriciteit te gebruiken is een warmtepomp. De voor woonhuizen meest geschikte warmtepomp onttrekt warmte aan de buitenlucht en verwarmt daarmee een boilervat. Met het water uit het boilervat wordt vervolgens het huis verwarmd. Ook voor bestaande woningen is dit in de toekomst de meest geschikte oplossing. Het nadeel is dat dit soort systemen nog vrij duur is. De compres-soren van de warmtepompen staan meestal buiten en produceren geluid. Dat kan overlast veroorzaken.

LAGE TEMPERATUUR VERWARMING EN STRALINGSWARMTEMet warmtepompen wordt de watertemperatuur niet warmer dan circa 45 graden. Bestaande radiatoren kunnen dan niet gebruikt worden en moeten vervan-gen worden door vloerverwarming, wandverwarming of lage temperatuur radiatoren. Verwarmen met vloeren wandverwarming is overigens veel comfortabeler dan verwarmen met traditionele radiatoren. Dat komt omdat vloeren wandverwarming werken door middel van stralingswarmte. Stralingswarmte is enigszins te vergelijken met de straling van de zon. Ook bij lagere luchttemperaturen is stralingswarmte nog steeds comfortabel. Omdat de omgevingstemperatuur laag kan blijven, zijn vloeren wandverwarming energiezui-niger dan radiatoren en convectoren.

ELEKTRISCHE VERWARMING DOOR STRALINGSPANELENAls huizen goed geïsoleerd zijn, kan het interessant zijn om ruimtes waar men maar kort verblijft elektrisch te verwarmen met elektrische stralingspanelen (ook wel infraroodverwarming genoemd). Het voordeel van elektrische stralingspanelen is dat ze snel stralings-warmte afgeven. Je kunt ze dus aanzetten als je de ruimte binnenkomt en weer uitzetten als je de ruimte verlaat. Dit is bijvoorbeeld interessant voor een badka-mer of een hobbyruimte die maar incidenteel gebruikt wordt.

ENERGIEZUINIGE VERWARMING VAN TAPWATERZonnecollectoren met zonneboilers zijn zeer geschikt om op een duurzame manier tapwater te verwarmen. In zonnecollectoren wordt water verwarmd door de zon. Dit warme water verwarmt vervolgens een boiler met tapwater. Voor een gemiddeld huishouden zijn twee à drie collectoren al genoeg. Het systeem kan

Om echt duurzaam te zijn moeten alle verwarmingsbronnen, die gebruik maken van fossiele brandstoffen zoals kolen, olie en aardgas, vermeden worden.


ook heel goed gecombineerd worden met een HR-ketel of met een warmtepompinstallatie.

Verder is het mogelijk om op de boiler een warmte-pomp aan te sluiten die de warmte van de afgezogen ventilatielucht gebruikt voor het opwarmen van het tapwater. Dit is vooral in de winter handig als de zon niet krachtig genoeg schijnt.

BRANDSTOFFEN OP BASIS VAN BIOMASSAAls alternatief voor fossiele brandstoffen kunnen hout (FSC-keurmerk) en biogas gebruikt worden. Bij het verstoken daarvan komt wel CO2 vrij, maar de bomen en planten die nodig zijn voor deze brandstoffen nemen ook CO2 op uit de lucht. Er is daardoor geen toename van de totale hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Biogas-installaties worden nog niet veel toegepast, maar houtkachels worden veel gebruikt en zijn er ook in vele soorten en maten.

HOUTKACHELSVeel mensen gebruiken houtkachels voor de gezel-ligheid, maar als een woning goed geïsoleerd is, dan kan hiermee op een uitstekende manier de woning verwarmd worden. Gebruik dan wel een houtkachel met een hoogrendement van 80% of hoger. Deze zijn er zowel in metalen als steenachtige kachels. Metalen

kachels werken snel en verwarmen hoofdzakelijk de lucht. Steenachtige kachels (tegelkachels, speksteen-kachels en finovens) werken traag en verwarmen hoofdzakelijk via stralingswarmte. Stook altijd droog en schoon hout bij een hoge temperatuur en volg de instructies op van de kachelbouwer. Bij verkeerd gebruik kunnen houtkachels milieuvervuilend zijn en veel hinder veroorzaken voor de buren. Bij goed gebruik ruik je een houtkachel niet en hebben omwonenden er geen last van.

Inventariseer welke verwarmingstoestellen er in huis zijn, schrijf de typenummers op en hoe oud deze zijn. Kijk ook naar de afgifte (radiatoren, convectors in speciale convectorputten, vloerverwarming en dergelijke). Als verwarmingstoestellen ouder zijn dan ongeveer vijftien jaar, dan is het interessant om deze te vervangen door een duurzame variant. Neem in dat geval contact op met een installateur voor een offer-te. Overleg dan ook of de warmteafgifte aangepast moet of kan worden. Ook de wooncoach kan hierover adviseren.


Openhaarden hebben een rendement van slechts 10%, terwijl een goede houtkachel een rendement van 90% kan halen.

4Wek elektriciteit zelf op

ELEKTRICITEIT OPWEKKEN MET ZONNEPANELEN OP EIGEN DAKAls het dak er geschikt voor is, dan is het zeer aantrek-kelijk om zelf elektriciteit op te wekken met zonnepa-nelen (ook bekend als PV-panelen). In Nederland mag je de energie die je zelf opwekt verrekenen met de energie die je van het net gebruikt. Dat wordt salderen genoemd. Als je meer energie nodig hebt dan je zelf opwekt, dan betaal je alleen voor het restant dat je nodig hebt. Als je meer opwekt dan je verbruikt, dan krijg je geld terug. Voor de teveel opgewekte energie krijg je echter niet dezelfde prijs als voor de energie die je van het net haalt. Het verschil zit in de energie-belasting.

Zolang de salderingsregeling van kracht is, is het zelf opwekken van elektrische energie zeer rendabel. Een gemiddeld systeem is binnen zes à zeven jaar te-rugverdiend, terwijl het minimaal twintig jaar meegaat. Als je voldoende zonnepanelen aanbrengt om aan je energiebehoefte te voldoen (ook verwarming), dan ben je ‘energieneutraal’.

Kijk of je een inschatting kan maken van het aantal zonnepanelen dat op jouw dak geplaatst kan worden en kijk ook naar de oriëntatie van het dak. Als het een schuindak is, dan liggen de zonnepanelen tegen het schuine dak. Als het een platdak is, dan worden de panelen schuin geplaatst op een onderconstructie, waarbij de hellingshoek ligt tussen de 20 en 35 graden. Eén paneel heeft ongeveer een afmeting van 1,00 bij 1,65 meter.

De opbrengst van de panelen is afhankelijk van de oriëntatie ten opzichte van de zon en de kwaliteit van de panelen. Als de panelen pal op het zuiden georiën-teerd zijn dan wekken ze per paneel tussen de 230 en 285 KWh per jaar op. Zijn de panelen op het oosten of westen georiënteerd, dan ligt de opbrengst tussen de 200 en 255 KWh per jaar. Als je jouw totale elektrici-teitsverbruik deelt door de opbrengst per paneel, dan weet je ongeveer hoeveel panelen je nodig hebt om jouw elektriciteitsverbruik zelf op te wekken.

DUURZAME ELEKTRICITEIT OPWEKKEN OP AFSTANDHelaas is het niet voor iedereen mogelijk om (voldoen-de) zonnepanelen op het dak aan te brengen. Dit kan te maken hebben met de oriëntatie van het dak, het dakoppervlak, of de schaduwwerking van omliggende bomen en bebouwing. In dat geval kan je duurzaam opgewekte energie inkopen via 100% duurzame ener-gieleveranciers en de opwekking daarvan ondersteu-nen door lid te worden van coöperaties die duurzame energie opwekken, zoals:

• Deltawind: www.deltawind.nl (alleen op Goeree-Overflakkee)• Qurrent: www.qurrent.nl• De Unie: www.duurzameenergieunie.nl• Van de Bron: www.vandebron.nl

Bij deze organisaties krijg je bovendien een goed rendement als je investeert.


Grondstoffen raken uitgeput en worden schaars. Bij de winning van grondstoffen en de productie van sommige bouwmaterialen wordt veel energie gebruikt. Na de sloop van huizen en gebou-wen zijn materialen vaak niet meer te gebruiken en eindigen ze op de afvalberg. De milieubelasting van veel bouwmaterialen is daardoor hoog.

Daarom is het goed om bij het verbouwen en ener-giezuiniger maken van een woning, zoveel mogelijk duurzame materialen te gebruiken met een lage milieubelasting. Deze milieubelasting wordt bepaald door de kringloop van het materiaal: winning, trans-port, bewerking, gebruik, afvalverwerking en herge-bruik. Duurzame materialen zijn recyclebaar (cradle to cradle) of hernieuwbaar (biobased). Recyclebare materialen komen niet op de afvalberg, maar worden steeds opnieuw verwerkt tot nieuwe bouwmaterialen. Hernieuwbare materialen komen uit de natuur en groeien steeds bij, zoals hout, vlas en hennep.

Daarnaast is het belangrijk om materialen te gebrui-ken die niet schadelijk zijn voor onze gezondheid en een positieve bijdrage hebben op het binnenmilieu van de woning. Denk hierbij aan uitstoot van vluch-tige stoffen en vochtregulatie. Bijkomend voordeel van het gebruik van natuurlijke materialen voor duurzaamheid en gezondheid, is bijvoorbeeld dat ze vaak vochtregulerend zijn. Er zijn veel goede natuur-lijke en vochtregulerende isolatiematerialen op de markt (vlas, hennep, houtvezel, cellulose, katoen en schapenwol). Let bij het gebruik van verf op het gehalte vluchtige stoffen (VOS) per liter. Er zijn goede verfsoorten op de markt op basis van lijnolie die slechts een VOS-gehalte hebben van 25 gram/liter terwijl het wettelijke maximum op 700 gram/liter ligt. Probeer het gebruik van lijm, kit en pur spuiten zoveel mogelijk te voorkomen.

Duurzame bouwmaterialen hebben vaak een duur-zaamheidskeurmerk, zoals Dubokeur, Milieukeur en Natureplus. De belangrijkste keurmerken voor hout zijn FSC en PEFC.

5Duurzaam materiaal gebruik


De duurzaamheidslening is een lening met een lage rente voor het treffen van duurzame maatregelen die leiden tot lagere energielasten.

6Subsidie en duurzaamheidsleningen

DUURZAAMHEIDSLENING VIA DE GEMEENTEVia de gemeente kan een duurzaamheidslening worden aangevraagd voor bestaande bouw. Het is een lening met een lage rente voor het treffen van duurzame maatregelen die leiden tot lagere energielasten. Tot deze maatregelen behoren onder andere het aanbren-gen van isolatie, het installeren van zonnepanelen, zonneboilers en warmtepompen. De lening wordt aan-gevraagd bij de gemeente, maar verstrekt en getoetst door het SVn (Stimuleringsfonds Volkshuisvesting). De lening wordt alleen verstrekt aan eigenaren van een woning op Goeree-Overflakkee. Als je hiervoor in aan-merking wilt komen, dan kun je contact opnemen met de gemeente Goeree-Overflakkee. Aan de gemeente laat je weten welke maatregelen je gaat treffen. Als je in aanmerking komt voor de duurzaamheidslening, dan stuurt de gemeente je vervolgens een beschikking en een aanvraagformulier. Deze beschikking stuur je samen met het ingevulde aanvraagformulier naar het SVn. Het SVn toetst vervolgens de aanvraag en zorgt voor de verdere afhandeling. Bij hen moet je ook de nota’s indienen. Na afronding van de werkzaamheden geef je dit door aan het SVn.

NATIONAAL ENERGIEBESPAARFONDSDe duurzaamheidslening via de gemeente kent een minimaal bedrag van € 2500,- en een maximaal bedrag van € 12.500,-. Naast de gemeente kun je ook bij het SVn een lening afsluiten via de landelijke Stichting Nationaal Energiebespaarfonds. Over de procedure en de voorwaarden daarvan kan het SVn je informeren.

Verder zijn er mogelijkheden voor het afsluiten van een groenlening, een groenhypotheek of het verhogen van uw bestaande hypotheek. Dit kan bij diverse banken waaronder de Rabobank, de ASN bank en de Triodos bank. Voor meer informatie moet je zelf contact opnemen met de bank. Je kunt ook kijken op de website: www.ikinvesteerslim.nl


Als je advies en offertes wil opvragen denk dan aan het volgende:

• Vraag referenties op bij vrienden en bekenden. Vaak kennen zij bedrijven waarmee ze goede ervaring hebben.

• Vraag duidelijk wat een professional voor jou kan doen en of ze ervaring

hebben met het verduurzamen van bestaande woningen. Vraag ook of zij garantie geven.

• Vraag eerst om een advies en vraag eventueel op basis van dat advies een offerte op.

• Als je specifieke wensen hebt,

vermeld die dan bij de aanvraag. Hoe meer er bekend is, hoe beter de offerte is toegesneden op de situatie.

• Vraag minimaal twee offertes op, maar maximaal vier, en stel aan iedereen dezelfde vraag, zodat je de offertes kunt vergelijken.

7Aanvragen offertes

Onderwerp Naam websiteInformatie, energiescan, WoonWijzerWinkel www.woonwijzerwinkel.nlbuurtinitiatieven en aanvraag offertes Aanvraag duurzaamheidslening Ik investeer slim www.ikinvesteerslim.nlen subsidies Gemeente Goeree-Overflakkee www.goeree-overflakkee.nl Stimuleringsfonds Volkshuisvesting www.svn.nl Inspiratie en informatie Milieu Centraal www.milieucentraal.nl Huis vol Energie www.huisvolenergie.nl Nationale Duurzame Huizenroute www.duurzamehuizenroute.nl De groene menukaart www.groenemenukaart.nl

Permanente tentoonstellingen ICDuBo Rotterdam www.icdubo.nlduurzaam bouwen Wet- en regelgeving en Bouwbesluit online www.bouwbesluitonline.nlvergunningen Omgevingsloket www.omgevingsloket.nl

Belangrijke adressen


Het belangrijkste is dat we samen aan de slag gaan en elkaar helpen om het energieverbruik zoveel mogelijk omlaag te brengen.

Als laatste

Deze handleiding is opgesteld in opdracht van de ge-meente Goeree-Overflakkee en geschreven door ir. J. Bensdorp, wooncoach namens de WoonWijzerWinkel. De handleiding is bedoeld voor deelnemers aan het project ‘Samen voor energiezuinig wonen’. De inhou-delijke kennis en informatie mogen gedeeld worden, maar het is niet toegestaan om deze handleiding voor commerciële doeleinden te gebruiken, te kopiëren of te verspreiden.

Aan de adviezen, die in deze handleiding staan ver-meld, kunnen geen rechten worden ontleend. De opsteller, de gemeente Goeree-Overflakkee en de WoonWijzerWinkel, zijn niet aansprakelijk voor enige schade die door het toepassen van deze adviezen zijn ontstaan. Iedereen blijft persoonlijk verantwoorde-lijk voor de toepassing en uitvoering van de gegeven adviezen.


GemeentehuisKoningin Julianaweg 453241 XB Middelharnis

T. 14 [email protected]

COLOFONDeze brochure is een uitgave vangemeente Goeree-Overflakkee.

OPMAAK EN DRUK:Sfa Print bv.

Documents

Samen voor energiezuinig wonen - Handleiding