12
saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - saqarTvelo garemo da sazogadoeba garemo da sazogadoeba saqarTvelos mwvaneTa moZraobis perioduli gamocema, # 3 (26) 2014 weli wyali da sanitaria

saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

  • Upload
    others

  • View
    6

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

s a q a r T v elo s m w v a n e T a m o Z r a o b ad e d a m i w i s m e g o b r e b i - s a q a r T v elo

garemo da sazogadoebag aremo da sazogadoe bas a q a r T v e l o s m w v a n e T a m o Z r a o b i s p e r i o d u l i g a m o c e m a , # 3 ( 2 6 ) 2 0 1 4 w e l i

w y a l i

d a

s a n i t a r i a

Page 2: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

2 www.cleanup.gewww.greens.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

„usafrTxo sasmeli wyali da saTanado sanitariuli pirobebi gadamwyvetia siRaribis daZlevisaTvis, gadamwyvetia mdgradi ganviTarebisaTvis da gadamwyvetia aTaswleulis ganviTarebis

TiToeuli miznis miRwevisaTvis.“ ban ki muni, gaeros generaluri mdivani

„sanitauli pirobebis ararseboba aris msoflio masStabis krizisi, romelic gavlenas axdens adamianis janmrTelobaze da warmoadgens Tanamedrove msoflios erTerT udides gamowvevas“

gaerTianebuli erebis organizaciis wylis ganyofilebis xelmRvaneli paskual steiduito

wyali, sanitaria da Tanamadrove msoflio

dRes, rodesac vsaubrobT 21 sauku-nis miRwevebze, axal teqnologiebze, msoflio civilizaciis gaviTarebaze da adamianis usazRvro potencialze, msoflios mosaxleobis mniSvnelovani nawili ganicdis sanitaruli-higienu-ri pirobebis ar arsebobas da milio-nobiT adamiani aRorZinebis epoqaSi, cudi sacxovrebeli pirobebis da usa-frTxo sasmeli wylis ar qonis gamo, xSirad sikvdilis piras dgas.

jandacvis msoflio organizaciisa da iunisefis (gaeros bavSvTa programa) wylis miwodebisa da sanitariis erTo-blivi monitoringis programis bolo-droindeli (Segrovda 2011-Si da gamoi-ca 2013-Si) monacemebis Tanaxmad, msoflios mosaxleobis 36%-s - 2,5 mi-liard adamians - xeli ar miuwvdeba normalur sanitarul pirobebze, xolo 768 mln adamiani jer kidev ver moix-mars usafrTxo sasmel wyals. usafrT-

xo wyalsa da sanitarul servisebze araadeqvaturi xelmisawvdomoba hi-gienuri praqtikis dabal donesTan erTad, xdeba yoveldRiurad aTasobiT bavSvis daavadebisa da sikvdilis mize-zi, da aseve, aTasobiT mozards ukar-gavs ganviTarebis SesaZleblobebs. usa-frTxo sasmeli wyali, mowesrigebuli sanitariul-higienuri pirobebi war-

Page 3: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

www.greens.gewww.cleanup.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

3

moadgens aTaswleulis ganviTarebis gegmis umniSvnelovaness mizans da misi gadaWrisaTvis saWiroa drouli da efe-qturi qmedebebis gatareba msoflio masStabiT.

cudi sanitaruli pirobebi, wylis nakleboba da mouwesrigebeli higiena sxva seriozul problemebsac qmnis. msoflios mraval qyeyanaSi bavSvebs,

usafrTxo sasmeli wyali da mowesrigebeli sanitariul-higienuri pirobebis naklebobas milionobiT adamiani ganicdis msoflioSi

usafrTxo sasmeli wyali, mouwes-rigebuli sanitariuli-higienuri pi-robebi erTerTi aucilebeli komponen-tia admianebis ganviTarebisaTvis da cxovrebis donis gaumjobesebisaTvis. mis mosagvareblad msoflio masStabiT mravali aqtivobaa dagegmili. jer ki-dev, 2008 wels gaeros generaluma as-ableam, aRiara ra, sanitariis gavlena adamianis janmrTelobaze, garemoze, siRaribis daZlevasa da socialuri pi-robebis ganviTarebaze, 2008 weli sani-tariis saerTaSoriso wlad gamoacxa-da. mizezi, msoflioSi bolo wlebSi sanitaruli mdomareobis gauareseba iyo. sanitariis wlis gamocxadebis mi-zani iyo momxadriyo globaluri mas-StabiT sanitaruli krizisis daZleva gaeros ganviTarebis programis farg-lebSi 2015 wlisTvis.

• sanitariis gaumjobeseba (sisufTa-visa da mosaxleobis janmrTelobis dacvisaTvis saWiro RonisZiebaTa er-Toblioba) - rac warmoadgens sasi-cocxlod mniSvnelovan pirobas adamianis janmrTelobisTvis. cudi sanitariuli pirobebi ki xSirad admianis sikvdilisa da avadmyofo-bis mizezi xdeba;

• sanitaria, romelsac SeuZlia udidesi gavlena moaxdinos ekono-mikis ganviTerabaze (mowesrigebuli sanitarul-higienuri pirobebi da-debiTad aisaxeba ekonomikis zrdaze, siRaribis daZlevaze da investiciis gazrdaze);

• mowesrigebuli sanitaruli pirobe-bi gansazRvravs adamianis socialu-ri keTildReobas da siZlieres.

• jansaRi sanitaruli pirobebis ar-seboba saSualebas iZleva naklebi ziani miadges garemos.

• saniratiuli pirobebis gaumjobese-ba - xelisuflebis, arasamTavrobo organizaciebisa da sazogadoebis erTad muSaobiTa da aqtiuri TanamS-romlobiT miRweva.

gansakuTrebiT ki gogonebs - xeli ar miuwvdebaT ganaTlebaze, radgan maT skolebSi ar aris gancalkavebuli da keTilmowyobili sanitaruli werti-lebi. iunisefi msoflios masStabiT 100-ze met qveyanaSi muSaobs, rom ga-aumjobesos wylis miwodeba da sani-taruli mdgomareoba skolebsa da TemebSi.

sanitariis saerTaSoriso wels ga-moikveTa 5 ZiriTadi gzavnili, rome-lic gulisxmobda sanitariuli mdoma-reobas gaumjobesebisaTvis saWiro qmedebebis ganxorcielebas. ese nia:

Page 4: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

4 www.cleanup.gewww.greens.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

yvela adamians aqvs ufleba xeli miuwvdebobdes sufTa da usafrTxo wyalze

saqarTvelos kanoni wylis Sesaxeb

„wyali unikaluri da upirvelesi, sasicocxlo mniSvnelobis, adamianis, cxovelTa samyaros da mcenareuli safaris arsebobisaTvis aucilebeli da saqarTvelos ekonomikis ganviTarebisaTvis umniSvnelovanesi bunebri-vi resursia.saqarTvelos konstituciiT adamianis janmrTelobisaTvis usafrTxo garemos uzrunvelsayofad, sazogadoebis ekologiuri da ekonomikuri interesebis Sesabamisad, axlandeli da momavali Taobebis intereseb-is gaTvaliswinebiT saxelmwifo uzrunvelyofs garemos dacvas da Sesa-bamisad, garemos Semadgeneli ZiriTadi komponentis – wylis dacvas. yve -la, saqarTveloSi mcxovrebi, valdebulia uzrunvelyos wylis racion-aluri da mdgradi gamoyeneba da dacva, ar dauSvas misi dabinZureba, danagvianeba da daSreta“

`wyali siocxlis eleqsiria~

sufTa sasmeli wyali planetis er-TerTi umniSvnelovanesi da Seucvleli bunebrivi resursia. is sicocxlis wy-aro da saSeni masalaa, romelic deda-miwaze mcxovrebi yoveli cocxali or-ganizmis arsebobisaTvis aucilebeli sasicocxlo resursia. masTan aris da-kavSirebuli adamianuri ganviTarebis da arsebobis yvelaze mniSvnelovani faqtorebi. miuxedvad imisa, rom deda-miwis 70% wyals uWiravs, msoflios mosaxleobis mniSvnelovan nawils xeli ar miuwvdeba sufTa sasmel wyalze.

mosaxleobis raodenobis matebas, intensiuri urbanizaciis procesebis da ekonomikuri ganviTarebis mkveTr zrdas, xSirad Tan axlavs garemos da-binZureba. mdinareebSi, zRvebsa Tu okianeebSi, xSirad sicocxlisaTvis sa-

SiSi mavne nivTierebebi Caedineba, rac sabolood abinZurebs wyals da uvar-giss xdis. amitom efeqturi RonisZie-bebis dasaxvisa da Sesabamisi gadawyve-tilebebis miRebis gareSe, SesaZloa msoflio fatalur Sedegebamdec ki mi-vides. imisaTvis, rom Tavidan iqnas acilebuli mravali daavadeba mosax-leobas unda miewodos usafrTxo sas-meli wyali da unda gauumjobesdes sa-nitariuli pirobebi.

aRsaniSnavia, rom wyali, sanitari-ul-higienuri pirobebi aTaswleulis ganviTarebis gegmis umniSvnelovanesi komponentebia, ragdan usafrTxo sasme-li wyali da mowesrigebuli sani-tarul-higienuri pirobebi ganmsazR-vrelia avadmyofobis Semcirebis, ga-remos mdgradobisa da siRaribis daZ-levis sferoSi.

Page 5: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

www.greens.gewww.cleanup.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

5

cnobilia, rom

dabinZurebuli wyali iwvevs si-cocxlisaTvis saSiS mraval daavade-bebs, maT Sorisaa:

• infeqciuri da kuW-nawlavis daava-debebi;

• faRaraTi;• qolera; • muclis tifi;• dizenteria;• Sardsasqeso sistemis daavadebebi;• infeqciuri hepatitebi, (virusu-

li hepatitebi.

wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion helmintebis kver-cxebma askarida, mrgvalma Wiebi da sxva. dabinZurebuli wyali aris gamom-wvevi mizezi kanis infeqciuri daavade-bebis, sxvadasxva saxis alergiuli ga-movlinebebisa da qimiuri elementebiT gamowveul intoqsikaciis.

samwuxarod, evropaSi 100 milionze meti adamiani ganicdis usafrTxo sas-meli wylisa da arajansaRi sanitarul-higienuri pirobebis naklebobas, rac xels uwyobs wylismieri daavadebebis warmoqmnas. usafrTxo sasmeli wylisa da arajansaRi sanitarul-higienuri pirobebis gamo, msoflioSi yovelwli-urad daaxloebiT milionobiT adamia-ni iRupeba, gardacvlilTa udidesi procentuli maCve nebeli ki mcirewlo-van bavSvebze modis.

gvaxsovdes! wyali - erTerTi mniSvnelovani

bunebrivi sasicocxlo resursia!

cnobilia, rom

• msoflioSi 80 meti qveyana, sa-dac msoflios mosaxleobis 40%

cxovrobs, ganicdis wylis de-ficits.

• yovelwliurad 3,4 mln kaci kv-deba wylisa Tu sanitariul-hi-gienur problemebTan dakavSire-buli mizezebis gamo.

• sufTa sasmeli wylis deficitis gamo yoveldRiurad kvdeba 4500 bavSvi. maTi umravlesoba 5 wlamde asakisaa.

• sufTa sasmeli wylis uqonlobis da saniratul-higienuri piro-bebis arqonis gamo adamianebi sxvadasxva diagnoziT xSirad xv-debian saavadmyofoebSi.

• sufTa wyali da mowesrigebuli sakanalizacio sistema ki mTava-ri profilaqtikuri saSualebaa bavSvTa sikvdilianobis Sesam-cireblad.

• dRes msoflios masStabiT sufTa sasmel wyalze 780 milionze met adamians xeli ar miuwvdeba.

aRsaniSnavia, rom jer jidev 2002 wels q. iohanesburgis mdgradi ganvi-Tarebis saerTaSoriso samitze msoflios yvela qvey nis mier mxarda-Weril iqna evrokavSiris wylis inicia-tiva romelic gulisxmobs:

• 2015 wlisaTvis miRweul iqnas xel-misawvdomoba, usafrTxo da sufTa sasmel wyalze msoflio mosaxle-obis umravleobisaTvis;

• 2015 wlisaTvis, normaluri sani-tarul-higienuri pirobebis ar mqone mosaxleobis raodenoba ga-naxevrdes;

• 2015 wlamde, yoveldRiurad 20 000 adamiani, damatebiT iqnas uzrun-velyofili usafrTxo sasmeli wy-liT;

• 2015 wlamde yoveldRiurad 240 000 adamiani, damatebiT iqnas uzrun-velyofil normaluri sanitaru-li pirobebiT;

Page 6: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

6 www.cleanup.gewww.greens.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

wyali da masTan dakavSirebuli problemebi

cnobilia, rom adamiani wylis ma-rags sxvadasxva miznebisaTvis iyenebs, iqneba es, sayofacxovrebo, samrewvelo Tu sasoflo sameurneo daaniSnuleba. miuxedavad imisa, wyali bunebaSi sak-mao raodenobiTaa da dedamiwis daax-loebiT 70% procenti uWiravs, am bune-briv resurss gansakuTrebuli movla da gafrTxileba sWirdeba. saqarTvelo wylis resursebis mxriv sakmaod mdida-ria, qveyanaSi 26 000 meti mdinarea da-fiqsirebuli, magram umravles SemTx-vevaSi zedapiruli wylebis didi nawi-li da rig SemTxvevaSi miwisqveSa wyle-bic dabinZurebulia. samwuxarod, qve-y anaSi srulyofilad ar aris mowesrigebuli wyalmomaragebis in-frastruqtura. Warbi naleqebis, koki-spiruli wvimebis, stiqiuri ubedure-bebisa Tu wyaldidobebis dros xSiria centralizirebuli wyalsadenebis da saTavo nagebobebis dazianebis faqtebi, ramac SeiZleba sasmeli wylis dabinZu-reba gamoiwvios.

xSirad wylis dabinZurebis mizezi adamianis samewarmeo saqmianobaa. mine-raluri sasuqebi, pesticidebi, samre-wvelo da sayofacxovrebo wylebi, um-ravles SemTxvevaSi yovelgvari gawmen-dis gareSe Caedineba mdinareebSi da wyalsatevebSi. rac sabolood serio-zul safrTxes uqmnis mosaxleobas.

qveyanaSi problemebia sakanaliza-cio sistemebTan dakavSirebiT. marTa-lia did qalaqebSi am mxriv SedarebiT mowesrigebulia mdgomareoba, magram, umZimesi mdgomareobaa regionebsa da soflebSi sadac umravles SemTxvevebSi ar arsebobs centraluri sakanaliza-cio sistemebi da xSir SemTxvevebSi ka-nalizacia pirdapir Caedineba mdi-

nareebSi. ris gamoc binZurdeba ro-gorc mdinare, aseve seriozuli sa-frTxe eqmneba garemos da adamianis janmrTelobas. raionebsa Tu soflebSi xSir SemTxvevebSi mdinareebis wyals iyeneben, rogorc sasaoflo-sameurneo daniSnulebisaTvis, xSiria dabinZure-bul mdinareebSi banaobis faqtebi, rac zrdis infeqciuri daavadebebis warmo-qmnis risks.

wylis miwodebis mxriv, dReisaTvis privilegirebul donezea didi qalaqe-bis mosaxleoba, romlebsac bolo wlebSi mniSvnelovnad gauumjobesdaT miwodebuli sasmeli wylis rao-denobrivi parameetrebi, garkveuli na-bijebi gadaidga wylis xarisxobrivi maCve neblebis gasaumjobesebladac, wy-almomaragebis kompaniebma Camoaya-libes monitoringis sistemebi da cdi-loben miaRwion maT gamarTul muSao-bas da sxva.

magram, radikalurad gansxvavebuli situaciaa soflebSi.

dasavleT saqarTvelos soflebi (wy-lis resursebis siWarbis gamo), ZiriTa-dad sargeblobs WebiT da moixmars zedapiruli da gruntis (iSviaTad) wy-lebsac. aRmosavleT saqarTveloSi ki ZiriTadad moixmareba gruntis (miwis-qveSa) wyaroebi. raodenobrivi Tval-sazrisiT sasmeli wyali deficituria

Page 7: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

www.greens.gewww.cleanup.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

7

aRmosavleT saqarTveloSi, xolo wy-lis xarisxi aradamakmayofilebelia mTeli qvey nis maStabiT.

sasmeli wylis dabali xarisxis gamo janmrTelobisaTvis Seqmnili riskebis albaToba izrdeba imis gamoc, rom:

• ar xorcieldeba soflis mosax-leobisaTvis miwodebuli sasmeli

wylis monitoringi, am daniSnu-lebiT ar funqcionirebs raime laboratoria da struqtura;

• daucveliawyalmomaragebissaTa-ve nagebobebi da mTlianad siste-ma, magistralebi amortizirebu-li da avariulia da sxva.

qali da sanitaria

wylis ararseboba da naklebad mo-wesrigebuli sanitarul-higienuri pi-robebi ganakuTrebiT mZimes xdis qalis Sromas, gansakuTrebiT Tu is soflad cxovrobs, sadac ar aris mowesrigebu-li wylis centaraluri sistemebi da wylis motana uwevT sxvadasxva wyaroe-bidan an Widan, rac kidev ufro gausaZ-lis xdis maT Sromas.

imisaTvis, rom soflad mcxovrebi qalebis Sroma saTanadod dafasebuli-yo gaeros generaluri asambleis mier 15 oqtomberi daarsda, „rogorc soflad mcxovrebis qalebis saerTaSo-riso dRe“ da is 2008 wlidan msoflios mraval qveyanaSi aRiniSneba. riTac ki-dev erTxel maxvildeba yuradReba im mZime pirobebze, ra pirobebSic soflad mcoxvreb qalbatonebs uwevT cxovreba. samwuxarod, iseve rogorc msoflios

mraval qveyanaSi, saqarTveloSic ar aris am mxriv saxarbielo mdgomare-oba. radganac, regionebSi, gansakuTre-biT ki soflebSi sakmaod mouwesrigebe-lia wylis problemebi, ar aris dacu-li sanitariuli pirobebi, rac sabo-lood amZimebs soflad mcxovrebi qal-qebis yofas. amitom saWiroa efeqturi qmedebebis gatareba regionis mosaxle-obisaTvis, rom mowesrigdes soflebSi wylis, saniatiul-higienurti pirobe-bi da ojaxis diasaxllis mieces imis saSualeba rom xeli miuwvdebodes wy-alze da ar dakargon zedmeti dro da energia misi Widan an wyaroebidan mo-tanaze. xSir SemTxvevaSi qalebi TiTq-mis ar arian informirebuli imis Se-saxeb, Tu ra Sedegebi SeiZleba mohyves wylisa da sanitariis sistemis mouwes-rigeblobas.

saqarTveloSi wyalmomaragebis kuTxiT arsebuli problemebis gavlena genderul Tanasworobaze

arasamTavrobo organizacia saqarT-velos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis me-gobrebi-saqarTvelos dakveTiT, „qalTa rolis gaZliereba yvelasTvis“ (holan-diis sagareo saministros programa) proeqtis farglebSi ganxorcielda kv-leva, romliTac unda dadgeniliyo saqarTvelos soflebSi qalTa mdgoma-reobis da problemebis urTierTkavSi-ri wyalmomaragebis, sasmeli wylis mopovebisa da xarisxTan dakavSirebul sakiTxebze. kerZod: unda gamovleni-liyo,

• wyalmomaragebaSi arsebuli pro-blemebis pirdapiri kavSiri da-savleT da aRmosavleT saqarTve-los soflad mcxovrebi qalebis sayofacxovrebo da Sromis pi-robebTan, daxarjul drosa da energiasTan;

• soflis mosaxleobisa da gansa-kuTrebiT qalebis xedva zemoT naxsenebi problemebidan gamo-savali gzebis ZiebaSi;

• qalTa garTulebuli sayofacxo-vrebo pirobebis mogvarebis Sem-

Page 8: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

8 www.cleanup.gewww.greens.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

TxvevaSi, gamonTavisuflebuli droisa da energiis, maTi da oja-xis sakeTildReod gamoyeneba.

Catarebuli kvlevis mizani iyo saqarTvelo regionebSi kerZod, kaxeTsa da imereTSi mcxovrebi qalbatonebis sasmel wyalTan damokidebuli pro-blemebis da am problemebisadmi maTi damokidebulebebis Seswavla.

kvleva iTvaliswinebda am mimarTu-lebiT viTarebis Seswavlasa da ana-lizs. kvleva ganxorcielda fokus-jgufis gamoyenebiT dasavleT da aRmo-savleT saqarTvelos regionebSi. ker-Zod kaxeTSi, sagarejos raionis sofel giorgiwmindas da xonis raionis so-fel maTxojis mosaxleobis jgufebTan, aseve gaimarTa Sexvedrebi wyalmomara-gebasTan dakavSirebul profesionaleb-Tan, soflis rwmunebulebTan da gamge-blis moadgileebTan.

kvlevis Sedagad gamoikveTa uamravi problema, rac dakavSirebulia wylis momaragebasTan da xarisxTan. kerZod, kvleviT dadginda, rom ojaxs yo-veldRiurad sasmeli, saWmlis momza-debis, WurWlis da sarecxis, sanitru-li-higienuri miznebisaTvis, daaxloe-biT, esaWiroeba 300-700 litramade wya-li. ojaxis wyliT momarageba ZiriTa-dad xorcieldeba qalebis mier, rac qalebis mxridan dakavSirebulia drois (dReSi 2-4 saaTi) da energiis did dan-axarjTan. gansakuTrebiT uWirT im qal-batonebs romlebic muSaoben, radgan saojaxo saqmeebis garda, isini sakuTar

miwis nakveTebSic ewevian fizikur Sro-mas, aseve martoxela moxucebs. amis gamo qalebs naklebi dro rCebaT, ro-gorc piradi, ise ojaxisaTvis saWiro sxva saqmianobisaTvis.

qalebi, romlebic fokus jgufebSi monawilobdnen, mamakacebTan Sedare-biT ufro aqtiurebi da kritikulebi iyvnen. amas garda, Tavad problemac maTTvis ufro aqtualuri iyo. isini kargad acnobiereben, rom wylis pro-blemis moxsnis SemTxvevaSi gamonTavi-suflebul dros moaxmaren, rogorc ojaxis keTildReobas ise piradi pro-blemebis mogvarebas.

gamoikveTa soflad lideri qalba-tonebi, romlebic maTTvis xelis Sewy-obis SemTxvevaSi dakavdebian soflad arsebuli problemebis mogvarebiT. ga-moikveTa, rom

• soflad qalebisTvis wylis miwo-debis problemis Tundac nawi-lobrivi moxsnisas, gamonTavi-suflebuli drois sworad gana-wilebisa da Sesaferisi samuSa-os gamonaxvis SemTxvevaSi mosax-leobisaTvis ufro ioli iqneba miwodebuli wylis gadasaxadis gadaxda.

• qalbatonebis CarTva soflis sa-zogadoebrivi saWiroebebis mog-varebaSi, gazrdis maT TviTSefa-sebas da dadebiTad aisaxeba, ro-gorc maT Sromisunarianobis gazrdaze, ise ojaxis Semosaval-sa da keTildReobaze.

Page 9: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

www.greens.gewww.cleanup.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

9

genderuli Tanasworoba

genderuli Tanasworoba, rogorc demokratiuli Rirebulebebis Semadge-neli nawili SedarebiT axali fenome-nia da Sromatevad samuSaos moiTxovs saTanado garemos Sesaqmnelad.

genderuli Tanasworoba niSnavs, rom qalsa da mamakacs aqvT Tanabari pirobebi da cxovrebiseuli Sansebi Ta-vianTi potencialis sruli realizaci-isaTvis. Tanabrad monawileoben poli-tikuri, ekonomikuri, socialuri, kulturuli ganviTarebis procesebSi da Tanabrad sargebloben sazogadoe-brivi sikeTeebiT, SesaZleblobebiTa da resursebiT.

msoflio qvey nebis absoluturma umravlesobam, gaacnobiera saukunee-bis manZilze darRveuli genderuli Tanasworobis damangreveli Sedegebis masStaburoba, amitom igegmeba da xor-cieldeba uamravi RonisZeba sazogado-ebriv cxovrebaSi qalTa monawileobis gazrdis mizniT.

qalTa uflebebis dacvis mokleva-diani istoriis miuxedavad gamoyene-buli iqna araerTi meTodologia da dResac mimdinareobs axal-axali mid-gomebis aprobacia. qalTa uflebebis dacvis geografia TiTqmis mTlianad moicavs msoflio politikur, Tu so-cial-ekonomikur rukas.

mravali meTodologiidan dReisaT-vis yvelaze popularuli gaxda re-sursebis gamoyenebis Teoria, romel-mac moicva norvegia, dania, SvedeTi da sxva.

genderuli TanasworobisaTvis brZolis saqmeSi kavkasiaSi erT-erT re-formatul qveyanad saqarTvelo moi-azreba da marTlac gatarda garkveuli RonisZiebebi politikuri (kanonis do-neze) Tu praqtikuli TvalsazrisiT, Tumca msoflio genderuli indeqsis mixedviT, 134 qvey nidan saqarTvelo 84-e adgilzea da CamorCeba iseT qvey nebs, rogorebicaa tanzania, gana, vietnami, uzbekeTi da nikaragua;

Cve ns qveyanaSi jer kidev farTod gavrcelebuli fenomenia adreuli qorwinebebi, motaceba qorwinebis miz-niT, qaliSvilobis instituti, e.w. “Rirsebis mkvlelobebic” ki, yoveli me-TerTmete qali meuRlis/partnioris mxridan fizikuri Zaladobis msxver-plia, xolo 35%-ze meti ganicdis Za-ladobis sxvadasxva formebs, maT So-ris fsiqologiur, sityvier da ekono-mikur zewolas; saqarTvelo mowinave qveyanaa msoflioSi seleqciuri abor-tebis, igive daubadebel bavSvTa sqeso-brivi niSniT mkvlelobebis, Tvalsaz-risiT. tradiciis Sedegad, romlis Ta-naxmadac biWis, rogorc “memkvidris” dabadeba ufro sasurvelia, yovelwli-urad aTasobiT gogona xdeba sqesis niSniT nayofis mucelSive mkvlelobis msxverpli.

qalebi uares mdgomareobaSi arian sazogadoebriv cxovrebaSi monawileo-bis TvalsazrisiTac: nominaluria qal-Ta warmomadgenloba saqarTvelos par-lamentSi, aRmasrulebel xelisufleba-sa da kerZo seqtorSi. marTalia, pro-centulad aseT organizaciebSi dasaqme-bul qalTa ricxvi didia, magram maTi umravlesoba dabal Tanamdebobriv sa-fexurebzea warmodgenili, maSin roca gadawyvetilebis mimRebi poziciebis umravlesoba mamakacebs ekuTvniT.

Page 10: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

10 www.cleanup.gewww.greens.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

uflebebis dacvis paralelurad, uxeSad irRveva saqarTvelos qalTa uf-lebebi maTi Sromis uaRresad mZime pirobebis gamo.

qvey nis socialur-ekonomikuri gan-viTarebis dabali donis, gamefebuli siRaribisa da umuSevrobis fonze, qal-Ta Sroma umZimesi gaxda TviT ojaxeb-Sic ki.

saojaxo saqmeebis mogvarebis da ojaxebSi elementaruli sanitariuli da higienuri pirobebis dacvisaTvisac maT ar gaaCniaT elementaruli pirobe-

bi, ar maragdebian usafrTxo sasmeli wyliT, xSirad wyliT ojaxis momarage-bis mizniT maT uwevT aseulobiT litri wylis mizidva 500-dan 1000-m-de man-Zilze. saTanadod uzrunvelyofili ar arian energoresursebiT, rac maT pro-blemebs uqmniT sadilis momzadebis, sanitariuli da higienuri normebis dacvis, Svilebisa da ojaxis sxva wevrebis janmrTelobis TvalsazrisiT, rac damatebiT qalTa Sromas moiTxovs maT gamojanmrTelebamde da sxva.

qalTa gaZliereba - sargebeli yvelasTvis (EWA)

arasamTavrobo organizaciaTa kon-sorciumi saqarTvelos mwvaneTa moZra-oba/dedamiwis megobrebi–saqarTvelo, soflad TemTa ganviTarebis saagento, saqarTvelos ekologiur miwaTmoqmed-Ta asociacia „sema“, axalcixis ganvi-Tarebis centri da qalTa organizacia „farosi“ axorcielebs proeqts „qalTa rolis gaZliereba yvelasaTvis“, rom-lis mizania qalTa ekonomikuri da po-litikuri gaZliereba mcireSemosavli-ani sasoflo regionebidan eqvs ganvi-Tarebad qveyanaSi (avRaneTi, saqarTve-lo, yirgizeTi, samxreT afrika, taji-keTi, uganda). proeqti xorcieldeba niderlandebis mTavrobis finansuri mxardaWeriTa da evropeli qalebi sae-rTo momavlisaTvis (WECF) TanamSrom-lobiT.

saqarTveloSi proeqti xorcielde-ba oTx regionSi proeqti orientire-bulia qalebis ekonomikur da politi-kur gaZlierebaze. proeqtis farglebSi konsorciumSi Semavali arasamTavrobo organizaciebi sakuTari komponentebis ganxorcielebiT cdilobs xeli Seuwy-os Semdegi Sedegebis miRwevas regio-nebSi, maT Sorisaa:• saarsebo resursebis gaumjobeseba

da xelmisawvdomobis gazrda. aseve, partniorebisa da miznobrivi jgu-fis codnis amaRleba gendeul gansx-vavebebsa da mis gavlenaze sofelad/raionSi saarsebo mdomareobaze.

• gazrdili ekonomikuri damoukide -bloba da finansebis xelmisawvdomo-ba qalebisTvis.

• gaumjobesebuliqalTamonawileobaadgilobriv doneze gadawyvetilebis mimReb struqturebSi.

• gaumjobesebuli genderuli Tanas-woroba erovnuli kanonmdeblobis, politikisa da programebis doneze.proeqtis ganmaxorcielebeli orga-

nizaciebi - soflad TemTa ganviTarebis saagento, saqarTvelos ekologiur mi-

waTmoqmedTa asociacia „sema“, axalci-xis ganviTarebis centri da qalTa or-ganizacia „farosi“ – aqtiurad muSa-obs adgilobriv doneze gauumjobeson regionis qalebs biznesis warmoebisa da liderobis unar-Cvevebi. mwvaneTa moZraoba ki, proqtis mimarTulebebi-dan gamomdinare aqtiurad muSaobs sa-kanonmdeblo da aRmasrulebekl xeli-suflebasTan, cdilbs lobireba gau-wios im sakiTxebs, romelic xels Seu-wyobs proeqtis miznis srulad gan-xorcielebas.

Page 11: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

www.greens.gewww.cleanup.ge

g a r e m o d a s a z o g a d o e b a

11

davasufTaoT saqarTvelo

seqtemberis TveSi msoflios mraval qveyanaSi tardeba dasufTavebis yovel-wliuri saerTaSoriso kampania – `dava-sufTaoT msoflio“ (Clean Up the World). kampaniis farglebSi Seqmnilia garemo-sadcviTi ruka, romelzec aRniSnulia yvela is qveyana, romlebic monawile-oben yovelwliur dasufTavebis aqcia-Si. am droisaTvis `davasufTaoT msoflio“ kampaniis monawilea 134-i qveyana. maT Soris aris saqarTvelo, romelic msoflio kampanias SeuerTda 2010 wels da is rigiT 121-e qyveyanaa, romelic datanili iqna msoflio ga-remosdacviT rukaze.

2014 wlis seqtembis msoflio kampa-niis mowodebaa: Cveni qveyana... Cveni planeta... Cveni pasuxismgebloba.

19 seqtembers, TbilisSi „davasuf-TaoT saqarTvelo“ kampania nariyals mimdebare teritoriis dasufTavebis aqciiT gaixsna.

dasufTavebis aqcia gaxsna saqarTve-los mwvaneTa moZraobis TanaTavmjdo-marem q-ma nino CxobaZem, qalaq Tbili-sis merma b-ma daviT narmaniam da Sve-deTis sruluflebianma elCma saqarTve-loSi q-ma martina qviqma. aqciis gaxs-naze moxda narCenebis separaciis (daxarisxeba) meTodis demonstireba.

aqciaSi organizatorebis garda mo-nawilobdnen garemosa da bunebrivi resursebis saministrosa da myari nar-

Cenebis marTvis kompaniis warmomadgen-lebi, Seraton metexi palasis TanamS-romlebi, arasamTavrobo organizacia „erTsulovneba“ wevrebi, moxaliseebi.

`davasufTaoT saqarTvelo~ kampania, moicavs qvey nis yvela TviTmmarTvel qa-laqsa da municipalitetebs, sadac or-ganizaciis regionaluri koordina-torebis organizebiT Catardeba da-sufTavebis aqciebi 19, 20 da 21 seqtem-bers.

kampania `davasufTaoT msoflio - davasufTaoT saqarTvelo~ tardeba proeqtis - `davasufTaoT saqarTvelo -sazogadoebis cnobierebis amaRleba da misi CarTva myari sayofacxovrebo narCenebis marTvis gaumjobesebis pro-cesSi“ (faza 2) farglebSi, romelsac axorcieldebs arasamTavrobo organi-zaciaTa konsorciumi – `saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobre-bi/saqarTvelo, mdgradi ganviTarebis kavSiri ̀ ekoxedva~ da saqarTvelos bune-bis mkvlevarTa kavSiri „orqisi“, Svede-Tis mTavrobis finansuri uzrunvelyo-fiT, garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministros mxardaWeriT, myari narCenebis marTvis kompaniasTan TanamS-romlobiT.

gamoyenebuli literatura:

http://mastsavlebeli.ge/?action=page&p_id=7&npid=4&id=572http://www.hwngo.org.ge/analytics/51-cklis-problemebihttp://www.unicef.org/wash/http://www.un.org/en/events/ruralwomenday/

Page 12: saqarTvelos mwvaneTa moZraoba dedamiwis megobrebi - …26)2014.pdf · 2015-07-29 · • infeqciuri hepatitebi, (virusu-li hepatitebi. wylis meSveobiT SesaZlebelia or-ganizmSi SeaRwion

redaqtori: lela yaWeiSvili gamocemaze muSaobdnen: lela yaWeiSvili, rusudan simoniZe, avTandil gelaZedizaini: irakli guledani

saqarTvelos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis megobrebi - saqarTvelo

saqarTvelo, Tbilisi, gr. muxaZis q. #16, 0162tel/faqsi: (+995 32) 2306221; el-fosta: [email protected]

Web-gverdi: www.greens.ge www.cleanup.ge

publikacia momzadda da gamoica proeqtis „qalTa rolis gaZliereba yvelasaTvis“ farglebSi, romelic xorcieldeba niderlandebis

mTavrobis finansuri mxardaWeriT - „evropeli qalebi saerTo momav-lisaTvis WECF-is TanamSromlobiT. proeqts axorcielebs arasamTavro-bo organizaciaTa koalicia saqarTvelos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis megobrebi-saqarTvelo, soflad TemTa ganviTarebis saagento, saqarTve-los ekologiur miwaTmoqmedTa asociacia „sema“, axalcixis ganviTare-

bis centri da qalTa organizacia „farosi“

publikaciis Sinaarsze pasuxismgebelia saqarTvelos mwvaneTa moZraoba, masSi gamoTqmuli mosazrebebi ar unda iqnes miCneuli

donorTa mosazrebebad

proeqtis „adgilobrivi SesaZleblobebis Seqmna soflad, saojaxo pirobebSi gaTbobis, cxel wylisa da Tboizolaciis sistemebis danergvaze aRmosavleT evropis regionSi“ mimdinareobis farglebSi, saqarTvelos mwvaneTa moZraobis organizebiT xonis municipalitetSi Sedga samuSao Sexvedra, romlis mizani iyo proeqtis farglebSi Catarebuli samuSaobis Sefaseba, arsebuli problemebis aRmofxvris gzebis dasaxva da dagegmili qmedebebis Sesaxeb informaciis miwode-ba adgilobrivi mosaxleobisaTvis.

Sexvedraze proeqtis koordinatorma q-ma rusudan simoniZem da eqspertma b-ma avTandil gelaZem isaubres mzis energiiT wylis gamacxeleblebis da aRniS-nuli teqnologiebis maRal efeqturobaze, proeqtis warmatebiT mimdinareoba-ze. dReisaTvis, proeqtis farglebSi saqarTvelos sxvadasxva regionebSi damonta-Jebulia 500 meti mzis energiiT cxeli wylis koleqtorebi.

aRniSnul Sexvxedras eswrebodnen imereTis vice-gubernatori da adgilobri-vi xelisuflebis warmomadgenlebi, sakrebulos Tavmjdomare, gamgeblis warmo-madgeneli qalaqis teritoriul erTeulSi da dainteresebuli mosaxleoba. ad-gilobrivi xelisuflebis warmomadgenlema proeqtis ganmaxorcielebel jgufs aRuTqves saWiroebis SemTxvevaSi daxmareba. Sex-vedris Semdeg monawileebma, daaTvalieres so-fel ivandidSi dayenebuli mzis energiiT cxeli wylis koleqtorebi.

proeqti xorcieldeba „saqarTvelos mwvaneTa moZraoba/dedamiwis megobrebi – saqarTvelos“ da „evropeli qalebi saerTo momavlisaTvis-WECF“ mier, germaniis ekonomikuri TanamSrom-lobisa da ganviTarebis federaluri samini-strosa da evrokavSiris mxardaWeriT.

samuSao Sexvedra xonis municipalitetSi