GZETMEL KTABISAYBOLT DOU YARI KRE SAYBOLT DOU YARI KRESAYBOLT GZETM EL KTABINA GRSaybolt iyi bilinen bir isimdir ve hampetrol, petrol rnleri ve petro kimya yklerinin gzetimi endstrisinde kurulmutur. lk Saybolt irketi 1898de Filedefiyada (ABD) Marcus Hook ad ile kurulmutur ve dnyadaki en eski gzetim organizasyonlarndan biridir.E.W. Saybolt ve Co irketi, Edward W. Saybolt tarafndan kurulmutur. Edward ve kardei George Saybolt bilimselilerde tecrbeliydiler ve petrolendstrisi iin deneysel prosedrler (ilemler) gelitirmilerdi. Bunlardan akmazlk (vizkozite) ve renk saptanmas (ASTM D 156) en iyi bilinendir.1898denberi Saybolt irketleri, ABDdenKuzey AmerikayaOrtaveGney Amerikaya, KaraiplereveOrtaDouyadorugenilemektedirler. 1963denberi Saybolt, Dr. D. Van Duyn Roterdam laboratuarnn i birlii ile Avrupada faliyettedir. Yllar getike, Saybolt Van Duyn Avrupadaki en nemligzetim ve test organizasyonu olmaya balad. 1987de irket, ana irket olan E.W. Saybolt ve Codan ortadou ve uzakdou blgelerinin ynetimini devralmtr. Saybolt van Duyn irketi dou yarkredeki tm ilerden sorumludur.E.W. Saybolt ve Co. Inc. ABD ve Meksikada 70 ofis ve 24 laboratuvara sahiptir. E.W. Saybolt ve Co Bat Yarkre Orta ve Gney Amerikada 20 gzlem noktasna sahip iken Saybolt Van DuynAvrupa, KuzeyAfrika, OrtaDou veAsya da 14laboratuarve 50denfazla gzlem noktas iletmektedir.Saybolt adnn baarsnn temeli btn gzetimve test ilerinde tamamen tarafsz ve bamsz tutumda olmasdr. Organizasyonumuzun bamszl, iimizin temelidir ve bu bizim irketlerimizin temelpolitikaskalacaktr. Analitik (deneysel) kimya ve gzetim tekniklerinin en ileri tecrbesi olmakszn bamszlk ve tarafszlk gerekletirilemez. Doksanlardan sonra bu karmak ilikilerde ileri tecrbe daha da elzem olacaktr. Saybolt Gzetim El Kitab, bahsi geen rnlerin tanmas ve depolanmasnn deiik kademeleri sresince kaliteli gzetimin gercekletirilmesinde kullanlmak zere iin bizim gzetmenlerimiz iin temel aratr.Ir. F. Pluimersdari DirektrSAYBOLT GZETM EL KTABIeviriLevent DurakPetrol Yksek Mhendisi20032SAYBOLT GZETM EL KTABIi ndeki l erYKLEME LMANI GEM SEFER BOALTMA LMANIO.B.Q. R.O.B.Onaylanm uluslararas standartlar, prosedrler ve klavuzlara gre; datlan, aktarlan, boaltlan veya doldurulan miktarlarn saptanmas.3SAYBOLT GZETM EL KTABII. YK GZETM ...................................................................................................... 7 Deiik Gzetimler........................................................................................................................................................7II. HESAPLAMALAR ........................................................................................ 8 Younluk........................................................................................................................................................................8II.2. Ktle ve Arlk....................................................................................................................................................11 II.3. ASTM Hesaplamalar..........................................................................................................................................12 II.4. Birim Dnmleri..............................................................................................................................................15 II.5. Brt (Gross) ve Net Hesaplamalar....................................................................................................................20 II.6. GOST Hesab ........................................................................................................................................................25 II.7. Bzlme.................................................................................................................................................................27 II.8. rnler, LPG ve Petrokimyasallar ....................................................................................................................29 II.9. Hesaplarn Karlatrlmas ..............................................................................................................................33 II.10. Terimler..............................................................................................................................................................49 III. SAHL TANKLARI.............................................................................................. 53 III.1. lm lkeleri .....................................................................................................................................................53 III.2. Referans Ykseklii ...........................................................................................................................................57 III.3. lmler..............................................................................................................................................................58 III.4. Tank Kalibrasyon Tablolar.............................................................................................................................60 III.5. Tank Dipleri........................................................................................................................................................67 III.6. Yzer atlar......................................................................................................................................................71 III.7. Homojenlik..........................................................................................................................................................76 III.8. Scakln Saptanmas........................................................................................................................................78 III.9. Serbest Suyun Saptanmas ................................................................................................................................79 III.10. Boru Hatlar......................................................................................................................................................80 III.11. Teorik Younluk ..............................................................................................................................................83 IV. GEMLER............................................................................................................ 85 IV.1. lm...................................................................................................................................................................85 4SAYBOLT GZETM EL KTABIIV.2. Batmann Belirlenmesi (Draft Surveys)...........................................................................................................95 IV.3. Ham Petrol Ykama............................................................................................................................................99 IV.4. Asal (Inert) Gaz Sistemleri ..............................................................................................................................102 IV.5. Boru Hatlar (Hat Sistemleri).........................................................................................................................105 IV.6. Tank Gzetimi..................................................................................................................................................109 V. RNEK ALMA ................................................................................................... 113 V.1. Genel ....................................................................................................................................................................113 V.2. Tanmlamalar .....................................................................................................................................................115 V.3. El le Numune Alma ..........................................................................................................................................117 V.4. Otomatik Hat Numunesi...................................................................................................................................119 VI. MALZEME........................................................................................................ 120 VI.1. Numune Alma Malzemeleri ............................................................................................................................120 VI.2. lm Malzemesi .............................................................................................................................................122 VI.3. Termometreler (Scaklk lerler).................................................................................................................124 VII. KALTE............................................................................................................ 126 VII.1. Younluun Saptanmas ................................................................................................................................126 VII.2. Suyun Saptanmas ...........................................................................................................................................130 VII.3. Tortular ( ASTM D 473) ................................................................................................................................133 VIII. GAZ TANKERLER ......................................................................................... 135 VIII.1. Teori ................................................................................................................................................................140 VIII.2. Pratik..............................................................................................................................................................142 VIII.3. Numune Alma................................................................................................................................................145 IX. NUMUNE TESTLER ........................................................................................ 146 IX.1. Giri ....................................................................................................................................................................146 IX.2. Grn (Apperance) ......................................................................................................................................147 IX.3. Renk Pt-Co (Platin-Kobalt) [Hazen, Alfa]....................................................................................................148 IX.4. Su erii ............................................................................................................................................................149 5SAYBOLT GZETM EL KTABIIX.5. Damtma (Destilasyon) .....................................................................................................................................150 IX.6. Su Karabilirlii (Hidrokarbonlar)..............................................................................................................151 IX.7. Permanganat Sresi.........................................................................................................................................152 IX.8. Klorid (Suda zlebilen Kimyasallar)........................................................................................................153 IX.9. Buharlamayan Maddeler...............................................................................................................................154 IX.10. Asit Ykama Rengi..........................................................................................................................................155 IX.11. Koku.................................................................................................................................................................156 IX.12. UV Spektrum (Ultra Viyole I Yutma / letme).....................................................................................157 IX.13. Alev Alma Noktas (Flash PoInt) ..................................................................................................................158 IX.14. Gaz Kromotografisi (Renk - Yayn zmleme).......................................................................................159 IX.15. zgl Arlk / Younluk ..............................................................................................................................160 X. MN SZLK.................................................................................................... 161 6SAYBOLT GZETM EL KTABII. Yk Gzeti miGzetim irketleri, profesyonel endstrinin bir yesi olarak alr ve anlamann zeminleri ve koullarnn karl olan sorumluluklar stlenir. Gzetim firmas, prensibi gerei bir acenta deildir. Fakat prensiplerine gre zorunluluk durumunda bir acenta gibi davranr. Bu zorunluluk standart olarak bilinir. Gzetim firmasnn grevi operasyonun zerinde dorudan kontrole sahip olmamasna ramen bir eit nezarettir.Dier grevlerinin arasnda unlar da saylabilir: Kurallar (lme, rnekleme ve tahlil etme) erevesinde salanabildii kadaryla ykn kusursuz ve tam olmasnn salanmas, Gzetmenlerce kontrol edilen olaylar ve toplanan verilerin bamszca raporlanmas, lkelerle belirlenmi olarak aktarma (transfer) ilemlerinin takibi.DEK GZETMLERGzetim, uralarda gze arpar: Ykleme limannda gzetim, Boaltma limannda gzetim, Sadece gemi zerinde gzetim, Dier gzetimler (aktarm, katklarn ilave edilmesi, rnlerin kartrlmas vb.)Gzetim ii, farkl taraflar (rnein alclar, satclar, nakliyecileri) temsilen gzetim irketleri tarafndan yerine getirilir. Satc tarafndaki gzetimin, ykleme liman ile snrl olmas zorunlu deildir. Gzetmenin boaltm limanndaki bir gzetimle de ilgilenmesi ok muhtemeldir.Gemi tarafndaki nezaret, rnein gemi sahibinin veya geminin kiralaycsnn tarafnda olmay gerektirir.Her ykleme veya boaltma ilemi bir veya daha fazla temsilci tarafndan gzetlenir.YKLEMETAIMABOALTMA7SAYBOLT GZETM EL KTABIII. HESAPLAMALARYOUNLUK.Younluk bahsi ...Btn ASTM tablolar, tablolara bir deiken olarak girmek iin younlua veya eleniine (greceli younluk veya API) gereksinim duyarlar.Dou Avrupa lkelerinde 20oC deki younluk kullanlr. Bat Avrupa lkelerinde genelde API veya 60/60oF daki greceli younluk uygulanr.II.1.1. Bel i rl ibi r s cakl ktakiyounl ukhacmi daki ' C t miktarn Bu ktlesi hacminin verilen rnn Bu younluu rnn daki ' C t Ktle kilogram (kg), hacim litre (l t) veya metrekp (m) cinsinden verilir. Bylece younluk u birimlerle gsterilir.Kg/ltveya kg/mu da dikkate alnmaldr: 1 kg/lt =1000 kg/mYounluk yle de belirtilir: tC daki younluk.Younluk aadaki ekillerde gsterilir: 15C daki younluk, 20C daki younluk.II.1.2. Grecel i(ba l ) younl uk (Rel ati ve Densi ty)Greceli younluk aadaki isimlerle de grlebilir: Bal younluk (relative density)8SAYBOLT GZETM EL KTABI zgl Arlk (specific gravity)Bir rnn t1/t2 oC (veya oF) daki greceli younluu; bu rnn t1oC daki younluunun t2oC daki su younluuna orandr. Forml olarak: younluu suyun daki ' C t younluu rnn daki ' C tYounluk Greceli21

,_

21ttPay ve paydadakilerin her ikisinin de birimi kg/lt dir. Bu sayede forml birimsizdir.Sonu: Greceli younluk birimsiz saysal bir deerdir.II.1.2.1.zgla rl k (Speci fi c gravi ty60/60F)Bu greceli younluun (60/60oF) eski addr. Bunun anlam; younluu suyun daki ' F 60 younluu rnn daki ' F 60Arlk zgl

,_

21ttII.1.2.2.Grecel iyounl uk (15/4oC) (Rel ati ve Densi ty)( ) younluu suyun daki ' C 4 younluu rnn daki ' C 15415Younluk Greceli C4oCdeki suyunyounluu1olduundan, tanmolarak15/4oCdeki greceli younluun deeri, 15oC deki younlua saysal olarak eittir.II.1.3. Grnr younl uk (Apparent Densi ty)Buisimherhangi birscaklktaki (toC)younlukiinkullanlr, telenenhavannyzdrme kuvveti iin dzeltilmitir. (HAVADAK younluk [density in AIR] olarak bilinir.)BuhesaplananyounlukW.C.F. Tablo-56danbulunabilir. ButabloyatoCdaki younluk girilmitir.Sonu, Arlk Dntrme KatsaysTablo-56 veya grnr younluktur. (Not, akaryaklar iin fark 0,0011 kg/lt dir). Kimyasal rnlerin younluunun 1,13 den fazla olduu durumlarda fark daha azdr1.1 EPCA Blue kitap sayfa 689SAYBOLT GZETM EL KTABIII.1.4. API Gravi te (younl uk)Bu (API gravite), 60oF daki bir varil hacimden (US barrel) metrik veya longtona dnmn hesaplanmas iinkullanlanbirimdir. APIyounlukaadaki eitlikteki gibi 60/60oFdaki greceli younluktan hesaplanabilir.131.5 - Younluk GreceliF 6060141.5APIYukarda bahsedilen birimlere gre hacmin dnda SADECEtoC daki younl ukktlenin hesab (vakumdaki arlk [weight in VACUO]) iin kullanlabilir.II.1.5. A rl k Dntrme Katsay s(W. C. F.)Greceli younluk veya API younluu dorudan arlk hesab iin kullanlamaz. Hesaplamalar arlk dntrme katsays (WCF) kullanlarak yaplmaldr. Bir WCF kullanlarak yaplan btn bu hesaplamalar HAVADA arlk olarak sonulanr. WCFler unlarda bulunabilir. ASTM Tablo-11 ( Longton / 60F daki varil hacim) ASTM Tablo-13 ( Metrik ton / 60F daki varil hacim) ASTM Tablo-29 ( Longton / 60F daki varil hacim) ASTM Tablo-56 (kg/m) ( 56nn asl tablosu)10SAYBOLT GZETM EL KTABIII.2.KTLE VE AIRLIKISO TERMNOLOJSISO ADI KONUMA DLMiktar, kg Ktle [MASS] Vakumda ArlkMiktar, kg Arlk [WEIGHT] Havada ArlkKtle / Hacim Younluk toC Vakumda zgl Arlkt/4oCArlk / Hacim WCF Havada zgl Arlk t/4oCNot : Longton SADECE HAVADA tanmldr.II.2.1. Ktl e (Mass)Bir maddenin ktlesi, bu malzemenin yapld malzemenin miktardr. Bu madde yeryznn ekim gc gibi d koullardan bamszdr. Petrolclkte, bu genelde VAC veya vakumda arlk olarak bilinir. Ktle yle hesaplanr:ton) metrik veya kg olarak (VAC Younluk daki ' C t Hacim daki ' C t Ktle II.2.2. A rl k (Wei ght)Bir rnn arl, telenen havann kaldrma kuvveti dikkate alnarak o maddenin havadaki arldr. Genellikle Havadaki Arlk- Weight in Air olarak anlr.Arlk ylece hesap edilir:Metrik Sistemton) metrik veya kg (HAVADA 56) - (Tablo WCF (m) Hacim daki ' C 15 Arlk Varil SistemiLongton) (HAVADA 11) - (Tablo WCF (Varil) Hacim daki ' F 60 Arlk ton) metrik veya kg (HAVADA 13) - (Tablo WCF (Varil) Hacim daki ' F 60 Arlk 11SAYBOLT GZETM EL KTABIII.3.ASTM HESAPLAMALARIBtn bu hesaplamalarn temeli; belirli bir scaklkta llen hacim, hacim dzeltme katsays vastasyla standart scakla dzeltilir. Bu dzeltilmi hacim,Standart Hacimolarak adlandrlr. Saybolt, bu standart hacimden bu standart scaklktakibir younluun Arlk Dntrme Katsays vastasyla ktleyi veya arl hesaplar. Genelde petrol hesaplamalarnda iki sistemin kullanlmas yaygndr.Saybolt, genel olarak hacimden ktleye veya arla dnm aadaki gibi hesaplar.Bir gemi veya kara tankndaki rnn hacim ve scakl llr. Bu llen hacim (Toplam Gzlenen Hacim - Total Observed Volume), trim (batklk), list (yatklktan), serbest su, yzer tavanvbetkisinekar dzeltilmelidir. Budzeltilmihacim Brt GzlenenHacim(Gross Observed Volume)olarak adlandrlr. Bu hacim, standart scaklktakihacme dzeltilecektir; Brt Standart Hacim (Gross Standard Volume).GEREKHACMHACMDZELTMESSTANDARTHACMWCFAIRLIKVARLAPILONG TON TABLO-6 A/B/D VARL 60F TABLO-11GRECEL YOUNLUKLONG TON TABLO-24 A/B/D VARL 60F TABLO-29TABLO-13 METRK TONMETRE KPMETRK TON TABLO-54 A/B/DMETRE KP 15CTABLO-56YOUNLUK METRK TONBASINLITANKKTLE12SAYBOLT GZETM EL KTABIBu standart hacim u birimlerde gsterilebilir.Varil, 60FMetre kp, 15C(Metre kp, 12C)(Metre kp, 20C)Doruhacimbirimininait olduuhesaplamasistemi ilebirliktekullanldnadikkat edin. rnein;vari l , API veya greceli younluk 60/60F ile birlikte;l i tre, 15C deki younluk ile birlikte.(Eer hesaplamalar vakumda metrik olarak yaplrsa ve gzlenen hacim varil olarak verilirse, bunun ASTM Tablo-1 vastasyla litreye evrilmesi nerilir).Gzlenen Hacimden, Standart Hacime olan hesaplama Hacim Dzeltme Katsaysveya VCF vastasyla yaplr. Sonra, bulunan standart hacim,ktleyielde etmek iin younlukla veya arl elde etmek iin WCF ile arplr. Hacim Dzeltme Katsaylar, rnn cinsine bal olarak guruba blnrASTM Haci m Dzel tme Katsay l ar(Vol ume Correcti on Factors)Tablo - 6 24 54 A Ham petrol iin.Tablo - 6 24 54 B Genel rnler iin, fuel oil, motorin, gaz ya, benzin, nafta.Tablo - 6 24 54 D Madeni yalar iin.60F deki API graviteye ve F cinsinden scakla bal olarak, gerek scaklktaki varili 60F deki varile dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-6 A-B-D verir. 60/60F dekigreceliyounluave Fcinsinden scakla balolarak, gerek scaklktaki varili 60F deki varile dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-24 A-B-D verir.15C dekiyounlua ve Ccinsinden scakla bal olarak gerek scaklktaki litreyi 15C daki litreye dzeltmek iin Hacim Dzeltme Katsaysn Tablo-54 A-B-D verir.rnek:Motorin (Vakum-metrik hesaplama)Younluk 15C, vakumda : 0.8421 kg/ltBrt Gzlenen Hacim (GOV) : 6 541 980 ltScaklk : 16.3CHacim Dzeltme Katsays (VCF) 15C, (Tablo-54B) : 0.998913SAYBOLT GZETM EL KTABIBrt Standart Hacim (GSV) {6 541 980 x 0.9989} : 6 534 784 lt 15CKtle (Vakumda arlk) {6 534 784 x 0.8421} : 5 502 942 kg: 5 502.942 MtonHam Petrol (Varil hesaplama)API Gravite 60F : 32.0Brt Gzlenen Hacim (GOV) : 543 234 varilScaklk : 68.4FHacim Dzeltme Katsays (VCF) 60F, (Tablo-6A) : 0.9961Brt Standart Hacim (GSV) {543 234 x 0.9961} : 541 115 Varil (bbl) 60FTablo-11 : 0.13512 Lton/bbl 60FKtle (Havada arlk) {541 115 x 0.13512} : 73 115.46 LongtonDier rnekler iin sayfa 33 Hesaplarn Karlatrlmas blmne baknz.14SAYBOLT GZETM EL KTABIII.4.BRM DNMLERDnm ile hesaplama arasnda fark vardr.BirHesapl amamahallidzenlemelere balolarak Gzlenen Hacimden(sonuta Standart Hacimden) Ktle veya Arla yaplan temel matematiksel ilemdir. Bu temel hesaplamalar eer gerekli iseDnml erizleyebilir. Dnmler, farkl birimlerdeki rakamlarn mukayesesi gerekli olduunda birimlerin dntrlmesi olarak grlmelidir. Younluk, API gravite, greceli younluk veya sabit katsaylar (ASTM Tablo-1) esas alan ASTMtablolarnda dnmkatsaylar bulunabilir.Haci msel dnml er haci ml eri esasal makzorundad r ! Ktl eveyaa rl kdnml eri ktl esel veya a rl ksaldnml eriesas al mak zorundad r !Hesapl ama Dnm Gzlenen Hacim Geerli hacim dnmleriVaril / galon / feetkpLitre / metrekpStandartHacimStandart hacim dnmleriVaril / galon 60FLitre / metrekp 15CKtle veya Arlk Ktle/arlk dnmleriVakumda / havada / LongtonII.4.1. HavaVakumDnmler farkl birimler arasnda yapld zaman (havadan vakuma ve baka herhangi bir ekilde) bu rakamlarn her ikisi de ya havaya yada vakuma dntrlmelidir.Karlatrlacak rakamlardan biri konimento rakam ise dnmler konimento rakamlarnn birimlerine doru yaplmaldr. (Konimentonun rakamlar asla dntrlmemelidir !)Bu dnmler Tablo-56 nn ksa tablosu vastasyla yaplmaldr (Saybolt Petrol Tablolar cilt I sayfa 52).(Tablo-56, havadan vakuma veya tersine dnmlerde kullanlmak iin bir tane ksa tablodan oluur ve hacimden [litre veya m] kan HAVADAK metrik ton olarak hesaplamak iin kullanlan kg/m cinsinden arlk dntrme katsaysn (WCF) veren bir ana tablodan oluur.) 15SAYBOLT GZETM EL KTABIrnekBirtanker30000.260mtonvakumdaarl olanbiryklevarmtr. kyounluu 0,8430 (15C)dir. k miktar 29 990.867 mton havadadr (in air). k havada hesapland iin k ile konimento arasnda salkl bir karlatrma yapmak iin havadanvakumabirimdnnyapmakgereklidir. Bunuyapabilmekiinkdeerini havadanvakumadntrecekbirdntrmekatsaysnagerek vardr. Budntrme katsays Tablo-56nn ksa tablosunda 15C deki younluk veri olarak girilerek bulunabilir. Tablodan elde edilen bu deerin arplmasyla vakumda k hesaplanabilir.29 990.867 x 1.00125 = 30 028.356 Mton VAKUMDAII.4.2. Long TonMetri k tonBu dnm ASTM Tablosu vastasyla yaplr ( Saybolt Petrol Tablolar Cilt 1 sayfa 21).Birkonimento, havadaki deerlerde, varil velongtonbirimleri ilegerekletirilir. (ASTM Tablo-1kullanlarak) metrikton, longtondanbakabir birimeevrildiindebuyinede HAVAda ki bir deer olacaktr.HAVA ton Metrik 1.01605 x Longton1; - Tablo ASTM Ne zaman rakamlar karlatrlrsa karlatrlsn, rakamlarn ayn birimde olduundan emin olunmas gereklidir. (rnein M ton vakumdaki deer ile M ton vakumdaki deer veya long ton deeri ile long ton deeri gibi).ASTMTablo-1deki 0,984206sabit katsays kullanlaraklongton, havadaki metriktondan hesaplanabilir. Vakumdaki metrik tondan longtona dntrme, aadaki gibi yaplmaldr: Ksa Tablo-56 kullanarak VAKUMdaki metrik tonu HAVAdaki metrik tona dntrn. imdide ASTM Tablo-1deki0,984206 katsaysnkullanarak HAVAdakimetrik tonu longtona dntrn.II.4.3. API Gravi teGrecel iYounl ukYounl ukBir ok ham petrol yknde API gravite konimentonun hesaplanmasnda kullanlr. Avrupada hesaplamalar iin genelde younluk da gereklidir.16SAYBOLT GZETM EL KTABIBudnmASTMTablo-3kullanlarakyaplabilir. 60Fdaki API younlukdeerini bu tabloya girin ve sonra 15C dakiakan younluu ve hatta gerekliise 60/60F greceli younluk deerlerini okuyun.Ayn ekildeASTMTablo-51, 15Cdeki younluu60/60F greceli younluaveAPI younluk deerine dntrr.ASTM Tablo-21 ise, 60/60F greceli younluk deerini 60F daki API younlua veya 15C daki younlua dntrr.rnek:Konimento: 2 058 484 varil 60F275 425 longtonBoaltlan Miktar: 280 150.3 Metrik ton(Vakumda)API = 33.6 (60F) Konimento ile boaltlan yk arasnda karlatrma yapabilmek iin unlar yapnz: 60Fdaki API graviteyi 15C deki younlua dntrn. ASTM Tablo-3: API = 33.6 Younluk = 0.8566 Vakumdan havaya dnm katsaysn bulmak iin 15C daki younluu kullann. ASTM Tablo-56: Younluk = 0.8566 Dnm katsays = 0.99875 Vakumda tahliye edilen miktar Tablo-56 nn katsays ile arplmaldr:280 150.3 x 0.99875 = 279 800.112 metrik ton HAVA Metrik tondan Longtona dnm iin ASTM Tablo-1i kullann: 0.984206279 800.112 x 0.984206 = 275 380.95 Longton.Havadaki deerle vakumdaki deerleri veya tersini asla karlatrmayn (mukayese etmeyin)!II.4.4. Haci m Dnml eriBir hacimbirimindenbakabir hacimbirimine(rnein60Fdeki varili, 15Cdeki litre deerine) dntrmek iin ilem hacimsel bazda yaplmaldr. Varil (60F) x Dzeltme Katsays = Litre(15C)II.4.4.1.Metre kp (15C) Vari l(60F)Bu dnm u ASTM tablolarnn herhangi biri ile yaplabilir; Tablo-4-21-22-52. Bu tablolarn hangisinin kullanlaca hesaplamann younluu gre mi yoksa API graviteye gre mi yaplacana gre deiir.17SAYBOLT GZETM EL KTABIII.4.4.2.Vari l (60F) den Gal on (60F)Amerikan Varili (US Barrel) Amerikan Galonuna (US Gallon) dntrlecei zaman 42 sabit katsays kullanlr. (ASTM Tablo-1: Tanm olarak 1 Varil = 42 Galondur).II.4.4.3.Metre kp(15C) den Gal on(60F)15C dekimetre kp deeri60F dekivarile ve sonra 60F dekiGalona dntrlecei zaman, bu yle yaplmaldr: Metre kp (15C) deerini Tablo-52deki dzeltme katsays ile arp.) (15 kp MetreF) (60 Varil Sonra eldeki varil rakamn yuvarlamadan NCE bu deeri Galon (60F) deerini elde etmek iin 42 ile arp. imdi Galon ve Varil deerlerinin her ikisi de yuvarlanabilir.rnek:Bir gemi aadaki konimento deerleri ile yklenmitir:16 798 715 litre (15C)14 772 790 kg (ktle)Younluk = 0.8794Aadaki dnmler sorulmaktadr:15C daki litre60F daki varil60F daki galonHavadaki ve vakumdaki metrik tonLongtonHesaplamalar:60F daki varil: Katsay tablosu 52 6.293314 . 714 105 293 . 61000715 798 16 x60F daki Galon: 42 x 105 714 314 = 4 440 00160F daki varil (yuvarlanm): 105 714Metrik ton (HAVA): Katsay tablosu 0.99875324 . 754 14 99875 . 01000790 772 14 xLongton: 14 754.324 x 0.984206 = 14 251.2918SAYBOLT GZETM EL KTABIKATSAYILAR VE TABLOLARMEVCUT BRM ELDE EDLECEK BRMASTM TABLO Tabl odan el de edi l en deerVaril (60F) Galon (60F) 1 42Metrik ton (Havada) Longton 1 0.984206Longton (Havada) Metrik ton (Havada) 1 1.01605APIGreceli Younluk (60/60F) ve Younluk (15C)3 APIVaril (60F) Litre (15C) 4 APIGreceli Younluk (60/60F)Younluk (15C) 21Greceli Younluk (60/60F)Varil (60F) Litre (15C) 22Greceli Younluk (60/60F)Younluk (15C)API ve Greceli Younluk (60/60F)51 YounlukLitre (15C) Varil (60F) 52 YounlukMetrik Ton (Vakumda) Metrik ton (Havada) 56 YounlukMetrik Ton (Havada) Metrik Ton (Vakumda) 56 Younluk19SAYBOLT GZETM EL KTABIII.5.BRT (GROSS) VE NET HESAPLAMALARBRTSTANDARTHACM: indeki tortular (sediment) ilesudahil fakat serbest suhari olmak zere btn petrolsvlarnn toplam hacmi,uygun bir hacim dzeltme katsaysile dzeltilir. Bu dzeltmedeki ama, lm scakl ve younluundaki deeri standart referans scaklnadzeltmektir(ayrcalmkoullar dauygunbirbasndzeltmekatsays ve lm katsays ile dzeltilecektir).NETSTANDARTHACM:erdii askdaki tortularilesuveserbest suhariolmakzere btn petrolsvlarnn toplam hacmi, uygun bir hacim dzeltme katsaysile dzeltilir. Bu dzeltmedekiama, lm scaklve younluundakideeristandart referans scaklna dzeltmektir (ayrca lmkoullar da uygun bir basn dzeltme katsays ve lm katsays ile dzeltilecektir).II.5.1. Ask daki(Ba l ) Su ve Tortul ar (Suspended water and sedi ments)Yukarda bahsedilen tanm Brt ve Net arasndaki fark gsterir: Askdaki Su ve TortularBu olay, aadaki analiz metotlarndan biri veya bir ka vastasyla saptanabilir. Karl Fisher ASTM D 4377 Damtma (Destilasyon) ASTM D 4006 Tortular ASTM D 473 Dip Tortular ve Su ASTM D 4007Bu testlerin ksa bir tanm sayfa 146 Numune Testleri blmnde bulunabilir.II.5.2. Net Hesapl amaKarl Fisher %arlk olarak raporlanr. Bu deer, aadaki forml ile %hacme dntrlebilir.Younluu Su Younluu Petrol Hamx Arl Su% Hacmi Su% Tortular % arlk olarak raporland zaman, ayn forml % tortu arln, % tortu hacmine evirmek iinde kullanlabilir.2Younluu Petrol Hamx Arl Tortu% Hacmi Tortu% 20SAYBOLT GZETM EL KTABI2deeri tortuyounluuolarak(kum(silisyum) veyaartklar iin) ASTMtarafndan varsaylmtr. % 0,01 (on binde bir) in altndaki tortu yzdesi iin hesaplanmaz.Su younluu iin ISO varsaylan bir younluu tarif eder. Suyun tuz ieriine bal olarak bu deer 1,000 ila 1,03 arasnda deiebilir.II.5.2.1.Isl aktan KuruyaIslak hacim ve arl hesaplamak iin birok yol kullanlr.ISOuyntemi tavsiyeeder:Yaplanilemin(ykleme, boaltma, aktarma,gemileraras aktarma, stok lm) cinsine bal olarak bir Brt Standart Hacim (Gross Standard Volume) hesaplanr (ve sonunda da brt arlk veya ktle hesaplanr). Bu duruma gre, brt deerden net deere hesaplama yledir:Aada rnek olarak 123 numaral tanka ait bir hesaplama vardr. Bu, statik lm ve elle numune alma rneinde yklenen rnn tahlilini takiben nce brt standart hacim hesaplanr. Sonra bu sonular net rakamlarn hesaplanmasnda kullanlr.Askdaki Su Miktar (% hacim) (1)Tortu Miktar (% hacim) (2)ngrlen Su W.C.F. veya Younluu (3)ngrlen Tortu W.C.F. veya Younluu (4)Brt Standart Hacim (5)Askdaki Su Hacmi (6) = (1) 100 x (5)Tortu Hacmi (7) = (2) 100 x (5)Net Standard Hacim (8) = (5) (6) (7)W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) veya Younluk (9)Brt Arlk veya Ktle (10) = (5) x (9) Askdaki Su Arl veya Ktlesi (11) = (3) x (6) Tortu Arl veya Ktlesi (12) = (4) x (7) Net Arlk veya Ktle (13) = (10) (11) (12)21SAYBOLT GZETM EL KTABIrnek:Ham petrol iin kara tank hesaplamas:Tank 123 Al Deerleri Kapan DeerleriDoluluk 16 012 994Toplam Gzlenen Hacim, lt 18 270 264 1 205 462Su irtifas, mmSerbest Su Hacmi, ltBoru Hatt, ltYzer at, lt - 64 267Brt Gzlenen Hacim, lt 18 205 997 1 205 462Scaklk, C 28.7 11.6Hacim Dzeltme Katsays V.C.F 0.9891 1.0028Brt Standart Hacim, lt 18 007 552 1 208 837Younluk, 15C 0.8794 0.8794Metrik ton (vakumda) 15 835 841 1 063 051Ykleme:Brt Gzlenen Hacim Brt Standart Hacim Vakumdaki KtleLitre 15C da litre Metrik ton17 000 535 16 798 715 14 772 790Hareketli l deliine sahip yzer atl tanklarda at ham petroln zerinde yzmektedir. Bu llen sv seviyesinde ykselmeye neden olur.Yzer atnn arl/ktlesi, yzer at tarafndan telenen gerek hacme dntrlerek bu durum dzeltilir.Sabit l deliine sahip yzer atltanklarda attank dibine oturduundan herhangibir dzeltme gerekli deildir.Bu ham petroln analiz sonularTEST YNTEM SONU15C daki Younluk Kg/lt ASTM D 1298 0.8794Damtmadan kan su % hacimce ASTM D 4006 0.150Tuzluluk ppm IP 265 30Tortu % hacimce ASTM 473 < 0.01Analizde bahsedilen younluk, askda su dahil olarak petroln younluu anlamndaki slak wet younluktur.Net Hesaplama22SAYBOLT GZETM EL KTABIAskdaki Su Miktar (% hacim) 0.15Tortu Miktar (% hacim) < 0.01ngrlen Su Younluu 1.0ngrlen Tortu Younluu -Brt Standart Hacim 16 798.715Askdaki Su Hacmi 25.198Tortu Hacmi -Net Standart Hacim 16 773.517Younluk 0.8794Brt Ktle 14 772.79Askdaki Su Ktlesi 25.198Tortu Ktlesi -Net Ktle 14 747.592II.5.3. Kuru Younl uun (Dry-Densi ty) Saptanmasou durumda, eer gerekliyse kuru younluk u ekilde bulunabilir:kp) (metre Hacim Standart Netton) (metrik Arlk veya Ktle Net(NetKtle veya Arla bal olarak sonu Younluk veya Grnr Younluktur.)Kuruyounluk, henzstandartbiryntemolmasadauekildeoluturulabilir: Bir okkezevirilennumune kabnn dikkatlice kartrlmasndan sonra younluun saptanmas iin gerekli olan miktar, basnlandrlm numune toplama kabndan effaf bir mezre (silindire) aktarlr.Ham PetrolNumunesihavaNumune Kab Saydam Silindir23SAYBOLT GZETM EL KTABIimdisilindirdekiyounluk bir hidrometre ile saptanr. Bu younluk (llen younluk) mezrde bulunan su iin dzeltilmek zorundadr. Dkme numuneler iin KarlFisher su testinden gelen sonu kullanlamaz, nk su hala numune kabnda kelmi halde durmaktadr. Bu yzden, llen younlua ait olan su ieriinisaptamak (Karl Fisher) amacyla hidrometre camnn kenarndan bir miktar petrol ekmek iin bir rnga kullanlmak zorundadr. imdi kuru younluk u ekilde hesaplanabilir:D X Y -Sx 100 Y) -(100D x S Younluk KuruBurada:S = Su Younluu,D = Petrol Younluu, 15CY = [Mezrdeki arlk] [% Su arl]. ToplamnumuneninKarl Fisher sumiktar saptanabildiktensonra, imdi younluknumunesi rnekkabnageri dklebilir.imdi slak younluk aadaki denklem ile hesaplanabilir:Dd X Y Y) -(100X S S x Dd x 100 Younluk Islak+Burada:S = Su Younluu,Dd = Kuru Younluk, 15CY = [Toplam arlk] [% Su arl]. 24SAYBOLT GZETM EL KTABIII.6.GOST HESABIRusyada ve ou Dou Avrupa lkesinde, konimento rakamlar GOST YNTEM ile hesaplanr. (Gost: Rus l Sistemi).Bunun anlam, yklenen ktle 20C lik bir referans scakln esas alan vakumda arlk (kg) olarak belirlenir.Bu ekilde hesaplamaiin20C debiryounluk gereklidir.Bir dzeltme katsays bl derece santigrat deeri kullanlarak bu younluk gerek rn scaklna dzeltilir (arka sayfadaki tabloya baknz). Bylece sonu, gerek scaklktaki bir younluktur. Sonra bu younluk brt gzlenen hacim ile arplr, sonu (vakumda kg olarak) ktledir.rnek:Konimento Deeri: 26 221 339 kgYounluk, 20C: 0.8384CDzeltme : 0.000725Ykleme limanndaki gemi rakam: 30 850 000 lt, 6.0CBoaltma limanndaki gemi rakam: 30 841 000 lt, 5.5CYkn tamam 123 numaral tanka boaltlmtr.ASTMTahliye ncesi Sahil Tank Tahliye Sonras Sahil Tank10 234 567 lt, 12C 41 146 752 lt, 10C1.0025 V.C.F. (Tablo-54B) 1.0042 V.C.F. (Tablo-54B)10 260 153 lt, 15C 41 319 568 lt, 15CYounluk = 0.8400, 15C Younluk = 0.8417, 15CKtle = 8 618 529 kg Ktle = 34 778 681 kgASTMye gre boaltlan miktar = 34 778 681 8 618 529 = 26 160 152 kgGOSTTahliye ncesi Sahil Tank Tahliye Sonras Sahil Tank10 234 567 lt, 12C 41 146 752 lt, 10CYounluk = 0.8367, 20C Younluk = 0.8381, 20CYounluk = 0.8422, 12C Younluk = 0.8454, 10CKtle = 8 619 552 kg Ktle = 34 785 464 kgGOSTa gre boaltlan miktar = 34 785 464 8 619 552 = 26 165 912 kgKarlatrma:Konimento: 26 221 339 26 221 339Tahliye Miktar 26 160 152 (ASTM) 26 165 912 (GOST)Fark 61 187 (%0.23) 55 427 (% 0.21)25SAYBOLT GZETM EL KTABIGOST YNTEMNE GRE Arlk zgl C,DzeltmeGreceli Younluk, 20/4CC) veya ( Dzeltme +0.6900 0.6999 0.0009100.7000 0.7099 0.0008970.7100 0.7199 0.0008840.7200 0.7299 0.0008700.7300 0.7399 0.0008570.7400 0.7499 0.0008440.7500 0.7599 0.0008310.7600 0.7699 0.0008180.7700 0.7799 0.0008050.7800 0.7899 0.0007920.7900 0.7999 0.0007790.8000 0.8099 0.0007650.8100 0.8199 0.0007520.8200 0.8299 0.0007380.8300 0.8399 0.0007250.8400 0.8499 0.0007120.8500 0.8599 0.0006990.8600 0.8699 0.0006860.8700 0.8799 0.0006730.8800 0.8899 0.0006600.8900 0.8999 0.0006470.9000 0.9099 0.0006330.9100 0.9199 0.0006200.9200 0.9299 0.0006070.9300 0.9399 0.0005940.9400 0.9499 0.0005810.9500 0.9599 0.0005670.9600 0.9699 0.0005540.9700 0.9799 0.0005410.9800 0.9899 0.0005280.9900 0.9999 0.000515Gost Tablosu26SAYBOLT GZETM EL KTABIII.7.BZLMEII.7.1. Haci m Azal masBir ok durumda, hafif bir bileenle ar bileenin kartrlmasndan sonra hacim azalmas olay meydana gelir. Bu kayb bzlme shrinkage olarak isimlendirmeden nce iki konunun incelenmesi gerekir: Hacimsel bir kayp olumaldr, Kartrma ileminden sonra rnn gerek younluu hesaplanan teorik younluktan daha yksek olmaldr.Ar bir petrol rnilehafif bir petrol rnnnkartrlmas srasndabzlmeolay meydana gelir.rnein: Ham petrol iine kondensat1 karttrlmas Benzin iine btan veya propan kartrlmas.Ne olmutur ki, kartrlmadan sonrakihacim, bamsz bileenlerin hacimlerinin toplamna eit olmamtr? Bu grnr (apparent loss) kayptr (hacimdeki kayp). Younluktaki arttan dolay burada ktle kayb olmayacaktr.Hacimsel bzlme, sadece kartrlan bileenler ideal bir zelti (solsyon) eklinde olmad zaman meydana gelir. Baz zeltilerde toplamhacim, bileenlerin tek tek hacimlerinin toplamnaeittir. Bugibi birzeltiyi eldeetmekiinmolekllerayn ekilde, biimdeve zellikte olmaldrlar.Bileenlerinyaplararasndaokfazlafarkolduuzaman,buideal davrantansapmayla sonulanacaktr. Busapma, toplamhacimdebir art veyaazalanlamndapozitif veya negatif olabilir.Negatif bir sapma buhar basncnda bir azalma ve hacimde bir azalma ile sonulanacaktr. Bu da karmdaki bileenlerin moleklleri arasndakiortalama ekim gcnde bir arta neden olacaktr.1 Kondensat (youuk); Yer altndan ham petrol ile birlikte veya bazen ayr olarak karlan bir tr ok hafif petrol.27SAYBOLT GZETM EL KTABIII.7.2. Hesapl amaHafif bir bileenhampetrol ilekartrld zamanbzlmeninetkisini hesaplamak iin ampirik (tecrbi) bir forml gelitirilmitir. Bununla beraber bu olay da gz nne alan hi bir yntem veya standart gelitirilememitir.Bzlme denklemi,1.76 0.0704 - G x C x 0.00214S Burada,C = Hafif rnn miktari, % hacimG = Ar ve hafif bileenler arasndaki farkS = Hafif rndeki bzlme, % hacimBu forml, toplamkarmdaki hafif rn oran hacimce %50 ye kadar olduunda kullanlabilir.rnek:0.8719kg/ltyounluundaki 95 000m (15C) lkbir ham petrol yk, iinde0.6490 kg/lt younluundaki 5000mkondens (youuk) ieren bir sahil tanknaaktarlmak zorundadr.nce her iki younluuAPI graviteye (60F) evirelim:Younluk = 0.6490 API = 86.5Younluk = 0.8719 API = 30.7G deeri (API fark) = 86.5 30.7 = 55.8Toplam karmdaki hafif rnn hacimce oran (konsantrasyonu) yledir:Hafif rn hacmi= 5 000 m(15C)Ar rn hacmi= 95 000 m(15C)Toplam = 100 000 m (15C)C, imdi ylece hesaplanabilir: (5 000 100 000) x 100 = %5Hafif rndeki bzlme u ekilde bulunur:2.3 % 55.8 x 5 x 0.00214S 1.76 0.0704 - Hacim olarak = (2.3 x 5 000) 100 = 115 m, 15CKartrmadan sonraki toplam hacim, (5 000 115) + 95 000 = 99 885 mHacimdeki grnr kayp = (99 885 100 000) x 100 = % 0.1228SAYBOLT GZETM EL KTABIII.8.RNLER,LPG VE PETROKMYASALLARYukarda bahsedilen hesaplamalar ile sonraki gruplar arasndaki asl fark, pek ok durumda sadece ham petrol hesaplamalar Brt (Gross) ve Net Hesaplamalar olarak ayrlr. rnler ile alrken, net hesaplamalar yaygn bir yntem deildir.II.8.1. rnl erNafta,benzin(gasoline), gazya (kerosen), jetyakt, motorin(gasoil), vefuel oil gibi rafine edilmi rnlerin hesaplanmasham petroln brt hesabndan ok fazla fark etmez, sadece btn bu rnler iin A serileri yerine Tablo-6B, 24B, 54B kullanlr. Makina yalar iin baka bir takm tablo gelitirilmitir: D-serisi (6D, 24D, 54D).Dier bir fark, rn hesaplamasnda sadece brt hesaplamalar kullanlr. Net hesaplamalar, rnlerle alrken pek kullanlmazlar.rnek 1:0.8421kg/ltyounluktaki birmotorinyknnktlesinihesaplayalm. 17.5Cdaki Brt Gzlenen Hacim (GOV) 23 763 980 litredir.GOV = 23 763 980 ltVCF = 0.9979 (Tablo-54B, younluk = 0.8421 ve scaklk = 17.5C)GSV = GOV x VCF = 23 763 980 x 0.9979 = 23 714 076 lt, 15CKtle = GSV x Younluk = 23 714 076 x 0.8421 = 19 969 623 mton (Vakumda arlk).rnek 2:18.5 API gravitedeki bir fuel oil yknn arln longton cinsinden hesaplayalm. 136.5F daki Brt Gzlenen Hacim (GOV) 138 344 varildir.GOV = 138 344 varilVCF = 0.9689 (Tablo-6B, API = 18.5 ve scaklk = 136.5F)GSV = GOV x VCF = 138 344 x 0.9689 = 134 042 varil, 60FWCF = 0.14729 (Tablo-11, API = 18.5)Ktle = GSV x WCF = 134 042 x 0.14729 = 19 743.05 longton (Havada arlk).II.8.2. LPGSaybolt, gaz hesaplamalarn molekler ktle formlne gre gerekletirir.Bu yntem iki ksmdan meydana gelir: Sv faz hesab, ASTM Tablo-54 esas alr. Buhar faz hesab, molekler ktle formln esas alr.29SAYBOLT GZETM EL KTABILPG HesabII.8.2.1.S vFazSv seviyesi (irtifas) ve sv scakl llr. Svnn Brt Gzlenen Hacmi, eski Tablo-54 (ISO 91/1) kullanlarak 15C daki standart scakla dzeltilir. [Tablo-54n aksine, eski Tablo-54 entorpole edilmek (ara deeribulunmak) zorundadr. Gazlar iin hacim dzeltme katsays (VCF) haneli verildiinden VCF enterpolasyonu haneye yuvarlanmak zorundadr.]Bu standart hacim, younluk ile arpldnda sonu svnn ktlesidir.II.8.2.2.Buhar FazBuhar faz, Molar Ktle denklemine gre hesaplanr:12.027 xC t 273.15M.M x Abs.Press) veya (M.V.PV.D.F +Burada;V.D.F.= Buhar Younluk Katsays(Vapour Density Factor), kg/m. (Svfazn scaklna baldr). desimale yuvarlanr.M.V.P.= Maximum Buhar Basnc (bar).Abs. Press= Mutlak Tank Basnc (bar).M.M. = Molekler Ktle (gr/mol).t C = Buhar faz scakl (C)SvHacim ve ScaklkHacimsel Dzeltme KatsaysTablo-54Standart HacimYounlukSv KtlesiBuhar Hacmi(%100 Sv Hacmi)Basnc BuharBasn MutlakBuhar Younluk KatsaysBuhar KtlesiSv KtlesiYounluk, tsC Y30SAYBOLT GZETM EL KTABIMutlak basn, maksimum buhar basncndan daha yksek olduu zaman maksimum buhar basnc kullanlr.Buhar ktlesi yle hesaplanabilir:(m) Hacmi Buhar x (kg/m) V.D.F KtleTopl am Ktl eToplam ktle, sv ktlesine buhar ktlesi ilave edilerek bulunabilir.Bir hesaplama rnei:rn: Propen/PropanSv Faz1. Toplam Hacim litre 226 4352. Dzeltilmi Sv Seviyesi mm 3 3503. Gerek Sv Hacmi litre 206 3074. Gerek Sv Scakl C 21.05. Bzlme Katsays -6. Dzeltilmi Gerek Hacim litre 206 307 (3) x (5)7. Hacim Dzeltme Katsays, 15C ASTM 54 0.9838. Sv Hacmi, 15C litre 202 800 (6) x (7)9. Younluk, 15C kg/lt 0.519010. Ktle kilogram 105 253 (8) x (9)Buhar Faz11. Gerek Buhar Hacmi litre 20 128 (1) (3)12. Gerek Buhar Scakl C 21.013. Bzlme Katsays -14. Dzeltilmi Gerek Hacim litre 20 128 (11) x (13)15. Mutlak Basn bar 10.516. Maksimum Buhar Basnc bar 10.00117. Molekler Ktle gr/mol 42 56518. Buhar Younluk Katsays kg/m 17 40519. Ktle kilogram 350 (14) x (18) (1000)20. Toplam Ktle kilogram 105 603 (10) + (19)(Molekler Ktle ve Maksimum Buhar Basnc, Saybolt LPG tablolarndan alnmtr.)Younluk, tsC Y31SAYBOLT GZETM EL KTABIII.8.3. Petroki myasal l arPetrokimya ykleri baka bir yol ile hesaplanrlar. Bu dzeltmede CDzeltme esas alnr.Yukardaki emada tsnin anlam, 15C veya 20C scaklktr.Bu gibi rnler iin younluk aadaki ekillerde verilebilir: Grnr younluk, 15C veya 20Ciin (havada tanmldr). Younluk, 15C veya 20Ciin (vakumda tanmldr).Derece celsius bana younluktaki deiimi gsterecek ekilde younluk ve dzeltme katsaysnnikisi birdenverilmelidir. Budzeltmekatsaysn kullanarakyounlukllen scakla dzeltilir, bu da gerek scaklktaki younluu verir.Brt Gzlenen Hacim, ya younluk ile ya da gerek scaklktaki grnr younlukla arplr, bu da Ktleyi (younluk) veya Arl (grnr younluk) verir.rnek:Bir Metanol yk: Arlk hesab (havada)Brt Gzlenen Hacim : 2 398 045 ltScaklk: 12.3CDzeltme / C : 0.00095Younluk, 20C : 0.7914 kg/ltGrnr Younluk, 20C : 0.7903 kg/ltGrnr Younluk, 12.3C: (7.7 x 0.00095) x0.7976 kg/lt Havada Arlk 1 912 681 kgHesaplanan Grnr Younluk, 15C: 0.7951Hesaplanan Standart Hacim: 2 405 585 lt GzlenenHacim ve ScaklkKtle veyaArlkYounluk, tsC Y32SAYBOLT GZETM EL KTABIII.9.HESAPLARIN KARILATIRILMASIBublmdeSaybolt tarafndankullanlanhesaplamalarndeiikynleri gsterilecektirve farkl sistemler arasndaki farklar ve ilikiler sunulacaktr.Bu karlatrmalarda, 25C deki gerek younluu 0.8380 kg/lt olan 25 000 000 litre petrol kullanlacaktr.Ayn hacim varil cinsinden yledir: 25 000 000 x 0.00628981 = 157 245 varil.nce gerek scaklk ve younluk u deerlere dntrlsn: Younluk, 15C. Greceli Younluk, 60/60F (ASTM Tablo-51deki gibi). API Gravite.Ayn zamanda bu rnek petrol; ham petrol, rn, makina ya olarak kullanlsn ve ayrca bu petrol eski tablo 53/54 kullanlarak hesaplansn.ASTM Tablo Younluk 15/4CGreceli Younluk 60/60FASTM Tablo-51API GraviteASTM Tablo-5153 A 0.8451 0.8455 35.8553 B 0.8449 0.8453 35.8953 D 0.8441 0.8445 36.0953 0.8447 0.8451 35.93Gost Younluu, 20/4C = 0.8416 Dzeltme/C = 0.000712 Gost Younluu, 15/4 = 0.8452Hacimdzeltme katsays, uygun tablodan baklacaktr. 25C nin elenii olarak 77F kullanlacaktr.V.C.F. 54 A 54 B 54 D 54 6 A 6 B 24 A 24 A25 C 0.9914 0.9916 0.9925 0.992077 F 0.9918 0.9921 0.9919 0.992133SAYBOLT GZETM EL KTABIHesapl ama : Metri k, Ktl eDnmler : Hava, Longton, Varil 60F, Galon 60F34SAYBOLT GZETM EL KTABITablo 54 A Tablo 54 BHesaplamaLitre, 25C 25 000 000 25 000 000V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9914 0.9916Litre, 15C 24 785 000 24 790 000Younluk, 15C 0.8451 0.8449Kilogram (Vakumda) 20 945 804 20 945 071Arlk DnmleriKilogram (Vakumda) 20 945 804 20 945 071ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 0.99875 0.99875Kilogram (Havada) 20 919 622 20 918 890ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206Longton 20 589.22 20 588.50Hacim DnmleriLitre, 15C 24 785 000 24 790 000ASTM Tablo-52 6 293 6 293Varil, 60F 155 972 156 003 (.47)ASTM Tablo-1 42 4235SAYBOLT GZETM EL KTABIGalon, 60F 6 550 824 6 552 14636SAYBOLT GZETM EL KTABIHesapl ama : Metri k, HavaDnmler : Vakum, Longton, Varil 60F, Galon 60F37SAYBOLT GZETM EL KTABITablo 54 A Tablo 54 BHesaplamaLitre, 25C 25 000 000 25 000 000V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9914 0.9916Litre, 15C 24 785 000 24 790 000W.C.F. ASTM Tablo-56 (Ana Tablo) 0.8440 0.8438Kilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802Arlk DnmleriKilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206Longton 20 588.15 20 587.43Kilogram (Havada) 23 918 540 20 917 802ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 1.00125 1.00125Kilogram (Vakumda) 20 944 688 20 943 949Hacim DnmleriLitre, 15C 24 785 000 24 790 000ASTM Tablo-52 6 293 6 293Varil, 60F 155 972 156 003 (.47)ASTM Tablo-1 42 4238SAYBOLT GZETM EL KTABIGalon, 60F 6 550 824 6 552 14639SAYBOLT GZETM EL KTABIHesapl ama : Vari l , API gravi te (Tabl o-11 zeri nden)Dnmler : Metrik ton Hava, Vakum, Litre 15C, Galon 60F40SAYBOLT GZETM EL KTABITablo 6 A Tablo 6 BHesaplamaVaril 157 245 157 245V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9918 0.9921Varil, 60F 155 956 156 003W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) ASTM Tablo-11 0.13201 0.13200Longton 20 587.75 20 592.4Arlk DnmleriLongton 20 587.75 20 592.4ASTM Tablo-1 1.01605 1.01605Metrik ton (Havada) 20 918.183 20 922.908ASTM Tablo-56 (Ksa Tablo) 1.00125 1.00125Metrik ton (Vakumda) 20 944.331 20 949.062Hacim DnmleriVaril, 60F 155 955.59 156 002.76ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891Litre, 15C 24 782 903 24 790 399Varil, 60F 155 955.59 156 002.76ASTM Tablo-1 42 4241SAYBOLT GZETM EL KTABIGalon, 60F 6 550 135 6 552 11642SAYBOLT GZETM EL KTABIHesapl ama : Vari l , API gravi te (Tabl o-13 zeri nden)Dnmler : Longton, Vakum, Litre 15C, Galon 60F43SAYBOLT GZETM EL KTABITablo 6 A Tablo 6 BHesaplamaVaril 157 245 157 245V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9918 0.9921Varil, 60F 155 956 156 003W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) ASTM Tablo-13 0.13412 0.13409Metrik ton (havada) 20 916.819 20 918.442Arlk DnmleriMetrik ton (havada) 20 916.819 20 918.442ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206Longton 20 586.46 20 588.06Metrik ton (havada) 20 916.819 20 918.442ASTM Tablo-56 (Ksa Tablo) 1.00125 1.00125Metrik ton (Vakumda) 20 942.965 20 944.59Hacim DnmleriVaril, 60F 155 955.59 156 002.76ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891Litre, 15C 24 782 903 24 790 399Varil, 60F 155 955.59 156 002.76ASTM Tablo-1 42 4244SAYBOLT GZETM EL KTABIGalon, 60F 6 550 135 6 552 11645SAYBOLT GZETM EL KTABIHesapl ama : Vari l , Grecel iYounl uk 60/60F (Tabl o-29 zeri nden)Dnmler : Metrik ton Hava, Vakum, Litre 15C, Galon 60F46SAYBOLT GZETM EL KTABITablo 24 A Tablo 24 BHesaplamaVaril 157 245 157 245V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9919 0.9921Varil, 60F 155 971 156 003W.C.F (Arlk Dntrme Katsays) ASTM Tablo-29 0.13200 0.13197Longton 20 588.17 20 587.72Arlk DnmleriLongton 20 588.17 20 587.72ASTM Tablo-1 1.01605 1.01605Metrik ton (Havada) 20 918.610 20 918.153ASTM Tablo-56 (Ksa Tablo) 1.00125 1.00125Metrik ton (Vakumda) 20 944.758 20 944.301Hacim DnmleriVaril, 60F 155 971.32 156 002.76ASTM Tablo-4 0.15891 0.15891Litre, 15C 24 785 402 24 790 399Varil, 60F 155 971.32 156 002.76ASTM Tablo-1 42 4247SAYBOLT GZETM EL KTABIGalon, 60F 6 550 795 6 552 116Hesapl ama : Metri k, Vakum (Tabl o-54D ve EskiTabl o-54 zeri nden)Dnmler : Metrik ton Havada, Longton, Varil 60F, Galon 60FTablo 54 A Tablo 54 BHesaplamaLitre, 25C 25 000 000 25 000 000V.C.F. (Hacim Dzeltme Katsays) 0.9925 0.9920Litre, 15C 24 812 500 24 800 000W.C.F. ASTM Tablo-56 (Ana Tablo) 0.8441 0.8447Kilogram (Vakumda) 20 944 231 20 948 560Arlk DnmleriKilogram (Vakumda) 20 944 231 20 948 560ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 0.99875 0.99875Kilogram (Havada) 20 918 051 20 922 374ASTM Tablo-1 0.984206 0.984206Longton 20 587.67 20 591.93Hacim DnmleriLitre, 15C 24 812 500 24 800 000ASTM Tablo-52 6 293 6 293Varil, 60F 156 145(.06) 156 066 (.40)ASTM Tablo-1 42 42Galon, 60F 6 558 093 6 554 789Hesapl ama : Metri k, GostDnmler : Metrik ton Havada, Longton, Varil 60F, Galon 60FTablo 54 AHesaplamaLitre, 25C 25 000 000Younluk, 25C 0.8380Kilogram (Vakumda) 20 950 000Arlk DnmleriKilogram (Vakumda) 20 950 000ASTM Tablo-56 (ksa tablo) 0.99875Kilogram (Havada) 20 923 813ASTM Tablo-1 0.984206Longton 20 593.34Hacim DnmleriLitre, 15C 24 784 100ASTM Tablo-52 6 293Varil, 60F 155 966(.34)ASTM Tablo-1 42Galon, 60F 6 550 58648SAYBOLT GZETM EL KTABIII.10.TERMLERASTM American Society for Testing Materials (Amerikan Test Malzemeleri Birlii)API American Petroleum Institute (Amerikan Petrol Enstits)Adjusted Net Oil Loss/Gain Ratio Dzeltilmi Net Yakt Kayp/Kazan Oran :Hacmi Standart Net Petroln YklenenROB) - (OBQ Oran Kazan veya Kayp Miktar Boaltlan +Bill of LadingKonimento:Gemi tarafndangetirilenykmiktarn gsterenveyk tedarik eden tarafndan yazlan bir dkmandr.Calibration TableAyarlama Tablosu: Bir referans noktasndan llen deiik sv seviyelerinde ilgili tankn ierdii sv hacmini gsteren bir tablodur.Dip (Innage)Doluluk: Sabit bir lm levhasndan veya tank dibinden itibaren yzeye kadar llen bir svnn derinliidir (irtifasdr).Floating Roof CorrectionYzer at Dzeltmesi: Yzer at tarafndan telenen petrol iin izin verilen dzeltmedir. (Kritik blgede tam dzeltme mmkn deildir.)Free Flowing WaterSerbest AkanSu: Boaltmadansonrayktanklarndakalanserbeste akma kabiliyetine sahip su.Free Water (FW)SerbestSu: Bir kapta mevcut olan suyun llen hacmi. Bu su ykn iinde asl halde deildir (bal su deildir).Gross Standard Density of OilPetroln Brt Standart Younluu: Hacmi Standart Brt PetrolnKtleGross Standard Volume (GSV)Brt Standart Hacim: Btn petrol svlarnn tortu ve su dahil, serbest su hari toplam hacmi. llen scaklk ve younluk iin uygun bir hacim dzeltme katsays ile standart referans scaklna dzeltilmitir.MassKtle: Bir maddenin ktlesi, onun ierdii maddenin miktardr ve yerekimi ve dier d etkenlerle deien yzdrme kuvveti gibi etkenlerden bamszdr.Gross Weight in Air of OilPetroln Havadaki Brt Arl: Petroln brt standart hacminin ktlesi onun havadaki arldrIndicated VolumeGstergeHacmi:Birkabul veyateslimatesnasndaortayakanmetre okumadaki deiimdir.Indicated Volume with FactorKatsayl GstergeHacmi:Belirli bir sv iinvelnngerekletirildii iletme koullar iin lm katsays ile gsterge hacminin arpmdr.In Transit DifferenceAktarma Fark: Bir yklemeden hemen sonraki ToplamHesaplanan Hacimilesonrasndaki boaltmadanaz nceki ToplamHesaplanan Hacim arasndaki farktr.Line CirculationHat Devirdaimi: Petrol veya dier bir sv, bir gemiye veya tanka bir boru hatt sistemiyle alndnda boaltlan tanktan doldurulan gemiye veya tanka kadar olan boru hatt ksmnn salanmasdr.Line DisplacementHat telemesi: Bir boru hattndaki maln farkl bir mal ile deitirilmesi gerektii zaman yaplr.49SAYBOLT GZETM EL KTABILine Press (Pack)Hat Basks (Paketlenmesi): Bir tanktan kapal bir boru hatt sistemine doru bir hat pompa ile basnlandrlrken tanklarn manometrelerindeki grnenfarktr.Belirli birhatbasnc muhafazaedilirkenikinci tank manometresi okunurken tanklarn manometrelerinde grnen farktr.Line DropHattn Kesilmesi: Mal llp hesaplanabilsin diye gemi tanklarna boaltabilmek iin bir geminin boru sisteminin almasdr (atmosferden hava aldrlmas).Load on Top (LOT) Procedurestteki Yk lemi: Balast ve tank ilemlerinin sonucunda (genellikle belirli bir slop tanknda [pis su tank] )ve bu gibi karmlarn zerine maln yklenmesinden sonra ortaya kan busu ve petrol karmlarnn toplanmas ve keltilmesinin gemideki yntemidir.Load on Top (LOT) Practicestteki Yk Pratii: Gemideki miktar ile yklenmekte olan maln karmas olaydr.Meter FactorlmKatsays: Bir sayatangeensvnngerekhacminin, sayacn gsterdii hacme orandr.Net Observed Volume (NOV)Net Gzlenen Hacim: lm yaplan scaklk ve basn altnda tortu, su ve serbest su hari olmak zere her eit petrol svsnn tam hacmidir.Net Standard Density of OilPetroln Net Standart Younluu: PetrolnktlesininbirimNet Standart Hacme orandr.Net Standard Volume (NSV)Net Standart Hacim: llen scaklk ve younluktan standart bir referans scaklnauygunbir dzeltmekatsays iledzeltilerek(veayrca uygunbir basn dzeltmekatsays vesaya [lm] katsays ile dzeltilerek)askdaki tortu, suveserbest suhariolmakzereher eit petrol svsnn tam hacmidir.Net Weight in air of OilPetroln HavadakiNet Arl:Bir petroln net standart hacminin havada tartld zaman sahip olduu ktledir.Notice of Apparent DiscrepancyGrnreliki (Uyumsuzluk)Yazs:Yaznn alndherhangibir durumda aktarmmekannda gzetimde bulunan taraflardan herhangi biri tarafndan yazlm bir yazdr. Belirli bir bulgu eyleminden olay annda phelenildiinde bu yazlm bir kayt olarak kullanlr.On Board Quantity (OBQ)Gemideki Miktar: Bir maln yklenmesine balamadan nce gemideki yk tanklarndaki, balanthatlarndakive pompalardakipetroln, suyun, dip amurunun (sla-sludge) ve tortunun tamamdr.Outturn QuantityBoaltlan Mal Miktar:Verilen bir zaman sresince veya belirli bir partide sahildeki veyadenizdeki tesisata, bir gemidenalnanNet Standart Hacim olarak belirlenen petroln miktardr.Outturn CertificateBoaltlan Mal Sertifikas (Yazs): Mal teslimalan tarafn, boaltlan mal miktarn belirtmek iin yazd yaz.Outturn Loss/GainBoaltlan Mal Kayb/Kazanc:Konimentoda gsterilen miktar ile boaltlananmal sertifikas arasndaki Net Standart Hacimcinsinden farktr. Ya hacimolarak yada konimentomiktarnn yzdesiolarak belirlenir.Part CargoParti Yk:Kullanlabilir yk kapasitesinin % 80inden daha aznigal eden bir ykn miktardr.50SAYBOLT GZETM EL KTABIQuantity Remaining on Board (ROB)GemideKalanMiktar:Bir yknboaltlmas tamamlandktansonrabir geminin yk tanklarnda ve pompalardaki petroln, suyun, dip amurunun (sladge-sla) ve tortunun tamamdr. Yaktn buhardahil deildir.Reference LevelReferans Seviyesi: lmlerin yapld bir tankn iindeki veya stndeki sabit bir noktadr. Geneldedoluluk(dip) lmleri tamtankdibine veyacivarnayerletirilensalamcasabitlenmi bir seviyeplakasn referans alr, fakat tank taban da referans olarak alnabilir.SlopPis Sular: Slop tanklarndaki veya yk tank olarak tasarlanm tanklarda bulunan petrol, petrol/su emilsyonlar (karmlar), tortu ve sudur.Suspended WaterAskdaki Su:Petrol iindeki su genelde deiik aplarda dank (inhomogenously) olarak yaylm su damlacklar olarak bulunur.Tank Gauging Tank lm: Doluluk veya boluk olarak lm.Total Calculated Volume (TCV=GSV+FW)ToplamllenHacim:Gzlenenscaklkveyayounluktanstandart bir referans scaklna uygun bir hacim dzeltme katsays ile dzeltilmi ve ayrca uygun bir basn katsays ve saya katsays ile de dzeltilmi; serbest su hari olmak zere her eit petrolsvsnn ve askdakitortunun ve suyun tamamnn hacmidir. Gzlenen scaklk ve basnta llen btn serbest su tekrar ilave edilecektir (rnein Brt Standart Hacim + Serbest Su).Total Observed Volume (TOV)ToplamGzlenen Hacim:Tank scaklnda bir tankta bulunan maln hacminin tamamdr.UllageBoluk lm:Bir tankta st seviye noktasndan hava/sv ara yzeyine kadar olan mesafedir.Vessel ExperienceGemiTecrbesi:ok saydaki seferden sonra, gemiykleme oranlarnn veya gemi boaltma oranlarnn ortalama deeridir.Vessel Load Ratio (VLR)Gemi Ykleme Oran:Teknedeki miktar (OBQ) karlarak yklemeden hemensonrabirgemidellenToplamHesaplananHacmin(TCV) ykleme terminalinde llen TCVye orandr.Vessel Discharge Ratio (VDR)Gemi Boaltma Oran:Teknede kalan miktar (ROB) karlarak boaltmadan hemen nce bir gemide llen ToplamHesaplanan Hacmin (TCV) boaltma terminalinde llen TCVye orandr.Vessel-Shore DifferenceGemi Sahil Fark: OBQ veya ROBdan hangisi uygunsa onunla dzeltilmi, gemidekaydedilen Toplam Hesaplanan Hacimilesahildekaydedilen Toplam Hesaplanan Hacim arsndaki farktr.Volume Correction Factor (VCF)Hacim Dzeltme Katsays: Petrol hacminin standart bir referans scaklna dzeltilmesi iin bir katsaydr.Water CutSu Kesii(Kesmesi):Bir sahil tanknda veya gemi blmesinde serbest su hacminin saptanmas amacyla petrol-su arayzeyinin yerinin saptanmas ilemidir.51SAYBOLT GZETM EL KTABIWedge FormulaTakoz Denklemi:Yk blmnn boyutlarn ve gemi trimini(batkln) esas alan yklemeden nce veya boaltmadan sonra gvertedeki yk ve serbest suyun kk miktarlarntahmin etmek iin matematiksel bir ortalamadr. Takoz denklemi, sadecesv gemi tanknndibinin tamamn kaplamad zamanlarda kullanlr.Takozun hacmi, tankn dibindeki dzeltilmemi derinlik iin hacmin bir kesiri olarak belirtilir.Weight Conversion Factor (W.C.F)Arlk Dntrme Katsays:Hacmin havadaki arla dnitrlmesi iin bir katsaydr.52SAYBOLT GZETM EL KTABIIII. SAHL TANKLARIIII.1.LM LKELERAadaki ema Sayboltta sahil tank hesaplamalar iin kullanlr.Sahil tank miktarnnsaptanmasndailkadm ToplamGzlenenHacminllmesidir. Bu hacim; scaklk, younluk, eer uygulanabiliyorsa serbest su ve yzer at iin azaltmlarla dzeltilecektir. Ykseklik (irtifa) lm iin deiik l aletleri gelitirilmitir. Bundan daha sonra bahsedilecektir.III.1.1. Bol uk ve Dol ul uk (Ul l age Innage)Bir svnn seviyesinin saptanmas iki ekilde yaplabilir.KTLE / AIRLIK HESAPLANMASISTANDART HACMN HESAPLANMASIYAKIT ve SU YKSEKLNN ve SICAKLIIN SAPTANMASIKALBRASYON TABLOSUSU HACMYZER ATI SINIRIBRT GZLENEN YAKIT HACMNN SAPTANMASIHACM DZELTMESYOUNLUK / W.C.F53SIVIUDNBoluk lmSAYBOLT GZETM EL KTABI Svnn stndeki boluun llmesiyle (boluk lm). Svnn toplam sv yksekliinin llmesiye (doluluk lm).lmmahallindeki sahil tanknntoplamykseklii,ReferansYksekliiolarakbilinir. Bir referans ykseklii iki ekilde belirtilir. llen referans ykseklii (gerek lm olarak), Ayarlanm (kalibre edilmi) referans ykseklii (sahil tanknn kalibrasyon tablosunda bulunur).III.1.2. Ell e (Manual ) l ml erDoluluk lm, lmenin karmak olmayan bir yoludur. Tankn lm plakasna l akl dokununcaya kadar erit metreaayadorusalnr (indirilir). erit metre yukar ekildikten sonra slak-wet milimetreler erit metreden okunurlar.ULLAGEINNAGEREFERANS YKSEKLKBOLUK ve DOLULUK54SAYBOLT GZETM EL KTABIBolukokumas isebununaksi ekildeyaplr: eritmetreninakl, sv yzeyininaltna varncaya kadar lm deliinden bir erit metre sarktlr. Menhol azndan veya l borusu azndan boluk iareti olarak serit metre okunur. erit metre tekrar ykseltilir ve batan ksm Derit metreden okunur. Bu batan ksm ilk erit metre okumasndan kartlarak llen boluk U bulunur.rnek: Sabit bir kara tanknn l deliini referans alarak,bir gzetmen otomatik enraf aletini kontrol etmekiinel ilelmyapmaktadr. Enrafagredoluluk12345 mmdir. Kalibrasyon tablosundan okunduuna gre referans ykseklik 20 000 mmdir. Hzl bir hesaplama gstermektedir ki llen boluk yaklak 7 655 mm olacaktr.l deliinde 8 000 mm referans iareti okununcaya kadar erit metre sarktlmtr. (Herhangi bir yanllk riskini azaltmak iin yuvarlak bir saydr). erit ykseltildikten sonra,eritte okunan sv 347 mmdir. Bylece llen boluk 8000 7653 = 7653 mm. llen derinlik ise 20 000 7653 = 12 347 mmdir.Kalibre edilmi referans yksekliiile llen referans yksekliiarasnda fark 5 mm veya daha fazla olduu zaman doluluk lm yerine boluk lm alnmaldr. Bir tankn dibinde amur veya ykntlar olduu zaman boluk lm tercih edilmelidir. Emniyetli iki lm 3 mm fark ile uyumlu olduunda sahil tanklarnn seviyeleri kaydedilmelir.III.1.3. Otomati k l ml erimdilerde ok sayda sahil tank otomatik seviye lm ve scaklk aygtlar ile donatlmaktadr. Bu aygtlar, seviye ve scaklklarn okunabildii kontrol odalarna balanmtr. (rnein: enraf - microlec). Otomatik aletlerin deiik tipelerine genel bir bak Otomatik Tank lm 1kitabnda bulunabilir.Ensonyeniliklerdenbiri, Enraf teleyici aletidir. Servomotorunbir dzeltmehareketiyle sonulanarak amandrann yzdrme kuvvetindeki deiim bulunur.Otomatik aletler kulanld zaman, hemboluk ve doluluun her ikisinin ve hemde scaklklarnn el ile llmesi ile bu aletler kontrol edilmelidirler.1 Petrol Enstits, Petrol lm El Kitab, Blm V.55SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.1.3.1.Sevi ye l mOtomatik alet okumalar u durumda kullanlabilir:Aktarm sresince tank seviyesideki deiimin ls, otomatik seviye aleti ile alnan l ve el ile alnan l arasndaki fark 7 mmden kk olduunda otomatik alet okumas kullanlr.rnek:Otomatik Alet lm El ile lmBalang 12 345 12 347Biti4 123 4 129Deiim 8 222 8 218Bu rnekteki fark 4 mmdir. Bu durumda otomatik alet kullanlabilir. Bu gibi karlatrmalar sadece yaklak olarakBeaufort kuvveti 4e2 kadar yaplabilir.III.1.3.2.S cakl k l ml eriOtomatik aygt ile llen scaklk ile, elile kullanlan elektronik bir termometrenin lt scaklk fark 0,5Cden daha az olmaldr.2 Petrol lm El Kitab, Blm 16.56SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.2.REFERANS YKSEKLReferans ykseklii kelimesinden zaten bir ka kez bahsedilmiti. Saybolt referans yksekliinden bahsettii zaman unutulmamak zorundadr ki bu kelime iki anlamda olabilir. (Kalibrasyontablosunagre) sabit bir noktadaki ayarlanm (kalibre edilmi) referansykseklii ve ayn noktadaki toplamllen ykseklik olarak llen referans yksekliidir. Bir enraf sistemi ile allrkenki referans yksekliidir. Bu llen bir ykseklik deildir. Fakat be noktadaki lnn hesaplanan ortalamas ile ilikilidir..................... 8 =.................... Merkez .................... 2 =.................... + . Ortalama =.................... ULLAGEINNAGEREFERANS YKSEKLK57SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.3.LMLERSeviye lm amac ile 5taneye kadar lmborusu sahil tanknn atsnn zerine taklabilir. (1den4ekadar lmnoktas taklm tanklardavardr. Fakat Hollandada5 noktallar ogunluktadr.)5 Noktada lmenin amac, sv yksekliinin iyi bir ortalamasn almaktr. Bu lm ilkesinin iki stnl unlardr. Birincisi bir noktadaki olas lm hatalarn azaltr. kincisi bu ekilde lm dip hareketlerinin etkisini azaltr.Her bir lm noktas bir entik (iaret izgisi) ile donatlm olmaldr. Bu entik kalibrasyonu yapan irkete konulmu olmaldr. Okumalar tamolarak bu entikten alnmaldr. Bu sistemler gerek bir sfr aleti kulandklarndan dolay otomatik lm aygt (rnein enraf) ile donatlm sahil tanklar kuzey veya dou gibi noktalarla ilikili deildirler.Deiik amalarla lm yapmak mmkndr. rnein: kan maln llmesi:5 noktadan lm. Kontrol lmleri: En azndan iki noktadan (rnein kuzey ve orta). Durma lmleri: Tek noktadan lm (rnein kuzey).En iyi hasasiyet 5 noktadan lm ile salanr.lm YerleriOtomatik lmN5 NOKTA LMKuzeyDouGneyBatOrta1 NOKTA LMOtomatik l.................... 8 =.................... Merkez .................... 2 =.................... + . Ortalama =.................... 58SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.3.1. Bi r Ortal ama l m Hesaboutankndibi konikekilde(yukar veyaaa) olduundandolay merkezdeki seviye ykseklii, ortalamay hesaplamak iin dier sv yksekliklerine ilave edilemez.5 Nokta ortalamasn hesaplama yntemi olarak Saybolt aadaki yolu kullanr.1. Kuzey + Dou + Gney + Baty birbirine ekle.2. Sonra bu toplam 8e blnmelidir. kan sonucun ksurat yuvarlanmayacaktr.3. Sonraki admda merkezdeki lmikiye blnecektir. Buradan kan sonu da yuvarlanmayacaktr.4. imdi buiki sonu birbirineeklenecekvetoplamannsonucuyuvarlanacaktr. Bu ortalama lmdr.Kuzey ....................Dou ....................Gney ....................Bat +...................................... 8 =.................... Merkez .................... 2 =.................... + . Ortalama =.................... 59SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.4.TANK KALBRASYON TABLOLARIIII.4.1. Topuk Tabl ol arKonik ekilli tabanlar dorusal yntemlerin kullanlabilecei bir noktadan yukarya doru sv kalibrasyonueklindeayarlanrlar. Tankntabanndantanknduvarlarnakadar tamamn kaplamak iin gerekli olan sv miktartopuk tablolarnda (heel table) tanmlanmtr. Tankn lsne bal olarak, tankn alt ksm belirli bir miktar su ile doldurulmutur. Bu miktar 500, 1000, 2000, 5000 vb. litre olabilir. Her bir miktardan sonra tank her noktasndan llr. Bu lmlervemiktarlarraporlanrlar.Tabanntamam sv ilekaplanncayakadarbuileme devam edilir.Bu tablolar 5 noktadan lmleri esas aldnda; saybolt, topuk lmlerini 5 nokta lmlerinin yapld yoldan hesaplar.CALIBRATION OFFICESahil Tank 123 Sv Kalibrasyon RaporuLitreSv Ykseklii, mmKuzey Dou Gney Bat Merkez2 000 214 000 406 000 568 000 6710 000 7715 000 9920 000 11625 000 13130 000 14540 000 16950 000 19060 000 21070 000 22880 000 24390 000 258100 000 272110 000 285120 000 299130 000 10 12 312140 000 22 24 324150 000 34 36 336160 000 12 46 48 348170 000 23 57 59 359180 000 34 11 68 70 370190 000 45 22 79 81 38160SAYBOLT GZETM EL KTABIrnek:Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan alnmtr.Kuzey : -Dou : -Gney : -Bat : -Merkez : -Ortalama su derinlii hesabKuzey :0Dou :0Gney :0Bat :+ 00 8 = 0Merkez:40 2 =+ 20 Ortalama:20Topuk tablosu herhangi bir ortalama deer vermediinden bunlarda saybolt gzetmenince hesaplanmaldr.Tablodaki 20 mm ortalamann karl (elbette) ortada 40 mmlik bir derinlie eittir. Bu da 4000 litrelik bir hacime denk gelir.Birincirnekte bir ortalamann hesabgereksizdir. Buna karlk aadaki rnekte ortalama olmakszn iyi bir hacim hesab olanakszdr.rnek:Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan saybolt tarafndan alnmtr.Kuzey :12 mmDou :0 mmGney :57 mmBat :12 mmMerkez:120mmOrtalama su derinlii hesabKuzey :12Dou :0Gney :57Bat :+12 81 8 = 10.1Merkez:120 2 =+60.0Ortalama: 70.1Ortalama lm: 70mmdir61SAYBOLT GZETM EL KTABIimdi tabloya ait deerler ayn ekilde hesaplanmak zorundadrlar66 mm lm karl 25 000 litre,73 mm lm karl 30 000 litre,Bylece;7 mm lm karl 5 000 litre. mm bana hacimdeki art 5 000 7 = 714.29 mm.70 mmdeki hacim yle hesaplanr:( ) lt 857 27mmlt714.29 x mm 4lt 00025 +III.4.2. Tank Tabl ol arTanklar kalibre etmek (ayarlamak) iin bir ok yntem kullanlr. Sv kalibrasyonu dndaki dier yntemler bant ekme ve optik yntemlerdir. Kalibrasyonun sonular tablonun tamamn hesaplayacak olan bilgisayara gnderilir. Bu hesaplamalar iki ekilde sunulabilir.Tank kart (tank chart): Belirli aralklarla hacmi veren bir tablodur. Bu aralkta mm bana deiim verilir.Tank tablosu (tank table): Herbircmninhacmini verenbirtablodur.Ayrcaaralkbana mm cinsinden deiim iin bir aradeer (enterpolasyon) tablosu vardr.III.4.2.1.Tank Kart(Tank Chart)CALIBRATION OFFICETank 123 mm Bana Sv Yksekliine Karlk Tank eriiOrtalama Sv Ykseklii, mmSvOrtalama Sv YksekliiLitremmnin stmmye kadar219 190 000 0 219 Su lmne bakn592 528 592 219 592 907.751 252 1 132 847 592 1 252 915.541 992 1 810 277 1 252 1 992 915.453 822 3 485 556 1 992 3 822 915.455 652 5 160 389 3 822 5 652 915.217 482 6 833 754 5 652 7 842 914.419 312 8 506 507 7 842 9 312 914.0711 142 10 179 864 9 312 11 142 914.4062SAYBOLT GZETM EL KTABIBu trden tablolar ile almann genel yntemi unlardr: Oratalama ykseklii hesapla, En yakn, bir dk ykseklik (tabloda adortalama sv ykseklii, mmdir,Stun 1) deerine karlk gelen hacmi (stun 2) kaydet, Bu dk ykseklik deerini (mm) [stun 1] ortalama lm deerinden (mm) kart [= fark (mm)], Ykseklik deerine (mm) bal olarak (deiim miktar stun 3 ve 4 arasndadr) mm bana litreyi (stun 5) bul, Bu mm bana litre deerini fark (mm) ile arp ve bu hacmi ykseklik deerine denk gelen hacmine ekle.rnek:Aadaki lmler 123 numaral sahil tankndan alnmtr.Kuzey :2464 mmDou :2466 mmGney :2447 mmBat :+2454 mm9831 8 = 1228.8Merkez:2564 2 =+1282.0Ortalama:2511.0Birinci stundan llen sv yksekliine en yakn dk deeri bulalm: 1992 mm.Buna karlk gelen hacim 1992mm 1 810 277 litre.Bu aralkta mm bana litre (1992 mmden 3822mmye) = 915.45 litre/mm.Hesaplamallen sv seviyesi = 2511 mmAlt deer = - 1992 mm 1 810 277 ltlt/mm 915.45 x fark 519 mm +475 119 lt 2 285 396 ltIII.4.2.2.Tank Tabl osu (Tank Tabl e)Tanktablosu yntemi iki adet tabloyu ierir. Bir santimetre tablosu, her bir santimetre deeri iin denk gelen hacimleri verir. Bir ara deer tablosu, belirli bir aralktaki her bir milimetre iin litre deerini verir.Bu tablolarla alma yntemi udur: Ortalama lm hesapla Milimetre ksmn gzard ederek bu l deerini santimetre tablosundan bul. Karlk gelen hacmi kaydet. Aradeer tablosundan uygun aralktaki milimetre deerini bul ve karlk gelen hacmi kaydet. Bu iki hacim deerini birbirine ekle.63SAYBOLT GZETM EL KTABIcm ba na Li trecm Li tre cm Li tre cm l i tre901 8 230 457 951 8 687 559 1001 9 144 760902 8 239 598 952 8 696 703 1002 9 153 904903 8 248 739 953 8 705 847 1003 9 163 904904 8 257 879 954 8 714 991 1004 9 172 192905 8 267 020 955 8 824 135 1005 9 181 336906 8 276 161 956 8 733 279 1006 9 190 480907 8 285 302 957 8 742 423 1007 9 199 624908 8 294 442 958 8 751 567 1008 9 208 768909 8 303 583 959 8 760 711 1009 9 217 912910 8 312 724 960 8 769 855 1010 9 227 057911 8 321 865 961 8 778 999 1011 9 236 201912 8 331 005 962 8 788 143 1012 9 245 345913 8 340 146 963 8 797 287 1013 9 254 489914 8 349 287 964 8 806 431 1014 9 263 633915 8 358 427 965 8 815 575 1015 9 272 777916 8 367 568 966 8 824 719 1016 9 281 921917 8 376 709 967 8 833 863 1017 9 291 065918 8 385 850 968 8 843 007 1018 9 300 209919 8 394 990 969 8 852 151 1019 9 309 353920 8 404 131 970 8 861 295 1020 9 318 497921 8 413 272 971 8 870 439 1021 9 327 641922 8 422 413 972 8 879 584 1022 9 336 785923 8 431 553 973 8 888 728 1023 9 345 929924 8 440 694 974 8 897 872 1024 9 355 073925 8 449 835 975 8 907 016 1025 9 364 217926 8 458 975 976 8 916 160 1026 9 373 361927 8 468 116 977 8 925 304 1027 9 382 505928 8 477 257 978 8 934 448 1028 9 391 649929 8 486 398 979 8 943 592 1029 9 400 793930 8 495 538 980 8 952 736 1030 9 409 937931 8 504 679 981 8 961 880 1031 9 419 081932 8 513 822 982 8 971 024 1032 9 428 225933 8 522 966 983 8 980 168 1033 9 437 369934 8 532 111 984 8 989 312 1034 9 446 513935 8 541 255 985 8 998 456 1035 9 455 657Santimetre tablosunun bir ksm64SAYBOLT GZETM EL KTABIrnek:123 numaral sahil tanknn ortalama sv seviyesi 9336 mm olarak hesaplanmtr.Saybolt gzetmeni santimetre tablosundan 933 cmye denk gelen hacmi okumutur. Denk gelen hacim 8 522 966 litredir. Aradeer tablosundan 931 cm ile 1114 cm aralna baklmak zorundadr. 6 mmdeki hacim 5486 litre olarak bulunmutur. Bu iki deer birbirine eklendiinde 8 528 452 litre hacmi verecektir. CALIBRATION OFFICESahil Tank 123MLMETRE BAINA LTRE DEERLER N ARADEER TABLOSUSantimetre MLMETRE DEERLERBalang Biti 1 2 3 4 5 6 7 8 922 59 908 1816 2723 3631 4539 5447 6354 7262 817059 125 916 1831 2747 3662 4578 5493 6409 7324 8240125 199 915 1831 2746 3662 4577 5493 6408 7324 8239199 382 915 1831 2746 3662 4577 5493 6408 7324 8239382 565 915 1830 2746 3661 4576 5491 6406 7322 8237565 748 914 1829 2743 3658 4572 5486 6401 7315 8230748 931 914 1828 2742 3656 4570 5484 6399 7313 8227931 1114 914 1829 2743 3658 4572 5486 6401 7315 8230Enterpol asyon tabl osurnek:Sabit tesisatlarda Saybolt daima blm III-4.2.1deki tank kartn kullanr. 123 numaral sahil tankndan bir miktar mal boaltlacaktr. Bu boaltmadan sonra 123 nolu sahil tanknn ierii 5000 m gememelidir. lmler bir otomatik lm aleti vastasyla alnmtr. Kapan lsn hesaplayn (Hesaplamalar iin sayfa 62deki tabloyu kullann).Hesaplama:Kalacak hacim : 5 000 000 ltTablodaki alt deer : - 3 485 556 lt 3 822 mmFark : 1 514 444 lt3822 mmden 5652 mmye hacim deiimi: 915.21 lt/mm.Oluacak Fark : 1 514 444 915.21 = +1 655 mm Kapan ls : 5 477 mmSatybolt daima bu gibi hesaplanm bir kapan lsn kontroletmelidir.Bu seviyenin (irtifann) doru olup olmadn kontrol etmek iin dier yntemlerle hesap yaplmaldr.Bylece 5 477 mm irtifas (ykseklii) ile buna karlk gelen hacim hesaplansn.65SAYBOLT GZETM EL KTABIHesaplama:llecek sv seviyesi : 5 477 mmTablodaki alt deer : - 3 822 mm 3 485 556 ltFark : 1 655 mm +1 514 673 lt 5 000 229 lt66SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.5.TANK DPLERIII.5.1. Deformasyon (Bi i m Bozul mas )Tank tabann eklinin bozulmas unlara baldr: Tanktaki sv seviyesine Tankn tabannn yapsnao Yukar konik o Aa konik o Dz taban Topran ieriine (kum, kaya) Toprak alt suyunun seviyesineTaban bozukluklarna etki eden olaylar: Doldurma derecesi: Dahaykseksv seviyesi, dahabykhidrostatikbasn demektir. Tabann yaps: En gls aa konik tabandr. Bu ekil tabanda oluacak ekil bozukluklarna kar en iyi direnci gsterir. Topran ierii: Topranyapsnabal olaraktabaneklininbozulmasna kar az veya ok diren olacaktr. Toprakalt suyu seviyesi: Daha yksek toprakat suyu seviyesi, taban deformasyonuna(biimbozulmasna) kar topraadaha fazla diren verecektir.Yukar Konik TabanCone-up Bottom Aa Konik TabanCone-down BottomDz TabanFlat Bottom67SAYBOLT GZETM EL KTABIBir ok probleme neden olan taban ekil bozukluunda ya taban yzeyi yukar kar (dk hidrostatik basn) veya taban yzeyi aa gmlr (yksek hidrostatik basn).Bu taban hareketleri grnr kayplarn nedeni olabilir. Tabann bir ksm batt zaman sv seviyesi bir miktar azalacaktr. Tek noktadan bir boluk lm ilemi bu durumu hacimde bir azalma olarak gsterecektir. Bununla birlikte Sayboltun grne gre, 5 noktal bir doluluk lm kat zerindeki bu deiimi azaltmaktadr.III.5.2.Taban OynamasBunu aklamak iin sayfa 62den bir rnek ve bir tank tablosu (kart) kullanlacaktr. rnek tank (sahiltank: 123) bir enraf otomatik tank lm sistemiile donatlmtr. Enraf kuzey lm noktas yaknna taklmtr.Bu sahil tankna 1510 m lk mal aktarlmtr.Kuzey :1534 mm Enraf = 1708 mmDou :1511 mmGney :1568 mmBat :+1570 mm6183 mm 8 = 772.9Merkez:1870 mm 2 =+935.0Ortalama: 1708 mmTablodaki Alt Deer -1252 mm 1 132 847Fark 456 mm x915.45 lt/mm + 417 445Toplam Hacim (litre) 1 550 292A l l s: Eli l e ve enraf i l eTank saybolt tarafnadan el ile ve otomatik olmak zere iki ekilde llmtr. Her ikisi de ayn sonucu vermektedir. Enrafkuzey noktasnn yaknna yerletirildiinden dolay enraf ile kuzey lm arasnda kaydedilen fark ilgintir. 1708 1534 = 174 mm.Bu sahil tankna aktarmsrasnda bir tank hareketi olmutur. Hidrostatik yksekliin artmasndan dolay taban aaya doru batmtr.Transfer sonras enraf 3347 mm deerini gstermektedir.68SAYBOLT GZETM EL KTABIEnraf: 3347 mmTablodaki Alt Deer: -1992 mm 1 810 277Fark: 1355 mm x915.45 lt/mm + 1 240 435Toplam Hacim (litre): 3 050 712Al ls (litre): - 1 550 292Giren Miktar (litre): 1 500 420Aktarlan Miktar (litre): -1 510 000Grnr Kayp (litre): 9 580% 0.63Kapan l s: Otomati k (enraf i l e)5 noktadan el ile lm aadakileri gstermektedir:Kuzey :3173 mmDou :3152 mmGney :3209 mmBat :+ 3212 mm12 746 8 = 1593.25Merkez:3521 2 =+ 1760.50Ortalama:3354 mmTablodaki Alt Deer: -1992 mm 1 810 277Fark: 456 mm x915.45 lt/mm + 1 246 843Toplam Hacim (litre): 3 057 120Al ls (litre): - 1 550 292Giren Miktar (litre): 1 506 828Aktarlan Miktar (litre): -1 510 000Grnr Kayp (litre): 3 172% 0.21Kapan l s: Eli l eEl ile her bir lmn (al ve kapan) karlatrlmasndan grlecei gibi tabanda oynama (sapma) orta noktadadr (12mm!). Kuzeyde tek bir noktadan referans kontrol herhangi bir sonu vermedi nk asl oynama (sapma) merkezdeydi.Sonu:Otomatik lm donanm kuzeyin yaknna takldndandolay veasl oynamaortayayaknbir yerlerde olduundan dolay kuzeyde tek noktadan kontrol etmek yardmc olmayacaktr. Bu gibi durumlarda grnr kayplar (apperant loss) bulmann en iyi yolu be noktadan da el ile lmektir. Yukarda tanmlanan bir sapma rnei ekilde verilmitir.rnek Taban DeformasyonuDO69SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.5.3.Vi n zi(Crane Tracks)Bu olay (60 000 mten) byk sahil tanklarnda grlr. Bu tanklar inaa edilirken tankn iinde taban sacnnzerindebykbir vinkurulur. Buvinyan salarn yerletirilmesine yardm eder. naa sresince vin tankn ortasnda sabit bir yarap zerinde hareket eder. Bu tankn tabannn yzeyinde bir ize neden olabilir. Bugibi bir tankboaltld zamantabandaki btn lm noktalar kuru olduu halde bu izde halen 300 ila 500 mlk yakt kalmas ihtimali vardr. Saybolt gzetmeni bu olayn olabileceini aklnda tutmaldr.Crane Track70SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.6.YZER ATILARBu at tankn iindeki svda yzmektedir. Bu eit bir yap hakkndaki en nemli zellik yzer at ile tank duvar arasndaki boluu doldurmak iin contalar kullanlmaktadr.Yzer atlar svdan hidrokarbonlarn buharlamasna engel olurlar. Bylece yanabilir gazlarn emisyonunu azaltarak emniyeti arttrrlar ve evre kirliliini nlerler.Yzer atlar ya sahil tanklarnn gerek bir ats olabilirler ya da sabit bir at ile onun altnda yzen bir at olabilirler.ki tip yzer at vardr. Dubal (pantoon) yzer at ift tavanl yzer at (floating roof with double roof)Dubalar blmlere ayrlmlardr, bylece blmeler szdrsa bile at batmadan duracaktr. Bu yap okyksekbir korumasalayacaktr. Yzer atlar sv iledorudantemashalinde olduklarndan dolay ieride oksijen kalmasnn, youmann veya hafif bileenlerin umasnn imkan yoktur.III.6.1. Contal arrnn buharlap havaya utuu tek yer olduundan at ile tank duvar arasndaki boluk iyice yaltlmaldr. Bozuk bir conta yangndan korunmay da gletirir.Deiik contalar kullanlmaldr. Btn contalar tank apndaki herhangi bir deiimi izleyebilmelidir. (20 ~ 25 cm)Dubalift Tavanl71SAYBOLT GZETM EL KTABIBelli bal conta eitleri unlardr: Metal contalar Sv contalar Kuma contalarMetal bir contaya ait bir rnek:S- Esnek conta (atmosferik koullara direnli / kauuk kapl)W - Tank duvarH - MenteeP - DubaWt ArlkIII.6.2. atDestekl eriDestekler veya payandalar; atnn en alt seviyesinde, stma serpantinlerinden, hatlardan vb. uzakta durmas gereklidirler. Desteklerin ykseklii deiebilir (onarm durumu vb.).III.6.2.1.Kri ti k Bl gel erat desteklerinin tank dibine dokunmaya balad blge KRTK BLGE (critical zone) olarak adlandrlr. Bu blgedeki lmlere hi gvenilmez. Bu blgede herhangi bir lm alnmaz.ki kritik blge ayrdedilebilir:-Yksek destekler tabana dedii zaman,-Alak destekler tabana dedii zaman.Her iki kritik blgenin lmleri de sadece at, kritik blgeyi getikten sonra alnabilir.Not: Yzer atl btn sahil tanklar hem yksek hem de alak desteklerle donatlmlardr. Baz durumdasadecetektipdestekmevcuttur. Budurumdasadecetekbir kritikblge vardr.WtPSWH72SAYBOLT GZETM EL KTABIS - Merdiven (stairs)L - Merdivenler iin yksek destek (her zaman mevcut deildir).K - Alak (gerek) at destekleri.D - atB - Tank dibiIII.6.3. Yzer atA rl Kritik blgenin zerinde yzer atnn arl, (eer varsa) merdivenlerin arl dahil olmak zereatnntoplamarldr. Yksekvealakkritikblgeler arasndaatnnarl, toplam arlktan medivenlerin arlkalarnn kartlmasyla bulunur.Herhangi bir yksek destek olmad zaman, sadece tek bir arlk vardr; toplam arlk ve sadece tek bir kritik blge vardr.III.6.4. Yzer atHesapl amal arKritik blgelerin stnde yzer at, lmde bir hataya neden olur. Yzer at bir miktar sv teledii iin bu miktar, onun arlna eittir (Arimetin svlarn kaldrma kanunu). atnn ktlesi veya arl srasylayounlua veya W.C.F. (arlk dntrme katsays) ve svnn scaklndakiHacim Dzeltme Katsaysna blnerek bu hata bulunabilir. Bu deer yzer at SDL K Kat,Yzer HaldeSDL K KKritik Blge 1SDL K KKritik Blge 2B B73SAYBOLT GZETM EL KTABItarafndan telenen gerek litredir. imdi toplam gzlenen hacim, yzer at tarafndan alnan hacim ile azaltlmak zorundadr.Eitlik olarak ifade edersek:(V.C.F) Katsays Dzeltme HacimYounlukKtlesi atnn Yzer(litre) Hacmi at Yzer (V.C.F.) Katsays Dzeltme HacimW.C.F.Arl atnn YzerHacmi at Yzer rnekTank 206 AILI KAPANIDoluluk mm 13 581 529Toplam Gzlenen Hacim lt 18 949 597 829 691Su Derinlii mm 6 6Serbest Su hacmi lt 4 889 4 889Hat (Line) lt 63 269 163 421Yzer at lt - 143 950 0Brt Gzlenen Hacim lt 18 864 027 988 223Scaklk C 7.50 7.50Hacim Dzeltme Katsays (V.C.F.) ASTM T.54B 1.0073 1.0073Brt Standart Hacim lt 19 001 734 995 437Younluk, 15C 0.7862 0.7862Metrik Ton (Vakumda) 14 939 163 782 613Bu yzer atnn ktlesi = 114 000 kg.Bu ktle standart hacim(15C) verecek ekilde younluk ile blnerek gerek hacme dntrlr. Sonrabustandart hacimtankiindeki rnnHacimDzeltmeKatsaysna (V.C.F.) blnr.atG74SAYBOLT GZETM EL KTABIC) (7.5 lt 950143 1.0073C) (15 lt 001 145C) (15 lt 001 1450.7862kg 000114 rnekte kapan ls alnrken at, desteklerinin zerine oturmutur. Bu yzden ykleme sonrasnda herhangi bir dzeltme yapmak gereksizdir.75SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.7.HOMOJENLKHomojenliin (tek dze - homogeneity) anlam belirli bir depolama kabndaki (tekne, mavna, sahil tank vd.) rnn kalitesinin sabitliidir. (rnein renk homojenlii, younluk homojenlii v.b.)Miktar saptanmasnda younluk zellikle nemlidir. Bunun sebebi, verilen veya alnan mallar ile bu mallarn ktleleri arasnda dorudan bir iliki vardr.Bir sahil tanknn younluunun homojen olup olmadnn saptanmas iin numuneler deiik seviyelerden alnmaldr: st Seviye (svnn st yzeyinden 1/6 seviyesinden). Orta seviye(svnn seviyesinden). Alt seviye (svnnstnden 5/6 seviyesinden).Alnanrneklerdenyounluksaptanr. HomojenlikiinIPPetrol lmEl Kitabnagre younlukfarklar, tercihenyounluunsaptanmas iinkullanlandeneyintekrarlanabilirlik snrlar iindeolmaldr. Fakat asla 0,0020 kg/lt den fazla fark olmamaldr.Saybolt aadaki snrlamalar kullanr: Alt ve st seviyeler arasndaki younluk fark 0,0012 kg/lt den fazla olmad zaman VE Teorik (hesaplanan) younluk gerek younluktan farklolmadzaman sahiltank homojendir.Teorik younluk gerek bulunan younlua eit olmad zaman alt katmanlarn younluunu saptamak iin ilave dip numuneleri alnmaldr.STORTAALT76SAYBOLT GZETM EL KTABIEer buyounlukst, ortavealt numunelerinyounluundandahayksekisern homojen yapmak iin lmler alnmaldr.Bu lmler unlar olabilir: Hava veya nitrojen (azot) ile fleyerek kartrma, Pompa ile rnn kartrlmas (sirkilasyonu), Mekanik kartrclarla (mikserlerle) kartrlmas.Eer uygulanabiliyorsa ilave seviyelerden numune alnmalve test edilmelidir. (rnein bir tank kartrld zaman homojenlii de kontrol etmek iin ilave alt ve st numuneler gerekli olabilir.)77SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.8.SICAKLIIN SAPTANMASIScaklk iki ekilde belirlenebilir: Geleneksel yollarla, Elektronik olarak.Geleneksel yollarla scakln saptanmasnda Saybolt unlar kullanr: Fincan sand (cup-case) donanm, Scaklk kutusu, Bir numune iesinde civa (veya alkol ) termometresi.Bu yntemlerin her birinin en nemli yn, kullanlan donanmn rnn scaklna erimesi iin yeterli sre beklenmelidir.Kullanlan termometre ya cival ya da alkollu bir termometre olabilir. (Sayfa124 Termometreler ksmna baknz).Elektronik olarak scakln saptanmas iin Saybolt tanabilir eletronik termometreler kullanr (rn: Avtemp, MMC vb.). Sabit scaklk donanmnn kullanlmas durumunda sayfa 56daki kontrol snrlamalarn dikkate alnz.III.8.1. S cakl k Sevi yel eriScaklklarn llmesinde aadaki yntemler nerilir: 3.5 metre sv seviyesine kadar scaklklar seviyeden alnz (st, orta ve alt; 1/6, 3/6 ve 5/6). Bu llen scaklk deerinitoplayn ve ortalamaybulmak iin e bln. 3.5metreninzerindescaklklar beseviyedenalnz(1/10, 3/10, 5/10, 7/10ve 9/10). Ortalamay hesaplamak iin bu deerleri toplayp bee bln.Ortalamalar 0.1C ye kadar hassasiyetle kaydedilmelidir.78SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.9.SERBEST SUYUN SAPTANMASIIII.9.1. Suyun Bul unmasBuna yoldan ulalabilir Su macunu Dip numunesi Arayzeyin saptanmasIII.9.1.1.Su MacunuSu bulma macunu (su macunu) su ile temas ettii zaman rengi deien bir macundur. lm alnaca zaman bu macun erit metreye ve ucundaki arla srlr. Su bulunduu zaman arlk ve/veya erit metredeki renk deitiren ksm llerek su derinlii bulunabilir.III.9.1.2.Di p Numune KapkacBaz rnlerde su macun ile bulunamayabilir. Bu gibi rnlerde su numune iesi vastas ile elde edilebilir. Dip numune alcsnn veyahrsz numunecinin (thief sampler)suyun miktarn saptamasnn olana yoktur. Fakat eer maln alt ksmnda su varsa bunubelirlemedekullanlabilir. Alnannumunebudipnumunealcsndan cam bir kaba aktarlr. Sonra rnek rn gzlenir.III.9.1.3.Arayzey Saptay c s(Dedektr)rn ile su tabakasarasndakiarayzeyisaptanmak iin en iyiyntemdir. Bu, rneinbir MMCileyaplabilir. Bucihazlar subulunduuzamanses sinyali verirler veya lmde sapma gsterirler.Bu yntemile suyun saptanmasnda bir sorun vardr. ou arayzey saptaycsyksekoranlardakiaskdasuyada tepki verirler.Buyzdenbu yntem tam doru olarak kabul edilemez. Bulunan serbest suyun hesab sayfa 60de topuk tablosu ile yaplmtr.79SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.10.BORU HATLARIDepolama ve tama birimleri (sahil tanklar, gemiler) arasndaki tamalar boru hatlar vastasyla yaplrlar. (Petrolsektrnde hat - line veya boru hatt - line system olarak ksaltlmtr.Deiik boru hatt sistemleri kullanlr. Temelde boru hatt sistemleri paraya blnebilir. Tank hatt:Budorudansahil tanknabalananhattr. Buksm sahil tanknn ilk balant manifolduna balantsdr (Tank Line TL). letim hatt:Bunlar birinci balant manifoltundanjettyveyajetty hatlarndan nceki son manifolda balanty gerekletiren hatlardr (Transport Line L1). Jetty (dalga kran) hatlar: Bu iletimhattn gemi manifolduna balayan hattr (Jetty Line S2). Deiik boru hatt ksmlar arasndaki balantlar balama mekanlar, manifoltlar, balklar, ynlendiricilerle vb salanr.Elbette yukardakilerden ayr tutulanveyahari olanbir ok ey vardr. rnein tamamen ayrbirhatolarak sahil tankyla jetty arasnda bir boru hatt olabilir.Ayn sahil hattna daha fazla tank bal ise yeterli ayrmn yaplmas (kullanlmayan hatlarn devre d braklmas) iin gerekli zen gsterilmelidir. (Balantdeitirildiizaman aynboru sistemine balanm tanklarn miktar kontrol edilmelidir!)JETTYLETMTANK80SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.10.1. Hatl ar n eri i ni n HesabBir boru hattnn iindeki miktar, o hattn uzunluu ve ap ile belirlenir. aplar genelde in olarak belirtilir, uzunluklar ise kullanlan sisteme bal olarak metre veya feet olarak belirtilir. (SI tercih edilir). Hattn ieriini hesaplamak iin saybolt aadaki denklemi kullanr.Hat ierii = x x D x LBurada; = 3,142D = ap, metreL = Uzunluk, metreSonu metrekptr.ou zaman ap in cinsinden verildii iin ayn formlde ap in olarak deitirirsek syle olur.Hat ierii = x x (d x 0.0254) x LBurada d = ap, intir.rnek:Bir hat 12 in apnda ve 300 m uzunluundadr. Hattn ierini yle hesaplayabiliriz: x 3.142 x (12 x 0.0254) x 300 = 21.893 m= 21 893 ltNOT: abuk bir yaklam aadaki formlle bulunabilir:( )ton) metrik / (litre2in ap,erii Hat2(Yukardaki forml yaklaktr!)III.10.2. Hatt n tel enmesiHattn ieriini elde etmek iin sklkla kullanlan yntem hattn boaltlmasdr. Bunun anlam, ykn tamamn doldurmadan veya boaltmadan nce hattaki maln belirli bir miktar (Saybolt hattnnieriinin%150sini nerir) boaltlmal veyadoldurulmaldr. Bumiktar 81SAYBOLT GZETM EL KTABIaktarldktan sonra, gnderilen ve alnan miktar kontrol edip lmek iin ilem durdurulur. Bu ilemin sonucu aktarmaya balamadan nce hattn durumu hakknda bilgi verilir.Alnan ve verilen miktarlar arasnda salkl bir karlatrma yapmak iin bu hacimler standart hacimler olarak hesaplanmaldr.rnek:123 Numaral sahil tankndan motorin boaltlmaktadr (sayfa 62de Tank Kart). Kullanlan sahil hattnnierii 700mtr. Sahil ilegemi birinci boaltmmiktarnn1000m olduunda mutabktrlar.Geminin 5 numaral merkez tankndan 2 numaral gverte hatt ile bahsedilen 123 numaral sahil hatt zerinden 1000 m yk boaltlmtr.Tesisatagresahil hatt rniledoluolmaldrvegemideki 2numaral gvertehatt botur.Tank 123G.O.V.(Brt Gzlenen Hacim)ScaklkG.S.V.(Brt Standart Hacim)litre C LitreAl ls 902 132 9.2 906 462Kapan ls 1 865 204 8.1 1 876 208Alnan Miktar 963 072 969 7465 Merkez, Tahliye ncesi 3 523 865 7.0 3 548 1805 Merkez, Tahliye Sonras 2 524 900 7.0 2 542 322Boaltlan 998 965 1 005 858Gverte Hatt 35 500 35 745(Gverte Hattnn Dlmesi)(963 465) (970 113)Fark 393 367Yukardaki rnekte tahliye ileminden nce gverte hatt boaltlmtr.Bu hattn hacmi 35 500 litredir.Sahil tank younluu, tahliye ncesi= 0.8420 (15C)Sahil tank younluu, tahliye sonras= 0.8369 (15C)Gemi younluu= 0.8321 (15C)82SAYBOLT GZETM EL KTABIIII.11.TEORK YOUNLUKBir sahil tankna alnan ktlenin kontrol iin veya biti ls iin veya boaltlan miktarn salamasn yapmak iin; gzetmen, teorik bir younluk hesaplamak zorundadr.Bu teorik younluk aadaki gibi hesaplanabilir: Standart hacim (15C daki litre) ve ktle (kg) olarak tahliyeden nce sahiltanknn ierii hesaplanr. laveedilenrnnyounluuvastasylailaveedilenmiktarnstandart hacimve ktlesi hesaplanr. Standart hacimlerbirbirinevektlelerbirbirineeklenir. imdi toplamktletoplam standart hacme blnr. Bu teorik younluktur.rnek:Bir gemi, 123 numaral sahil tankna 5000 mtonluk bir yk (konimento miktar) boaltlmtr. Sahil tanknn 15Cdaki younluu 0.8420dir. 123nolu sahil tanknn 9.2Cdaki al ls 1000 mmdir (Enraf).G.O.V. = 902 132 ltV.C.F. = x 1.0048G.S.V = 906 462 lt (15C)Younluk = x0.8420Ktle = 763 241 kgKonimento Deerleri: Younluk(15C) = 0.8321Litre (15C) = 6 008 893Kilogram = 5 000 000Hesaplama:Tahliye ncesi = 906 462 litre (15C) 763 241 kgTahliye Edilen = + 6 008 893 litre (15C) + 5 000 000kgTahliye Sonras = 6 915 355 litre (15C) 5 763 241 kgkg/lt 0.8334 lt 355 915 6 kg 241 7635Younluk Teorik Aadaki denklem, tahmil-tahliye ileminde nceki ve sonraki younluklar ve rn seviyelerini esas alan teorik younluun hzl bir tahminini yapmak iin kullanl bir yntemdir:83SAYBOLT GZETM EL KTABI( ) ( )Ykseklik ToplamSeviyesi Ksmn Eklenen x YounluuEklenenin Seviye nceki x Younluk nceki +Bu bant sadece tahmin iin kullanlr. Tam doru bir hesaplama deildir !rnek:Bir sahil tank 15C da 0.8400 younluklu motorin iermektedir. 1000 mm seviyesine kadar doludur.Tahliye sonrasnda mal ykseklii 3000 mmdir.lave edilen maln 15C daki younluu 0.8200dir( ) ( ) [ ]0.826730001000 -3000x 0.82001000 x 0.8400 Younluk Teorik Yaklak +3000 mm1000 mm0.82000.840084SAYBOLT GZETM EL KTABIIV. Gemi l erIV.1.LMGemi gvertesindeki lmler kontrol lmolarakgznndebulundurulmaldr. Gemi tanklarnnkalibrasyonu(ayarlanmas) sahil tanklarnnki kadar dorudeildir. Buyzden gemideki lmlerin asl kullanm, konimento ve boaltlan mala karlk gemi rakamlarnn karlatrlmas iindir. Yklemelimanndaki gemi rakamlar ileboaltmadannceki gemi rakamlar arasnda byk bir fark bulunmad zaman Saybolt gzetmeni, seyahat sresince ykte herhangi bir kayp olumadna karar verebilir.IV.1.1. skandi lveya Bol uk l m (Soundi ng veya Ul l age)Denizde giden gemilerin gvertelerindeki lmler genellikle derinlik lm olarak alnmazlar. ounlukla dolu gemilerin gvertesindeki lmler boluk lmdr, bunun anlam lmler ykn stndeki boluktanbir referans yksekliine kadar birlikte alnr. (Toplamtank ykseklii stten aaya dorudur).Gemitanklarnda okaz yk kaldzaman,iskandil(sounding-dolulukvederinlik)ls alnr. rnein bir ham petrolykboaltldzaman baz tortular(ROB)yktanklarnda kalacaktr. Bu yk referans ykseklii ile eletirilerek ou zaman iskandil veya derinlik (dip) olarak llecektir.Teknenin gvertesindeki resmi lm noktalar; Boluk borusu veya boluk tapas, Bir tankn ambar aznn iinde iaretler eklindedir.erit metrenin indirilmek zorunda olduu yerde ikientik iaretlenmelive okunmaldr. Bu geminin boluk tablosundan salanabilir.85SAYBOLT GZETM EL KTABIGittike daha fazla sayda gemi otomatik aletlerle donatlmaktadr. Modern gemiler sklkla bir ykkontrol odas kullanmaktdrlar, buradakontrol panelindenboluklar okunabilir. Eer otomatik aletler kullanlyor ise, mevcut depolama pozisyon okumalar kaydedilmeli ve gemi kalibrasyon tablolarndan kontroledilmelidir. Eer herhangibir fark yoksa otomatik aletler kullanlabilir. Farklar veya yanllklar olutuu zaman, elile lm yaplmaldr. Bu kontrol uygulanamad