SCAPULA - drtus.com · • Linea terminalis ;arkada S 1 vertebradaki promontorium ’dan başlayıp, yanlardailium’lardaki linea arcuata’dan ve pubis’lerdeki pecten ossis pubis

DrTus.com i lk ve tek tus porta l ı

ANATOMĐANATOMĐANATOMĐANATOMĐ

1

1

SCAPULA • Üst kenarındaki incisura scapulae denilen çentik, canlıda ligamentum transversum scapulae

superius ile delik haline getirilir. Delikten n. suprascapularis,ligamentin üzerindenise a.v. suprascapularis geçer. N. suprascapularis, kola abdüksiyon hareketini başlatan kasın (m. supraspinatus) siniridir.

• Processus coracoideus denilen çıkıntısına; m. pectoralis minor, m. coracobrachialis ve m. biceps brachii’nin caput breve’si tutunur.

• Acromion, spina scapulae’nin geniş olan lateral ucudur. Üst ekstremite uzunluğunun ölçülmesinde kullanılan proksimal noktadır. M. deltoideus (kolun esas abdüktör kası) ile m. trapezius (omuz çökmesini önleyen kas) tutunur.

HUMERUS • Tuberculum minus’a m. subscapularis insersiyo yapar. • Tuberculum majus’a yukardan aşağı doğru; m. supraspinatus-m. infraspinatus-m. teres minor

tutunur. • Sulcus intertubercularis; tüberkülüm’ler arasındaki oluktur. Oluktan, m. biceps brachii’nin caput

longum’unun tendonu geçer. Bu tendon aynı zamanda omuz ekleminin içinden geçen tek tendondur. Oluğun tabanına m. latissimus dorsi (gövdeyi yukarı çeken esas kas) insersiyo yapar.

• Oluğun iç kenarına (crista tuberculi minoris’e) m.teres major, oluğun dış kenarına (crista tuberculi majoris’e) m. pectoralis major tutunur.

• Collum chirurgicum, humerus’un en zayıf yeridir. Humerus en çok buradan kırılır. Kırıklarında yakın komşuluk nedeniyle, n. axillaris ile a.v. circumflexa humeri posterior yaralanabilir.



2

2

• Sulcus nervi radialis; gövdenin arka yüzündeki bu olukta, n. radialis ile a. profunda brachii (a. brachialis’in dalı) seyreder.

• Sulcus nervi ulnaris; epicondylus medialis’in arkasındaki bu oluktan, canlıda n. ulnaris geçer. • Humerus’un suprakondüler kırıklarında, a. brachialis ve n. medianus yaralanabilir.

EL KEMĐKLERĐ (OSSA MANUS)

EL BĐLEĞĐ KEMĐKLERĐ (OSSA CARPI) Bir elde 8 tanedir. Dörderli iki sıra oluşturur. Proksimal sıra, lateralden-mediale: Os scaphoideum-Os lunatum-Os triquetrum-Os pisiforme

(Sirkteki Leopar Tribüne Pisledi) Distal sıra, lateralden-mediale: Os trapezium-Os trapezoideum-



3

3

Os capitatum-Os hamatum (Trapez Trapezcinin Canını Hafifletti)

• Os scaphoideum; en çok kırılan karpal kemiktir. Proksimal sıranın en büyük kemiğidir. • Os pisiforme; os triquetrum’un üzerindedir. M. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından

aynı zamanda sesamoid bir kemiktir. • Os trapezium;birincimetakarpalkemikile os scaphoideum arasındadır. El başparmağı eklemine (art.

carpometacarpalis pollicis) katılan karpal kemiktir. • Os lunatum; luksasyonu en çok görülen karpal kemiktir. Çıkığında n. medianus zedelenir.

OS COXA (Ilium, Ischium, Pubis)

• Spina iliaca anterior superior (SIAS); crista iliaca’nın ön ucudur. Üç yapı tutunur.

� M. sartorius (uyluğa ve bacağa fleksiyon yaptıran kas)

� Ligamentum inguinale; m. obliquus externus abdominis’in aponörozunun kalınlaşması ile

oluşur.

� M. tensor fasciae latae

• Foramen obturatum; bu deliği membrana obturatoria kapatır. Bu membranın dış tarafından m. obturatorius externus, iç tarafından m. obturatorius internus başlar.

• Tuber ischiadicum; ischium’un alt-arka yüzün deki çıkıntıdır. Oturur pozisyonda yere temas eden kemik kısmıdır.

FORAMEN ISCHIADICUM MAJUS; incisura ischiadica major, spina ischiadica, lig. sacrotuberale ve lig. sacrospinale ile sınırlanan bu delik, pelvis’ten gluteal bölgeye bir açıklıktır. Foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük oluşum m. piriformis’tir (plexus sacralis bu kasın üzerinde oturur). Kas, bu delikten geçerken yukarısında ve aşağısında birer küçük açıklık kalır.

� Foramen suprapiriforme’den geçen oluşumlar;

- A.v. glutea superior ve n. gluteus superior.

� Foramen infrapiriforme’den geçen oluşumlar;

- A. v. glutea inferior ve n. gluteus inferior

- N. ischiadicus, n. cutaneus femoris posterior - N. pudendus - A.v. pudenda interna

FORAMEN ISCHIADICUM MINUS; incisura ischiadica minor, spina ischiadica, tuber ischiadicum ve önceki deliğin oluşumuna katılan aynı ligamentlerle sınırlanır. Gluteal bölgeden perineum’a bir açıklıktır. Foramen ischiadicum minus’tan geçen anatomik yapılar;

- N. pudendus

- A.v. pudenda interna

- M. obturatorius internus’un tendonu ve siniri

• N. pudendus ile a.v. pudenda interna, hem for. ischiadicum majus’tan hem de for. ischiadicum minus’tan geçer. Bu damar sinir paketi daha sonra m. obturatorius internus’un fasyası üzerindeki canalis pudendalis (Alcock kanalı)’ten geçerek perine bölgesinde dağılır.



4

4

PELVĐS

Yanlarda ve önde iki os coxa, arkada sacrum ve os coccygis’in birleşmesi ile meydana gelir.

• Linea terminalis;arkada S1 vertebradaki promontorium’dan başlayıp, yanlardailium’lardaki linea

arcuata’dan ve pubis’lerdeki pecten ossis pubis ile crista pubica’lardan geçip, önde symphysis pubica üzerinde birleşen hayali bir çizgidir. Linea terminalis’in üstünde kalan pelvis bölümüne pelvis major, altında kalana ise pelvis minor denir. Linea terminalis aynı zamanda, pelvis minor’un üst girişinin de (apertura pelvis superior) sınırını yapar.

PELVĐS ÇAPLARI Apertura pelvis superior (pelvis girişi) ile ilgili mesafeler • Conjugata anatomica (diameter anteroposterius); promontorium ile symphysis pubica’nın üst



5

5

kenarı arasındaki mesafedir (12 cm). • Conjugata vera (obstetrica); promontorium ile symphysis pubica’nın arka yüzünün orta noktası

arasındaki mesafedir. Apertura pelvis superior ile ilgili en dar mesafedir (11 cm). Doğumda önemlidir.

• Conjugata diagonalis; promontorium ile symphysis pubica’nın alt kenarı arasındaki mesafedir. Vaginal tuşe ile ölçülebilen tek mesafedir (12.5 cm).

AYAK BĐLEĞĐ KEMĐKLERĐ (OSSA TARSI)

7 tanedir.

Proksimal sırayı calcaneus ve talus yapar. Distal sırayı ise, medialden-laterale; os cuneiforme medialeos cuneiforme intermedium-os cuneiforme laterale-os cuboideum oluşturur. Os naviculare, talus başı ile kuneiform kemikler arasındadır.

Talus • Calcaneus, os naviculare, tibia ve fibula ile eklem yapar.

Calcaneus

• Achilles tendonu (tendo calcaneus) calcaneus’a tutunur.

VERTEBRALAR • Tipik bir vertebra’nın arcus vertebrae’si üzerinde 7 tane çıkıntı vardır.

� Processus articularis superior ve processus articularis inferior (zygapophyses); her iki tarafta, pedikülolaminar birleşmeden yukarıya ve aşağıya doğru uzanan ikişer çıkıntıdır.

� Processus transversus; her iki tarafta, pedikülolaminar birleşmeden yanlara doğru uzanan birer çıkıntıdır.

� Processus spinosus; iki taraf lamina arcus vertebrae’nin arkada birleşmesi ile oluşan tek bir çıkıntıdır.

• Lamina arcus vertebrae; processus spinosus ile processus transversus arasında kalan arcus vertebrae bölümüdür.

• Pediculus arcus vertebrae; processus transversus ile corpus vertebrae arasında kalan arcus vertebrae bölümüdür.



6

6

SERVĐKAL VERTEBRALAR

• Servikalvertebraların en karakteristik özelliği, processus transversus’larındaki foramen transversarium vertebrae cervicales denilen deliktir. C

7 vertebra hariç, diğer servikal

vertebralardaki bu deliklerden a.v. vertebralis geçer. C7’ninkilerden sadece v. vertebralis geçer.

C1 (atlas)

• Corpus vertebrae’si ve processus spinosus’u yoktur. • Arcus posterior’unda bulunan sulcus arteriae vertebralis’ten a. vertebralis ile n. suboccipitalis

(C1 spinal sinirin arka dalı) geçer.

• Arcus anterior’un arka yüzünde fovea dentis adı verilen çukur bulunur

C2 (axis)

• Servikal vertebraların en kuvvetlisidir. • Atlas (fovea dentis) ile eklem yapan dens axis isimli bir çıkıntısı vardır. Dens axis’i, ligamentum

transversum atlantis pozisyonunda tutar.

C7 (vertebra prominens)

• Processus spinosus’u ve processus transversus’ları en uzun servikal vertebradır. • Canlıda elle muayenede, spinalçıkıntısı hissedilebilen tek servikalvertebradır. Bu nedenle

vertebraların sayılmasında kullanılır. • Processus spinosus’u çatalsız tek servikal vertebradır. • En küçük foramen transversarium’u olan servikal vertebradır. Foramen transversarium’larından

sadece vertebral ven geçer, a. vertebralis geçmez.

KRANYUM KEMĐKLERĐ (OSSA CRANII)

NEUROCRANIUM OS FRONTALE • Fossa glandulae lacrimalis’e, canlıda glandula lacrimalis’in orbital parçası oturur. • Sutura frontalis persistens(sutura metopica);genellikle altıncı yaştan sonra kaybolan bu sütür,

bazen kalıcı olabilir. Kırık ile karıştırılabilir.

OS PARIETALE • Sulcus arteriae meningeae mediae; iç yüzde görülen bu oluklar, a. meningea media’nın dallarına

aittir. Bu dalların açılması, epidural hemorajilere neden olur. • Yenidoğanda bulunan 6 fontanelin de yapısına katılan tek kemiktir.

OS ETHMOIDALE • Lamina perpendicularis; septum nasi’nin üst parçasının büyük bölümünü oluşturur. • Lamina cribrosa; cavitas nasi’nin çatısının büyük bölümünü yapar. Üzerinde bulunan

deliklerden(foramina cribrosa), olfaktor sinir uzantıları kafa içine geçer. • Crista galli isimli çıkıntısına, falx cerebri tutunur. Bulbus olfactorius, crista galli’nin her iki tarafında,

lamina cribrosa üzerinde oturur. • Labyrinthus ethmoidalis; iki laminalı olan bu parçanın, dış laminası orbita iç duvarının, iç laminası da

burun boşluğunun dış duvarının yapısına katılır. Đki lamina arasında etmoidal sinüsler bulunur. Burnun dış duvarındaki concha nasalis superior, concha nasalis media ve concha nasalis suprema



7

7

(bazen bulunur) ile meatus nasi medius’taki processus uncinatus, labyrinthus ethmoidalis’in uzantılarıdır.

OS OCCIPITALE

• Foramen magnum; kafa iskeletindeki en büyük deliktir. Canalis vertebralis ile fossa cranii posterior’u bağlar. Medulla oblongata (bulbus) ile medulla spinalis arası sınırdır.

Bu delikten;

� medulla spinalis ile onu saran zarlar, � a. vertebralis’ler ve dalları (a. spinalis anterior ile a. spinalis posterior’lar), � C

1-3 spinal sinirlerin meningeal dalları ve

� n. accessorius’un (XI nci kranyal sinir) spinal parçası geçer.

• Clivus; küçük bir bölümünü sfenoid kemik gövdesinin oluşturduğu bu düz alana, canlıda medulla oblongata (bulbus) ile pons oturur. Plexus venosus basilaris, clivus üzerindedir.

• Canalis nervi hypoglossi’den, dilin motor siniri olan n. hypoglossus ile a. pharyngea ascendens’in meningeal bir dalı geçer.

OS SPHENOIDALE • Chiasma opticum, bu kemik üzerinde oturur. • Sella turcica; sulcus prechiasmaticus’un arkasında tuberculum sellae denilen bir tümsek bulunur. Bu

tümseğin arkasında da içinde hipofiz bezinin oturduğu derin bir çukur vardır. Fossa hypophysialis denilen bu çukur, arkadan dorsum sellae isimli bir tümsek ile sınırlanır. Bu üç yapı birlikte sella



8

8

turcica adı ile bilinir. • Sulcus caroticus, içinde a. carotis interna var. • Canalis opticus; küçük kanatların iki kökü arasındadır. N. opticus ile a. ophthalmica geçer. • Sulcus tubae auditivae • Foramen rotundum; fossa cranii media’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar. Đçinden n. maxillaris geçer.

• Foramen ovale; fossa cranii media’yı, fossa infratemporalis’e bağlar. Đçinden n. mandibularis geçer. • Foramen spinosum; fossa cranii media’yı, fossa infratemporalis’e bağlar. A. meningea media ile n.

mandibularis’in meningeal dalı geçer.

OS TEMPORALE • Canalis caroticus; foramen jugulare’nin hemen ön tarafındadır. Đçinden a. carotis interna geçer. • Tegmen tympani;buince kemiklamel, antrum mastoideum, cavitas tympani ve semicanalis

musculi tensoris tympani’nin çatısını yapar. • Meatus acusticus internus; iç kulağı fossa cranii posterior’a bağlar. Başlangıcına porus acusticus

internus denir. Meatus acusticus internus’tan; n. facialis, n. intermedius (n. facialis’in duyu kökü), n. vestibulocochlearis ve a.v. labyrinthi geçer. Ganglion vestibulare, meatus’un dibinde lokalizedir.

• Canalis nervi facialis; içinde n. facialis ve ganglionu (ganglion geniculi) bulunur. N. facialis, kemik içi en uzun seyir gösteren kranyal sinirdir. Kanal içinde üç tane dal (Ganglion geniculi hizasında kanalı terk eden n. petrosus major, n. stapedius ve chorda tympani) verir.

• Foramen stylomastoideum; n. facialis kafatasını buradan terk eder. • Foramenjugulare (TO=Temporal+Oksipital); temporal ile oksipital kemik arasında kalan bu açıklıktan,

öndenarkaya doğru; sinus petrosus inferior, a. pharyngea ascendens’inmeningeal dalı, n. glossopharyngeus, n. vagus, n. accessorius, a. occipitalis’in meningeal dalı ve sinus sigmoideus (v. jugularis interna) geçer.

• Impressio trigeminalis; ganglion trigeminale’nin izi. • Foramen lacerum (TOS= Temporal + Oksipital + Sfenoid); çatısından ACI ve n. canalis

pterygoidei (Vidian siniri) geçer. • Canalis musculo tubarius



9

9

VISCEROCRANIUM

MANDIBULA

• Foramen mandibulae;ramus mandibulae’niniç yüzündekibu delik, canalis mandibulae’nin başlangıcıdır. V.a.n. alveolarisinferior, bu delikten kanala girerek alt dişleribesler ve duyusunu taşır. Alt dişlerin anestezisi için anestezik madde foramen mandibulae’ye verilir.

• Foramen mentale; genellikle alt ikinci premolar diş seviyesinde bulunan bu delikten, v.a.n. alveolaris inferior’un terminal dalları (v.a.n. mentalis) geçer.

VOMER

• Septum nasi’nin arka-alt bölümünün büyük parçasını oluşturur.

MAXILLA • Os nasale’lerle birlikte apertura piriformis’in sınırlarını yapar. • Os palatinum’larla birlikte palatum durum (sert damak)’u oluşturur. Sert damağın 3/4 ön bölümünü iki

taraf maksilla’nın processus palatinus’ları, 1/4 arka bölümünü ise palatin kemiklerin lamina horizontalis’leri yapar.

• Sulcus infraorbitalis ve canalis infraorbitalis; maksilla’nın lamina orbitalis’indedir. Đçinden v.a.n infraorbitalis geçer. Kanal, maksilla’nın ön yüzüne foramen infraorbitale isimli delik ile açılır.

• Sinus maxillaris; Paranazal sinüslerin en büyüğüdür. Molar dişlerle komşuluk yapar. Duvarları çok ince olduğundan sinüsteki bir tümör, orbita tabanını iterek bulbus oculi’de yer değişikliğine neden olabilir. Molar dişlerin çekilmesi sırasında sinüsün tabanı hasar görebilir.

ORBĐTA BOŞLUĞUNUN DUVARLARI

• Üst duvar(paries superior); başlıca frontal kemiğin pars orbitalis’iyapar. Apekse yakın küçük bir bölümünü sfenoid kemiğin ala minor’u oluşturur. Bu duvar, orbita boşluğunu fossa cranii anterior’dan ayırır. Glandula lacrimalis, bu duvarın dış bölümündeki çukurda oturur.

• Dış duvar (paries lateralis); sfenoid kemiğin ala major’u ile zigomatik kemiğin processus frontalis’i yapar. Orbita’nın en kalın duvarıdır. Fissura orbitalis inferior ile alt duvardan, fissura orbitalis superior ile üst duvardan ayrılır.

• Đç duvar (paries medialis); arkadan-öne doğru; corpus sphenoidale, etmoid kemiğin lamina orbitalis’i os lacrimale ve maksilla’nın processus frontalis’i yapar. Duvarın en büyük bölümünü etmoid kemiğin lamina orbitalis’i oluşturur ( arkadan-öne doğru; SELaM olarak kodlanabilir).

• Alt duvar (paries inferior); maksilla’nın facies orbitalis’i, zigomatik kemiğin facies orbitalis’i ve palatin kemiğin processus orbitalis’i yapar. Duvarın en büyük bölümünü, orbita boşluğunu sinus maxillaris’ten ayıran maksilla’nın facies orbitalis’i yapar.

FISSURA ORBITALIS SUPERIOR; Orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. Bu yarıktan n. oculomotorius, n. trochlearis ve n. abducens (göz kasları ile ilgili kranyal sinirlerdir), n. trigeminus’un oftalmik dalının dalları (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior ve bazen v. ophthalmica inferior geçer. N. abducens, n. oculomotorius, n. nasociliaris, n. opticus ve a. ophthalmica, ANULUS TENDINEUS COMMUNIS (ZINN HALKASI)’ten geçen anatomik yapılardır.

FISSURA ORBITALIS INFERIOR; Orbita’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar. Đçinden; n. maxillaris ve onun zigomatik dalı, a.v. infraorbitalis ve v. ophthalmica inferior’un plexus pterygoideus’la olan küçük bağlantı dalları geçer.



10

10

BURUN BOŞLUĞUNUN DUVARLARI

• Üst duvar; önden-arkaya doğru nazal, frontal, etmoid ve sfenoid kemik (NeFES olarak kodlanabilir). • Alt duvar (sert damak); maksilla ve palatin kemiğin lamina horizontalis’i. • Đç duvar (septum nasi); başlıca etmoid kemiğin lamina perpendicularis’i, vomer ve cartilago septi

nasi yapar. Ön-üst bölümüne; nazal kemikler ve frontal kemiğin spina nasalis’i, arka-üst bölümüne; sfenoid kemiğin rostrum sphenoidale ve crista sphenoidalis’i, alt bölümüne de; maksilla’nın crista nasalis’i ile palatin kemiğin crista nasalis’i.

• Dış duvar; etmoid kemiğin uzantıları olan concha nasalis superior ve media, bir visserokranyum kemiği olan concha nasalis inferior, maksilla’nın processus frontalis’i, nazal kemik, lakrimal kemik, palatin kemiğin lamina perpendicularis’i ve sfenoid kemiğin processus pterygoideus’unun lamina medialis’i yapar.

• Zigomatik kemik burun boşluğu duvarlarına katılmaz!!!

FOSSA INFRATEMPORALIS

Fossa infratemporalis; foramen ovale ve foramen spinosum ile fossa cranii media’ya bağlanır. Foramen mandibulae’de bu fossa’dadır.

Đçinde bulunan anatomik yapılar

• A. maxillaris ve dalları; bu fossada verdiği dalların en önemlisi a. meningea media’dır. • Parotis bezinin derin parçası • Ganglion oticum; n. glossopharyngeus’la ilgili parasempatik gangliondur. Hedef organı glandula

parotidea’dır. • M. temporalis’in insersiyosu; bu kas hem fossa temporalis’te, hem de fossa infratemporalis’tedir. • M. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis • N. mandibularis ve dalları (n. lingualis, n. alveolaris inferior ve n. auriculotemporalis). • Chorda tympani; n. facialis’in dalıdır. Dilin 2/3 ön bölümünden tat duyusunu taşır. Ayrıca glandula

submandibularis ve glandula sublingualis’le ilgili parasempatik lifleri içerir. • Plexus pterygoideus; çiğneme kaslarının venlerinin oluşturduğu pleksustur.

FOSSA PTERYGOPALATINA

• Orbita apeksinin altında küçük, piramidalbir boşluktur. Sfenoid kemiğin processus pterygoideus’uile maksilla arasındadır.

• Fissura orbitalis inferior ile fissura pterygomaxillaris’in kesişim yerinde bulunur.



11

11


• N. maxillaris • A. maxillaris’in terminal parçası; bu arter hem fossa infratemporalis’te, hem de fossa

pterygopalatina’dadır. Fossalara geçiş yeri fissura pterygomaxillaris’tir. • Ganglion pterygopalatinum; n. facialis’le ilgili parasempatik gangliondur. Hedef organı glandula

lacrimalis’tir. Parasempatik ganglionların en büyüğüdür. • N. canalis pterygoidei (Vidian siniri)

Fossa pterygopalatina’nın bağlantıları

• Fissura orbitalis inferior ile orbita’ya, • Foramen rotundum ile fossa cranii media’ya • Foramen sphenopalatinum ile cavitas nasi’ye • Fissura pterygomaxillaris ile fossa infratemporalis’e • Foramen palatinum majus ve foramina palatina minora’lar ile ağız boşluğuna.



12

12

• Gomphosis: Diş kökleri ile çene kemikleri arasındaki eklem (articulatio dentoalveolaris). Vücuttaki tek örnektir.

Fibröz kıkırdak Yapısındaki Oluşumlar Discus articularis’i olan sinovyal eklemler; • Articulatio sternoclavicularis • Articulatio acromioclavicularis • Articulatio radioulnaris distalis • Articulatio radiocarpalis • Articulatio temporomandibularis.

Meniscus’u olan sinovyal eklem • Articulatio genus

Labrum articulare • Articulatio humeri (labrum glenoidale) • Articulatio coxae (labrum acetabuli) Fibröz kıkırdak yapısında halka şeklinde bir oluşumdur. Artiküler kenarlara tutunur. Konkav eklem yüzünü derinleştirir ve temas alanını artırır. Vücutta sadece iki eklemde vardır. Articulatio humeri (labrum glenoidale) ve articulatio coxae (labrum acetabuli).

SĐNOVYAL EKLEM TĐPLERĐ

Sinovyal eklemler, eklem yüzlerinin şekline göre yedi tipe ayrılır;



13

13

ARTICULATIO HUMERI (ARTICULATIO GLENOHUMERALIS)

Caput humeri ile cavitas glenoidalis arasında kurulu sferoid tip eklemdir. Cavitas glenoidalis’in

derinliğini artıran labrum articulare (labrum glenoidale)’si vardır. Kapsülün en zayıf yeri ön-alt

bölümüdür. Eklem kapsülünü; önden m. supscapularis, üstten m. supraspinatus, arkadan m. teres

minor ve m. infraspinatus destekler.

ARTICULATIO CUBITI

Üç eklemden oluşur. Đki kemik arasında kurulu bir eklem olduğu için art. composita’dır.

• Art. humeroulnaris; humerus’un trochlea humeri’si ile ulna’nın incisura trochlearis’i arasında ginglimus tip eklemdir.

• Art. humeroradialis; humerus’un capitulum humeri’si ile radius başı arasında sferoid tip eklemdir. • Art. radioulnaris proximalis; radius başı ile ligamentum anulare radii ve ulna’daki incisura radialis

arasında trokoid tip eklemdir.

� Lig. anulare radii; radius başını kuşatıp, ulna’daki incisura radialis’in uçlarına tutunur. Radius başını, ulna’daki incisura radialis’te tutar.

ARTICULATIO RADIOCARPALIS

Radius’un distal ucu ile os scaphoideum ve os lunatum arasında, bir discus articularis aracılığıyla



14

14

ulna distal ucu ile os triquetrum arasında kurulu elipsoit tip eklemdir. Os pisiforme ekleme katılmaz.

Discus articularis, articulatio radioulnaris distalis’in discus articularis’i ile devamlıdır.

ARTICULATIO CARPOMETACARPALIS POLLICIS Birinci metakarpal kemik ile os trapezium arasında kurulu sellar tip eklemdir. Başparmak, hareketlerinin büyük bölümünü bu eklemde yapar.

ARTICULATIO COXAE Femur başıile acetabulum’dakifacieslunata arasında kurulu sferoid tip eklemdir. Acetabulum’u

derinleştirmek amacıyla labrum acetabuli denilen bir labrum articulare’si vardır.

Ligamentleri • Lig. iliofemorale; eklemin en güçlü ligamentidir. Ters “Y” harfi şeklinde olan bu ligament, uyluğun

aşırı ekstensiyonunu önleyen esas ligamenttir. Ek olarak aşırı addüksiyon, abdüksiyon ve dış rotasyonunu da sınırlar. Eklemin stabilizesinden sorumlu en önemli ligamenttir.

• Lig. pubofemorale; Uyluğun aşırı abdüksiyonunu önler. • Lig. ischiofemorale; Uyluğun aşırı iç rotasyonunu önler. • Zona orbicularis; eklem kapsülünün derin liflerinin bir bölümü, femur boynunu sararak bu ligamenti

oluşturur. Negatif hava basıncından sonra, femur başını acetabulum’da tutan en önemli yapıdır.

• Lig. capitis femoris (lig. teres femoris); Uyluk fleksiyondayken yapılan addüksiyon ve dış rotasyonu sınırlar. Đçerisinde femur başını besleyen a. obturatoria’nın r. aceteabularis’i bulunur.

• Lig. transversum acetabuli; labrum acetabuli’nin bir parçasıdır.



15

15

ARTICULATIO GENUS

Femur ile tibia arasında bikondüler tip eklemdir. Ekleme, vücudun en büyük susamsı (sesamoid)

kemiği olan patella’da katılır ve femur’un kondülleri ile eklem yapar.

Eklemin stabilizesini sağlayan en önemli oluşum, m. quadriceps femoris’tir(özellikle m. vastus

medialis ve m. vastus lateralis).

Menisküs içeren eklemdir.

Dış ligamentleri (ekstrakapsüler ligamentler) • Lig. patellae; m. quadriceps femoris’in tendonunun kalınlaşmış orta parçasıdır. • Lig collaterale fibulare; n. fibularis (peroneus) communis’le komşudur. • Lig. collaterale tibiale;eklem kapsülüne ve meniscus medialis’e tutunması vardır. Meniscus

medialis’e tutunması olan tek ligamenttir. Eklemin stabilizesinden sorumlu en önemli ligamenttir.

• Lig. popliteum obliquum; m. semimembranosus’un tendonunun bir parçasıdır. • Lig. popliteum arcuatum; M. popliteus’un origo liflerinin yoğunlaşmasından meydana gelir.

Bacağın iç rotasyonunu kontrol eder.

Đç ligamentleri (intraartiküler ligamentler)



16

16

• Lig. cruciatum anterius; Femur üzerinde tibia’nın öne hareketini sınırlar. Bacak fleksiyondayken gevşek, ekstensiyondayken gergindir. Bacağın aşırı ekstensiyonunu önler.

• Lig. cruciatum posterius; Özellikle fleksiyondaki dize ağırlık bindiğinde(örn. merdiven çıkarken, yokuş çıkarken), femur’u stabilize eden esas yapıdır. Femur üzerinde tibia’nın arkaya hareketini sınırlar. Bacak fleksiyondayken gergin, ekstensiyondayken gevşektir. Bacağın aşırı fleksiyonunu önler.

• Lig transversum genus; menisküslerin ön uçlarını birleştiren bu ligament, menisküslerin birlikte hareket etmesini sağlar.

• Lig. meniscofemorale anterius ve lig. meniscofemorale posterius; meniscus lateralis’in uzantılarıdır. Her ikisi de meniscus lateralis’in arka boynuzundan femur’un medial kondülüne uzanır.



17

17

ARTICULATIONES PEDIS (AYAK EKLEMLERĐ)

ARTICULATIO TALOCRURALIS

Tibia, fibula ve talus arasında kurulu ginglimus tip eklemdir.

Ligamentleri • Lig. collaterale mediale (lig. deltoideum); malleolus medialis ile tarsal kemikler arasında

uzanır. Ayağın aşırı eversiyonunu önler. Dört parçası vardır. Pars tibionavicularis - pars tibiocalcanea -pars tibiotalaris posterior - pars tibiotalaris anterior.

• Lig. collaterale laterale; malleolus lateralis’ten başlar. Lig. talofibulare anterius, lig. talofibulare posterius ve lig. calcaneofibulare denilen üç parçası vardır. Ayağın aşırı inversiyonunu önler.

ARTICULATIO SUBTALARIS (ART. TALOCALCANEA)

Talus ve calcaneus arasında kurulu plana tip eklemdir.

Eversiyon(iç rotasyon + abdüksiyon)ve inversiyon(dış rotasyon + addüksiyon)hareketlerinin büyük bölümü bu eklemde yapılır. Küçük bir bölümü art. tarsi transversa’da yapılır.



18

18

ARTICULATIO TEMPOROMANDIBULARIS

Başın tek hareketlieklemidir. Temporalkemiktekifossa mandibularis ve tuberculum articulareile caput mandibulae (condylus mandibulae) arasında bikondüler tip eklemdir. Discus articularis’i vardır.

Ligamentleri

• Lig. sphenomandibulare; birinci faringeal arkus kıkırdağının (Meckel kıkırdağı) perikondriyumundan derive olur.

ARTICULATIO ATLANTOOCCIPITALIS

Atlas’ın massalateralis’inin üst yüzündekifacies articularis superior’larile oksipitalkemiğin condylus occipitalis’leri arasında elipsoit tip eklemdir. Başa fleksiyon-ekstensiyon, bir miktar lateral fleksiyon ve rotasyon yaptırır. Eklemin esas hareketi başa fleksiyondur. “EVET-YES” ifadesini verdiren baş hareketi bu eklemde yapılır.

Ligamentleri . • Membrana atlantooccipitalis anterior; atlas ile foramen magnum’un ön kenarı arasında uzanır. Kalın olan orta parçasına ligamentum atlantooccipitale anterius denir ve aşağı doğru vertebra gövdelerinin ön yüzünü örten ligamentum longitudinale anterius olarak devam eder. . • Membrana atlantooccipitalis posterior; atlas ile foramen magnum’un arka kenarı arasında uzanır. Seyir bakımındanlig. flavumile benzerdir. Trigonum suboccipitale(ense üçgeni)’nin döşemesiniyapar.

A. vertebralis ve n. suboccipitalis (C1 spinal sinirin arka dalı) tarafından delinir.



19

19

ARTICULATIO ATLANTOAXIALIS

Üç eklemden oluşur.

Art. atlantoaxialis lateralis; atlas’ın massa lateralis’lerindeki facies articularis inferior’lar ile axis’in processus articularis superior’ları arasında her iki yanda kurulu plana tip eklemdir.

Art. atlantoaxialis mediana; dens axis’teki facies articularis anterior, atlas’ın arcus anterior atlantis’indeki fovea dentis atlantis ve ligamentum transversum atlantis arasında kurulu trokoid tip eklemdir. Başın rotasyon hareketlerinin yapıldığı eklemdir. “HAYIR-NO” ifadesini verdiren baş hareketi (başın bir taraftan diğer tarafa çevrildiği hareket) bu eklemde yapılır.

Ligamentleri

• Ligg. alaria; başın rotasyon hareketlerini kontrol eden esas ligamentlerdir. Đki tanedir. Dens axis’in yanlarından condylus occipitalis’lerin medial kenarına uzanır.

• Ligamentum apicis dentis; dens axis’in tepesinden foramen magnum’un ön kenarına uzanır. Ligg. alaria’lar arasındadır. Bu ligament, notokord denilen embriyonik yapının kranyal ucunun kalıntısıdır.

• Ligamentum transversum atlantis; atlas’ın massa lateralis’lerinin medial kenarları arasında uzanır. Dens axis’i pozisyonunda tutan ligamenttir.

• Membrana tectoria; yukarıda bahsedilen ligamentlerin hepsini arkadan örter. Vertebra gövdelerinin arka yüzlerini örten ligamentum longitudinale posterius’un, axis’ten sonra yukarı doğru devamıdır.



20

20

SYMPHYSIS INTERVERTEBRALIS

Vertebra gövdeleri arasındaki simfizis tip eklemlerdir. Gövdeler arasında, discus intervertebralis denilen fibröz kıkırdak yapısında oluşumlar bulunur.

Ligamentleri

• Ligamentum longitudinale anterius; oksipital kemiğin baziler parçasından sakrum’a kadar uzanır. Vertebra gövdelerinin ve diskusların ön yüzünü örter. Columna vertebralis’in aşırı ekstensiyonunu önler.

• Ligamentum longitudinale posterius; membrana tectoria’nın devamı olarak C2 (axis) gövdesinin

arkasından başlar. Canalis vertebralis içinde aşağı doğru inerek, canalis sacralis’e kadar uzanır. Vertebra gövdelerinin arka yüzünü örten bu ligament, columna vertebralis’in aşırı fleksiyonunu önler.

ARTICULATIONES ZYGAPOPHYSIALES (FASET EKLEMLER)

Komşu vertebraların processus articularis superior’ları ile inferior’ları arasında kurulu plana tip eklemlerdir. Foramen intervertebrale’lere yakın olduklarından, hastalıkları yada yaralanmalarından spinal sinirler etkilenir.



21

21

Ligamentleri

• Ligg. supraspinalia; processus spinosus’ların uçlarını bağlar. Omurganın aşırı fleksiyonunu ve rotasyonunu önler. C7seviyesinden sonra yukarı doğru bu ligamentlerin yerini ligamentum nuchae alır.

• Ligg. interspinalia; komşu processus spinosus’ların aralarını doldurur. • Ligg. flava; atlas’tan, S

1 vertebra’ya kadar komşu lamina arcus vertebrae’leri bağlayan sarı renkli

elastik ligamentlerdir. Omurganın dik durmasında ve omurganın normal kavislerinin korunmasında fonksiyonları vardır.

• Ligamentum nuchae; C7 vertebra’nın processus spinosus’u ile protuberentia occipitalis externa arasında uzanır. Bu seviyede supraspinal ligamentlerin karşılığı olarak bulunur. Başın dik tutulmasına yardım eder ve aşırı fleksiyonunu önler.

BAŞ BÖLGESĐ Kafa kemikleri, beş tabakalı bir yapı ile örtülüdür. Bu yapıya, her katın baş harflerinin temsil ettiği SCALP adı verilir. • S (Skin, deri) • C (Connective doku, fascia superficialis) • A (Aponeurosis epicranialis, galea aponeurotica, fascia profunda) • L (Loose areolar doku, gevşek areolar tabaka); kafa dışı venleri, dural sinüslere bağlayan

emissaryan venler bu tabakadadır. Bu nedenle scalp’ın en tehlikeli tabakasıdır. • P (Pericranium); kafa kemiklerinin dış yüzünü örten periosteum’dur. SCALP’ın ilk üç tabakası (SCA),

birbirleri ile çok sıkı bağlantılıdır ve ayrılmaz. Bu nedenle tek bir tabaka gibidir ve scalp proper denir. Scalp, bu tabaka nedeniyle hareketlidir.

YÜZ KASLARI Yüzeyel fasyanın iki yaprağı arasında yer alan yüz kasları, ikinci faringeal (brankiyal) arkus’tan gelişirler ve bu arkın siniri olan n. facialis tarafından uyarılırlar. Yüz bölgesinde derin fasya yoktur.

M. ORBICULARIS OCULI Göz kapaklarının sfinkteridir. Kornea refleksinde gözleri kapatan kastır. M. orbicularis oculi, göz kapağını açan m. levator palpebrae superioris’in (bu kas n. oculomotorius tarafından uyarılır) antagonistidir.



22

22

M. BUCCINATOR

Yardımcı çiğneme kasıdır. Çiğneme hareketi sırasında molar dişlere karşı yanakları bastırarak, çiğnemeye yardım eder. Dil ile birlikte yiyeceğin yanak ve dişler arasında tutulmasını sağlar. Emme ve üfleme hareketlerini yaptırır. Üfleme kası olarak da bilinir. Ductus parotideus, bu kası delip üst 2. molar diş hizasında vestibulum oris’e açılır.

M. PLATYSMA

Ağzın açılmasına yardım eder. Ek olarak korku veya şaşkınlık ifadelerinde olduğu gibi, ağız köşelerini ve alt dudağı aşağıya çeker. Boyun derisini gerer. M. platysma, derin inspiryumda çalışır. V. jugularis externa, kasın altından geçer.

ÇĐĞNEME KASLARI

Her bir tarafta dört tanedir. N. mandibularis’in dalları tarafından uyarılırlar.

M. temporalis, m. masseter, m. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis

M. MASSETER

Kasın yüzeyelinden; ductus parotideus, n. facialis’in dalları ve a.v. transversa faciei geçer.

M. PTERYGOIDEUS LATERALIS

Đki başı vardır. Başlar arasından, a. maxillaris ile n. buccalis geçer. Çene eklemindeki discus

articularis’e tutunması vardır.

Ağzı açan tek çiğneme kasıdır. Đki taraflı çalışarak, mandibula’ya depresyon (ağzı açar) ve protraksiyon yaptırır.

BOYUN BÖLGESĐ

Vagina carotica; derin boyun fasyasının kalınlaşması ile oluşan bu kılıf içinde; medialde a. carotis communis ve a. carotis interna, lateralde v. jugularis interna, arkada n. vagus bulunur. Ansa cervicalis kılıfın önünde yer alır.

M. STERNOCLEIDOMASTOIDEUS

Boynun anahtar kasıdır. Boynu, ön ve arka (yan) iki üçgen alana ayırır.

V. jugularis externa kasın üzerinde (önünde) seyreder. Vagina carotica, plexus cervicalis, ansa cervicalis ve a. subclavia kasın altındadır. (arkasındadır)



23

23

N. accessorius’un spinal parçası tarafından uyarılır.

Tek taraflı çalıştığında, başı çalıştığı tarafa eğer ve rotasyon yaptırır. Böylece yüzü karşı tarafa

baktırır.

Đki taraflı çalıştığında, başa fleksiyon yaptırır. Supin pozisyonundayken m. longus colli ile birlikte, başın kaldırılmasında kullanılır (başı yastıktan kaldırırken). Bu iki kas yemek yerken sık olarak kullanılır.

HĐYOĐD ÜSTÜ KASLAR

Fonksiyonları sırasında, hiyoid kemiği yukarıya çekerler.

M. DIGASTRICUS Đki karınlıdır. Venter anterior, n. mandibularis (n. trigeminus’un dalı), venter posterior ise n. facialis tarafından

uyarılır.

M. STYLOHYOIDEUS N. facialis tarafından uyarılan tek hiyoid kastır.

M. MYLOHYOIDEUS Ağız boşluğunun tabanını yapan kastır. N. mandibularis tarafından uyarılır.

M. GENIOHYOIDEUS - M. mylohyoideus’un üzerindedir. Spina mentalis’ten başlar. Üzerinde m. genioglossus vardır. -C

1 spinal sinir tarafından uyarılır.



24

24

HĐYOĐD ALTI KASLAR

Yutma ve konuşma sırasında, yukarı çıkan hiyoid kemiği aşağıya çekerler. Bu kaslardan m. thyrohyoideus C

1 spinal sinir ile, diğerleri ansa cervicalis tarafından uyarılır.

M. STERNOHYOIDEUS Manubrium sterni ve clavicula’dan başlar, hiyoid kemikte sonlanır.

M. STERNOTHYROIDEUS Hiyoid kemiğe tutunması olmayan tek hiyoid kastır.

M. THYROHYOIDEUS Ansa cervicalis tarafından uyarılmayan tek hiyoid altı kastır. C1 spinal sinirin ön dalı tarafından uyarılır.

M. OMOHYOIDEUS Boyun arka (yan) üçgenini, iki üçgene ayıran kastır.

Venter superior ve venter inferior şeklinde iki karnı vardır. Venter superior’u hiyoid kemiğe venter inferior’u scapula’daki incisura scalpulae’nın yakınlarına tututunur.

BOYUN OMURLARININ DIŞ TARAFINDAKĐ KASLAR

M. SCALENUS ANTERIOR Boyunda önemli bir anatomik işarettir. Kasın ön yüzü; v. subclavia, n. phrenicus ve v. jugularis interna ile komşudur. Arkasında ise; cupula pleura’yı örten membrana suprapleuralis (Sibson fasyası), a. subclavia ve plexus brachialis bulunur.

A. subclavia ve plexus brachialis, m. scalenus anterior ile m. scalenus medius arasındadır.

M. SCALENUS MEDIUS

N. thoracicus longus (Bell siniri) ve n. dorsalis scapulae tarafından delinir. Ön tarafında, a. subclavia ile plexus brachialis vardır.

M. SCALENUS POSTERIOR



25

25

TRIGONUM SUBOCCIPITALE Bir ense üçgenidir.

Kafanın arkasında, oksipital kemiğin aşağısında ve m. semispinalis capitis’in altındadır

Sınırları

• Üst-içte; m. rectus capitis posterior major • Üst-dışta; m. obliquus capitis superior • Alt-dışta; m. obliquus capitis inferior Çatısını; m. semispinalis capitis ve kısmen m. longissimus capitis yapar. Döşemesini; membrana atlantooccipitalis posterior ile atlas’ın arcus posterior’u yapar.

Đçinde bulunan anatomik yapılar • A. vertebralis

N. occipitalis major (C2 spinal sinirin ramus dorsalis’inin medial dalı) ve a. occipitalis’in dalları

üçgenin çatısından geçer.



26

26

TRIGONUM CAROTICUM

Sınırları

• M. sternocleidomastoideus • M. digastricus, venter posterior + m. stylohyoideus • M. omohyoideus, venter superior


• A. carotis communis ve uç dalları; a. carotis externa ve a. carotis interna • A. carotis externa’nın yan dalları; a. facialis, a. lingualis, a. thyroidea superior, a. occipitalis, a.

pharyngea ascendens. A. carotis externa; a. auricularis posterior denilen yan dalını ve uç dallarını (a. maxillaris ve a. temporalis superficialis) bu üçgende vermez.

• V. jugularis interna • N. hypoglossus, n. vagus, ansa cervicalis’in radix superior’u, n.laryngeus superior’un

ramusinternus’u ve ramus externus’u ve derin servikal lenf düğümleri

TRIGONUM OCCIPITALE • N. accessorius bu üçgende m. levator scapulae’nin üzerinde seyreder.

TRIGONUM SUPRACLAVICULARE (TRIGONUM

OMOCLAVICULARE)


• A. subclavia’nın üçüncü parçası ve bazen v. subclavia • Plexus brachialis’in trunkus’ları • A.v. transversa colli (cervicis), a.v. suprascapularis • Supraklaviküler lenf düğümleri (Virchow düğümü) • V. jugularis externa; üçgenin çatısını delip genellikle v. subclavia’ya açılır.



27

27

M. TRAPEZIUS

Omzumuzda bir yük taşırken omzun çökmesini önleyen esas kastır. Bu fonksiyonu sırasında m. levator scapulae yardım eder.

Kolun 900

den sonraki abdüksiyonunda (hiperabdüksiyon), m. serratus anterior’a yardım eder.

N. accessorius’un spinal parçası tarafından uyarılır.

M. LATISSIMUS DORSI

Vücudun en geniş kasıdır. Humerus’taki sulcus intertubercularis’in tabanına insersiyo yapar. Kola adduksiyon, iç rotasyon ve ekstensiyon yaptırır. Fonksiyon bakımından m.teres major’la

benzerdir. Kolun en güçlü adduktor kasıdır. Fonksiyon kaybında hasta koltuk değneği kullanamaz.

Temel tırmanma kasıdır. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken);

m. pectoralis major’un sternokostal parçası, m. teres major ve m. deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne doğru çeker. Gövdeyi yukarı çeken esas kastır. N. thoracodorsalis tarafından uyarılır.

M. LEVATOR SCAPULAE M. RHOMBOIDEUS MINOR ve M. RHOMBOIDEUS MAJOR

M. trapezius’un altında yer alırlar. N. dorsalis scapulae tarafından uyarılırlar. Skapula’nın medial kenarını içe ve yukarı çekerler. Böylece m. pectoralis minor’la birlikte, cavitas glenoidalis’i aşağıya baktırırlar.

Romboid kaslar, kaldırılmış üst ekstremiteyi kuvvetle indirirken kullanılır. Ek olarak skapula’yı toraks duvarından çekerler (retraksiyon). Bu fonksiyonlarıile, skapula’yı toraks duvarına yapıştıran (protraksiyon) m. serratus anterior’un antagonistidirler.



28

28

M. levator scapulae; omuz üzerinde bir yük taşırken, omzun çökmesini önlemede m. trapezius’a yardım eder. N. accessorius, oksipital üçgende bu kasın üzerinde seyreder.

M. PECTORALIS MAJOR Humerus’taki crista tuberculi majoris’te sonlanır.

Kola addüksiyon ve iç rotasyon yaptırır. Klaviküler parçası kolun fleksiyonuna yardım eder. Bir yere tırmanırken (örn. barfiks çekerken) sternokostal parçası; m. latissimus dorsi, m. teres major ve m. deltoideus’un arka lifleri ile birlikte, gövdeyi yukarı ve öne çeker.

FASCIA CLAVIPECTORALIS

Clavicula ile m. pectoralis minor arasındaki boşluğu dolduran kuvvetli bir fasyal kılıftır. M. pectoralis

minor ile m. subclavius’u sarar.

Fascia clavipectoralis’i delen anatomik yapılar

. • N. pectoralis lateralis

. • A. thoracoacromialis

. • V. cephalica

. • Nodi infraclaviculares’in (nodi delto-pectorales) apikal lenf düğümlerine giden efferent damarları.

M. PECTORALIS MINOR Proc. coracoideus’ta sonlanan tek kastır. Kola tutunmadığı için kola hiç bir hareket yaptırmaz.

Skapula’yı stabilize eder. Omzu öne (protraksiyon) ve aşağıya (depresyon) çeker. Mm. rhomboidei ve m. levator scapulae ile birlikte, cavitas glenoidalis’i aşağıya baktırır.

M. pectoralis minor, aksilla’daki oluşumlar (özellikle a. axillaris ve plexus brachialis’in fasikülüsleri) için önemlibir anatomik ve cerrahi işarettir. Bu yapılar, m. pectoralis minor’un arkasından geçer.

M. SERRATUS ANTERIOR Yumruk atma hareketisırasında aktif olduğuiçin boksör kası olarak bilinir. Kola hiperabdüksiyon yaptıran kastır. Bu hareket sırasında, m. trapezius ona yardım eder (sinerjist). M. pectoralis minor’la birlikte scapula’yı öne çekerek toraks duvarına yapıştırır (protraksiyon). Bu fonksiyonu ile skapula’ya retraksiyon yaptıran romboid kasların antagonistidir.



29

29

Fossa axillaris’in medial duvarını yapar. Angulus inferior’u dışa çekerek cavitas glenoidalis’i yukarıya baktırır. Böylece kolun, başın üzerine

kaldırılmasını (hiperabdüksiyon) sağlar.

N. thoracicus longus (Bell siniri) tarafından uyarılır.

MM. INTERCOSTALES EXTERNI; diaphragma ile birlikte inspiryumun temel kaslarıdır.

MM. INTERCOSTALES INTIMI; sadece toraksın yan duvarlarında bulunurlar. Ekspiryuma yardım

ederler.

MM. LEVATORES COSTARUM; kaburgaları kaldırarak inspiryuma yardım ederler.

M. TRANSVERSUS THORACIS (M. STERNOCOSTALIS); toraks ön duvarının iç yüzünde bulunurlar.

Ekspiryuma yardım ederler. A.v. thoracica interna’lar, bu kas ile mm. intercostales interni’ler arasında

seyreder.

Đnterkostal nörovasküler yapılar, mm.intercostales interni’ler ile mm. intercostales intimi’ler arasında seyreder.

Apertura thoracis inferior’u kapatır. Đnspiryumun esas kasıdır. Toraks’ın vertikal çapını artırır.

DIAPHRAGMA ÜZERĐNDE BULUNAN AÇIKLIKLAR • Foramen venae cavae; T

8-T

9 vertebralar arası discus intervertebralis seviyesinde, centrum

tendineum’un üzerindedir. Bu açıklıktan v. cava inferior ve sağ n. phrenicus’un terminal dalları geçer. Bazen sağ hepatik ven bu delikten geçip, v. cava inferior’a açılır.

• Hiatus oesophageus; vertebra seviyesinde, orta hattın solunda ve sol yedinci kıkırdak kaburganın arkasındadır. Açıklıktan; T10 oesophagus, her iki n. vagus, a.v. gastrica sinistra’ların özofageal dalları ve özofagus’un 1/3 alt bölümünden gelen lenf damarları geçer.

• Hiatus aorticus; krus’lar arasında, ligamentum arcuatum medianum’un hemen arkasında, T12 vertebra

gövdesinin önündedir. Bu açıklıktan; aort, ductus thoracicus ve bazen v. azygos ile v. hemi azygos geçer.



30

30

• A.v. epigastrica superior, her iki tarafta trigonum sternocostale’den geçer.

• V.a.n. subcostalis, her iki tarafta ligamentum arcuatum laterale’nin arkasından geçer.

• Truncus sympathicus, her iki tarafta ligamentum arcuatum mediale’nin arkasından geçer.

Diaphragma’nın motor siniri, n. phrenicus’tur (plexus cervicalis’in dalı). Santral parçasının duyusun n. phrenicus, periferik parçalarının duyusunu son altı interkostal sinir ve n. subcostalis taşır.

M. DELTOIDEUS Adduksiyon hariç, kolun bütün hareketlerinde fonksiyon gören tek skapular kastır. N. axillaris tarafından uyarılır. Acromion’a tutunması vardır (m. trapezius gibi). M. deltoideus’un başladığı yerler m. trapezius’un insersio yerleridir.

M. TERES MAJOR Humerus’taki crista tuberculi minoris’e sonlanır.

Kola ekstensiyon, iç rotasyon ve addüksiyon yaptırır (m. latissimus dorsi ile fonksiyon yönünden

benzer kas).

N. subscapularis tarafından uyarılır.

ROTATOR CUFF KASLARI (SItS)



31

31

“Rotator cuff (rotator manşet)”, omuz eklemi kapsülüyle birleşen bir tendon kitlesidir. Bu tendonların ait olduğu kaslar, tonusları ile omuz eklemini destekleyerek, humerus başının cavitas glenoidalis’te tutulmasında önemli rol oynarlar. Articulatio humeri’nin stabilizesini sağlayan en önemli yapıdır. Rotator cuff kasları dört tanedir. • M. supraspinatus (S) • M. infraspinatus (I) • M. teres minor (t) • M. subscapularis (S)

M. SUPRASPINATUS

Kolun abdüksiyon hareketini başlatan kastır. Kola, ilk 150 lik abdüksiyonu yaptırır. Rotator cuff

kası olmasına rağmen, kolun rotasyon hareketlerinde fonksiyonu yoktur.

M. deltoideus’un fonksiyon kaybında, bu kas ile kola kısmen abdüksiyon yaptırılabilir. Siniri, n.

suprascapularis’tir (skapula’daki incisura scapulae’den geçen sinir).

M. supraspinatus, tendon yırtığı en çok görülen rotator cuff kasıdır.

M. INFRASPINATUS

Kola dış rotasyon yaptırır. Siniri, n. suprascapularis’tir.

M. TERES MINOR Kola dış rotasyon yaptırır. N. axillaris tarafından uyarılır.

M. SUBSCAPULARIS

Humerus’taki tuberculum minus’a insersiyo yapan tek kastır (diğer rotator cuff kasları tuberculum

majus’a insersiyo yapar).

Kola iç rotasyon yaptıran esas kastır. Adduksiyon da yaptırır. Siniri, n. subscapularis’tir.

SPATIUM AXILLARE LATERALE (HUMEROTRĐSĐPĐTAL veya KUVADRANGÜLER ARALIK) Sınırları • Dışta; humerus (collum chirurgicum) • Đçte; m. triceps brachii’nin caput longum’u • Yukarıda; m. teres minor ve m. subscapularis • Aşağıda; m. teres major

Đçinden geçen anatomik yapılar • N. axillaris ve A.v. circumflexa humeri posterior



32

32

SPATIUM AXILLARE MEDIALE (SKAPULOTRĐSĐPĐTAL veya TRĐANGÜLER ARALIK)

Sınırları . • Dışta; m. triceps brachii’nin caput longum’u . • Yukarıda; m. teres minor . • Aşağıda; m. teres major

Đçinden geçen anatomik yapılar

• A.v. circumflexa scapulae

FOSSA AXILLARIS Sınırları • Ön duvar; m. pectoralis major, m. pectoralis minor, m. subclavius ve fascia clavipectoralis • Arka duvar; yukarıda m. subscapularis, aşağıda m. latissimus dorsi ve m teres major • Đç duvar; ilk dört kaburga ve aralarındaki interkostal kaslar ile m. serratus anterior’un üst parçası • Dış duvar; sulcus intertubercularis, m. biceps brachii ve m. coracobrachialis

• Axilla’nın en tehlikeli duvarı dış duvarıdır. A. v. axillaris ve plexus brachialis’e ait sinirler bu

duvar üzerindedir. • Axilla’nın en tehlikesiz duvarı iç duvarıdır. N. thoracicus longus bu duvar üzerinde seyreder.



33

33


. • A.v. axillaris ve dalları

. • Plexus brachialis’in infraklaviküler parçası ve dalları

. • Đnterkostal sinirlerin lateral dalları

. • N. intercostobrachialis

. • Aksiller lenf düğümleri

. • Memenin aksiller kuyruğu

. • Yağ-bağ doku

KOLUN HAREKETLERĐ

M. deltoideus adduksiyon hariç aşağıdaki hareketlerin hepsiniyaptırır. FLEKSĐYON : M. coracobrachialis

M. pectoralis major M. biceps brachii (yardım eder) DIŞ ROTASYON: M. infraspinatus

M. teres minor ABDÜKSĐYON : M. supraspinatus

M. deltoideus M. serratus anterior (m. trapezius yardımcısıdır) ADDUKSĐYON : M. coracobrachialis ADDUKSĐYON M. latissimus dorsi (+ Ekstensiyon) ve ĐÇ ROTASYON M. teres major (+ Ekstensiyon)

M. pectoralis major (+ Fleksiyon)

M. subscapularis



34

34

Kolun ön tarafında üç tane kas bulunur. Üçünün de siniri n. musculocutaneus’tur.

Scapula’daki processus coracoideus’tan başlar, humerus gövdesine insersiyo yapar.

Kola fleksiyon ve adduksiyon yaptırır.

N. musculocutaneus,seyri sırasında bu kası deler.

M. BRACHIALIS Ulna’daki tuberositas ulnae’ye insersiyo yapar.

Önkolun esas fleksör kasıdır. Önkolun fleksiyonu sırasında her zaman aktiftir ve primer olarak fleksiyonun devamından sorumludur.

M. BICEPS BRACHII Önkola hızlı ve kuvvetli supinasyon yaptıran kastır. Ek olarak fleksiyon da yaptırır. Kısa başı kola

fleksiyon da yaptırır. (Hem kola hem önkola fleksiyon yaptıran kastır)



35

35

Đkibaşlıdır. Kısa başı(caput breve) processus coracoideus’tan, uzun başı tuberculum

supraglenoidale’den başlar. Uzun başının tendonu, sulcus intertubercularis’te seyreder ve omuz ekleminin içinden geçer.

Kasın esas tendonu, radius’taki tuberositas radii’ye insersiyo yapar. Aponöroz yapısındaki diğer tendonu (aponeurosis bicipitalis, lacertus fibrosus) ise, fascia antebrachii’ye karışır.

Aponeurosis bicipitalis’in yüzeyinden v. mediana cubiti, derininden ise a. brachialis ile n. medianus geçer.

M. TRICEPS BRACHII

Önkolun esas ekstensör kasıdır. N. radialis tarafından uyarılır.

Üç başlı bir kastır. Caputlongum’u, tuberculum infraglenoidale’den başlar. Üç başın ortak sonuç tendonu, ulna’daki olecranon’a insersiyo yapar.



36

36

ÖNKOLUN FLEKSÖR KASLARI

ÖNKOLUN ÖN YÜZÜNDEKĐ KASLAR YÜZEYEL TABAKA DERĐN TABAKA

• M. pronator teres • M. flexor carpi radialis • M. palmaris longus • M. flexor carpi ulnaris • M. flexor digitorum superficialis

• M. flexor digitorum profundus • M. flexor pollicis longus • M. pronator quadratus

M. PRONATOR TERES N. medianus seyri sırasında bu kasın iki başı arasından geçer. Önkolun pronasyon hareketine hız ve güç katar. Ek olarak önkola fleksiyon da yaptırır.

M. FLEXOR CARPI RADIALIS

El bileğinin ön tarafında, en lateralde (radial’de) bu kasın tendonu bulunur. Kasın tendonu a. radialis için bir kılavuzdur. Arter, ön kolun distalinde bu kasın tendonununlateralinde, m. brachioradialis’in tendonunun medialindedir. Arterin pulsasyonu, iki tendon arasından alınır.



37

37

M. PALMARIS LONGUS Sonuç tendonu, el bileğindeki fleksör retinakulum’un yüzeyelinden (önünden) geçer.

Tendonu, aponeurosis palmaris’e insersiyo yapan tek önkol kasıdır.

M. FLEXOR CARPI ULNARIS Önkolda sadece n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır. Humerus ve ulna’dan iki başla başlar. Đki baş tendinöz bir arkusla birleştirilir. Arkus altında kalan geçite kübital tünel denir ve buradan (veya başlar arasından) geçer.

FOSSA CUBITALIS

Sınırları . • Lateralde; m. brachioradialis . • Medialde; m. pronator teres . • Tabanı; humerus’un epikondüllerini birleştiren hayali transvers çizgi . • Çatısı; deri, fasya ve aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)


. • N. medianus

. • A. brachialis ve uç dalları olan a. ulnaris ile a. radialis

. • N. radialis ve derin dalı (n. interosseus posterior)

. • M. biceps brachii’nin esas tendonu

. • Nodi cubitales (nodi supratrochleares)

. V. mediana cubiti fossanın çatısından geçer. N. ulnaris ve n. musculocutaneus’un fossa ile ilgisi yoktur.

2-5 nci parmaklara hızlı ve kuvvetli fleksiyon yaptırır. Esas olarak orta falankslara fleksiyon yaptırır.

M. FLEXOR DIGITORUM PROFUNDUS Lumbrikal kaslar, bu kasın tendonlarından başlar.

Önkolda n. ulnaris ile n. medianus tarafından uyarılan tek kastır (4. ve 5 nci parmakla ilgili olan

ulnar yarısı n. ulnaris, 2. ve 3 ncü parmakla ilgili olan radial yarısı n. medianus tarafından uyarılır).



38

38

Parmakların yavaş ve nazik fleksiyon hareketinden sorumludur. Distal falankslara fleksiyon yaptırır.

Elin kavrama hareketinde önemli bir kastır.

M. PRONATOR QUADRATUS

Bir ucu ile sadece ulna’ya, diğer ucu ile de sadece radius’a tutunan tek kastır. Ulna ve radius’un distal

uçlarını bir arada tutan en önemli kastır.

Önkolun esas pronator kasıdır. Bu hareket sırasında daima aktiftir ve ilk çalışan kastır. Hızlı ve

kuvvetli pronasyonda, harekete m. pronator teres de katılır.

ÖNKOLUN EKSTENSÖR KASLARI

Yüzeyel ve derin olarak iki tabaka yapar. Bu kaslardan sadece m. brachioradialis, m. extensor carpi radialis longus ve m. anconeus direk olarak n. radialis’ten, diğerleri bu sinirin derin dalı (r. profundus) tarafından uyarılır. Ramus profundus’un terminaline, n. interosseus antebrachii posterior ( =PIN, Posterior interosseal nerve) denir.

N. radialis tarafından uyarılan kasları BEST-ABDAL olarak kodlayabiliriz. Brachioradialis Ekstensörler (el ve parmakların tüm ekstensör kasları) Supinator Triceps brachii ABDAL; Abductor pollicis longus

M. BRACHIORADIALIS

Önkolun radial tarafında en yüzeyel kastır.

A. radialis, önkolun distalinde bu kasın tendonunu ile m. flexor carpi radialis’in tendonu arasında bulunur.

N. radialis tarafından uyarılmasına rağmen, dirsek eklemini ön taraftan çaprazladığı için önkola fleksiyon yaptırır. Özellikle hızlı fleksiyon hareketinde çalışır. Fleksiyona hız ve güç katar. Tam pronasyondaki önkolu midpronasyona getiren kastır.

• Proc. styloideus radii’de sonlanır.



39

39

M. EXTENSOR DIGITORUM

Elin dorsalyüzünde dört tendon, connexus intertendineus denilen fibröz yapıda transvers ara bağlantılarla birbirine bağlanır.



40

40

M. SUPINATOR

Önkolun esas supinator kasıdır. Yavaş supinasyon hareketinde tek başına çalışır. Kuvvetli ve hızlı supinasyonda harekete m. biceps brachii de katılır. N. radialis’in ramus profundus’u (PĐN) tarafından delinir.

ÖNKOLUN HAREKETLERĐ

HAREKET ESAS KAS HIZ VE GÜÇ KATAN

Fleksiyon Supinasyon Pronasyon

M. brachialis (n. musculocutaneus) M. supinator (n. radialis) M. pronator quadratus (n. medianus)

M. brachioradialis (n. radialis) M. biceps brachii (n. musculocutaneus) M. pronator teres (n. medianus)

FOVEA RADIALIS (ANATOMĐK ENFĐYE ÇUKURU, ANATOMICAL SNUFFBOX)

Sınırları • Arkada (veya medialde); m. extensor pollicis longus’un tendonu • Önde (veya lateralde); m. abductor pollicis longus ve m. extensor pollicis brevis’in tendonları El bileğinin lateralinde yer alan bu çukurun çatısından v. cephalica, içinden a. radialis geçer. A. radialis nabzı, fovea radialis’te m. extensor pollicis longus ile m. extensor pollicis brevis’in tendonları arasından alınır. Tabanında proksimalden-distale; radius’un processus styloideus’u, os scaphoideum, os trapezium ve birinci metakarpal kemiğin bazisi bulunur. • En sık kırılan karpal kemik olan os scaphoideum’un kırık muayenesi fovea radialis’e yapılan palpasyon ile olur.

EL BĐLEĞĐNDEKĐ RETĐNAKULUMLAR RMF ile karpal kemikler arasındaki kanala, canalis carpi (Karpal Tünel) denir.

RMF’ un yüzeyelinden (önünden) geçen oluşumlar; radial taraftan-ulnar tarafa doğru sırasıyla;

• N. medianus’un palmar deri dalı • M. palmaris longus’un tendonu • N. ulnaris’in palmar deri dalı • A. ulnaris • N. ulnaris • M. flexor carpi ulnaris’in tendonu (kısmen)



41

41

Canalis carpi’den geçen oluşumlar; • N. medianus • M. flexor digitorum superficialis’in tendonları • M. flexor digitorum profundus’un tendonları

Retinaculum musculorum extensorum (RME); lateralde radius’un ön kenarına, medialde os triquetrum ve os pisiforme’ye tutunur.

RME’un altından (önünden) geçen oluşumlar; RME’un altında, altı tane kanal vardır ve bu kanallardan ekstensör kasların tendonları geçer. Radial taraftan-ulnar tarafa doğru sırasıyla;

• I. kanaldan; m. abductor pollicis longus ile m. extensor pollicis brevis’in tendonları • II. kanaldan; m. extensor carpi radialis longus ile m. extensor carpi radialis brevis’in tendonları • III. kanaldan; m. extensor pollicis longus’un tendonu • IV. kanaldan; m. extensor digitorum ile m. extensor indicis’in tendonları • V. kanaldan m. extensor digiti minimi’nin tendonu • VI. kanaldan m. extensor carpi ulnaris’in tendonu geçer.

I - BAŞPARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR (TENAR KASLAR ve M. ADDUCTOR POLLICIS)

Tenar kaslar, başparmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptıran üç tane kastır. Tenar kabarıntıyı oluştururlar. N. medianus tarafından uyarılırlar.

M. ABDUCTOR POLLICIS BREVIS

Eldeki kasların en lateralde (radialde) olanıdır.

M. FLEXOR POLLICIS BREVIS

Genellikle kasın yüzeyel başı n. medianus, derin başı ise n. ulnaris tarafından uyarılır.



42

42

M. OPPONENS POLLICIS

M. abductor pollicis brevis’in altındadır.

M. ADDUCTOR POLLICIS Başparmağa adduksiyon yaptırır. Tenar kas değildir.

Başparmakla ilgili kasların en derinde olanıdır. Arcus palmaris profundus denilen arteryel kemer, oblik başının altındadır.

“Pollicis” sözcüğü içerip, n. ulnaris tarafından uyarılan tek kastır.

II - KÜÇÜK PARMAĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR (HĐPOTENAR KASLAR)

Üç tanedir ve n. ulnaris tarafından uyarılırlar. Küçük parmağa isimleri ile aynı hareketleri yaptırırlar.

M. ABDUCTOR DIGITI MINIMI En medialdeki hipotenar kastır.

M. FLEXOR DIGITI MINIMI BREVIS

M. OPPONENS DIGITI MINIMI

Önceki iki kasın altındadır.

Beşinci parmağa fleksiyon ve dış rotasyon yaptırır. Böylece avuç içi çukurunun derinliğini artırır ve

beşinci parmağı, başparmağa yaklaştırır (oppozisyon).

M. PALMARIS BREVIS

Hipotenar bölgenin yüzeyel fasyası içinde ince, dörtgen bir kastır. Hipotenar kas değildir. Palmar aponörozdan başlar, deriye tutunur. Altından a. ulnaris ile n. ulnaris’in r. superficialis’i geçer.

Hipotenar kabarıntının derisini buruşturur, avuç içini derinleştirir. Böylece avuç içinde bir objenin tutulmasına yardım eder.

N. ulnaris’in r. superficialis’i tarafından uyarılan tek kastır.

III - PARMAKLARA HAREKET YAPTIRAN KASLAR

MM. LUMBRICALES



43

43

M. flexor digitorum profundus’un tendonlarından başlayan dört tane kastır.

1. ve 2 nci lumbrikal kas n. medianus ile, 3. ve 4 ncü lumbrikal kas n. ulnaris ile uyarılır. Sık olarak üçüncü lumbrikal kas, her iki sinir tarafından uyarılır. Lumbrikal kaslar, 2-5 nci parmakların proksimal falankslarına fleksiyon, diğer falankslarına ekstensiyon yaptırır (L hareketi). Yazı yazarken fonksiyon gören kaslardır.

MM. INTEROSSEI PALMARES

Üç tanedir. Orta parmağa ait palmar interosseus kas yoktur. Bu kaslar, üçüncü parmağın uzun eksenine göre 2, 4 ve 5 nci parmaklara addüksiyon yaptırır (PAD; Palmar ADduksiyon).

MM. INTEROSSEI DORSALES

Dört tanedir. Đkinci ve üçüncü kas, orta parmağa tutunarak bu parmağı sabitler.

Kaslar iki orijinle başladıkları için, aralarında bir açıklık bulunur. Birinci kasın bu açıklığından a.

Radialis geçer.

Bu kaslar, üçüncü parmağın uzun eksenine göre diğer parmaklara abdüksiyon yaptırır

(DAB; Dorsal ABdüksiyon).

Đnterosseus kasların hepsini n. ulnaris uyarır.



44

44

UYLUĞUN ÖN VE LATERAL BÖLGESĐNĐN KASLARI

M. ILIOPSOAS M. iliacus ile m. psoas major, ligamentum inguinale’nin altında birleşerek m. iliopsoas’ı yapar. M. iliacus’u n. femoralis, m. psoas major’u lumbal pleksus’tan (L

1,2,3 spinal sinirlerin ön dalları) gelen dallar uyarır.

M. iliopsoas;

• N. femoralis’le birlikte lacuna musculorum’dan geçen kastır. • Femur’daki trochanter minor’a insersiyo yapan tek kastır. • Uyluğun esas fleksör kasıdır. M. gluteus maximus’un antagonistidir. Uyluğa dış rotasyon da

yaptırır. • Önemli bir postural kastır. Otururken gövdenin dengesini sağlar. Supin pozisyonundan oturma

pozisyonuna geçerken gövdeyi kaldırır. • Plexus lumbalis, m. psoas major’un arka parçasında gömülüdür.

PLEXUS LUMBALIS’TEN ÇIKAN SĐNĐRLERĐN M. PSOAS MAJOR’LA ĐLĐŞKĐSĐ

Kası lateral kenarından terk eden sinirler; yukarıdan-aşağıya doğru

• N. iliohypogastricus • N. ilioinguinalis • N. cutaneus femoris lateralis

• N. femoralis Kası medial kenarından terk eden sinirler; yukarıdan - aşağıya doğru

• N. obturatorius • N. obturatorius accessorius

Kası ön yüzünden delerek terk eden sinir;

• N. genitofemoralis

M. SARTORIUS

Terzi (sartor) kası olarak bilinir. N. femoralis tarafından uyarılır. Spina iliaca anterior superior’dan

başlar.

Sonuç tendonu diz ekleminin medialindeki pes anserinus (kaz ayağı)’a katılır.

Trigonum femorale’nin lateral sınırını yapar. A. femoralis’i örter. Canalis adductorius bu kasın

altındadır.

Uyluğa ve bacağa fleksiyon yaptıran kastır.



45

45

M. QUADRICEPS FEMORIS

M. vastus lateralis, m. vastus medialis, m. vastus intermedius ve m. rectus femoris denilen dört parçası vardır.

Kasın sonuç tendonu (ligamentum patellae), tuberositas tibiae’ye insersiyo yapar. Patella, bu tendon içindedir.

Bacağın esas ekstansor kasıdır. M. rectus femoris parçası spina iliaca anterior inferior’dan başlayıp kalça eklemini ön yüzünden çaprazladığı için uyluğa fleksiyon da yaptırır.

N. femoralis ile uyarılır. Sinirin felcinde kastaki fonksiyon kaybı nedeniyle, bacak ekstensiyon yapamaz. Ek olarak diz ekleminin de stabilizesi bozulur.

M. TENSOR FASCIAE LATAE

Fascia lata’nın iki yaprağı arasındadır. N. gluteus superior tarafından uyarılır.

Esas fonksiyonu uyluğa fleksiyondur. Ek olarak iç rotasyon ve abdüksiyon da yaptırır. Kas, tractus iliotibialis’i çekerek bacağa da ekstensiyon ve dış rotasyon yaptırır.

TRIGONUM

FEMORALE

Sınırları



46

46

• Đçte; m. adductor longus’un medial kenarı • Dışta; m. sartorius’un medial kenarı • Yukarıda (taban); lig. inguinale • Döşemesi; dıştan-içe doğru; m. iliacus, m. psoas major, m. pectineus ve m. adductor longus •V. femoralis ve v. saphena magna’nın proksimal parçası •Lenf damarları ve inguinal lenf düğümleri

Đçinde bulunan anatomik yapılar dıştan-içe doğru (NAVL);

• A. femoralis ve onun en kalın dalı olan a. profunda femoris.

CANALIS ADDUCTORIUS (SUBSARTORYAL KANAL, HUNTER KANALI)

Uyluğun orta 1/3’de, trigonum femorale’nin apeksinden başlar. Yaklaşık 15 cm uzunluğunda intermusküler bir kanaldır. M. sartorius’un altındadır. Kanalın uyluk arkasındaki açıklığına hiatus adductorius denir ve m. adductor magnus’un aponörozundadır.

Kanal içinde bulunan anatomik yapılar

• A.v. femoralis

• N. saphenus; n. femoralis’in deri dalıdır. Kanala girer, ancak uyluk arkasına geçmez. Kanalı çatısından terk eder ve v. saphena magna ile birlikte, bacağın medialinde ayağa doğru seyreder.



47

47

UYLUĞUN MEDĐAL BÖLGE KASLARI (ADDUKTOR KASLAR)

Genellikle pubis’ten başlayıp, femur gövdesine insersiyo yaparlar. (m. gracilis tibia’nın medialindeki pes anserinus’ta sonlanır.) Uyluğa adduksiyon ve fleksiyon yaptıran bu kasların hepsi, n. obturatorius tarafından uyarılır.(m. pectineus’un siniri n. femoralis’tir)



48

48

M. ADDUCTOR BREVIS

M. ADDUCTOR LONGUS

Addüktör kasların en önde olanıdır.

M. ADDUCTOR MAGNUS

Adduktor grup kasların en büyüğü ve en kuvvetlisidir. Uyluğun hem iç, hem de arka bölgesinde yer tutan tek kastır. Uyluk arkasında bulunan parçası (kasın hamstring parçası olarak adlandırılır), n. tibialis tarafından uyarılır ve uyluğa ekstensiyon yaptırır.

M. adductor magnus, n. obturatorius ile n. tibialis tarafından uyarılan tek kastır.

Canalis adductorius’un uyluk arkasındaki açıklığı olan hiatus adductorius, bu kasın aponörozundadır.

M. GRACILIS

Adduktor kasların en yüzeyel olanıdır. Sonuç tendonu pes anserinus’a katılır.

Uyluğa addüksiyon, bacağa fleksiyon ve iç rotasyon yaptırır.

M. PECTINEUS

Trigonum femorale’nin döşemesini yapar. Ön yüzü; a.v. femoralis ve v. saphena magna ile komşudur. Genellikle n. femoralis (bazen n. obturatorius accessorius) tarafından uyarılır.

� N. femoralis tarafından uyarılan kaslar

• M. sartorius • M. iliacus • M. quadriceps femoris • M. pectineus (genellikle) • M. articularis genus

� N. obturatorius tarafından uyarılan kaslar • Uyluğun adduktor kasları • M. obturatorius externus

GLUTEAL BÖLGE KASLARI



49

49

M. GLUTEUS MAXIMUS

M. iliopsoas’ın antagonistidir.

N. gluteus inferior tarafından uyarılan tek kastır.

Uyluğun esas ekstensör kasıdır. Uyluğun dış rotasyonuna ve tractus iliotibialis’i gererek bacağın ekstensiyonuna da yardım eder.

M. GLUTEUS MEDIUS

Uyluğun en kuvvetli abdüktör kasıdır. Đç rotasyon da yaptırır.

Yürüyüş ve koşma sırasında, pelvis’i yere basan ayak tarafına çeker.

N. gluteus superior tarafından uyarılır.

� M. gluteus medius’un fonksiyon kaybında, kişi etkilenen taraf ekstremitesi üzerinde ayakta dururken, pelvis karşı (desteklenmeyen) taraf üzerine düşer (Trendelenburg belirtisi). Bu durum kalça çıkığı, femur boynu kırıkları ve coxa vara’da görülür.

UYLUĞUN DIŞ ROTATOR KASLARI Bu kaslardan sadece m. obturatorius externus n. obturatorius (plexus lumbalis’in dalı) tarafından, diğerleri plexus sacralis’ten gelen dallar tarafından uyarılır.

M. PIRIFORMIS

Foramen ischiadicum majus’tan geçen en büyük anatomik oluşumdur.

Plexus sacralis, bu kasın ön yüzü üzerinde oturur.

M. GEMELLUS SUPERIOR

Spina ischiadica’dan başlar.

M. OBTURATORIUS INTERNUS

Membrana obturatoria’nın iç yüzü ve foramen obturatum’un kenarlarından başlar.



50

50

Foramen ischiadicum minus’tan geçer. Pelvis’in lateral duvarının büyük bölümünü örter.

Fossa ischioanalis’in (fossa ischiorectalis) dış duvarını yapan kastır.

N. pudendus ve a.v. pudenda interna, bu kasın fasyasında bulunan canalis pudendalis (alcock kanalı)’ten geçerek regio perinealis’e gelir.

M. GEMELLUS INFERIOR

Tuber ischiadicum’dan başlar.

M. QUADRATUS FEMORIS

Uyluk dış rotator kaslarının en kuvvetlisidir.

M. OBTURATORIUS EXTERNUS • Membrana obturatoria’nın dış yüzünden başlar. • Fossa trochanterica’da sonlanan tek kastır.

• N. obturatorius tarafından uyarılan tek uyluk dış rotator kasıdır.

UYLUĞUN ARKA BÖLGESĐNĐN KASLARI

Hamstring kaslar yada iskiyokrural kaslar olarak bilinirler. Bacağın esas fleksör kaslarıdır.

Tuber ischiadicum’dan başlayıp, tibia’ya ve fibula’ya insersiyo yaparlar.

Hem kalça eklemini hem de diz eklemini çaprazladıklarından; uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon

yaptırırlar.

M. BICEPS FEMORIS

Caput longum’u n. tibialis, caput breve’si ise n. fibularis (peroneus) communis tarafından uyarılır. Bu sinirler, n. ischiadicus’un uç dallarıdır. Bu nedenle m. biceps femoris, n. ischiadicus tarafından uyarılan tek kastır.

Sonuç tendonu caput fibulae’ye tutunur.



51

51

M. SEMITENDINOSUS

Sonuç tendonu pes anserinus’a katılır. Siniri n. tibialis.

FOSSA POPLITEA Sınırları

• Yukarıda - içte; m. semimembranosus ve m. semitendinosus • Yukarıda - dışta; m. biceps femoris • Aşağıda - içte; m. gastrocnemius’un caput mediale’si • Aşağıda - dışta; m. gastrocnemius’un caput laterale’si ve m. plantaris


• A.v. poplitea ve dalları • N. fibularis (peroneus) communis • N. tibialis • N. suralis’i oluşturan dallar (n. cutaneus surae medialis ve n. cutaneus surae lateralis) • V. saphena parva’nın terminali • N. obturatorius’tan gelen bir artiküler dal

• Popliteal lenf düğümleri; 6-7 tanedir.



52

52

• N. cutaneus femoris posterior (çatısında)

KALÇA EKLEMĐNDE UYLUĞA HAREKET YAPTIRAN KASLAR ♦ Fleksiyon; m. iliopsoas (en kuvvetlisi), m. tensor fasciae latae

M. sartorius, m. pectineus, m. rectus femoris ve adduktor kaslar yardım eder.

♦ Ekstensiyon; m. gluteus maximus (en kuvvetlisi), iskiyokrural kaslar (m. semitendinosus, m.

semimembranosus, m. biceps femoris) ve m. adductor magnus

♦ Abdüksiyon; m. gluteus medius (en kuvvetlisi) ve m. gluteus minimus M. tensor fasciae latae ve m. sartorius yardım eder. Uyluk dış rotator kasları da fleksiyondaki uyluğa abdüksiyon yaptırırlar.

♦ Adduksiyon; m. adductor magnus (en kuvvetlisi), m. adductor longus, m. adductor brevis, m. gracilis ve m. pectineus M. obturatorius externus yardım eder.

♦ Dış rotasyon;m. quadratus femoris(en kuvvetlisi), m. piriformis, m. obturatoriusinternus, m. obturatorius externus, m. gemellus superior ve inferior. Ekstensiyondaki uyluğa, m. biceps femoris.

M. gluteus maximus, m. iliopsoas ve m. sartorius yardım eder. ♦ Đç rotasyon; m. gluteus medius, m. gluteus minimus ve m. tensor fasciae latae. Ekstensiyondaki uyluğa m. semitendinosus ve m. semimembranosus.



53

53

BACAĞIN ÖN BÖLGESĐNĐN KASLARI

Ayağa ve ilgili parmaklara dorsal fleksiyon (ekstensiyon) yaptırırlar. N. fibularis (peroneus) profundus tarafından uyarılırlar.

M. TIBIALIS ANTERIOR Ayağa ekstensiyon ve inversiyon yaptırır. Ayağın en kuvvetli

ekstensörü ve invertörüdür.

M. EXTENSOR HALLUCIS LONGUS

M. EXTENSOR DIGITORUM LONGUS

M. FIBULARIS (PERONEUS) TERTIUS

M. extensor digitorum longus’un bir parçasıdır. Ayağa ekstensiyon ve eversiyon yaptırır.

BACAĞIN LATERAL BÖLGESĐNĐN KASLARI Ayağın esas evertör (pronasyon+ abdüksiyon) kaslarıdır. N. fibularis (peroneus) superficialis tarafından uyarılırlar.



54

54

N. tibialis felcinde, ayağa fleksiyon bu kaslarla yaptırılabilir.

M. FIBULARIS (PERONEUS) LONGUS

Origosundaki açıklıktan n. fibularis (peroneus) communis geçer.

Kasın sonuç tendonu malleolus lateralis’in arkasından geçer. Bu nedenle ayağa plantar fleksiyon yaptırır. Ayağın transvers arkusunun devamlılığında en önemli yapıdır.

M. FIBULARIS (PERONEUS) BREVIS

Sonuç tendonu malleolus lateralis’in arkasından geçer. Bu nedenle ayağa plantar fleksiyon yaptırır. Malleolus lateralis’le, bu kasın tendonu temas eder. M. fibularislongus’un tendonu da malleoluslateralis’in arkasından geçer.

BACAĞIN ARKA BÖLGESĐNĐN KASLARI

Ayağa plantar fleksiyon (fleksiyon) yaptıran esas kaslardır. N. tibialis tarafından uyarılırlar.

M. gastrocnemius+M. soleus=M. triceps surae adı ile bilinir. Bacak arkasındaki baldır denilen

kabarıntıyı

yapar. Sonuç tendonu, tendo calcaneus (Achilles tendonu) adı ile bilinir.

Yürüme, dans etme ve parmaklar üzerinde dururken, vücut ağırlığına karşı topuğu kaldırırlar.

Yürüme tek başına m. soleus’la yapılabilirken, uzun atlama başlıca m. gastrocnemius’la yapılır.

Bu kaslar, yürüme ve koşma sırasında ayağın yerden kaldırılmasını sağlar.

M. GASTROCNEMIUS Bacak arka bölgesindeki kasların en yüzeyel olanıdır.

Koşma ve atlama gibi hızlı hareketlerde fonksiyon yapar.

M. gastrocnemius, hem diz hem de ayak bileği eklemini arkadan çaprazladığı için hem bacağa hem de ayağa fleksiyon yaptıran kastır.



55

55

M. SOLEUS

M. soleus, yürürken kullanılır. Diz eklemini çaprazlamadığı için bacağa hareket yaptırmaz.

Tendo Calcaneus (Achilles Tendonu) M. gastrocnemius ve m. soleus’un sonuç tendonlarının birleşmesi ile oluşur. Calcaneus’a tutunur.

M. POPLITEUS

Fossa poplitea’nın döşemesini yapar. Tendonu, eklem kapsülünü deler ve eklemin içinden geçer (tendon, diz eklemi içindedir yani intrakapsülerdir). Diz ekleminde eklem kilitlenmesini çözen kastır. Tam ekstensiyondaki bir bacakta, tibia dışa doğru rotasyon yaparsa diz ekleminde kilitlenme olur. Kilitlenme, bacağın fleksiyonunun başlangıcında m. popliteus’un femur’a yaptırdığı dış rotasyonla çözülür.

M. FLEXOR HALLUCIS LONGUS

M. FLEXOR DIGITORUM LONGUS

Ana tendonuna m. quadratus plantae insersiyo yapar. Mm. lumbricales’ler ise, ana tendonun ayrıldığı dört tendondan başlar.

M. TIBIALIS POSTERIOR

Bacak arkasındaki kasların en derinde olanıdır. M. tibialis anterior’la birlikte ayağın esas invertör kasıdır.

Malleolus medialis’in arkasından geçen yapıların en önde olanı bu kasın tendonudur.



56

56

ALT EKSTREMiTENiN iKi PARÇASINA HAREKET YAPTIRAN KASLAR

• M. tensor fasciae latae; uyluğa fleksiyon ve iç rotasyon, bacağa ekstensiyon ve dış rotasyon

• M. rectus femoris; uyluğa fleksiyon, bacağa ekstensiyon • M. gracilis; uyluğa addüksiyon, bacağa fleksiyon ve iç rotasyon • Đskiyokrural kaslar (m. semitendinosus, m. semimembranosus, m. biceps femoris);

uyluğa ekstensiyon, bacağa fleksiyon • M. gastrocnemius; bacağa ve ayağa fleksiyon

KARIN DUVARI TABAKALARI VE DERĐVASYONLARI

• DERĐ • FASCIA SUPERFICIALIS; karın duvarını örten yüzeyel fasya, iki yapraklıdır.

� Camper fasyasi;üst(dış)yapraktır. Yağ dokusundan zengindir. Scrotum ’da yağ dokusunu kaybeder ve düz kas liflerinden zenginleşerek, scrotum’a buruşuk görünümünü veren M. dartos (Tunica dartos)’u oluşturur.

� Scarpa fasyasi; alt (iç) yapraktır. Penis (clitoris)’i karın duvarına bağlayan Lig. fundiforme penis (clitoridis)’i yapar.

• FASCIA PROFUNDA; karın duvarını örten derin fasyadır. Erkeklerde Lig. suspensorium penis’i, kadınlarda da Lig. suspensorium clitoridis’i yapar. • M. OBLIQUUS EXTERNUS ABDOMINIS’ĐN FASYA ve APONÖROZ’unun oluşturduğu yapılar;

� Fascia spermatica externa; funiculus spermaticus’un en dış tabakası � Lig. inguinale; aponörozun SIAS (spina iliaca anterior superior) ile tuberculum pubicum arasında

kalınlaşmasından meydana gelir. Bu ligamentin medial ucundan iki tane ligament doğar. -Lig.

lacunare; bu ligament lig. pectineum’u doğurur. -Lig. reflexum

� Anulus inguinalis superficialis; inguinal kanalın dış ağzıdır. Aponöroz üzerindedir.

M. obliquus externus abdominis, gövdeyi karşı tarafa çeviren kastır.

• M. OBLIQUUS INTERNUS ABDOMINIS’ĐN ile FASYA ve APONÖROZ’unun oluşturduğu yapılar;

� Fascia cremasterica; funiculus spermaticus’un orta tabakası � Falx inguinalis’in (tendo conjunctivus) kısmen oluşumuna katılır � M. cremaster; m. obliquus internus abdominis’in alt parçasının lifleri tarafından oluşturulur.

• M. TRANSVERSUS ABDOMINIS’ĐN APONÖROZ’unun oluşturduğu yapı; � Falx inguinalis (tendo conjunctivus)’i başlıca bu kasın aponörozu oluşturur.

• FASCIA TRANSVERSALIS’in oluşturduğu yapılar; � Fascia spermatica interna; funiculus spermaticus’un en iç tabakası

� Lig. interfoveolare

� Anulus inguinalis profundus; inguinal kanalın iç ağzıdır. Fascia transversalis üzerindedir.

• EKSTRAPERĐTONEAL DOKU • PERITONEUM PARIETALE



57

57

• CAVITAS PERITONEALIS ve OMENTUM MAJUS • PERITONEUM VISCERALE • VISCER (ORGAN)

CANALIS INGUINALIS

Testis’ler 28 nci haftada kanaldan geçmeye başlar ve iki yada üç günde kanalı geçer. Yaklaşık dört hafta sonra (32. hafta), scrotum’a iner ve kanal kontrakte olur. Kanalın fascia transversalis üzerinde bulunan ve karın boşluğuna bakan iç ağzına anulus inguinalis profundus denir. Erkeklerde daha büyüktür. Medialinde, a.v. epigastricainferior veligamentuminterfoveolare vardır. A. epigastrica inferior’un lateralinden erkeklerde ductus deferens, kadınlarda ligamentum teres uteri geçip kanala girer.

Kanalın, ligamentum inguinale’nin medial ucunun tam üstünde, m. obliquus externus abdominis’in aponörozunda bulunan üçgen şeklindekidış ağzına anulus inguinalis superficialis denir. Anulus inguinalis superficialis’in arkasında bulunan tendo conjunctivus, anulusu kuvvetlendirir.

Đnguinal kanalın duvarları

• Ön duvar; tüm uzunluğunca dış oblik karın kasının aponörozu yapar. 1/3 dış bölümü, iç oblik karın kasının lifleri ile kuvvetlendirilir. Ön duvar, anulus inguinalis profundus’un karşısındadır.

• Arka duvar; kanalın en zayıf duvarıdır. Fascia transversalis yapar. Ligamentum reflexum, tendo conjunctivus (falx inguinalis) ve lig. interfoveolare tarafından kuvvetlendirilir. Arka duvar, anulus inguinalis superficialis’in karşısındadır.

• Alt duvar (taban); lig. inguinale yapar. Medialden lig. lacunare ile kuvvetlendirilir. • Üst duvar (çatı); iç oblik karın kası ile transvers karın kasının alt kenarı tarafından yapılır.

Đnguinal kanalda bulunan yapılar

• Erkeklerde; funiculus spermaticus ve içindekiler;

� ductus deferens, a. ductus deferentis

� a. testicularis, plexus pampiniformis (v. testicularis)

� processus vaginalis kalıntıları

� m. cremaster, fascia cremasterica, fascia spermatica interna.

• Kadınlarda; lig. teres uteri, uterus’tan gelen lenf damarları ve processus vaginalis kalıntıları. • Her iki cinste de n. ilioinguinalis ile n. genitofemoralis’in genital dalı bulunur.

HESSELBACH ÜÇGENĐ (TRIGONUM INGUINALE) Direk inguinal hernilerin geliştiği bölgedir.

Sınırları • Altta; lig. inguinale • Dışta; a. epigastrica inferior • Đçte; m. rectus abdominis’in dış kenarı

M. RECTUS ABDOMINIS:

Linea alba’nın her iki tarafında, rektus kılıfı içindedir. Symphysis pubica ile processus xiphoideus arasında uzanır. Üzerinde intersectio tendinea denilen transvers fibröz bandlar bulunur. Kasın lateral kenarı linea semilunaris olarak bilinir.

M. PYRAMIDALIS:



58

58

M. rectus abdominis’in alt parçasının önünde, rektus kılıfı içinde, üçgen şeklinde küçük bir kastır. Linea alba’yı gerer.

VAGINA MUSCULI RECTI ABDOMINIS (VMRA, REKTUS KILIFI)

Rektus kılıfı içinde bulunan yapılar

• M. rectus abdominis • M. pyramidalis • A.v. epigastrica superior ve inferior • T-T

12 sinirlerin ventral dallarının terminal bölümleri (T

12’nin ventral dalı n. subcostalis’tir) ve bunlara eşlik

eden posterior interkostal damarlar • Lenf damarları

CANALIS FEMORALIS Femoral kılıf içindedir. Yaklaşık 1.25 cm uzunluğunda olan bu potansiyel kanal, hiatus saphenus’a kadar uzanır. Đçinde lenf damarları ve anulus femoralis’e yakın bir tane derin inguinal lenf düğümü (Rosenmüller yada Cloquet lenf düğümü) vardır. Kanalın karın boşluğuna bakan proksimal ucuna anulus femoralis denir.

Anulus femoralis’in sınırları • Önde; ligamentum inguinale • Đçte; ligamentum lacunare • Arkada; m. pectineus ve fasyası ile ligamentum pectineum • Dışta; v. femoralis



59

59

Apertura pelvisinferior’u kapatır. Urethra, canalis analis ve kadınlarda ek olarak vagina tarafından delinir. Đkitaraf m. levator ani ve m. ischiococcygeus (m. coccygeus) ile bu kasları saran fasyaları (fascia pelvis) tarafından yapılır. Diaphragma pelvis, pelvik organları fossa ischioanalis (ischiorectalis)’ten ayırır.

M. LEVATOR ANI

Diaphragma pelvis’in büyük bölümünü yapar. Üst yüzü, fasya (fascia superior diaphragmatis pelvis) ve ekstraperitoneal bağ dokusu ile; mesane, prostat, uterus, vagina, rectum ve peritoneum’dan ayrılır. Alt yüzü, fossa ischioanalis’in medial duvarını yapar.

M. levator ani, pelvik organları destekler ve pozisyonunda tutar. Üç parçası vardır.

• M. pubococcygeus; kasın esas parçasıdır. Her iki taraf m. pubococcygeus’un komşu kenarları arasında kalan açıklıktan üretra, anüs ve kadınlarda ek olarak vagina geçer. Bazı lifleri erkeklerde prostat’a (m. levator prostatae yada m. puboprostaticus), kadınlarda ise vagina’nın duvarlarına tutunur (m. pubovaginalis, m. sphincter vaginae). Rectum’a tutunan bazı liflerine m. puboanalis denir.

• M. puborectalis; m. pubococcygeus’un iç tarafta kalan lifleridir. Đki tarafın kası, anorektal birleşmenin arka tarafında “U” şeklinde bir halka oluşturarak birleşir.

• M. iliococcygeus

� M. pubococcygeus; rectum, üretra ve vagina’yı çevrelediği için obstetrikte önemlidir. Doğum sırasında yaralanma riski en fazla olan parçadır. Yaralanması halinde sistosel, sistoüretrosel



60

60

yada rektosel gelişebilir. Diaphragma pelvis’in zayıflaması sonucu stress inkontinens oluşabilir. Bu riskleri önlemek için özellikle ilk doğumda epizyotomi yapılır.

�Anorektal fleksürün devamlılığını sağlayan m. puborectalis, feçesin istem dışı geçişini (fekal inkontinens) önleyen major yapıdır. Bu kasın yaralanması, fekal inkontinens’e neden olur

M. COCCYGEUS

Diaphragma pelvis’i oluşturan diğer kastır.

PERINEUM

Diaphragma pelvis’in altında, uylukların arasında eşkenar dörtgen şeklinde bir

bölgedir Sınırları; apertura pelvis inferior’un sınırları ile aynıdır. • Yukarıda ve önde; symphysis pubica • Aşağıda ve arkada; os coccygis’in ucu • Yanlarda; ramus inferior ossis pubis’ler, ramus ossis ischii’ler, tuber ischiadicum’lar ve lig.

sacrotuberale’ler Perineum, iki taraf tuber ischiadicum’ları birleştiren transvers bir hayali çizgi ile iki üçgen alana ayrılır. Çizginin ön tarafında kalanına trigonum urogenitale, arkasında kalanına trigonum anale denir. Çizginin tam ortası, perineum’un da orta noktasıdır ve centrum perinei’nin olduğu yere isabet eder.

TRIGONUM ANALE

Fossa ischioanalis, ligamentum anococcygeum, canalis analis ve m. sphincter ani externus’u içerir.

Fossa ischioanalis (ischiorectalis) Canalis analis’in herikitarafında bulunan kama şeklinde boşluktur. Önde derin perine aralığına(diaphragma urogenitale) uzanır.

Sınırları • Dışta; tuber ischiadicum, m. obturatorius internus’un alt parçası ve canalis pudendalis (Alcock

kanalı) • Đçte; m. sphincter ani externus ve m. levator ani • Arkada; lig. sacrotuberale ve m. gluteus maximus’un alt kenarı • Önde (apeksi); derin perine aralığındaki kasların (m. transversus perinei profundus ve m. sphincter

urethrae externus) arka kenarları

Đçindekiler; yağ-bağ dokusu, v.a.n. rectalis inferior’lar, S2-S’ün dalları.

Canalis Pudendalis (Alcock Kanalı) Fossa ischioanalis’in dış duvarında fibröz bir tüneldir. M. obturatorius internus üzerindedir. Đçinden; a.v. pudenda interna, n. pudendus ve m. obturatorius internus’a giden sinir geçer.



61

61

TRĐGONUM UROGENĐTALE

Dış ürogenital organları (erkeklerde scrotum ve penis, kadınlarda vulva) içerir. Urethra ve kadınlarda ek olarak vagina tarafından delinir. Yüzeyel ve derin perine boşlukları bu üçgendedir.

Spatium perinei superficiale’de bulunan anatomik yapılar

Erkek • Radix penis (bulbus penis ve crus penis’ler) • Spongioz üretra’nın proksimal bölümü

Kadın • Radix clitoridis (bulbus vestibuli ve crus clitoridis’ler) • Glandula vestibularis major’lar (Bartholin bezleri)



62

62

Ortak Yapılar • M. bulbospongiosus, m. ischiocavernosus ve m. transversus perinei superficialis • A.v. pudenda interna’nın perineal dalları • Corpus perineale (centrum perinei) • N. pudendus’un perineal dalları

M. BULBOSPONGIOSUS (M. BULBOCAVERNOSUS)

Corpus perineale’den başlayanikikastır. Erkeklerde;bulbus penis ve corpus spongiosum penis’i, kadınlarda ise; glandula vestibularis major (Bartholin bezi)’ları ve bulbus vestibuli’leri örter.

M. ISCHIOCAVERNOSUS Corpus perineale’ye tutunmayan tek kastır. Crus’ları örter.

Erkeklerde crus penis’e, kadınlarda da crus clitoridis’e bası yaparak, venöz dönüşü önler ve penis ya

da clitoris’in ereksiyonunu devam ettirir.

Spatium perinei profundum (Diaphragma urogenitale)’da bulunan anatomik yapılar

Erkek • Membranöz üretra • Glandula bulbourethralis’ler (Cowper bezleri) • A.n. dorsalis penis

Kadın • Üretra ve vagina (kısmen) • A.n. dorsalis clitoridis

Ortak yapılar • M. transversus perinei profundus ve m. sphincter urethrae externus • A.v. pudenda interna ve dalları • N. pudendus ve dalları

Aa. intercostales anteriores;9 çifttir. Đlk altı çifti a. thoracica interna’dan gelir. 7-9ise, a. musculophrenica’nın dallarıdır.

Aa. intercostales posteriores;11 çifttir. Đlkikiçifti(I. ve II.), a. subclavia’dan ayrılan truncus costocervicalis’in dalı olan a. intercostalis suprema’dan gelir. Sonraki dokuz çift (III.-XI), aorta thoracica’nın dallarıdır.



63

63

BURUN BOŞLUĞU (CAVITAS NASI) Önde nares denilen burun delikleri ile dış ortama, arkada choana (apertura nasalis posterior) denilen iki açıklıkla nasopharynx’e açılır.

Burun boşluğu, septum nasi denilen bir bölme ile ikiye ayrılır.

Pars (regio) olfactoria; burun boşluğunun çatısında ve dış duvarında (concha nasalis superior

üzerinde) lokalizedir.

Pars olfactoria’da; koku duyusunun reseptör hücreleri olan bipolar nöronlar bulunur.

BURNUN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ

Burun boşluğunun ana arteri, a. maxillaris’in dalı olan a. sphenopalatina’dır. Burnun ve burun boşluğunun

duyusunu, n. ophthalmicus ile n. maxillaris taşır.

Sinus frontalis ve sinus sphenoidalis, yeni doğanda bulunmaz.



64

64

BURUN BOŞLUĞUNDAKĐ MEATUSLAR’A AÇILAN YAPILAR

Meatus nasi inferior Ductus nasolacrimalis

Meatus nasi medius Sinus frontalis, sinus maxillaris, sinus ethmoidalis’ in ön ve orta grubu (cellulae ethmoidales anteriores ve medii)

Meatus nasi superior Cellulae ethmoidales posteriores

Recessus sphenoethmoidalis Sinus sphenoidalis

� Sinus maxillaris’in drenajı, ostiumlarının yükseklokalizasyonu nedeniyle fakirdir. Bu yüzden, infeksiyonları en çok görülen paranazal sinüstür.

� Etmoidal sinüsler, orbita ve optik kanalla olan yakın komşuluğu nedeniyle, infeksiyonları orbita’ya en kolay yayılan paranazal sinüslerdir. Özellikle arka grup etmoidal sinüslerin infeksiyonları, optik nörite neden olabilir.

LARĐNKSĐN KIKIRDAKLARI



65

65

TEK KIKIRDAKLARI Cartilago thyroidea

Cartilago epiglottica (epiglottis)

Cartilago cricoidea

ÇĐFT KIKIRDAKLARI Cartilago arytenoidea

Cartilago corniculata

Cartilago cuneiformis

Cartilago thyroidea; en büyük larinks kıkırdağıdır.

Özellikle erkeklerde belirgin olan prominentia laryngea (Adam’s apple, adem elması) isimli çıkıntı bu

kıkırdaktadır.

Tiroid kıkırdağın üst kenarıile hiyoid kemik arasında uzanan membrana thyrohyoidea’nın herikiyan tarafında bulunan delikten, a.v. laryngea superior ile n. laryngeus superior’un r. internus’u geçer. Membranın serbest arka kenarları içinde, cartilago triticea denilen birer tane aksesuar kıkırdak bulunur.

Cartilago cricoidea; larinks iskeletinin temeli olan kıkırdaktır. C6 vertebra seviyesindedir.Yüzük

şeklinde olup, havayolu çevresinde tam bir halka oluşturan tek larinks kıkırdağıdır.

Cartilago arytenoidea’lar, cartilago cricoidea’nın üzerinde oturur. Sesin oluşumundan sorumlu larinks kıkırdaklarıdır.

Ligamentum vestibulare’ler ile ligamentum vocale’ler arkada aritenoid kıkırdaklara, önde tiroid kıkırdağa tutunur.

LARĐNKS KASLARI

• M. cricothyroideus (anticus); larinks’in ön tarafında yer alan tek kastır. Ligamentum vocale’leri gerer.



66

66

N. laryngeus recurrens tarafından uyarılmayan (yada n. laryngeus superior’un ramus externus’u tarafından uyarılan) tek larinks kasıdır. • M. cricoarytenoideus posterior (posticus); ligamentum vocale’lere abdüksiyon yaptırarak, rima glottidis’i açan tek kastır.

Larynx kaslarından sadece m. cricothyroideus, n. laryngeus superior’un ramus externus’u ile, diğerleri n. laryngeus recurrens tarafından uyarılır.

LARĐNKSĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ

Larinks’i; a. carotis externa’nın dalı olan a. thyroidea superior’dan gelen a. laryngea superior ile, a. subclavia’nın truncus thyrocervicalis’inden gelen a. thyroidea inferior’un dalı olan a. laryngea inferior besler.

Venöz kanı; v. thyroidea superior ile v. jugularis interna’ya, v. thyroidea inferior ile v. brachiocephalica’lara açılır. Larinks’in sinirleri, n. vagus’un(X. kranyalsinir)dallarıdır. Plica vocalis’lerin yukarısında kalan bölgenin duyusunu n. laryngeus superior’un ramus internus’u, altında kalan bölgenin duyusunu ise n. laryngeus recurrens taşır.

N. laryngeus recurrens’in terminaline n. laryngeus inferior denir.



67

67

Trachea, mediastinum superius’tadır. Ayrılma noktasına bifurcatio trachea adı verilir ve mediastinum medius’ta bulunur.

Akciğerlerin mediastinal yüzünde komşuluk yaptığı organların izleri bulunur. En büyük iz kalb’e aittir ve her iki akciğer’de de vardır.

Özofagus, tam orta hatta seyrettiği için her iki akciğerde de izi vardır.

Sol akciğer’in lobus superior’unun alt ucunda, lingula pulmonis sinistri denilen dil şeklinde bir uzantısı vardır. Bu uzantı, sağ akciğer’in lobus medius’una karşılık gelir. Üstlobun ön kenarında, dördüncü kıkırdak kaburga seviyesinin altında, kalp nedeniyle oluşmuş derin bir çentik (incisura cardiace pulmonis sinistri) bulunur.

HILUM PULMONIS



68

68

Akciğerlerin mediyastinalyüzündedir. Organa giren-çıkan anatomik yapıların bulunduğu yerdir. Mediyastinal plevra ile sarılı bu yapılar, radix pulmonis denilen bir kök oluşturur.

AKCĐĞERLERĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ

Akciğerlerin, birisi fonksiyonel (a. pulmonalis ve vv. pulmonales), diğeri besleyici olan (aa. bronchiales ve vv. bronchiales) iki grup damarı vardır. Bir akciğere ait; 1 tane a. pulmonalis, 2 tane v. pulmonalis vardır. Sağ akciğer’i besleyen 1 tane a. bronchialis, sol akciğer’i besleyen ise 2 tane a. bronchialis vardır. Sağ akciğer’ibesleyen bronşiyalarter, aorta thoracica’nın dalı olan a. intercostalis posterior III’ten gelir. Solakciğer’i besleyen bronşiyal arterler ise aorta thoracica’dan direk gelir.

Her akciğere ait genellikle 2 tane v. bronchialis vardır. Sağ akciğer’in bronşiyalvenleri v. azygos’a, solakciğer’in bronşiyal venleri v. hemiazygos accessoria’ya açılır.



69

69

Mediyastinum, akciğerlerin birbirlerine bakan yüzlerini örten mediyastinal plevralar arasındaki bölgedir. Mediyastinum, angulus sterni’den, T

4-T

5vertebralar arasındaki discus intervertebralis’e uzanan hayali

transvers bir düzlem ile, mediastinum superius ve mediastinum inferius olarak ikiye ayrılır. Mediastinum inferius, fibröz perikardiyum aracılığıyla; mediastinum anterius, mediastinum medium ve mediastinum posterius olarak üç bölüme ayrılır.

MEDIASTINUM SUPERIUS Önde;manubrium sterni, arkada;ilk 4 torakalvertebra, altta;hayalidüzlem, yukarıda;apertura thoracis superior ve yanlarda; mediastinal plevra ile sınırlanır.

Mediastinum superius’ta bulunan önemli anatomik yapılar

• Thymus ve Trachea • V. brachiocephalica’lar ve V. cava superior’un üst yarısı • Arcus aortae ve dalları (truncus brachiocephalicus, a. carotis communis sinistra ve a. subclavia sinistra) • Oesophagus ve N. vagus’lar • Ductus thoracicus

• N. phrenicus’lar

MEDIASTINUM ANTERIUS

Pericardium fibrosum ile corpus sterni arasındadır. Mediyastinum’ların en küçük olanıdır.



70

70

Mediastinum anterius’ta bulunan anatomik yapılar • Ligg. sternopericardiacae • Thymus

MEDIASTINUM MEDIUM

Mediyastinum’ların en büyüğü ve mediastinum inferius’un en geniş parçasıdır. Fibröz perikardiyum ile mediastinum anterius’tan, bifurcatio trachea, pulmonal damarlar ve fibröz perikardiyum ile mediastinum posterius’tan ayrılır.

Mediastinum medium’da bulunan anatomik yapılar

• Pericardium ve kalp • Aorta ascendens • V. cava superior’un alt yarısı • V. azygos’un terminal parçası • Bifurcatio trachea • Bronchus principalis’ler • Truncus pulmonalis ve uç dalları (a. pulmonalis dextra ve sinistra) • Vv. pulmonales • N. phrenicus’lar

MEDIASTINUM POSTERIUS

Önde; fibröz perikardiyum, bifurcatio trachea, pulmonal damarlar, arkada; T5-T12 vertebralar ile sınırlanır.

Mediastinum posterius’ta bulunan anatomik yapılar • Aorta thoracica • Ductus thoracicus • V. azygos • V. hemiazygos • V. hemiazygos accessoria • Oesophagus • N. vagus’lar

HEM MEDIASTINUM SUPERIUS HEM DE MEDIASTINUM ANTERIUS’TA BULUNAN ANATOMĐK YAPI Thymus

HEM MEDIASTINUM SUPERIUS HEM DE MEDIASTINUM MEDIUM’DA BULUNAN ANATOMĐK YAPILAR N. phrenicus’lar - V. cava superior

HEM MEDIASTINUM SUPERIUS HEM DE MEDIASTINUM POSTERIUS’TA BULUNAN ANATOMĐK YAPILAR Oesophagus - Ductus thoracicus - N. vagus’lar

HEM MEDIASTINUM MEDIUM HEM DE MEDIASTINUM POSTERIUS’TA BULUNAN ANATOMĐK YAPI V. azygos



71

71

KARDĐYOVASKÜLER SĐSTEM

Apex cordis Sol ventrikül’ün koni şeklindeki ucudur.

Basis cordis (facies posterior) Büyük bölümünü sol atriyum, küçük bir bölümünü de sağ atriyum yapar. Oesophagus, basis

cordis’in arka yüzünün komşuluk yaptığı primer anatomik yapıdır. Vv. pulmonales’ler, v. cava superior ve v. cava inferior, basis cordis’te atriyumlara açılır.

ATRIUM DEXTRUM

Đç yüzünde görülen kaslara mm. pectinati adı verilir. Bu kaslar, crista terminalis’ten başlayıp, auricula dextra’yı oluşturur.

Embriyonel hayattaki foramen ovale’nin kapanması ile oluşan fossa ovalis, ostium venae cavae



72

72

inferioris’in üstünde ve solunda, septum interatriale’dedir. Fossanın kenarı kabarıktır ve limbus fossa ovalis adı ile bilinir.

Sağ atriyum’un iç yüzünde; v. cava superior, v. cava inferior, sinus coronarius, vv. cardiacae anteriores ve vv. cardiacae minimae’lerin ağızları vardır.

VENTRICULUS DEXTER

Đç yüzündeki kas kabarıntılarına trabeculae carneae denir.

Đç yüzünde görülen crista supraventricularis, triküspid kapak ile pulmoner kapağı ayıran kalın bir kas kabarıntısıdır.

Ventrikülün sol ve arka duvarını, septum interventriculare yapar. Septumun büyük bölümü muskülerdir. Yaklaşık 1 cm lik üst parçası membranözdür ve septum interatriale’nin alt parçasıyla komşudur. Sol ventrikül, sağ ventrikül’den, sağ atriyum da sol atriyum’dan daha büyük olduğu için, membranöz parçanın bir bölümü sol ventrikül ile sağ atriyum arasında yer alır ve atriyoventriküler parça olarak bilinir. Membranöz parçanın geriye kalan bölümü ventriküller arasındadır (interventriküler parça).

Ventrikülün, ostium truncipulmonalis’in altında kalan bölümü düzdür. Conus arteriosus(infundibulum) denilen bu bölüm, pulmonal kapağın küspislerini destekler.

Septum interventriculare ile m. papillaris anterior arasında uzanan kas kabarıntısına trabecula septomarginalis (moderatör band)adı verilir. Ventrikülün septalyüzünü ve m. papillaris anterior’u destekleyen bu oluşumun içinde, kalbin ileti sistemi ile ilgili lifler bulunur.

Sağ ventrikül’de, m. papillaris anterior, m. papillaris posterior ve m. papillaris septalis (medialis) denilen üç tane papiller kas bulunur. Papiller kaslar, trabeculae carneae kalınlaşmalarıdır.

OSTIUM TRUNCI PULMONALIS Conus arteriosus’un yukarısındadır. Ostium atrioventriculare dextrum’un da yukarısında ve solundadır.

Diastolde bu deliği valva trunci pulmonalis denilen kapak kapatır. Pulmonalkapağın; valvula

semilunaris dextra, valvula semilunaris sinistra ve valvula semilunaris anterior denilen üç tane

yarım ay şeklinde valvulası vardır.



73

73

ATRIUM SINISTRUM

Kalbin en arkada bulunan bölümüdür. Basis cordis’in büyük bölümünü yapar. Akciğerlerden gelen dört

tane v. pulmonalis, sol atriyum’a arka-dış yüzünden açılır. Kalbin özofagus ile komşu olan kısmıdır.

VENTRICULUS SINISTER

Đç yüzü sağ ventrikül’ün iç yüzüyle benzer özelliklere sahiptir.

Sol ventrikül’de, m. papillaris anterior ve m. papillaris posterior denilen iki tane papiller kas vardır.

KALBĐN ĐSKELETĐ Kalbin iskeletini yapan oluşumlar; septum membranaceum, trigona fibrosa ve anuli fibrosi’dir.

KALBĐN ĐLETĐ SĐSTEMĐ

Nodus sinuatrialis (Keith-Flack düğümü)

V. cava superior’un sağ atriyum’a girdiği yere yakın, crista terminalis’in üst ucunda lokalizedir.

Nodus atrioventricularis (Aschoff-Tawara düğümü)

Septum interatriale’de lokalizedir. Kalpte iletinin en yavaş olduğu yerdir.

Fasciculus atrioventricularis (His bandı)



74

74

Atriyoventriküler düğümün devamıdır. Septum interventriculare’nin membranöz parçası üzerindedir. Fasciculus atrioventricularis, septum interventriculare’nin musküler parçasının başlangıcında, crus dextrum ve crus sinistrum denilen iki dala ayrılır.

Crus dextrum, sağ ventrikül’de trabecula septomarginalis’e girip, m. papillaris anterior’a ve ventrikülün ön duvarına ulaşır. Ventrikül duvarının endokardiyum’u altında, plexus subendocardialis (Purkinje lifleri)’i oluşturur. Crus sinistrum da, dallarını önce papiller kaslara verir, daha sonra plexus subendocardialis’i

(Purkinje lifleri) oluşturur. Bu nedenle, papiller kaslar ventriküllerden önce kasılır. Kalpte en hızlı ileti Purkinje liflerindedir.

KALBĐN ARTERLERĐ

Kalbi besleyen arterler, aorta ascendens’in dalları olan a. coronaria dextra ve a. coronaria sinistra’dır.

A. CORONARIA DEXTRA

Sağ (yada ön) sinus aortae’den çıkar. V. cardiaca parva ile birlikte, sağ atriyum ile sağ ventrikül arasında sulcus coronarius’ta seyreder. Sağ atriyum, sağ ventrikül’ün büyük bölümü, solventrikül’ün diyafragmatik yüzünün bir bölümü,interventriküler septum’un 1/3 arka-alt parçası ve solatriyum’un bir bölümüile krus’ların proksimaline kadar ileti sistemine ait tüm yapıları besler.

• r. interventricularis posterior; crux cordis’te sağ koroner arterden ayrılır. V. cardiaca media ile birlikte sulcusinterventricularis posterior’da seyreder. Bu arterden ayrılan septalarterlerin en büyüğü, nodus atrioventricularis’i besler (r. nodi atrioventricularis).

A. CORONARIA SINISTRA

Truncus pulmonalis’in arkasında, sol (yada arka) sinus aortae’den çıkar. Sol ventrikül’ün ve sol atriyum’un büyük bölümünü, sağ ventrikül’ün küçük bir bölümünü, interventriküler septum’un 2/3 ön parçasını ve crus dextrum ile crus sinistrum’u besler.

Dalları:

• r. interventricularis anterior; v. cardiaca magna ile birlikte sulcus interventricularis anterior’da seyreder. Klinikte, LAD (left anterior descending artery) adı ile bilinir. Septum inter ventriculare’nin ön bölümünü besler.

• r. circumflexus; sulcus coronarius’ta sola doğru seyreder ve dallarını verir.

KALBĐN VENLERĐ (VENAE CORDIS)

Üç grupta toplanır.

SINUS CORONARIUS Ostium sinus coronarii sağ atriyum’a açılır.

Sinus coronarius’a açılan venler; • v. cardiaca magna;en büyük kalp venidir. Solkoroner arterin dalı olan r. interventricularis



75

75

anterior’la birlikte, sulcus interventricularis anterior’da yukarıya doğru seyreder. Sinus coronarius’a açılan en büyük vendir.

• v. cardiaca parva; a. coronaria dextra ile birlikte seyreder. Sinus coronarius’a sağ ucundan açılır. • v. cardiaca media;Sağ koroner arterin dalı olan ramus interventricularis posterior’la birlikte,

sulcus interventricularis posterior’da yukarıya doğru seyreder. Sinus coronarius’a sağ ucundan açılır.

• v (v). ventriculi sinistri posterior(es) • v. obliqua atrii sinistri (Marshall veni);

VV. CARDIACAE MINIMAE (Thebesian venleri) En fazla sağ atriyum’a olmak üzere tüm kalp boşluklarına açılırlar. Kalp boşluklarından miyokardiyum’a kan taşıdıklarından, miyokardiyum’un kollateral sirkülasyonunda önemlidirler.

V (V.) VENTRICULI DEXTRI ANTERIOR (ES) (vv. cardiacae anteriores)

Sağ ventrikül’ün ön bölümünü drene eden bu venler, direk olarak sağ atriyum’a açılırlar.

FETAL DOLAŞIMLA ĐLGĐLĐ BAZI YAPILAR ve KALINTILARI

Ductus arteriosus....................................Lig. arteriosum

Ductus venosus...................................... Lig. venosum

Foramen ovale........................................ Fossa ovalis

V. umbilicalis........................................... Lig. teres hepatis

A. umbilicalis............................................Lig. umbilicalis medialis

TRUNCUS PULMONALIS (A. PULMONALIS)

Sol üçüncü kıkırdak kaburganın üst kenarı seviyesinde, sağ ventrikül’ü terk eder.

Kalple ilgili damarların en önde olanıdır. Aorta ascendens’le birlikte mediastinum medium’dadır.

Ductus arteriosus, fetus’ta a. pulmonalis sinistra ile arcus aortae’yi bağlar.

AORTA

Aorta ascendens, arcus aortae ve aorta descendens olarak üç bölüme ayrılır.

AORTA ASCENDENS Sol üçüncü kıkırdak kaburganın alt kenarı seviyesinde, sol ventrikül’den başlar. Truncus pulmonalis’le birlikte mediastinum medium’dadır.

A. coronaria dextra ve a. coronaria sinistra, aorta ascendens’in dallarıdır.

ARCUS AORTAE Tamamı manubrium sterni’nin arkasında ve mediastinum superius’tadır.

Arcus aortae’nin konveksliğinden üç tane dal çıkar. Sağdan-sola doğru; truncus brachiocephalicus,



76

76

a. carotiscommunis sinistra ve a. subclavia sinistra.

TRUNCUS BRACHIOCEPHALICUS

Sağ sternoklaviküler eklemin arkasında, a. subclavia dextra ve a. carotis communis dextra denilen iki uç dalına ayrılır.

A. CAROTIS COMMUNIS

A. carotis communis dextra; truncus brachiocephalicus’tan, a. carotis communis sinistra ise; arcus aortae’den çıkar.

A. carotis communis’ler, cartilago thyroidea’nın üst kenarı (C3-C4 vertebra arası diskus) seviyesinde, a. carotis externa ve a. carotis interna denilen iki uç dalına ayrılır (bifurcatio carotidis).

A. CAROTIS EXTERNA

Baş ve yüzü besleyen esas arterdir. Seyrisırasında trigonum caroticum ve trigonum submandibulare’den geçer. Glandula parotidea içinde a. maxillaris ve a. temporalis superficialis denilen iki uç dalına ayrılır.

A. CAROTIS EXTERNA’NIN YAN DALLARI • A. thyroidea superior; arterin ilk yan dalıdır. N. laryngeus superior’un ramus externus’u ile birlikte

seyreder. Larinks’ibesleyen a. laryngea superior isimlidalı, n. laryngeus superior’un ramus internus’u ile birlikte membrana thyrohyoidea’yı deler.

• A. lingualis • A. facialis; Mandibula’nın alt kenarından pulsasyonu alınıbilir.

� a. palatina ascendens ve a. submentalis önemli dallarıdır.

• A. pharyngea ascendens; • A. occipitalis. • A. auricularis posterior;

A. CAROTIS EXTERNA’NIN UÇ DALLARI • A. temporalis superficialis; • A. maxillaris; A. maxillaris, hem fossa infratemporalis’te hem de fossa pterygopalatina’da yer

tutan tek yapıdır.

A. maxillaris’in önemli dalları



77

77

� a. meningea media; foramen spinosum’dan geçip, kafa boşluğuna girer. Dura mater’i besleyen esas arterdir.

� a. alveolaris inferior; � a. palatina descendens (a. palatina major); n. palatinus major’la birlikte canalis palatinus major’da seyreder. Kanal içinde aa. palatinae minores’leri verir. Foramen palatinum majus’tan

çıkınca, a. palatina major adını alır.

� a. sphenopalatina; a. maxillaris’in terminalidir. Fossa pterygopalatina’daki foramen sphenopalatinum dan geçip, burun boşluğuna gelir. Burnu besleyen en büyük arterdir.

� aa. alveolares superiores

A. CAROTIS INTERNA

Đlk üç servikal vertebranın processus transversus’larının önünden geçip, temporal kemikteki canalis caroticus’a girer. Kanalın iç ağzından çıkıp, foramen lacerum’un çatısından ve sfenoid kemikteki sulcus caroticus’tan geçip, sinus cavernosus’a girer. Sinus cavernosus içinde n. abducens’le birliktedir.

Dalları

• A. hypophysialis inferior ve superior; sinus cavernosus içinde verdiği dallardır. • A. ophthalmica; a. carotis interna’nın, sinus cavernosus’u terk ederken subaraknoidal boşlukta verdiği

ilk daldır. N. opticus’la birlikte canalis opticus’tan geçip orbita’ya girer.

A. ophthalmica’nın önemli dalları;

� a. centralis retinae (Zinn arteri); ilk ve en küçük dalıdır. End arterdir. N. opticus’a girer ve sinir içinde retina’ya gelir.

• A. communicans posterior; a. carotis interna’yı, a. basilaris’in dalı olan a. cerebri posterior’a birleştirir.

• N. oculomotorius, en çok a. communicans posterior’un anevrizmasından etkilenir. • A. choroidea anterior

• A. CEREBRI ANTERIOR

Hemisferiniç yüzünde arkaya doğru seyreder. Pariyetal ve frontal lobların iç yüzlerini ve üst kenarını besler.

� A. cerebri anterior’un tıkanmalarında, kontralateral bacak ve ayakta belirgin motor ve duyu kaybı olur. Ek olarak miksiyonun istemli kontrolü bozulur.

� A. communicans anterior; iki taraf a. cerebri anterior’u birleştirir.

� A. communicans anterior, sinir sisteminde anevrizmaların en çok (%40 oranında) görüldüğü damardır.



78

78

� A. cerebri media 2 uç dalına ayrılır; Üst dal Broca (44 BA) alanını ve bacak-ayak dışındaki tüm

motor ve duyu alanlarını, alt dal Wernicke (22 BA) alanını besler. � Vizüel korteksteki makulanın temsili yerini besler.

A. BASILARIS

Đki taraf a. vertebralis’in sulcus bulbopontinus’ ta birleşmesi ile oluşur. Pons’un ön yüzünde, cisterna pontis içindedir. Pons’un üst ucunda a. cerebri posterior denilen iki uç dalına ayrılır.

Dalları

• aa. pontis • a. inferior anterior cerebelli (AICA) • a. labyrinthi; sık olarak a. inferior anterior cerebelli’den çıkar. Đç kulağı besler. N. facialis ve n.

vestibulocochlearis’le birlikte meatus acusticus internus’tan geçer. • a. superior cerebelli • A. cerebri posterior; a. basilaris’in uç dallarıdır. A. communicans posterior aracılığıyla a.

carotis interna ile birleşir. Vizüel korteksin major arteridir. Tıkanıklığında kontralateral homonimos hemianopi olur, ancak maküler görme (a.cerebri media’dan da beslendiği için) sağlamdır.

A. SUBCLAVIA A. subclavia seyri sırasında, m. scalenus anterior ile m. scalenus medius arasından ve trigonum



79

79

supraclaviculare’den geçer. Dalları • A. vertebralis • A. thoracica interna • Truncus thyrocervicalis; üç dal verir. A. thyroidea inferior, a. suprascapularis ve a. transversa colli • Truncus costocervicalis; iki dal verir. A. cervicalis profunda ve a. intercostalis suprema • A. dorsalis scapulae (bazen)

A. VERTEBRALIS; a. subclavia’nınilk dalıdır. Servikalvertebraların processus transversus’larındaki foramen transversarium’lardan geçer. Atlas’ın üst yüzünde bulunan sulcus(canalis)arteriae vertebralis’ten geçip, trigonum suboccipitale’ye gelir. Burada, membrana atlantooccipitalis posterior’un alt kenarından geçip, foramen magnum’dan kafa boşluğuna girer. Dura ve arachnoidea mater’i delip, subaraknoidal boşluğa geçer. Sulcus bulbopontinus’ta iki tarafın arteri birleşerek a. basilaris’i oluşturur.

Dalları;

� a. inferior posterior cerebelli (PICA) � a. spinalis anterior; medulla spinalis’in 2/3 ön bölümünü ve bulbus’un ön yüzünü besler. � a. spinalis posterior; medulla spinalis’in 1/3 arka bölümünü ve medulla oblongata’nın arka

yüzünü besler. A. THORACICA INTERNA (IMA); a. subclavia’nın alt yüzünden çıkar. Toraks boşluğuna girerken

n. phrenicus tarafından önünden çaprazlanır. Altıncı interkostal boşlukta, a. epigastrica superior ve a. musculophrenica denilen uç dallarına ayrılır.

A. thoracica interna’nın önemli dalları;

� a. pericardiacophrenica; n. phrenicus’la birlikte, kalbe komşu olarak diyafragma’ya doğru

seyreder.

� rr. intercostales anteriores; (1-6) ilk altı interkostal boşluğu besler.

� a. musculophrenica; arterin uç dalıdır. 7-9 ncu r. intercostalis anterior’ları verir. � a. epigastrica superior; arterin diğer uç dalıdır. Rektus kılıfı içinde aşağıya doğru seyreder.

Kılıf içinde, a. iliaca externa’nın dalı olan a. epigastrica inferior’la anastomoz yapar.

TRUNCUS THYROCERVICALIS; • a. thyroidea inferior; n. laryngeus recurrens ile olan komşuluğu, tiroid bezinin cerrahi

girişimlerinde önemlidir. Larinks’i besleyen a. laryngea inferior’u verir. • a. suprascapularis • a. transversa colli (a. transversa cervicis)

A. BRACHIALIS A. axillaris m. teres major’un alt kenarını geçince a. brachialis adını alır. TRUNCUS COSTOCERVICALIS; • a. intercostalis suprema; I. ve II. a. intercostalis posterior’u verir • a. cervicalis profunda



80

80

A. AXILLARIS A. subclavia, birinci kaburganın dış kenarını geçince a. axillaris adını alır.

Dalları • A. thoracica superior • A. thoracoacromialis • A. thoracica lateralis; kadınlarda meme bezini besleyen dallar verir. • A. subscapularis; a. axillaris’in en büyük dalıdır. Đki uç dalına ayrılır.

� a. circumflexa scapulae; Aynı isimli veni ile birlikte spatium axillare mediale (skapulotrisipital aralık, triangüler aralık, üçgen aralık)’den geçer. � a. thoracodorsalis

• A. circumflexa humeri anterior; collum chirurgicum’un önünden geçer ve a. circumflexa humeri posterior’la anastomoz yapar. • A. circumflexa humeri posterior; n. axillaris’le birlikte spatium axillare laterale (humerotrisipital aralık, kuvadrangüler aralık, dörtgen aralık)’den geçer. Kolda n. medianus’la birlikte seyreder. Kolun ortalarında, n. medianus’u arkasından (altından) çaprazlar ve sinirin lateral tarafına geçer.

N. medianus’la birlikte aponeurosis bicipitalis’in (lacertus fibrosus) altından geçer.



81

81

A. brachialis’in terminal parçası, fossa cubitalis içindedir. Collum radii seviyesinde, a. ulnaris ve a. radialis denilen uç dallarına ayrılır.

Dalları Đçinde “collateralis” sözcüğü olan arterler, a. brachialis’in dallarıdır.

• A. profunda brachii; arterin en büyük dalıdır. N. radialis’le birlikte, sulcus nervi radialis’te seyreder. • A. radialis • A. ulnaris

A. RADIALIS

Önkolun distalinde, m. flexor carpi radialis’in tendonunun lateralindedir (veya m. flexor carpi radialis’in tendonu ile m. brachioradialis’in tendonu arasındadır).

A. radialis, anatomik enfiye çukuru içinden geçer. Birinci dorsal interosseus kasın başları arasındaki açıklıktan geçer ve palmar yüze gelir. Palmar yüzde, a. ulnaris’in r. palmaris profundus’u ile birleşerek, arcus palmaris profundus’u oluşturur.

A. ULNARIS

Ulnar sinirle birlikte retinaculum musculorum flexorum’un önünden(yüzeyelinden)ve Guyon kanalından geçer. M. palmaris brevis’in altından geçip, palmar aponöroz altında a. radialis’ten gelen r. palmaris superficialis’le birleşerek, arcus palmaris superficialis’i oluşturur.

A. interosea communis en önemli dalıdır.

AORTA DESCENDENS

T4 vertebra gövdesinin alt kenarı seviyesinde arcus aortae’nin devamı olarak başlar, L

4 vertebra

gövdesi önünde uç dallarına ayrılır. Ayrılma noktasına bifurcatio aortae denir.



82

82

AORTA THORACICA (PARS THORACICA AORTAE) Aorta descendens’in T

4 vertebra gövdesi alt kenarı ile T

12 vertebra gövdesi alt kenarı (hiatus aorticus)

arasında kalan bölümüdür.

Dalları

• Rr. bronchiales; sağ akciğer’e giden genellikle bir tane bronşiyal arter vardır ve üçüncü a. intercostalis posterior’dan yada sol üst bronşiyal arterden gelir. Sol akciğer’in ise, genellikle iki tane bronşiyal arteri vardır ve aorta thoracica’dan gelirler.

• Aa. intercostales posteriores (III.-XI); aorta thoracica’nın arka yüzünden çıkarlar. • A. subcostalis; aorta thoracica’nın verdiği son çift daldır. • Aa. phrenicae superiores; diyafragma’nın üst yüzünü beslerler.

AORTA ABDOMINALIS (PARS ABDOMINALIS AORTAE)

Aorta descendens’in, T12

vertebra gövdesinin alt kenarı ile L4 vertebra gövdesi arasında kalan

bölümüdür. Yaklaşık 10 cm uzunluğundadır.

AORTA ABDOMINALIS’iN DALLARI



83

83

I - VENTRAL DALLARI

Üç tanedir. Truncus coeliacus, a. mesenterica superior ve a. mesenterica inferior.

TRUNCUS COELIACUS Hiatus aorticus’un hemen altında (T

12 vertebra alt kenarı) aorta abdominalis’ten ayrılır. Üç dala ayrılır.

Dalları

• A. gastrica sinistra; truncus coeliacus’un en küçük dalıdır. Midenin curvatura minor’unda lig. hepatogastricum içerisinde a. gastrica dextra ile anastomozlaşır. • A. splenica (A. lienalis); V. splenica ile birlikte, pancreas’ın üst kenarı boyunca dalak hilumuna doğru seyreder. Cauda pancreatis ve v. splenicaile birlikte ligamentum splenorenale(lienorenale) içindedir. Dalları;

� Aa. gastricae breves;terminalbölümünden ayrılan 5-7 tane arterdir. Ligamentum gastrosplenicum’un yaprakları arasındadır. Mide’nin fundus bölümünü beslerler.

� A. gastrica posterior

� A. gastroomentalis (gastroepiploica) sinistra; Omentum majus’un yaprakları arasında, mide’nin büyük kurvaturunda seyreder. Burada a. gastroomentalis dextra ile anastomoz yapar.



84

84

• A. hepatica communis; 2 uç dalına ayrılır. � A. hepatica propria; a. gastrica dextra’yı verdikten sonra, ligamentum hepatoduodenale’nin

yaprakları arasında, ductus choledochus ve v. portae hepatis’le birlikte karaciğer’e doğru yükselir. � A. gastroduodenalis; duodenum ile pancreas arasında aşağıya doğru seyreder.

� A. gastroomentalis (gastroepiploica) dextra; Omentum majus’un yaprakları arasında, mide’nin büyük kurvaturu boyunca seyreder.

� A. pancreaticoduodenalis superior

A. MESENTERICA SUPERIOR Duodenum’un birinci parçasından, colon transversum’un 2/3’lük sağ bölümüne kadar olan sindirim kanalı bölümünü besler.

Dalları • A. pancreaticoduodenalis inferior; arterin ilk dalıdır. • Aa. jejunales ve aa. ileales • A. colica dextra • A. colica media • A. ileocolica; a. appendicularis’i verir.

A. MESENTERICA INFERIOR L3 vertebra seviyesinde, aorta abdominalis’ten ayrılır.

RECTUM

1-A. rectalis superior (a. mesenterica inferior’dan) 2-A. rectalis media (a. iliaca interna’dan) 3-A. rectalis inferior (a. pudenda interna’dan)

BÖBREK ÜSTÜ BEZĐ

1-Aa. suprarenales superiores (a. phrenica inferior’dan)

2-A. suprarenalis media (aorta abdominalis’den)

3-A. suprarenalis inferior (a. renalis’den)

V. suprarenalis dextra (V. cava inferior’a)



85

85

V. suprarenalis sinistra (V. renalis sinistra)

Dalları

• A. colica sinistra • Aa. sigmoideae • A. rectalis superior; a. mesenterica inferior’un devamıdır.

II - LATERAL DALLAR

A. PHRENICA INFERIOR

Glandula suprarenalis’i besleyen aa. suprarenales superiores’leri verir.

A. SUPRARENALIS MEDIA

A. phrenica inferior ile a. renalis arasında aorta abdominalis’ten ayrılırlar.

A. RENALIS

Glandula suprarenalis’i besleyen a. suprarenalis inferior’u verir.

A. TESTICULARIS (A. OVARICA)

A. renalis’lerin biraz altında, aorta abdominalis’ten ayrılırlar.

A. testicularis’ler, anulus inguinalis profundus’tan geçip, funiculus spermaticus’a girer.

A. ovarica’lar ise küçük pelvise geçip ligamentum suspensorium ovarii içine girer.

III - DORSAL DALLARI AA.



86

86

LUMBALES

A. SACRALIS MEDIANA

IV - TERMĐNAL DALLARI Aorta abdominalis, L

4 vertebra gövdesinin önünde a. iliaca communis dextra ve a. iliaca communis

sinistra denilen iki uç dalına ayrılır. Ayrılma yerine bifurcatio aortae denir.

A. iliaca communis’ler, art. sacroiliaca’nın önünde, L5-S

1 arası diskus seviyesinde a. iliaca interna ve

a. iliaca externa denilen iki uç dalına ayrılır.

A. ILIACA INTERNA (HĐPOGASTRĐK ARTER)

Pelvis duvarlarını, pelvis organlarını, glutealbölgeyive perineum’u besler. Foramenischiadicum majus’un üst kenarında ön ve arka iki trunkusa ayrılır.

TRUNCUS POSTERIOR’DAN ÇIKAN DALLAR • A. glutea superior; for. suprapiriforme’dan geçer. • A. iliolumbalis

• Aa. sacrales laterales } medulla spinalis’i besleyen dallar verirler TRUNCUS ANTERIOR’DAN ÇIKAN DALLAR



87

87

• A. umbilicalis; Doğumu takiben oblitere olur ve karın ön duvarının arka yüzünde lig. umbilicale medialis olarak kalır. Aa. vesicales superiores bu arterin dalıdır.

• A. obturatoria;pubis’ibesleyen r. pubicus’u, a. epigastricainferior’un aynıisimlidalıile pubis gövdesi üzerinde anastomoz yapar. Bu anastomoza corona mortis denir.

• A. vaginalis; kadınlarda bulunan bu arterin erkeklerdeki karşılığı a. vesicalis inferior’dur • A. uterina; erkeklerdeki a. ductus deferentis’in karşılığıdır. Lig. latum uteri’nin içinde seyreder. Cervix

uteri’nin yaklaşık 2 cm yakınında, ureter’i önden çaprazlar. Bu komşuluk histerektomi’lerde önemlidir. • A. rectalis media • A. glutea inferior; Foramen infrapiriforme’den geçerek pelvis’i terk eder ve gluteal bölgeye gelir. • A. pudenda interna; perineum’un esas arteridir. N. pudendus ve aynı isimli veni ile birlikte foramen

infrapiriforme’den pelvis’i terk eder ve gluteal bölgeye gelir. Foramen ischiadicum minus’tan geçerek, fossa ischioanalis’e gelir. Fossa’nın dış duvarında m. obturatorius internus’un fasyasında yer alan canalis pudendalis (Alcock kanalı)’e girer.

� A. rectalis inferior a. pudenda interna’nın dalıdır.

A. ILIACA EXTERNA

Başlangıcı; ureter ve gonadaldamarlar(a.v. testicularis ve a.v. ovarica), son parçasıise; n. genitofemoralis’in genital dalı ve ductus deferens (kadınlarda ligamentum teres uteri) ile ön tarafından çaprazlanır.

Dalları

• a. circumflexa ilium profunda • a. epigastrica inferior; anulus inguinalis profundus’un medial kenarından, funiculus

spermaticus’un arkasından geçer. Linea arcuata’da fascia transversalis’i delip, rektus kılıfı içine girer. M. rectus abdominis ile kılıfın arka yaprağı arasında yukarıya yükselir. Kılıf içinde, a. thoracica interna’nın uç dalı olan a. epigastrica superior ile anastomoz yapar. Karın ön duvarının arkasında, periton bu arteriörterek bir plika (plica umbilicalis lateralis) oluşturur. Direk inguinal herni a. epigastrica inferior’un medialinden, indirek inguinal herni ise lateralinden olur.

A. FEMORALIS

A. iliaca externa, ligamentum inguinale’nin altında a. femoralis adını alır. Uylukta, m. sartorius’un altındadır. V. femoralis ve n. saphenus’la birlikte canalis adductorius’a girer. Kanalın uyluk arkasında bulunan açıklığından çıkınca, a. poplitea adını alır (hiatus adductorius).

Önemli Dalları

• A. profunda femoris; femoral üçgende a. femoralis’ten ayrılır. A. femoralis’in en büyük dalıdır. Uyluğun esas arteridir.

• A. descendens genu

A. POPLITEA

A. femoralis, hiatus adductorius’tan çıkınca a. poplitea adını alır.

A. poplitea, m. popliteus’un alt kenarında a. tibialis anterior ve a. tibialis posterior denilen iki uç dalına ayrılır. Dalları; içinde “genus” sözcüğü olan arterler, popliteal arterin dallarıdır (a. descendens genus hariç, çünkü bu arter a. femoralis’in dalıdır).

• a. superior lateralis genus • a. superior medialis genus



88

88

• a. inferior lateralis genus • a. inferior medialis genus • a. media genus • aa. surales; end arterlerdir. • a. tibialis anterior • a. tibialis posterior

A. TIBIALIS ANTERIOR N. fibularis (peroneus) profundus’la birlikte aşağıya doğru seyreder.

Malleolus’lar arası orta noktada, a. dorsalis pedis adını alır. A. dorsalis pedis, birinci interosseus boşlukta öne doğru seyreder. Pulsasyonu, 1. metatarsal aralıktan alınır.

A. dorsalis pedis, birinci dorsal interosseus kasın başları arasından geçip, ayak tabanına gelir ve a. plantaris profunda adını alır. Burada, a. plantaris lateralis ile birleşerek arcus plantaris profundus’u oluşturur.

A. TIBIALIS POSTERIOR

M. soleus ile m. tibialis posterior arasında, n. tibialis’le birlikte aşağıya doğru seyreder. Malleolus medialisin arkasından nabzı alınan arterdir. Malleolus medialis ile calcaneus arası orta noktada, fleksör retinakulum’un altında, a. plantaris lateralis ve a. plantaris medialis denilen iki uç dalına ayrılır. Bu dallar, aynı isimli sinirlerle birlikte ayak tabanında birinci ve ikinci kas tabakaları arasında seyreder.

A. fibularis (peronea), a. tibialis posterior’un dalıdır.

BAŞ-BOYUN VENLERĐ VV. OPHTHALMICAE

Kapakları yoktur.

• V. ophthalmica superior; v. facialis’le bağlantılıdır. • V. ophthalmica inferior; sık olarak v. ophthalmica superior’la birleşir. • V. centralis retinae; aynı isimli arteri ile birlikte optik sinir içinde seyreder. Siniri terk ettikten sonra

sinus cavernosus’a yada v. ophthalmica superior’a açılır. • Vv. vorticosae(koroidal venler);choroidea’nın dış bölümünü drene ederler. Sclera’yı delip, oftalmik

venlere açılırlar.

V. FACIALIS

Alın bölgesindeki venöz ağdan başlayan v. supratrochlearis ile v. supraorbitalis, gözün iç köşesinde birleşerek v. angularis’i oluşturur. Bu ven, v. labialis superior ile birleşir ve v. facialis olarak devam eder.



89

89

V. facialis, v. retromandibularis’in ön dalı ile birleşip, v. jugularis interna’ya açılır.

V. facialis kapak içermediği için, özellikle üst dudak yukarısında kalan bölgedeki infeksiyonlar, iki yolla sinus cavernosus’a geçebilir.

� V. labialis superior⇑v. angularis⇑v. supraorbitalis⇑v.ophthalmica superior⇑sinus cavernosus � V.

facialis⇑plexus pterygoideus⇑sinus cavernosus

V. RETROMANDIBULARIS

V. maxillaris ile v. temporalis superficialis’in parotis bezi içinde birleşmesiyle meydana gelir. Ön ve arka olmak üzere iki dala ayrılır. Ön dal, v. facialis’le birleşir. Arka dal, v. auricularis posterior’la birleşerek v. jugularis externa’yı oluşturur.

V. JUGULARIS EXTERNA

M. platysma’nın altında (arkasında), m. sternocleidomastoideus’un üzerinde (önünde) olarak, clavicula orta bölümüne doğru oblik olarak seyreder. V. subclavia’ya açılır.

V. JUGULARIS ANTERIOR

Submental üçgende başlar. Đki taraf ven, boynun orta hattında aşağıya doğru iner ve kendi tarafındaki v. jugularis externa’ya açılır.

V. JUGULARIS INTERNA



90

90

Foramen jugulare’de, sinus sigmoideus’un devamı olarak başlar. Vagina carotica içinde aşağıya doğru seyreden ven, sternoklaviküler eklemin arkasında, v. subclavia ile birleşerek v. brachiocephalica’yı oluşturur.

V. jugularis interna’ya açılan venler • sinus petrosus inferior; foramen jugulare’den geçip, vene açılır. Sinus cavernosus’u, v. jugularis

interna’ya bağlar. • v. facialis • v. lingualis • vv. pharyngeae • v. thyroidea superior ve vv. thyroideae mediae (v. thyroidea inferior, kendi tarafındaki v.

brachiocephalica’ya açılır) • v. occipitalis (bazen)

V. SUBCLAVIA V. axillaris, birincikaburganın dış kenarını geçince v. subclavia adını alır. Sternoklaviküler eklemin arkasında, v.jugularisinternaile birleşerek v. brachiocephalica’yı oluşturur. Birleşme yerindekiaçıya angulus venosus denir. Sol angulus venosus’a ductus thoracicus, sağ angulus venosus’a ise ductus lymphaticus dexter açılır.

V. BRACHIOCEPHALICA DEXTRA ve SINISTRA

Sol tarafın veni, oblik olarak aşağıya ve sağa doğru seyreder. Seyri sırasında; trachea ve truncus brachiocephalicus ile sol taraf a. thoracica interna, a. subclavia, a. carotis communis, n. phrenicus ve



91

91

n. vagus’u önden çaprazlar. Arcus aortae’nin yukarısından, thymus’un arkasından geçer.

V. CAVA SUPERIOR

V. brachiocephalica dextra ile v. brachiocephalica sinistra’nın birleşmesi ile oluşur. V. cava superior’un üst yarımı üst mediyastinum’da, alt yarımı ise fibröz perikardiyum içinde orta mediyastinum’dadır.

V. azygos, v. cava superior’a açılır.

V. cava superior sağ atrium’a açılır.

AZĐGOS SĐSTEM VENLERĐ

V. AZYGOS Sağ taraftaki v. lumbalis ascendens ile v. subcostalis’in birleşmesinden oluşur.

Sağ radix pulmonis’in üstünden geçip, v. cava superior’a açılır.

V. HEMIAZYGOS Sol taraftaki v. lumbalis ascendens ile v. subcostalis’in birleşmesinden oluşur. v. azygos’a açılır.

V. HEMIAZYGOS ACCESSORIA V. azygos’a açılır.



92

92

ÜST EKSTREMĐTE VENLERĐ

V. CEPHALICA

Fovea radialis (anatomik enfiye çukuru)’in çatısında başlar. Önkolun radial tarafında, fascia superficialis’in yaprakları arasında yukarıya doğru yükselir. Deltopektoral (klavipektoral) üçgende, fascia clavipectoralis’i delip, v. axillaris’e açılır.

V. BASILICA

Ön kolun medial tarafından fascia superficialis’in yaprakları arasında yukarıya doğru yükselir. Kolun ortalarında, fascia brachii’yi deler ve a. brachialis’in medialinde seyreder. M. teres major’un alt kenarında, v. axillaris adını alır.

V. AXILLARIS M. teres major’un alt kenarında, v. basilica’nın devamı olarak başlar.

V. axillaris, birinci kaburganın dış kenarında v. subclavia adını alır.

ALT EKSTREMĐTE VENLERĐ

V. SAPHENA MAGNA

Ayağın medial tarafından başlar. Malleolus medialis’in önünden geçip, bacağın ve uyluğun medialinde yukarıya doğru yükselir. Hiatus saphenus’u örten fascia cribriformis’ten geçerek, v. femoralis’e açılır. V. saphena magna, ayakta ve bacakta n. saphenus’la birlikte seyreder.

V. SAPHENA PARVA

Ayağın lateral kenarından başlar. Malleolus lateralis’in arkasından geçer. Tendo calcaneus’un lateralinde yukarıya doğru yükselir. Fossa poplitea’da, v. poplitea’ya açılır.

N. suralis’le birlikte seyreder.

ABDOMEN VE PELVĐS VENLERĐ

V. CAVA INFERIOR V.iliaca communis’lerin L

5 vertebra gövdesi önünde birleşmesi ile oluşur.

v. cava inferior’a direk açılan venler; • vv. phrenicae inferiores • vv. lumbales ve v. lumbalis ascendens • vv. hepaticae



93

93

• v. renalis dextra ve sinistra • v. testicularis (ovarica) dextra; sol tarafın veni, v. renalis sinistra’ya açılır. • v. suprarenalis dextra; sol tarafın veni, v. renalis sinistra’ya açılır.

V. PORTAE HEPATIS V. splenica ile v. mesenterica superior’un birleşmesi ile oluşur. Ligamentum hepatoduodenale’nin yaprakları arasında, ductus choledochus ve a. hepatica propria ile birlikte porta hepatis’e gelir.



94

94

V. SPLENICA (V. LIENALIS) Cauda pancreatis ve a. splenica ile birlikte ligamentum splenorenale (lig. lienorenale) içindedir. V. Mesenterica inferior ve v. gastroomentalis sinistra’yı alır. V. mesenterica inferior; v. rectalis superior’un devamıdır. Recessus paraduodenalis’in ön duvarındadır. Bu nedenle, recessus paraduodenalis’e olan internal herniasyonlarda herni kesesi boynu, a. colica sinistra’nın bir dalı ile birlikte bu veni de içerir.

V. MESENTERICA SUPERIOR A. mesenterica superior’un aynı isimli dallarına karşılık gelen venleri ve v. gastroomentalis (gastroepiploica) dextra’yı alır.

PORTO-CAVA ANASTOMOZ BÖLGELERĐ (VPH; v. portae hepatis, VCS; v. cava superior, VCI; v. cava inferior)

• Özofagus’un abdominal parçası; v. gastrica sinistra’ya(VPH)açılan özofagealdallarile v. azygos(VCS) ve v. hemiazygos’a (VCS) açılan özofageal dallar arasındadır. Portal obstrüksiyonda, anastomoz yapan bu venlerde özofagus varisi denilen genişlemeler olur. Bazen yırtılarak öldürücü kanamalara neden olabilir.

• Rectum; v. rectalis superior (VPH) ile v. rectalis media (VCI) ve v. rectalis inferior (VCI) arasındadır. • Umbilicus bölgesi; vv. paraumbilicales’lerle (VPH), karın ön duvarını drene eden v. epigastrica

superior (VCS)ve v. epigastricainferior(VCI)arasındadır. Portalobstrüksiyonda, umbilikalbölgede caput medusae denilen venöz genişlemeler olur. Umbilikal bölge aynı zamanda cava-cava anastomoz yeridir (v. epigastrica superior (VCS) ile v. epigastrica inferior (VCI) arasındaki anastomoz nedeniyle).



95

95

• Retroperitoneal bölge; karaciğerdeki area nuda’nın venleri ve kalın bağırsak venleri (VPH) ile retroperitoneal venler (frenik, lumbal, renal; VCI) arasındadır.

• Patent ductus venosus; çok nadiren ductus venosus açık kalır ve v. portae hepatis’in sol dalını v. cava inferior’a bağlar.

DUCTUS THORACICUS Cisterna chyli’nin üst ucundan (T12 alt kenarı) başlar. Hiatus aorticus’tan geçerek arka mediyastinum’a gelir. Daha sonra yukarıya yükselerek üst mediyastinum’a gelir. V. subclavia ile v. jugularis interna’nın birleşme noktasına yada birleşme yerine yakın bu venlerden birisine açılarak sonlanır.



96

96

ÖNEMLĐ LENF DÜĞÜMLERĐ

• Nodi cervicales profundi(NCP);V.jugularisinterna’nın ön-dış yüzü boyunca, vagina carotica’da gömülüdürler. Üst ve alt olarak iki gruptur.

�Üst gruptakilerden birisi diğerlerinden daha büyüktür ve nodus jugulodigastricus adı ile bilinir. Tonsilla palatina ve dilin lenf drenajı ile ilgilidir.

�Alt gruptakilerden birisi de diğerlerinden daha büyüktür. Nodus juguloomohyoideus denilen bu lenf düğümü, omohiyoid kasın ara tendonunun



97

97

üzerinde olup, başlıca dilin lenf drenajı ile ilgilidir.

Fossa supraclavicularis major’da yerleşmiş olan alt grup NCP’ye nodi supraclaviculares adı verilir. Supraklaviküler lenf düğümlerinin ductus thoracicus’la bağlantıları vardır. GĐS (özellikle mide) veya toraks organlarının tümörlerinde bu düğümler tutulur ve bir tanesi fossa supraclavicularis major’da belirgin olur (Virchow düğümü).

• Nodi axillares; fossa axillaris’te bulunan 20-30 tane lenf düğümüdür. Beş grup oluşturur.

� Nodi humerales (laterales); Üst ekstremitenin lenfi (v. cephalica’yı takip edenler hariç) buraya dökülür. V. cephalica’yı takip edenler ise nodi apicales’e ve infraklaviküler (deltopektoral) lenf düğümlerine gider.

� Nodi pectorales(anteriores); Meme bezinin 3/4’lük dış tarafınınlenfiburaya dökülür.(1/4’lükiç tarafının lenfi ise nodi parasternales’e dökülür).

� Nodi subscapulares (posteriores)

� Nodi centrales

� Nodi apicales; Aksiller lenf düğümlerinin terminal grubudur. Afferentleri; meme, v. cephalica’yı takip eden lenf damarları ve diğer aksiller lenf düğümü gruplarından gelir. Efferentleri birleşerek truncus subclavius’u yapar.

� Nodi preaortici(preaortik lenf düğümleri);aorta abdominalis’in ön yüzünde yer alır. Pankreas, karaciğer, dalak ve özofagus’un alt ucundan, rektum’un alt ucuna kadar sindirim kanalı organlarının lenfini alır. Efferentleri trunci intestinales’i oluşturup, cisterna chyli’ye açılır.

� Nodi aortici laterales (paraaortik lenf düğümleri); aorta abdominalis’in her iki yanında dizili terminal lenf düğümleridir. Nodi aortici laterales’e; böbrekler, böbrek üstü bezleri, üreterler’in abdominal parçası, testis’ler, ovaryum’lar, tuba uterina’lar, uterus’un üst parçası ve karın arka duvarının derin dokularının lenfi gelir. Lateral aortik lenf düğümlerinin efferentleri, her iki tarafta truncus lumbalis dexter ve sinister denilen lenf trunkuslarını oluşturur. Bu trunkuslar, cisterna chyli’ye açılır.

� Nodi profundi; v. femoralis’in medialinde yer alan 1-3 tane lenf düğümüdür. En üstte olanı, anulus femoralis’in ağzındadır ve Rosenmüller (Cloquet) lenf düğümü adı ile bilinir.

Derininguinallenf düğümleri; alt ekstremitenin femoral damarlara eşlik eden derin lenf damarlarını, popliteal lenf düğümlerinin efferentlerini, glans penis (clitoridis)’in lenf damarlarını ve yüzeyel inguinal lenf düğümlerinden gelen bir kaç tane efferent lenf damarını alır.

Yüzeyel ve derin inguinal lenf düğümlerinin efferentleri nodi iliaci externi’ye gider.

Nodi popliteales;fossa poplitea’da, v. saphena parva’nın terminasyonu yakınında 6-7 tanelenf düğümüdür. Afferentleri, v. saphena parva ve tibial venlere eşlik eder. Efferentleri, derin inguinal lenf düğümlerine gider.

Ayak sırtı, ayak sırtının medial bölümü ve ayak tabanının lenfini taşıyan yüzeyel lenf damarları, v. saphena magna ile birlikte seyrederek yüzeyel inguinal lenf düğümlerinin distal grubuna drene olur.

Ayağın ve topuğun lateral bölümünün lenfini taşıyan yüzeyel lenf damarları, v. saphena parva’ya eşlik ederek popliteal lenf düğümlerine drene olur. Popliteal lenf düğümlerine, diz ekleminin ve ayağın derin lenf damarları da gelir.



98

98

AĞIZ BOŞLUĞU (CAVITAS ORIS)

CAVITAS ORIS PROPRIA

• Isthmus faucium;arcus palatoglossus’lar arasında kalan geçittir. Cavitas oris propria’nın arka sınırını yapar. Yukarıda yumuşak damak, aşağıda dilköküile sınırlanır. M. palatoglossus’lar, bu geçitidaraltır. Ağız boşluğunu oropharynx’e bağlar.

YUMUŞAK DAMAK KASLARI • M. uvulae • M. tensor veli palatini; esas fonksiyonu m. salpingopharyngeus’la birlikte, tuba’nın ağzını açarak

basıncı düzenlemektir.



99

99

• M. palatoglossus; isthmus faucium’u daraltır. Böylece ağız boşluğu ile orofarinks’in irtibatını keser. • M. palatopharyngeus

Bu kaslardan sadece m. tensor veli palatini, n. mandibularis ile diğerleri plexus pharyngeus tarafından uyarılır.

DĐL (LINGUA)

Dil:

• M. hyoglossus’lar ile hiyoid kemiğe, • M. genioglossus’lar ile mandibula ya, • M. styloglossus’lar ile temporal kemiğe, • Plica glossoepiglottica mediana ve lateralis’ler ile epiglottis’e, • Arcus palatoglossus’lar ile yumuşak damağa, • M. constrictor pharyngis superior’lar ile de farinks’e tutunur.

DĐL PAPĐLLALARI • Papillae vallatae • Papillae fungiformes • Papillae foliatae • Papillae filiformes; dil sırtının 2/3 ön bölümünde bulunan tüy şeklindeki papillalardır. En fazla

sayıda olan dilpapillalarıdır. Tat reseptörü içermezler ve bu nedenle tat duyusu ile ilgili değildirler. Ağızdaki gıdaya mekanik etki yaparlar.

DĐLĐN DIŞ KASLARI • M. genioglossus;mandibula’dakispina mentalis superior’lardan başlar. Hiyoid kemiğe ve dilin

mukozasına tutunur. Dili ağızdan dışarı çıkartır (protraksiyon). Tek taraflı çalıştığında dili karşı tarafa iter. Dilin arkaya gitmesini önleyen kastır.

• M. hyoglossus • M. styloglossus • M. palatoglossus

DĐLĐN ĐÇ KASLARI • M. longitudinalis superior • M. longitudinalis inferior • M. verticalis linguae • M. transversus linguae M. palatoglossus hariç, bütün dil kasları n. hypoglossus tarafından uyarılır. M. palatoglossus, plexus pharyngeus ile uyarılır.

DĐLĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ Dilin ana arteri, a. carotis externa’nın dalı olan a. lingualis’tir. Venöz kanı, v. lingualis aracılığıyla v. jugularis interna’ya boşalır. Dilin lenf damarları;

submental, submandibüler ve derin servikal lenf düğümlerine (özellikle nodus jugulodigastricus ve nodus juguloomohyoideus) gider.

DĐLDEN GENEL VE TAT DUYUSUNU TAŞIYAN SĐNĐRLER • Papillae vallatae’ler hariç, dilin 2/3 ön bölümünden genel duyuyu n. lingualis (n. trigeminus’un dalı



100

100

olan n. mandibularis’in dalıdır), tat duyusunu chorda tympani (n. facialis’in dalı) taşır. • 1/3 arka bölümünden ve papillae vallatae’lerden, her iki duyuyu da n. glossopharyngeus taşır. • Epiglottis’in önünde kalan dilin en arka bölümü, yumuşak damak ve farinks bölümünden her iki duyuyu n. laryngeus superior (n. vagus’un dalı) taşır.

TÜKÜRÜK BEZLERĐ

I- GLANDULA PAROTIDEA

Parotis Bezi Đçinde Bulunan Yapılar;

• N. facialis ve terminal dalları • V. temporalis superficialis, v. maxillaris ve bu venlerin birleşmesi ile oluşan

v. retromandibularis

• A. carotis externa ve uç dalları olan a. maxillaris ile a. temporalis superficialis • A. transversa faciei; a. temporalis superficialis’in bez içinde verdiği dalıdır • Parotid lenf düğümleri

Parotis bezini salgılatan parasempatikler, n. glossopharyngeus ile taşınır ve n. auriculotemporalis ile beze getirilir. Ductus parotideus(Stensen kanalı, Stenon kanalı); m. masseter’in yüzeyelinden geçer, m. buccinator’u deler ve üst ikinci molar diş hizasında vestibulum oris’e açılır.

II- GLANDULA SUBMANDIBULARIS

Ductus submandibularis, caruncula sublingualis’e açılır. Kanalı, dıştan n. lingualis çaprazlar.



101

101

Gl. submandibularis ve gl. sublingualis’e parasempatikler, n. facialis’in chorda tympani dalıyla gelir.

III- GLANDULA SUBLINGUALIS

TONSILLA PALATINA

Orofarinks’in herikiyan duvarında, arcus palatopharyngeus ile arcus palatoglossus arasında bulunan

fossa tonsillaris’te (sinus tonsillaris) oturan kapsüllü, oval şekilli lenfoid doku kitlesidir.

Tonsilla palatina’ları, a. facialis’in tonsillar dalı besler.

Tonsilla palatina’ların afferent lenf damarları yoktur. Efferent lenf damarları, derin servikal lenf

düğümlerine (özellikle nodus jugulodigastricus) gider.

Tonsilla palatina’ların duyusunu, başlıca n. glossopharyngeus’un tonsillar dalları ve kısmen n.

maxillaris’in dalları taşır.

YUTAK (PHARYNX)

NAZOFARĐNKS

Burun boşluklarının arka açıklıkları (choanae) buraya açılır. Tuba auditiva’nın (tuba auditoria, Eustachian borusu) ağzı (ostium pharyngeum tubae auditivae), bu parçanın dış duvarı üzerindedir.

OROFARĐNKS

Orofarinks’i, ağız boşluğundan isthmus faucium ayırır.



102

102

LARĐNGOFARĐNKS

Plica glossoepiglotticalateralis’lerin altında,larinks’le parslaryngea pharyngis arasında herikiyanda oluşan çıkmaza recessus piriformis denir. Recessus piriformis’in mukozasında, plica nervi laryngei superioris denilen kabarıntı bulunur. Bu kabarıntının altında n. laryngeus superior’un r. internus’u vardır.

FARĐNKS’ĐN KASLARI I - Konstriktör

kasları:

Aponeurosis palatina’dan uzanan bir kas bandı, m. constrictor pharyngis superior’un üst kenarı ile birleşerek palatofaringeal sfinkteri yapar. Bu kas bandı, yutma sırasında farinks’in mukozasında bir kabarıntı oluşturur. Crista palatopharyngea (Passavant kabarıntısı) denilen bu kabarıntı, yutma sırasında m. tensor veli palatini ile birlikte, nazofarinks ile orofarinks’in irtibatını keser.

II - Levator kasları:

� M. stylopharyngeus

� M. salpingopharyngeus

� M. palatopharyngeus

M. stylopharyngeus hariç, farinks kaslarının tümü plexus pharyngeus ile uyarılır. M. stylopharyngeus, n. glossopharyngeus tarafından uyarılır ve bu sinirin uyardığı tek kastır. Plexus pharyngeus; n. vagus, n. glossopharyngeus’un dalları ile ganglion cervicale superius’tan gelen faringeal dallar tarafından oluşturulur. N. vagus’un dalları içinde XI’in kranyal parçasına ait lifler bulunur.

YEMEK BORUSU (OESOPHAGUS)

Cartilago cricoidea (yada C6 vertebra) alt kenarı seviyesinde başlar, T

10 vertebra seviyesinde hiatus

oesophageus’tan geçer ve T11 vertebra seviyesinde mide’nin kardiya parçası ile birleşir.

Seyri sırasında, üst ve arka mediyastinum’dan geçer.

Özofagus, dört yerde darlık gösterir.

I -Başlangıcında (faringoözofageal birleşme); en dar olanıdır.

II - Arcus aortae’yi çaprazladığı yerde

III -Bronchus principalis sinister’i çaprazladığı yerde

IV -Diaphragma’dan geçtiği yerde

KARIN ZARI (PERITONEUM)

Vücuttaki en büyük seröz zardır. Đki yapraklıdır. Karın duvarının iç yüzünü döşeyen dış yaprağına

peritoneum parietale, organları örten yada saran iç yaprağına da peritoneum viscerale denir.

Periton, erkeklerde rectum’un ön yüzünden mesane üst yüzüne atlarken bir çıkmaz oluşturur. Excavatio



103

103

rectovesicalis denilen bu çıkmaz, periton boşluğunun erkeklerdeki en derin noktasıdır. Kadınlarda ise, rectum’un ön yüzünden uterus’a (excavatio rectouterina; Douglas çıkmazı) ve uterus’tan da mesane üst yüzüne (excavatio vesicouterina) atlayarak iki tane çıkmaz oluşturur. Excavatio rectouterina, periton boşluğunun kadınlardaki en derin noktasıdır.

Mesane üst yüzünden karın ön duvarına atlayan periton, buradaki bazı yapıları örterek plikalar oluşturur.

• Plica umbilicalis mediana; umbilicus’la mesane apeksiarasında, tam orta hatta uzanan plikadır. Plikanın altında allantois’in kalıntısı, (urachus) olan ligamentum umbilicale medianum bulunur.

• Plica umbilicalis medialis; plica umbilicalis mediana’nın her iki tarafında bulunan bu plika içinde, a. umbilicalis’lerin artığı olan chorda arteria umbilicalis (ligamentum umbilicale medialis) bulunur.

• Plica umbilicalis lateralis (plica epigastrica);herikitarafta, plica umbilicalis medialis’lerin dış tarafında yer alan bu plikalar içinde a.v. epigastrica inferior vardır.

OMENTUM MINUS (= Lig. hepatoduodenale + Lig. hepatogastricum)

Karaciğerdeki porta hepatis’ten, midenin küçük kurvaturuna ve duodenum’un birinci parçasının üst yüzüne uzanan iki ligamentten oluşur.

Ligamentum hepatoduodenale içinde; v. portae hepatis, a. hepatica propria, ductus choledochus, lenf damarları ve sinirler vardır.

Ligamentum hepatogastricum içinde; a.v. gastrica dextra, a.v. gastrica sinistra, n. vagus’un gastrik dalları, sol gastrik lenf düğümleri ve lenf damarları bulunur.

OMENTUM MAJUS

En büyük periton plikasıdır. Dört yapraklıdır.



104

104

Ön iki yaprağı, midenin curvatura major’undan başlar, ince bağırsak kıvrımları üzerinden aşağıya doğru iner. Bir kurv yapıp, arkaikiyaprak olarak yukarıya yükselerek, colon transversum’daki taenia omentalis’e tutunur.

OMENTUM MAJUS TARAFINDAN OLUŞTURULAN LĐGAMENTLER • Ligamentum gastrosplenicum (gastrolienale); yaprakları arasında a.v. gastricae breves ile a.v.

gastroomentalis sinistra bulunur. • Ligamentum gastrocolicum; yaprakları arasında a.v. gastroomentalis dextra ve sinistra bulunur. • Ligamentum phrenicocolicum; Dalak, bu ligamentin üzerindedir. • Ligamentum splenorenale (lienorenale); yaprakları arasında cauda pancreatis ve a.v. splenica

bulunur.

Bursa Omentalis (Küçük Periton Boşluğu)

Midenin arkasında bulunan bu boşluk, periton boşluğunun en büyük çıkmazıdır.

BURSA OMENTALIS’ĐN DUVARLARI • Ön duvarı;

� Omentum minus’un arka yaprağı � Mide ve duodenum’un arka yüzünü örten periton � Omentum majus’un önden ikinci yaprağı

• Arka duvarı; � Pancreas � Sol böbrek ve sol böbreküstü bezi � Aorta abdominalis ve truncus coeliacus � Diaphragma, yapar

Bursa omantalis’i sol tarafından sınırlandıran iki ligament;

Ligamentum splenorenale (lig. lienorenale); sol böbreğin ön yüzü ile dalak hilum’u arasında uzanır. Yaprakları arasında, a.v. splenica ile cauda pancreatis bulunur.

Ligamentum gastrosplenicum (lig. gastrolienale); curvatura major ile dalak hilum’u arasında uzanır. Yaprakları arasında, a.v. gastricae breves ile a.v. gastroomentalis (gastroepiploica) sinistra vardır.



105

105

FORAMEN OMENTALE (FOR. EPIPLOICUM, WINSLOW DELĐĞĐ) Periton boşluğu ile bursa omentalis’i bağlayan açıklıktır. Bursa omentalis’in sağ tarafındadır.

Sınırları

• Önde; ligamentum hepatoduodenale (ligamentin içinde; a. hepatica propria, ductus choledochus, v. portae hepatis vardır) • Arkada; v. cava inferior’u örten periton • Yukarıda; karaciğerin lobus caudatus • Aşağıda; duodenum’un birinci parçasının üst kenarı.



106

106

RETROPERĐTONEAL ORGANLAR • Aorta abdominalis ve v. cava inferior • Böbrek, üreter ve suprarenal bez • Cisterna chyli • Truncus sympathicus • Colon ascendens • Colon descendens • Duodenum’un birinci parçasının ilk yarısı hariç, geriye kalan bölümü • Pancreas Son dört organ başlangıçta intraperitoneal dir. Ancak gelişmenin ileri döneminde, arka yüzlerini örten peritonları erir ve retroperitoneal olurlar. Bu nedenle sekonder retroperitoneal organlar olarak bilinirler.

DUODENAL ÇIKMAZLAR • Recessus duodenalis inferior; en çok bulunan duodenal çıkmazdır. Đnternal hernilerin en sık görüldüğü çıkmazdır. • Recessus paraduodenalis; yetişkinlere göre, fetus’ta ve yeni doğanda daha sık bulunur. Bu çıkmaza olan hernilerde, kese boynu v. mesenterica inferior ile a. colica sinistra’nın bir dalını içerir. • Recessus retroduodenalis; duodenal çıkmazların en büyüğüdür. Nadiren bulunur. Aorta abdominalis’in önünde, pars horizontalis (inferior) ve pars ascendens duodeni’nin arkasındadır.

ÇEKUM (SEKUM) ÇIKMAZLARI • Recessus retrocaecalis; appendix vermiformis sık olarak bu çıkmazdadır. • Recessus ileocaecalis inferior; Treves’in damarsız plikası

PERĐTON’UN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ Pariyetal periton, karın ve pelvis duvarının damarları ile, visseral periton ise ilgili olduğu organın damarları tarafından beslenir.



107

107

Diyafragma altındaki pariyetal periton’un duyusunu n. phrenicus, karın duvarını örten pariyetal periton’un duyusunu son 6 interkostal sinir, n. subcostalis ve L1 spinal sinirin dalları, fossa iliaca’daki pariyetal periton’un duyusunu n. cutaneus femoris lateralis ve pelvis’teki pariyetal periton’un duyusunu da n. obturatorius taşır. Visseral peritonun duyusunu, örttüğü yada sardığı organın otonom sinirleri taşır.

MĐDE (GASTER)

Özofagus’la birleşme yerindeki açıklığına ostium cardiacum, duodenum’la birleşme yerindeki açıklığına da ostium pyloricum adı verilir.

Pars Pylorica

Incisura angularis’ten curvatura major’a inen hayali vertikal çizgiden, pylorus’a kadar olan bölümdür. Geniş olan başlangıç parçasına antrum pyloricum, bundan sonra gelen yaklaşık 2-3 cm uzunluğundakiparçasına da canalis pyloricus adı verilir. Antrum pyloricum, mide doluyken en aşağıdaki mide bölümüdür.

MĐDENĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ Arterleri • a. gastrica sinistra; truncus coeliacus’un dalıdır. • a. gastrica dextra; a. hepatica propria’nın dalıdır. • a. gastroomentalis (epiploica) sinistra; a. splenica’nın dalıdır. • a. gastroomentalis (epiploica) dextra; a. gastroduodenalis’in dalıdır. • aa. gastricae breves; a. splenica’dan gelen 5-6 daldır. Fundus’u beslerler. • a. gastrica posterior; a. splenica’nın dalıdır.

Venleri • v. gastrica sinistra; hiatus oesophageus’tan geçen özofageal dalları vardır. Bu dalların, v. azygos

ve v. hemiazygos’un özofagus’u drene eden dalları ile olan anastomozları, özofagus’un alt ucunda porto-cava anastomoz oluşturur. V. gastrica sinistra, direk olarak v. portae hepatis’e açılır.

• v. gastrica dextra; direk olarak v. portae hepatis’e açılır. • v. gastroomentalis sinistra (v. gastroepiploica sinistra); ligamentum gastrosplenicum içindedir.

V. splenica’ya açılır. • v. gastroomentalis dextra (v. gastroepiploica dextra); v. mesenterica superior’a açılır. • vv. gastricae breves; ligamentum gastrosplenicum içindedirler. V. splenica’ya açılırlar. • v. prepylorica (Mayo veni); v. gastrica dextra’ya açılır. Ostium pyloricum’un dıştan yerini işaret

eder. Bu nedenle cerrahi bir kılavuzdur.

ĐNCE BAĞIRSAK

DUODENUM

Đlk 2.5 cm’lik parçası intraperitoneal, geriye kalan bölümü sekonder retroperitonealdir. Dört bölümü vardır.



108

108

JEJUNUM - ILEUM Flexura duodenojejunalis’ten başlar, ostiumileale’de sonlanır. Proksimalde kalan 2/5’ijejunum, geriye kalan 3/5’i ileum’dur. Jejunum ve ileum’u saran mesenterium, radix mesenterii denilen bir kökle karın arka duvarına tutunur. Radix mesenterii, soldan-sağa doğru oblik bir seyir gösterir.

Radix mesenterii’nin önden çaprazladığı anatomik yapılar

• Duodenum’un horizontal parçası (inferior parçası, üçüncü parçası) • Aorta abdominalis • V. cava inferior • Sağ ureter • Sağ m. psoas major Radix mesenterii sadece a.v. mesenterica superior’u arkasından çaprazlar.



109

109

KALIN BAĞIRSAK

Plica semilunaris, colon’un iç yüzündeki mukoza plikalarıdır. Taeniae coli; kalın bağırsağın longitudinal kas liflerinin yoğunlaşması ile oluşan üç tane şerittir. Appendix vermiformis’in tabanından başlarlar, rektosigmoid birleşmeye yakın colon sigmoideum’da biterler. Rectum ve appendix vermiformis’te yoktur. Colon sigmoideum’da diğer yerlerdekinden daha geniştir.

• Taenia libera; bu tenya’ya hiç bir yapı tutunmaz. • Taenia mesocolica; mesocolon transversum tutunur. • Taenia omentalis; omentum majus’un arka iki yaprağı tutunur. Tenya’ların uzunluğu, kalın bağırsağın uzunluğundan daha kısa olduğundan, kalın bağırsağı büzerek haustra coli denilen keseleri oluştururlar. Appendices omentales(appendices epiploicae, appendices adiposae coli);sadece kalın bağırsak üzerinde görülen içi yağ dokusu ile dolu küçük periton kesecikleridir. Rectum’da bulunmazlar.

CAECUM

Kalın bağırsağın ilk ve en geniş bölümüdür. Yaklaşık 6 cm uzunluğundadır. Genellikle tamamen peritonla örtülüdür, ancak mezosu yoktur.

APPENDIX VERMIFORMIS

Appendix vermiformis’in ostiumu, ostium ileale’nin yaklaşık 2 cm altında, caecum’un posteromedial duvarındadır. Đntraperitonealdir ve mesoappendix denilen üçgen şeklinde bir mezosu vardır. Taeniae coli’ler, appendix vermiformis’in tabanından başlar. Bu nedenle tenyalar takip edilerek appendix vermiformis bulunabilir.

Appendix vermiformis’in en sık rastlanan lokalizasyonu retroçekal’dir. Đkinci sıklıkta pelviktir.

RECTUM Kolon sigmoideum S

3 seviyesinde rektum olur. Rectum’un iç yüzündeki yarımay şeklinde ve transvers

yönde uzanan plikalara, plicae transversae recti (Houston plikaları) adı verilir. Genellikle 3 tanedir ve en büyüğü ortada olanıdır (Kohlrausch plikası).

CANALIS ANALIS Linea pectinata, endodermal ve ektodermal birleşmeyi gösterir.

PANCREAS Sekonder retroperitoneal bir organdır. Mide yatağının en büyük bölümünü yapan organdır.

Caput pancreatis Duodenum kavsi içindedir. Alt sol tarafından, yukarı ve sola doğru uzanan çengel benzeri bir uzantısı vardır. Processus uncinatus denilen bu uzantı, a.v. mesenterica superior’ların arkasında, aorta abdominalis’in önündedir.

Collum pancreatis



110

110

V. portae hepatis, bu parçanın arkasında oluşur.

Corpus pancreatis Ön yüzü, bursa omentalis ile mide’den ayrılır. Arka yüzü; aorta abdominalis, a. mesenterica superior, glandula suprarenalis sinistra, sol böbrek ve damarları (özellikle v. renalis sinistra) ve v. splenica ile komşudur. Gövdenin ön kenarına mesocolon transversum tutunur. Üst kenarında görülen kabarıntıya tuber omentale denir.

Cauda pancreatis

Sol böbreğin önünden dalak hilum’una uzanır. A.v. splenica ile birlikte ligamentum splenorenale’nin (lienorenale) yaprakları arasındadır.

Ductus pancreaticus (Wirsung kanalı)

Genellikle ductus choledochus’la birleşip, duodenum’un ikinci parçasının duvarını arka-içten delerek papilla duodeni major’un tepesine açılır.

SPLEN (LIEN)

Lig. phrenicocolicum’un hemen üstündedir. 9-11. kaburgalarla komşudur.

Hilum splenicum(lienale)hariç, tamamen peritonla sarılıdır (intraperitonealdir). Dalağı saran periton, hilum’dan curvatura major’a (ligamentum gastrosplenicum = gastrolienale) ve solböbreğe (ligamentum splenorenale = lienorenale) atlar.

Lig. gastrosplenicum’un yaprakları arasında; aa. ve vv. gastricae breves ile a.v. gastro-omentalis (gastroepiploica) sinistra, lig. splenorenale’de ise; cauda pancreatis ve a.v. splenica bulunur.

Dalağın visseral yüzü; mide, sol böbrek, cauda pancreatis, ligamentum phrenicocolicum ve flexura coli sinistra ile komşuluk yapar.



111

111

KARACĐĞER

KARACĐĞERĐN PERĐTONSUZ ALANLARI • Area nuda • Porta hepatis • Sulcus venae cavae • Fossa vesicae biliaris • Fissura ligamenti teretis hepatis • Fissura ligamenti venosi

KARACĐĞERĐN LĐGAMENTLERĐ

Karaciğerin altı tane ligamenti vardır. Bunlardan beş tanesi periton tarafından oluşturulurken, birisi (lig. teres hepatis) embriyonik kalıntıdır.

• Lig. falciforme hepatis; karaciğeri karın ön duvarına bağlar. Đçinde paraumbilikal venler ve v. umbilicalis’in kalıntısı olan ligamentum teres hepatis bulunur.

• Lig. coronarium hepatis; karaciğeri diyafragma’ya bağlayan esas ligamenttir. Area nuda, bu ligamentin yaprakları arasında kalan üçgen şeklindeki peritonsuz bir alandır.

• Lig. triangulare dextrum; lig. coronarium hepatis’in ön ve arka yaprakları tarafından oluşturulur. • Lig. triangulare sinistrum; ligamentum falciforme’nin sol yaprağı tarafından oluşturulur. • Omentum minus; karaciğeri, mide ve duodenum’a bağlar. Ligamentum hepatoduodenale ve

ligamentum hepatogastricum denilen iki ligamentten oluşur. • Lig. teres hepatis; doğumdan sonra oblitere olan v. umbilicalis’in kalıntısıdır. Lig. falciforme

hepatis’in iki yaprağı arasında seyreder.

Karaciğeri pozisyonunda tutan en önemli faktör karın içi basıncıdır.

Visseral Yüzdeki “H” Yi Oluşturan Yapilar

Karaciğerin visseral yüzündeki oluklara ve yarıklara oturan yapılar tarafından oluşturulur.

• Sol kenarını; önde, fissura ligamenti teretis hepatis’te oturan ligamentum teres hepatis, arkada ise fissura ligamenti venosi’de oturan ligamentum venosum

• Sağ kenarını; önde fossa vesicae biliaris’te oturan vesica biliaris, arkada ise sulcus venae cavae’de oturan v. cava inferior,

• Đki kenarı birleştiren orta parçayı da porta hepatis yapar.

Porta Hepatis’te Bulunan Yapılar • Önde; ductus hepaticus dexter ve sinister • Arkada; v. portae hepatis ve dalları • Ortada (arada); a. hepatica propria ve dalları • Ayrıca bu yapılar arasında, sinir pleksusu (plexus hepaticus) ve lenf damarları bulunur.

KARACĐĞERĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ

Arteri



112

112

Karaciğere gelen kanın % 30’unu a. hepatica propria (a. hepatica communis’in dalı) taşır.

Veni Karaciğeriçindekiv. centralis’ler birleşerek vv. hepaticae’lerioluşturur. Genellikle üç tane olup, centrum tendineum’un hemen altında v. cava inferior’a açılırlar. Hepatik venler, intrahepatiktir.

V. portae hepatis, karaciğerin fonksiyonel venidir ve karaciğere gelen kanın % 70’ini taşır.

SAFRA SĐSTEMĐ

Đnterlobüler safra kanalları birleşerek, daha büyük toplayıcı safra kanallarını yapar. Toplayıcı safra kanallarının birleşmesi ile ductus hepaticus dexter ve sinister oluşur. Đki duktus porta hepatis’te birleşerek ductus hepaticus communis’i yapar.

Ductus hepaticus communis ductus cysticus’la birleşerek ductus choledochus’u oluşturur.

Ductus choledochus; V. portae hepatis ve a. hepatica propria ile beraber lig. hepatoduodenale içindedir. A. gastroduodenalisile birlikte, duodenum’un birinciparçasının ve pankreas başının arkasından geçip, genellikle ductus pancreaticus (Wirsung kanalı) ile birleştikten sonra, duodenum’un ikinci parçasındaki papilla duodeni major (Vater tüberkülü)’un tepesine açılır.

BÖBREKLER



113

113

Retroperitoneal organlardır. Sağ böbreğin ön yüzü; suprarenal bez, karaciğerin sağ lobu, colon ascendens, flexura coli dextra, duodenum’un ikinci parçası (pars descendens) ve jejunum kıvrımları ile komşudur. Karaciğer ve ince bağırsakla komşu alanları periton’la örtülüyken, diğer organlarla komşu olduğu alanlar peritonsuzdur. Sol böbreğin ön yüzü; suprarenal bez, dalak, mide, pankreas gövdesi, splenik damarlar, flexura coli sinistra, colon descendens’in başlangıcı ve jejunum kıvrımları ile komşuluk yapar. Mide, dalak ve jejunum’un komşu olduğu bölgeler periton’la örtülüyken; suprarenal bez, pancreas ve flexura coli sinistra’nın komşu olduğu alanlar peritonsuzdur. Böbreklerin üst-iç yüzleri, glandula suprarenalis ile komşudur. Böbreklerin arka yüzleri; • Diyafragma, m. psoas major, m. quadratus lumborum, m. transversus abdominis • V.a.n. subcostalis • N. iliohypogastricus ve n. ilioinguinalis’le komşudur. • Sağ böbrek 12. kosta ile sol böbrek 11. ve 12. kosta ile komşudur.

Böbreklerin medial kenarlarında bulunan yarığa hilum renale denir. Hilum renale’deki yapıların önden arkaya dizilimi; VAP (U) (v. renalis, a. renalis, pelvis renalis yada ureter) şeklindedir.



114

114

BÖBREKLERĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ Böbrekler, L

1-L

2 vertebralar arası diskus seviyesinde, aorta abdominalis’ten ayrılan a. renalis’ler

tarafından beslenir.

V. renalis’ler, v. cava inferior’a açılır.

Lenf damarları, nodi aortici laterales (paraaortik lenf düğümleri)’e gider.

Sempatikleri T10-L

1 den, parasempatikleri n. vagus’tan gelir.

URETER

Pelvis renalis, L1 vertebranın spinoz çıkıntısı seviyesinde ureter olur. Abdominal, pelvik ve intramural

olarak, üç parçası vardır.

PARS ABDOMINALIS

Pelvis renalis ile linea terminalis arasındaki parçadır. Her iki tarafın abdominal parçası seyri sırasında; m. psoas major’u ve n. genitofemoralis’i önden, gonadal damarları (a.v. testicularis/a.v. ovarica) arkasından çaprazlar. Küçük pelvise girerken, a.v. iliaca communis’leri (bifurkasyonlarına yakın) ve a.v. iliaca externa’nın başlangıçlarını önden çaprazlar.

Sağ üreter, v. cava inferior’un lateralindedir. A.v. testicularis (ovarica), pars descendens duodeni, a.v. ileocolica, a.v. colica dextra ve radix mesenterii tarafından önden çaprazlanır.

Sol üreter ise; a.v. testicularis (ovarica), a.v. colica sinistra ve colon sigmoideum tarafından önden çaprazlanır. Mesocolon sigmoideum’un apeksindeki çıkmazın (recessus intersigmoideus) tabanından geçer.

PARS PELVICA

Linea terminalis ile mesane arasındaki parçadır. Her iki tarafta; a. umbilicalis, a. rectalis media, n. obturatorius ve a.v. obturatoria’yı önden çaprazlar.



115

115

Erkeklerde ductus deferens’i arkasından çaprazlayıp, glandula vesiculosa’nın tam üstünde fundus bölümünden mesane’ye girer.

Ductus deferens, erkeklerde ureter’le peritoneum arasından geçen tek yapıdır.

Pelvik parça, kadınlarda fossa ovarica’nın arka sınırını yapar. Cervix uteri’nin yaklaşık 2-3 cm

lateralinde,

a. uterina’yı arkasından çaprazlar.

PARS INTRAMURALIS

Mesane duvarı içindeki parçadır. Mesane duvarında yaklaşık 2 cm kadar oblik olarak seyreder ve ostium ureteris denilen ağızla mesane’ye açılır.

Üreter, üç yerde darlık gösterir.

• Pelvis renalis’le birleşme yeri (üreteropelvik birleşme); üreter’in ikinci en dar yeridir. • Apertura pelvis superior’u çaprazladığı yer (linea terminalis’i veya a. iliaca externa’yı çaprazladığı yer) • Mesane duvarından geçtiği yer (üreter’in en dar yeridir).



116

116



117

117

SCROTUM

SCROTUM’UN TABAKALARI; dıştan içe

• Deri • Tunica dartos (musculus dartos); Camper fasyasından derive olur. Scrotum derisinin buruşuk görünümü bu kasın kontraksiyonu nedeniyledir. M. dartos, n. genitofemoralis’in genital dalı içindeki sempatik sinirlerle innerve edilir. • Fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyasından derive olur. • Fascia cremasterica ve m. cremaster; m. obliquus internus abdominis’in fasyasından ve liflerinden derive olur. • Fascia spermatica interna; fascia transversalis’ten derive olur. • Tunica vaginalis testis’in pariyetal yaprağı (periorchium); peritoneum’un pariyetal yaprağıdır.

TESTIS’ĐN TABAKALARI (TESTĐKÜLER KAPSÜL); dıştan içe doğru;

• Tunica vaginalis testis’in visseral yaprağı (epiorchium); peritoneum’un visseral yaprağıdır. • Tunica albuginea • Tunica vasculosa



118

118

FUNICULUS SPERMATICUS

Funiculus Spermaticus’u Saran Yapılar; dıştan-içe; • fascia spermatica externa; m. obliquus externus abdominis’in fasyası, • m. cremaster ve fascia cremasterica; m. obliquus internus abdominis’in lifleri ve fasyası, • fascia spermatica interna; fascia transversalis yapar.

Funiculus Spermaticus Đçinde Bulunan Yapılar • ductus deferens • a. testicularis, a. ductus deferentis • plexus pampiniformis (vv. testiculares) • plexus testicularis (sempatik sinir pleksusu) • lenf damarları • processus vaginalis kalıntıları; tunica vaginalis testis’le bağlantılı, oblitere peritoneal kalıntılardır. N. genitofemoralis’in genital dalı (m. cremaster’i uyarır), a.v. cremasterica ve m. cremaster tabakalarda bulunan yapılardır.

ERKEK ĐÇ GENĐTAL ORGANLARI

Testis, epididymis, ductus deferens, glandula vesiculosa, ductus ejaculatorius, prostat ve gl. bulbourethralis’tir.

TESTIS

Testis’ler, 28. haftaya kadar karın arka duvarından anulus inguinalis profundus’a gelir. Dört hafta sonra (32. hafta) scrotum’a iner.

Tunica vaginalis, processus vaginalis’in alt ucunun kalıntısıdır. Tunica vaginalis testis,ikitabakalıdır.

Testis’in tüm yüzeylerini örtenine lamina visceralis(epiorchium), testis üzerinden scrotum’un iç

yüzüne atlayanına lamina parietalis(periorchium) adı verilir. Đki tabaka arasında bulunan boşluğa

tunica vaginalis boşluğu denir. Bu boşlukta sıvı birikmesi hidrosel olarak bilinir.

Her bir lobulus testis içinde, 1-3 tane tubuli seminiferi contorti denilen kıvrıntılı tüpler bulunur.



119

119

EPIDIDYMIS

Sperm’lerin fonksiyonel olarak olgunluğuna eriştiği yerdir.

GLANDULA VESICULOSA (GLANDULA SEMINALIS, VESICULA SEMINALIS)

Ejakulat (semen)’ın en büyük bölümünü bu bezin salgısı oluşturur (yaklaşık %60).

Ductus excretorius denilen kanalı, ductus deferens’le birleşerek ductus ejaculatorius adı altında prostatik üretra’ya açılır. Prostatik üretra’daki colliculus seminalis’e veya utriculus prostaticus’a açılır.

GLANDULA PROSTATICA (PROSTATA)

Mesane boynu altında bulunur. Erkek üreme sisteminin en büyük aksesuar bezidir. Kadınlardaki paraüretral bezlerin (Skene bezleri) karşılığıdır.

GLANDULA BULBOURETHRALIS (COWPER BEZLERĐ)

Derin perine aralığında (diaphragma urogenitale), membranöz üretra’nın herikitarafında bezelyeye benzer bir çift bezdir. Kanalları, spongioz üretra’nın proksimal parçasına açılır.

KADIN DIŞ GENĐTAL ORGANLARI Dış genital organlar birlikte, vulva adı ile bilinir.

LABIUM MAJUS PUDENDI Lig. teres uteri, labium majus pudendi’de sonlanır.

GLANDULA VESTIBULARIS MAJOR (BARTHOLIN BEZĐ)

Ostium vaginae’nin her iki tarafında, bulbus vestibuli’lerin arka uçlarına komşu iki tane bezdir. M. bulbospongiosus (m. bulbocavernosus) ile örtülüdürler. Erkeklerdeki gl. bulbourethralis’in (Cowper bezi) karşılığıdır.

Labium minus pudendi ile hymen arasında bulunan olukta seyreden kanalı vestibulum vaginae’ye açılır.

KADIN ĐÇ GENĐTAL ORGANLARI

OVARIUM

Ovaryum’ların karın arka duvarından pelvis’einişi, gubernaculum’un kontrolü altındadır. Gubernaculum’un kranyal parçası lig. ovarii proprium, kaudal parçası da lig. teres uteri olarak kalır.



120

120

Đçinde a.v. ovarica’nın bulunduğu lig. suspensorium ovarii over’in üst ucuna tutunur.

Alt ucu lig. ovarii proprium denilenligamentile uterus’un cornu’suna bağlanır. Buligament, gubernaculum’un kalıntısıdır ve lig. latum uteri içindedir.

TUBA UTERINA (SALPINX, FALLOPIAN TÜPÜ)

Tuba uterina’nın dört parçası vardır. Ovaryum’dan uterus’a doğru; • Infundibulum tubae uterina • Ampulla tubae uterina; en uzun ve en geniş parçadır. Fertilizasyon burada olur. • Isthmus tubae uterina; uterus duvarına yakın olan parçadır. • Pars uterina (intramural parça, interstisyel parça),; uterus dokusu içindeki yaklaşık 1 cm lik parçadır. Tuba uterina’nın en dar parçasıdır.

LIGAMENTUM LATUM UTERI ĐÇĐNDEKĐ YAPILAR • A.v. ovarica • A.v. uterina • Parametrium; bağ dokusudur. • Tuba uterina • Lig. ovarii proprium • Lig. teres uteri (lig. rotundum) • Pelvik üreter’in alt parçası • Sinirler (plexus uterovaginalis) ve lenf damarları • Epoöphoron (Rosenmüller organı) ve Paroöphoron

UTERUS’UN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ Uterus’u a. iliaca interna’nın dalı olan a. uterina besler. Cervix uteri’nin lenfini taşıyan lenf damarları, eksternal iliyak, internal iliyak, rektal ve sakral lenf düğümlerine drene olur. Corpus uteri’nin alt parçasının lenfini taşıyan lenf damarları, eksternal iliyak lenf düğümlerine açılır.



121

121

Corpus uteri’nin üst parçası ve fundus uteri’nin lenf damarları; lateral aortik, preaortik ve yüzeyel inguinal lenf düğümlerine (lig. teres uteri çevresinde) gider. Parasempatikleri; S2-4 den, sempatikleri T12-L1 den gelir. Fundus ve corpus uteri’nin ağrı duyusu sempatiklerle, cervix uteri’nin ağrı duyusu ise parasempatiklerle taşınır.

MEDULLA SPINALIS

Foramen magnum (yada birinci servikal spinal sinirin çıkış seviyesi yada decussatio pyramidum)’dan başlar, L

1-L

2 arasındaki discus intervertebralis seviyesinde sonlanır.

Intumescentia cervicalis, medulla spinalis’in C4-T

1 segmentler arası seviyede gösterdiği genişlemedir.

Aynı sayıdaki vertebralar karşısındadır. Plexus brachialis’in çıktığı yere uyar. Intumescentia lumbosacralis, medulla spinalis’in L

1-S

3 segmentler arası seviyede olan genişlemesidir.

T9-T

12vertebralar karşısındadır. Plexus lumbosacralis’in çıktığı yere uyar. Medulla spinalis’in alt ucu koni

şeklindedir (conus medullaris).

L1 segmentinden sonraki (lumbosakral) segmentlerden çıkan iki taraf kökler, conus medullaris’in

aşağısında cauda equina denilen at kuyruğuna benzer görünümü oluştururlar.

Conus medullaris’ten başlayan ve filum terminale denilen uzantı, medulla spinalis’in kaudal parçasının kalıntısıdır. Yaklaşık 20 cm uzunluğunda olan bu yapının S

2 seviyesine kadar uzanan ilk 15 cm lik parçası,

pars pialis (filum terminale internum) olarak bilinir ve pia mater tarafından oluşturulur. Filum terminale’nin son 5 cm lik parçasına pars duralis (filum terminale externum, lig. coccygeum) denir ve esas olarak dura mater tarafından oluşturulur.



122

122

SPĐNAL SĐNĐRLER

Spinal sinirlerin ön kökleri (radix anterior), sulcus anterolateralis’ten medulla spinalis’i terk eder. Arka kökleri (radix posterior) ise sulcus posterolateralis’ten medulla spinalis’e girer. Radix posterior’u, ganglion spinale’de bulunan pseudounipolar nöronların medulla spinalis’e giren merkezi uzantıları yapar. Đki kök, foramen intervertebrale’de birleşerek spinal siniri oluşturur. Yaklaşık 1 cm uzunluğunda olan spinal sinir, foramen intervertebrale’den çıkarken ramus anterior ve ramus posterior denilen iki dala ayrılır.

Spinal sinirlerde parasempatik lif ve özel lif yoktur.

Ganglion spinale (arka kök ganglionu); spinal sinirlerin radix posterior’ları üzerinde, foramen intervertebrale’dedir.

Gövdeyle ilgili tüm somatik duyuların birinci nöronları ganglion spinale’lerdedir.

MEDULLA SPINALIS’ĐN ZARLARI

Medulla spinalis, dıştan-içe üç zarla sarılır. Dura mater-Arachnoidea mater-Pia mater. Dura mater (theca, pachymeninx) ve arachnoidea mater, foramen magnum’dan başlar, S

2

seviyesinde kapanır. Arachnoidea mater ile pia mater arasındaki boşluğa spatium subarachnoideum adı verilir ve S

2 seviyesine kadar uzanır. BOS’un yaklaşık yarısı bu

boşluktadır. Epidural (ekstradural) boşluk, arkada ligg. flava’lar ile dura mater arasında, önde ise lig. longitudinale posterius ile dura mater arasındadır.



123

123

Pia mater, medulla spinalis’in bittiği yerde (L1-2 arası diskus seviyesinde) kapanır.

Ligamentum denticulatum, medulla spinalis’in herikiyanında, spinalsinirlerin ön ve arka kökleriarasında, subpiyal dokudan dura mater’e uzanan diş benzeri ligamentlerdir. Pia mater tarafından oluşturulur.

MEDULLA SPINALIS’ĐN ARTERLERĐ • A. spinalis anterior; bir tanedir. A. vertebralis’lerden gelen birer dalın birleşmesi ile oluşur. medulla

spinalis’in ön 2/3’ünü (yada cornu posterius ve funiculus posterior hariç, diğer cornu’ları ve funiculus’ları) besler.

• A. spinalis posterior; iki tanedir. A. vertebralis’lerden veya bu arterlerin dalları olan a. inferior posterior cerebelli’lerden ayrılır. Medulla spinalis’in arka 1/3’ünü (funiculus posterior ve cornu posterius’ları) beslerler.

LUMBAL PONKSĐYON Yetişkinlerde L

3-4 veya L

4-5

vertebraların processus spinosus’ları arasından yapılır. Đşlem sırasında sırasıyla şu yapılar geçilir. Deri-fasya-lig. supraspinalelig. interspinale-lig. flavum-epidural boşluk-dura mater-arachnoidea matersubaraknoid boşluk. Epidural boşluk, önde; dura mater ile ligamentumlongitudinale posterius arasında, arkada; dura mater ile ligamentum flavum arasındadır.



124

124

AFFERENT (ÇIKAN) YOLLAR Uyarıları medulla spinalis’ten; beyin sapı, duyu korteksi yada cerebellum’a taşıyan yollara afferent (çıkan) yollar, motor korteks ve beyin sapından perifere bilgi götüren yollara da efferent (inen) yollar denir.

AFFERENT YOLLAR Genel Kurallar

1. Koku hariç tüm duyuların 3 nöronu vardır. 2. Gövdeden kalkan tüm duyuların 1. nöronu gang. spinale’dedir. 3. Gövdeden kalkan tüm duyuların 3. nöronu thalamus’tadır. 4. Sadece 2. nöronların yeri değişiktir. 5. Bir afferent yol çapraz yapıyorsa bu çapraz 2. nörona aittir.

FASCICULUS GRACILIS ve FASCICULUS CUNEATUS

Derideki mekanoreseptörlerden iki nokta ayırımı, pacinian korpüsküllerinden vibrasyon, kas iğciği, golgi tendon organı ve eklem reseptörlerinden proprioseptif (pozisyon ve kinestezi) duyuyu taşır.

T6 segmentinin altından bu duyuları fasciculus gracilis, T6 ve üstünden ise fasciculus cuneatus



125

125

taşır.

Funiculus posterior’da ipsilateral olarak yükselirler. Fasciculus gracilis; perineum, gövdenin alt parçası ve alt ekstremitelerden, fasciculus cuneatus ise gövdenin üst parçası ve üst ekstremitelerden adı geçen duyuları taşır. Bu nedenle, fasciculus gracilis transvers kesitlerde tüm medulla spinalis boyunca görülürken, fasciculus cuneatus sadece T

6 ve yukarısındaki segmentlerde

görülür.

T6 ve yukarısındaki segmentlerden geçen transvers kesitlerde içte fasciculus gracilis, dışta fasciculus cuneatus yer alır.

Bu duyuların 1. nöronları ganglion spinale’dedir. Birinci nöronların santral uzantıları, funiculus posterior’da ipsilateral yükselerek, medulla oblongata (bulbus)’daki nucleus gracilis ve nucleus cuneatus içindeki 2. nöronlarla sinaps yapar. Đkincinöronların uzantıları (fibrae arcuatae internae), orta hatta decussatio lemnisci medialis denilen çaprazı yaptıktan sonra, karşı tarafta lemniscus medialis adı altında talamus’a yükselir. Talamus’ta nucleus ventralis posterolateralis(VPL)’te bulunan 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöronların uzantıları, capsula interna’nın crus posterius’undan geçerek, pariyetallobda bulunan gyrus postcentralis’teki primer somatik duyu korteksi (şuur) olarak bilinen 3,1,2 numaralı Brodmann alanına gelir.

Bu yollarla ilgili belirtiler medulla spinalis lezyonlarında ipsilateral, medulla oblongata’daki çapraz yeri ve yukarısındaki yapıların (pons, mesencephalon, thalamus gibi) lezyonlarında (lemniscus medialis lezyonu) kontralateraldir.



126

126

TRACTUS SPINOCEREBELLARIS ANTERIOR ve TRACTUS SPINOCEREBELLARIS POSTERIOR

Primer somatik duyu korteksine uğramayan (şuur altı) proprioseptif duyuyu taşırlar. Gövdenin alt bölümü ve alt ekstremitelerle ilgilidir.

Fasciculus gracilis ve cuneatus gibi aynı reseptörlerden aldığı bilgileri cerebellum’a taşır. Bu bilgiler, cerebellum tarafından postürün devamı ve alt ekstremite hareketlerinin koordinasyonunda kullanılır.

Spinoserebellar yollarının lezyonlarında hastalar düşmemek için oraklayarak yürürler, ancak yine de düşerler.

TRACTUS CUNEOCEREBELLARIS

T1 (yada C8) yukarısında kalan segmentlerde, tractus spinocerebellaris posterior’un devamı olarak kabul edilir. Üst ekstremitelerden ve gövdenin üst bölümünden şuur altı proprioseptif duyuyu taşır.



127

127

TRACTUS SPINOTHALAMICUS ANTERIOR ve TRACTUS SPINOTHALAMICUS LATERALIS

Tractus spinothalamicus lateralis Yüzeyel ağrı ve ısı duyusunu taşır.

Ganglion spinale’deki 1. nöronların santraluzantıları, radix posterior’la medulla spinalis’e girdikten sonra tractus posterolateralis’e katılır. Burada bir yada iki segment yukarı yükselir ve cornu posterius’ta 2. nöronlarla sinaps yapar. Đkinci nöronların uzantıları, commissura alba anterior’da çapraz

yapar ve karşı tarafa geçip, tractus spinothalamicus lateralis olarak funiculus lateralis’te yükselir. Bulbus’ta, oliva seviyesinde tractus spinothalamicus anterior’la bir araya gelir ve lemniscus spinalis adı ile talamus’a yükselir. Talamus’taki nucleus ventralis posterolateralis (VPL)’teki 3. nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları primer somatik duyu korteksine gider.

Tractus spinothalamicus anterior

Gövdeden kaba dokunma, basınç, gıdıklanma, kaşınma ve seksüel duyuları taşır. Seyri, tractus spinothalamicus lateralis’le aynıdır.

Spinotalamik yolların birinci nöronlarının uzantıları, medulla spinalis içinde bir yada iki segment yükseldikten sonra ikinci nöronları ile sinaps yapar. Đkinci nöronların uzantıları commissura alba anterior’da çapraz yapıp karşı tarafa geçer. Bu nedenle bu traktusların lezyonlarında belirtiler, lezyon seviyesinin bir veya iki segment altında ve her zaman karşı tarafta ortaya çıkar.

Ağrı ve ısı duyusu tamamen kaybolur, ancak kaba dokunma duyusu tam olarak kaybolmaz. Bu duyu, iki nokta ayırımı duyusunu taşıyan fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus tarafından kompanse edilir.

KURAL Spinotalamik yolların lezyonlarında belirtiler (ağrı-ısı duyusu kaybı) her zaman kontralateraldir.



128

128



129

129

SYRINGOMYELIA

Canalis centralis ve çevresinde,

santral kavitasyon (hydromyelia) ve

gliozis’le karakterize bir hastalıktır.

Genellikle servikal segmentlerde (en sık

C8-T1 arasında) görülür. Bazen lumbal

segmentlerde ve bulbus’ta da görülebilir

(syringobulbia).

Lezyondan ilk olarak tractus

spinothalamicus lateralis’in commissura

alba anterior’daki ikinci nöronlarının çaprazı

etkilenir ve bu nedenle tutulan segmentlerle

ilgili her iki taraf dermatom alanlarında

öncelikle ağrı ve ısı duyusu kaybolur. Duyu

kaybı omuz atkısı şeklindedir. Diğer duyular

sağlamdır. Đleri dönemde alt motor nöronlar

da tutulur ve özellikle elin küçük kaslarında

zayıflık olaya eşlik edebilir.

TRĐGEMĐNAL YOLLAR

Yüz ve başın ön tarafından dokunma-basınç ve ağrı-ısı duyularını taşır. Birinci nöronlar, V (gang. trigeminale),VII(gang. geniculi), IX(gang. superius) ve X(gang. superius) kranyalsinirlerin ganglionları içinde bulunan pseudounipolar nöronlardır. Bu nöronların periferik uzantıları, ilgili dağılım alanlarından duyuyu alır. Santral uzantıları beyin sapındaki ikinci nöronların bulunduğu çekirdeklere gelir.

Ağrı-ısı duyusunu taşıyan santral uzantılar, nucleus spinalis nervi trigemini’deki ikinci nöronlarla, dokunma-basınç duyusunu taşıyan santral uzantılar ise nucleus principalis nervi trigemini’deki ikinci nöronlarla sinaps yapar. Bu çekirdeklerdeki ikinci nöronların uzantıları, çapraz yapıp karşı tarafa geçer ve lemniscus trigeminalis adıile talamus’a yükselir. Talamus’ta nucleus ventralis posteromedialis(VPM)’teki üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Bu çekirdekteki üçüncü nöron uzantıları, primer somatik duyu korteksine (3,1,2 numaralı Brodmann alanı, şuur) gider.

Yüzün proprioseptif duyusuileilgiliçekirdek, nucleus mesencephalicus nervi trigemini’dir. Bu çekirdekteki unipolar nöronların periferik uzantıları, kranyal sinirlerin dalları içinde seyrederek; dişler, periodontium, sert damak, eklem kapsüllerive çiğneme kaslarındaki gerilme reseptörlerinden basınç ve kinesteziduyularını alır. Çekirdekten çıkan santral uzantılar cerebellum, thalamus, trigeminus’un motor çekirdeği ve retiküler formasyona gider. Mezensefalik çekirdek, başlıca ısırma kuvvetini kontrol eden mekanizmayla ilgilidir.

EFFERENT (ĐNEN) YOLLAR Tractus corticospinalis, ekstremitelerin zarif ve beceri isteyen hareketlerinin yapılmasından sorumludur.



130

130

TRACTUS CORTICOSPINALIS (TRACTUS PYRAMIDALIS)

Đstemli, beceri gerektiren hareketlerin yapılmasından sorumludur. Bu yolun nöronları, üst motor nöron olarak bilinir.

Bu traktusu oluşturan liflerin büyük bölümü (%80’i), primer motor alan (Brodmann’ın 4 numaralı alanı) ile premotor alandan (Brodmann’ın 6 numaralı alanı) başlar.

Bu alanlardan başlayan lifler, bir araya gelir ve capsula interna’nın genu’suna yakın crus posterius’undan geçer.

Medulla oblongata’nın alt ucunda yada spinomedüller birleşme seviyesinde, liflerin yaklaşık %90’ı orta hatta çapraz yapar ve karşı tarafa geçer. Bu çapraza decussatio pyramidum denir. Çapraz yapan lifler, bulbus’un ön yüzündeki pyramis bulbi denilen kabarıntıları yapar. Bu nedenle bu yola tractus pyramidalis de denir.

Çapraz yapıp karşı tarafa geçen lifler, tractus corticospinalis lateralis adı ile funiculus lateralis’te S

4seviyesine kadar iner. Bu segmentlerdeki motor nöronlarla sinaps yapar.

Tr. corticospinalis, beyin sapından geçerken 3. 6. 12. kranyal sinirlerin motor nucleuslarına yakın seyreder. bu nedenle beyin sapında kranyal sinir nukleuslarını etkileyen bir lezyon olduğunda tr. corticospinalis de etkilenir (kontralateral hemipleji).



131

131

BROWN-SÉQUARD SENDROMU (Medulla spinalis’in transvers yarı kesisi) • Lezyon segmentinde ipsilateral alt motor nöron paralizisi ve musküler atrofi. Kesi segmentinde hasara uğrayan cornu anterius’taki alt motor nöronlar nedeniyledir. • Lezyon segmentinde ipsilateral bant şeklinde tüm duyuların kaybı. Medulla spinalis’e giren afferent liflerin (radix posterior) kesisi nedeniyledir. • Lezyon seviyesinin altında kalan tüm segmentlerle ilgili ipsilateral üst motor nöron felci belirtileri (spastik paralizi, Babinski belirtisi, yüzeyel karın refleksi ile kremaster refleksinin kaybı). Tr. Corticospinalis lateralis’in ve diğer yolların (vestibulospinal ve retikülospinal gibi) kesisi nedeniyledir. • Lezyon seviyesinin bir segment altından itibaren ve karşı tarafta tüm segmentlerle ilgili ağrı ve ısı duyusunun kaybı. Tractus spinothalamicus lateralis’in kesilmesi nedeniyledir. Tractus spinothalamicus anterior kesilmiş olsa da kaba dokunma duyusu kaybolmaz. Çünkü bu duyu, iki nokta ayrımı duyusunu taşıyan sağlam taraftaki fasciculus gracilis yada cuneatus ile kompanse edilir. • Lezyon seviyesinin altında kalan tüm segmentlerle ilgili ipsilateral; proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının kaybı. Fasciculus gracilis ve fasciculus cuneatus’un harabiyeti nedeniyledir. • Eğer kesi üst torakal segmentlerden olursa, tüm bunlara Horner sendromu da eşlik eder. Preganglionik sempatik nöronların harabiyeti nedeniyledir. • Lezyon seviyesinin altından itibaren tüm segmentlerle ilgili ipsilateral; ağrı-ısı, kaba dokunma ve basınç duyuları sağlamdır.

FIBRAE CORTICONUCLEARES (TRACTUS CORTICOBULBARIS)

Cortex cerebri’dekiyüzileilgilimotor alandan (4 BA) başlayan ve tractus corticospinalis içinde seyreden bu yol, kranyal sinirlerin motor çekirdekleri içindeki nöronların, üst motor nöronudur (çekirdek içindeki nöronlar alt motor nörondur ve uzantıları kranyal sinirin kendisini yapar). Bu nedenle tractus corticospinalis’in analoğudur.

Fibrae corticonucleares, beyin sapındakikranyalsinirlerin motor çekirdekleriüzerinde, tractus corticospinalis’ten ayrılıp, kranyalsinir çekirdeğiiçindekimotor nöronlarla sinaps yapar. VII ve XII’nin motor çekirdeğihariç, diğer kranyal sinirlerin motor çekirdeklerindeki tüm nöronlar, her iki



132

132

hemisferden (bilateral olarak) kortikonüklear lif alır. Bu nedenle supranüklear lezyon, sadece VII ve XII nci kranyal sinirlerle ilgilidir.

N. FACIALIS’ĐN (VII. KRANYAL SĐNĐR) LEZYONLARI

Nervus facialis’in motor çekirdeğindeki nöronların uzantıları, fasiyal sinir içinde mimik kaslara gider. Yüzün bir taraf yarısının üst çeyreğindeki kasları uyaran motor nöronlar (çekirdeğin dorsal bölümündedir), bilateral olarak kortikonüklear lif alırken, alt çeyreğindeki kasları uyaranlar(çekirdeğin ventral bölümündedir) sadece karşı korteksten kortikonüklear lif alır. Bu nedenle supranüklear lezyonlarda, sadece kontralateral yüz yarısının alt çeyreğindeki mimik kaslarda paralizi olur (santral tip fasiyal paralizi). Intranüklear yada infranüklear lezyonlarda ise, aynı taraf yüz yarımındaki mimik kasların tümü paralizik olur (periferik tip fasiyal paralizi, Bell paralizi).

Fasiyal paralizilerde, ağız sağlam tarafa kayar. Santral tip (supranüklear) fasiyal paralizide; ağız lezyon tarafına (sağlam taraf yüz yarısına) kayar ve lezyonun karşı tarafındaki ağız köşesi aşağıya sarkar. Kornea refleksi sağlamdır. Periferik tip (intranüklear yada infranüklear) fasiyal paralizide (Bell’s felci) ise; ağız lezyonun karşı tarafına kayar ve lezyon tarafındaki ağız köşesi aşağıya sarkar. Kornea refleksi kaybolur.

Supranüklear lezyon, fasiyal sinirin motor çekirdeğinin bulunduğu pons’un yukarısındadır. Đntranüklear lezyon, pons’ta olup fasiyal sinirin çekirdeğini tutar. Đnfranüklear lezyon ise genellikle fasiyal kanaldadır.



133

133

N. HYPOGLOSSUS’UN (XII. KRANYAL SĐNĐR) LEZYONLARI Nervus hypoglossus’un motor çekirdeğindeki m. genioglossus ile ilgili nöronlar, sadece karşı korteksten kortikonüklear lif alırken, diğer dil kasları ile ilgili olanlar her iki korteksten kortikonüklear lif alır. M. genioglossus, dilin ağızdan düz olarak dışarı çıkarılmasını sağlayan kastır. Eğer bir tarafın kası fonksiyonunu kaybederse, dil ağızdan dışarı çıkarıldığında, sağlam tarafın kası onu iter ve dil paralizik olduğu tarafa deviye olur. Supranüklear lezyonda, karşı taraf çekirdek içindeki m. genioglossus ile ilgili nöronlara gelen uyarı kesilir. Bu durumda dilin karşı yarısındaki m. genioglossus’ta paralizi olur ve dil ağızdan dışarı çıkarıldığında lezyonun karşı tarafına deviye olur (santral tip hipoglossus felci). Intranüklear yada infranüklear lezyonlarda ise, aynı taraf çekirdek içindeki bütün dil kasları ile ilgili nöronlar harabiyete uğrar ve bu nedenle aynı taraf dil yarısındaki bütün kaslar paralizik olur. Dil ağızdan dışarı çıkarıldığında sağlam taraf dil yarısındaki m. genioglossus’un itmesi nedeniyle, dil lezyon tarafına deviye olur (periferik tip hipoglossus felci). Supranüklear lezyon, hipoglossus’un motor çekirdeğinin bulunduğu bulbus’un yukarısındadır. Đntranüklear lezyon, bulbus’ta olup hipoglossus’un çekirdeğini tutar. Đnfranüklear lezyon ise sinirin beyin sapını terk ettikten sonraki bölümündedir.



134

134

BULBUS (MEDULLA OBLONGATA, MYELENCEPHALON)

Respiratuar ile kardiyovasküler kontrolün presör ve depresör merkezleri bulbus’tadır. Ek olarak; öksürme, aksırma, kusma merkezleri ve BOS’taki H

+ konsantrasyonuna

duyarlı retiküler formasyon çekirdekleri vardır. Son dört kranyal sinir, bulbus’tan beyin sapını terk eder. Pyramis bulbi ile oliva arasında bulunan sulcus anterolateralis’ten XII nci kranyal sinir çıkar. Oliva ile pedunculus cerebellaris inferior arasında bulunan sulcus retroolivaris’ten ise yukarıdan aşağıya doğru; IX, X ve XI nci kranyal sinirler bulbus’u terk eder.

BULBUS KESĐTLERĐNDE GÖRÜLEN ÖNEMLĐ ÇEKĐRDEKLER

Bulbus kesitlerinde son beş kranyalsinirin çekirdeklerigörülür. VIII ncikranyalsinirin çekirdekleri, bulbopontin birleşmede lokalizedir. Bu nedenle kısmen bulbus’ta, kısmen pons’tadır.

• Nucleus gracilis ve nucleus cuneatus; şuurlu proprioseptif, vibrasyon ve iki nokta ayrımı duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdeklerdir.

• Nucleus tractus solitarius; VII, IX ve X ncu kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu kranyal sinirlerin, organlardan duyu taşıyan GVA lifleri ile dilden tat duyusunu taşıyan ÖVA liflerinin geldiği çekirdektir.

• Nucleus spinalis nervi trigemini;C3Segmentinden pons’a kadar uzanır. Baş ve yüzün ağrı-ısı

duyularının ikincinöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birincinöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyalsinirlerin ganglionlarındadır.

• Nucleus ambiguus; IX, X ve XI (pars cranialis) kranyal sinirlerle ilgilidir. Bu çekirdekten çıkan ÖVE lifler, adı geçen kranyal sinirlerin dalları içinde, larinks, farinks, yumuşak damak ve özofagus’un üst parçasının kaslarına gider.

• Nucleus salivatorius inferior; n. glossopharyngeus’la ilgili parasempatik çekirdektir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, ganglion oticum’da sinaps yaptıktan sonra glandula parotidea’ya gider.

• Nucleus posterior (dorsalis) nervi vagi; n. vagus’un parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, n. vagus’un dalları içinde tüm torakal organlara ve flexura coli sinistra’ya kadar tüm abdominal organlara parasempatik uyarıyı götürür.

BULBUS’UN ARTERLERĐ

Bulbus, solunum-dolaşım merkezlerini içerdiğinden beyin sapının en önemli parçasıdır.

• Ön (paramedian) bölgesini; a. vertebralis’ten gelen medüller dallar ve a. spinalis anterior besler.



135

135

• Lateralbölgesini(retroolivar bölge);a. vertebralis’ten gelen medüller dallarile a.inferior posterior cerebelli (PICA)’den gelen dallar besler.

• Arka bölgesini; a. inferior posterior cerebelli (PICA) ve a. spinalis posterior besler. � Medial medüller sendrom (Dejerine’in anterior medüller sendromu); a. spinalis anterior yada a. vertebralis’in medüller dallarının tıkanması sonucu olur. • XII nci kranyal sinir köklerinin

tutulmasına bağlı, ipsilateral dil yarımında felç (dil dışarı çıkarıldığında lezyon tarafına deviye olur),

• Tractus corticospinalis’in tutulmasına bağlı kontralateral hemipleji,

• Lemniscus medialis’in tutulmasına bağlı kontralateral vücut yarımında roprioseptif duyu ile iki nokta ayrımı duyusu bozulur.

� LATERAL MEDÜLLER SENDROM (WALLENBERG SENDROMU); a. vertebralis’in yada bazen a. inferior posterior cerebelli’nin, bulbus’u besleyen dallarının tıkanması sonucu olur. Motor kayıp yoktur. • Đpsilateral palatal ve laringeal kasların paralizisi nedeniyle disfaji, dizartri, boğuk ses ve ipsilateral gag refleksi kaybı (nuc. ambiguus’un harabiyeti nedeniyle) • Đpsilateral yüz yarımı ile kontralateral vücut yarımında ağrı-ısı duyusu kaybı (nucleus spinalis nervi trigemini ve tractus spinothalamicus lateralis’in harabiyeti nedeniyle),

• Vertigo, bulantı, kusma ve nistagmus (vestibüler çekirdeklerin tutulumu nedeniyle), • Đpsilateral Horner sendromu (inen sempatik liflerin harabiyeti nedeniyle), • Ataksi; pedunculus cerebellaris inferior’un tutulmasına bağlı ipsilateral koordinasyon kaybı, • Retiküler formasyondaki respiratuar merkezin tutulmasına bağlı hıçkırık olur.

PONS

V nci kranyal sinir, ön-yan bölümünden pons’u terk eder. Bulbus’tan, sulcus bulbopontinus denilen bir oluk ile ayrılır. Bu oluktan, medialden-laterale doğru; VI, VII ve VIII nci kranyal sinirler çıkar.



136

136

PONS KESĐTLERĐNDE GÖRÜLEN ÖNEMLĐ ANATOMĐK YAPILAR • V, VI, VII ve VIII nci kranyal sinirlerin çekirdekleri. • Nucleus principalis nervi trigemini; baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarının

bulunduğu çekirdektir. Bu duyuların birincinöronları; V, VII, IX ve X ncu kranyalsinirlerin ganglionlarındadır. Kornea refleksi ile ilgili çekirdektir.

• Nucleus salivatorius superior (üst parçasına nucleus lacrimalis denir);n. facialis’leilgiliparasempatik çekirdeklerdir. Bu çekirdeklerden çıkan parasempatiklifler, n. facialis’in dallarıiçinde; glandula lacrimalis, glandula submandibularis ve glandula sublingualis’e gider.

PONS’UN ARTERLERĐ A. basilaris, a. labyrinthi, a. superior cerebelli ve a. inferior anterior cerebelli’nin pontin dalları tarafından beslenir.

MESENCEPHALON

Tegmentum mesencephali; Üçüncü ventrikül ile dördüncü ventrikül’ü birleştiren aqueductus mesencephali (aqueductus cerebri, Sylvius kanalı) tegmentum’un içinden geçer. III ve IV ncü kranyal sinir çekirdekleri ile inen-çıkan yollar tegmentum’dadır.

Tectum mesencephali; corpora quadrigemina, dört tane küçük kabarıntıdır. Daha büyük ve üstte olan ikisine colliculus superior denir. Ani vizüel uyarılara doğan baş-boyun refleksinde ve göz hareketlerinin kontrolünde rolü vardır. Altta olan ikisine ise colliculus inferior denir ve işitme yolu ile ilgilidir.

Area pretectalis, pupilla ışık refleksi ile ilgili pretektal çekirdeklerin bulunduğu alandır.

MESENCEPHALON KESĐTLERĐNDE GÖRÜLEN ÖNEMLĐ ANATOMĐK YAPILAR • Nucleus nervi oculomotorii; n. oculomotorius’un motor çekirdeğidir. • Nucleus visceralis (nucleus autonomicus, Edinger-Westphal çekirdeği); n. oculomotorius’un

parasempatik çekirdeğidir. Bu çekirdekten çıkan parasempatik lifler, n. oculomotorius içinde ganglion ciliare’ye gelir. Buradaki sinapstan sonra m. sphincter pupillae ile m. ciliaris’e gider.

• Nucleus nervi trochlearis; n. trochlearis’in motor çekirdeğidir. • Nucleus mesencephalicus nervi trigemini;çiğneme kasları, dişler, diş eti, sert damak ve çene

ekleminin, basınç ve proprioseptif duyusunun birincinöronlarının bulunduğu çekirdektir. Isırma kuvvetinikontroleden mekanizma ile ilgilidir. Birinci nöronların merkezi sinir sistemi içinde bulunduğu tek çekirdektir.



137

137

• Nucleus ruber; fleksor kas tonusunun düzenlenmesi ile ilgilidir. • Substantia nigra; bazal çekirdeklerden (ganglionlardan) birisidir. Dopamin üreten nöronların primer

kaynağıdır. Motor kontrolde rolü vardır.

CEREBELLUM

Esas fonksiyonu, hareketlerin koordinasyonudur. Böylece postürün devamını ve dengeyisağlar. Özellikle

agonist ve antagonist kasların koordinasyonu ile ilgilidir.

Cerebellum, iki tane olan hemispherium cerebelli ile bunları orta hatta birleştiren vermis cerebelli’den

oluşur. Fissura prima, culmen ile declive arasındadır.

Vermis’in, lingula hariç bütün parçalarının serebellar hemisferlerde karşılığı vardır.

NUCLEI CEREBELLI

Dört çift çekirdektir. Nucleus dentatus, nucleus emboliformis, nucleus fastigii ve nucleus globossus’tur. (DEFG).

Nucleus fastigii; dördüncü ventrikül’ün çatısında lokalizedir. En içteki serebellar çekirdektir. Vestibüler çekirdeklerle bağlantılıdır. Vestibüler sistemle ilgili esas serebellar çekirdektir.

CEREBELLUM’UN ARTERLERĐ • a. superior cerebelli; a. basilaris’in dalıdır • a. inferior anterior cerebelli (AICA); a. basilaris’in dalıdır • a. inferior posterior cerebelli (PICA); a. vertebralis’in dalıdır.

DIENCEPHALON

Mesencephalon ile beyin hemisferleri arasında kalan merkezi sinir sistemi bölümüdür. Diencephalon’un,

dört bölümü vardır.

• Thalamus (dorsal talamus) • Subthalamus (ventral talamus) • Epithalamus • Hypothalamus



138

138

THALAMUS (DORSAL TALAMUS)

Thalamus, cortex cerebri’ye yükselen bütün duyuların düzenlendiğibir merkezdir. Koku duyusu hariç, tüm duyular direk olarak thalamus’a uğrar. Thalamus’ta ham duyuların bazı yönleri bilinçli olarak algılanabilir. Kişi elindeki bir objenin boyutu, şekli, ısısı vb. özellikleri ile ilgili tam olmasa da bilgi verebilir. Bu nedenle thalamus, primitif duyu merkezi olarak kabul edilir. Nucleus ventralis posterior(nuclei ventrobasales); somatik duyu yollarının esas düzenleyiciçekirdeğidir. Lateral bölümü nucleus ventralis posterolateralis (VPL) adı ile bilinir. Bu çekirdekte, gövdeden spinotalamik yollar ve lemniscus medialis ile gelen somatik duyuların üçüncü nöronları bulunur. Çekirdeğin medial bölümüne ise, nucleus ventralis posteromedialis (VPM) denir. Baş ve yüzden gelen (lemniscus trigeminalis) somatik duyuların üçüncü nöronları ile tat duyusunun üçüncü nöronlarını içerir.

Thalamus’u a. cerebri posterior besler.

METATHALAMUS

Thalamus’un kaudalinde, pulvinar’ın hemen altında bulunan iki tane küçük kabarıntıdır. Bu kabarıntıların medialde olanına corpus geniculatum mediale (CGM), lateralde olanına corpus geniculatum laterale (CGL) adı verilir. Birlikte metathalamus olarak bilinen bu kabarıntıların içinde aynı isimli çekirdekler bulunur.

Nucleus corporis geniculati lateralis; görme ile ilgilidir. Retina’dan giren vizüel uyarı, tractus opticus ile bu çekirdeğe gelir. Çekirdekteki nöronların uzantıları, radiatio optica adı ile oksipital lobdaki primer vizüel kortekse (17 numaralı BA) gider.

Nucleus corporis geniculati medialis; işitme ile ilgilidir. Lemniscuslateralis ve colliculusinferior’la taşınan işitme duyusu, brachium colliculi inferioris aracılığıyla bu çekirdeğe gelir. Çekirdekteki nöronların uzantıları, radiatio acustica adı ile temporal lobdaki primer oditör kortekse (41 ve 42 numaralı BA) gider.



139

139

SUBTHALAMUS (VENTRAL TALAMUS) Thalamus ile mesencephalon arasında kalan diencephalon bölümüdür. Motor fonksiyonla ilgilidir.

Nucleus subthalamicus; bazal çekirdektir (bazal gangliondur). Kas aktivitesinin kontrolünde rol

oynar.

Nuc. subthalamicus lezyonunda hemiballismus (ani, istemdışı çok şiddetli ekstremite hareketi) olur.

EPITHALAMUS

Thalamus’un arka üst tarafında olup, epifiz bezi (pineal bez) ve habenüler çekirdekleri içerir.

HYPOTHALAMUS

Visseromotor ve endokrin aktivitelerin kontrolüileilgilimultifonksiyonelbir merkezdir. Otonom sinir sisteminin merkezidir.

• Nucleus suprachiasmaticus; Sirkadiyan(biyolojik)ritmle ilgilidir. Özellikle uyuma/uyanma siklusunda rolü vardır.

• Nucleus arcuatus (infundibularis)

BEYĐN (TELENCEPHALON, CEREBRUM)

ÖNEMLĐ KORTĐKAL ALANLAR

Brodmann tarafından cortex cerebri’de, vücut fonksiyonları ile ilgili yaklaşık 50 tane alan belirlenmiştir. Bu alanlar, Brodmann alanları olarak bilinir.

FRONTAL LOBUN KORTĐKAL ALANLARI

Primer motor alan; Brodmann’ın 4 numaralı alanıdır. Sulcus centralis’in hemen önünde yer alan gyrus precentralis’tedir. Beceri gerektiren, istemli hareketlerin başlatılmasında rolü vardır. Bu alanda bulunan kortikal hücrelerin uzantıları, tractus corticospinalis ve tractus corticonuclearis’i oluşturur.

Đnsan vücudunun gyrus precentralis’teki yerleşimi motor homonkulus olarak bilinir. Yüz en aşağıdadır. Daha sonra yukarıya doğru; el, kol, gövde ve alt ekstremite gelir. Bacak, ayak ve perineum hemisferin iç yüzündedir.

Primer motor korteksin lezyonları, karşı vücut yarımında gevşek paralizi (hipotoni) ve tüm reflekslerin kaybı ile sonuçlanır. Zamanla proksimal eklemlerdeki hareketler geri döner. Ancak beceri gerektiren hareketlerle ilgili distaldeki eklemlerle ilgili kaslarda fonksiyon kaybı kalıcı olur.



140

140

Frontal göz alanı;Brodmann’ın 8 numaralı alanıdır. Gyrus frontalis medius’tadır. Vizüeluyarılardan bağımsız olarak gözün istemli hareketlerini kontrol eder (bir uçağı lokalize etmek için gök yüzünü tarama gibi).

Motor konuşma alanı (Broca alanı); Brodmann’ın 44 ve 45 numaralı alanlarıdır. Gyrus frontalis inferior’daki pars triangularis (45) ve buraya komşu pars opercularis (44) bölümünde lokalizedir.

Motor konuşma alanı, fasciculus arcuatus denilen bir assosiasyon yol ile Wernicke alanıyla bağlantılıdır.

PARĐYETAL LOBUN KORTĐKAL ALANLARI

Primer somatik duyu alanı; gyrus postcentralis ve lobulus paracentralis’in arka parçasında lokalizedir. Brodmann’ın 3, 1, 2 numaralı alanlarıdır.

Primer tat alanı;gyrus postcentralis’in alt ucunda, pariyetaloperkulum’dalokalizedir. 43 numaralı Brodmann alanıdır.

OKSĐPĐTAL LOBUN KORTĐKAL ALANLARI

Primer vizüel alan; Brodmann’ın 17 numaralı alanıdır. Sulcus calcarinus’un her iki tarafında, gyrus

calcarinus’un iç yüzüne karşılık gelir.

Görme alanının sağ yarısı sol hemisferin vizüel korteksinde, sol yarısı da sağ hemisferin vizüel

korteksinde temsil edilir.

Vizüel korteksin harabiyetlerinde kontralateral homonimos hemianopia olur.

Vizüel assosiasyon alanı; Brodmann’ın 18 ve 19 numaralı alanlarıdır.

Görülen objenin özellikleri(rengive şekligibi)ileilgilidir. Primer görme merkezinden aldığı uyarıları

saklayıp, tekrar karşılaşıldığında tanınmasını sağlar.

TEMPORAL LOBUN KORTĐKAL ALANLARI

Primer oditör alan; gyrus temporalis superior’un üst yüzündeki gyri temporales transversi (Heschl’in

transvers girusları)’lerdeki 41 ve 42 numaralı Brodmann alanlarıdır.



141

141

Primer oditör korteks lezyonlarında, akustik boşlukta sesin geliş yönü ve mesafesi, yani lokalizasyonu

yapılamaz..

Oditör assosiasyon alanı(Wernicke’nin duysal konuşma alanı);dominant hemisferde, gyrus temporalis superior’daki 22 numaralı Brodmann alanıdır.

22 numaralı alan; işitilen yada konuşulan sözcüklerin anlaşılması ile ilgilidir. Wernicke alanı,

fasciculus arcuatus denilen bir lif demetiyle Broca alanıyla bağlantılıdır. Đşitilen yada konuşulan dil,

primer oditör kortekste algılanır ve buradan Wernicke alanına geçirilip, burada anlaşılır olur.

Primer olfaktor alan; 34 numaralı Brodmann alanıdır. Temporal lobun ucundaki piriform kortekstir.

Primer olfaktor korteksi irrite eden lezyonlar, genellikle hoş olmayan koku halüsinasyonlarına neden

olur.

NUCLEI BASALES (BAZAL ÇEKĐRDEKLER)

Telencephalon’un derininde, substantia alba içinde yerleşmiş beş çift gri cevher kitlesidir. Motor kontrolde

rolü vardır. Hareketin hazırlığı ve kortikal olarak başlatılmış hareketi uygulamaya sokmaktan sorumludur.

Subkortikal yerleşim gösteren bu çekirdek grubu; nucleus caudatus, putamen, globus pallidus

(pallidum), nucleus subthalamicus ve substantia nigra’dan oluşur.

Corpus striatum = Nucleus caudatus+Nucleus lentiformis. Somatik motor fonksiyonla ilgilidir.

Hareketlerin düzenlenmesinde rolü vardır. Nucleus lentiformis = Putamen+Globus pallidus Striatum =

Nucleus caudatus+Putamen

BEYĐN VENTRĐKÜLLERĐ VE BOS DOLAŞIMI



142

142

VENTRICULUS LATERALIS

Her bir hemisfer içinde bulunan “C” şekilli boşluktur. Lateral ventrikül’ler, thalamus’un ön ucunda yer alan foramen interventriculare (foramen Monro) aracılığı ile üçüncü ventrikül’e irtibatlanır.

VENTRICULUS TERTIUS

Đki taraf thalamus ve hypothalamus’ların iç yüzleri arasında bulunur. Üçüncü ventrikül mezensefalon’un içinden geçen bir kanal ile (aqueductus mesencephali, aqueductus cerebri, Sylvius kanalı) dördüncü ventrikül’e bağlanır.

VENTRICULUS QUARTUS

Bulbus, pons ve cerebellum arasındadır. Dördüncü ventrikül, medulla spinalis’teki canalis centralis ile devam eder. Ayrıca çatısındaki üç delik (ikisi lateralde olan apertura lateralis=Luschka, birisi ortada olan apertura mediana=Magendie) aracılığıyla, subaraknoidal boşluğa bağlanır.

LIQUOR CEREBROSPINALIS (BOS; BEYĐN-OMURĐLĐK SIVISI)

Berrak ve renksiz bir sıvıdır. Plazmaya benzer. Ancak özellikle elektrolit içeriği bakımından farklıdır. Sodyum, magnezyum ve klor, plazmadakinden daha yüksek konsantrasyonda bulunur. Potasyum ve kalsiyum konsantrasyonu ise plazmadakine göre daha düşüktür.

Ventriküllerde bulunan plexus choroideus’ larda yapılır ve salgılanır. BOS’un çoğu lateral ventrikül’lerde yapılır. Plexus choroideus, lateral ventriküllerin cornu frontale (anterius) ve cornu occipitale (posterius)’sinde yoktur.

Plexus choroideus, ependim içine invagine olan vasküler pia mater uzantısıdır (ependim+pia mater). Đleri yaşlarda plexus choroideus içinde görülen kalsifikasyonlara psammoma cisimleri denir.

BOS’un esas absorbsiyon yeri, dural sinüsler (özellikle sinus sagittalis superior) içine uzanan villi arachnoideae’lerdir. Yapısal olarak her bir araknoid villus, dura mater’i delen araknoidal bir divertikülümdür. Araknoid villus’lar kümeleşerek, granulationes arachnoideae’yi oluşturur. Araknoid villus’lardan BOS’un absorbsiyon oranını, BOS’un basıncı kontrol eder.

BEYĐN ZARLARI (MENINGES) VE DURAL SĐNÜSLER



143

143

Beyin de, medulla spinalis gibi dıştan-içe doğru; Dura mater - Arachnoidea mater ve Pia mater denilen üç zarla sarılıdır.

DURA MATER (PACHYMENINX)

Endosteal tabaka ile kafa kemikleri arasında kalan potansiyel boşluğa spatium epidurale (spatium extradurale) denir. Kafa travmalarında, a. meningea media’nın dallarındakiaçılmalar epidural(ekstradural) hemorajilere neden olur.

Dura mater ile arachnoidea mater arasındaki potansiyel boşluğa, spatium subdurale denir. Kafa travmalarında, özellikle sinus sagittalis superior’a dökülen yüzeyel beyin venlerinin açılması sonucu, bu boşluğa kanama ola bilir (subdural hemoraji).

DURA MATER’ĐN DAMAR VE SĐNĐRLERĐ

Esas arteri, a. maxillaris’in dalı olan a. meningea media’dır.

DURA MATER’ĐN UZANTILARI • Falx cerebri; iki beyin hemisferi arasına verdiği uzantıdır. Önde etmoid kemikteki crista galli’ye ve

frontal kemikteki crista frontalis’e, arkada ise protuberentia occipitalis interna’ya tutunur. Üst kenarında sinus sagittalis superior, alt kenarında sinus sagittalis inferior seyreder.

• Tentorium cerebelli; oksipital loblar ile serebellar hemisferler arasındadır. Arkada oksipital kemik ile pariyetal kemiğe tutunur ve sinus transversus’ları içerir.

• Falx cerebelli; beyincik hemisferleri arasına giren dura mater uzantısıdır. • Diaphragma sellae; hipofiz bezinin üstünü örter.

DURAL SĐNÜSLER

Dura mater’in iki tabakası, bazı bölgelerde ayrılarak dural sinüsleri oluşturur.

• Sinus sagittalis superior;falx cerebri’nin üst kenarı boyunca uzanır. En büyük dural sinüstür. BOS’un esas drene olduğu sinüstür.

• Sinus sagittalis inferior; falx cerebri’nin alt kenarı boyunca uzanır. Sinus rectus’a açılır. • Sinus rectus; Beynin en büyük veni olan v. magna cerebri (Galen veni) ve sinus sagittalis inferior,

sinus rectus’a açılır. • Confluens sinuum (torcular Herophili); sinus sagittalis superior’un arka ucunun genişlemesidir. • Sinus transversus; protuberentia occipitalis interna seviyesinde başlayan iki tane sinüstür. Sağdaki

confluens sinuum’un, soldaki de sinus rectus’un devamı olarak başlar. Tentorium cerebelli’nin arka kenarının yaprakları arasındadır. Sağ tarafınki, sinus sagittalis superior’un devamı olduğu için genellikle daha büyüktür. Oksipitopetrozal birleşmede sinus sigmoideus adını alırlar.

• Sinus sigmoideus; sinus transversus’un devamıdır ve foramen jugulare’den itibaren v. jugularis interna adını alır.

• Sinus occipitalis;Falx cerebelli’nin crista occipitalisinterna’ya tutunan yaprakları arasındadır. Confluens sinuum’a açılır.

• Sinus sphenoparietalis; sinus cavernosus’a açılır. • Sinus petrosus superior; petroz kemiğin üst kenarında seyreder. Sinus transversus’a açılır. • Sinus petrosus inferior; petroz kemik ile oksipital kemik arasında seyreder. V. jugularis interna’ya açılır. Sinus cavernosus’u v. jugularis interna’ya bağlar. • Sinus cavernosus; sfenoid kemik gövdesinin her iki tarafındadır. Đçinden a. carotis interna (A. C. I.) ve n. abducens geçer (sinir, arterin lateralindedir). Dış duvarından ise; n. oculomotorius, n. trochlearis, n. ophthalmicus ve n. maxillaris geçer. Sinus cavernosus’a açılan yapılar; v. ophthalmica superior ve inferior, v. media superficialis cerebri, vv.



144

144

cerebrales inferiores, v. centralis retinae (bazen) ve sinus sphenoparietalis. Sinus cavernosus; arkada sinus petrosus superior ile sinus transversus’a, sinus petrosus inferior ile v. jugularis interna’ya ve venöz dallar aracılığıyla da plexus pterygoideus’a bağlanır. Ek olarak v. Ophthalmica superior aracılığıyla v. facialis’le bağlantılıdır. Dural sinüslerden; sinus sagittalis superior, sinus sagittalis inferior, sinus rectus ve sinus occipitalis tek, diğerleri çifttir.



145

145

ARACHNOIDEA MATER

Arachnodiea mater ile pia mater arasındaki boşluğa spatium subarachnoideum denir. Bu boşlukta BOS ve büyük damarlar bulunur.

Villi arachnoideae ve granulationes arachnoideae, arachnoidea mater’in duralsinüsiçine olan uzantılarıdır. BOS’u sinüslere aktaran bu oluşumlar, en fazla sinus sagittalis superior’da bulunur.

PIA MATER

Medulla spinalis’te bulunan filum terminale’ nin pars pialis’i ile lig. denticulatum’ları da pia mater yapar.

Subaraknoidal hemorajiler, genellikle arterlerdeki sakküler anevrizmaların rüptürü sonucu olur.

CISTERNAE SUBARACHNOIDEAE

Bazı bölgelerde arachnoidea mater ile pia mater ayrılarak, cisternae subarachnoideae denilen, geniş subaraknoidal boşlukları oluşturur.

• Cisterna cerebellomedullaris(cisterna magna); en büyük sisternadır. Cerebellumile bulbus arasındadır. BOS, dördüncü ventrikül’den apertura mediana (foramen Magendie) aracılığıyla bu sisternaya gelir. Aşağıda, medulla spinalis’in subaraknoidal boşluğu ile devam eder.

• Cisterna interpeduncularis; willis halkası (circulus arteriosus cerebri) bu sisterna içindedir.



146

146

• Cisterna quadrigeminalis(cisterna superior);mesencephalon’un arkasındadır. Đçinde v. magna cerebri (Galen veni), epifiz bezi, ve a. cerebri posterior’lar bulunur.

• Cisterna pontis; içinde a. basilaris bulunur. • Cisterna ambiens;mesencephalon’un yan taraflarındadır.(UYARI: Bazı kaynaklarda hatalı olarak

cisterna superior ile aynı kabul edilmektedir.) • Cisterna lumbalis; L

1-Larası diskus ile S

2 vertebra arasındadır. Đçinde; cauda equina, BOS ve filum

terminale (pars pialis) vardır.

OTONOM SĐNĐR SĐSTEMĐ

Kalp-damar ve visseral fonksiyonları düzenleyen bu sistemin sempatik ve parasempatik olarak iki bölümü vardır. Merkezi hipotalamus’tur. Hipotalamus’un ön bölümü parasempatik, arka bölümü ise sempatik sistemin merkezidir.

Her iki sistemde de preganglionik ve postganglionik olarak iki nöron vardır. Bir preganglionik nöron yaklaşık

15-20 postganglionik nöronla sinaps yaptığı için, postganglionik nöron sayısı daha fazladır. Preganglionik sempatik nöronlar, medulla spinalis’in T

1-L

2 segmentlerinde (toplam 14 segment) dizili

nucleus intermediolateralis’lerdedir. Bu lokalizasyonu nedeniyle sempatik sisteme torakolumbal sistem de denir.

Parasempatik preganglionik nöronlar ise beyin sapındaki parasempatik çekirdeklerde ve medulla spinalis’in S

2-4 segmentlerindedir. Bu lokalizasyonu nedeniyle parasempatik sisteme kranyosakral sistem

de denir.

SEMPATĐK SĐSTEM (PARS SYMPATHICA) Preganglionik sempatik nöronlar,T1 -L

2 arası segmentlerde (toplam 14 segment) dizili

nucleus intermediolateralis’ler içindedir. Bu segmentlerden geçen transvers kesitlerde, medulla spinalis’in gri cevherinde cornu laterale denilen yan boynuzlar görülür. Nucleus inter mediolateralis’lerin cornu laterale’de oluş turduğu sütüna columna intermediolateralis denir.

Postganglionik sempatik nöronlar, ganglion trunci sympathici (paravertebral) ve ganglion visceralis (prevertebral)’te lokalizedir. Preganglionik nöronların aksonları, cornu anterius’ta lokalize α - motor nöronların uzantıları ile beraber, medulla spinalis’i radix anterior’dan terk eder. Spinal sinirden ramus



147

147

communicans albus’a geçer ve columna vertebralis’in herikiyanında uzanan sempatik zincirdeki ganglion trunci sympathici(paravertebral ganglion) denilen ganglionlara gelir. Bu nedenle ramus communicans albus, sadece preganglionik sempatik nöronların yer aldığı medulla spinalis segmentlerinde görülür ve 14 çifttir.

Sempatik zincire gelen preganglionik sempatik liflerin; • Bir bölümü ganglion trunci sympathici(paravertebral ganglionlar)’dekipostganglionik nöronlarla sinaps

yapar, • Bir bölümü de sempatik zincirde yukarıya yada aşağıya doğru seyrederek, daha yukarıdaki veya daha

aşağıdaki ganglion trunci sympathici’lerde bulunan postganglionik nöronlarla sinaps yapar. • Bir bölümü ganglion trunci sympathici’den direk geçip, splanknik sinir adı ile aorta abdominalis’in ana

dallarının orijinlerinde bulunan pleksuslar içindeki visseral (prevertebral) ganglionlardaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar.

Ganglion truncisympathici’dekipostganglionik nöronların bazılifleri, ramus communicans griseus olarak geriye dönüp, tekrar spinal sinire girer ve derideki ter bezleri, kan damarları ve m. arrector pili’ye gider. Bütün spinalsinirlere katılan ramus communicans griseus olduğundan, ramus communicans griseus’ların sayısı spinal sinir sayısı (31 çift) kadardır.

TRUNCUS SYMPATHICUS (SEMPATĐK ZĐNCĐR) Columna vertebralis’in her iki tarafında, kafa tabanından koksiks ucuna kadar uzanır. Her bir taraf sempatik

zincirde 22 yada 23 tane ganglion trunci sympathici (gang. paravertebrale) bulunur.

Đki taraf sempatik zincir, koksiks ucunda ganglion impar denilen bir ara ganglionla birleşir.

Servikal bölümde üç tane ganglion trunci sympathici bulunur.

• Ganglion cervicale superius;ganglion truncisympathici’lerin en büyüğü ve en üstte olanıdır. C2-

C3vertebralara komşudur. C

1-4’e karşılık gelen ilk dört paravertebral ganglionun birleşmesinden meydana

gelir. Baştaki yapılara sempatik uyarıyı götüren postganglionikliflerin (n. caroticus internus) nöronları, bu gangliondalokalizedir. Vagina carotica’nın arkasında olup, n. vagus’un ganglion inferius’u ile komşudur. Đlk dört servikal spinal sinire katılan ramus communicans griseus’lar, bu gangliondan çıkar. � N. caroticus internus, ilk beş torakal segmentteki preganglionik nöronların uzantıları truncus

sympathicus’a geçtikten sonra, yukarıya doğru yükselerek ganglion cervicale superius’a gelir ve buradaki postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Postganglionik nöronların uzantıları, ganglionu üst ucundan n. caroticus internus adı ile terk eder. Kafa içindeki yapılara sempatik uyarıyı taşıyan bu sinir, a. carotis interna çevresinde plexus caroticus internus denilen bir pleksus oluşturur. Pleksus’tan çıkan dallar, a. carotis interna’nın dalları aracılığıyla hedef organlara gider.

• Ganglion cervicale medium; C5-6’ya karşılık gelen beşinci ve altıncı ganglion trunci sympathici

(paravertebral ganglionun)’nin birleşmesinden meydana gelir. Servikal bölgedeki üç ganglionun en küçüğüdür. Cartilago cricoidea (veya C

6) seviyesindedir.

• Ganglion cervicale inferius; yedinci ve sekizinci ganglion trunci sympathici (paravertebral ganglionun)’nin birleşmesi ile meydana gelir. Genellikle birinci torakal paravertebral ganglion, ganglion cervicale inferius ile birleşir. Bu durumda üçü birlikte ganglion cervicothoracicum (stellat ganglion) adı ile bilinir. Ganglion cervicothoracicum, C

7 vertebra seviyesindedir. A. vertebralis’in ve apex pulmonis’in arka yüzü ile

komşudur. Ansa subclavia; ganglion cervicale medium’dan çıkan dallardan birisi, a. subclavia’nın birinci parçasının önünden, altından ve arkasından geçip yukarı doğru yükselerek ganglion cervicothoracicum’la birleşir. Buna ansa subclavia denir. Son yedi torakal gangliondan çıkan dallar, splanknik sinirleri oluşturur. Torakal parçadan orijin alan üç tane splanknik sinir vardır.

• N. splanchnicus major;T5-T

9(10)paravertebralganglionlardan sinaps yapmadan geçen preganglionik

sempatik dallar tarafından oluşturulur. Diyafragma’daki krus’lardan geçip, başlıca ganglion coeliacum’daki postganglionik nöronlarla sinaps yapar. Bazı dalları adrenalmedulla’ya gider ve buradakikromaffin hücrelerle(modifiye sempatik postganglionik nöronlar) sinaps yapar. Bu nedenle glandula suprarenalis,



148

148

preganglionik sempatik liflerin direk olarak gittiği tek organdır. • N. splanchnicus minor; T

9-T

10 (bazen T

10-T

11) paravertebral ganglionlardan sinaps yapmadan geçen

preganglionik sempatik lifler tarafından oluşturulur. Diyafragma’daki kruslardan geçip, ganglion coeliacum’a gelir.

• N. splanchnicus imus (n. renalis); T12 paravertebral gangliondan sinaps yapmadan geçen

preganglionik sempatik liflerce oluşturulur. Diyafragma’daki kruslardan geçip, ganglion aorticorenale’ye gelir.

HORNER SENDROMU Gang. cervicale superius’un veya buradan çıkan postgangliyonik liflerin lezyonunda baş boyun bölgesinin sempatik innervasyonu bozulur.

Bunun sonucunda; miyozis (m. dilatator pupillae (-) ) psödopitozis (m. tarsalis superior (-) ) enophtalmos (m. orbitalis (-) ) hemianhidrozis (terleme kaybolmuş) facial flushing (kan damarlarında vazodilatasyon)



149

149

KAFA ÇĐFTLERĐ (KRANYAL SĐNĐRLER) Oniki çift kranyal sinir vardır. Onuncu kranyal sinir hariç, hepsi kafa ve boyun bölgesinde dağılır.

I,II ve VIII nci kranyal sinirler saf duyu, III,IV,VI ve XII nci kranyal sinirler primer olarak motor, V,VII,IX,X ve

XI nci kranyal sinirler mikstir.



150

150

N. OLFACTORIUS (I)

Koku yolunun birinci nöronu olan bipolar nöronlar, olfaktor reseptör hücrelerdir. Đnsanlarda çoğalabilme özelliği olan tek nöron grubudur. Ek olarak, insan sinir sistemindeki en küçük çaplı ve miyelinsiz aksonlara sahip nöronlardır. Bu nedenle en düşük ileti hızına sahiptir. Thalamus’a uğramayan, merkezine 2 nöronla taşınan ve reseptör olarak nöron kullanan tek duyudur.

Concha nasalis superior’da lokalize olan pars olfactoria’daki bipolar nöronların santral uzantıları, n. olfactorius adı ile etmoid kemiğin kribriform laminasından, kafa içine geçer. Dura ve arachnoidea materi delip, bulbus olfactorius’taki hücrelerle sinaps yapar.

Primer olfaktor korteks; Brodmann’ın 34 numaralı alanıdır. Kokuların ayırt edildiği yerdir.

N. OPTICUS (II)

Retinal ganglion hücrelerinin uzantıları n. opticus’u oluşturur. Ganglion hücrelerinin uzantıları, corpus geniculatum laterale’de bulunan nöronlarla sinaps yapar. Bu nöronların uzantıları primer vizüel kortekse gider.

Optik sinir ve retina, diensefalon’un uzantısıdır. Đçinde a.v. centralis retinae bulunur.

N. opticus, beyin zarları ile sarılıdır. Çevresinde subaraknoidal boşluk vardır. Bu nedenle BOS’taki basınç artışları, sinirin içinden geçen v. centralis retinae’ye bası yapıp, venöz dönüşte obstrüksiyon sonucu discus nervi optici’de ödeme (papilödem) neden olabilir.



151

151

N. opticus’u oluşturan liflerin miyelin kılıfını oligodendrositler yapar (diğer bütün periferik sinirlerde miyelin kılıfını Schwann hücreleri yapar).

GÖRME YOLLARI • Her iki gözün retina’sının nazal yarımlarından gelen lifler makula’ların nazal yarımları da dahil

(makula’ların temporal yarımları, retina’ların temporal yarımlarından gelen liflere katılır) orta hatta çapraz yapar. Bu çapraza chiasma opticum denir.

• Chiasma opticum’dan sonraki görme yolu tractus opticus’tur. Bir taraf tractus opticus içinde; aynı taraf gözün retina’sının temporal yarımından gelen liflerle, karşı gözün retina’sının nazal yarımından gelen lifler bulunur (sağ tractus opticus’u; sağ göz retina’sının temporal yarımından gelen liflerle, sol göz retina’sının nazal yarımından gelen lifler, sol tractus opticus’u da; sol göz retina’sının temporal yarımından gelen liflerle, sağ göz retina’sının nazal yarımından gelen lifler oluşturur). Bir başka ifadeyle; sağ tractus opticus’ta retinanın sağ yarımdan gelen lifler, sol tractus opticus’ta da sol yarımdan gelen lifler bulunur. Buna göre bir taraf tractus opticus, görme alanının karşı yarımını görür.

Tractus opticus’u oluşturanliflerin çoğu, corpus geniculatum laterale (CGL)’de bulunan üçüncü nöronlarla sinaps yapar. Bir miktarlif vizüeluyarılarlailgilirefleksleriçin, CGL’ye uğramadan brachium colliculisuperioris aracılığıyla area pretectalis’e ve colliculus superior’a gider.

CGL’den başlayan üçüncü nöron uzantıları, tractus geniculocalcarinus (radiatio optica, ) adı ile primer vizüel kortekse (17 numaralı Brodmann alanı) gider.

Bir taraf sulcus calcarinus’un üst dudağı, görme alanının karşı yarımının alt çeyreği ile, alt dudağı da görme alanının karşı yarımının üst çeyreği ile ilgilidir.

• Bir taraf tractus opticus, CGL, radiatio optica ve vizüel korteks; görme alanının karşı yarısı ile ilgilidir.

Görme Yollarının Lezyonları

Chiasma opticum’un önündeki lezyonlar sadece lezyon tarafındaki gözde, chiasma opticum ve arkasındaki yapıların lezyonları ise her iki gözde görme alanı kaybına neden olur.

Anopia, görme kaybıdır. Tam olmayan görme alanı defektlerine skotom denir.

• Dairesel (sirkumferensiyal) körlük; optik sinir, optik kanalda sıkıştığı zaman olur. • Santral skotom; lezyon optik sinirin içindedir. Optik diskin (optik nörit) yada optik sinirin (retrobulbar

nörit) inflamasyonu sonucu olur. Retrobulbar nöritin en sık nedeni multipl sclerosis’tir. • Total anopia; bir taraf n. opticus’un tam kesisi, o gözde total körlüğe neden olur. • Chiasma opticum’a yakın olan optik sinir kesilerinde; kesi olan taraf gözde total anopia’ya ek olarak,

kesiden karşı gözün retina’sının nazalyarımından gelenlifler de etkilendiğinden, karşı göz görme alanının kendi taraf yarısını göremez.

• Chiasma opticum’un sagittalharabiyetlerinde(adenohipofiz tümörlerindekigibi);herikigözün retina’sının nazal taraflarından gelen lifler tutulduğundan bitemporal hemianopia olur. Chiasma opticum’a her iki tarafından bası yapan lezyonlarda ise her iki gözün retina’sının temporal taraflarından gelen lifler tutulduğundan binazal hemianopia olur. Her iki görme alanı kaybı da heteronimos (görme alanının farklı yarımlarını görememe)’tur.

• Chiasma opticum’un arkasında kalan görme yollarının (tr. opticus, CGL, tractus geniculocalcarinus ve vizüel korteks) lezyonlarında; kontralateral homonimos hemianopia yada kontralateral homonimos kuvadrantik anopia olur (homonimos; görme alanının aynı yarımını yada çeyreğini görememe). Bu görme yollarından bir taraftakinin tam harabiyeti, görme alanının karşı taraf yarımının görülememesi ile sonuçlanır. Sol tractus opticus yada tractus geniculocalcarinus’u tutan bir lezyonda sağ homonimos hemianopia olur.

• Vizüel korteksin alt dudağını tutan lezyonlar, kontralateral üst homonimos kuvadrantik anopia’ya, üst



152

152

dudağını tutan lezyonlar ise kontralateral alt homonimos kuvadrantik anopia’ya neden olur. • Vizüel korteksin major arteri, a. cerebri posterior’dur. Ancak makula’nın temsil edildiği alan, ek olarak

a. cerebri media’dan da beslenir. Vizüel korteksin vasküler lezyonlarında da (a. cerebri posterior tıkanması) kontralateral homonimos hemianopia olur. Ancak maküler (santral) görme sağlam kalır

• Polus occipitalis’e oturan lezyonlar, kontralateral homonimos maküler defekte neden olur. Sağ polus occipitalis’e bası yapan bir lezyonda, sol homonimos parasantral skotom (yada sol homonimos maküler defekt) olur.

N. OCULOMOTORIUS (III)

• Fossa interpeduncularis’den ve sulcus pontocruralis’ten beyin sapını terk eder. • Sinus cavernosus’un dış duvarından geçer. • Fissura orbitalis superior ve Zinn halkası’ndan geçerek orbitaya gelir.



153

153

Sinirin iki tane çekirdeği vardır.

• Nucleus nervi oculomotorii;motor çekirdektir. Colliculus superior seviyesindedir. M. rectuslateralis ve m. obliquus superior hariç, ekstraoküler göz kaslarını ve m. levator palpebra superioris’i uyarır. Sinirin uyardığı bu kaslar aracılığıyla göz; yukarı ve içe bakar.

• Nucleus visceralis (nucleus autonomicus, Edinger-Westphal); parasempatik çekirdektir. Motor çekirdeğin hemen arkasında ve yukarısındadır. M. sphincter pupillae ve m. ciliaris’in innervasyonu ile ilgilidir.

N. oculomotorius (III) lezyonunda; � Pitoz � Midriyazis � Eksternal strabismus (dışa şaşılık) � Vertikal diplopi � Aynı tarafta direk ve indirek ışık refleksi ve akomodasyon yok

N. TROCHLEARIS (IV) • Sadece somatomotor lif taşır. M. obliquus superior’u uyarır. • Beyin sapını arka yüzünden terkeden tek kranyal sinirdir. • Beyin sapını terk etmeden hemen önce çapraz yapan tek kranyal sinirdir. Bu nedenle bir taraf nucleus nervi trochlearis, karşı taraf m. obliquus superior’u uyarır. • Sinus cavernosus’un dış duvarından, anulus tendineus communis’in dışından ve fissura orbitalis superior’dan geçip, orbita’ya girer.

� N. trochlearis’in lezyonlarında, göz aşağıya-dışa bakamaz. Vertikal diplopi vardır. Hasta diplopiyi düzeltmek için, başını lezyonun karşı tarafına ve öne eğer. Bu hastalar özellikle merdiven inerken ve okurken güçlük çekerler.

� N. trochlearis’in çekirdeğini tutan lezyonlar karşı taraf m. obliquus superior’da, n. trochlearis’i tutan lezyonlar ise aynı taraf m. obliquus superior’da fonksiyon kaybına neden olur.

N. ABDUCENS (VI)

• Sadece motor lif taşır. Motor çekirdeği (nucleus nervi abducentis) • A. carotis int.’nın lateralinde, sinus cavernosus’un içinden geçer. • Fissura orbitalis superior’dan ve Zinn halkası’ndan geçerek orbita’ya girer. • M. rectus lateralis’i innerve eder.

N. abducens (VI) En uzun subaraknoidal seyirli kranyal sinirdir. Petroz apeksteki Dorella kanalından geçer. Tümör, Anevrizma, KĐBAS, Kafa travmasından en çok etkilenen kranyal sinirdir. Lezyonunda; Đçe şaşılık



154

154

Horizontal diplopi

N. TRIGEMINUS (V)

Büyük bir duyu kökü ve küçük bir motor kökü vardır.

N. trigeminus’un üç tane duyu, bir tane motor, toplam dört tane çekirdeği vardır.

• Nucleus principalis nervi trigemini; baş ve yüzün dokunma-basınç duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Kornea refleksi ile ilgili çekirdektir.

• Nucleus spinalis nervi trigemini; baş ve yüzün ağrı-ısı duyularının ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir. Bu iki çekirdekten çıkan ikinci nöron uzantıları, çapraz yaptıktan sonra lemniscus trigeminalis(tractus trigeminothalamicus) adıile thalamus’takinucleus ventralis posteromedialis (VPM)’tekiüçüncü nöronlarla sinaps yapar. Üçüncü nöron uzantıları, primer somatik duyu korteksinde (3,1,2 numaralı Brodmann alanı) sonlanır.

• Nucleus mesencephalicus nervi trigemini; mezensefalon’un alt bölümü ile pons’un üst parçası arasında lokalizedir. Psödounipolar nöronların periferik uzantıları, n. maxillaris ile n. mandibularis içine girip, periyodental ligamentlerden ve çiğneme kaslarından kinestezi (proprioseptif) duyusunu alır. Isırmanın kontrolünün devamlılığında önemli olan çene hareketlerini kontrol eder. Merkezi sinir sisteminde, birinci duyu nöronları içeren tek çekirdektir.

• Nucleus motorius nervi trigemini; pons’ta lokalizedir. Bu çekirdekten çıkan motor lifler mandibüler dala katılır.

Ganglion trigeminale (Gasserian ganglionu, semilunar ganglion); n. trigeminus’un duyu ganglionudur. Temporal kemiğin petroz parçasının apeksi üzerinde oturur (impressio trigeminalis). Gangliondan üç tane dal çıkar. N. ophthalmicus (V1) ve n. maxillaris (V2), sadece duyu lifleri içerir. N. mandibularis (V3) ise miks olup, motor ve duyu lifleri içerir.



155

155

N. ophthalmicus (V1);

• Sadece sensitif lif taşır. • Sinus cavernosus’un dış duvarında seyreder. • Orbita’ya fissura orbitalis superior’dan geçerek girer. • Bulbus oculi, burnun tepesi ve gözlerin üzerindeki yüz bölgesinin deri duyusunu alır.

N. maxillaris (V2);

• Sadece sensitif lif taşır. • Sinus cavernosus’un dış duvarında seyreder. • For. rotundum’dan geçerek fossa pterygopalatina’ya gelir. • Orbita’ya fissura orbitalis inferior’dan geçerek girer (n. infraorbitalis). • Gözlerin altında ve üst dudağın yukarısında kalan yüz bölgesinin deri innervasyonu sağlar.

N. mandibularis (V3);

• Motor ve sensitif lif içerir. • For. ovale’den çıkarak fossa infratemporalis’e girer ve burada 3 önemli dal verir;

� N. auriculotemporalis; Kulak derisi, dış kulak yolu ve temporal bölge derisinden duyu alır. � N. lingualis; Dilin 2/3 ön kısmının genel duyusunu taşır. �N. alveolaris inferior; for. mandibulae’ ya girer ve alt çene dişleri, alt dudak ve ağzın altında kalan bölgenin duyusunu alan dallar verir.

• N. mandibularis’in innerve ettiği kaslar; � çiğneme kasları, � m. tensor tympani, � m. tensor veli palatini, � m. mylohyoideus,



156

156

� m. digastricus’un venter anterior’u

N. FACIALIS (VII)

• Motor, duyu ve parasempatik lif içeren miks bir sinirdir. • Üç tane çekirdeği vardır.

� Nucleus nervi facialis; motor çekirdeğidir. Pons’ta lokalizedir.

Çekirdekten çıkan motor liflerin innerve ettiği kaslar;

• Mimik kaslar, • M. stapedius, • M. stylohyoideus • M. digastricus’un venter posterior’u � Nucleus lacrimalis-Nucleus salivatorius superior; fasiyal sinirin parasempatik çekirdekleridir. • Nuc. lacrimalis, gl. lacrimalis’e • Nuc. salivatorius superior, gl. sublingualis ve gl. submandibularis’e giden parasempatik lifler verir.

� Nucleus tractus solitarius; tat duyusunun ikinci nöronlarının bulunduğu çekirdektir.

• Temporal kemikteki canalis nervi facialis (Fallopian kanalı) içinde seyreder. Kemik içi en uzun seyir gösteren kranyal sinirdir.

• N. facialis’in canalis nervi facialis (Fallop kanalı)’te verdiği dallar; � N. petrosus major; gang. geniculi’den çıkar. Gl. lacrimalis’e giden parasempatikleri taşır.

� N. stapedius; m. stapedius’u innerve eder.

� Chorda tympani; Orta kulağa arka duvarından girer, kulak zarının iç yüzünden geçer. Fissura petrotympanica’dan geçerek temporal kemiği terk eder. Fossa infratempolaris’te n. lingualis’e (n. mandibularis’in dalı) katılır.

Ganglion geniculi fasiyal sinirin ganglionudur. Temporal kemikteki fasiyal kanal içindedir. Ganglion içinde genel somatik duyuların ve tat duyusunun birinci nöronları bulunur.



157

157

� Santral tip fasiyal paralizi

supranüklear lezyonda olur. Ağız sağlam tarafa (yada lezyonun olduğu tarafa) kayar ve lezyonun karşı tarafındaki ağız köşesi aşağıya sarkar. Kornea refleksi sağlamdır.

� Periferik tip fasiyal paralizi(Bell paralizi)

intranüklear yada infranüklear lezyonlarda olur. Ağız sağlam tarafa(lezyonun karşı tarafına)kayar velezyon tarafındakiağız köşesiaşağıya sarkar. Kornea refleksi kaybolur. Göz kapatılamaz. AIDS, sarkoidoz, Lyme hastalığı, tümör ve diabet’in bir komplikasyonu olarak görülebilir.

• Ganglion geniculi’nin proksimalindekilezyonlarda;ipsilateralyüz yarımının tüm kaslarında paralizi, dilin 2/3 ön bölümünden tat duyusu kaybı, hiperakuzi ve tükürük sekresyonu ile lakrimasyonda bozulma olur.

• Ganglion geniculi’nin distalinde, ancak chorda tympani’nin proksimalindeki lezyonlarda; ipsilateral yüz yarımının tüm kaslarında paralizi, dilin 2/3 ön bölümünden tat duyusu kaybı, hiperakuzi ve tükürük sekresyonunda bozulma olur. N. petrosus major, lezyondan etkilenmediği için lakrimasyon sağlamdır.

• Foramen stylomastoideum’daki lezyonlarda; sadece ipsilateral yüz yarımının tüm kaslarında paralizi olur.

� Fasiyal sinir lezyonlarında olan hiperakuzinin nedeni, m. stapedius’taki fonksiyon kaybıdır.

� Ganglion geniculi’nin proksimalindekifasiyalsinirlezyonlarında, aksonların yanlış rejenerasyonu

sonucu n. intermedius’taki preganglionik parasempatik lifler, chorda tympani yerine n. petrosus major’a

girer ve glandula lacrimalis’e gider. Bu durumda kişi yemek yerken, lezyon tarafındaki gözünden yaş

akar (crocodile tears syndrome, Bogorad sendromu). � Mi-mi-mi söylenmesi, dudakları hareket ettirir (fasiyal sinir test edilir).

N. VESTIBULOCOCHLEARIS (N. STATOACUSTICUS) (VIII) Vestibüler ve koklear olarak iki parçası vardır.

Çekirdekleri bulbopontin birleşmede lokalize tek sinirdir. Ganglionlarında bipolar nöronlar bulunan tek sinirdir.

N. VESTIBULARIS

Başın pozisyonu ve hareketleri ile ilgili bilgileri taşır. Başın statik pozisyonu ile ilgili bilgiler, iç kulakta bulunan utriculus ve sacculus’taki tüy hücreleri tarafından, başın hareketleri ile ilgili bilgiler ise ductus semicircularis’lerdeki tüy hücreleri tarafından alınır.

Meatus acusticusinternus’un dibindelokalize ganglion vestibulare’dekibipolar nöronların periferik uzantıları tüy hücrelerinden uyarıyı alır. Santral uzantıları, n. vestibularis olarak uyarıyı vestibüler çekirdeklere ve serebellum’a getirir.

Beyin sapında toplam 8 tane vestibüler çekirdek vardır.

N. COCHLEARIS

Cochlea’daki canalis spiralis modioli içinde lokalize ganglion cochleare (ganglion spirale cochleae, Corti ganglionu)’dekibipolar nöronların santraluzantılarıdır. N. cochlearis, primer oditörliflerdir. Bulbopontin birleşmedeki nuclei cochleares’teki nöronlarla sinaps yapar. Beyin sapında dört adet koklear çekirdek vardır.

Primer oditör korteks



158

158

Đşitmenin algılandığı alandır. Temporallobdakigyrus temporalis superior’daki gyri temporales transversi (Heschl’in transvers girusları)’dir.

Đşitilen kelimelerin anlamı ile ilgili alan, Wernicke alanı olarak bilinir (22 numaralı BA).

� Sensörinöral tip işitme kaybı; işitmede fonksiyon gören nöral yapıların harabiyeti nedeniyle olur.

• Cochlea, n. cochlearis yada nuclei cochleares’teki bir harabiyet, lezyon tarafında tam işitme kaybına yol açar.

• Lemniscuslateralis’te hem çapraz yapmış(daha fazla oranda)hem de yapmamışlifler bulunduğundan, lezyonlarında karşı tarafta daha fazla olmak üzere her iki kulakta kısmi işitme kaybı olur.

• Corpus trapezoideum lezyonlarında, her iki kulakta eşit derecede kısmi işitme kaybı olur. • Primer oditör korteks harabiyetlerinde, sesin işitilmesinde çok az bir kayıp olur. Ancak gelen sesin lokalizasyonu yapılamaz.

N. GLOSSOPHARYNGEUS (IX)

Oliva ile pedunculus cerebellaris inferior arasında, sulcus retroolivaris’ten bulbus’u terk eder. Foramen jugulare’den geçip, kafa dışına çıkar.

Üç tane çekirdeği, iki tane ganglionu vardır.



159

159

• Motor çekirdek; bulbus’ta bulunan nucleus ambiquus’un üst parçasıdır. Buradan çıkan lifler, n. glossopharyngeus içinde m. stylopharyngeus’u uyarır. Bu kas, n. glossopharyngeus tarafından uyarılan tek kastır.

• Nucleus salivatorius inferior; parasempatik çekirdeğidir. Glandula parotidea’nın parasempatik uyarısı ile ilgilidir.

• Nucleus tractus solitarius; dilin 1/3 arka bölümünden tat duyusunu taşıyan birinci nöronların santral uzantıları, n. glossopharyngeus içinde seyrederek bu çekirdekteki ikinci nöronlarla sinaps yapar.

• Tonsilla palatina ve orta kulak boşluğunun duyusunu taşır.

N. VAGUS (X) Kafayı foramen jugulare’den terk eder.

En uzun kranyal sinirdir. Üç çekirdeği, iki de ganglionu vardır.

• Motor çekirdek; bulbus’ta bulunan nucleus ambiquus’un orta parçasıdır. Buradan çıkan ÖVE lifler, farinks’in konstriktör kasları ile larinks kaslarını uyarır.

• Nucleus posterior nervi vagi (nucleus dorsalis nervi vagi); parasempatik çekirdeğidir. Solunum ve dolaşım sistemi organları ile flexura coli sinistra’ya (yada colon transversum’un 2/3 sağ bölümü) kadar tüm sindirim sistemi organlarına parasempatik uyarıyı taşır.

• Nucleus tractus solitarius; epiglot civarından tat duyusunu taşıyan birinci nöronların santral uzantıları,

n. vagus içinde seyrederek bu çekirdekteki ikinci nöronlarla sinaps yapar. • N. laryngeus superior; iki dala ayrılır. N. laryngeus internus denileni, plica vocalis’ler seviyesine

kadar larinks mukozasının duyusunu taşır. Bu dal a.v. laryngea superior ile birlikte membrana thyrohyoidea’yı deler. N. laryngeus externus denilen diğer dal, a. thyroidea superior ile birlikte seyreder ve m. cricothyroideus’u innerve eder.

• N. laryngeus recurrens; sağ taraftaki a. subclavia’nın birinci parçasının altından, sol taraftaki ise arcus aortae’nin altından kavis yapıp a. thyroidea inferior ile birlikte yukarı doğru seyreder. N. laryngeus recurrens, m. cricothyroideus hariç, tümlarinks kaslarının motor siniridir. Ayrıca plica vocalis’lerin altında kalan larinks bölgesinin mukoza duyusunu taşır. N. laryngeus recurrens’in terminaline n. laryngeus inferior denir.

N. ACCESSORIUS (XI)

Motor sinirdir. Kranyal ve spinal olarak iki kökü vardır.

Kranyal kökünü, nucleus ambiquus’un alt parçasındaki nöronların aksonları yapar. Spinal kökü

oluşturan lifler, medulla spinalis’in servikal ilk 5 segmentinden çıkar.

Spinalkökünlifleriyukarıya doğru yükselip, foramen magnumdan geçer ve kranyalkökünlifleriile

birleşerek n. accessorius’u yapar.

Foramenjugulare’den kafa dışına çıkar. Spinalparça m. sternocleidomastoideus ve m. trapezius’u uyarır. Kranyal parça ise n. vagus’a katılır.

� N. accessorius, iyatrojenik olarak en sık yaralanan sinirdir. Arka boyun üçgeninde, sadece deri ve fasya ile örtülü olduğu için, bölgedeki cerrahi girişimlerde risk altındadır. � Spinal kökün lezyonunda, başın karşı tarafa çevrilmesi zayıflar. M. trapezius felci nedeniyle, ipsilateral omuz düşüklüğü olur. Kolun horizontalden yukarıya kaldırılması güçleşir.

N. HYPOGLOSSUS (XII)

Bulbus’u ön yüzünden terk eden tek sinirdir. Oksipital kemikteki canalis nervi hypoglossi’den kafayı

terk eder.



160

160

Motor sinirdir. M. palatoglossus hariç (bu kas plexus pharyngeus tarafından uyarılır) dilin tüm

kaslarını uyarır. M. genioglossus’u uyaran nöronlar, sadece karşı taraf korteksten kortikonüklear lif

alırken, diğer nöronlar her iki taraf korteksten kortikonüklear lif alır.

� Santral tip paralizi; supranüklear lezyonlarda olur. Dil dışarı çıkartıldığında, sağlam tarafın m.

genioglossus’u tarafından itildiği için, lezyonun karşı tarafına deviye olur. Atrofi yoktur.

� Periferik tip paralizi; intranüklear yada infranüklear lezyonlarda olur. Dil dışarı çıkartıldığında,

sağlam tarafın m. genioglossus’u tarafındanitildiğiiçin,lezyon tarafına deviye olur. Ek olarak o taraf

dilyarımındaki kaslarda atrofi vardır. Bu nedenle dizartri olur.

� Dil ağız içindeyken, paralizik taraf dil yarısı sağlam tarafa göre daha yukarıdadır. � Bilateral

paralizilerde, dil hareketsiz kalır. Konuşma yavaştır ve yutma güçlüğü olur. � N. hypoglossus

felcinde, dilin genel duyusunda ve tat duyusunda bozulma olmaz. � La-la-la, söylenmesi dili

hareket ettirir (hipoglossus test edilir).

KULAK (AURIS)

MEATUS ACUSTICUS EXTERNUS

Dış 1/3’lük bölümü elastik kıkırdak, içte kalan 2/3’lük bölümü kemiktir.

Kanalın ön ve üst duvarlarının duyusunu n. auriculotemporalis, arka ve alt duvarlarının duyusunu da n. vagus’un auriküler dalı taşır.

AURIS MEDIA

Temporal kemiğin petroz parçasında düzensiz bir boşluktur.

Đçerisinde;

� Malleus, incus, stapes

� M. stapedius

� M. tensor tympani

� Chorda tympani

� Plexus tympanicus (n. tympanicus) vardır.

ORTA KULAK BOŞLUĞUNUN DUVARLARI

Orta kulak boşluğunun altı duvarı vardır.

• Paries tegmentalis (üst duvar); tegmen tympani denilen ince bir kemik plak tarafından yapılır. Orta kulak boşluğunu, fossa cranii media’yı örten dura mater’den ayırır. • Paries jugularis (alt duvar); v. jugularis interna ile cavitas tympani’yi ayırır.



161

161

• Paries labyrinthicus(iç duvar);cavitas tympaniileiç kulağı ayıran duvardır. Üzerinde; fenestra vestibuli, fenestra cochleae, promontorium ve prominentia canalis facialis denilen yapılar bulunur.

� Promontorium; iç kulakta bulunan cochlea’nın cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır. Üzerinde, plexus tympanicus denilen sinir ağı bulunur.

� Fenestra vestibuli (oval pencere); Cavitas tympani’yi, iç kulaktaki vestibulum’a bağlar. Stapes’in tabanı ile kapatılır.

� Fenestra cochleae (yuvarlak pencere); Cavitas tympani’yi cochlea’nın scala tympani’sine bağlar. Membrana tympanica secundaria ile kapatılır.

� Prominentia canalis facialis, canalis facialis’in, transvers segmentinin cavitas tympani içine yapmış olduğu çıkıntıdır.

• Paries mastoideus (arka duvar); bu duvarın üst bölümünde, recessus epitympanicus’u antrum mastoideum’a irtibatlayan, aditus ad antrum mastoideum denilen büyük ve düzensiz bir delik vardır.



162

162

Duvarın alt bölümünde, fenestra vestibuli’nin hemen arkasında görülen eminentia pyramidalis isimli kabarıntının içinde m. stapedius bulunur. Fasiyal kanalın inen segmenti bu duvardır. Chorda tympani, bu duvardan orta kulak boşluğuna girer.

• Paries caroticus (ön duvar); A. carotis interna ile komşudur.

Üst bölümünde görülenikiağızdan;üstte olanı m. tensor tympani’yiiçeren semicanalis musculitensoris tympani’ye, alttaki ise tuba auditiva’nın kemik bölümünün oluşturduğu semicanalis tubae auditivae’ye aittir. Đki kanala birlikte canalis musculotubarius denir.

Parotis bezine parasempatikleri götüren n. petrosus minor, orta kulak boşluğunu bu duvardan terk eder.

• Paries membranaceus (dış duvar); membrana tympanica yapar.

MEMBRANA TYMPANICA; Cavitas tympani’yi, meatus acusticus externus’tan ayırır. Chorda tympani, zarın üst bölümüne yaslanarak geçer.

Manubrium mallei, membrana tympanica’nın iç yüzünden, orta noktasına kadar sıkıca yapışır. Politzer üçgeni ön alt kadrandadır. Miringotomi arka-alt kadrandan yapılır.

Zarın duyusunu; n. auriculotemporalis, n. vagus’un auriküler dalı, n. glossopharyngeus’un timpanik dalı ve muhtemelen n. facialis taşır. Buna göre; V, VII, IX ve X ncu kranyal sinirler zardan duyu taşır.

TUBA AUDITIVA (EUSTACHIAN TÜPÜ)

Orta kulak boşluğunu nazofarinks’e bağlar. Membrana tympanica’nın herikitarafındakibasıncı dengelemek için, adı geçen iki boşluk arasında havanın geçişine izin verir.

Nazofarinks’te görülen ağzına, ostium pharyngeum tubae auditivae (auditoriae) denir. Ağzın burayı örten mukozada oluşturduğu kabarıntıya torus tubarius denir.

Basınç farklılıklarında ve yutma sırasında, tuba auditiva’nın açılmasını başlıca m. salpingopharyngeus sağlar. M. tensor veli palatini’nin bir bölüm lifi de yardım eder.

Tuba auditiva’nın duyusunu n. glossopharyngeus taşır.

KULAK KEMĐKÇĐKLERĐ

Membrana tympanica’dan, fenestra vestibuli’ye (yada zardan iç kulağa) doğru; malleus, incus ve stapes (MIS) olarak sıralanırlar (iç kulaktan zara doğru SIM).



163

163

• Malleus; Şekli çekice benzer. Manubrium mallei kulak zarına tutunur. Bu çıkıntının üst ucuna m. tensor tympani’nin tendonu yapışır.

• Incus; şekli örs’e benzer. Caput mallei ile sellar tip eklem yapar (articulatio incudomallearis). Stapes ile sferoid bir eklem kurar (articulatio incudostapedialis).

• Stapes; vücudun en küçük kemiğidir. Şekli üzengi’ye benzer. Basis stapedis, oval şekilli olup fenestra vestibuli’ye elastik bir bağ aracılığıyla tutunur. (syndesmosis tympanostapedialis). Boynunun arka tarafına m. stapedius’un tendonu insersiyo yapar.

KULAK KEMĐKÇĐKLERĐ KASLARI

Kulak kemikçiklerinin hareketlerini kontrol eden iki kastır. Akustik reflekslerde fonksiyonları vardır.

M. tensor tympani;semicanalis musculitensoris tympanidenilen kanaliçindedir. Manubrium mallei’nin üst ucuna tutunur. N. mandibularis tarafından innerve edilir.

M. stapedius; eminentia pyramidalis’teki konik boşluğun duvarından başlar, stapes boynunun arka yüzüne yapışarak sonlanır. Vücudun en küçük çizgilikasıdır. N. facialis’in dalı olan n. stapedius tarafındaninnerve edilir.

M. stapedius’un felcinde bu fonksiyon görülemediğinden, gelen ses dalgaları olduğu gibi iç kulağa geçerek, sese karşı duyarlılığının artmasına (hiperakuzi) neden olur.

CAVITAS TYMPANI’NĐN DAMARLARI VE SĐNĐRLERĐ

Orta kulak boşluğunu başlıca a. maxillaris’in dalları besler. Venleri, plexus pterygoideus’a ve sinus petrosus superior’a açılır.

Orta kulak boşluğunun duyusunu, n. glossopharyngeus (plexus tympanicus) taşır.

AURIS INTERNA (LABYRINTH)

Temporalkemiğin petroz parçasıiçindedir. Labyrinthus osseus denilen kemik boşluklarile bu boşluklara uyan zar yapısındaki labyrinthus membranaceus’tan meydana gelir. Denge ve işitme ile ilgili yapıları içerir.

LABYRINTHUS OSSEUS

Vücutta, dişlerden sonra en sert kemik dokusudur. Labyrinthus membranaceus’u bir kabuk gibi



164

164

sarar. Đkisi arasında kalan boşluğa perilenfatik boşluk denir . Đçinde ekstrasellüler sıvıya benzeyen ve sonuçta BOS’a karışan perilenf (perilymh) denilen bir sıvı dolaşır.

Kemik labirint; vestibulum, canales semicirculares ve cochlea olarak üç bölümden oluşur.

Cochlea Salyangoz kabuğuna benzer. Kemik labirint’in ön parçasıdır. Cupula cochleae denilen

tepesinden,basis cochleae denilen tabanına doğru santralolarak uzanan konik şekillikemik yapıya modiolus cochleae denir. Ganglion cochleare(ganglion spirale cochleae, Corti ganglionu), modiolus’ta bulunan canalis spiralis modioli içindedir.

Modiolus, yukarıda lamina modioli denilen ince bir kemik yaprak ile sonlanır. Vestibulum’dan başlayıp, modiolus’un etrafında yaklaşık 2.75 defa dönen ve cupula cochleae’de sonlanan bir spiral kanal vardır. Canalis spiralis cochleae denilen bu kanal, yaklaşık 35 mm uzunluğundadır ve birinci kıvrımı, cavitas tympani’deki promontorium denilen kabarıntıyı oluşturur. Kanal, modiolus’tan uzanan spiral şekilli bir kemik lamina ile kısmen ikiye ayrılır. Lamina spiralis ossea denilen bu lamina, kanalın dış duvarına kadar uzanmaz ve serbest olarak sonlanır. Arada kalan bölümü, lamina basilaris (membrana spiralis, paries tympanicus) isminde bir zar tamamlar. Bu zar,lamina spiralis ossea’dan başlar,ligamentum spirale aracılığıyla kanalın dış duvarına tutunur. Corti organı (organum spirale), bu zarın üzerindedir. Kemik laminanın serbest ucundan, kanalın duvarına uzanan diğer zar yapı paries vestibularis (membrana vestibularis, Reissner membranı)’tir. Canalis spiralis cochleae, bu yapılar ile üç boşluğa ayrılır. • Lamina spiralis ossea ve paries vestibularis ile kanalın dış duvarı arasında kalan boşluğa

scala vestibuli denir ve içinde perilenf vardır. Scala vestibuli, fenestra vestibuli’ye (oval pencere) bakar.

• Lamina spiralis ossea velamina basilarisile kanalın dış duvarı arasında kalan boşluğa scala tympani denir ve içinde perilenf vardır. Scala tympani, fenestra cochleae’ye (yuvarlak pencere) bakar.

• Lamina basilaris ve membrana vestibularis (paries vestibularis) ile kanalın dış duvarı arasında kalan boşluğa ductus cochlearis (scala media) denir ve içinde endolenf vardır. Ductus cochlearis, scala vestibuli’den membrana vestibularis ile, scala tympani’den ise lamina basilaris (membrana spiralis) ile ayrılır. Organum spirale (Corti organı), lamina basilaris’in üzerinde, scala media (ductus cochlearis)’dadır.

Lamina spiralis ossea da, canalis spiralis cochleae gibi modiolus etrafında 2.75 defa döner. Cupula cochleae altında, hamulus laminae spiralis denilen çengelşeklinde bir çıkıntıile sonlanır. Scala vestibuli ile scala tympani, hamulus laminae spiralis ile lamina modioli’nin sınırladığı helicotrema denilen dar bir açıklık aracılığıyla, cupula cochleae’nin altında irtibatlanır.



165

165

LABYRINTHUS MEMBRANACEUS

Đçinde endolenfin (endolympha) dolaştığı, birbirleriyle bağlantılı kapalı bir kanallar sistemidir.

Zar labirint bölümleri;

• Vestibulum içinde utriculus ve sacculus, • Semisirküler kemik kanallar içindeki ductus semicirculares’ler, • Cochlea içindeki ductus cochlearis (scala media)’tir.

Semisirküler zar kanallar utriculus’a açılır. Utriculus ile sacculus, ductus utriculosaccularis denilen bir kanal aracılığı ile birbirleriyle irtibatlanır. Sacculus ductus reuniens denilen bir kanalla, ductus cochlearis’e irtibatlanır.

Ductus utriculosaccularis’ten çıkan bir yan dal ductus endolymphaticus’a irtibatlanır. Ductus endolymphaticus saccus endolymphaticus denilen kese şeklinde bir sonlanma gösterir.

Ductus cochlearis

Canalis spiralis cochleae’de, scala tympani ile scala vestibuli arasında, koklea’nın dış duvarı boyunca seyreden spiral şekilli bir kanaldır. Alttan lamina basilaris, üstten de membrana vestibularis ile kapatılır.

Ductus reuniens denilen bir kanal ile sacculus’la bağlantılıdır.

Lamina basilaris; lamina spiralis ossea ile birlikte, canalis spiralis cochleae’yi scala vestibuli ve scala tympani’ye ayırır. Modiolus çevresinde, canalis spiralis cochleae ve lamina spiralis ossea gibi 2.75 defa döner.

Lamina basilaris, zarın kesitteki adıdır. Zarın tamamına membrana spiralis (paries tympanicus) denir.

Corti organı, scala media (ductus cochlearis)’dadır. Lamina basilaris üzerinde oturur. Corti organında bulunan tüy hücreleri, gelen ses dalgalarının frekansını ve amplitüdünü tayin eden transdüserlerdir.



166

166

� Ménière hastalığı

etyolojisi bilinmeyen, oditör ve vestibüler reseptör organları etkileyen bir hastalıktır. Bulantı, kusma, tinnitus (kulak çınlaması) ve ilerleyici sensörinöral işitme kaybının eşlik ettiği tekrarlayan vertigo atakları ile karakterizedir. Endolenfin volümündeki aşırı artış (endolenfatik hidrops) nedeniyledir. Ancak oluş mekanizması bilinmiyor. Hastalığın ileri evrelerinde zar labirint rüptürü olabilir.

ĐÇ KULAĞIN DAMARLARI • A.labyrinthi;sık olarak a.inferior anterior cerebelli’den, nadiren de a. basilaris’ten ayrılır. Meatus

acusticus internus’tan geçip iç kulağa gelir. • V. labyrinthi, sinus petrosus inferior’a açılır.

ORBITA VE ĐÇĐNDEKĐLER Orbita; tepesi arkada, tabanı önde piramit şeklinde iki boşluktur. Tepesi, fissura orbitalis superior’un hemen iç tarafında yer alan canalis opticus’tadır.

Anulus tendineus communis (Zinn halkası); canalis opticus’u kuşatan bu fibröz halka, periosteum’un kalınlaşması ile oluşur. Rektus kaslarının başlama yeridir. N. opticus, a. ophthalmica, n. oculomotorius’un üst ve alt dalı, n. abducens ve n. nasociliaris halkanın içinden geçer. Bazen oftalmik venler de geçebilir.

ORBITA’DA BULUNAN KASLAR

M. levator palpebrae superioris; Sonuç tendonu lakrimal bezin iki parçası arasından geçer. N. oculomotorius tarafından uyarılır. Bu nedenle sinirin felcinde, üst göz kapağı düşer (pitoz). Kasın aponörozu tarsus superior’a yapışarak sonlandığı için, sempatik sinir sistemi lezyonlarında da (Horner sendromu gibi), sempatik sinirle uyarılan m. tarsus superior’daki tonus kaybı sonucu, m. levator palpebrae superioris’in aşağıya çekilmesi ile pitoz olur (yalancı pitoz).

Musculi recti; dört tanedir. Anulus tendineus communis (Zinn halkası)’ten başlarlar, sclera’ya insersiyo yaparlar.

• M. rectus superior; primer olarak göze elevasyon (yukarı baktırır), sekonder olarak iç rotasyon yaptırır.

• M. rectus inferior; primer olarak göze depresyonz (aşağıya baktırır), sekonder olarak iç rotasyon yaptırır.

• M. rectus medialis; göze addüksiyon yaptırır. • M. rectus lateralis; göze abdüksiyon yaptırır. Đlk üç kası n. oculomotorius, sonuncusunu ise n. abducens uyarır.



167

167

Musculi obliquii; iki tanedir.

• M. obliquus superior; Gözü aşağı-dışa baktırır. Gözün aşağıya bakış hareketinde m. rectus inferior’la birlikte çalışır. N. trochlearis tarafından uyarılır.

• M. obliquus inferior; Gözü yukarı-dışa baktırır. Gözün yukarı bakış hareketinde m. rectus superior ile birlikte çalışır. N. oculomotorius tarafından uyarılır.

ORBITA’NIN DAMARLARI

Orbita’daki oluşumları ve bulbus oculi’yi, a. carotis interna’nın dalı olan a. ophthalmica besler. A. carotis interna, sinus cavernosus’u terk ederken ilk olarak bu dalını verir.

A. ophthalmica’nın orbita’da verdiği en önemli dal; a. centralis retinae (Zinn arteri)’dir.

A. centralis retinae, bulbus oculi’ye yakın n. opticus’u deler ve içine girer. Discus nervi optici’den çıkıp retina’da dallanır.

Orbita’nın venöz kanını oftalmik venler taşır. Orbita’da lenf damarı ve lenf düğümü yoktur.

BULBUS OCULI



168

168

I- TUNICA FIBROSA BULBI

Bu tabakanın saydam 1/6 lık ön bölümüne cornea, 5/6 lık arka bölümüne de sclera adı verilir. Cornea ile sclera’nın birleşme yerine limbus corneae(sklerokorneal birleşme) denir. Limbus corneae’de, konjunktiva epiteli kornea epiteli ile devam eder.

CORNEA

Cornea, göze gelen ışınların en fazla kırılmaya uğradığı yerdir. Işığı kıran diğer yapılar; corpus vitreum, lens ve humor aquosus’tur.

Cornea, kan ve lenf damarı içermez (avaskülerdir). Beslenmesini difüzyon yolu ile humor aquosus’tan sağlar.

Duyusunu, oftalmik sinirin dalları taşır.

SCLERA



169

169

Duramater’in kadeh şeklindeki genişlemesidir.

Göze şeklini veren fibröz bir yapıdır. Göz içi basınç artışlarında, gözün şeklinin devamlılığını sağlar.

Limbus corneae’de, sclera’nın iç yüzüne yakın olarak lokalize kanala, sinus venosus sclerae (Schlemm kanalı) denir. Humor aquosus, ön kamaradan bu kanala geçer.

II- TUNICA VASCULOSA BULBI

Damar ve pigmentten zengin olan bu tabaka, arkadan-öne doğru; choroidea, corpus ciliare ve iris olarak üç bölümdür.

CHOROIDEA

Sclera ile retina arasında, kahverenkli bağ dokusu tabakasıdır. Vasküler tabakanın büyük bölümünü (arka 2/3’ünü)yapar. Retina’dakikonive basilhücrelerinibesler ve aynı zamanda yapısında bulunan melanositlerle, şiddetli ışığı absorbe eder. Böylece yansımayı önler.

CORPUS CILIARE

Lens’in askıda tutulmasında ve akomodasyon mekanizmasında rolü vardır. Arkada choroidea, önde iris’le devamlıdır.

• Corpus ciliare üzerinde processus ciliaris denilen plikalar bulunur. Humor aquosus, processus ciliaris’lerin epitelinde sentezlenir.

• M. ciliaris, corpus ciliare’dedir. Kasın fonksiyonu, yakın görme için lens’i fokuslamaktır (akomodasyon). Kasın kontraksiyonu ile corpus ciliare’den lens kapsülüne uzanan iplikçikler (fibrae lentis) gevşer ve lens kalınlaşır. Böylece göz yakına uyum yapar. M. ciliaris, parasempatik liflerle uyarılır.

IRIS (gökkuşağı)

Choroidea’nın öne doğru devamı olan iris, melanositler içeren vasküler bir bağ dokusudur. Cornea ile lens arasındadır. Camera anterior bulbi oculi ile camera posterior bulbi oculi’yi ayırır. Göze giren ışığın miktarını düzenler. Iris, melanositler az olduğunda açık mavi, çok olduğunda ise koyu kahve renkli görünür. Iris ile cornea arasındaki açıya, iridokorneal açı denir. Iris’in iç kenarı serbesttir ve pupilla denilen deliği sınırlar. Göze gelen ışık miktarı, pupilla’nın boyutuyla kontrol edilir.

III- TUNICA INTERNA BULBI (RETINA)

Bulbus oculi’nin sensorik tabakasıdır. Retina, discus nervi optici’de n. opticus’la devam eder.

Retina’nın ışığa duyarlı bölümü (pars optica retinae) ile pigmente, nonnöronal ve ışığa duyarsız bölümü (pars caeca retinae) arasındaki sınıra ora serrata denir.

DISCUS NERVI OPTICI (OPTĐK DĐSK)

Optik siniri oluşturan liflerin bir araya geldiği yerdir. Gözün arka kutbunun üst-iç tarafında



170

170

lokalizedir. Lamina cribrosa sclerae’nin üzerindedir. Optik diskin çevresikabarık olup, ortası çukur şeklindedir. Bu görünümünden dolayı discus nervi optici’ye papilla adı da verilir. Optik diskte koni ve basil hücresi yoktur. Bu nedenle ışığa duyarsızdır ve kör nokta olarak bilinir. Optik disk ve çevresine fundus adı verilir.

KĐBAS’ta görülen optik diskteki ödemin (papilödem) nedeni, n. opticus çevresindeki subaraknoidal boşluktaki basınç artışı sonucu, v. centralis retinae’nin kompresyonuna bağlı retina’dan venöz dönüşün engellenmesidir.

MACULA LUTEA

Discus nervi optici’nin altında ve lateralindedir. Macula’nın santral bölgesi, hafif çukurdur. Fovea centralis yada foveola denilen bu çukur alanda, yüksek konsantrasyonda koni hücreleri vardır ve bu nedenle gözün en keskin gören yeridir.

CAMERA ANTERIOR BULBI OCULI

Cornea ile iris ve lens arasında kalan boşluktur.

CAMERA POSTERIOR BULBI OCULI

Iris, lens ve corpus ciliare arasındaki boşluktur.

HUMOR AQUOSUS

Göziçinde var olan basınçtan ve bu basıncın devamlılığından sorumludur. Böylece bulbus oculi’nin boyutlarını korur. Ayrıca lens ve cornea’yı besler.

Humor aquosus, processus ciliaris’lerin epitelinde yapılır. Salgılandıktan sonra önce arka kamerada toplanır. Buradan pupilla aracılığıyla ön kameraya gelir. Ön kameranıniç duvarında,iridokornealbirleşmede bulunan trabeküler dokudan (Fontana boşlukları) geçip, sclera’nın iç yüzünde bulunan sinus venosus sclerae (Schlemm kanalı)’ye boşalır. Kanal, vv. ciliares anteriores’lere drene olur.

CAMERA VITREA (CAMERA POSTREMA) BULBI OCULI

Lens’in arkasındaki boşluktur. Bulbus oculi’nin yaklaşık 4/5 ni yapar. Renksiz ve%99’u su olan jelatinöz bir sıvı ile doludur.

Corpus vitreum denilen bu sıvı, lens’i destekler ve retina’yı yerinde tutar. Dış basıncın etkisi ile bulbus oculi’nin kollabe olmasını önler.

LENS

Avasküler, bikonveks şekilli ve kapsüllü bir yapıdır. Iris ile corpus vitreum arasındadır. Corpus ciliare’den kapsüle uzanan iplikçiklerle (fibrae lentis, zonula ciliaris, ligamentum suspensorium, Zinn zonulası) yerinde tutulur.

Akomodasyonda fonksiyonu olan lens, humor aquosus tarafından beslenir.

Bulbus oculi’nin damar ve sinirleri

Bulbus oculi’yi a. ophthalmica besler. Venöz kanını da oftalmik venler taşır.

Choroidea’dakivenler birleşerek 4-5 tane olan v. vorticosa’ları yapar. V. vorticosa’lar, sclera’yı delip

oftalmik venlere açılır.



171

171

Duyusunu, n. ophthalmicus’un dalı olan n. nasociliaris taşır.

APPARATUS LACRIMALIS

Glandula lacrimalis, ductus excretorius, canaliculus lacrimalis, saccus lacrimalis ve ductus nasolacrimalis’i içerir.

Glandula lacrimalis;orbita’nın üst duvarının dış bölümünde, frontal kemikteki fossa glandulae lacrimalis denilen çukurda oturur. Orbitalve palpebralolarakikiparçası vardır. Đkiparça arasından m. levator palpebrae superioris’in tendonu geçer. Kanallarına ductus excretorius denir.

Ductus nasolacrimalis, yaklaşık 2 cm uzunluğundadır. Os lacrimale, maxilla ve concha nasalis inferior tarafından oluşturulan kemik bir kanal (canalis nasolacrimalis) içindedir. Meatus nasi inferior’un ön bölümüne açılır.

PLEKSUSLAR

PLEXUS CERVICALIS (C1-C4)

Đlk dört servikal spinal sinirin ön dallarının birleşmesi ile meydana gelir. M. sternocleidomastoideus’un altındadır.

ANSA CERVICALIS (ANSA HYPOGLOSSI) C2,3’ten çıkan dalların birleşmesi ile oluşan radix inferior (n. descendens cervicalis) ile n. hypoglossus içinde seyreden C1 spinal sinirden gelen radix superior (n. descendens hypoglossi)’un birleşmesi ile oluşan bir sinir ansıdır. Ansa cervicalis’ten çıkan dallar, m. thyrohyoideus hariç, hiyoid altı kasları (m. sternothyroideus, m. sternohyoideus ve m. omohyoideus) uyarır. M. thyrohyoideus’u C1 spinal sinirden gelen dal uyarır.



172

172

Plexus cervicalis’in deri dalları

• n. occipitalis minor • n. auricularis magnus • n. transversus colli (cervicalis) • nn. supraclaviculares

Plexus cervicalis’in musküler dalları

N. phrenicus (C3,4,5); Diyafragma’nın motor siniridir. M. scalenus anterior’un ve a. subclavia’nın önünden geçip, üst mediyastinum’a girer.

PLEXUS BRACHIALIS (C5-T1)

M. sternocleidomastoideus’un arka kenarı ile clavicula arasındaki köşede, boyun arka üçgenindedir. A. subclavia ile birlikte, m. scalenus anterior ile m. scalenus medius arasından geçer. Daha sonra birinci kaburga ile clavicula arasından geçip, aksilla’ya gelir. Spinal sinirlerin ön dalları (kökler) birleşerek trunkusları, trunkusların dalları birleşerek fasikülüsleri yapar. C

5 ve C6’nın kökleri birleşerek truncus superior’u,

C7’nin kökü tek başına truncus medius’u,

C8 ve T1’in kökleri birleşerek truncus inferior’u oluşturur.

Her bir trunkus, clavicula’nın arkasında ön ve arka olarak iki dala ayrılır. Truncus superior ile truncus medius’un ön dalları birleşerek fasciculus lateralis’i, Truncus inferior’un ön dalı fasciculus medialis’i, Üç trunkusun arka dalları birleşerek fasciculus posterior’u yapar. Kökler (radices), m. scalenus anterior ile m. scalenus medius arasında, trunkuslar (trunci) boyun arka üçgeninde, divizyonlar (divisiones) clavicula’nın arkasında ve fasikülüsler (fasciculi) aksilla’da olup, m. pectoralis minor’un arkasındadır. Kökler ve trunkuslar, pleksusun supraklaviküler parçasını, fasikülüsler ise infraklaviküler parçasını oluşturur. Pars supraclavicularis boyun arka üçgeninde, pars infraclavicularis aksilla’dadır.



173

173

I- KÖKLERDEN ÇIKAN ÖNEMLĐ DALLAR

• N. dorsalis scapulae m. levator scapulae ile m. rhomboideus major ve minor’u uyarır. Seyri sırasında m. scalenus medius’u deler.

• N. thoracicus longus (Bell siniri); m. serratus anterior’u uyarır. Seyri sırasında önceki sinir gibi m. scalenus medius’u deler.

N. thoracicus longus (Bell siniri) Genellikle aksilla’daki cerrahi girişimlerde (mastektomi, aksiller lenf adenektomi gibi) yaralanır. M. serratus anterior’un paralizisi nedeniyle, kolun 900 den sonraki abdüksiyonu (hiperabdüksiyon) zorlaşır. Kişinin elleri ile bir duvarı itmesi istendiğinde; skapula’nın medial kenarı ve alt ucu toraks duvarından ayrılır ve kanat şeklinde bir görünüm alır (winged scapula, winging scapula).



174

174

II- TRUNKUSLARDAN ÇIKAN DALLAR • N. suprascapularis; truncus superior’dan çıkar. M. supraspinatus ve m. infraspinatus’u uyarır. Incisura

scapulae’den geçen sinirdir. • N. subclavius

III- FASĐKÜLÜSLERDEN ÇIKAN DALLAR

Fasikülüslerin terminaldalları, beş tane major sinir oluşturur. Bu sinirler; n. radialis, n. medianus, n. ulnaris, n. axillaris ve n. musculocutaneus’tur. N. musculocutaneus, n. medianus ve n. ulnaris, “M” harfi şeklinde bir düzenlenme gösterir.

I - Fasciculus lateralis’ten çıkanlar • N. musculocutaneus; kolun ön bölgesindeki kasları (m. biceps brachii, m. brachialis ve m.

coracobrachialis) uyarır. Seyri sırasında m. coracobrachialis’i deler. Dirsek eklemi seviyesinde motor lifleri biter ve n. cutaneus antebrachii lateralis adı ile, ön kolun ön-dış yüzünün radius distal ucuna kadar deri duyusunu taşır.

• Radix lateralis nervi mediani II - Fasciculus medialis’ten çıkanlar • N. cutaneus brachii medialis; kolun iç yüzünün deri duyusunu taşır. • N. cutaneus antebrachii medialis; ön kolun iç yüzünün deri duyusunu taşır. • N. ulnaris; fasciculus medialis’in devamıdır. � Kolda dal vermez. � Epicondylus medialis’in arkasındaki sulcus nervi ulnaris’ten ve m. flexor carpi ulnaris’in iki başı

arasındaki kübital tünelden geçip, ön kola gelir.

� El bileğinde, a. ulnaris’le birlikte fleksör retinakulumun yüzeyelinden ve canalis

ulnaris (Guyon kanalı)’ten geçer.



175

175

� N. ulnaris ön kolda; m. flexor carpi ulnaris ile m. flexor digitorum profundus’un ulnar yarısını, elde



176

176

ise; hipotenar kasları, m. palmaris brevis’i, interosseus kasları, üçüncü ve dördüncü lumbirikal kası, m. adductor pollicis’i ve m. flexor pollicis brevis’in derin başını uyarır.

� N. ulnaris, elin ince hareketleriyle ilgili kasların siniridir. Bu nedenle elin ince hareketlerinin siniri olarak bilinir.

N. ulnaris Humerus’un medial epikondül kırıklarında, kübital tünelde, el bileğinde, canalis ulnaris (Guyon kanalı)’te ve elde yaralanabilir. N. ulnaris, en sık medial epikondül kırıklarında yaralanır. Ulnar sinir tarafından uyarılan lumbirikal ve interosseus kaslardaki fonksiyon kaybı nedeniyle, yüzük parmağı ile küçük parmak, metakarpofalangeal eklemlerde fleksiyon, interfalangeal eklemlerde ekstensiyon yapamaz. Bu nedenle, dördüncü ve beşinci parmağın metakarpofalangeal eklemlerinde belirgin hiperekstensiyon, interfalangeal eklemlerinde fleksiyon vardır. El, pençe (claw hand) görünümündedir. Bu görüntünün nedeni, m. flexor digitorum profundus’un n. medianus tarafından uyarılan bölümü ile, n. radialis tarafından uyarılan ekstensör kasların karşılanamayan etkisidir.

• Radix medialis nervi mediani

N. medianus; fasciculus medialis’ten gelen radix medialis nervi mediani ile fasciculus lateralis’ten gelen radix lateralis nervi mediani’nin a. axillaris’in lateralinde birleşmesinden meydana gelir.

� A. brachialis’i önden (üstten) çaprazlar ve medialine geçer. A. brachialis’le birlikte aponeurosis bicipitalis (lacertus fibrosus)’in altından geçip, fossa cubitalis’e girer.

� M. pronator teres’in iki başı arasından geçer ve ön kolda m. flexor digitorum superficialis ile

m. flexor digitorum profundus arasında aşağı doğru seyreder.

� N. medianus kolda dal vermez. � M. flexor carpi ulnaris hariç, ön kolun fleksör kaslarını uyarır. Đlk

musküler dalını m. pronator teres’e verir.

� El bileğinde, m. flexor carpi radialis ile m. flexor digitorum superficialis’in tendonları arasından

geçerek yüzeyelleşir. Burada m. palmaris longus’un tendonunun altındadır. � Karpal tünelden geçerek

ele gelir.

� N. medianus elde; tenar kaslar (m. flexor pollicis brevis’in yüzeyel başı, m. abductor pollicis

brevis ve m. opponens pollicis) ile birinci ve ikinci lumbirikal kası uyarır.



177

177

N. medianus En sık el bileğinde ve ön kolda yaralanır. Humerus’un suprakondüler kırıklarında da yaralanabilir. Pronator kaslardaki fonksiyon kaybı nedeniyle, ön kol supinasyonda kalır. Elin fleksiyonu zayıflar. M. flexor carpi radialis’teki fonksiyon kaybı ve n. ulnaris tarafından uyarılan m. flexor carpi ulnaris ile m. Flexor digitorum profundus’un ulnar yarısının baskınlığı sonucu, elin fleksiyonu addüksiyonla sonuçlanır. Özellikle ikinci ve üçüncü parmakların, interfalangeal eklemlerinde fleksiyon kaybolur. Metakarpofalangeal eklemlerindeki fleksiyon ve interfalangeal eklemlerindeki ekstensiyon hareketi de zayıflar (interosseus kaslarla kompanse edildiği için). Bu parmakların ince hareketleri bozulur. Dördüncü ve beşinci parmakların distal interfalangeal eklemleri etkilenmez (m. flexor digitorum profundus’un unlar yarısı, n. ulnaris tarafından uyarıldığı için sağlamdır). El başparmağının distal falanksı, m. flexor pollicis longus’taki fonksiyon kaybı nedeniyle fleksiyon yapamaz.

Oppozisyon hareketi bozulur. Kişi başparmağı ile işaret parmağı arasında (kerpeten hareketi) bir cismi tutmakta zorlanır. Tenar eminens kasları paraliziktir ve eminens düzleşmiştir. Başparmak laterale rotasyon yapmış durumda ve addüksiyondadır. Buna görünümünden dolayı maymun eli (ape hand) ya da vaftiz eli denir.

III - Fasciculus posterior’dan çıkanlar (STAR olarak kodlanabilir)

• N. thoracodorsalis; m. latissimus dorsi’yi innerve eder. • N. axillaris; fasciculus posterior’un terminal dallarından birisidir. A.v. circumflexa humeri posterior

ile birlikte spatium axillare laterale (humerotrisipital aralık, kuvadrangüler aralık)’den geçer. Daha sonra collum chirurgicum’u dolanır ve m. deltoideus ile m. teres minor’u uyaran dallarını verir. N. cutaneus brachii lateralis superior denilen dalı, kolun üst-dış yüzünü örten derinin duyusunu taşır.

• N. radialis; fasciculus posterior’un diğer terminal dalıdır ve aynı zamanda fasikülüsün devamıdır. Plexus brachialis’te tüm segmentlerden lif içeren tek sinirdir. Sulcus nervi radialis’te, a. profunda brachii ile birlikte m. triceps brachii’nin lateral ve medial başları arasındadır. Kolun distalinde, m. brachialisile m. brachioradialis arasındakioluktadır. Epicondyluslateralis’in önünde yüzeyel ve derin iki uç dalına ayrılır.

M. triceps brachii, m. anconeus, m. subanconeus, m. brachioradialis ve m. extensor carpi radialis longus, direk olarak n. radialis tarafından uyarılan kaslardır. Ön kolun arka yüzündeki diğer ekstensör kaslar (m. extensor carpi radialis brevis, m. supinator, m. extensor digitorum, m. extensor digiti minimi, m. extensor carpi ulnaris, m. extensor pollicis longus, m. extensor indicis, m. abductor pollicis longus ve m. extensor pollicis brevis) n. radialis’in r. profundus’u tarafından uyarılır. Ramus profundus, m. supinator’u deler. Ramus profundus’un terminaline, n. interosseus antebrachii posterior (PIN) denir.

N. radialis ile uyarılan kaslar için kodlama;



178

178

N. radialis Aksilla’da; humerus’un proksimal ucunun kırıkları, humerus’un aşağıya doğru olan çıkıkları veya koltuk değneğinin hatalı kullanımı sonucu yaralanabilir. Bu durumda; ön kol ve el ekstensiyon yapamaz, parmakların ekstensiyonu ise zayıflar (parmakların ekstensiyonu lumbirikal ve interossseus kaslar ile de yapılabildiği için). Fleksör kasların karşılanamayan aktivitesi nedeniyle el fleksiyonda (düşük el, wrist drop), parmaklar da metakarpofalangeal eklemlerde fleksiyondadır. Bu pozisyondaki bir el, bir objenin yakalanması için parmaklara gerekli fleksiyonun yapılmasını önler. M. supinator ve m. brachioradialis’te paraliziktir. Ancak ön kolda supinasyon kaybolmaz. Çünkü bu hareket, m. biceps brachii ile yapılabilir. Kolun alt-dış bölümü, ön kolun arka yüzü ve elde özellikle birinci dorsal interosseus kasın üzerini örten deride (başparmak ile işaret parmağı arasında kalan kama şeklindeki deri alanında) duyu kaybı olur.

N. radialis, en sık humerus gövdesi kırıklarında yaralanır. Düşük el olur, ancak m. triceps brachii’nin uzun ve medial başlarını uyaran dallar, aksilla’da sinirden ayrıldığından etkilenmez ve bu nedenle ön kolun ekstensiyonu bozulmaz.



179

179

Truncus superior lezyonu (Erb-Duchenne felci) Pleksusun en yaygın traksiyon yaralanmasıdır. C5 ve C6 kökleri yırtılır. Bu segmentlerden kaynaklanan sinirler tarafından uyarılan kaslarda (m. deltoideus, m. biceps brachii, m. brachialis, m. coracobrachialis, m. brachioradialis, m. supraspinatus, m. infraspinatus ve m. teres minor) fonksiyon kaybı olur. Kolun abdüktör, fleksör ve dış rotator kasları ile, ön kolun fleksör ve dış rotator kaslarındaki zayıflık sonucu; ekstremite sarkık, kol addüksiyonda ve iç rotasyonda, ön kol pronasyonda ve ekstensiyonda, el bileği bir miktar fleksiyondadır. Ekstremitenin pozisyonu, bahşiş isteyen garson (waiter’s tip) ekstremitesine benzer. Üst trunkus yaralanması en sık doğum sırasında olur ve yeni doğanda asimetrik Moro refleksine yol açar.



180

180

Truncus inferior lezyonları (Klumpke felci) Doğum sırasında kolun aşırı abdüksiyonu veya akciğer apeksini tutan tümörlerde (Pancoast tümörü) C8 ve T1

kökleri yaralanır. Bu segmentlerden çıkan lifler, başlıca n. ulnaris’e ve kısmen n. medianus’a katıldığından, elin tüm küçük kasları etkilenir. Lumbirikal ve interosseus kaslar tarafından m. extensor digitorum’un etkisi karşılanamadığından, parmakların proksimal falanksları belirgin ekstensiyonda, diğer falanksları fleksiyondadır. El, pençe şeklindedir (clawhand).

PLEXUS LUMBALIS (L1-L4)

Đlk üç lumbal spinal sinirin ön dalları ile dördüncü lumbal spinal sinirin ön dalının büyük bölümünün birleşmesi ile oluşur. Lumbal pleksusa, T

12 spinal sinirin ön dalından (n. subcostalis) gelen bir dal da

katılır. M. psoas major’un altındadır (yada arkasındadır).

Pleksusa ait sinirlerden n. genitofemoralis, m. psoas major’u delip ön yüzünden çıkar. N. obturatorius kası medial tarafından, diğer dalların hepsi lateral tarafından terkeder.



181

181

PLEKSUSTAN ÇIKAN SĐNĐRLER • N. iliohypogastricus • N. ilioinguinalis; � Canalis inguinalis’den geçer. � Fıtık ameliyatlarında yaralanma riski en yüksek olan sinirdir. Yaralanması durumunda; scrotum

(labium majus), uyluğun üst-iç bölgesi ve suprapubik bölgede duyu kaybı olur.

• N. genitofemoralis;

� M. psoas major’u delip ön yüzünden çıkar. � Genital dalı inguinal kanalda seyreder. � M. dartos ve m. cremaster’i uyarır. � Kremaster refleksinin hem afferent hem de efferent yolunu yapan sinirdir.

• N. cutaneus femoris lateralis • N. femoralis;

� M. iliopsoas’la birlikte, lacuna musculorum’dan geçer.

� M. iliacus, m. quadriceps femoris, m. sartorius ve genellikle m. pectineus’u uyarır.

� N. saphenus, n. femoralis’in deri dalıdır. Vücudun en uzun deri siniridir. A.v. femoralis’le birlikte canalis adductorius’ta seyreder. Kanalın alt ucuna yakın çatısını delip, v. saphena magna ile birlikte bacağın iç yüzü ve ayağın medialinde, birinci metatarsofalangeal ekleme kadar seyreder. Bacağın medial yüzü, malleolus medialis ve ayağın medial kenarının deri duyusunu taşır.



182

182

• N. obturatorius; � Aynı isimli damarlarla birlikte a.v. iliaca communis’lerin ve ovaryum’un altından geçip, küçük pelvisin lateral duvarındaki canalis obturatorius’a girer.

� Canalis obturatorius’tan geçerek uyluğa gelir.

� Uyluğa adduksiyon yaptıran kasların siniridir.

� Uyluğun iç yüzünden ovoid şekilli bir alanın duyusunu taşır. Ek olarak diz ekleminden duyu taşıyan

dalları da vardır.



183

183

� Femoral nöropatinin en belirgin özelliği, m. quadriceps femoris’teki fonksiyon kaybına bağlı, bacak ekstensiyonundakigüçlük nedeniyle olan yürüme zorluğudur. Ayrıca uyluğun ön ve iç yüzünün deri duyusu ile bacağın ve başparmağın ucuna kadar ayağın medial kenarı boyunca duyu kaybı da olur. Patella refleksi kaybolur.

� N. obturatorius’unlezyonları çok nadirdir. Bazen doğumda fetus başıile yada pelvik tümörle pelvis duvarına bastırılarak yaralanabilir. Pubis’i içeren pelvis kırıklarında, sakroiliyak eklemin yada kalça ekleminin hastalıklarında da yaralanabilir. Yaralanması durumunda, uyluk addüksiyonu ve dış rotasyonu zayıflar. Bu nedenle etkilenen ekstremite, diğer ekstremitenin üzerine getirilemez (uyluk uyluk üstüne koyulamaz!). Ayrıca uyluğun medial bölümünde atrofi ve uyluğun iç yüzünün 1/3 distal bölümünde ovoid şekilli bir alanda duyu kaybı olur.

� N. cut. fem.lateralis’inlig.inguinale altından geçerken sıkışması sonucu, uyluğunlateralinde yanıcı ağrı olur. Bu nöropati, meralgia paraesthetica adı ile bilinir.

PLEXUS SACRALIS (L4-S4)

Đlk dört sakral spinal sinirin ön dallarının birleşmesi ve birinci sakral spinal sinirin ön dalına truncus lumbosacralis’in katılımı ile meydana gelir. M. piriformis’in üzerinde oturur.

Truncus lumbosacralis; L5 spinal sinirin ön dalı ile L

4 spinal sinirin ön dalından gelen bir dalın

birleşmesi ile oluşur.

PLEKSUSTAN ÇIKAN SĐNĐRLER

• N. gluteus superior • N. gluteus inferior • N. ischiadicus;

� For. infrapiriforme’den geçip gluteal bölgeye girer. Uyluğun ortalarında, uç dalları olan n. tibialis



184

184

ve n. fibularis (peroneus) communis’e ayrılır.

� N. tibialis; Uyluk arkası (iskiyokrural kasları, m. biceps femoris’in kısa başı hariç innerve eder) ve bacak arkası kasların siniridir. Bacağın arkasında a. tibialis post. ile birlikte seyreder. Malleolus madialis’in arkasından arter ile birlikte geçer. Fleksör retinakulumun altında, n. plantaris medialis ve lateralis denilen iki uç dalına ayrılır.

� N. fibularis (peroneus) communis; collum fibulae’nin dış tarafında, m. fibularis (peroneus) longus içinde iki uç dalına ayrılır.

� N. fibularis (peroneus) superficialis; ayağa eversiyon yaptıran kasların (fibular; peroneal kaslar) siniridir. Ayağın dorsalyüzünde n. cutaneus dorsalis medialis ve n. cutaneus dorsalis intermedius denilen dallarını verir. Bu dallar, parmak sırtlarında seyreden nn. digitales dorsales pedis denilen dalları verir.

� N. fibularis (peroneus) profundus; a. tibialis anterior’la birlikte, m. extensor hallucis longus

ve m. tibialis anterior arasında aşağıya seyreder. Bacaktaki ekstensör kasları (ayağa

ekstensiyon yada dorsal fleksiyon yaptıran kaslar) ve m. fibularis (peroneus) tertius’u innerve

eder.

• N. cutaneus femoris post. • N. pudendus

� Perine bölgesinin esas siniridir.

� Seyri sırasında, a.v. pudenda interna ile birlikte hem foramen ischiadicum majus’tan, hem de foramen ischiadicum minus’tan geçer. S

2-4’deki nöronlarının oluşturduğu çekirdeğe onuf çekirdeği

denir.

N. suralis

• N. tibialis’ten gelen n. cutaneus surae medialis ile n. fibularis (peroneus) communis’ten gelen n. cutaneus surae lateralis’in birleşmesi ile oluşur. • Genellikle greft olarak kullanılan bu sinir, bacağın arka yüzünde v. saphena parva ile birlikte seyreder. • Bacağın 1/3 distalinin dış ve arka bölgesi, malleolus lateralis ve ayağın lateral kenarının küçük parmağa kadar deri duyusunu taşır.



185

185

�N. ischiadicus, en sık gluteal bölgeye yapılan hatalı intramusküler enjeksiyonlar sonucu yaralanır. Yaralanmaların %90’ında daha yüzeyelde seyrettiği için, n. fibularis (peroneus) communis’e ait lifler etkilenir. Uyluk arkası kaslardaki paralizi nedeniyle, bacak fleksiyonu zayıflar (m. sartorius ve m. gracilis ile de bacak fleksiyonu yapıldığından tamamen ortadan kalkmaz). Ancak diz ekleminin altında kalan tüm kaslarda paralizi vardır ve bu nedenle yer çekiminin etkisine bağlı düşük ayak (footdrop) olur. Ayrıca n. saphenus ile duyusu taşınan bölgeler hariç, bacak ve ayakta duyu kaybı olur.

�N. tibialis, diz ekleminin çıkıklarında yaralanabilir. Yaralanması halinde, bacak arkası kaslarda (ayak fleksörleri) paralizi olur. Bu durumda, ekstensör (dorsal fleksör) ve evertör kasların hakimiyeti sonucu, ayak dorsifleksiyonda ve eversiyonda kalır. Bu karakteristik görünüme calcaneovalgus denir. Ek olarak ayak tabanında duyu kaybı olur. N. tibialis felcinde ayak plantar fleksiyon (fleksiyon) yapamaz. Kişi parmak uçlarında ayakta duramaz.

�Tarsal tünel sendromu; n. tibialis seyri sırasında, fleksör kas tendonları ile birlikte malleolus medialis ile calcaneus arasından ve fleksör retinakulumun altından geçer. Burada oluşan ödem sinirisıkıştırarak, topuk ve baldıra yayılan, sıklıkla geceleri daha belirgin olan ağrı ve paresteziye neden olur.

�N. fibularis (peroneus) communis; alt ekstremitenin en sık yaralanan siniridir. Özellikle bacak tam fleksiyon yaptığında gerilerek yaralanabilir. En sık, fibula boynu yada başının kırıklarında yaralanır. Ayrıca,lig. collaterale fibulare’yiyırtan diz ekleminin travmalarında da yaralanabilir. Bacağın ön velateral kompartman kaslarının paralizisi sonucu, fleksör kaslar hakimiyet kazanır ve ayak plantar fleksiyonda (foot drop)veinversiyon yapmış pozisyonda kalır. Bu karakteristik görünüme equinovarus denir. Ayrıca bacağın ön velateralbölgeleriile ayağın ve parmakların dorsalyüzlerinde duyu kaybı vardır. N. fibularis communis felcinde, ayak dorsifleksiyon (ekstensiyon) yapamaz (foot drop).

�N. fibularis superficialis’in felcinde ayağın eversiyon hareketi bozulur. Ek olarak bacağın lateralinde ve ayak sırtında duyu kaybı olur.

�N. fibularis profundus felcinde, ayak ekstensiyonu (dorsal fleksiyon) zayıflar. Ek olarak başparmak ile ikinci parmak arasındaki deri alanında duyu kaybı olur.

�N. pudendus felcinde, üriner ve fekal inkontinens olur.

�Kurbağa bacak (frog leg); n. femoralis ile n. ischiadicus’un birlikte olan felcinde görülen karakteristik durumdur. Lumbal meningomiyelosel’de görülür.



186

186

VÜCUT BÖLÜMLERĐNĐN DERĐ DUYUSU



187

187



188

188

Bu not DrTus.com sitesinde yayınlanmaktadır !!!!



189

189

Documents

SCAPULA - drtus.com · • Linea terminalis ;arkada S 1 vertebradaki promontorium ’dan başlayıp, yanlardailium’lardaki linea arcuata’dan ve pubis’lerdeki pecten ossis pubis