Upload
others
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti
samagistro programa
bunebrivi enebis logika da gamoTvliTi enaTmecniereba
`bunebrivi enebis logikis da gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programa emsaxureba
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis, qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis, qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis da
qarTul saganmanaTleblo sivrceSi qarTuli enis gaRrmavebuli swavlebis miznebs.
amgvarad, programis miznebi moicavs da amavdroulad afarToebs Tsu saxelmwifo-miznobrivi
programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv
garemoSi~ kvleviT miznebs, romelTa pirdapiri kavSiri qarTuli enis aradakninebuli arsebobis
uzrunvelyofis erovnul mizanTan ukve dasabuTebulia.
sabednierod, dRes, kamaTis sagans aRar warmoadgens is, rom qarTuli enis srulmasStabiani
teqnologizebis da qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis gareSe
qarTuli ena sruli kulturuli kraxisa da dakninebis safrTxis winaSea! _ amavdroulad,
dRes, kamaTis sagans aRarc is warmoadgens, rom qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli
sistemiTa da srulmasStabianad teqnologizebuli qarTuli eniT srulyofilad aRWurvili
qarTuli sainterneto qseli realur safuZvlad iqceva msoflios sxvadasxva qveynebSi
gafantuli mravalmilioniani qarTvelobis qarTul enaSi kulturuli gamTlianebisa!
amdenad, warmodgenili samagistro swavlebis gansakuTrebuli saxelmwifoebrivi datvirTvebi
zemoaRniSnul ukiduresobaTa dapirispirebaSia, rac gasagebs xdis rogorc mis gansakuTrebul
zogadqarTul mniSvnelobas, ise misdami gansakuTrebuli sauniversiteto damokidebulebis
gamokveTis aucileblobas.
garda amisa, da ara mxolod ritorikuli SekiTxvis saxiT: esec rom ara, anu Tavic rom
davaneboT qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis da qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis miznebs da im safrTxeebs, rac am miznebis
verganxorcielebis SemTxvevaSi qarTul enas emuqreba, gana sanamde SeiZleba viyoT qarTuli
enis mxolod SaniZiseuli da sxva filologiuri, anu aramaTematikuri gramatikebis amara?! _
da sxvagan sad, garda Tu ara saqarTvelosi, da sxva vin, garda Tu ara maTematikuri
lingvistikis qarTveli specialistisa, iqneba SemZle da, amdenad, valdebulic izrunos
qarTuli enis da azrovnebis dRes ase saWiro maTematikuri Teoriis, anu maTematikuri
gramatikis SemuSavebaze?!
aseT pirobebSi is, rom `bunebrivi enebis logikis da gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro
programis ZiriTadi mizani qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SesamuSaveblad
maTematikuri lingvistikis dRes ase saWiro qarTveli specialistebis aRzrdaa, kidev ufro
gasagebs xdis am samagistro programisadmi gansakuTrebuli, anu miznobrivi sauniversiteto
damokidebulebis gamokveTis aucileblobas.
qarTuli enis uflebebis damcveli
k. fxakaZe
Tbilisi 2008
1. samagistro programa :
bunebrivi enebis logika da gamoTvliTi enaTmecniereba
2. misaniWebeli akademiuri xarisxi :
qarTuli dasaxeleba: mecnierebaTa magistri maTematikur lingvistikaSi
inglisuri dasaxeleba: MSc in Mathematical Linguistics
3. samagistro programis xelmZRvaneli :
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli
(ix. danarTi II)
4. programis analogi :
miznobrivi TvalsazrisebiT programis analogebs naxavT nebismieri mowinave qveynis
nebismier universitetSi, sadac ki warmoebs swavleba maTematikis da/an kompiuteruli
mecnierebebis mimarTulebiT. dasaxelebiTi TvalsazrisebiT analogebi Znelad iZebneba.
komentari: is, rom dasaxelebiTi TvalsazrisebiT programis analogebi Znelad
iZebneba, ganpirobebulia Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, anu bunebrivi
enebis logikasa da gamoTvliT enaTmecnierebaSi adgilobrivi ormocdaaTwliani
CamorCeniT: arada, is miznebi, riTac maTematikuri lingvistikaa dakavebuli da
Tavad maTematikuri lingvistikis arauniversaluri, anu viwro enobrivi, Cvens
SemTxvevaSi qarTulenobrivi specifikebi gasagebs xdis, rom aq Cven Cveni gza
gvaqvs gasavleli: Tanamedrove maTematikaSi Tvisobrivad ganirCeva erTmaneTisgan
raodenobrivi, anu ricxviTi da araraodenobrivi, anu logikuri gamoTvlebi.
amasTan, logikur gamoTvlebSi aseve calke Tvisobriv klasad gamoiyofa enobrivi
gamoTvlebi: bunebrivi enebis logika da gamoTvliTi enaTmecniereba sxvadasxva
enebSi swored am saxis enobrivi gamoTvlebis maTematikuri kanonebis moZiebiT
aris dakavebuli, rac gasagebs xdis rogorc bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis qarTveli specialistebis aRzrdis aucileblobas,
ise imasac, rom dasamtkiceblad warmodgenil samagistro programas saxelad is
unda erqvas, rac hqvia! – mas Semdeg, rac qarTul maTematikur skolas Seemateba
qarTuli maTematikuri lingvistikis specialistebi, anu mas Semdeg, rac qarTuli
maTematikuri skola realurad SeiZens qarTul maTematikur mniSvnelobebs da
zogad maTematikur sakiTxebTan erTad dakavdeba qarTuli enis winaSe mdgari
safrTxeebis aRmofxvris miznebiT, es sakiTxi ase problematuri aRar iqneba.
5. samagistro programis sakvalifikacio daxasiaTeba
swavlebis mizani :
maTematikuri lingvistikis, anu bunebrivi enebis logikis da gamoTvliTi
enaTmecnierebis qarTulenovani specialistebis (magistrebis) aRzrda da maTi
Cabma qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da
Tavisuflad urTierTobadi qarTuli sabaziso inteleqtualuri kompiuteruli
sistemis konstruirebis mizniT adgilobrivad sawarmoebel kvleviT procesebSi.
Tsu saxelmwifo-miznobrivi programiT `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ gansazRvruli
miznebis ganxorcieleba, anu:
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSaveba
kiTxviTi, smeniTi, azrovnebiTi da mTargmnelobiTi unarebiT
aRWurvili sabaziso qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli
sistemis konstruireba
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis saswavlo
miznobrivi gadamuSaveba da qarTuli enis gaRrmavebuli swavlebis
mizniT qarTul saganmanaTleblo sistemaSi qarTuli enis logikis
swavlebis danergva
qarTuli enis srulmasStabiani teqnologizebis da msoflio sainterneto qselSi
qarTuli enis srulfasovani CarTulobis uzrunvelyofis xelSewyoba
swavlis Sedegi :
magistrs unda SeeZlos :
Sesabamisi samecniero literaturis damoukidebeli wakiTxva da gaazreba
mosazrebebis gamarTuli saxiT Camoyalibeba rogorc zepiri, ise weriTi formiT
damoukidebeli kvlevis warmoeba
kvlevis konteqstSi ideis orginaluri ganviTareba da/an gamoyeneba
codnisa da problemis gadaWris unaris gamoyeneba axal an ucnob garemoSi
codnis integrireba da arasrul an SezRudul informaciaze dayrdnobiT
mosazrebis Camoayalibeba, romelSic misi codnisa da mosazrebebis gamoyenebasTan
dakavSirebuli socialuri da eTikuri pasuxismgeblobebic aisaxeba
Tavisi daskvnebis sajaro warmodgena, maTi mkafio dasabuTeba Sesabamisi codniTa
da logikiT rogorc specialistebTan, ise araspecialistebTan
damoukidebeli swavla, anu TviTswavla
kometari : dublinis diskriptoris mixedviT meore safexuris Sesabamisi zogadi
kvalifikaciebi eniWebaT studentebs, romlebsac
gaaCniaT codna, romelic efuZneba da aRrmavebs pirvel safexurze miRebul
ganaTlebas da xSirad kvlevis konteqstSi uzrunvelyofs ideis orginaluri
ganviTarebis da/an gamoyenebis safuZvels an SesaZleblobas
SeuZliaT codnisa da problemis gadaWris unaris gamoyeneba axal an ucnob
garemoSi TavianT disciplinasTan dakavSirebul an momijnave
(multidisciplinalur) konteqstSi
gaaCniaT codnis integrirebis unari, SeuZliaT Tavi gaarTvan sirTuleebs da
arasrul an SezRudul informaciaze dayrdnobiT Camoayalibon mosazrebebi,
romlebSic maTi codnisa da mosazrebebis gamoyenebasTan dakavSirebuli
socialuri da eTikuri pasuxismgeblobebic aisaxeba
SeuZliaT TavianTi daskvnebis sajaro warmodgena, maTi mkafio dasabuTeba
Sesabamisi codniTa da logikiT rogorc specialistebTan, ise
araspecialistebTan
gaaCniaT swavlis iseTi unar-Cvevebi, romelic TviTganmsazRvreli an
damoukidebeli swavlis gagrZelebis saSualebas iZleva
`bunebrivi enebis logikis da gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis
swavlebis miznebi iTvaliswinebs yvela zemoCamoTvlil zogad kompetencias da,
amavdroulad, rogorc swavlis Sedegi, iTxovs maT. Tumca, samagistro swavleba
ver akmayofilebs CamoTvlilTa Soris arsebul pirvel moTxovnas: anu, imis gamo,
rom zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetze 2006 wlis
sauniversiteto konkursis erovnuli da saxelmwifoebrivi interesebis
maignorirebeli gadawyvetilebiT srulad daibloka iq manamde arsebuli
sabakalavro safexuris lingvisturi saswavlo xazebi (bunebrivi enebis logika,
maTematikuri lingvistika, struqturuli da gamoyenebiTi lingvistika), ver
xerxdeba is, rom samagistro swavleba efuZnebodes da aRrmavebdes swavlebis
`pirvel safexurze miRebul ganaTlebas~. arada, `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro swavlebis miznebis gansakuTrebuli
mniSvnelobebi gasagebs xdis rogorc am samagistro swavlebis, ise Sesabamisi
sabakalavro swavlebis arsebobis aucileblobas! - ganacxadis kategoriuloba
ganpirobebulia imiT, rom rogorc universitetis SigniT, ise mis gareT ukve
gakeTebulia aq gacxadebuli mosazrebis `mkafio dasabuTeba Sesabamisi codniTa
da logikiT rogorc specialistebTan, ise araspecialistebTan~. _ anu, Cvens
magistrantebs ki SeeZlebaT `TavianTi daskvnebis sajaro warmodgena, maTi mkafio
dasabuTeba Sesabamisi codniTa da logikiT rogorc specialistebTan, ise
araspecialistebTan~, magram ra azri aqvs amas, Tu es ukve sajarod
dasabuTebuli Tvalsazrisi ar iqneba gaTvaliswinebuli da Sesabamisad
mniSvnelobebisa gatarebuli?! _ Tsu reqtorisadmi 2007 wlis 24 dekembers
gakeTebuli mimarTvis safuZvelze Tsu samecniero kvlevebisa da ganviTarebis
departamentma ganixila `bunebrivi enebis logikisa da Tanamedrove maTematikuri
lingvistikis~ laboratoriis formirebis sakiTxi, rogorc daxurul saeqsperto,
ise Ria saseminaro formatSi, ris safuZvelzec 2008 wlis 7 Tebervlis
seminarze Riad da sajarod daadastura bunebrivi enebis logikis da
maTematikuri lingvistikis sauniversiteto aqtualoba, rogorc saswavlo, ise
samecniero TvalsazrisebiT: miuxedavad amisa, Tsu zust da sabunebismetyvelo
mecnierebaTa fakultetze bunebrivi enebis logikis da maTematikuri
lingvistikis aqtualizebis mimarTulebiT arcerTi nabiji ar gadadgmula!
dasaqmebis sferoebi :
mecnieruli kvleva, ganaTleba, da sxva saxelmwifo Tu arasaxelmwifo struqturebi
komentari: rodesac Cven vsaubrobT qarTuli enis winaSe mdgar safrTxeebze da
am safrTxeebis realobaze Cven gamovdivarT im sayovelTaod cnobili faqtidan,
rom msoflios umetes qveynebSi ukve ormocdaaT welze metia warmoebs
daxuruli da Ria samecniero kvleviTi procesebi bunebriv enebSi Tavisuflad
urTierTobadi inteleqtualuri, anu moazrovne kompiuteruli sistemebis
konstruirebis mizniT. ufro metic, iq es procesebi ukve didi xania droSi
gawerili gegmis farglebSi mimdinareobs da rogorc varaudoben 2020-2025
wlebSi ukve daiwyeba dRes arsebuli arainteleqtualuri kompiuteruli
teqnologiebis bunebriv enebSi Tavisuflad urTierTobadi inteleqtualuri
kompiuteruli teqnologiebiT Canacvlebis intensiuri procesebi. es imas niSnavs,
rom dasaqmebiTi TvalsazrisebiT Cveni ZiriTadi prioriteti samecniero kvleva
unda iyos. Tumca, aseT pirobebSic, cxadia, rom kiTxviTi, smeniTi, azrovnebiTi
da mTargmnelobiTi unarebiT aRWurvili qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis problema saxelmwifos mxridan aq
aucilebeli miznobrivi damokidebulebis gareSe Sedegobrivad ver gadawydeba!
6. samagistro programaze miRebis winapiroba :
bakalavris akademiuri xarisxi maTematikaSi, kompiuterul mecnierebebSi an sxva
monaTesave dargSi Sesabamisi kreditebiT sabazo sagnebSi.
ucxo enis codnis samagistrod aucilebel doned gansazRvrulia A2
7. samagistro programis struqtura :
samagistro programa Sedgeba sami gansxvavebuli komponentisgan
specialobis savaldebulo kursebi _ 81 ECTS
I semestrSi _ 30 ECTS
II semestrSi _ 30 ECTS
III semestrSi _ 21 ECTS
specialobis arCeviTi kursebi _ 9 ECTS
III semestrSi _ 9 ECTS
samagistro disertacia _ 30 ECTS
IV semestrSi _ 30 ECTS
savaldebulo kursebis wilia 90%, arCeviTebis _ 10% (ix danarTi V). aseTi
disproporcia ganpirobebulia samagistro programis sasafuZvlo sabakalavro swavlebis
faqtobrivi ararsebobiT. specializaciis savaldebulo kursebis daniSnulebaa misces
students maTematikuri lingvistikis mecnierebaTa magistrisTvis savaldebulo codna.
arCeviT kursebis daniSnulebaa misces students maTematikis da/an kompiuteruli
mecnierebebis mimarTulebiT is specialuri codna, rac mas daexmareba misi samagistro
disertaciis kvleviTi miznis warmatebul ganxorcielebaSi.
samagistro disertacia :
samagistro disertaciis SesrulebasTan dakavSirebuli sakiTxebi ganisazRvreba saerTo
sauniversiteto moTxovnebisa da `bunebrivi enebis logikis da gamoTvliTi
enaTmecnierebis~ samagistro programiT formirebis procesSi myofi samecniero dargis
adgilobrivi specifikebis gaTvaliswinebiT
samagistro programis sakvlevi Temebis zogadi mimoxilva :
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis problemebi
Tavisuflad urTierTobadi sabaziso qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli
sistemis konstruirebis problemebi
qarTuli weriTi, zepiri da azriTi enebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis
problemebi
qarTuli weriTi da zepiri enebidan qarTul azriT, anu qarTul maTematikur
enaze avtomaturad mTargmneli kompiuteruli sistemis konstruirebis Teoriuli
da praqtikuli problemebi
qarTuli weriTi da zepiri enebidan qarTuli maTematikuri enis gavliT sxva
enebze avtomaturad mTargmneli kompiuteruli sistemis konstruirebis
Teoriuli da praqtikuli problemebi
qarTuli metyvelebis kompiuteruli damuSavebis problemebi: sinTezi da amocnoba
sxvadasxva saxis qarTuli inteleqtualuri saeqsperto sistemebis
konstruirebis Teoriuli da praqtikuli problemebi
qarTuli enis logikisa da qarTuli enis logikuri gramatikis SemuSavebis
problemebi
qarTuli enisa da azrovnebis bunebriv kanonebze qarTuli enis da azrovnebis
maTematikuri TeoriiT dagrovili samecniero codnis saganmanaTleblo
gadamuSavebis da qarTuli enis logikisa da qarTuli enis logikuri gramatikis
saskolo da sauniversiteto swavlebis problemebi
8. samagistro programis leqtorebi da kursebi :
kursis
#
leqtoris
gvari, saxeli
kursis dasaxeleba da statusi
1 konstantine fxakaZe maTematikuri logikisa da bunebrivi enebis logikis
zogadi safuZvlebi (savaldebulo)
2 daTo gabelaia modaluri logika da topologia (savaldebulo)
3 badri cxadaZe,
giorgi CiCua
metyvelebis amocnobis enaTmecnieruli safuZvlebi da
maTematikuri meTodebi (savaldebulo)
4 vaxtangi fxakaZe aRniSvnaTa Teoria, lambda aRricxva, algoriTmebis
Teoria (savaldebulo)
5 konstantine fxakaZe gramatikuli Teoriebi (savaldebulo)
6 badri cxadaZe zogadi enaTmecnierebis Teoriuli kursi (savaldebulo)
7 leo esakia universaluri algebra da meserTa Teoria
(savaldebulo)
8 ximur ruxaia,
lali tibua mtkicebaTa Teoria (savaldebulo)
9 Wabuka qiria qarTuli enis klasikuri gramatikis mimoxilviTi kursi
(savaldebulo)
10 kaxa gabunia enobriv monacemTa kompiuteruli damuSavebis Teoriuli
da praqtikuli kursi (savaldebulo)
11 konstantine fxakaZe inglisuri ena rogorc formaluri ena (savaldebulo)
12 konstantine fxakaZe enebi, gramatikebi da avtomatebi (savaldebulo)
13 konstantine fxakaZe qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis
sasafuZvlo sakiTxebi (savaldebulo)
14 aleqsi paWkoria kategoriaTa Teoriis safuZvlebi (arCeviTi)
15 dito pataraia logikis kategoriuli analizi (arCeviTi)
16 sandro vaSalomiZe simboluri, teqsturi da xmovani informaciis
damuSavebis instrumentebi C++ enaSi (savaldebulo)
17 ximur ruxaia,
lali tibua gamoyenebiTi logika (arCeviTi)
18 akaki danelia SemTxveviTi procesebi (arCeviTi)
19 ximur ruxaia,
lali tibua modelireba maTematikuri logikis enaze (arCeviTi)
20 Teimuraz CiCua personaluri kompiuterebis (ps) arqiteqtura
(arCeviTi)
21 konstantine ciskariZe
vaxtangi ciskariZe
maTematikuri damtkicebebis formalizaciis da
verifikaciis enebi Mizar-is magaliTze (savaldebulo)
22 konstantine fxakaZe,
giorgi CiCua
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis
SemuSavebis da Tavisuflad urTierTobadi qarTuli
sabaziso inteleqtualuri kompiuteruli sistemis
konstruirebis miznebis, meTodebisa da problematuri
sakiTxebis mimoxilviTi kursi (savaldebulo)
9. samecniero kvlevis materialur-teqnikuri baza da sxva safuZvlebi :
Tsu gmi-Si 2004 wels dafuZnebuli barbara partis saxelobis wignTa fondi `logika,
ena, gamomTvleli~
Ria sauniversiteto seminari `logika, ena, gamomTvleli~ (xelmZRvaneli k. fxakaZe),
romelic gulgrili safakulteto damokidebulebis gamo 2008 wlidan funqcionirebs
mxolod araformalur formatSi
qarTuli enis dRisadmi miZRvnili respublikuri Ria saseminaro kvireuli `logika, ena,
gamomTvleli~ (xelmZRvaneli k. fxakaZe), romelic gulgrili safakulteto
damokidebulebis gamo 2008 wlidan veRar funqcionirebs
samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~ (redaqtori k. fxakaZe),
romelic gulgrili safakulteto damokidebulebis gamo 2008 wlidan funqcionirebs
mxolod sainterneto formatSi
samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~
(redaqtori k. fxakaZe), romelic gulgrili safakulteto damokidebulebis gamo 2008
wlidan funqcionirebs mxolod sainterneto formatSi
`logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis~ da `qarTuli enis, logikisa da
gamomTvlelis axalgazrduli jgufis~ erToblivi veb-gverdi `qarTuli enis, logikisa
da gamomTvlelis Ria instituti~, misamarTi: www.gllc.ge,
10. danarTebi:
danarTi I _ samagistro xarisxis dasaxeleba :
samagistro xarisxis qarTuli dasaxeleba:
mecnierebaTa magistri maTematikur lingvistikaSi
samagistro xarisxis inglisuri dasaxeleba:
MS in Mathematical Linguistics
danarTi II _ samagistro programis xelmZRvanelis Curriculum Vitae :
1. saxeli da gvari: konstantine fxakaZe
2. Tanamdeboba: Tsu saxelmwifo miznobrivma programis ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” xelmZRvaneli
3. samuSaoa adgili: _
4. misamarTi: - nucubiZis 3 mk/r 3 kv. bn 34; el-fosta [email protected]; tel: _ 215029;
5. bolo 5 wlis manZilze wakiTxuli saleqcio kursebi:
2007-2008 wlebi: 1. `bunebrivi `bunebrivi enebis logikis~ Tavisufli kursi;
2. `maTematikuri lingvistikis~ Tavisufali kursi;
3. bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis~ Tavisufli kursi;
2006 weli: 4. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis konkursamdeli
maTematikis institutis samagistro programaSi `maTematikuri lingvistikis~
modulis damfuZnebeli da xelmZRvaneli;
2005-2006 wlebi: 5. `maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi” spec-kursi;
2004 weli: 6. meqnika-maTematikis fakultetze `bunebrivi enebis logikis~ specializaciis
damfuZnebeli da xelmZRvaneli;
2005-2004 wlebi: 7. `kompiuteruli lingvistikis safuZvlebi~ ZiriTadi kursi;
8. `kompiuteruli lingvistikis~ ZiriTadi kursi;
9. `programirebis Tanamedrove teqnologiebis~ ZiriTadi kursi.
6. samecniero interesebisa da Sedegebis mokle mimoxilva:
maTematikuri lingvistika, bunebrivi enebis logika, gamoTvliTi enaTmecniereba, maTematikuri
logika, Teoriuli logikuri programireba, logika da ena, logika, ena, gamomTvleli, xelovnuri
inteleqti, zogadi enaTmecniereba, enisa da azrovnebis filosofia.
Cemi samecniero kvlevebis pirveli etapi ukavSirdeba klasikuri maTematikuri logikis,
Teoriuli logikuri programirebisa da xelovnuri inteleqtis problematikas. kvlevebis am etapze
SemuSavebul iqna proeqti saxelwodebiT `formalur-inteleqtualuri Teoriebi~, romlis mizani iyo
prof. S. fxakaZiseuli aRniSvnaTa TeoriiT gaZlierebul frege-hilbertiseul formalizmSi logikuri
formalur-inteleqtualuri sistemebis Teoriuli problemebis kvleva. es proeqti mTeli Tavisi
moculobiT gadmotanil iqna saxelmwifo miznobriv programaSi ,,kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”.
(a) Zalian mokled kvlevebis am etapze miRebuli Sedegebis Sesaxeb:
1. prof. S. fxakaZiseuli logikuri ganuzRvrelobis bunebrivi principis safuZvelze agebul iqna
da Seswavlil iqna bunebriv ganuzRvrelmniSvnelobiani gamonaTqvamTa logika. aq ganviTarebuli
midgomebis safuZvelze Semotanil iqna codniTi anu arasrulad gansazRvruli simravleTa cneba da
Seswavlil iqna am tipis simravleebTan dakavSirebuli rigi fundamenturi sakiTxebisa. bunebrivi
ganuzRvreli WeSmarituli mniSvnelobis cnebaze dayrdnobiT gamonaTqvamTa logikaSi gansazRvrul iqna
Zlier fiqtiuri cvladis cneba da Semotanil iqna formulaSi cvladis gaqrobis formaluri operacia.
amasTan, damtkicebul iqna formulaSi Zlier fiqtiuri cvladis gaqrobadobis Tviseba, rac
meTodologiuri xasiaTis funqciebs iRebs Tavis Tavze inteleqtualuri problemebis formalur-
logikuri damuSavebisas. garda amisa, ganisazRvra formulaSi cvladis semantikuri (Sinaarsuli) wilis
maTematikuri cneba, rac agreTve metad saintereso da produqtiuli saSualebaa TeoremaTa mamtkicebeli
meqanikuri procedurebis sarealizaciod. zogadad moixaza ufro maRali safexuris formalur TeoriebSi
aRniSnuli midgomebis ganviTarebis meTodologia. am TvalsazrisebiT aRsaniSnavia, rom zemoT aRniSnul
bunebriv ganuzRvrelmniSvnelobian gamonaTqvamTa logikas da iq Cems mier ganviTarebul axal Teoriul
xedvebs eyrdnoboda T. kucias sakandidato disertaciis sasafuZvlo Teoriuli nawili.
2. am etapze mimdinare kvlevebis erTi nawili ukavSirdeba logikuri formalur-inteleqtualuri
Teoriebisa da xelovnuri inteleqtis problematikis iseT mniSvnelovan Semadgenels, rogoricaa
TeoremaTa avtomaturi mtkicebani. am mimarTulebiT gansazRvrul iqna egreT wodebuli uzogadesi
rezoluciuri gamoyvanis wesi, romelic saSualebas iZleva aRniSvnaTa TeoriiT gafarToebul
formalizmSi sxvadasxva tipis formalur-inteleqtualuri procedurebis konstruirebiT sxvadasxva
Zalis formalur-inteleqtualuri Teoriebis ageba-ganviTarebisa. uzogadesi rezoluciuri gamoyvanis
wesi arsebiTad eyrdnoba formulis namdvili nawilis fundamentur cnebas, romelic aRniSnuli naSromis
erT-erTi ZiriTadi Teoriuli novaciaa. garda amisa, Semotanilia da tipis simravleebis cnebebi,
romlebic metad produqtiulad muSaoben sxvadasxva tipis inteleqtualuri procesebis formalur
realizaciebSi da formalur-inteleqtualuri Teoriebis sainterpretacio modelebSi.
3. kvlevebis am etapze gansazRvrul iqna maTematikuri kvantorebis infiqsuri yofaqceva da
infiqsurkvantorebiani formebis maTematikuri Tvisebebi, rac mermindeli kvlevebiT dadasturda, rogorc
metad mniSvnelovani instrumenti bunebrivi enebis formalizebisa da maTematizirebis amocanebisaTvis.
garda amisa, am principulad axali formaluri midgomis safuZvelze aigo erbranis tipis universumebi
pirveli da meore rigis formaluri TeoriebisaTvis. amasTan, ukve naCvenebia ufro maRali rigis
TeoriebSi am midgomebis ganviTarebis SesaZlebloba. – aRniSnuli, gamomdinare im fundamenturi rolidan,
rac erbranis tipis universumebs ukaviaT Tanamedrove xasiaTis samecniero kvlevebSi, gansakuTrebuli
Teoriuli mniSvnelobisaa.
samecniero kvlevebis meore etapi, romelic metnaklebi intensiobiT 1997 wlidan iwyeba,
bunebrivi gagrZelebaa kvlevebis wina etapisa. es kvlevebi eqceva maTematikuri da bunebrivi enebis
logikis, Tanamedrove maTematikuri lingvistikis, Tanamedrove formaluri filosofiis, enaTmecnierebis,
enisa da azrovnebis filosofiis, xelovnuri inteleqtis zogadi problematikis farglebSi.
kvlevebis am etapis ZiriTadi mizani iyo da aris qarTulenobrivi azrovnebiTi wesTwyobis sruli
maTematikuri dafuZneba da, Sesabamisad, bunebriv qarTul enobriv sistemaSi montegiuseuli
enaTmecnieruli xaziT gaTvaliswinebuli kvlevebis damkvidreba.
maSin, rodesac am moZraobas viwyebdi, zemoT aRniSnuli samecniero mimarTulebiT adgilobrivi
kvleviTi gamocdileba ar arsebobda, ar iyo formirebuli bunebriv qarTul enobriv-azrovnebiT
wesTwyobaze Tanamedrove xedvebi. ufro metic, sabWouri periodis qarTul enaTmecnierul sivrceSi es
xazi, cxadia arasworad, magram mainc, ,,argumentirebulad” da ,,dasabuTebulad” dakninebuli iyo rogorc
araperspeqtiuli da arafrismomcemi.
am garemoebam ganapiroba is, rom aRniSnuli mimarTulebiT ukve gamokveTili xedvebis
publicirebamde wlebis ganmavlobaSi mimdinareobda sruliad damoukidebeli muSaoba am samecniero
mimarTulebis ZiriTadi miznebis, meTodebisa da principebis Seswavlisა da maTi qarTul enobriv
sistemaze miyeneba-mosinjvisaTvis, ramac, bunebrivia, moiTxova agreTve klasikuri qarTuli
enaTmecnieruli xedvebis siRrmiseuli Seswavla.
kvlevebis es periodi TiTqmis oTxi weli grZeldeboda da pirveli moxsenebebi sakiTxTa gaswvriv
gakeTda 2000 wlis 13 dekembers gmi-is seminarze (seminaris xelmZRvaneli, prof. d. gordeziani) da 18
dekembers zogadi enaTmecnierebis kaTedris seminarze (seminaris xelmZRvaneli, akad. T. gamyreliZe).
iqidan moyolebuli, bolo eqvsi wlis ganmavlobaSi, mimdinare kvlevebis Sedegebi mravaljer iqna
moxsenebuli rogorc aRniSnul seminarebze, ise sxva adgilobriv Tu saerTaSoriso seminarebsa da
konferenciebze. am xnis manZilze ukve gamoqveynebulia 80 samecniero naSromi.
(b) Zalian mokled kvlevebis am etapze ukve gamokveTili Sedegebis Sesaxeb:
1. bunebrivi qarTuli enobrivi wesTwyobis pirdapiri formalur-logikuri aRweris pirveli
SedegebiTYdadasturda qarTuli enis sityvebis maTematikuri simboloebis saxiT aRweris SesaZlebloba,
ris safuZvelzec dasturdeba, rom qarTuli ena zogad tipobriv TanmTxvevaSia maTematikur enasTan. – es,
gamomdinare masTan bunebrivad mikavSirebuli Sedegebidan, friad mniSvnelovani da, amasTan, axali xedvaa
wminda logikuri, enaTmecnieruli da filosofiuri TvalsazrisebiT.
2. qarTuli enis sityvebis maTematikur simboloebad gadaazrebiT saSualeba mogveca
dazustebuli da bevrad ufro sruli saxiT dagvenaxa qarTuli enisaTvis damaxasiaTebeli sintaqsuri
wesrigi. amasTan, qarTuli enis farglebSi ukve TiTqmis dadasturebuli Sedegebis safuZvelze Tezisis
saxiT gamoiTqva mosazreba: nebismieri bunebrivi enobrivi sistemis nebismieri enobrivi gamosaxulebis
maTematikuri reformalizebis problema TiTqmis mTeli moculobiT daiyvaneba am enobrivi gamosaxulebiT
nagulisxmevi da, amdenad, gamosaxulebaSi gamotovebuli frCxilebis aRdgenis problemaze.
3. qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweriT principulad ganirCa erTmaneTisagan
zmnebis predikatuli da saxelebis arapredikatuli buneba, riTac, Tavis mxriv, principulad ganirCeva es
midgomebi indoevropuli tipis enobriv sistemebSi ganviTarebuli montegiuseuli midgomebisagan. aqedan
gamomdinare: qarTuli enobrivi sistemis safuZvelze bunebrivi enobrivi sistemebis Cems mier
SemuSavebuli simravluri modeli arsebiTad cvlis montegiuseuli simravluri midgomebis rig ZiriTad
principebs da maT bunebrivad arsebulTan Sesabamisi saxiT ayalibebs.
4. qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwera uars ambobs ComskisaTvis sasafuZvlo
uSualo Semadgenlebis blumfildiseul principze, rogorc ZiriTad sakvlev meTodologiaze da mis
nacvlad eyrdnoba winare zmnuri Sinaarsuli erTeulis maTematikur predikatad da zmnis lingvistur
predikatad gadaazrebis qarTulisaTvis Zireulad damaxasiaTebel princips. _ amgvarad, miuxedavad imisa,
rom qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRwerisas viyeneb Comskiseul tradiciul
notifikacias, qarTuli enisaTvis ganviTarebuli midgomebi Zireuli detalebiT arsebiTad gansxvavdeba
miseuli midgomebisganac.
5. qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis miznebi iZulebuls gvxdis
uari vTqvaT zmnis im klasikur gansazRvrebaze, romlis mixedviTac `zmna aris moqmedebis aRmniSvneli
formacvalebadi sityva, romelsac erT-droulad ramdenime morfologiuri kategoria moepoveba:
pirvelyovlisa piri, ricxvi, dro da kilo.~ - am miznebisTvis zmnaze aseTi cnebiTi xedva
araproduqtiulia. ufro metic, vTvli, rom enobriv sistemaSi zmna unda ganisazRvros ara zmnis
morfologiur kategoriebze dayrdnobiT, romlebic, Tavis mxriv, Tavad gansasazRvravis morfologiuri
kategoriebia, aramed piriqiT, mxolod zmnis gansazRvris Semdeg gveZleva saSualeba ukve gansazRvruli
zmnis morfologiuri kategoriebis jer gansazRvra-gamoyofisa da mere ukve am morfologiuri
kategoriebis marealizebeli morfemebis Seswavla-gamokvlevisa. _ winaaRmdeg SemTxvevaSi, irRveva
gansazRvrebaTa ierarqiis uzogadesi logikuri principi da Tu SemoTavazebul midgomebSi zmnas da zmnis
morfologiur kategoriebs ZiriTad cnebebad gaviazrebT, esec ar gvSvelis, radganac am SemTxvevaSi zmnis
rogorc ZiriTadi anu aragansazRvrebadi cnebis gansazRvraze saerTod ar unda iyos saubari.
6. Cemi gansazRvrebiT ZiriTadi zmna anu msjeli sityva aris sityva, romlis gareSec Cven ver
vaxerxebT enobriv sistemaSi gamonaTqvamis anu WeSmarituli Sinaarsis matarebeli frazis formirebas. es ganmarteba eyrdnoba WeSmaritulobis laibniciseul anTropologiur aqsiomatikur gagebas. amasTan,
vTvli, rom srulebiTac ar aris aucilebeli zmna iyos formacvalebadi, an gamoxatavdes moqmedebas, an
xasiaTdebodes piris, ricxvis, drois, an kilos kategoriiT. amgvarad, am midgomebiT, zmnis cneba emyareba
WeSmaritulobis siRrmiseul anTropologiur aqsiomatur gagebas da amiT igi ierarqiulad dafuZnebuli
saxiT cnobierdeba.
7. vTvli, rom yvela sxva midgoma zmnis cnebis gansasazRvravad ver iqneba produqtiuli,
radganac enobriv sistemaSi arsebuli sxvadasxva ZiriTadi zmnebi, ara Cveni maTTan subieqturi
damokidebulebis gamo, aramed maTive siRrmiseuli anTropologiuri bunebidan gamomdinare, arian swored
im erTi siRrmiseuli `niSis~ sxvadasxva enobrivi gamoxatvebi, rasac zemoT ,,WeSmaritulobiT”
vixseniebT. amasTan, am midgomiT, araZiriTadi zmna, romelic e.w. kavSirebiT kiloSi gvewodeba TviTon
TavisTavadobaSi arasrulad gamoxatavs ,,WeSmaritul Sinaarss” da es am klasis araZiriTadi zmnebis
arsebiTi ganmsazRvreli niSania. garda amisa, am midgomebiT, e.w. brZanebiTi kilos formiT mowodebuli
araZiriTadi zmnebis ZiriTadi maxasiaTebeli niSani aris is, rom maT ara ,,WeSmarituli” aramed
,,proceduruli” Sinaarsi aqvT da, amdenad, maTi meSveobiT agebuli winadadebiT mocemul Sinaarsebze
SekiTxva - WeSmaritia igi Tu mcdari, cxadia, ar daismis.
8. damokidebulebebSi amgvarma, aucilebeli xasiaTis Zireulma cvlilebebma ganapiroba qarTul
enaTmecnierul sistemaSi mTeli rigi Zireuli lingvisturi kategoriebis gadaazrebis saWiroeba. ase
magaliTad, aq nawilobriv gaSuqebuli logikuri midgomebis safuZvelze arsebiTad gadaazrda
gramatikuli drois cneba, romlis klasikuri forma da Sinaarsi aseve gaugebari da araproduqtiulia.
klasikuri midgomebisagan gansxvavebiT, vTli, rom ,,dro” da ,,kilo” fundamenturi da erTmaneTisagan
arsobrivad gansxvavebuli lingvisturi kategoriebia da sistemuri wesrigis gasacnobiereblad maTi
dawyvilebis nacvlad aucilebelia maTi erTmaneTisagan ganyofili da gancalkevebuli ganxilva.
9. SaniZis mixedviT: ,,a) moqmedeba xdeba swored im momentSi, roca moubar adamians, (maSasadame, I
pirs mx. ricxvisas) saubari aqvs Camogdebuli am moqmedebis Sesaxeb; b) moqmedeba uswrebs ubnobis
moments; g) moqmedeba unda moxdes ubnobis momentis Semdeg.” _ am xedvaze dayrdnobili is ambobs, rom
,,dro SeiZleba mxolod sami iyos: axlandeli, warsuli da momavali.” _ miviCnev, rom enobriv sistemaSi
zmnebis droiTi klasificireba mxolod imis mixedviT, rom ,,bunebaSi” raRac ,,an xdeba” an ,,ukve moxda”
an ,,moxdeba” yovlad gaumarTlebelia, ramdenadac enobrivad mocemuli ,,samyaro” enaSi arsebuli
logikuri irealizaciebiT cdeba ,,bunebaSi realurad arsebuli samyaros CarCoebs” da, amdenad, ufro
vrcelis ufro mcireSi moqcevis mcdeloba Zireuladve daSvebuli Secdomaa. SaniZiseuli ganmartebiT
verafriT ver xerxdeba ,,neta vwerde”, ,,rom vwerde”, ,,unda mewera”, unda meweros” da a. S. tipis
zmnuri Sinaarsebis droiTi definireba. xazgasasmelia isic, rom miseuli termini ,,udroo zmnebi”
ganpirobebuli iyo drois gramatikuli kategoriis miseulive ara srulyofili gagebiT. yvela sxva
SemTxvevaSi, cxadia, rom zmna, rogorc SetyobinebiTi xasiaTis predikativi, am Setyobinebas ar SeiZleba
ar iZleodes garkveul droiT ,,samosSi”.
10. ganisazRvra winare zmnuri Sinaarsuli erTeulis fundamenturi xasiaTis cneba, romlis
safuZvelzec qarTul enobriv sistemaSi erTmaneTisagan ganiyo integraluri da araintegraluri gagebis
zmnebi. amasTan, aRsaniSnavia isic, rom integraluri gagebis zmnebi ar axasiaTebs indoevropuli tipis
enebs, rac am tipis qarTuli zmnebis SeswavlisaTvis dRes dasavleTSi ararsebuli midgomebisagan
gansxvavebuli midgomebis ganviTarebas iTxovs.
11. logikuri analizis safuZvelze dasabuTda da mere morfologiuradac dadasturda, rom
qarTulSi saxezea ara ori - v- da m- tipis piris niSani, rogorc es aqamde iyo cnobili, aramed am
orTan erTad aris agreTve mesame - v-var tipis piris niSanic. amasTan, sistemaSi ganisazRvra orjeradi
da erTjeradi enobrivi piris fundamenturi cnebebi da, Sesabamisad, erTmaneTisgan ganirCa piris
orjeradobisa da erTjeradobis ganmsazRvreli niSnebi. garda amisa, arsebiTad gadaisinja gvarisa da
uRlebis fundamenturi lingvisturi kategoriebi da dasabuTebulad warmoCinda am kategoriebis kerZo
qarTulenobrivi specifikebi. amasTan, logikur-semantikuri safuZvlebis gaTvaliswinebiT ganisazRvra
gvaris gramatikuli kategoria, riTac aSkarad warmoCinda am cnebis SaniZiseuli gagebis Sinaarsuli
daufuZnebloba.
12. vTvli, rom qarTulSi, indoevropuli uRlebisgan gansxvavebiT, bunebrivad ganirCeva
erTmaneTisgan erTuRlebadi da oruRlebadi zmnebi. Sesabamisad amisa, Tu indoevropuli tipis enebSi,
sadac zmnaSi erTdroulad SeiZleba iyos mxolod erTi piris niSani, uRlebiTi mwkrivis rogorc
mxolobiTi, ise mravlobiTi rigi sami wevrisgan Sedgeba, qarTulSi erTuRlebadi zmnebi uRlebisas,
msgavsad indoevropuli zmnebisa, aseve samwevrian mwkrivebs iZlevian, maSin rodesac oruRlebadi zmnebis
uRleba Svidwevrian mwkrivebs iZleva. amasTan, am formebis dayofa ricxvis gramatikuli kategoriis
mixedviT qarTul enaSi logikurad aklasificirebs zmnebs mxolobiTi-mxolobiTi, mxolobiTi-
mravlobiTi, mravlobiTi-mxolobiTi da mravlobiTi-mravlobiTi formis zmnebad.
13. garda amisa, ukve aRniSnuli gasagebs xdis, rom uarsayofia qarTulSi piris niSanTa Taobaze
dRes arsebul xedvebi. kerZod, vTvli, rom qarTuli enis Sinaarsuli bunebidan gamomdinare ar arsebobs
safuZveli imisa, rom v- tipis niSnebi piris subieqturobis, m- tipis niSnebi ki piris obieqturobis
niSnad gamovacxadoT.
14. am fundamenturi xasiaTis Teoriulma cvlilebebma bunebrivad moiTxova sistemaSi iseTi
siRrmiseuli sakiTxis gadasinjva rogorica winadadebis, kerZod ki, martivi winadadebis problema. aq
saqme exeba martiv winadadebaSi ZiriTadi da araZiriTadi wevrebis sakiTxs. pirdapir unda iTqvas, rom am
mxriv qarTuli enaTmecnieruli sistema mxolod sintaqsurad da, Sesabamisad, mxolod nawilobriv iyo
Seswavlili. arada, qarTuli enis aRWurva manqanebTan saurTierTobo teqnologiuri SesaZleblobebiT
iTxovs sakiTxTa ara mxolod ufro, aramed srulad amomwurav da dazustebul gadawyvetebs. - ukve
dasabuTebuli midgomebiT am problemebis mowesrigebaSi gadamwyvet datvirTvas iRebs Tavis Tavze winare
zmnuri Sinaarsuli erTeulis nawilobriv metalingvisturi da nawilobriv metamaTematikuri kategoria,
romelic, erTis mxriv, awesrigebs zemoT wamoWril lingvistur problemebs da, meores mxriv ki, Tavis
Tavze iRebs formaluri da semantikuri saSualedo enobrivi xidis funqciebs qarTul da maTematikur
enebs Soris.
15. qarTul enaSi saxelTa brunebis sakiTxi gadaazrda martiv winadadebaSi ZiriTadi anu
aucilebeli wevrebis sakiTxTan Sejerebulad. vTli, rom enobriv sistemaSi saxels imdeni gansxvavebuli
brunviTi forma aqvs, ramdeni gansxvavebuli formiTac igi SeiZleba warmodgindes ama Tu im winadadebaSi,
ama Tu im aucilebel samsjelo wevrad. amave principis safuZvelze dasabuTebulad uariyo wodebiTis
erT-erT brunebiT formad ganxilvis safuZvlianoba da, Sesabamisad, qarTulSi ase gaazrebul brunebas
logikuri bruneba ewoda.
16. amasTan, dadginda brunebisa da mabrunebeli morfemebis formaluri da maTematikuri
datvirTvebi: gairkva, rom morfologiur da sintaqsur safexurebze brunvis niSnebi Casmis maTematikuri
operatoris funqciebs asruleben. gairkva isic, rom maTi maTematikuri semantikuri datvirTva aris
pirobiTi indeqsacia, ris safuZvelzec samsjelo saxeli gansazRvruli adgiliT ewyoba Sesabamis msjel
zmnur frazas. – es metad mniSvnelovani axali xedvaa brunebis fundamentur enobriv movlenaze.
17. kvlevebis Sedegad arsebiTad dazustda Tvalsazrisebi zmniswinebis Sesaxeb: vTvli, rom
aragramatikuli zmniswini misi semantikurobidan gamomdinare, rogorc wesi, cvlis martivi winadadebis
konstruqcias da miuxedavad imisa, rom ar cvlis zmnis SaniZiseul pirianobas, mas winadadebaSi axali
gansxvavebuli brunviTi formiT mocemadi aucilebeli samsjelo wevri Semohyavs.
18. maTematikurad mkacri logikur-lingvisturi xasiaTis kvlevebi iTxovs tradiciuli
enaTmecnieruli xedvebis iseTi fundamenturi safuZvlebis dazustebasac rogoricaa sityvebis
metyvelebis nawilebad klasificireba. am midgomebma, romelic meTodologiurad frege-fxakaZiseul
maTematikur enobriv principebs eyrdnoba, saSualeba mogvca axleburad dagvenaxa da dagvexasiaTebina
qarTul enaSi metyvelebis nawilebi, qarTuli enis sityvebi da qarTuli enisaTvis damaxasiaTebeli
sintaqsuri kavSirebi.
19. kerZod, qarTul enobriv sistemaSi ukve ganisazRvra sxvadasxva safexuris sintaqsuri
kavSirebi, rac, saboloo jamSi, maTematikuri tipis formulebis saxiT iZleva qarTulSi sityvaSerwymiTi
kanonebis Camoyalibebis saSualebas. – es erT-erTi pirvel rigSi misaRwevi etapobrivi mizani iyo: ukve
sakmarisi argumentirebiT SegviZlia vTqvaT, rom xelSi gvikavia qarTuli enis birTvuli nawilis
TiTqmis sruli da maTematikurad dafuZnebuli formaluri suraTi, ris gareSec, cxadia, qarTuli enis
manqanebTan saurTierTobo teqnologiuri potenciiT aRWurvis yoveli konkretuli mcdeloba zamTarSi
peplebis Wera iqneboda da meti araferi.
20. amgvarad, am kvlevebis erT-erT ZiriTad Sedegad qarTuli enis birTvuli nawilis Zireulad
damaxasiaTebeli bunebrivi formalizmis moZiebas miviCnev.
21. zemomoniSnuli Teoriuli kvlevebis safuZvelze ukve momzadda sakmarisad warmatebuli
pirveli eqsperimentuli programuli realizaciebi. esenia: martivi winadadebebisa da frazebis
sintaqsuri marTlmweri, qarTuli enidan maTematikur enaze avtomaturad mTargmneli programuli
sistema, qarTuli enidan maTematikuri enis gavliT germanul enaze mTargmneli programuli sistema,
logikuri amocanebis amomxsneli programuli sistema. cxadia, es programuli realizaciebi jer kidev
Sorsaa saWirosa da sasurvelisagan, magram is, rom isini TavTavianTi specifikebis gaTvaliswinebiT
Sesabamisi tipis programuli realizaciebis erT-erTi pirveli qarTuli eqsperimentebia, cxadad
adastureben warmoebuli Teoriuli kvlevebis marTebulobasa da siswores.
22. bunebrivi qarTuli enis aRwerisaTvis gamoiyeneba frege-fxkaZiseuli enobrivi principebi. am
TvalsazrisebiT novaciuria is, rom, montegiusgan gansxvavebiT, winadadebebisgan ki ar viwyebT da
CorCiseuli λ-abstraqtoriT maTgan ki ar gamogvyavs sityvebis maTematikuri aRwerebi, rac, TavisTavad, enobriv sistemaSi sityvebis morfologiuri specifikebis ignorirebas niSnavs, aramed sityvebTan
pirdapir anu ukonteqstod misulebi, maTive morfologiuri da sintaqsuri Taviseburebebis sruli
gaTvaliswinebiT, vaxdenT am sityvebis e.w. pirdapir formalur-logikur aRweras, riTac, saboloo jamSi,
saSualeba gveZleva bunebrivi enobrivi sistemis maTematikur enobriv sistemad gadaazrebisa. – xazgasmiT
unda aRiniSnos, rom klasikurisgan ase principulad gansxvavebul meTodologiaze gasvla ganapiroba
qarTuli enis myarad damaxasiaTebelma da masSi bunebrivad gatarebulma maTematikuri saxis formalurad
mowesrigebulma sintaqsur-semantikurma kanonmdeblobam.
23. midgomebSi novaciuria is mignebanic, rac sakvlev meTodikaSi fregeseuli maTematikuri enis
safuZvelze agebuli prof. S. fxakaZiseuli aRniSvnaTa Teoriis gamoyenebiT mogveca. kerZod, am
midgomebiT, martivi da rTuli winadadebebis sakiTxTan erTad arsebiTad gadaazrda elifsisis
zogadlingvisturi problema. kerZod, gairkva, rom elifsisuri formebi arian imave tipis sistemuri
Semamoklebeli aRniSvnebi, rogorebic ganixileba prof. S. fxakaZiseul aRniSvnaTa TeoriaSi.
24. zemoT saubari gvqonda frege-fxakaZiseuli maTematikuri enis meSveobiT qarTuli enis
sityvebis gadaazrebis safuZvelze qarTuli enobrivi sistemis maTematikuri tipis sistemis saxiT
warmoCenis SesaZleblobaze. magram, es, Tavis mxriv, bunebrivad iTxovs enobriv sistemaSi sityvebTan
erTad leqsikuri da gramatikuli morfemebis maTematikur gadaazrebasac. warmoebulma kvlevebma
daadastura maTematikuri enis produqtiuloba am miznebisTvisac. kerZod, enobriv sistemaSi, winare
zmnuri Sinaarsuli erTeulebis msgavsad, adgilianobiT daxasiTebul maTematikur simboloebad aRiwereba
gramatikuli morfemebi, maT Soris brunvis niSnebi, piris niSnebi, da integratorebad wodebuli qcevisa
da kontaqtis mawarmoebeli gramatikuli morfemebi da sxva. aman saSualeba momca derivaciuli
warmonaqmnebisaTvis tradiciuli ufrCxilebo morfemuli gaSlebis sanacvlod srulad dazustebuli
frCxilebiani morfemuli gaSlebis sistemis gaazrebisa. - es sasafuZvlod mniSvnelovani dazustebaa
enobriv sistemaSi morfologiuri safexuris kanonmdeblobis mkacri warmoCenisaTvis, rac metad
mniSvnelovania rogorc wminda enaTmecnieruli, ise enobrivi sistemis sruli maTematikuri dafuZnebis
miznebidanac gamomdinare.
25. qarTuli enis pirdapiri formalur-logikuri aRweriT ukve gamokveTilma Sedegebma da,
kerZod, qarTuli enisaTvis damaxasiaTebeli formalizmis TiTqmis srulma identurobam frege-
fxakaZiseuli maTematikuri enis formalizmTan ganapiroba enisa da azrovnebis filosofiis farglebSi
dRes arsebuli msoflmxedvelobiTi Tvalsazrisebis dazusteba. kerZod: Tu montegiusaTvis, gamomdinare
misi Tezisidan, ar arsebobda aranairi arsebiTi gansxvaveba bunebriv enebsa da fregeseul xelovnur
maTematikur enebs Soris, qarTuli enidan momdinare midgomebiT, adamiani, rogorc enobrivi erTeuli,
Tandayolili bunebriobiT matarebelia orive tipis enobrivi sistemisa. ufro metic, vTvli, rom dRes
e.w. fregeseuli xelovnuri maTematikuri ena bunebriv enaze ufro siRrmiseuli safexuris aseve
bunebrivad arsebuli enobrivi sistemaa. amasTan, miviCnev, rom adamianebisaTvis damaxasiaTebeli fiqriTi
anu azrovnebiTi procesebi mimdinareoben ara mxolod bunebrivi enis anu, Cveni terminologiiT, cnobieri
bunebrivi enis farglebSi, da ara mxolod cnobierad, aramed qvecnobieri anu instiqturi saxiT isini
mimdinareoben agreTve maTematikuri anu, axali terminologiiT, qvecnobieri safexuris bunebriv enobriv
garemoSic. garda amisa, vTvli, rom enobriv erTeulTa Soris komunikacia aris enis ara ZiriTadi, aramed
meoradi funqcia, rasac pirvel safuZvlad edeba enis matarebeli erTeulis Sida komunikacia amave enis
farglebSi, rac, ra Tqma unda, Tvisobrivad gansxvavebuli modelia pirvelisagan.
7. bolo 5 wlis publikaciebi:
a) monografiebi: 1. winare zmnuri semantikuri erTeulis cneba, piris niSanTa sakiTxi, integraluri da araintegraluri
gagebis zmnuri sityva-Sinaarsebi da qarTuli zmnis arasruli anu pirveli semantikuri klasifikacia,
damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, `universali~, 2004, (2006)72-152;
2. logikuri brunebisa da lingvisturi mimarTebebis sakiTxisaTvis qarTulSi, s-s Jurnali `qarTuli ena
da logika~, (#1), gamomcemloba `universali~, 2005, 19-77;
b) statiebi:
3. About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System through
One Example, Reports of Seminars I.Vekua IAM, Vol.29, 2003, (11-14);
4. enobriv-azrovnebiTi gagebadobis cnebisa da martivi da integraluri gagebis zmnuri sityvebis Sesaxeb
qarTulSi, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv
enaTa damuSaveba”, 2003, 37-39;
5. warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan
principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs?, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
institutis I respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2003, 17-19;
6. About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through
the Examples, Proceedings of the V Tbilisi Symposium on Language, Logic and Computation, ILLC, University of
Amsterdam, CLLS, TSU, 2003, 129-137;
7. bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis erTi fragmenti rogorc simravlur Teoriuli sistema,
`iveria~, t.X-XI, parizi 2003–2004, 104-116;
8. warmoadgenen Tu ara logikuri, programuli da bunebrivi enobrivi sistemebi erTmaneTisagan
principulad gansxvavebuli tipis semantikur sistemebs? – anu enobrivi niSnisa da Cveneuli enobrivi
msoflxedvis Sesaxeb, ,,iveria”, t. X-XI parizi 2003 – 2004, 220-248;
9. bunebriv enaTa damuSavebis Tanamedrove problematika da qarTuli enis pirdapiri formalur-
logikuri aRwera, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2004, 26-27;
10. qarTuli enis birTvuli nawilis kompiuteruli modeli da martivi winadadebis sintaqsuri
sinTezatori da analizatori, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis II respublikuri
konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2004, 38-40;
11. qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-logikuri aRweris ZiriTadi miznebisa da meTodebis
Sesaxeb, akad. g wereTlis saxelobis aRmosavleTmcodneobis institutis samecniero Jurnali
`perspeqtiva XXI~, 2004, 220-224;
12. About Main Ideas of Direct Formal-Logical Description of the Georgian Language, PROCEEDINGS of I. Vekua
Institute of Applied Mathematics, Vol. 53, 2004, 33-40;
13. winaTqma anu logikisa da enis gaerTianebuli qarTuli jgufis miznebisa da amocanebis Sesaxeb, s-s
Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1), `universali~, 2005, 1-19;
14. maTematikuri da bunebrivi enebis logika da Tanamedrove saswavlo miznebi, s-s Jurnali `qarTuli
ena da logika~, (#1), `universali~, 2005, 155-160;
15. bunebrivi qarTuli enobrivi sistemis pirdapiri formalur-logikuri aRwera da misi zogierTi
gamoyenebani, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis III respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba”, Tbilisi 2005, 30-32;
16. globalizacia, qarTuli ena da saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-
momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~,
(#2), `universali~, 2005, 1-11;
17. `qarTuli enis sintaqsuri safexuris kompiuteruli marTlmweris erTi eqsperimentis Sesaxeb, s-s
Jurnali `qarTuli ena da logika~, ivlisi-dekemberi (#2), `universali~ 2005, 62-65;
18. `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da principuli gansxvavebebi qarTul da indoevropul uRlebebs
Soris, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#2), `universali~ 2005, 66-81;
19. qarTuli enis zogadi kvantorul-predikatuli analizi da logikuri amocanebis amomxsneli pirveli
eqsperimentuli programa qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#2), `universali~
2005, 82-87;
20. qarTul-germanuli mTargmneli da I safexuris programuli sinTezatori da analizatori
qarTulisaTvis, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#2), `universali~ 2005,88-91;
21. saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~-miznebi, Sedegebi, perspeqtivebi, 2006,1--22;
22. morfemebis maTematikuri funqciebisa da winadadebebSi sityvaTSorisi carieli adgilebis problema
qarTuli enis mixedviT, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis IV respublikuri
konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2006 (16-18),
23. Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ da qarTuli enisa da metyvelebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis amocanebis
Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro
kvireulis moxsenebebi, 2007 (3-6);
24. Tsu miznobrivi programa `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul
enobriv garemoSi~ da qarTuli enis logikisa da qarTuli enis logikuri gramatikis saganmanaTleblo
datvirTvebis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~,
saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (6--9);
25. qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis integrirebuli swavlebis Sesaxeb,
Tsu gmi III respublikuri saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis
moxsenebebi, 2007 (9-18);
26. saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv
qarTul enobriv garemoSi~ ukve miRweuli Sedegebisa da misaRwevi miznebis anu qarTuli maTematikuri
skolis maTematikuri lingvistikiT gafarToebis aucileblobis Sesaxeb, Tsu gmi III respublikuri
saseminaro kvireuli `logika, ena, gamomTvleli~, saseminaro kvireulis moxsenebebi, 2007 (22-52);
27. kompiuteri qarTuli teqstebis wakiTxvas SeZlebs, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”,2007, 25-27;
28. qarTuli enis bunebrivi logikis sasafuZvlo sakiTxebi, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis
institutis V respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2007,
29. zusti da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis maTematikis institutSi `maTematikuri
lingvistikis~ swavlebis koncefcia, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~ `universali~, 2006-2007
(#3-#6), 5-43;
30. bunebrivi enebis logikisa da maTematikuri lingvistikis reformiT blokirebuli sauniversiteto
swavlebaTa aRdgenis aucileblobis Sesaxeb, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~ `universali~, 2006-
2007 (#3-#6), 44-53;
31. Tbilisis saxelmwifo universitetis saxelmwifo miznobrivi programis - kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi - sagranto qveprograma qarTuli
enis logikuri gramatikis safuZvlebi da misi meTodologiuri da teqnologiuri gamoyenebani, s-s
Jurnali `qarTuli ena da logika~ `universali~, 2006-2007 (#3-#6), 54-82;
32. qarTuli enis uflebebis dacvisaTvis anu `saapelacio~ ganacxadi sakonkurso proeqtze, s-s Jurnali
`qarTuli ena da logika~ `universali~, 2007(#3-#6), 83-112;
33. qarTuli enis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da qarTuli maTematikuri lingvisturi skolis
gadaudebeli formirebis aucileblobis Sesaxeb anu, moxseneba wakiTxuli ganaTlebisa da mecnierebis
saministros mier qarTuli enis dRisadmi miZRvnil 2007 wlis konferenciaze `qarTuli saliteraturo
enis sakiTxebi~, s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~ `universali~, 2006-2007 (#3-#6), 113-114;
34. cisferi mTebi anu, imis Sesaxeb, Tu rogor ganixiles miznobrivi programa, am miznobrivi programis
unaxavad! anu, kvlav qarTuli enis uflebebis dasacavad s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~
`universali~, 2006-2007 (#3-#6), 113-114;
35. qarTuli enis, qarTuli enis logikisa da maTematikuri logikis integrirebuli swavlebis Sesaxeb,
s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007 (#1), 4-13;
36. zogadi unarebis 2005 wlis damxmare masalaTa krebulis 19-20-e gverdebze warmodgenili
winadadebis sanimuSo analizSi daSvebuli uxeSi Secdomebis Sesaxeb, anu ganaTlebisa da mecnierebis
saministroSi 2004 wlis 18 noembers reformebis jgufis mier organizebul seminarze ganxiluli erTi
sakiTxi, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007 (#1), 14-22;
37. pirveli erTiani erovnuli gamocdebis zogadi unarebis testebis verbaluri nawilis arasruli
kritikuli analizi, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007 (#1), 23-40;
38. zogadi unarebis 2006 wlis damxmare masalaTa krebulis 22-e gverdze ganxiluli logikuri
amocanis amoxsnis kritikuli analizi, anu im faqtobrivi Secdomis Sesaxeb, romelic am amocanis
sanimuSo amoxsnaSia daSvebuli, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007 (#1), 41-45
39. zogadi unarebis 2006 wlis damxmare masalaTa krebulis 23-24-e gverdebze ganxiluli logikuri
amocanis amoxsnis kritikuli analizi, anu im uxeSi faqtobrivi Secdomis Sesaxeb, romelic am amocanis
sanimuSo amoxsnaSia daSvebuli, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007(#1), 54-57;
40. `gamomdinareobs~ Tu `gamomdinareobs aucileblad~, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo
unarebi~, 2007(#1), 46-53;
41. rogor aris gagebuli sityva `zogierTi~ damxmare masalaTa krebulis 22-e da 23-24-e gverdebze
ganxilul logikur amocanebSi da rogor gaigeba igi bunebriv qarTulenobriv azrovnebaSi, Jurnali
`qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007(#1),58-63;
42. mosazrebebi logikuri amocanebis Sualeduri SekiTxvebisa da gamocdebis organizaciuli
Semadgenlebis Taobaze, Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007(#1),64-68;
43. zogadi unarebis 2006 wlis damxmare masalaTa krebulis 29-e gverdze gamoqveynebuli logikuri
amocanis `samuSao versiis~ da zogadi unarebis jgufis veb-gverdze gamoqveynebuli imave amocanis
`aprobirebuli versiis~ problematuri kritikuli analizi, anu imis Sesaxeb, Tu qarTuli enis logikis
arasakmarisi Seswavlilobis gamo, rogor gaWirda rogorc am amocanis enobrivi formireba, aseve imis
garkveva, aris Tu ara daSvebuli mis am e.w. `aprobirebul versiaSi~ uxeSi azrobrivi Secdoma, Jurnali
`qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007(#1),69-82;
44. 2007 wlis zogadi unarebis verbaluri nawilis testuri gamocdebis mokle kritikuli mimoxilva,
anu im saabituriento qulaze gavlenis mqone Secdomebis Sesaxeb, romlebic mxolod erTi teqstisa da
sami analogiis analizis safuZvelze gamovlinda, anu Wirdeba Tu arasasamarTlo saapelacio
uzrunvelyofa am tipis gamocdebs?!, `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007(#1),83-94;
45. qarTuli inteleqtualuri sistemis konstruirebis miznebi da qarTuli enis winaSe mdgari
safrTxeebi, arn. Ciqobavas saxelobis enaTmecnierebis institutis VI respublikuri konferencia
,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2008, 23-24;
46. qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis zogierTi sakiTxi, arn. Ciqobavas saxelobis
enaTmecnierebis institutis VI respublikuri konferencia ,,bunebriv enaTa damuSaveba”, 2008, 22-23;
47. Georgian Language’s Theses, Conference on “Modern Problems in Applied Mathematics” dedicated to the 90-th
anniversary of Iv. Javakhishvili Tbilisi State University (TSU) and 40-th anniversary of VIAM of TSU, 2008 (under
publishing);
48. About 1-Stage Voice Managed Georgian Intellectual Computer System, Conference on “Modern Problems in
Applied Mathematics” dedicated to the 90-th anniversary of Iv. Javakhishvili Tbilisi State University (TSU) and 40-th
anniversary of VIAM of TSU, 2008 (under publishing);
g) Tezisebi:
49. About the Main Ideas of the Direct Formal-Logical Description of the Georgian Natural Language System Through
the Examples, Thesis of the V TS on LLC, TSU, 2003;
69.Semantic Side of Language Productivity and the Georgian Verbal Inflection, Electronic Thesis of The XVII
International Congress of Linguists, Prague, 2003;
50. qarTulenobrivi azrovnebiTi sistemis logikur-lingvisturi analizi T-aRniSvnaTa Teoriis enobrivi
midgomebiT, sm IV yriloba, 2005;
51. qarTuli enis logikuri gramatikis meTodologiuri Sedegebis Sesaxeb, sm IV yriloba, 2005;
52. Georgian Language’s Theses, Conference on “Modern Problems in Applied Mathematics” dedicated to the 90-th
anniversary of TSU and 40-th anniversary VIAM of TSU, 2008;
53. About 1-Stage Voice Managed Georgian Intellectual Computer System, Conference on “Modern Problems in
Applied Mathematics” dedicated to the 90-th anniversary of TSU and 40-th anniversary of VIAM of TSU, 2008;
d) Targmanebi:
54. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmel-redaqtorebi: k.
fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi (redaqtori
k. fxakaZe), `universali~ 2006 (153-192);
55. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – nakveTi I: maTematikuri da
bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, mTargmnel-redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili,
mTargmnelebi: e. soselia, m. ivaniSvili, gamoica s-s Jurnalis `qarTuli ena da logika~ damateba,
`universali~, 2005 (170);
56. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi, mTargmnel-redaqtori
k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s. masxaraSvili, n. fxakaZe, b. CiqviniZe, s-s Jurnalis _
`qarTuli ena da logika~ _ damateba, `universali~, #3-#6 – II nawili, 2006-2007.
8. bolo 5 wlis samecniero grantebi:
1. 2002-2003 wels sorosis fondis individualuri granti Tsu saxelmwifo miznobriv programaze
,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi”;
2. 2003 seqtemberidan 2004 ivnisamde: CEU CRC jgufuri granti (proeqtis direqtori k. fxakaZe);
3. 2005 wlis ivlisidan 2006 wlis dekembramde: Tsu saxelmwifo miznobrivi programa ,,kompiuteris
sruli programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” dafinansda
universitetebSi samecniero kvlevebis xelSemwyobi programis farglebSi (proeqtis xelmZRvaneli,
mTavari mecnier TanamSromeli k. fxakaZe);
4. 2005 wels Tsu saxelmwifo miznobrivma programam ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” miiRo qarTul-amerikuli sawarmos `kanargo standart oil
produqtis~ sagranto mxardaWera;
5. 2006 wels Tsu saxelmwifo miznobrivma programam ,,kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi” miiRo qarTul-Sveicaruli sawarmos `visolis~ sagranto
mxardaWera.
9. bolo 5 wlis manZilze sabakalavro da samagistro naSromebis xelmZRvaneloba:
1. n. buaZe, v-var tipis pirisniSani da qarTuli zmnis winaswari semantikuri klasifikacia 2003;
2. n. buaZe, `natvra~ tipis zmnuri semantikebi da maTgan nawarmoebi zmnuri formebi qarTulSi, 2005;
3. n. fxakaZe, Semamoklebeli simboloebi qarTul enaSi, 2008;
4. l. abzianiZe, maTematikuri meTodebiT agebuli marTlmweri qarTuli martivi winadadebebisaTvis, 2008;
5. s. masxaraSvili, zogierTi rTuli winadadebis maTematikuri analizi, 2008.
danarTi III - samagistro programis sakvalifikacio daxasiaTeba :
swavlis Sedegebi
magistrants unda SeeZlos :
Sesabamisi samecniero literaturis damoukidebeli wakiTxva da gaazreba
mosazrebebis gamarTuli saxiT Camoyalibeba rogorc zepiri, ise weriTi formiT
damoukidebeli kvlevis warmoeba
kvlevis konteqstSi ideis orginaluri ganviTareba da/an gamoyeneba;
codnisa da problemis gadaWris unaris gamoyeneba axal an ucnob garemoSi
rogorc erT, ise mraval disciplinalur konteqstSi;
codnis integrireba da arasrul an SezRudul informaciaze dayrdnobiT
mosazrebis Camoayalibeba, romelSic misi codnisa da mosazrebebis gamoyenebasTan
dakavSirebuli socialuri da eTikuri pasuxismgeblobebic aisaxeba;
Tavisi daskvnebis sajaro warmodgena, maTi mkafio dasabuTeba Sesabamisi codniTa
da logikiT rogorc specialistebTan, ise araspecialistebTan;
damoukidebeli swavla, anu TviTswavla
danarTi IV – samagistro programiT moTxovnuli ucxo enis codnis done :
ucxo enis codnis samagistrod aucilebel doned gansazRvrulia A1
danarTi V _ ixileT bolo gverdi :
danarTi VI _ saswavlo silabusebi :
silabusi #1
saswavlo kursis dasaxeleba
maTematikuri logikisa da bunebrivi enebis logikis zogadi safuZvlebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis I semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (I semestri)
ECTS 4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi,
68 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sabakalavro safexuris codna simravleTa Teoriasa da maTematikur logikaSi.
saswavlo kursis mizani:
kursi iTvaliswinebs maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebis
swavlebas. amasTan, kursis mizania maTematikuri lingvistikis, kerZod bunebrivi enebis
logikis pirveli qarTulenovani specialistebis momzadeba, risi aucileblobac
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad
urTierTobadi sabaziso qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis
konstruirebis aucileblobiT aris ganpirobebuli.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs.
semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: maTematika rogorc goniT moqmedebiTi operaciebis Semswavleli mecniereba da ena
rogorc goniT moqmedebiTi operaciebis asaxva; maTematikisa da bunebrivi enebis da
azrovnebebis dafuZnebis problemebi; maTematikuri logikisa da bunebrivi enebis logikis
kvleviTi miznebi, meTodebi da amocanebi.
Tema 2: maTematikuri da bunebrivi enebis, maT Soris qarTuli enis urTierTkavSirebi da
maTi zogadi aRwerilobiTi daxasiaTeba; simravleTa Teoria rogorc maTematikuri da
bunebrivi enebis, maT Soris qarTuli enis zogadi semantikuri safuZveli.
Tema 3: formaluri sistemebis sasafuZvlo cnebebi: formaluri sistemebi da modelebi;
bunebrivi enebi da formaluri enebi; sintaqsi da semantika; gamonaTqvamTa logikis,
predikatul gamonaTqvamTa logikis da bunebrivi enebis, maT Soris qarTuli enis
logikis zogadi urTierTmimarTebebi.
Tema 4: gamonaTqvamTa logika: sintaqsi; semantika: bunebrivi gamoyvanebi; beTsis
cxrilebi; bunebrivi enebis, maT Soris qarTuli enis logikis da gamonaTqvamTa logikis
urTierTmimarTebebi.
Tema 5: predikatul gamonaTqvamTa logika: sintaqsi; semantika; kvantifikaciis kanonebi
da preneqsuli forma; bunebrivi gamoyvanebi; beTsis cxrilebi; formaluri da
araformaluri mtkicebebi; maTematikuri mtkicebebis araformaluri stili; bunebrivi
enebis, maT Soris qarTuli enis logikis da predikatul gamonaTqvamTa logikis
urTierTmimarTebebi.
Tema 6: qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebisa da Taviseburebebis zogadi
mimoxilva: maTematikis dafuZnebis miznebi da formalurad ganviTarebadi formaluri
sistemebi; semantikis problema da formalurad ganviTarebadi formaluri sistemebi;
frege-fxakaZiseuli maTematikuri ena da bunebrivi ena da azrovneba, maT Soris qarTuli
ena da azrovneba rogorc pirvelsawyisi maTematikuri enisa da azrovnebis Semdgomi
gafarToebis Sedegi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
saseminaro moxseneba da aqtiuroba 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Barbara H. Partee, Alice ter Meulen, Robert E. Wall, Mathematical Methods in Linguistics, 1990;
2. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – nakveTi I:
maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, mTargmnel-redaqtorebi:
k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e. soselia, m. ivaniSvili, gamoica s-s Jurnalis
`qarTuli ena da logika~ damatebis saxiT, `universali~, 2005;
3. S. fxakaZe, maTematikuri logika: safuZvlebi, Tsu t. #1 (1996), t. #2 (1999);
4. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebi (ibeWdeba);
damatebiTi literatura
1. Johan van Benthem, Essays in Logical Semantics, 1986;
2. Hand Book of Logic and Language, Editors: J. van Benthem, A. ter Meulen, 1996;
3. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
4. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, `universali~, 2007;
5. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmnel-
redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove
maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k. fxakaZe, `universali~ 2006 (153-192);
6. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k.
fxakaZe, `universali~ 2006;
7. a. tarski, logikisa da deduqciuri mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi m.
beJaniSvili, l. mWedliSvili, Tsu, 1973;
8. logikuri amocanebisa da savarjiSoebis krebuli damxmare masalebiTurT (ibeWdeba);
9. Р. Ковальски, Логика и Решение Проблем, Наука, 1990;
10. Selected Papers of Richard Montague, Edited and with Introduction H. Thomason, 1976;
11. Emmon Bach, Informal Lectures on Formal Semantics, 1989;
12. Formal Semantics: The Essential Readings, Edited by P. Portner and B.H. Partee, 2002;
13. B. Carpenter, Type-Logical Semantics, 1997;
14. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
15. H. Camp, U. Reyle, From Discourse to Logic, 1993;
swavlebis Sedegi
swavlebis Sedegad students unda qondes Rrma xedva maTematikuri logikisa da
bunebrivi enebis logikis zogad safuZvlebze da unda SeeZlos Sesabamisi samecniero
literaturis damoukideblad Seswavla da gaazreba. amasTan, swavlebis Sedegad
students gauRrmavdeba meore safexuris Sesabamisi zogadi kvalifikaciebi.
silabusi #2
saswavlo kursis dasaxeleba
modaluri logika da topologia
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis I semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (I semestri)
ECTS 6,0 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi
daviT gabelaia, logikis ganyofileba, a. razmaZis saxelobis maTematikis instituti.
tel.: 75 88 96; e-mail: [email protected]
saswavlo kursis mizani
modaluri logika saTaves iRebs filosofiasa da maTematikis dafuZnebis sferoSi.
modaluri logika warmoiSva, rogorc "SesaZleblobisa" da "aucileblobis" cnebebis
maTematikuri gaazreba. dRes modaluri logika, rogorc maTematikuri logikis
disciplina, gamoyenebas hpovebs filosofiaSi da kompiuteruli mecnierebebis mraval
mimarTulebaSi. kursis mizania gaacnos studenti araklasikuri logikis am
mniSvnelovani mimarTulebis maTematikur safuZvlebsa da mis topologiur semantikas.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, algebris elementebi, maTematikuri logikis
elementebi.
saswavlo kursis formati
leqcia – kviraSi erTi 3 saaTiani (45 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3 saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs.
semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: modaluri logika rogorc propoziciuli logikis gafarToeba modaluri
operatorebiT. minimaluri normaluri modaluri sistema modaluri logikis kripkes
semantika. koreqtulobisa da sisrulis cnebebi. sasruli modelebis Tviseba.
Tema 2: modaluri logikis aqsiomebis Sesabamisoba wvdomadobis mimarTebis TvisebebTan.
konkretuli modaluri sistemebis magaliTebi: K4, T, S4, S5.
Tema 3: luisis klasikuri modaluri sistema S4. tarskis topologiuri interpretacia.
S4-is normaluri gafarToebebi S4 2, S4.3, K.1 da maTi relaciuri da topologiuri
semantika.
Tema 4: gJegorCikis modaluri sistema S4.Grz. damtkicebadobis logika: giodel loebis
modaluri sistema GL.
Tema 5: S4.Grz modaluri sistemis kripke da topologiuri semantika. koreqtulobisa
da sisrulis Teorema. amoxsnadobis problema.
Tema 6: modaluri logikis algebruli semantika: operatoriani bulis algebrebi.
oradoba dalagebuli stounis sivrceebis terminebSi da Sesabamisi semantika
(ganzogadebuli kripke freimebi).
Tema 7: modaluri logikis topologiuri interpretacia zRvris operatoris
terminebSi. modaluri sistemebi wK4, K4.Grz, sistemebis kripke da topologiuri
semantika.
Tema 8: zRvris operatorisa da Caketvis operatoris gamomsaxvelobiT SesaZleblobaTa
Sedareba submaqsimaluri da nodek sivrceebis Sesabamisi modaluri sistemebis Seswavlis
gziT.
Tema 9: ufro mdidari modaluri signatura - globaluri modaluri operatorebi,
`sadme sxvagan~ operatori. axal signaturebSi gamosaxvadi topologiuri Tvisebebi.
Tema 10: Ria sakiTxebisa da kvlevis aqtiuri sferoebis mimoxilva.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. A. Chagrov and M. Zakharyaschev. Modal Logic. Clarendon Press, Oxford, Oxford Logic Guides
35, 1997. damatebiTi literatura
2. M. Fitting, Intuitionistic Logic, Model Theory and Forcing, North-Holland Publishing Company,
1969.
3. P. Blackburn, M. de Rijke, Y. Venema, Modal Logic, Cambridge University Press, 2001. 4. Р. Фейс, Модальная Логика, Москва, «Наука», 1974. 5. Р. Голдблатт, Топосы. Категорный Анализ Логики, Москва, «Мир», 1983.
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba mkafio warmodgena rogorc zogadad modaluri
logikis da misi semantikis, aseve konkretuli sistemebis Sesaxeb. daeufleba am dargisTvis
specifiur kvlevis meTodebs. SeiZens am sferoSi samecniero naSromis damoukideblad
aRqmisa da analizisTvis aucilebel safuZvels.
silabusi #3
saswavlo kursis dasaxeleba
metyvelebis amocnobis enaTmecnieruli safuZvlebi da maTematikuri meTodebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis I semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (I semestri)
ECTS 6 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
badri cxadaZe, fil.mecn. doqtori, profesori tel: 53 76 90; giorgi CiCua, Tsu
saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli programul-momsaxureobiTi
moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ TanaxelmZRvaneli, tel: 953064
saswavlo kursis mizani kursis mizania xmisa da metyvelebis gamocnobis enaTmecnieruli safuZvlebisa da
maTematikuri meTodebis swavleba. amasTan, kursis mizania maTematikur lingvistikaSi,
kerZod metyvelebis amocnobaSi maTematikuri meTodebiT momuSave pirveli adgilobrivi
specialistebis momzadeba, risi aucileblobac qarTuli metyvelebis kompiuteruli
amomcnobis konstruirebis aucileblobiT aris ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sabakalavro safexuris codna simravleTa TeoriaSi, maTematikur logikaSi, albaTobis
TeoriaSi, maTematikur da funqcionalur analizSi.
saswavlo kursis formati
leqcia – kviraSi erTi 3-saaTiani (45 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili
masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da
diskusiebs. semestris meore mesamedis erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: metyvelebis organoebis fiziologia
Tema 2: sametyvelo bgerebis fonetikuri analizi
Tema 3: smena da yuri
Tema 4: metyvelebis sinTezirebis maTematikuri meTodebi
Tema 5: sametyvelo signalis cifrul formatad gardaqmna
Tema 6: xmis cifruli filtracia
Tema 7: xmis speqtruli analizi
Tema 8: metyvelebis gamocnobis evristikuli meTodebi
Tema 9: markovis jaWvebi da modelebi
Tema 10: metyvelebis sinTezirebisa da amocnobis urTierTmimarTebebi
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. D. Jurafsky, J. H. Martin, Speech and Language Processing, 2000.
2. T. gamyreliZe, z. kiknaZe, z. Saduri, n. Sengelaia, Teoriuli enaTmecnierebis kursi,
2005.
damatebiTi literatura
1. Verbmobil: Foundation Speech-to-Speech Translation, Ed. by Wolfang Wahlster, Springer, 2000;
2. samecniero-saganmanaTleblo Jurnali `qarTuli ena da logika~, redaqtori k. fxakaZe,
#1 (2005), #2 (2005), #3-6 (2006-2007), gamomcemloba `universali~;
3. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k.
fxakaZe, `universali~ 2006;
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba sasafuZvlo warmodgena metyvelebis
gamocnobis zogad enaTmecnierul safuZvlebze da Tanamedrove maTematikur meTodebze.
amasTan, studenti SeiZens Sesabamisi samecniero literaturis damoukideblad
Seswavlisa da gaazrebis aucilebel safuZvlebs.
silabusi #4
saswavlo kursis dasaxeleba
aRniSvnaTa Teoria, lambda aRricxva, algoriTmebis Teoria
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis I semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (I semestri)
ECTS 6 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
vaxtang fxakaZe, f.m.m.k. tel: 361778
saswavlo kursis mizani
kursis mizania maTematikuri lingvistikisTvis iseTi sasafuZvlo mniSvnelobis
maTematikuri Teoriebis swavleba rogorebicaa aRniSvnaTa Teoria, lambda aRricxva da
algoriTmebis Teoria.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis elementebi.
saswavlo kursis formati
leqcia – kviraSi erTi 3-saaTiani (45 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs.
semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: aRniSvnaTa Teoria: aRniSvnaTa Teoriis ZiriTadi gansazRvrebebi; zogadi
SeniSvnebi Semamoklebel formebze; I, II, II’ tipis Semamoklebeli simboloebi; III,
IV, IV’ tipis Semamoklebeli simboloebi; V, VI, VI’ tipis Semamoklebeli
simboloebi; gansazRvreba sqemebi da Semamoklebeli formebi; formaTa aRdgenis
ZiriTadi procesebi; Semamoklebeli simboloebis ZiriTadi Tvisebebi;
Tema 2: λ-aRricxvis sasafuZvlo sakiTxebi: λ-termebi da konversia; sxvadasxva saxis λ-
Teoriebis mokle mimoxilva; reduqciis cneba da sxvadasxva tipis reduqciebi;
CorCi-roseris Teorema, sxvadasxva reduqciuli strategiebi
Tema 3. algoriTmebis Teoria: gamoTvladi funqciis cneba. ZiriTadi gamoTvladi
operaciebi (Sn+1
, R2, M). primitiul rekursuli da zogadrekursuli funqciebi da
maTi Tvisebebi. zogierTi ariTmetikuli funqciis primitiul-rekursuloba.
Seqceuli rekursia. wyvilebis da n-eulebis numeracia. giodelis funqcia. kavSiri
primitiuli rekursiis operatorsa da minizaciis operators Soris. robinsonis
Teorema. primitiul-rekursuli, rekursuli da rekursulad gadaTvladi
simravleebi. rekursulobis cnebis gavrceleba sityvur simravleebze. tiuring-
postis manqana. gamoTvladoba tiuringis mixedviT. tiuringis Teoremebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Пхакадзе Ш. С, Некоторые Вопросы Теории Обозначений, ТГУ, 1977;
2. Х Барендрет, Ламбда Исчиление – Его Синтакс и Семантика, 1985;
3. Мальцев А.И, Алгоритмы и Рекурсивные Функции, 1986;
4. S. fxakaZe, maTematikuri logika, Tsu t.#1(1996), t.#2(1999), t.#3 (konspeqti);
damatebiTi literatura
1. Яблонский С.В., Введение в Дискретную М атематику, 1979 2. Шенфилд Дж., Математическая Логика, 1975
3. Клини С. К., Введение в Математику, 1957
4. Сикорский Р., Булевые Алгебры, 1969
5. Ершов Ю.Л. Палютин Е.А., Математическая Логика, 1979
6. Столл Р. Р. Множества, Логика, Аксиоматические Теории, 1968
swavlebis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba mkafio warmodgena aRniSvnaTa Teoriaze,
lambda aRricxvasa da algoriTmebis Teoriaze. amasTan, studenti SeiZens am sferoebSi
mecnieruli naSromebis damoukideblad gaanalizebisTvis aucilebel safuZvlebs.
silabusi #5
saswavlo kursis dasaxeleba
gramatikuli Teoriebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~samagistro programis I semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (I semestri)
ECTS 4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi,
68 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] saswavlo kursis mizani
kursi mizania Tanamedrove maTematikuri gramatikuli Teoriebis sasafuZvlo sakiTxebis
swavleba. amasTan, kursis mizania maTematikuri lingvistikis, kerZod gamoTvliTi
enaTmecnierebis pirveli qarTulenovani specialistebis momzadeba, risi aucileblobac
qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad
urTierTobadi sabaziso qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis
konstruirebis aucileblobiT aris ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sabakalavro safexuris codna simravleTa TeoriaSi, maTematikur logikasa da algebraSi.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs.
semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1. warmomqmneli gramatika: ena rogorc Tavisufali monoidis qvesimravle;
warmomqmneli gramatikis upiratesobaTa ganmsazRvreli meTodologiuri mizezebi;
warmomqmneli gramatikis adekvaturoba; C-gramatikis formalizmi; C-gramatika bunebrivi
enisaTvis.
Tema 2. enis sirTule da enobrivi ierarqiebi: PS-gramatikis formalizmi; enobrivi
klasebi da gamoTvliTi sirTule; warmoqmniTi unari da formalur enaTa klasebi; PS-
gramatika bunebrivi enisaTvis; Semadgeneli struqturis paradoqsi;
Tema 3. analizis ZiriTadi cnebebi: analizis deklaraciuli da proceduruli aspeqtebi;
gramatikis morgeba enaze; tipobrivi transfarentulobis damokidebuleba gramatikebsa
da parserebs Soris; Semaval-gamomavali ekvivalencia msmenel-molaparake sistemasTan;
gramatikis ukmarisoba konvergenciis misaRwevad.
Tema 4. marcxniv asocirebadi gramatika: wesTa tipebi da derivaciuli rigi; LA-
gramatikis formalizmi; droSi wrfivi analizi; LA-gramatikis sruli tipobrivi
transfarentuloba; LA-gramatika bunebrivi enisaTvis
Tavi 5 LA gramatikis ierarqia: SeuzRudavi LAG-ebis warmoqmniTi unari; A-, B- da C-
LAG-ebis LA-ierarqia; orazrovneba LA-gramatikaSi; gramatikebisa da avtomatebis
sirTule; C1-,C2-, da C3-LAG-ebis qveierarqia.
Tavi 6 LA- da PS- ierarqiebis urTierTmimarTeba: LA- da PS- gramatikebis enobrivi
klasebi; qvesimravleobis mimarTebebi am or ierarqiaSi; LA- da PS- ierarqiebis
araekvivalentoba; umciresi LA- da PS- klasebis Sedareba; bunebrivi enebis wrfivi
sirTule.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. R. Hausser, Foundations of Computational Linguistics, 1999,
2. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi,
mTargmnel-redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s. masxaraSvili,
n. fxakaZe, b. CiqviniZe, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ damateba,
`universali~, #3-#6 – II nawili, 2006-2007.
damatebiTi literatura
1. Johan van Benthem, Essays in Logical Semantics, 1986;
2. Hand Book of Logic and Language, Editors: J. van Benthem, A. ter Meulen, 1996;
3. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
4. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, `universali~, 2007;
5. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmnel-
redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove
maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k. fxakaZe, `universali~ 2006 (153-192);
6. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k.
fxakaZe, `universali~ 2006;
7. a. tarski, logikisa da deduqciuri mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi m.
beJaniSvili, l. mWedliSvili, Tsu, 1973;
8. logikuri amocanebisa da savarjiSoebis krebuli damxmare masalebiTurT (ibeWdeba);
9. Р. Ковальски, Логика и Решение Проблем, Наука, 1990;
10. Selected Papers of Richard Montague, Edited and with Introduction H. Thomason, 1976;
11. Emmon Bach, Informal Lectures on Formal Semantics, 1989;
12. Formal Semantics: The Essential Readings, Edited by P. Portner and B.H. Partee, 2002;
13. B. Carpenter, Type-Logical Semantics, 1997;
14. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
15. H. Camp, U. Reyle, From Discourse to Logic, 1993;
16. B. H. Partee, A. ter Meulen, R. E. Wall, Mathematical Methods in Linguistics, 1990;
17. I. A. Sag, T. Wasow, Syntactic Theory: A Formal Introduction, 1999;
swavlebis Sedegi
swavlebis Sedegad students unda qondes sasafuZvlo warmodgena gramatikul
Teoriebze da unda SeeZlos am samecniero sferoebSi samecniero literaturis
damoukideblad Seswavla da gaazreba. amasTan, swavlebis Sedegad students gauRrmavdeba
meore safexuris Sesabamisi zogadi kvalifikaciebi.
silabusi #6
saswavlo kursis dasaxeleba
zogadi enaTmecnierebis Teoriuli kursi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis I da II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
ori semestri (I da II semestri)
ECTS 6 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
badri cxadaZe , fil. mecn. doqtori, profesori;
saswavlo kursis mizani
saswavlo kursis mizania magistrantebs miawodos codna Teoriuli enaTmecnierebis
arsebiT da sakvanZo sakiTxebze;
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sakmarisia samagistro safexuris zogadi unarebis floba.
saswavlo kursis formati
leqcia – 5 kviraSi oTxi 2-saaTiani (48 saleqcio saaTi)
seminari - 5 kviraSi erTi 2 saaTi (12 saleqcio saaTi).
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs. I
da II semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, I
semestris bolos Catardeba saSualedo gamocda.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. ena da mecniereba enis Sesaxeb; 2. morfologia; 3. sintaqsi; 4. warmomSob gramatikaTa
Teoria; 5. semantika-leqsikologia; 6. enaTmecnierebis axali dargebi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs (ori
koloqviumi), saSualedo gamocdas (I semestris bolos), seminarze aqtivobas da
saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 10%
saSualedo gamocda 20%
meore koloqviumi 10%
aqtiuroba seminarze 20%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. T. gamyreliZe, z. kiknaZe, i. Saduri, n. Sengelaia, Teoriuli enaTmecnierebis kursi,
Tsu gamomcemloba, 2003;
damatebiTi literatura
1. enaTmecnierebis Sesavlis sakiTxebi (g. axvledianis redaqciiT), Tb., 1972;
2. arn. Ciqobava, enaTmecnierebis Sesavali, Tb., 1952;
3. arn. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, Tb., 1962
swavlebis Sedegi
magistrants eqneba sakmarisi warmodgena Teoriuli enaTmecnierebis sakvanZo sakiTxebze
da aucilebeli safuZveli am sferoSi samecniero naSromebis gasaanalizeblad.
silabusi #7
saswavlo kursis dasaxeleba
universaluri algebra da meserTa Teoria
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 6,0 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi
leo esakia, logikis ganyofileba, a. razmaZis saxelobis maTematikis instituti,
e-mail: [email protected]
saswavlo kursis mizani
universaluri algebra Seiswavlis im saerTo ideebsa da principebs, romlebic
safuZvlad udevs yvela algebrul struqturas. meserTa Teoria Seiswavlis specialuri
saxis dalagebul simravleebs, romelTac gaaCniaT algebruli buneba. kursis mizania
gaacnos studenti universaluri algebris safuZvlebs, im zogad ideebs, Teoremebsa da
meTodebs, romlebic aadvilebs algebrebis konkretuli klasebis Seswavlasa da
gamokvlevas.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, umaRlesi algebris elementebi.
saswavlo kursis formati
leqcia – kviraSi erTi 3-saaTiani (45 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema1: universaluri algebris cneba. kategoriebi da funqtorebi. qvealgebrebi,
homomorfizmebi, kongruenciebi, pirdapiri da qvepirdapiri namravlebi. birkhofis
Teorema daSlis Sesaxeb. kavSiri homomorfizmebsa da kongruenciebs Soris.
Tema2: algebrebis mravalsaxeoba. birkhofis Teorema algebrebis klasiT warmoqmnili
mravalsaxeobis struqturis Sesaxeb. mravalsaxeobebi da algebrebis ekvaciuri
klasebi. ionsonis lema.
Tema3: sasrulad warmoqmnili da Tavisufali algebrebis cnebebi da ZiriTadi Tvisebebi.
Tema4: nawilobrivad dalagebuli da kvazidalagebuli simravleebis cnebebi.
ekvivalentobis mimarTeba, jaWvi, klasteri. savsebiT dalagebuli simravle.
Tema5: distribuciuli meseri. birkhofis Teorema distribuciul meserTa simravluri
warmodgenis Sesaxeb. usasrulo distribuciulobis kanoni. heitingis meseri.
Tema6: bulis meseri da bulis rgoli. filtri da ideali. martivi da maqsimaluri
filtri.
Tema7: stounis Teorema bulis algebrebis warmodgenis Sesaxeb. stounis sivrceTa
kategoria. stounis oradoba. bulis algebris maknilis gasruleba da stounis
sivrcis regularulad Ria simravleTa meseri.
Tema8: heitingis mesris cneba. topologia rogorc heitingis meseri. heitingis
algebrebis warmodgena: konusTa rgoli. sruli heitingis meseri, rogorc
uwertilo topologiuri sivrce.
Tema9: kuratovskis algebraTa mravalsaxeoba. diagonalizebadi algebrebis
mravalsaxeoba.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Г. Биркгоф, Теория Решеток, Москва, «Наука», 1984.
damatebiTi literatura
1. S. Burris, H. P. Sankappanavar, A Course in Universal Algebra, Springer-Verlag, 1981, The
Millenium Edition, http://www.math.uwaterloo.ca/~snburris/htdocs/ualg.html
2. Р. Сикорский, Булевы Алгебры, Москва, «Мир», 1969.
3. Л. Эсакиа, Алгебры Геитинга. Теория Двоиственности, Тбилиси, «Мецниереба», 1985.
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students eqneba mkafio warmodgena universaluri algebris
ZiriTad aparatze da SeeZleba Sesabamisi zogadi Teoremebis gamoyeneba konkretul
situaciebSi. studenti SeiZens codnas distribuciuli mesrebis ZiriTadi Tvisebebisa
da maxasiaTeblebis Sesaxeb, kerZod ki gaecnoba bulis algebrebis da heitingis
mesrebis klasebs, maT Tvisebebsa da Sesabamis stounis oradobas.
silabusi #8
saswavlo kursis dasaxeleba
mtkicebaTa Teoria
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri) ECTS
4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi
68 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi
silabusi momzadda gamoyenebiTi maTematikisa da programirebis laboratoriaSi.
avtorebi: ximur ruxaia, lali tibua. tel: 303581, 304095
saswavlo kursis mizani
kursis mizania studentebs Seaswavlos damtkicebaTa Teoriis ZiriTadi sakiTxebi,
rogoricaa, magaliTad maTematikuri logikis enaze amocanaTa warmodgenisa da maTi
amoxsnis logikuri meTodebi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
kursis aTvisebisaTvis aucilebelia diskretuli maTematikisa da maTematikuri logikis
sabakalavro kursis codna
saswavlo kursis formati
leqcia - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
praqtikuli - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
seminari - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, praqtikuli _ gaRrmavebas, xolo
seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas,
studentur prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-
erTi leqcia daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo
Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. Tema. pirveli rigis logikis rCeuli sakiTxebi;
formula, Termi da maTi saxeebi
amoxsnadobis problemebi
logikuri Sedegi
pirveli rigis logikis gamoyenebani.
2. Tema. erbranis TeoremasTan dakavSirebuli ZiriTadi cnebebi
skulemis standartuli formebi
erbranis universumi
semantikuri xeebi
erbranis Teorema
3. Tema. rezoluciis meTodi
rezoluciis meTodi winadadebaTa logikisaTvis
Casma, unifikacia da unifikaciis algoriTmi
rezoluciis meTodi pirveli rigis logikisaTvis
rezoluciis meTodis sisrule
rezoluciis meTodis saxeebi.
programis analizi rezoluciis meTodiT.
programis sinTezis logikuri meTodi.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciaze daswrebas, praqtikulsa da seminarebze aqtiurobas,
kolokviumze miRebul Sefasebas da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Ч. Чень, Р. Ли. Математическая логика и автоматическо доказательство теорем. М. 1983 2. Г. Такеути. Теория доказательств. М. 1978 3. Handbook of Automated Reasoning. Volume 1-2. By A.Robinson and A.Voronkov
4. Пхакадзе Ш.С Некоторые вопросы теории обозначений, ТГу, 1977 damatebiTi literatura
1. Ю.Л Ершов. Проблемы разрешимоемы и конструктивные модели. М. 1980 2. Р. Ковальски. "Логика в решении проблем." Наука. М. 1990. 3. Непейвода Н.Н. Прикладная логика. novosibirskis universitetis gamomcemloba, 2000.
4. S. fxakaZe. maTematikuri logika: safuZvlebi, t. I (1996), t. II (1999);
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students Seswavlili eqneba rezoluciis meTodi, misi
saxeebi da realizaciebi. ecodineba Tu rogor moaxdinos logikurad swori programebis
konstruireba.
silabusi #9
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enis klasikuri gramatikis mimoxilviTi kursi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 3 krediti
30 sakontaqto saaTi
45 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
1. Wabuka qiria, fil. mec. doqtori, tel: 315129
saswavlo kursis mizani
saswavlo kursis mizania magistrantebs miawodos informacia qarTuli enis gramatikuli
sistemis arsebiT da sakvanZo sakiTxebze; gramatikuli masalisa da problematikis
gacnobisas gansakuTrebuli yuradReba mieqceva yoveli konkretuli sakiTxis istorias,
yvela mniSvnelovan da yuradsaReb mosazrebasa da kvalifikacias, rac aris gamoTqmuli
lingvistebis mier ama Tu im sakiTxis kvlevisas.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sakmarisia samagistro safexuris zogadi unarebis floba.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 2-saaTiani (20 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 2-saaTiani (10 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
I Tema: Sesavali. ena da sazogadoeba. enis funqciebi. enaTa klasifikacia. qarTveluri
enebi.
II Tema: fonetikis Seswavlis sagani. qarTuli enis bgeriTi Sedgeniloba. ZiriTadi
fonetikuri movlenebi.
III Tema: morfologiis Seswavlis sagani. sityvaTa morfologiuri klasifikacia. saxelTa
formawarmoeba (saxelTa cvlileba brunvisa da ricxvis kategoriebis mixedviT).
brunebis tipebi.
IV Tema: saxelTa sityvawarmoeba (warmoqmna da kompozicia). warmoqmnil saxelTa
jgufebi. kompoziciis meqanizmebi.
V Tema: formaucvleli metyvelebis kategoriebi (zmnizeda, Tandebuli, kavSiri,
nawilaki, Sorisdebuli).
VI Tema: zmnis kategoriebi (zogadi). pirisa da ricxvis kategoriebi. droisa da kilos
kategoriebi. seriebi da mwkrivebi. zmnis Ziri, fuZe, Tema.
VII Tema: zmniswini. aspeqtis kategoria. gvaris kategoria.
VIII Tema: qcevisa da kontaqtis kategoriebi.
IX Tema: Taviseburi zmnebi. saxelzmna.
X Tema: sintaqsis Seswavlis sagani. sintaqsuri kavSiris saxeebi (SeTanxmeba, marTva,
mirTva).
XI Tema: winadadebis tipebi Sinaarsis (modalobis mixedviT).
XII Tema: brunvaTa sintaqsuri funqciebi.
XIII Tema: winadadebis tipebi agebulebis mixedviT. martivi da Serwymuli winadadebis
sintaqsi.
XIV Tema: rTuli winadadebis sintaqsi.
XV Tema: gankerZoebuli sityvebi da gamoTqmebi. punqtuacia.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. a. SaniZe, qarTuli enis gramatikis safuZvlebi, I, morfologia, Tb., 1953;
2. g. axvlediani, zogadi fonetikis safuZvlebi, Tb., 1949;
3. l. kvaWaZe, Tanamedrove qarTuli enis sintaqsi, Tb., 1977;
damatebiTi literatura
1. kl. vaWaZe, qarTuli ena, nawili I, Tb., 1981;
2. g. nebieriZe, enaTmecnierebis Sesavali, Tb.,1991;
3. enaTmecnierebis Sesavlis sakiTxebi (g. axvledianis redaqciiT), Tb., 1972;
4. arn. Ciqobava, qarTuli enis zogadi daxasiaTeba, qegl, t. I, 1950;
5. arn. Ciqobava, enaTmecnierebis Sesavali, Tb., 1952;
6. arn. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, Tb., 1962
swavlebis Sedegi
magistrantebs warmodgena eqnebaT qarTuli enis gramatikuli sistemis zogad suraTze,
amasTan, isini gaecnobian gansxvavebul xedvebs, mosazrebebsa da midgomebs, warmodgenils
sxvadasxva mecnieris mier ama Tu im problemis gadawyvetisas, im gzebsa da
meTodologias, riTic esa Tu is lingvisti cdilobs problematuri sakiTxis gadaWras.
silabusi #10
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enis kompiuteruli damuSavebis Teoriuli da praqtikuli kursi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `maTematikuri lingvistikis~
magistraturis II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 3 krediti
30 sakontaqto saaTi
45 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
kaxa gabunia, fil.-mec.-doqt., tel: 216606; el-fosta: [email protected]
saswavlo kursis mizani winamdebare kursi warmoadgens erTgvar mcdelobas, magistrantebi gaecnon qarTuli enis
kompiuteruli damuSavebis meTodebs rogorc Teoriuli, ise praqtikuli
TvalsazrisebiT.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sakmarisia samagistro safexuris zogadi unarebis floba
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 2-saaTiani (20 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 2-saaTiani (10 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: kompiuteri da adamiani; xelovnuri inteleqtis problema; enaTa kompiuteruli
damuSaveba rogorc logikis, lingvistikisa da programirebis momijnave dargi. enobrivi
(lingvisturi) monacemi; monacemTa bazis gansazRvra; monacemTa bazebis tipebi
(teqsturi, lingvisturi, leqsikonuri).
Tema 2: eleqtronul monacemTa bazebis gamarTvis meTodologiuri aspeqti; teqstur
monacemTa bazebis kompiuteruli damuSavebis Teoriuli safuZvlebi; Tezaurusis
principi da warmoqmnis principi; teqstis segmentacia (winadadeba, fraza, sityva,
morfema).
Tema 3: cifrul lingvistur monacemTa kodirebis sakiTxi; lingvistur monacemTa
saerTaSoriso kodirebis sakiTxi; qarTul-kavkasiuri enebis kodirebis mdgomareoba.
lingvistur monacemTa eleqtronuli warmodgenis Tanamedrove saSualebani sxvadasxva
formatSi (HTML, SGML, XMLWord Cruncher). Tema 4: bunebrivi ena da bunebrivi enis monacemTa kompiuterul damuSavebasTan
dakavSirebuli problemebi, enaTa ojaxebi da maTi gramatikuli sxvadasxvaoba.
Tema 5: metyvelebis struqturizaciis principi da ierarqiuli struqtura, ena, rogorc
ierarqiul doneTa (morfologiuri, sintaqsuri, morfosintaqsuri, semantikuri) sistema,
lingvistur monacemTa bazebi Shoebox-is formatSi (qarTuli enis magaliTze).
Tema 6: monacemTa morfologiur doneze damuSavebisas gamosayenebeli ZiriTadi cnebebisa
da kategoriebis gansazRvra; sityvaforma; fuZe, morfema; formacvaleba; formacvalebadi
da formaucvleli sityvebi; paradigma; bruneba da uRleba – rogorc sityvis
formacvalebebi.
Tema 7: qarTuli enis morfologiuri donis analizi da sinTezi; morfemaTa
klasifikacia rangobrivi Teoria; fuZisa da morfemaTa (afiqsTa) aranJirebis
kanonzomierebani. sityvawarmoebis da formawarmoebis urTierTmimarTeba rangobrivi
Teoriis fonze; sityvaformaTa sinTezisa da analizis Teoriuli aspeqtebi.
Tema 8: brunvaTa sistema qarTulSi. fuZisa da afiqsebis urTierTmimarTeba; brunebis
tipebi; brunebis tipebis klasifikacia kompiuteruli damuSavebis principebis
gaTvaliswinebiT. brunvaTa modelebis demonstrireba programis saxiT;
Tema 9: zmnis uRleba. zmnis morfologiuri kategoriebi: zmnis kategoriebis Sesaxeb
Tanamedrove enaTmecnierebaSi arsebuli gansxvavebuli Sexedulebebis analizi
kompiuteruli damuSavebis principebis gaTvaliswinebiT.Y
Tema 10: nakvTTa raodenoba qarTulSi. nakvTis (rogorc zmnis funqcionirebis, enaSi
zmnis arsebobis da gamoyenebis formis) arsi; zmnuri paradigmis sayrdeni fuZis cneba;
zmnur afiqsTa urTierTmimarTebis algoriTmuli damuSavebis principebi. nakvTTa
raodenobaze (8, 11, 16) arsebul SexedulebaTa praqtikuli analizi; zmnuri paradigmebis
urTierTmimarTeba. yvela tipis zmnuri paradigmis demonstrireba programis saxiT.
Tema 11: sintaqsuri donis analizi da sinTezi; frazis struqtura; uSualo
SemadgenelTa meTodi; Tanamedrove sintaqsuri Teoriebi; uSualo Semadgenlobis meTodis,
Comskis, filmoris, Ceifis, relaciuri gramatikis da sxva Tanamedrove sintaqsur
Teoriebze damyarebuli praqtikuli magaliTebis demonstrireba.
Tema 12: avtomaturi Targmani da misi ZiriTadi sirTuleebi; avtomaturi informaciis
gadatana erTi enidan meoreSi morfologiuri donis nairsaxeobis pirobebSi; sinonimiisa
da omonimiis problemebi enis manqanuri damuSavebis procesSi; indoevropul enaTa
subieqti da predikati; arsebiTi sxvaoba qarTuli da indoevropuli zmnuri semantikuri
struqturis zedapiruli asaxvis TvalsazrisiT; I qarTuli kompiuteruli TargmniTi
leqsikonebi, eqsperimentuli mTargmneli programebi, da sintaqsuri safexuri
marTlweris Semmowmebeli programebi – GSS spelCekeri; `ai ia~-s produqciis
demonstrireba; sainterneto inglisur-qarTuli (qarTul-inglisuri) leqsikoni
`farnavazi~.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebebs,
praqtikulebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi (mTargmneli
redaqtorebi k. fxakaZe, l. lekiaSvili, MmTargmnelebi e. soselia, m. ivaniSvili),
gamoica damatebis saxiT s-s Jurnalze `qarTuli ena da logika~, (ISSN 1512 -2840),
Tbilisi, gamomcemloba universali, 2005.
damatebiTi literatura
1. k. fxakaZe - damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maT. lingvistikaSi;
2. T. uTurgaiZis, i. asaTianis, b. jorbenaZis, g. goglaSvilis, i. apresianis Sromebi
swavlis Sedegi
kursis gavlis Semdeg studentma unda SeZlos enobrivi masalis (teqstis, leqsikonebis
- monacemTa bazebis) kompiuterul damuSaveba da am sferoSi samecniero naSromebis
damoukidebeli gaanalizeba.
silabusi #11
saswavlo kursis dasaxeleba
inglisuri ena rogorc formaluri ena
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis II semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (II semestri)
ECTS 4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi
68 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] saswavlo kursis mizani
kursis mizania montegiuseuli gramatikebis sasafuZvlo sakiTxebis swavleba. amasTan,
kursis mizania maTematikuri lingvistikis, kerZod bunebrivi enebis logikis pirveli
qarTulenovani specialistebis momzadeba, risi aucileblobac qarTuli enis da
azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad urTierTobadi sabaziso
qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis aucileblobiT aris
ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sabakalavro safexuris codna simravleTa Teoriasa da maTematikur logikaSi da
samagistro programis I semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli codna.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs.
semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: kompoziciuroba, gamonaTqvamTa logikis kompoziciuri aRricxva;
Tema 2: predikatuli logikis kompoziciuri aRricxva;
Tema 3: bunebrivi enebi da kompoziciuroba;
Tema 4: lambda-ganzogadeba: tipTa Teoria, λ-ganzogadebis sintaqsi da semantika;
Tema 5: lambda aRricxva;
Tema 6: Llambda aRricxvis lingvisturi gamoyenebebi;
Tema 7: ganmsazRvrelebi da kvantorebi;
Tema 8: kvantorebis pirobiTi klasifikacia;
Tema 9: ganmsazRvrelebisa da kvantorebis Tvisebebi;
Tema 10: ganmsazRvrelebi, rogorc mimarTebebi;
Tema 11: konteqsti da kvantifikacia;
Tema 12: qarTuli da inglisuri enebis arsebiTad ganmasxvavebeli Taviseburebebi da
qarTuli enis montegiuseuli formalizaciis kritikuli mimoxilva;
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarze
gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Barbara H. Partee, Alice ter Meulen, Robert E. Wall, Mathematical Methods in Linguistics, 1990;
damatebiTi literatura
1. Hand Book of Logic and Language, Editors: J. van Benthem, A. ter Meulen, Elsevier, 1997;
2. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
3. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007;
4. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – maTematikuri
da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, (mTargmnel-redaqtorebi k. fxakaZe, l.
lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m. ivaniSvili), `universali~, 2005;
5. Selected Papers of Richard Montague, Edited and with Introduction H. Thomason, 1976;
6. I. A. Sag, T. Wasow, Syntactic Theory – A Formal Introduction, 1999;
7. Categorial Grammar, Editors: W. Buszkowski, W. Marciszewski, J. van Benthem, 1988;
8. Emmon Bach, Informal Lectures on Formal Semantics, 1989;
9. S. fxakaZe, maTematikuri logika: safuZvlebi, I t. (1996), II t. (1999);
10. a. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, mecniereba, 1968;
11. v. gronveldi, logika da ena - terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmnel-
redaqtorebi; k. fxakaZe, l. lekiaSvili, `universali~, 2006;
12. a. tarski, logikisa da deduqciuri mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi m.
beJaniSvili, l. mWedliSvili, Tsu, 1973;
13. Р. Ковальски, Логика и Решение Проблем, Наука, 1990;
14. S. fxakaZe, `simravleTa Teoriisa da maTematikuri logikis elementebi~, 1978;
15. SaniZiseuli droiTi Tvalsazrisebis kritika da qarTuli enis droiTi logikis
safuZvlebi (ibeWdeba);
16. R. Hausser, Foundation of Computational Lingvistics, 1999
17. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebi (ibeWdeba);
18. Пхакадзе Ш. С., Некоторые вопросы теории обозначений, ТГУ, 1977;
19. Formal Semantics: The Essential Readings, Edited by P. Portner and B.H. Partee, 2002;
20. B. Carpenter, Type-Logical Semantics, 1997;
21. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
22. H. Camp, U. Reyle, From Discourse to Logic, 1993;
swavlis Sedegi
swavlis Sedegad students unda hqondes farTo warmodgena montegius gramatikul
midgomebze. da unda SeeZlos am samecniero sferoebSi samecniero literaturis
damoukideblad Seswavla da gaazreba. amasTan, swavlis Sedegad students gauRrmavdeba
meore safexuris Sesabamisi zogadi kvalifikaciebi.
silabusi #12
saswavlo kursis dasaxeleba
enebi, gramatikebi da avtomatebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis II da III semestris savaldebulo
kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
ori semestri (II da III semestri)
ECTS 6 krediti
60 sakontaqto saaTi,
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] saswavlo kursis mizani
kursi iTvaliswinebs Comskis gramatikuli Teoriis sasafuZvlo sakiTxebis swavlebas.
amasTan, kursis mizania maTematikuri lingvistikis, kerZod gamoTvliTi enaTmecnierebis
pirveli qarTulenovani kadrebis momzadeba, risi aucileblobac qarTuli enis da
azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad urTierTobadi sabaziso
qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis aucileblobiT aris
ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
simravleTa Teoriisa da maTematikuri logikis elementebi
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 2-saaTiani (40 saaTi),
seminari - 3 kviraSi erTi 2-saaTiani (20 saaTi).
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebs da diskusiebs. II
da III semestris meore mesamedSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba
miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi Tema 1: enebi, avtomatebi, gramatikebi - ZiriTadi cnebebi;
Tema 2: sasruli avtomatebi, regularuli enebi, 3-me tipis gramatikebi
Tema 3: Zirs mbiZgi avtomatebi da konteqstisgan Tavisufali enebi da gramatikebi.
Tema 4: tiuringis manqanebi, rekursulad gadaTvladi enebi, 0 tipis gramatikebi
Tema 5: wrfivad bmuli avtomatebi, konteqsturi enebi da 1 tipis gramatikebi
Tema 6: ukonteqsto da konteqstur enebs Soris arsebuli enebi
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs (ori
koloqviumi), saSualedo gamocdas (I semestris bolos), seminarze aqtivobas da
saboloo gamocdas (II semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 10%
saSualedo gamocda 20%
meore koloqviumi 10%
aqtivoba seminarze 20%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Barbara H. Partee, Alice ter Meulen, Robert E. Wall, Mathematical Methods in Linguistics, 1990;
2. Ivan A. Sag, Thomas Wasow, Syntactic Theory – A Formal Introduction, 1999;
damatebiTi literatura
1. R. Hausser, Foundations of Computational Linguistics, 1999;
2. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, logikisa da enis
gaerTianebuli qarTuli jgufi, gamoica s-s Jurnalis `qarTuli ena da logika~
damatebis saxiT (redaqtori k. fxakaZe), Tbilisi, gamomcemloba `universali~, 2006;
3. r. hauseri, gamoTvliTi enaTmecnierebis safuZvlebi _ gramatikuli Teoriebi,
mTargmnel-redaqtori k. fxakaZe, mTargmnelebi: l. abzianiZe, n. vaxania, s. masxaraSvili,
n. fxakaZe, b. CiqviniZe, s-s Jurnalis _ `qarTuli ena da logika~ _ damateba,
`universali~, #3-#6 – II nawili, 2006-2007.
1. Hand Book of Logic and Language, Editors: J. van Benthem, A. ter Meulen, Elsevier, 1997;
2. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
3. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, 2007;
4. b. parti, a. miuleni, r. uoli maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – maTematikuri
da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, (mTargmnel-redaqtorebi k. fxakaZe, l.
lekiaSvili, MmTargmnelebi e.soselia, m. ivaniSvili), `universali~, 2005;
5. Selected Papers of Richard Montague, Edited and with Introduction H. Thomason, 1976;
6. I. A. Sag, T. Wasow, Syntactic Theory – A Formal Introduction, 1999;
7. Categorial Grammar, Editors: W. Buszkowski, W. Marciszewski, J. van Benthem, 1988;
8. Emmon Bach, Informal Lectures on Formal Semantics, 1989;
9. S. fxakaZe, maTematikuri logika: safuZvlebi, I t. (1996), II t. (1999);
10. a. Ciqobava, martivi winadadebis problema qarTulSi, mecniereba, 1968;
11. a. tarski, logikisa da deduqciuri mecnierebaTa Sesavali, mTargmnelebi m.
beJaniSvili, l. mWedliSvili, Tsu, 1973;
12. Р. Ковальски, Логика В Решение Проблем, 1990;
13. S. fxakaZe, `simravleTa Teoriisa da maTematikuri logikis elementebi~, 1978;
14. R. Hausser, Foundation of Computational Lingvistics, 1999
15. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebi (ibeWdeba);
17. Пхакадзе Ш. С., Некоторые вопросы теории обозначений, ТГУ, 1977 18. Formal Semantics: The Essential Readings, Edited by P. Portner and B.H. Partee, 2002;
19. B. Carpenter, Type-Logical Semantics, 1997;
20. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
swavlis Sedegi
swavlis Sedegad students unda hqondes farTo warmodgena Comskis gramatikul
midgomebze. da am samecniero sferoebSi samecniero literaturis damoukideblad
Seswavlisa da gaazrebis SesaZleblobebi. amasTan, swavlis Sedegad students
gauRrmavdeba meore safexuris Sesabamisi zogadi kvalifikaciebi.
silabusi #13
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis II da III semestris savaldebulo
kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
ori semestri (II da III semestri)
ECTS 7,5 krediti
75 sakontaqto saaTi
113 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] saswavlo kursis mizani
kursi mizania qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo
sakiTxebis swavlebas. amasTan, kursis mizania maTematikuri lingvistikis pirveli
qarTulenovani specialistebis momzadeba, risi aucileblobac qarTuli enisa da
azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad urTierTobadi sabaziso
qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis aucileblobiT aris
ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
simravleTa Teoriis, maTematikuri logikisa da aRniSvnaTa Teoriis elementebi
saswavlo kursis formati
II semestri: leqcia – 3 kviraSi ori 2-saaTiani (20 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 2-saaTiani (10 saleqcio saaTi)
III semestri: leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs. II
da III semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums,
II semestris bolos Catardeba saSualedo gamocda.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: enisa da azrovnebis maTematikuri da manqanuri dafuZnebis problematika
istoriul WrilSi;
Tema 2: axali xedvebi enisa da azrovnebis urTerTmimarTebaTa Sesaxeb;
Tema 3: qarTuli enis maTematikuri, anu bunebrivi aRweris meTodisa da qarTuli da
maTematikuri enebis zogadi erTtipobrioba:
Tema 4: axali tipis sintaqsuri kavSirebi qarTulSi da qarTuli enis sintaqsis
winaswari maTematikuri analizi;
Tema 5: axali tipis morfemuli gaSlebi qarTulSi da qarTuli enis morfologiis
winaswari maTematikuri analizi;
Tema 6: qarTuli formaluri ena da qarTuli formaluri enis gramatikis sasafuZvlo
sakiTxebi:
Tema 7: qarTuli enobrivi Sinaarsebis simravluri warmodgenebi da qarTuli ena,
rogorc enobrivad mocemadi simravleTa Teoria:
Tema 8: qarTuli enis logikuri gramatika da metyvelebis nawilebi qarTuli enis
klasikuri da logikuri gramatikebis mixedviT:
Tema 9: martivi TxrobiTi winadadebis problema qarTuli enis klasikuri da logikuri
gramatikebis mixedviT;
Tema 10: qarTuli bruneba qarTuli enis klasikuri da logikuri gramatikebis mixedviT
da qarTuli brunebadi sityvebis morfologiis zogadi maTematikuri analizi:
Tema 11: qarTuli uRleba qarTuli enis klasikuri da logikuri gramatikebis mixedviT
da qarTuli uRlebadi sityvebis morfologiis zogadi maTematikuri analizi:
Tema 12: rTuli TxrobiTi winadadebis problema qarTuli enis klasikuri da logikuri
gramatikebis mixedviT;
Tema 13: qarTuli enis logika da qarTuli enis logikis kvleviTi miznebisa da
meTodebis zogadi mimoxilva;
Tema 14: qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis Semadgeneli nawilebisa
sasafuZvlo sakiTxebi zogadi mimoxilva;
Tema 15: qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebis miznebis
meTodebisa da problematuri sakiTxebis zogadi mimoxilva.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs (ori
koloqviumi), saSualedo gamocdas (II semestris bolos), seminarze aqtivobas da
saboloo gamocdas (III semestris bolos).
daswreba 10%
pirveli koloqviumi 10%
saSualedo gamocda 20%
meore koloqviumi 10%
aqtiuroba seminarze 20%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, red. k. fxakaZe,
`universali~ 2006;
2. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
3. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, `universali~, 2007;
4. qarTuli enis logikis sasafuZvlo sakiTxebi (ibeWdeba);
5. SaniZiseuli droiTi Tvalsazrisebis kritika da qarTuli enis droiTi logikis
safuZvlebi (ibeWdeba);
damatebiTi literatura
1. Hand Book of Logic and Language, Editors: J. van Benthem, A. ter Meulen, 1996;
2. Formal Semantics: The Essential Readings, Edited by P. Portner and B.H. Partee, 2002;
4. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
5. H. Camp, U. Reyle, From Discourse to Logic, 1993;
6. Johan van Benthem, Essays in Logical Semantics, 1986;
7. Barbara H. Partee, Alice ter Meulen, Robert E. Wall, Mathematical Methods in Linguistics, 1990;
8. Selected Papers of Richard Montague, Edited and with Introduction H. Thomason, 1976;
9. b. parti, a. miuleni, r. uoli, maTematikuri meTodebi enaTmecnierebaSi – nakveTi I:
maTematikuri da bunebrivi enebis zogadi logikuri safuZvlebi, mTargmnel-redaqtorebi:
k. fxakaZe, l. lekiaSvili, mTargmnelebi: e. soselia, m. ivaniSvili, `universali~, 2005;
swavlis Sedegi
swavlis Sedegad students unda hqondes farTo warmodgena qarTuli enisa da
azrovnebis maTematikuri Teoriis sasafuZvlo sakiTxebze da unda SeeZlos am samecniero
sferoSi samecniero literaturis damoukideblad Seswavla da gaazreba.
silabusi #14
saswavlo kursis dasaxeleba
kategoriaTa Teoriis safuZvlebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri) ECTS
4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi
68 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi
aleqsi paWkoria, algebris ganyofileba, a. razmaZis sax. maTematikis instituti, 390395
saswavlo kursis mizani
kategoriaTa Teoria warmoadgens Tanamedrove maTematikis umniSvnelovanes dargs.
gansakuTrebiT aRsaniSnavia misi gamaerTianebeli roli maTematikaSi. kategoriaTa
Teoriis gamoyenebiT SesaZlebeli gaxda axali da moulodneli kavSirebis aRmoCena
maTematikis klasikur mimarTulebebs Soris. aRniSnuli kursis mizania studentebi
daeuflon kategoriaTa Teoriis enas da kvlevis meTodebs, romlebic didi warmatebiT
gamoiyeneba algebraSi, analizSi, geometriaSi, logikaSi, maTematikur fizikaSi,
topologiaSi da Tanamedrove maTematikis sxva dargebSi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sasurvelia studentebs mosmenili hqondeT sabakalavro kursebi algebraSi, maTematikur
logikaSi da topologiaSi da samagistro kursi zogad algebraSi
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. kategoriis ganmarteba, magaliTebi;
2. funqtoris ganmarteba, magaliTebi;
3. funqtorebis bunebrivi gardaqmnis cneba, magaliTebi;
4. monomorfizmebi, epimorfizmebi da izomorfizmebi;
5. warmodgenadi funqtorebi;
6. oradobis principi;
7. kategoriebis namravli;
8. funqtorebis kategoria;
9. kategoriebis kategoria;
10. morfizmebis kategoria;
11. Tavisufali kategoriebi;
12. faqtorkategoriebi;
13. universaluri isrebi;
14. ionedas lema;
15. konamravlebi da kozRvrebi, magaliTebi;
16. namravlebi da zRvrebi, magaliTebi;
17. zRvrebis da kozRvrebis arsebobis Teoremebi;
18. SeuRlebuli funqtorebi, magaliTebi;
19. kategoriebis eqvivalentobis cneba;
20. funqtorebis gadaadgileba zRvrebTan da kozRvrebTan;
21. freidis Teorema SeuRlebuli funqtoris arsebobis Sesaxeb;
22. kanis gafarToeba, magaliTebi;
23. kavSiri kanis gafarToebasa da SeuRlebas Soris;
24. birTvebi da kobirTvebi;
25. aditiuri kategoriebi;
26. abeluri kategoriebi;
27. freid-mitCelis Cadgmis Teorema;
28. jaWvuri kompleqsebi, homologia da kohomologia;
29. homologiis da kohomologiis funqtorebi;
30. homologiis da kohomologiis funqtorebis magaliTebi;
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. S. Mac Lane, Categories for the Working Mathematician, Springer-Verlag, 1998.
damatebiTi literatura
1. S. Awodey, Category Theory, Oxford Logic Guides 49, Oxford University Press, 2006.
2. C. Weibel, An Introduction to Homological Algebra, Cambridge University Press, 1994.
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Semdeg magistrs unda SeeZlos: 1. kategoriaTa Teoriis enis da
kvlevis meTodebis gamoyeneba konkretul amocanebSi; 2. im samecniero literaturis
garCeva, romelic iyenebs kategoriaTa Teoriis enas da kvlevis meTodebs;
silabusi #15
saswavlo kursis dasaxeleba
logikis kategoriuli analizi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS
4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi
68 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
dimitri pataraia, logikis ganyofileba, a. razmaZis saxelobis maTematikis instituti;
tel.: e-mail: [email protected]
saswavlo kursis mizani
kategoriuli logikis farglebSi Tavs iyris iseTi disciplinebi, rogoricaa
maTematikuri logika, kategoriaTa Teoria, algebruli geometria, tipebis Teoria da
maTematikis dafuZneba. kursis mizania gaacnos studentebi intuicionisturi logikis
kategoriul gadmocemas (toposebis Teoria) da toposebis Teoriaze, rogorc
simravleTa Teoriis alternativaze, damyarebuli maTematikis principul safuZvlebs.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
elementaruli simravleTa Teoria, maTematikuri logikis safuZvlebi.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis
safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da diskusiebs.
semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums, sadac
moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: simravleTa Teoria. maTematikis dafuZneba. maTematika, rogorc simravleTa
Teoria.
Tema 2: asaxvebi, rogorc simravleebi. asaxvebis kompozicia. kategoriis ganmarteba.
kategoriebis magaliTebi.
Tema 3: monomorfizmebi, epimorfizmebi da izomorfizmebi. sawyisi da saboloo
obieqtebi. oradoba.
Tema 4: namravlebi da konamravlebi. zRvrebi da kozRvrebi kategoriaSi. amalgamebi,
eqsponireba.
Tema 5: qveobieqtebi kategoriaSi. qveobieqtebis klasifikatori. toposis gansazRvreba.
toposebis ZiriTadi magaliTebi.
Tema 6: ganSreveba da konebi. monoidis moqmedeba. monoisari rogorc gamTanabrebeli.
toposis agebuleba.
Tema 7: toposSi logikis gaCena. gamonaTqvamebi da WeSmaritobis mniSvnelobebi.
propoziciuli aRricxva. bulis algebrebi da algebruli semantika.
Tema 8: qveobieqtebis algebra. damateba, TanakveTa da gaerTianeba. qveobieqtebis meseri.
bulis toposebi. implikacia.
Tema 9: konstruqtivistuli filosofia. heitingis aRricxva. heitingis algebrebi da
kripkes semantika.
Tema 10: funqtoris cneba. bunebrivi gardaqmna. funqtorebis kategoria.
Tema 11: pirveli rigis enis cneba. formaluri ena da semantika. aqsiomatika. modelebi
toposSi. kripkes modelebi da sisrule. heitingis mniSvnelobiani simravleebi. maRali
safexuris logika.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebas da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
Голдблатт Р. Топосы. Категорный анализ логики. М.: Мир. 1983 (Перевод с английского:
Goldblatt R. TOPOI. The categorical analysis of logic. Amsterdam: North-Holland, 1979).
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad studenti SeZlebs kategoriaTa Teoriis ZiriTadi aparatiT
operirebas; SeiZens codnas intuicionisturi logikisa da toposebis Teoriis Sesaxeb;
eqneba logikuri da kategoriuli cnebebis urTierTkavSiris xedva; gauCndeba farTo
warmodgena maTematikis dafuZnebis Sesaxeb toposebis bazaze.
silabusi #16
saswavlo kursis dasaxeleba
simboluri, teqsturi da xmovani informaciis damuSavebis instrumentebi C++ enaSi.
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba. erTi semestri (III semestri).
ECTS 6 krediti
60 sakontaqto saaTi
90 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
aleqsandre vaSalomiZe,
teq.mecn. kandidati,
[email protected] saswavlo kursis mizani
saswavlo kursis mizania simboluri, teqsturi da xmovani informaciis damuSavebisa da
analizis Teoriuli da praqtikuli meTodebis gacnoba da C++-is Sesabamisi
instrumentebis swavleba. es xels Seuwyobs saqarTveloSi maTematikuri lingvistikis
specialistebis aRzrdas, ris gareSec qarTuli sametyvelo enis kompiuteruli sinTezis
da amocnobis amocanebis warmatebuli gadawyveta araperspeqtiulia.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
studenti unda flobdes daprogramirebis zogad unar-Cvevebsa da C++ enis zogad
principebs.
saswavlo kursis formati
leqcia - kviraSi 2 saaTi (30 saaTi)
praqtikuli/seminari - kviraSi 2 (30 saaTi)
leqciebi daeTmoba axali Teoriuli codnis miwodebas, praqtikuli mecadineobebi
daeTmoba ukve miwodebuli Teoriuli codnis gaRrmavebas, seminarebi daeTmoba
Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erTi leqcia
daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. monacemTa tipebi C++- Si: simboluri tipebi da striqonuli tipebi;
2. multimediis mowyobilebaTa marTvis interfeisi MCI;
3. simboluri da striqonuli tipis argumentebis biblioTekis funqciebi;
4. masivebi, simboluri masivebi;
5. Win32-is xmovani informaciis Setana/gamotanis instruqciebi;
6. mimTiTeblebi da striqonebi;
7. klasebi da monacemTa abstraqcia;
8. Setana/gamotanis nakadebi;
9. DirectX teqnologiebi:
10. failebTan muSaoba da striqonebis Setana/gamotana;
11. monacemTa struqturebi;
12. programul-aparatuli kompleqsi DirectSound;
13. baitebi, simboloebi, striqonebi da struqturebi;
14. virtualuri funqciebi;
15. memkvidreobiToba. mravlobiTi memkvidreobiToba.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas,
praqtikulebze da seminarebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebas da saboloo
gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Harvey M. Deitel, Paul J.Deitel C++ Haw to programming.
http://www.deitel.com/Books/CPlusPlus/CPlusPlusHowtoProgram6e/tabid/2046/Default.aspx
http://aleria.net/books/udc/004432C/
2. Н. Секунов. Обработка звука на PC http://www.books.ru/shop/books/11633
damatebiTi literatura
1. http://www.amazon.co.uk/Visual-NET-Bible-Tom-Archer/dp/0764548379
Т. Арчер Э. Уайтчепел Visual C++.net http://aleria.net/books/udc/004432C/ swavlis Sedegi
am kursis warmatebiT aTvisebis Sedegad students SeeZleba simboluri, teqsturi da
xmovani informaciis damuSavebaze sxvadasxva saxis amocanebis kompiuteruli modelireba
C++ enaze.
silabusi #17
saswavlo kursis dasaxeleba
gamoyenebiTi logika
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS
3.0 krediti
30 sakontaqto saaTi,
45 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
ssu asocirebuli profesori ximur ruxaia da lali tibua
tel: 316825 saxli, 893 989 555 (mob), 30 35 81 samsaxuri
saswavlo kursis mizani:
kursis mizania studentebs Seaswavlos gamoyenebiTi logikis ZiriTadi cnebebi da maTTan
dakavSirebuli Teoremebi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi:
sakmarisia samagistro safexuris zogadi unarebis floba.
saswavlo kursis formati
leqcia –kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
praqtikuli/seminari –kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi Seswavlili masalis
gamyarebas, samecniero statiebis garCevasa da diskusiebs. semestris meore mesamedis
ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. Tema: winadadebaTa logika
winadadebaTa logikis ena _ praqtikuli mecadineoba: a) qarTuli enis winadadebebis gadayvana
winadadebaTa logikis enaze da piriqiT.öb) dadgena mocemuli gamosaxuleba aris Tu ara
formula; logikuri kavSirebis Sinaarsis gansazRvra.
winadadebaTa logikis formulis interpretacia _ praqtikuli mecadineoba: imis dadgena
mocemuli formula aris Tu ara igivurad WeSmariti, igivurad mcdari Tu Sesrulebadi.
tolZalovani formulebi _ praqtikuli mecadineoba: a) mocemuli formulis tolZalovnebis
damtkiceba; b) tolZalovani gardaqmnebiT imis dadgena mocemuli formula aris Tu ara
igivurad WeSmariti, igivurad mcdari Tu Sesrulebadi.
diziunqciuri da koniuqciuri normaluri formebi _ praqtikuli mecadineoba: formulis
miyvana diziunqciur da koniuqciur normaluri formebamde.
amoxsnadobis problema _ praqtikuli mecadineoba: formulis diziunqciur da koniuqciur
normalur formaze miyvaniT imis dadgena mocemuli formula aris Tu ara igivurad WeSmariti,
igivurad mcdari Tu Sesrulebadi.
logikuri Sedegi _ praqtikuli mecadineoba: imis dadgena formula aris Tu ara mocemuli
formulebis logikuri Sedegi.
2. Tema: pirveli rigis logika
pirveli rigis logikis ena _ praqtikuli mecadineoba: a) dadgena imisa mocemuli
gamosaxuleba aris Tu ara pirveli rigis logikis formula an Termi. Bb) qarTuli enis
winadadebebis gadayvana pirveli rigis logikis enaze da piriqiT.
formulis interpretacia _ praqtikuli mecadineoba: a)imis dadgena mocemul
interpretaciaSi formula aris WeSmariti Tu mcdari. b)imis dadgena formula aris Tu ara
zogadmarTebuli, winaaRmdegobrivi Tu Sesrulebadi.
kvantorebis Tvisebebi _ praqtikuli mecadineoba: a) mocemul interpretaciaSi arsebobisa da
zogadobis kvantorebis Semcveli formulis WeSmaritobisa da mcdarobis dadgena. Bb)pirveli
rigis logikis formulis miyvana winare saxemde.
3. Tema: rezoluciis meTodi
rezoluciis meTodi winadadebaTa logikisaTvis _ praqtikuli mecadineoba: winadadebaTa
logikis formulis igivurad WeSmaritobis, igivurad mcdarobis da Sesrulebadobis dadgena
rezoluciis meTodiT.
Casma, unifikacia da unifikaciis algoriTmi _ praqtikuli mecadineoba: gamosaxulebaTa
simravlis unifikacia da saerTo udidesi unifikatoris moZebna.
rezoluciis meTodi pirveli rigis logikisaTvis _ praqtikuli mecadineoba: pirveli rigis
logikis formulis zogadmarTebulobis, winaaRmdegobrivobisa da Sesrulebadobis dadgena
rezoluciis meTodiT.
4. Tema: maTematikuri logikis gamoyeneba
gadamrTvelTa sistemebis modelireba winadadebaTa logikis enaze;
qimiuri sinTezis amocanis modelireba winadadebaTa logikis enaze;
qarTuli enis winadadebis modelireba pirveli rigis logikis enaze;
biologiis amocanis modelireba winadadebaTa logikis enaze;
programis analizisa da sinTezis logikuri meTodi;
praqtikuli mecadineoba: kenWsayreli manqanis, liftis muSaobis, wylis miRebis,
neironuli badisa da sxva konkretuli amocanebis modelireba logikis enaze.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciaze daswrebas, praqtikulsa da seminarze aqtiurobas,
kolokviumze miRebul Sefasebas da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. S. fxakaZe. ,,simravleTa Teoriis da maTematikuri logikis elementebi” Tsu 1978
2. Chin-Liang Chang; Richard Char-Tung Lee, ,, Symbolic Logic and mechanical theorem
prouving”; New York 1973
3.Непейвода Н.Н. Прикладная логика. novosibirskis universitetis gamomcemloba, 2000.
damatebiTi literatura
1. S. fxakaZe; maTematikuri logika(I, II) Tsu, Tbilisi 1996;1999;
2. Shoenfild Joseph R.; ,,Mathematical Logic’’; Addison-Wesley pub.c.1967;
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students ecodineba gamoyenebiTi logikis ZiriTadi cnebebi
da maTTan dakavSirebuli Teoremebi. garda amisa, mas ecodineba Tu rogor moaxdinos ama
Tu im dargis amocanis modelireba maTematikuri logikis enaze.
silabusi #18
saswavlo kursis dasaxeleba
SemTxveviTi procesebi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri) ECTS
3 krediti,
30 sakontaqto saaTi
45 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
akaki danelia, fiz.-maT. mecn. kandidati, tel. 75 73 34
saswavlo kursis mizani
kursis mizania Seaswavlos studentebs stoqasturi analizis Tanamedrove Teoria: itos
integrali, martingaluri warmodgenis Teoremebi, stoqasturi diferencialuri
gantolebebi. gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba vinerisa procesebs da maT gamoyenebas
praqtikul amocanebSi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
magistranti unda flobdes albaTobis Teorias, maTematikur analizs da funqcionalur
analizs sabakalavro doneze.
saswavlo kursis formati
leqcia - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
praqtikuli/seminari – kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, praqtikuli _ gaRrmavebas, xolo
seminarebi daeTmoba Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas,
studentur prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-
erTi leqcia daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo
Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
vineris procesi. vineris procesis kavSiri laplasis operatorTan. martingalebi da
semimartingalebi. stoqasturi integrali vineris procesidan. dub-meieris gaSla.
kvadratiT integrebadi martingalebis warmodgena. vineris procesi rogorc kvadratiT
integrebadi martingali. itos cvladis gardaqmnis formula.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumebze miRebul Sefasebebs,
seminarebze aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebebsa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtivoba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Ширяев А. Н. Вероятность, Статистика, Случайные процессы I, II – М.: Из-во МГУ, 1973;
2. Ширяев А. Н. Вероятность. – М.: Наука, 1981;
3. Ширяев А. Н. Вероятность 1 и 2 – М.: МЦНМО, 2004;
4. furTuxia o. g. konspeqti albaTobis Teoriis damatebiT TavebSi.
5. Р. Эллиот. Стохастический анализ и еѐ применения. М. Мир, 1986;
6. С.В. Акулова, А.Ю. Веретенников, И.В. Крылов, Р.Ш. Липцер, А.Н. Ширяев.
Стохастические исчисления. Итоги науки и техники. Современные проблемы математики.
Вероятность-3. Москва, том. 45, 1989;
7. Michael Steele, Stochastic Calculus and Financial Applications, Springer, 344 p., 2003;
8. Булинский А. В., Ширяев А. Н. Теория случайных процессов, -- М. ФИЗМАТЛИТ, 2003
damatebiTi literatura
1.Гихман И. И., Скороход А. В. Введение в теорию случайных процессов. – М.: Наука, 1977;
2. Гихман И. И., Скороход А. В. Теория случайных процессов. т. 1, 2, 3 – М.: Наука, 1978-80;.
swavlis Sedegi
kursis warmatebulad daZlevis SemTxvevaSi magistranti SeiZens gaRrmavebul codnas
albaTobis TeoriaSi da daeufleba SemTxveviT procesTa Teoriis safuZvlebs, igi mzad
iqneba am mimarTulebebiT Tanamedrove samecniero literaturis gasacnobad da
damoukideblad SesZlebs albaTur-stoqasturi meTodebis gamoyenebas.
silabusi #19
saswavlo kursis dasaxeleba
modelireba maTematikuri logikis enaze
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 3 krediti
30 sakontaqto saaTi
45 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori
asocirebuli profesori ximur ruxaia da lali tibua
tel: 316825 saxli, 893 989 555 (mob), 30 35 81 samsaxuri
saswavlo kursis mizani
kursis mizania students Seaswavlos maTematikuri logikis ZiriTadi cnebebi da maTTan
dakavSirebuli Teoremebi. yuradReba gamaxvilebulia sakiTxebis praqtikul gamoyenebaze
da im meTodebze, riTac maTematikuri logika aRwevs mecnierebis sxvadasxva dargSi.
gaSuqebulia logikis enaze amocanaTa modelirebis da maTi amoxsnis meTodebi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
sakmarisia samagistro safexuris zogadi unarebis floba.
saswavlo kursis formati
leqcia - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
praqtikuli - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
seminari - kviraSi 1 saaTi (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, praqtikuli _ gaRrmavebas, seminarebi
daeTmoba Seswavlili masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur
prezentaciebsa da diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi leqcia
daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
1. Tema. modelireba winadadebaTa logikis enaze;
2. Tema. modelireba predikatebis logikis enaze
saleqcio kursis programa
winadadebaTa logikis ena da misi kavSiri bunebriv enasTan
winadadebaTa logikis formulis interpretacia
ZiriTadi tolZalovnebani
dizunqciuri da koniunqciuri normaluri formebi
gadamrTvelTa sistemebis modelireba winadadebaTa logikis enaze
amoxsnadobis problema
logikuri Sedegi
rezoluciis meTodi winadadebaTa logikisaTvis
qimiuri sinTezis amocanebis modelireba winadadebaTa logikis enaze
neironuli badis modelireba winadadebaTa logikis enaze
predikatebis logikis ena da misi kavSiri bunebriv enasTan
Casma, unifikacia da unifikaciis algoriTmi
rezoluciis meTodi predikatebis logikisaTvis
genologiuri xis modelireba predikatebis logikis enaze
programireba maTematikuri logikis enaze
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqcia-seminarze daswrebasa da aqtiurobas, kolokviumze miRebul
Sefasebas da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. gimzer saaTaSvili, nugzar sxirtlaZe, lali tibua, gela WankvetaZe. modelireba
winadadebaTa logikis enaze. Tsu gamomcemloba. Tbilisi, 2000w
2. Ч. Чень, Р. Ли. Математическая логика и автоматическо доказательство теорем. М. 1983
3. Р. Ковальски. "Логика в решении проблем." Наука. М. 1990. 4. Непейвода Н.Н. Прикладная логика. novosibirskis universitetis gamomcemloba, 2000.
damatebiTi literatura
1. Ю.Л Ершов. Проблемы разрешимоемы и конструктивные модели. М. 1980
2. Г. Такеути. Теория доказательств. М. 1978
3. Handbook of Automated Reasoning. Volume 1-2. By A.Robinson and A.Voronkov, 2001 4. Пхакадзе Ш.С Некоторые вопросы теории обозначений, ТГУ, 1977
swavlis Sedegi
kursis dasrulebis Sedegad students ecodineba Tu rogor unda moaxdinos ama Tu im
dargis amocanis modelireba maTematikuri logikis enaze.
silabusi #20
saswavlo kursis dasaxeleba
personaluri kompiuterebis (ps) arqiteqtura
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi
zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris arCeviTi kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 3.0 krediti
30 sakontaqto saaTi,
45 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
Temur CiCua, profesori, tel: 953064
saswavlo kursis mizani
saswavlo kursis mizani Seaswavlos studentebs Tanamedrove kompiuteris saxeebi da
gamoyenebis sferoebi, personaluri kompiuterebis mowyobileba, kvanZebis daniSnuleba, da
funqcionireba. periferiuli mowyobilobebi. kursis mizania praqtikulad gaacnos
studentebs personaluri kompiuterebis da periferiuli mowyobilebebis uwesrigobis
diagnostikis da aRmofxvris xerxebi da agreTve gamoumuSavos studentebs personaluri
kompiuterebis momsaxureobis unari.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
kompiuteriT sargeblobis sasafuZvlo unar_Cvevebi
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 2-saaTiani (20 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 2-saaTiani (10 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, seminarebi Seswavlili masalis
gamyarebas, samecniero statiebis garCevasa da diskusiebs. semestris meore mesamedis
ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba koloqviums.
saswavlo kursis Sinaarsi
leqcia 1: Sesavali, ps-is ganviTarebis mimoxilva (Moore) kanoni
leqcia 2: fon neimanis (Von Neumann) modeli monacemTa damuSavebaSi
leqcia 3: deda-plata, . BIOS taimerebi da kontroliorebi
leqcia 4: centraluri procesori CPU. CPU da deda-plata. xidi
leqcia 5: CPU-nimuSebi. CPU garedan da Signidan.
leqcia 6: Pentium 4-is ganviTareba 32 da 64 bitiani arqiteqtura CPU-s SerCeva
leqcia 7: monacemebi da instruqciebi
leqcia 8: CPU-s uSualo garemocva RAM-is saxeobebi. RAM-is teqnologiebi
leqcia 9: I/O mowyobileba da IRQ-s (wyvetis) gamoyeneba. porterebi.
leqcia 10: FPU da multimedia. magnitooptika, CD, DVD
leqcia 11 ISA-dan Express-amde
leqcia 12: myari diskebi, ATA da SATA, SCSI, USB da Firewire
leqcia 13: CRT da LCD monitorebi da proeqtorebi;
leqcia 14: qseluri da periferiuli mowyobilobebi
leqcia 15: teqnologiuri trendebi, sistemuri programebi, mokle glosari
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebas da saboloo gamocdas
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Колесниченко О. В., Шишигин И. В. Аппаратные средства РС – 6-е изд. Перераб. и доп.
СПБ.: БХВ-Петербург, 2007. -1152с.: ил. ISBN 5-94157-257-3;
2. internet resursi ps-is tradiciuli arqiteqturis Sesxeb: J. Hennessy and D.
Patterson, Computer Architecture: A Quantitative Approach (3rd
Edition), Morgan Kaufmann
Publishers, 2003. ISBN 1558605967.
. damatebiTi literatura
1. internet resursi ps-is tradiciuli arqiteqturis Sesxeb:): Mark Hill, et al, Readings in
Computer Architecture, Morgan Kaufmann Publishers, ISBN: 1558605398 swavlis Sedegi
kursis warmatebuli daZlevis SemTxvevaSi magistranti SeiZens gaRrmavebul codnas
personaluri kompiuteris arqiteqturis, gamoTvliTi teqnikis aparatuli
uzrunvelyofis da misi ganviTarebis tendenciebis Sesaxeb. daeufleba personaluri
kompiuteris uwesrigobis diagnostikis da profilaqtikis unars. gamoimuSavebs teqnikiT
usafrTxo (aparatuli da programuli TvalsazrisiT) sargeblobis Cvevebs.
silabusi #21
saswavlo kursis dasaxeleba
maTematikuri damtkicebebis formalizaciisa da verifikaciis enebi Mizar-is magaliTze
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ magistraturis III semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi
68 saaaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtorebi:
konstantine ciskariZe, f-m.m.k., umT. vaxtang ciskariZe, cernis asocirebuli jgufis
wevri;
saswavlo kursis mizani
kursis mizania gaacnos studentebs maTematikuri damtkicebebis formalizaciis enebi,
midgomebi, romlebic gamoiyeneba formalur damtkicebis avtomaturi Semowmebis dros.
mocemuli sakiTxebi ganxiluli iqneba maTematikis formalizaciis ena Mizar-is
magaliTze, garCeuli iqneba am enaze damtkicebebis aRweris sxvadasxva magaliTebi.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
programirebisa da maTematikuri logikis elementebis codna bakalavris kursis doneze.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebasa da arsebuli sistemis magaliTze am
codnis gamoyenebas, xolo seminarebi Seswavlili masalis safuZvelze samecniero
statiebis garCevas da diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erTi seminari
daeTmoba koloqviums, sadac moxdeba codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
ras warmoadgens Mizar-is ena da risTvis gamoiyeneba. Mizar-is enaze dawerili statiis
struqtura. Mizar-is sistemaSi gamoyenebuli damtkicebis meTodebi. simboloebi
ganmartebebis Semotana, axali simboloebis Semotana. predikatebisa da funqtorebis
ganmartebebis Semotana. modisa da klasterebis ganmarteba. Mizar-is enaze struqturebis
ganmarteba. instalacia da gamoyeneba, garemos konfigurireba, sakuTari formaluri
statiis Seqmna.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze gakeTebul moxsenebasa da saboloo gamocdas.
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
Mizar Home Page
http://www.mizar.org/system/
“Введение в систему Mizar”, Москва, 2002 Г. Иванов, В. Цискаридзе
Andrej Trybulec, “Some Features of the Mizar Language”
http://web.cs.ualberta.ca/~piotr/Mizar/Doc/trybulec93.ps
Piotr Rudnicki, Andrej Trybulec, “How to Write a Proof”
http://www.cs.ualberta.ca/research/techreports/1996/TR96-08.php
damatebiTi literatura
Michal Muzalewski, “An Outline of PC-Mizar”
http://web.cs.ualberta.ca/~piotr/Mizar/Doc/MM-manual.ps
Mizar Lecture
http://markun.cs.shinshu-u.ac.jp/kiso/projects/proofchecker/mizar/Mizar4/en_wframe/
swavlebis Sedegi
kursis warmatebulad daZlevis SemTxvevaSi studenti SeiZens warmodgenas maTematikis
formalizaciis enebis Sesaxeb, eqneba warmodgena Mizar-is sistemis Sesaxeb. igi mzad
iqneba am mimarTulebebiT Tanamedrove samecniero literaturis gasacnobad da
damoukideblad SeZlebs formalizaciis enebis gamoyenebas.
silabusi #22
saswavlo kursis dasaxeleba
qarTuli enisa da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da Tavisuflad
urTierTobadi qarTuli sabaziso inteleqtualuri kompiuteruli sistemis
konstruirebis miznebis, meTodebisa da problematuri sakiTxebis mimoxilviTi kursi
saswavlo kursis kodi
saswavlo kursis statusi zust da sabunebismetyvelo mecnierebaTa fakultetis `bunebrivi enebis logikis da
gamoTvliTi enaTmecnierebis~ samagistro programis III semestris savaldebulo kursi
saswavlo kursis xangrZlivoba
erTi semestri (III semestri)
ECTS 4,5 krediti
45 sakontaqto saaTi,
60 saaTi damoukidebeli muSaobisaTvis
leqtori:
1. konstantine fxakaZe, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~ xelmZRvaneli,
tel: 215029, el-fosta: [email protected] 2. giorgi CiCua, Tsu saxelmwifo miznobrivi programis `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~
TanaxelmZRvaneli, tel: 953064
saswavlo kursis mizani saswavlo kursi iTvaliswinebs qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis
SemuSavebisa da Tavisuflad urTierTobadi sabaziso qarTuli inteleqtualuri
kompiuteruli sistemis konstruirebis miznebis, meTodebisa da problematuri
sakiTxebis mimoxilvas. amasTan, kursis mizania maTematikuri lingvistikis pirveli
qarTulenovani specialistebis aRzrda, risi aucileblobac qarTuli enis da azrovnebis
maTematikuri Teoriis SemuSavebis da Tavisuflad urTierTobadi sabaziso qarTuli
inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis aucileblobiT aris
ganpirobebuli.
saswavlo kursis Seswavlis winapirobebi
samagistro programis I da II semestris savaldebulo kursebiT gansazRvruli
moTxovnebi.
saswavlo kursis formati
leqcia – 3 kviraSi ori 3-saaTiani (30 saleqcio saaTi)
seminari – 3 kviraSi erTi 3-saaTiani (15 saleqcio saaTi)
leqciebi daeTmoba Teoriuli codnis aTvisebas, xolo seminarebi daeTmoba Seswavlili
masalis safuZvelze samecniero statiebis garCevas, studentur prezentaciebsa da
diskusiebs. semestris meore mesamedis ganmavlobaSi erT-erTi seminari daeTmoba
koloqviums, sadac moxdeba miRebuli codnis saSualedo Semowmeba.
saswavlo kursis Sinaarsi
Tema 1: qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da Tavisuflad
urTierTobadi sabaziso qarTuli inteleqtualuri kompiuteruli sistemis
konstruirebis amocana da Tsu saxelmwifo miznobrivi programa `kompiuteris sruli
programul-momsaxureobiTi moqceva bunebriv qarTul enobriv garemoSi~: miznebis,
Sedegebis, meTodebisa da problemebis zogadi mimoxilva;
Tema 2: qarTuli weriTi enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli
kvlevebis Sedegebis, meTodebis da problemebis mimoxilva;
Tema 3: qarTuli zepiri enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli
kvlevebis Sedegebis, meTodebis da problemebis mimoxilva;
Tema 4: qarTuli azriTi enis maTematikuri Teoriis SemuSavebis mizniT warmoebuli
kvlevebis Sedegebis, meTodebis da problemebis mimoxilva;
Tema 5: qarTuli weriTi enidan maTematikuri enis gavliT sxva enebze avtomaturad
mTargmneli kompiuteruli sistemis konstruirebis mizniT warmoebuli kvlevebis
Sedegebis, meTodebis da problemebis mimoxilva;
Tema 6: qarTuli metyvelebis kompiuteruli damuSavebis mizniT warmoebuli kvlevebis
Sedegebis, meTodebisa da problemebis mimoxilva;
Tema 7: sxvadasxva tipis qarTuli inteleqtualuri saeqsperto sistemebis
konstruirebis meTodebisa da problemebis mimoxilva;
Tema 8: qarTuli enis da azrovnebis maTematikuri Teoriis Sedegebis saganmanaTleblo
sistemaSi danergvis mizniT warmoebuli kvlevebis problemebis mimoxilva.
Sefaseba
Sefaseba daeyrdnoba leqciebze daswrebas, koloqviumze miRebul Sefasebas, seminarebze
aqtivobas, seminarze moxsenebasa da saboloo gamocdas
daswreba 10%
koloqviumi 30%
moxseneba da aqtiuroba seminarze 30%
saboloo gamocda 30%
saboloo Sefaseba 100%
savaldebulo literatura
1. Tsu s-s Jurnali `qarTuli ena da logika~, (#1, #2), `universali~, 2005;
2. Tsu s-s Jurnali `qarTuli enis logika da saswavlo unarebi~, `universali~, 2007;
3. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k.
fxakaZe, gamomcemloba `universali~, 2006;
damatebiTi literatura
1 Handbook of Logic and Language, Editors J. van Benthem, A. ter Meulen, 1997;
2. The Handbook of Contemporary Semantic Theory, Edited by Shalom Lappin, 1997;
3. Formal Semantics – The Essential Readings, Edited by Paul Portner and Barbara H. Partee, 2002;
4. Melvin Fitting, First-Order Logic and Automated Theorem Proving, 1996;
5. Р. Ковальски, Логика в Решение Проблем, 1990;
6. Дж. Фон Нейман, Теория Самовоспроизводящихся Автоматов, 1971..
7. Johan van Benthem, Essays in Logical Semantics, 1986;
8. v. grunveldi, logika da ena: terminTa mcire ganmartebiTi leqsikoni, mTargmnel-
redaqtorebi: k. fxakaZe, l. lekiaSvili, damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove
maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k. fxakaZe, `universali~ 2006 (153-192);
9. damatebiTi sakiTxavi kursi Tanamedrove maTematikur lingvistikaSi, redaqtori k.
fxakaZe, `universali~ 2006;
10. B. Carpenter, Type-Logical Semantics, 1997;
12. Quantification in Natural Languages, Editors: E. Bach, E. Jelinek, A. Kratzer, B.H. Partee, 1995;
13. H. Camp, U. Reyle, From Discourse to Logic, 1993;
14. D. Jurafsky, J. H. Martin, Speech and Language Processing, 2000.
15. Verbmobil: Foundation Speech-to-Speech Translation, Ed. by Wolfang Wahlster, 2000;
swavlis Sedegi
swavlis Sedegad students unda hqondes farTo warmodgena qarTuli enis da azrovnebis
maTematikuri Teoriis SemuSavebisa da Tavisuflad urTierTobadi qarTuli sabaziso
inteleqtualuri kompiuteruli sistemis konstruirebis miznebis, meTodebisa da
problematuri sakiTxebis Taobaze da unda SeeZlos Sesabamisi samecniero literaturis
damoukideblad Seswavlia da gaazreba.